2. ve@ba

Tableti i varijacii na tableti (Tablettae)

Tableti pretstavuvaat cvrsta farmacevtska dozirana forma (naj~esto okrugli ili ovalni) koi se dobivaat so komrimirawe na pra{oci i se primenuvaat peroralno. Osven aktivna komponenta, tabletite sekoga{ sodr`at i konstituens (ekscipiens) (prost {e}er, skrob) i sredstvo za bubrewe (agar ili skrob) koj ovozmo`uva tabletata posle dopirot so vodata da se raspadne i na toj na~in da ja oslobi lekovitata supstanca. Po potreba se dodavaat i sredstva za vrzuvawe, oblo`uvawe, boewe ili za koregirawe na vkus.

Dobro napravena tableta mora da gi ispolni slednite uslovi:

Da bide cvrsta, Da mo`e lesno da se raspa|a (dve tableti vo ~a{a voda od 50 ml na 370S treba potpolno da se raspadnat do 15 minuti).

Dobra osobina na tabletite e {to sodr`at to~na doza na lekovita supstanca, a lo{a osobina e {to ne mo`at da gi zemaat deca pomali od 6 godini i lica so pomatena svest. Promena na bojata na tabletite uka`uva na istekuvawe na rokot na upotreba na lekovitata supstancata.

Te`inata na tabletite varira me|u 0.5 i 1 gram.

Se apliciraat peroralno.

Prepi{uvawe na tableti :

Tabletite se prepi{uvaat kako gotovi lekovi.

Vo Ordinatioto se pi{uva: formata (Tbl.), imeto na lekot, i dozata na lekot.Vo Subscriptioto se pi{uva : - Da scatulam originalem No - Dentur tales doses No

VARIJACII NA TABLETI

OBLO@ENI TABLETI: se varijacija na tableti oblo`eni so za{titen sloj ({e}er,~okolada, `elatin) zaradi korekcija na neprijatniot miris i vkus ili zaradi odlo`uvawe na raspa|aweto na tabletata dodeka ne dojde vo tenkoto crevo.

Ispitno pra{awe broj: 1 Blokator na kalciumovi kanali Rp/ Tbl. Verapamil 0.04 Da Scatulam Originalem No I (1) S. 3 x 1

Indikacii : hipertenzija, aritmii, angina pektoris

Mehanizam na dejstvo: blokator na kalciumovite kanali.

Film-oblo`eni tableti: se oblo`eni so mnogu tenok film koj e rezistenten na dejstvoto na `elude~nata sodr`ina. Vo vid na film-oblo`eni tableti naj~esto se izrabotuvaat lekoviti preparati koi deluvaat nadraznitelno na sluzoko`ata na `eludnikot (oralni preparati na `elezo). Za{titniot film im ovozmo`uva da projdat niz `eludnikot i da se raspadnat duri vo tenkoto crevo.

Ispitno pra{awe broj. 2: Blokator na kalciumovi kanali od grupata na dihidropiridinski derivati

Rp// Tbl. Nifedipine 0.02 Da Scatulam Originalem No I (1) S. 2 x 1

Indikacii : koronarna insuficiencija, hipertenzija, angina pektorisMehanizam na dejstvo: blokator na kalciumovite kanali.

Dvoslojni tableti: sodr`at jadro prekrieno so materijal koj e otporen na `elude~niot sok i sodr`at obvivka. I vo jadroto i vo obvivkata se nao|a aktivna supstanca; obvivkata se raspa|a vo `eludnikot, a jadroto vo tenkoto crevo posle nekolku ~asa. So primenata na durulite se obezbeduva kontinuirana apsorpcija na aktivnata supstanca vo digestivniot trakt {to e neophodno za lekovite koi brzo se metaboliziraat vo organizmot.

Tableti so modificirano osloboduvawe: specifi~na farmacevtska dozirana forma od koja osloboduvaweto na lekovitata materija e promeneto vo odnos na standardnite tableti, so cel da se promeni brzinata i/ili mestoto na osloboduvaweto na aktivnata supstanca, a so toa i vremetraeweto na dejstvoto na lekot.

Tableti so prodol`eno osloboduvawe: specifi~na farmacevtska dozirana forma od koja osloboduvaweto na lekovitata materija e pobavno vo odnos na standardnite tableti, so cel da se prodol`i vremetraeweto na dejstvoto na lekot.

Ispitno pra{awe broj. 3: Eden NSAIL od grupata derivati na propionskata kiselina

Rp// Tbl. Ketoprofen Retard 0.15 Da Scatulam Originalem No I (1) S. 2 x 1

Indikacii: revmatski zaboluvawa, lumbago, lumboi{ialgija, bolka, hiperpireksija, akutna revmatska groznica.Mehanizam na dejstvo: ja inhibira sintezata na prostaglandinite, poseduva izrazito antiinflamatorno i analgetsko dejstvo.

Gastrorezistentni tableti: farmacevtska dozirana forma otporna na dejstvoto na `elude~niot sok od koja osloboduvaweto na aktivnata supstanaca se odviva vo intestinalnata te~nost.

Tableti za implantacija (Tablettae pro inplantationenem): po hirur{ki pat se implantiraat vo potko`noto tkivo, od kaj {to vo tek na nekolku godini otpu{taat lekoviti supstanci(pr.estrogeni).

Oribleti se tableti koi ne se goltaat tuku se {mukaat. Tie se raspa}aat vo usnata {uplina, kade {to lekovitata supstanca ispolnuva lokalno dejstvo.

Lingvaleti i bukaleti ne se goltaat, tuku se stavaat pod jazik ili pome|u gingivata i sluzoko`ata na obrazot. Se raspa|aat vo ustata i lekovitata supstanca se apsorbira vo krvta preku sluzoko`ata na usnata {uplina. Na toj na~in lekot doa|a vo krvta brzo i na toj na~in apsorpcijata ja zaobikoluva jetrata, bidej}i krvta od usnata {uplina se vliva vo srceto preku gornata {upliva vena.

Ispitno pra{awe broj 4: Organski nitrat za sublingvalna aplikacija

Rp// Ling.Nitrogliceroli 0.0005 Da Scatulam Originalem No I (1) S. Pri napad da se stavi 1 tableta pod jazik

Indikacii: akuten napad na angina pectoris ili nejzina profilaksa, gastrointestinalni spazmi, `ol~ni i ureteralni koliki. Mehanizam na dejstvo: relaksacija na maznata muskulatura , posebno na krvnite sadovi i toa poizrazeno na venite. So venodilatacijata se smaluva dijastolnoto polnenje na srceto i pritisokot vo levata komora, kako i potro{uva~kata na kislorod vo miokardot.

[umlivi tableti ne se goltaat, tuku se koristat za brzo podgotvuvawe na napitoci. Osven neophodnite sostojki, efervetite sodr`at i limonska kiselina i natrium-bikarbonat, koi vo dopir so vodata reagiraat taka da se sozdava nestabilna jaglerodna kiselina i voda. Jagleniot dvooksid se osloboduva vo vid na meur~iwa i na toj na~in mehani~ki go zabrzuva raspa|aweto na tabletata.

Vagitorii se tableti so oblik na kapki ili triagolnik, koi se primenuvaat lokalno vo vaginata, kade {to tabletite se raspa|aat i oslobodenata lekovita supstanca deluva lokalno na vaginalnata ili cervikalnata sluzoko`a ili se apsorbira vo krvta pa taka ispolnuva dejstvo i na uterus.

Ispitno pra{awe broj. 5 Trihomonacidno sredstvo

Rp// Vag. Metronidazole 0.5 Da Scatulam Originalem No I (1) S. Na sekoi 12 ~asa da se stavi 1 tableta vo vagina. Indikacii : kako vaginaleti se koristi vo terapija na Trichomonas vaginalis. Drugi indikacii koga se aplicira o forma na peroralni tableti od 250 ili 400 mg se: amebna dizenterija, lamblijaza na digestivniot sistem, infekcii so nesporogeni anaerobni bakterii (bacteroides fusobacterium). Kako tableti se dava i kaj infekcii so Trichomonas vaginalis kaj ma`i (istovremena terapija i na ma`ot i `enata).

Solubleti (Solublettae): predstavuvaat tableti koi slu`at za pripremawe na rastvori za nadvoresna upotreba. Ovie rastvori se koristat za oblozi ili ispirawe. Ne smee da se pijat. Poradi toa, za da se razlikuvaat od drugite tableti se pravat pogolemi (2 g) i se izdavaat vo parovi od koi ednata e oboena, a drugata bela i na nea e vtisnata mrtove~ka glava. Isto taka lekarot pri prepi{uvaweto na solubleti e dolzen vo subscriptioto na receptot da napise : Dentur tales doses sub signo veneni ili Da tales doses sub signo veneni. Vo kolku ne se napi{e da dozite se izdadat "pod znak na otrov" a pacientot ako ispie vakva tableta odgovornosta ja snosi lekarot .Primer : Rp//Solub.Burowi 2.0Dentur tales doses sub signo veneni N V S.rastvori edna tableta vo 1/2 litar voda i rastvorot upotrebi go za oblogi

Kapsuli (Capsulae)

Kapsulite predstavuvaat ambala`a za lekovitite supstanci, a slu`at za stavawe na cvrsti, polucvrsti i te~ni lekovi. Se apliciraat samo peroralno.Celi koi sakame da gi postigneme so pakuvaweto na lekovitite supstanci vo kapsuli se slednite: Da se za{titi pacientot od neprijatnite fizi~ko-hemiski osobini na lekovitite supstanci (neprijaten miris, vkus, nagrizuva~ki osobini na lekovitite supstanci). Da se obezbedi osloboduvawe na lekovitata supstanca na odredeno mesto vo GIT.

Vo kapsulite lekovitata supstanca e to~no dozirana. Obi~no kapsuli se davaat kaj vozrasni bidejki decata te{ko gi goltaat. Kapsulite se prepi{uvaat kako gotovi lekovi.

Vo zavisnost od materijalot od koj se napraveni kapsulite mo`at da bidat: 1.Capsulae amylaceae (skrobni kapsuli) 2.Capsulae gelatinosae (`elatinozni kapsuli)

CAPSULAE AMYLACEAE :

Toa se beli kapsuli bez vkus i miris. Napraveni se od ~ist skrob. Po~nuvaat da se rastopuvaat u{te vo ustata pod dejstvo na ptijalinot. Potpolno se rastopeni vo `eludnikot 5-10 min. od koga ke se progoltaat. Se upotrebuvaat za pakuvawe samo na cvrsti lekoviti materii, a so cel da se izbegne neprijatniot miris i vkus na lekovitite supstanci ili da se izbegne nivnoto dejstvo na zabite.Koli~inata na lek so koja se polnat ovie kapsuli iznesuva od 0.25 do 1 gr najcesto 0.5 gr.

CAPSULAE GELATINOSAE :

Toa se bezbojni ili slabo oboeni kapsuli, bez vkus i miris. Po oblik se okrugli ili jajcesti. Napraveni se od smesa na `elatin, glicerol i voda. Nivnata konzistencija zavisi od me|usebniot odnos na ovie komponenti, pa tie mo`at da bidat:1.Capsulae gelatinosae elasticae i2.Capsulae gelatinosae geloduratae. 1.Capsulae gelatinosae elasticae imaat 45% glicerin vo svojot sostav. Sobiraat i do 2 gr lekovita supstanca. Po~nuvaat da se rastopuvaat vo `eludnik, a potpolno se razgradeni vo po~etokot na tenkoto crevo. Vo niv se smesteni cvrsti i te~ni lekoviti supstanci. Ovie kapsuli ovozmo`uvaat da se izbegne neprijatniot vkus ili miris na lekot, nagrizuva~koto dejstvo na `eludnik, kako i dejstvo na `elude~nite sokovi na lekovitata supstanca (primer: Olei Ricini)2. Capsulae gelatinosae geloduratae se cvrsti kapsuli bidejki se potopeni vo 1% rastvor na formaldehid. Se vikaaat i "kapsuli za tenko crevo" bidej}i se otporni na `elude~en sok, a se razlagaat pod dejstvo na enzimi od crevnite sokovi i od pankreas. Zatoa se upotrebuvaat so cel da se izbegne {tetnoto dejstvo na lekovitata supstanca na `eludnikot ili lekot da se za~uva od dejstvoto na `elude~niot sok. Se polnat so lekoviti pra{oci ili te~nosti.

Naj~esto vo ovie kapsuli se stavaat antihelmintici, crevni antiseptici koi treba da deluvaat lokalno i fermenti na pankreas (Pancreatin) koi se razlagaat pod dejstvo na `elude~en sok. Vo ovie kapsuli se stava 0.5-1 gr. lekovita supstanca (Primer: Extracti Fillicis tenius)

Modifikacii na kapsuli :

1. Perlae- mali, sitni zrna, vo niv se pakuvaat vitamini.

Ispitno pra{awe br. 6: Kombiniran preparat na A i D vitamin

Rp/ Cps. Vitamin A+D Da lagenam originalem No I (1) S. 3x1 kapsula na den

Indikacii: se dava za prevencija na rahit kaj deca, pri graviditet i laktacija.Vnimanie: poradi toksi~nosta na dvata vitamina treba da se vnimava pri doziraweto.Postoi i kako maslen rastvor.

2 .Capsulae operculatae - imaat cvrsta konzistencija. Vo niv se pakuvaat antibiotici za oralna upotreba. Sostaveni se od dva dela koi vleguvaat eden vo drug. Po~nuvaat da se razlagaat vo `eludnik, a potpolno se razlo`eni vo tenkoto crevo

Ispitno pra{awe br.7: Cefalosporin od prva generacija za peroralna upotreba

Rp/ Cps. Cefalexine 0.25 Dentur tales doses No XXXII (32) S. Na 6 h po 2 kapsuli

Indikacii: akutni i hroni~ni infekcii na di{nite i urinarnite pati{ta, koski i zglobovi, kaj pacijenti osetlivi na penicilin, najkoristen e kaj infekcii od stafilokoki koi sozdavaat penicilinaza.Mehanizam na dejstvo: inhibicija na enzimskata reakcija {to e potrebna za stabilen bakteriski zid.

PRA[OCI (Pulveres)

Pra{oci se cvrst oblik na lekovi koi se dobivaat so pulverizacija (sitnewe, melewe i drobewe) na drogi i hemikalii. Za pravewe na ovoj oblik na lekovi site supstanci koi vleguvaat vo negov sostav treba da bidat vo pra{kovidna sostojba i ne treba da bidat higroskopni (za da ne se rasipuvaat).Postojat tri klasifikacii na prasocite: 1. Prema golemina na ~esticite2. Prema na~inot na apotekarskoto pripremawe i izdavawe3. Prema na~inot na aplikacija i upotreba

Podelba na pra{ocite prema golemina na ~esticitea. Siten pra{ok- Pulvis subtilissimusb. Polusiten pra{ok- Pulvis subtilisc. Krupen pra{ok- Pulvis grossus

Podelba prema na~inot na apotekarskoto pripremawe i izdavawe

a)Nepodeleni pra{oci- kako nepodeleni pra{oci se prepi{uvaat lekovi so slabo (indiferentno) dejstvo. Pacientot sam gi dozira pra{ocite prema odredeni standardi (vrv na no`, kafena, supena la`ica) vrz baza na upatstvoto od lekarot dadeno vo Signaturata. Se izdavaat vo kesi~ki ili kutii.

b)Podeleni pra{oci- kako podeleni pra{oci se prepi{uvaat lekovi so jako dejstvo. Sekoja doza koja pacientot treba da ja zeme odedna{ e spakuvana vo posebni opakovki.

Podelba prema na~inot na aplikacija i upotreba

a)Pra{oci za nadvore{na upotrebab)Pra{oci za vnatre{na upotreba

I PRA[OCI ZA NADVORE[NA UPOTREBA

Prema na~inot na aplikacija se delat na:- Pra{oci za posipuvawe na ko`ata(Puderi)- Pra{oci za insuflacija (vduvuvawe) vo prirodnite otvori na teloto- Pra{oci za pripremawe rastvori za nadvore{na upotreba.

PRA[OCI ZA POSIPUVAWE NA KO@ATA :Se sostojat od glavna lekovita materija na koja mo`e da i se dodade nekoj indiferenten pra{ok koj slu`i kako vehikulum. Puderite ne deluvaat vo dlabo~ina i nemaat zna~eWe kako konstituensi za drugi aktivni supstancii od koi se bara efekt vo podlabokite sloevi na ko`ata. Puderite se posipuvaat na ko`ata ili so pomo{ na vata ili so kutija koja ima perforiran kapak .(pr. Heksametilen tetramin-kaj hiperhidroza na stapala).

PRA[OCI ZA INSUFLACIJA VO PRIRODNITE OTVORI NA TELOTO Na ovoj na~in naj~esto se apliciraat: antiseptici, adstringensi ili lokalni anestetici zaradi postignuvawe na lokalno dejstvo. Na ovoj na~in se aplicira i suv ekstrakt na zaden rezen na hipofiza koj se u{mrkuva vo nos, no so cel da se postigne resorptiven efekt. Mesta na aplikacija se: sluzoko`a na nos, u{i, vagina, usta.

PRA[OCI ZA PRIPREMAWE NA RASTVORI ZA NADVORE[NA UPOTREBA

Vo ovoj oblik naj~esto se prepi{uvaat lekoviti materii koi imaat blago antisepti~ko, dezinficientno ili dezodorantno dejstvo. Pacientot sam go priprema rastvorot prema upatstvoto od lekarot, a go koristi za oblozi na ko`ata ili za ispirawe na sluzoko`i.

Pra{ocite za nadvore{na upotreba se izdavaat kako nepodeleni, a naj~esto se prepi{uvaat vo koli~ina od 20, 50 do 100 gr. Ako pra{okot sto go prepi{uvame e sostaven od poveke pra{kasti materii vo Subskriptioto od receptot se pi{uva M.F. Pulvis, a za na~inot na izdavawe: Da ad scatulam (sacculam). Vo signaturata Nadvore{no, za posipuvawe ili insuflacija.

II PRA[OCI ZA VNATRE[NA UPOTREBA Vo oblik na pra{oci za vnatre{na upotreba mo`at da se prepi{uvaat lekovi so slabo ili jako dejstvo od {to zavisi i na~inot na nivnoto prepi{uvawe.Taka tie mo`at da se prepi{uvaat kako nepodeleni i podeleni.

NEPODELENI PRA[OCI ZA VNATRE[NA UPOTREBA :

Na ovoj na~in se prepi{uvaat lekovi so slabo dejstvo. Ovie pra{oci bolniot sam gi dozira prema merkata koja ja odreduva lekarot (vrv na no`, kafena, supena la`ica). Se prepi{uvaat vo koli~ina od 30-50 ili 100 gr. Se izdavaat vo kutija ili kesi~ka. Vo signaturata se naglasuva Da se ispie.

Pr. za nepodelen pra{ok za vnatre{na upotreba e: Pulv.Carbonis medicinalis koj se koristi pri truewe kako adsorbens, kako i pulv.Magnesii sulfatis koj se koristi kako laksans.

PODELENI PRA[OCI ZA VNATRE[NA UPOTREBA

Na ovoj na~in se prepi{uvaat lekovi so jako ili mnogu jako dejstvo. Zatoa aktivnite supstancii se ovde podeleni vo poedine~ni dozi t.e. vo koli~ini koj bolniot gi zema odedna{. Podelbata ja vr{i apotekarot pri spremawe na lekot. Te`inata na eden pra{ok iznesuva 300-500 mg retko 1 gr. Ako e dozata na lekot ili zbirot na dozi (kaj slo`enite pra{oci) pomala od 30 mg obavezno se dodava konstituens zaradi dopolnuvawe na te`inata.

Kako konstituens slu`at:

- Laktoza, ne e higroskopna i slu`i kako vehikulum na lekovi na koi im {teti vlaga.- Saharoza higroskopna e. Slu`i kako korigens za gorki lekovi.

Vkupniot broj na pra{oci koi se prepi{uvaat na eden recept obi~no iznesuva 10-20.

Podelenite pra{oci se prepisuvaat po dve metodi:

a) DIVIZIONA METODA vo Ordinatioto se prepi{uva vkupnata koli~ina na pra{okot t.e. za onolku poedine~ni dozi "n" kolku {to lekarot planira da izdade, a vo Subskriptioto se nazna~uva do apotekarot Divide in doses aequales. Vo ovoj slu~aj farmacevtot ja meri celata koli~ina na lekot, a potoa ja deli na "n" dozi koi me|usebno se isti.

b) DISPENZIONA METODA po ovaa metoda vo Ordonatioto se pi{uva edna doza na lekovitata supstanca, a vo Subskriptioto na farmacevtot mu se nazna~uva Dentur tales doses No "n".

Ispitno pra{awe br. 8: Kodein vo oblik na podelen pra{ok (magistralen recept)

1) Po Dispenziona metoda:

Rp/ Pulvis Codeini phosphatis 0.03 Saccharosis 0.3 Misve Fiat Pulvis Dentur tales doses N XX (20) Da ad sacculam S. 3 x 1

2) Po Diviziona metoda

Rp/ Pulvis Codeini phosphatis 0.6 Saccharosis 6.0 Misve Fiat Pulvis Divide in doses aequles N XX (20) Da ad sacculam S.3 x 1

Indikacii: akutna i hroni~na neproduktivna ka{lica kaj bolesti na di{nite pati{ta.Kontraindikacii: depresija na di{eweto.Meh.na dejstvo: go ko~i refleksot na ka{lawe so depresija na centarot za di{ewe-ima blago bronhospazmoliti~no i analgeti~no dejstvo. Ne gi paralizira trepqite na respiratorniot epitel pa ne ja ote`nuva ekspektoracijata.