30 soruda iinin dinlenme hakkı - ailevecalisma · 2017. 10. 11. · Soruda 30 İşçinin Dinlenme Hakk ... Anayasamızın 50. maddesi “Dinlenmek çalışanların hakkıdır”

30 Soruda İşçinin Dinlenme Hakkı 1http://www.itkb.gov.tr 1

Sorudaİşçinin Dinlenme Hakkı30

Dinlenme hakkı NİÇİN önemlidir? Yıllık izne NE ZAMAN hak

kaazaanırım? Yıllık izin ssürü eme i NASIS L heesasaplp ara ım? Yıllık izin haakkımı

NE ZAMAN kullanabilirim? Toplu izin uygulaması NEDİR?

İzin kurulu işçilerin izinlerini NASIL düzenler? Hafta tatiline hak

kakazazanmnmakak iiçiçinn NENE KKADADARAR ççalalışışmamalılıyıyım?m? HHafaftata ttatatililii ücücreretitimm NANASISILL

ödenir? Ara dinlenmesi NEDİR? Ara dinlenmesi sürem NE KADAR

olmalıdır? Ulusal bayram ve genel tatil günlerim NELERDIR?

UlUlususalal bbayayraramm veve ggenenelel ttatatilil ggününleleririmdmdee çaçalılışmşmamam hhalalinindede üücrcretetimim

NANASISILL ödödenenirir?? YıYıllllıkık iiznznee NENE ZZAMAMANAN hhakak kkazazananırırımım?? DiDinlnlenenmeme

hakkı NİÇİN önemlidir? Yıllık izne NE ZAMAN hak kazanırım? Yıllık

izin süremi NASIL hesaplarım? Yıllık izin hakkımı NE ZAMAN

kukullllananababililiririmim?? ToToplpluu izizinin uuygygululamamasasıı NENEDİDİR?R? İİzizinn kukururululu iişçşçililererinin

izinlerini NASIL düzenler? Hafta tatiline hak kazanmak içiç n NE

KADAR çalışmalıyım? Hafta tatili ücretim NASIL ödenir? Ara

didi lnlenme isi NNEDEDİRİR?? AAra didi lnlenme isi süürem NNEE KAKADADARR lolmallıddı ?r?

Ulusal bayram ve genel tatil günlerim NELERDIR? Ulusal bayram

ve genel tatil günlerimde çalışmam halinde ücretim NASIL ödenir?

Yayın No: 36

http://www.itkb.gov.tr2

ISBN : 978 – 975 – 455 – 160 – 0

2. Baskı / ANKARA 2011

HAZIRLAYANLARBaş İş Müfettişi Mehmet CENGİZBaş İş Müfettişi Arif TEMİRİş Müfettişi Birsen ERDİN

30 Soruda İşçinin Dinlenme Hakkı 3

ÖNSÖZ

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı olarak temel

amacımız kaynaklarımızı etkin ve verimli kullanarak,

çalışma barışının ve sosyal güvenliğin sağlanması yolunda

sunduğumuz hizmetlerin uluslararası normlara, çalışma

hayatının gereklerine ve değişen şartlara uygun hale

getirilmesi ve sürekli iyileştirilmesidir. Bu bağlamda

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının denetlemeye

yetkili birimi olan ve çalışma barışının tesisi ve çalışanların

sağlık ve güvenliğinin sağlanması amacıyla görev yapan

İş Teftiş Kurulu Başkanlığı programlar dahilinde denetim

faaliyetleri yapmaktadır.

Kurulumuz sadece denetim faaliyetleri ile sınırlı

kalmamaktadır. İşçi ve işverenlerin çalışma mevzuatının

kurallarını öğrenmeleri konusunda çeşitli bilgilendirme ve

bilinçlendirme faaliyetleri de yapmaktadır. Bu bağlamda

dinlenme hakkı konusunda bu el kitabı hazırlanmıştır.

Kitapta; yıllık izin, hafta tatili ve ara dinlenmesine ilişkin

temel bilgilere yer verilmiştir. İşçi ve işverenlerimiz için

temel başvuru kaynağı olarak düşündüğümüz bu el kitabını

hazırlayan iş müfettişlerine teşekkür ederim.

Mehmet TEZEL

İş Teftiş Kurulu Başkanı

1- Dinlenme hakkı niçin önemlidir?

İşçilerin “dinlenme hakkı”

Anayasa ile güvence altına

alınmış haklardandır.

Anayasamızın 50. maddesi

“Dinlenmek çalışanların

hakkıdır” ifadesine yer

verdikten sonra, yıllık izin hakkı ile hafta tatili ve

bayram tatili haklarını ayrıca vurgulamıştır.

Bu sebeple Anayasal bir hak olan dinlenme hakkından

vazgeçilemez. Ayrıca yasal zorunluluğun ötesinde,

- çalışanları yorgunluk ve onun beraberinde

getireceği dikkatsizlik sonucu uğrayabilecekleri

iş kazalarından korumak,

- işçinin bedensel ve ruhsal olarak iyiliğinin

devamını sağlamak,

- iş tatminini artırmak,

- işçinin sosyal yaşama da katılımını sağlamak

- iş veriminin azalmasına engel olmak

- işin kalitesinin düşmesini önlemek

vb. bir çok sebeple, işçinin yıllık izin, hafta tatili ve

bayram tatili haklarını ve gün içinde ara dinlenmelerini

tam olarak kullanabilmesi gereklidir.


YILLIK İZİN HAKKI

2-Ne zaman yıllık ücretli izne hak

kazanabilirim?

İşe başladığınız tarihten

itibaren, deneme süreniz de

dâhil en az bir yıl çalışmanız

halinde yıllık ücretli izne hak

kazanırsınız.

Ancak ardı ardına ya da farklı

tarihlerde aynı işverene ait değişik işyerlerinde

çalışmış iseniz, yıllık izne hak kazanmanız için gerekli

olan bir yıllık süreyi hesaplarken bu işyerlerinde geçen

hizmet sürelerinizi toplamanız gereklidir.

Örneğin önce A işverenine ait X işyerinde 4 ay, sonra

da yine A işverenine ait Y işyerinde 8 ay çalışmış

iseniz, her iki hizmet sürenizi toplayacağımızdan,

Y işyerindeki 8 aylık çalışmanız yıllık izne hak

kazanmanız için yeterli olacaktır.


3-Yıllık izin süremi nasıl

hesaplayabilirim?

Yıllık izin süreleriniz, işyerindeki

kıdeminize göre hesaplanır. Eğer

işyerinizde;

- bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dâhil)

hizmetiniz varsa yıllık izin süreniz 14 günden;

- beş yıldan fazla on beş yıldan az hizmetiniz

varsa 20 günden;

- on beş yıldan fazla hizmetiniz varsa 26 günden

az olamaz.

Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) hizmeti olanlar,

ancak beş yıllık hizmet sürelerini doldurduktan sonra

hak kazandıkları yıllık izinlerini 20 gün üzerinden

kullanabilirler.

Örneğin 01.02.2004 tarihinde işe girmiş olan bir işçi,

01.02.2005’de 1. hizmet yılını, 01.02.2006’da 2.’sini,

01.02.2007’de 3.’sünü, 01.02.2008’de 4.’sünü ve

01.02.2009’da 5. hizmet yılını doldurmuş olacaktır.

Söz konusu işçi 5 yıllık hizmet süresini doldurduktan

sonra 01.02.2010 tarihinde hak kazanacağı yıllık

iznini 20 gün üzerinden kullanabilecektir.

Kanunda öngörülen yıllık izin süreleri asgari süreler


olup, işverenle imzalayacağınız hizmet akti ya da

işyerinizde uygulanmakta olan toplu iş sözleşmesi

ile yıllık izin sürelerinizin daha uzun belirlenmesi

mümkündür.

4-Yıllık izin süreleri ile ilgili belirli yaş

gruplarına yönelik özel bir düzenleme var

mıdır?

Evet. Eğer 18 yaşından küçük ya da 50 yaşından

büyük işçi iseniz, yıllık ücretli izin süreniz en az 20

gün olmalıdır. Bunun anlamı; örneğin 16 yaşında bir

işçi, hizmet süresi beş yıldan az dahi olsa, 18 yaşına

gelinceye kadar, her yıl için yıllık izinlerini 14 gün

olarak değil 20 gün üzerinden kullanacaktır.

5-Mevsimlik bir işte çalışıyorum, yıllık izin

kullanabilir miyim?

Eğer bir yıldan az süren mevsimlik bir işte yahut

kampanya işinde çalışıyor iseniz, yıllık ücretli izin

hakkınız bulunmamaktadır.


6-Hafta tatili günleri yıllık izin süreme dahil

midir?

İş Kanunu’nda belirtilen 14, 20 ve 26 günlük yıllık

izin sürelerine hafta tatilleri dahil edilmemiştir. Yıllık

izinlerinizi kullanırken, izin sürenize rastlayan hafta

tatili ile ulusal bayram ve genel tatil günlerinin bu

sürelere ilave edilmesi gereklidir. Örneğin; 14 günlük

yıllık izne ayrılan bir işçi, bu süreye 2 gün de hafta tatili

rastlayacağından, fiilen 16 gün yıllık izin kullanacaktır.

7-Yıllık iznimi bölerek kullanabilir miyim?

Evet, işvereninizle bu hususta anlaşmanız halinde

yıllık izninizi üçe bölerek kullanabilirsiniz. Ancak

böyle bir durumda izinlerinizin bir parçasının 10

günden az olmaması gereklidir.

8-İşyerinden ayrılmam halinde kullanmadığım

yıllık izin haklarım yanar mı?

Kesinlikle hayır. Hizmet akdinizin herhangi bir

sebeple son bulması halinde, kullanmadığınız yıllık

izin sürelerinize ait ücretlerinizin, hizmet akdinizin

son bulduğu tarihteki ücretiniz üzerinden tarafınıza

ödenmesi gereklidir.


9-Yıllık iznimi uzakta geçireceğim zaman yol

izni kullanabilir miyim?

Yıllık izninizi işyerinizin

kurulu olduğu yerden başka

bir yerde geçirecekseniz,

bu durumu belgelemeniz

ve yol izni talep etmeniz

halinde, işvereniniz size 4

güne kadar yol izni vermek zorundadır. Ancak bu izin

ücretsiz izin niteliğinde olacaktır.

10-İşverenim kullandığım yıllık izinlere ilişkin

kayıt tutmak zorunda mıdır?

Evet. İşvereninizin işyerinizde çalışan tüm işçilerin

yıllık izinlerini gösterir bir kayıt tutma zorunluluğu

vardır.

Bu kayıtlar yıllık izin defteri şeklinde düzenlenebileceği

gibi kartoteks biçiminde de tutulabilir.

11-Yıllık izne hak kazandığımda iznimi ne

zaman kullanabilirim?

Her hizmet yılına ait yıllık izninizi gelecek hizmet

yılı içinde kullanabilirsiniz. Örneğin; 2009 yılı yıllık

iznine 01.02.2010 tarihinde hak kazanmış iseniz,


izninizi 01.02.2010 - 01.02.2011 tarihleri arasında

kullanabilirsiniz. Ancak bu tarihler arasında

izninizi tam olarak hangi zaman dilimi içinde

kullanabileceğiniz hususunda, işvereninizin takdir

hakkı bulunmaktadır.

12-Hastalığım sebebiyle uzun süre rapor

kullanmak zorunda kaldığımda, bu durumdan

yıllık izin hakkım nasıl etkilenir?

Uğradığınız kaza veya hastalık sebebiyle uzun

süre işe gidememeniz halinde (sağlık raporu ile

belgelendirilmiş olmalıdır), o tarihteki hizmet

sürenize göre hesaplanacak bildirim sürenize altı

hafta daha eklenir ve eğer raporlu olduğunuz süre

bu şekilde hesaplanacak süreden daha fazla ise, fazla

olan kısım yıllık ücretli izninizin hesaplanmasında

değerlendirmeye alınmaz.

Örneğin; işyerinde 2 yıllık bir çalışmanız varken, kaza

geçirdiğinizi ve 5 ay

rapor kullandığınızı

düşündüğümüzde, 2

yıllık hizmeti olan bir

işçi için ihbar süresi 6

hafta olacağından, bu

süreye bir 6 hafta daha


eklenecek ve bulunacak 12 haftalık süre yıllık izin

hakkınızı hesaplarken çalışılmış gibi sayılacak, geri

kalan süre ise değerlendirmeye alınmayacaktır.

Başka bir deyişle 2 yıllık kıdemi olan ve 01.02.2009

tarihinde yıllık izne hak kazanan, 01.05.2009-

01.10.2009 tarihleri arasında ise 5 ay raporlu olan bir

işçi, bir sonraki yıllık iznine 01.02.2010 tarihinde değil

01.04.2010 tarihinde hak kazanacaktır. (5 aylık rapor

süresinin 12 haftası çalışılmış, kalan süre çalışılmamış

sayıldığından)

13-İşyerinde çalışırken askere gitmem halinde,

askerlikte geçen sürem, yıllık izin hakkımda

değerlendirmeye alınacak mıdır?

Askerlik sürenizce hizmet aktiniz askıda

sayılacağından, bu süre yıllık izin hakkınızın hesabında

dikkate alınmayacaktır.

14-Yıl içinde aldığım mazeret izinlerimi

işverenim yıllık izin hakkımdan düşebilir mi?

İster ücretli olsun isterse ücretsiz, yıl içinde almış

olduğunuz mazeret izinleriniz ya da raporlu olduğunuz

süreleri işvereniniz yıllık izin hakkınızdan mahsup

edemez.


15-Yıllık izin mutlaka ücretli olarak

kullandırılması gereken bir izin midir?

Evet, yıllık izin mutlaka ücretli olarak kullandırılması

gereken bir izindir. İşvereniniz, kullanacağınız yıllık

izin sürenize ait ücretinizi, siz izne çıkarken peşin

olarak vermek ya da avans olarak ödemek zorundadır.

Ancak yıllık izin süreniz için size ödenecek ücrete fazla

çalışma ücretleri, pirimler ve sosyal yardımlar dahil

edilmeyecektir.

16-Yıllık ücretli iznimi kullanırken bir başka

işte çalışabilir miyim?

İşvereninizin yıllık izninizi kullandığınız süre içinde

bir başka işte ücret karşılığı çalıştığınızı öğrenmesi

halinde, yıllık izin için ödediği ücreti sizden geri talep

edebilir.

17-Yıllık iznimi kullandığım süre içinde

işverenim sigorta primlerimi ödemeye devam

eder mi?

Evet. Tüm primleriniz yıllık izin süreniz içinde de

ödenmeye devam olunur.


18-Toplu izin uygulaması nedir?

İşvereniniz işyerinizde çalışan işçilerin tümünün ya da

bir kısmının, yıllık izinlerini Nisan ayı başı ile Ekim ayı

sonu arasındaki bir tarihte toplu olarak kullanmalarına

karar verebilir.

Böyle bir uygulamada belirli sayıda işçi, işyerinin

korunması, araç-gereç ve makinaların bakımı vb. işler

ile ilgilenmek üzere toplu izin uygulaması dışında

tutulabilir.

İşyerinizde toplu izin

uygulamasına karar

verilmesi halinde, henüz

yıllık izne hak kazanmamış

işçiler de bu uygulamaya

dahil edilebilirler.

19-İzin Kurulu nedir?

İşyerinizde 100’den fazla işçi çalışması halinde

kanunen bir izin kurulunun oluşturulması zorunludur.

İzin kurulu 1 işveren veya işveren temsilcisi ile 2 işçi

temsilcisi olmak üzere toplam 3 kişiden oluşur.

İzin Kurulu üyesi olacak işçiler ve yedekleri, varsa

işyeri sendika temsilcisi tarafından, yoksa işyerinde


çalışan işçiler tarafından seçilir. İzin Kuruluna işveren

temsilcisi olan üye başkanlık eder. İzin Kurulu üyeleri

iki yılda bir yeniden seçilir.

20-İzin Kurulu işçilerin yıllık izinlerini nasıl

düzenler?

İşçiler yıllık izinlerini hangi tarihlerde kullanmak

istediklerine ilişkin taleplerini izin kuruluna iletirler.

İzin kurulu, başkanın çağrısı üzerine toplanır ve bir

taraftan bu talepleri diğer taraftan işyerindeki işçi

sayısını, işçilerin kıdemlerini ve işlerin aksamaması

zorunluluğunu dikkate alarak bir izin çizelgesi

düzenler. Bu çizelgede her bir işçinin hangi tarihler

arasında izin kullanacağı belirtilir. İşverence

onaylanan yıllık izin çizelgeleri işyerinde ilan edilir.

İzin kurulu ayrıca işçilerin yıllık izinlerle ilgili talep

ve şikayetlerini işverene iletir ve yıllık izinlerin daha

yararlı geçmesi için kamplar, geziler vb. ni düzenler.

ARA DİNLENMESİ HAKKI

21-Ara dinlenmesi sürem ne

kadar olmalıdır?

Ara dinlenmesi günlük çalışma

sürenizin ortalama bir zamanında


verilen ve süresi çalıştığınız yerin geleneklerine ve işin

gereğine göre ayarlanan dinlenme süresine verilen

addır.

Günümüzde işyerlerinde uygulanan ve öğle yemeği

molası, çay molası ya da sigara molası vb. isimlerle

adlandırılan dinlenme zamanlarının tümü ara

dinlenmesi olarak nitelendirilebilir.

Ara dinlenmesi, günlük çalışma süreniz;

- dört saat veya daha kısa ise onbeş dakikadan,

- dört saat ile yedibuçuk saat arasında ise (yedibuçuk

saat dahil) yarım saatten,

- yedibuçuk saatten fazla ise bir saatten, daha az

olmamalıdır.

22-Çalışma süremi hesaplarken ara

dinlenmelerimi hesaba katmalı mıyım?

Hayır. Ara dinlenmesi süreleri

çalışma süresinden sayılmaz.

Örneğin; sabah 08:00’de çalışmaya

başlayan, saat 17:00’de çalışmayı

bırakan ve gün içinde bir saat yemek

molası ve iki kez onbeşer dakika çay

molası kullanan bir işçinin günlük

çalışma süresi 9 saat değil, 7.5

saattir.


23-Ara dinlenmesi süremi tek seferde mi

kullanmalıyım?

Genel kural, ara dinlenmelerinin aralıksız olarak

kullandırılmasıdır. Ancak, işyerinizin bulunduğu

yerdeki iklim, mevsim, gelenekler ve işin niteliği

gibi özellikler göz önünde bulundurularak, hizmet

aktinizde belirtilmek kaydıyla, ara dinlenmeniz

bölünerek kullandırılabilir.

HAFTA TATİLİ HAKKI

24 - Hafta tatiline hak kazanmak için ne kadar

çalışmalıyım. ?

Hafta tatilinden önce, İş Kanunu’nun 63. maddesine

göre belirlenen iş günlerinde tam olarak çalışmanız

halinde hafta tatiline hak kazanırsınız. Örneğin;

işyerinizde eğer haftanın 6 işgünü toplam 45 saatlik

bir çalışma düzeni uygulanıyorsa, hafta tatiline hak

kazanabilmeniz için söz

konusu 6 günde tam olarak

çalışmanız gerekmektedir.

Hafta tatili süresi 24 saattir

ve bu süre kesintisiz olarak

kullandırılmalıdır.


25 - Hafta içinde raporlu olmam halinde hafta

tatili hakkımı kaybeder miyim?

Hayır. Bir haftalık süre içinde hekim

raporuyla işe gelmediğiniz günler

çalışılmış gibi sayılır ve o haftanın

tamamını raporlu geçirseniz dahi hafta

tatiline hak kazanırsınız.

26-İşveren hafta tatili iznimde ücret ödemek

zorunda mıdır?

Kesinlikle evet. Çünkü hafta tatili, ücretli

kullandırılması gereken bir izindir. Hafta tatili

gününde çalışmasanız dahi, o günün ücretini tam

olarak alırsınız.

27-Hafta tatilimde çalışma yapmam halinde

ücretim nasıl ödenir?

Hafta tatili günleri yapılan çalışmalar, haftada

45 saatlik çalışma süresinin aşılmasına neden

olacağından, fazla çalışma gibi ücretlendirilmelidir.

Örneğin; bir işçinin hafta tatilinin Pazar günü olduğunu

ve bu işçinin Pazar günü çalıştığını düşündüğümüzde,

bu işçi kanuna göre hafta tatili ücreti olarak çalışmadan



o güne ait yevmiyesini alacak, ayrıca tatil yapmayarak

çalıştığı için ilave bir yevmiyeye daha hak kazanacak,

fakat bu çalışma aynı zamanda haftada 45 saatlik

yasal çalışma süresini aşmasına neden olduğundan,

% 50 zamlı yani birbuçuk yevmiye olarak ödenecek,

dolayısıyla söz konusu işçi bir günlük hafta tatili

çalışması için toplamda ikibuçuk yevmiyeye alacaktır.

GENEL TATİL HAKKI

28 - Ulusal bayram ve genel tatil günleri

hangileridir?

29 Ekim ulusal bayramdır.

1 Ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19

Mayıs, 30 Ağustos, Ramazan

Bayramı ve Kurban Bayramı

günleri ise genel tatil olarak

kabul edilir.

- 29 Ekim 1.5 gün

- 1 Ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs ve 30 Ağustos

1’er gün,

- Ramazan Bayramı 3.5 gün, Kurban Bayramı 4.5

gündür.


29 - Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde

çalışmam zorunlu mudur?

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışıp

çalışmayacağınıza dair, işverenle imzalayacağınız

hizmet aktine yazılı bir hüküm konulabilir ya da

işyerinizde uygulanmakta olan bir toplu iş sözleşmesi

varsa bu hususta toplu iş sözleşmesi ile genel

bir düzenleme yapılmış olabilir. Bu durumlarda

sözleşmelerdeki hükümlere göre hareket edilir.

Ancak, yazılı hüküm olmadığı hallerde işverenin

herhangibir ulusal bayram ve genel tatil gününde

çalışmanızı talep edebilmesi için önceden yazılı

onayınızı almış olması gereklidir.

30 - Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde

çalışmam halinde ücretim nasıl ödenir?

Herhangibir ulusal bayram ve genel tatil gününde

çalışmamanız halinde işvereniniz o güne ait ücretinizi

tam olarak ödeyecektir.

Çalışma yapmanız halinde ise, çalıştığınız hergün için

ilave bir yevmiye daha vermesi gereklidir.

Örneğin Nisan ayında 23 Nisan genel tatil günü çalışma

yapmayan ancak, onun dışında kalan tüm günlerde

çalışan bir işçi 30 günlük ücrete hak kazanırken,

23 Nisan günü de çalışma yapan bir işçi, genel tatil

çalışmasından dolayı ilave bir yevmiyeye daha hak

kazandığından, 31 günlük ücret alacaktır.


Documents

30 soruda iinin dinlenme hakkı - ailevecalisma · 2017. 10. 11. · Soruda 30 İşçinin Dinlenme Hakk ... Anayasamızın 50. maddesi “Dinlenmek çalışanların hakkıdır”