3 Predavanje Instrumenti ME

*INSTRUMENTARIJ MAKROEKONOMSKE POLITIKE I MAKROEKONOMSKA STABILNOST

III predavanje

*

*Sadraj predavanjaInstrumentarij makroekonomske politikeAgregatna ponuda i agregatna tranja i pojam ravnotee (AS AD sistem)Makroekonomsko prilagoavanje i strukturne reforme

*

*SADRAJ:ta je ekonomska politika?Subjekti ekonomske politikeZadaci ekonomske politikeCiljevi ekonomske politikeInstrumenti ekonomske politikeModeli ekonomske politikeDileme ekonomske politikePotreba meunarodne koordinacijeInstrumentarij makroekonomske politike

*

*Ekonomska politika predstavlja posebnu oblast ekonomske nauke kao i niz praktinih aktivnosti koju provode drave i njene institucije u regulisanju ekonomskog ivota u skladu sa odabranim ciljevima

Kao nauka, ekonomska politika izuava ulogu drutva (drave) u modeliranju ekonomije, ciljeve i metode realizacije ciljeva u regulisanju ekonomskog ivota u eljenom pravcu

ta je ekonomska politika

*

*Ekonomska politika u uskoj vezi sa ekonomskom teorijom, to proizilazi iz slijedeeg:

Ekonomski interesi su motivi svake ekonomske aktivnosti, a odraavaju se kao ekonomske kategorije i ekonomske zakonitostiEkonomska politika je u slubi interesa drutva iz ega je proizala nunost ekonomske uloge drave, odnosno, zainteresovanosti i potreba vlasti da stvori uslove za optimalan razvoj jedne zemljeOvaj aktivan odnos drave prema ekonomiji ispoljava se kroz voenje ekonomske politike


*

*Ekonomska politika predstavlja dvostruki proces:

Usaglaavanja vezanih za opti interes drutvaUsmjeravanje ekonomske aktivnosti na nain da se ekonomskim subjektima omogue prihvatljivi osnovni ekonomski uslovi (stabilan rast, visoka zaposlenost, stabilne cijene, snabdjeveno trite, stimulativni porezi...)ta je ekonomska politika

*

*Ekonomska politika predstavlja ukupnost mjera i aktivnosti drave sa ciljem osiguranja realizacije opteg (javnog) interesa drutva i usmjeravanja ekonomije u tom pravcu


*

*Ekonomska politika zavisi od:Modela organizacije ekonomijePrivredne struktureNivoa ekonomske razvijenostiNosioca ekonomske politikeCiljeva koji se ele postii


*

*Razlikuju se tri sistema ekonomske uloge draveU razvijenim trinim ekonomijamaU zemljama u tranzicijiU nerazvijenim zemljama

Zajedniko svim sistemima je daUspostave adekvatan ekonomski ambijentOsiguraju normalno funkcionisanje ekonomijeOsiguraju zatitu i realizaciju opteg interesaOstvare dinamiku i pravac razvoja zemljeMobiliu ekonomiju u izvravanju zadataka Obezbjede pretpostavke za neophodne promjene


*

*Ovim se mjeri uspjenost ekonomske politike

Ona moeDjelovati stimulativno na razvoj zemljePogrena ili promaena ekonomska politika moe pogorati ekonomske performanse zemlje


*

*Ista politika u jednom vremenu moe stimulisati ekonomiju, a u drugom djelovati negativno na razvoj zemljeOdatle i kljuno obiljeje dinamika ekonomske politike koja proizlazi iz zahtjeva prilagoavanja promjenama u ekonomiji (ili u zemlji ili u meunarodnom okruenju)


*

*Subjekti ekonomske politikeVano razlikovati

Kreatore ekonomske politike (stvaraju ekonomsku politiku) iRealizatore ekonomske politike

Kreatori politike zakonodavni organi (parlament), izvrna vlast (vlada i posebne upravne organizacijeObjekti djelovanja ekonomske politike pojedinci ili izvrioci (banke, preduzea...)

*

*Temeljno pitanje ekonomske politike kako ostvariti stabilnost i ravnoteu u ekonomijiPo tome se razlikuju koncepcije, modeli i vrste ekonomske politikeAli, svima njima osnovni zadataka je dopuna i korekcija trinih mehanizama u ekonomiji (upravljanje ekonomijom ili upravljanje tritem)

Zadaci ekonomske politike

*

*Zadaci ekonomske politike

*

*Odatle i kljuna uloga ekonomske politike

Stvoriti stimulativan ekonomski ambijent (regulatorna uloga)Mjerama ekonomske politike usmjeriti ekonomsku aktivnost

Uticaj mjera ekonomske politike na ekonomsku aktivnost odreuje i smisao politike ona se potvruje ostvarivanjem ekonomskih ciljeva

Zadaci ekonomske politike

*

*Ciljevi ekonomske politikeCiljevi ekonomske politike kompleksni (ekonomski, socijalni, politiki...)Vaan vremenski faktor (kratkoroni i dugoroni ciljevi)esto se javlja konfliktnost kratkoronih ciljevaNpr. Ubrzani rast moe izazvati inflaciju i poveati deficit platnog bilansaIli, stimulisanje potronje iznad nivoa proizvodnje moe izazvati neravnoteu i poveati nezaposlenost

*

*Ciljevi ekonomske politike mogu se razlikovati po

Vanosti koja im se pridajeVremenskom redoslijedu kojim se ostvaruju

Ciljevi se mijenjaju od zemlje do zemlje i tokom vremenaVano razumijevanje da su ciljevi ekonomske politike principi kojima se nosilac ekonomske politike rukovodi i zadaci koje ele ostvariti svojim aktivnostima u odreenom vremenu

Ciljevi ekonomske politike

*

*Instrumenti ekonomske politikeInstrumenti ekonomske politike su kvalitativno ili kvantitativno odreena administrativna i ekonomska sredstva koja propisuje ekonomska politika radi utvrivanja optih uslova poslovanja i obaveza ekonomskih subjekataNpr. Instrumentima se osigurava odravanje ekonomskog rasta, priliv sredstava u budetu, usklaivanje ekonomskih tokova...iroka lepeza instrumenata regulisanje novane mase, kreditnih tokova, kamatnih stopa, oporezivanje, fiskalna preraspodjela, devalvacija, zamrzavanje cijena, regulisanje izvoza, deviznog kursa....

*

*Instrumenti razliiti i brojniIskustva ekonomske politike pokazuju da je ekonomska politika najefikasnija kada se malo mijenja i ne primjeujeUobiajeno masovnost instrumenata znak nemoi ekonomske politikeTekoe u primjeni instrumenata i u kombinaciji instrumenata to je posljedica institucionalnog okviraTemelj ekonomske politike konzistentnost koritenja razliitih instrumenata u postizanju eljenih ciljeva uzimajui u obzir da svaki instrument utie na sve ciljeve

Instrumenti ekonomske politike

*

*Instrument je varijabla koja djeluje na drugeO instrumentu ekonomske politike govorimo ako

Nosioci ekonomske politike ga mogu kontrolisati (sposobnost kontrole)Varijabla ima uticaj na druge varijable (efikasnost)Treba razlikovati instrumente od instrumenata u okviru njihovog efekta na ciljeve dva instrumenta sa istim efektom i nisu dva instrumenta (odvojivost i nezavisnost)Instrumenti ekonomske politike

*

*Vrste i klasifikacije instrumenata ekonomske politike razliite

Po formi razlikujemoOtvorene instrumente (subvencije, damping...)Prikrivene instrumente (poreske olakice za izvoz, oslobaanje uvoza sirovina od plaanja carina...)

Prema efektima razlikujemoStimulativni instrumentiDestimulativni instrumenti


*

*Najira klasifikacija instrumenata (Tinbergen, 1956.)Kvantitativni (promjena postojeih instrumentata)Kvalitativni (uvoenje novog ili eliminisanje postojeeg)Reformski (uvoenje novih instrumenata koji mijenjaju ekonomski sistem)


*

*Direktni i indirektni instrumenti ekonomske politikeDirektni ciljaju na postizanje odreenog cilja (npr. Kvote za smanjenje deficita platnog bilansa)Indirektni utiu na instrumente koji vode do donoenja odluka (da bi smanjili deficit uvode se carine na uvoz koje poveavaju cijene i smanjuju potronju)

U indirektne instrumente ubrajamo najvei dio mjera fiskalne, monetarne, politike dohotka i spoljnoekonomskih politika


*

*Diskrecioni i automatski instrumenti ekonomske politikeDiskrecioni prilagoavanje instrumenata u zavisnosti od situacije (promjena poreskih stopa)Automatski pomau ublaavanju konjukturnih ciklusa, ugraeni u ekonomski sistem i automatski se prilagoavaju promjenama (sistem progresivnog oporezivanja)

Prednost automatskih instrumenataUbrzavaju intervenciju vladeEliminiu administrativno kanjenje


*

*Modeli ekonomske politikeModel ekonomske politike obuhvata:Ciljeve ekonomske politikeAnalitiki modelInstrumente ekonomske politikeKao to trite ima nedostataka, imaju i modeli ekonomske politike

Modeli proizlaze iz razliitog teorijskog pristupa ekonomskoj politici:Normativna teorija ekonomske politike (teorija javnog interesa)Pozitivna teorija ekonomske politike (odbacuje da ekonomska politika vodi boljitku svaijih interesa i fokusira se na nedostatke ekonomske politike)

*

*Dvije doktrine oblikuju modele ekonomske politike:

Liberalizam opte blagostanje se najbolje postie tako da se inicijativa pojedinca oslobodi od svakog uticaja draveIntervencionizam nunost dravnog uplitanja u ekonomiju, nunost ograniavanja inicijative pojedinca, nunost upravljanja tritem, nunost podsticanja i usmjeravanja investicija

Modeli ekonomske politike

*

*Intervencionizam dvije formeAnticiklina politika skup mjera ekonomske politike radi ublaavanja konjukturnih ciklusa usmjerenih na postizanje ujednaenih i visokih stopa ekonomskog rasta, pune zaposlenosti, stabilnih cijena i uravnoteenog platnog bilansa)Protekcionizam pravac ekonomske politike koji se zalae za ograniavanje vanjske trgovine radi zatite domae proizvodnje i koji se pravda razliitim argumentima ekonomskim i neekonomskim).

Modeli ekonomske politike

*

*Dileme ekonomske politikeJe li dobra ekonomska politika od koje nemaju interesa svi subjekti? Ekonomska politika ne koristi svima jednako, a dilema je ukoliko rezultat ekonomske politike odgovara sve manjem broju subjekata (odrivost)Efekti ekonomske politike na kratak, srednji i dugi rok problem interesa ako su efekti kratkoroni. Npr. Razvojna inflacija stimulie ekonomski rast na kratak rok ali, dugorono, inflacija jede pozitivne efekteDa li ekonomska politika moe sve? Mjere ekonomske politike ne daju rezultate na svakom planu (nemo ekonomske politike)

*

*Potrebe meunarodne koordinacijePotreba koordinacije ekonomske politike prizlazi iz:Zavisnosti ekonomija, globalizacije, integracije (meunarodno kretanje ljudi, roba, usluga i kapitala)Nekoordiniranih aktivnosti razliitih zemlja koje proizvode razliita rjeenjaUkoliko dogaaji i aktivnosti vlada u jednoj zemlji imaju efekat na drugu zemlju, govorimo o transmisiji efekata ili spilover-efektu (efekat prelijevanja)Efekti prelijevanja mogu biti i pozitivni i negativniZbog toga neophodna meunarodna koordinacija ekonomskih politika u pravcu da svaka zemlja prilagoava svoje instrumente tako da postigne ciljeve ostatka svijeta isto kao i svoje (Cooper)

*

FISKALNA POLITIKA:PoreziDravna potronja

MONETARNA POLITIKA:Operacije na otvorenom trituDiskontna stopaStopa obavezne rezerveKamatna stopa

Instrumentarij makroekonomske politike*

*

POLITIKA DOHOTKA:Promjena plataDobrovoljno ograniavanje rasta plataFiksiranje plataPlafoniranje plataGarantovani nivo plata, ...

SPOLJNO-EKONOMSKE POLITIKE I INSTRUMENTI:spoljno-trgovinska politika kvote, kvantitativna ogranienja, izvozno-uvozne dozvole, kontingentiCarinska politika carineDevizna politika devizni kurs, devizna ogranienja, devizna kontrolaPlatno-bilansna politika kombinacija trgovinskih i deviznih promjena

Instrumentarij makroekonomske politike*

*

AGREGATNA PONUDA I AGREGATNA TRANJA

(pojam, krivulje, makroekonomska ravnotea)*

*

PROIZVO-DNJAZAPOSLE-NOSTCIJENENETO- IZVOZFISKALNA P.MONETARNA P.POLITIKADOHOTKAODNOSI SA INOSTRANSTVOMVRIJEMEINOSTRANIPROIZVODREVOLUCIJE, RATOVI MAKROEKONOMIJAINSTRUMENTIVANJSKE VARIJABLE

*

Vaan za razumijevanje pojma makroekonomske ravnotee ili neravnoteeAgregatne veliineKratak rokMeuodnos koliina/nivo cijena (apstrahuje ostale determinante proizvodnje)

AS AD sistem*

*

Agregatna ponuda - AS*

*

Agregatna tranja - AD*

*

Ravnotea AS AD makroekonomska ravnotea (kratkorona)Kratak rok (vano)Ako se promijeni bilo koja varijabla koja utie na AS ili AD mijenja se ravnotea

*AS AD sistem

*

Potencijalni proizvod kratak rok

AS AD sistem*

*

Agregatna ponuda i potranja*

*

ASADQrPrEPOVEANJE AGREGATNE POTRANJEQr QpPrEAD

Proizvodnja(dohodak)Nivo cijena*

*

ASADQr Qp PrE OK PONUDEQrPrEAS

Nivo cijenaProizvodnja(dohodak)*

*

MAKROEKONOMSKO PRILAGOAVANJE I STRUKTURNE REFORME*

*

O emu e biti rijei?Makroekonomska stabilnost i zato je vana?Makroekonomsko prilagoavanjeStabilizacione politike (smanjenje i ogranienje potronje)Strukturne reformeMakroekonomsko prilagoavanje i finansijski sektorPrilagoavanje, siromatvo i rast

*

MAKROEKONOMSKA STABILNOST

*

Makroekonomska stabilnostVanjska i unutranja dimenzijaOdriv platni bilans (vanjska dimenzija)Niska inflacija (unutranja dimenzija)

S. Fier 1993. godina

Makroekonomska stabilnost niska i predvidiva inflacija, realna kamatna stopa, fiskalna politika stabilna i odriva, realan devizni kurs kompetitivan i predvidiv i platni bilans odriv*

Stabilnost vana za rastOdriv platni bilans i rastVanjska kriza uzrok poveanje uvoza, odliv kapitala, te trgovinske i platne restrikcije*

ZEMLJARASTMeksiko 1995. -6,2Koreja 1998.-6,7Turska 2001.-7,4Argentina 2002. -10,9

Stabilnost vana za rastRast i cjenovna stabilnostRast podrazumijeva stabilnost cijena (niska inflacija)Visoka inflacija znai:Manje efikasna alokacija resursaManji ekonomski rast (neravnotea investicija i tednje, I S)

*

Stabilnost vana za rastSluajevi:Visoka inflacija (> 30% 40%)Onemoguava rast

Umjerena inflacija (10% 30%)Negativni efekti na rast

Niska inflacija (2% 10%)Moe biti korisna ukoliko je praena malim rastom plata

*

Kljuno za makroekonomsku stabilnostMakroekonomske politike u cilju unutranje i vanjske ravnoteeMonetarna politika (smanjenje inflacije)Fiskalna politika (odriv odnos javni dug/BDP, javne investicije i tednja)Devizni kurs reim kompetitivnost

Strukturne politikeTrgovina, konkurentnost, finansijski sektor, dravna preduzea, upravljanje, tednja

*

MAKROEKONOMSKO PRILAGOAVANJE*

Makroekonomsko prilagoavanjePrilagoavanje u AS AD

Stabilizacija usmjerena na ADStrukturne reforme - AS

*

Makroekonomsko prilagoavanjeStabilizacija je sporija i kotaStrukturne reforme u okviru makroekonomske stabilnosti obezbjeuju rast Y

P0P1PY*

Kljune stabilizacione mjere

Reduciranje dravne potronje (G)Devizne politikeDruge

Makroekonomsko prilagoavanje*

POLITIKE

FiskalnaReduciranje deficita

MonetarnaMonetarno targetiranjeInflatorno targetiranjeKapitalni tokovi mogu smanjiti efektivnost monetarnih politika

Makroekonomsko prilagoavanje*

Makroekonomsko prilagoavanje Redukcija potronjeKSYISLMPYADASIS - LMAS AD *

Efekti politikaMonetarna smanjenje inflacijeMoe apostrofirati problem dotoka kapitala

M KS priliv kapitalaM novana masaKS kamatna stopa

Fiskalna

G KS odliv kapitala G dravna potronja KS kamatna stopa*

Politika prilagoavanja deviznog kursaPromocija kompetitivnosti kroz odrivu platnobilansnu politikuRavnotea domae AS i AD

Tipovi deviznih kursevaTeki fiksniFleksibilni (bez intervencije Centralne banke)Upravljani

*

Mogue kombinacijeRast tranje i deficit tekueg rauna (tranzicijske zemlje)Recesija i deficit tekueg rauna (Velika Britanija 80-tih i poetkom 90 tih)Rast tranje i suficit tekueg rauna (OPEC i Kina ranih 90 tih)Recesija i suficit tekueg rauna (Japan 1992.)

*

STRUKTURNE REFORME*

Kljune strukturne reformeLiberalizacija cijenaPolitike promocije kompetitivnosti (konkurentnosti)Reforma preduzea (privatizacija i restruktuiranje)Racionalizacija mree socijalne zatiteReforma finansijskog sektora (razvoj trita kapitala, reforme zakonskog okvira)Reforme vanjskog sektora (trgovinska liberalizacija, liberalizacija kapitalnih rauna)Budetske reforme (strukture, institucije)Vie transparentnosti i bolje upravljanje reforma vladinih institucija

*

Meuzavisnost stabilizacionih i strukturnih reformiMakroekonomska stabilnost ima za cilj uspostavljanje ambijenta za nisku inflaciju i odriv platni bilans koji podrava rast i strukturne reforme

Strukturne reforme uvode trine mehanizme u funkcionisanje makroekonomskih politika, poveavaju potencijalni proizvod i omoguavaju vii rast outputa.

*

Makroekonomska koordinacija i rasporeivanjeUspjean program je esto obuhvatanpostepenost ili brzina ( Big Bang)IMF ima svoje rezultate ekspertiza - finansijski sektor

Neke reforme meuzavisnereforme cijena, deviznog kursa, konvertibilnostreforme dravnih preduzea i prilagoavanja cijena

*

Makroekonomska koordinacija i rasporeivanjeUslovljenost i vezanostliberalizacija cijena moe biti praena stabilizacijom u cilju ograniavanja pritiska na cijenereforme finansijskog sektora prethode liberalizaciji kapitalnog raunastabilizacija i stroga bankarska supervizija su preduslovi za liberalizaciju kamatne stope

*

MAKROEKONOMSKO PRILAGOAVANJE I FINANSIJSKI SEKTOR*

Makroekonomsko prilagoavanje i finansijski sektorMakroekonomsko prilagoavanje odraava se na finansijski sektorstezanje politike (restrikcija) utie na tranju za kreditima preko promjene kamatne stopeDeprecijacija deviznog kursa utie na bilans firmi i finansijskih institucija da servisiraju vanjski dug

*

Teza 1Slabosti finansijskog sektora mogu ograniiti opcije politike prilagoavanjaNa primjer:Prilina vanjska zaduenost meu bankama i firmama moe obeshrabriti deprecijaciju deviznog kursa

moe pogorati debalans

Slabosti finansijskog sektora smanjuju efektivnost instrumenata politike

slabei mogunosti promjene deviznog kursaremetei transmisione veze izmeu monetarne politike i operacionalnih ciljeva*

Teza 2Finansijski sektor odraava se na fiskalno prilagoavanjeRekapitalizacija (restrukturiranje) banaka ima budetske implikacije Ali - izbor je samo izmeu uraditi SADA ili KASNIJEVladini budeti moraju raunati sa trokovima ove vrste u procjeni prihoda i rashoda

*

Teza 3 Problemi finansijskog sektora esto izazivaju makroekonomske krizeTurska (1994) nemogunost lokalnih banaka vanjskog zaduivanja Meksiko (1994-95) - nemogunost vanjskog zaduivanja za lokalne banke i znaajan rast stare zaduenosti.Tajland (1997) - kratkorono vanjsko zaduivanje da bi se finansirale domae investicije bilo je udvostruenoTurska (2000) - propast nekoliko vanih banakaak ukoliko su krize i poeljne, reforme kotaju

eka plaa reforme oko 30% godinjeg GDP

*

Teza 4Reforma finansijskog sektora je vaan strukturalni element programa prilagoavanjaRestruktuiranje finansijskih institucijaJaanje bankarske regulacije i supervizijeUvoenje osiguranja depozita

Primjer:Programi podrke u Indoneziji, Koreji, Turskoj, na Tajlandu

*

PRILAGOAVANJE, SIROMATVO I RAST*

Prilagoavanje, siromatvo i rastDvije mogunosti:Stabilizacioni programi (posebno dezinflacija) smanjuju siromatvoInflacija pogorava siromatvo u najmanje razvijenim zemljama jer one operiraju na bazi ke - transakcija

Earstly i Fisher (2000.): Sa visokom inflacijom, dohodak opada, a stopa nacionalnog siromatva rasteDallar and Kraay (2001.): Smanjenje inflacije je pro-siromatvo

*

Teza 1

Stabilizacioni programi mogu poveati siromatvo u kratkom roku kroz redukciju rastaDallar and Kraay (2001.)- rast smanjuje siromatvo (prosjean rast prihoda od 20% vodi rastu nacionalnog p/c dohotka)

Teza 2

Efekti stabilizacijskog programa na rast su razliiti:Khan (1990.), Barro i Lee (2005.) - rast opadaDicks - Mireaux i dr. (2000.) - rast se poveava u manje razvijenim zemljama

,*

Teza 3

Kratkorone posljedice na siromatvo mogu rezultirati brim rastom u srednjem rokuNema automatizma niti garancijeZavisi od opcija politikeDomae institucije (politika i graansko drutvo)

*

Stabilizacija i siromatvoProgrami prilagoavanja esto znae fiskalnu konsolidaciju, ali ne treba smanjivati potronju za siromane (npr. obrazovanje, zdravstvo, mrea socijalnog osiguranja,...)

Mogue smanjenje za vojsku i manje produktivne kapitalne izdatke

*

ZakljuciOdrivi rast podrazumijeva stabilnost - nisku inflaciju i odrivi platni bilansPrilagoavanje neophodno usmjeriti na stalne makroekonomske neravnoteeDomaa politika treba biti usmjerena i na vanjske i na unutranje neravnoteeFiskalna, monetarna, politika deviznog kursa i strukturne politike mogu ubrzati prilagoavanje Strukturne reforme su neophodne za ubrzavanje makroekonomskog prilagoavanjaVane implikacije finansijskog sektora i siromatva na prilagoavanje

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

Documents

3 Predavanje Instrumenti ME