BORGWAARDIGHEDEN

Het blad voor de Borgward liefhebber

Nr. 30 Zomer 2012

2

De specialist voor de Borgward Groep

Handel in oldtimeronderdelen voor

Borgward, Hansa, Goliath en Lloyd

Sedan, Coupé, Combi, Cabrio,

Vrachtwagens

Wij zijn voortdurend op zoek naar originele Borgward onderdelen. Als u in het bezit bent van deze

„oude liefhebberstukken“ en u wilt ze wel kwijt, neem dan contact met ons op. Wij willen ze graag kopen of ruilen. Bied ons in elk geval „alles“ aan.

AutoDus GmbH Oldtimer Ersatzteile und Handel Duisburger Landstr. 53, 40489 Düsseldorf

Tel: +49-211-69568373

www.AutoDus.de

Email: info@autodus.de

Anjo Bosman Gildestraat 2a 6883 DB Velp

www.bosmanclassics.nl

Tel: 06-17161302

Hét bedrijf voor uw Borgward in Advies, Begeleiding en Taxaties

Onderhoud, Reparaties en Restauraties

Altijd onderdelen op voorraad

voor uw Borgward!

Borgward Onderdelen

Nieuw - Gebruikt Reproductie

R.A.F. Steen

Aalsburg 20-15

6602VK Wijchen

Tel: 024 - 64 17 030

Fax : 024 - 64 56 291

Mob : 06 - 51 60 78 59

robsteen@online.nl

Reparatie en in- en verkoop van autoradio’s uit de periode

1950 tot 1975

Fred Vermeulen Themislaan 19

1702 AS Heerhugowaard 06-3337014

g.h.vermeulen@hccnet.nl

3

In deze uitgave………

Van de Bestuurstafel .............................................................................................4 Jaarverslag Borgwardclub Nederland 2011 ...............................................................4 Evenementen agenda 2012....................................................................................5 Borgwardmeeting 2012 te Driebergen...................................................................6 Een bittere afgang deel 2 ..................................................................................... 10 Vertaald door Martin Bilthof.................................................................................. 12 De Mille Miglia met de Borgward Isabella TS........................................................... 13 Restauratie BORGWARD B1250............................................................................. 18 Borgward, verdwenen maar niet vergeten.............................................................. 21

Officieel clubblad van Borgward Club Nederland Secretariaat : p/a Antoon Vervoort, Eerschotsestraat 40, 5491 AC St OEDENRODE, Tel. 0413-474819 Bankrekeningnummer 393191397 (BIC: RABONL2U, IBAN: NL27 RABO0393191397) t.n.v. Borgward Club Nederland te Apeldoorn Voorzitter Bert Haan 0598-614235 berthaan@versatel.nl Secretaris Antoon Vervoort 0413-474819 info@borgwardclub.nl Penningmeester Martin Bilthof 055-5220127 mhjbilthof@chello.nl Technisch Adviseur Evert Toxopeus 010-2021244 toxopeus@borgward.nl Website/ Nieuwsbr. Fred Vermeulen 072-5710588 redactie@borgwardclub.nl Algemeen Frank Kuster 0313-419315 femkuster@gmail.com Ondersteuning Vincent vd Velden 050-5263765 info@garagevandervelden

Algemeen

De Borgward Club Nederland (BCN) heeft de inhoud van deze nieuwsbrief met de grootst mogelijke zorg samengesteld, desondanks kunnen er onbedoeld typefouten voorkomen. Informatie in deze nieuwsbrief is echter ook afkomstig van derden (ad-verteerders, FEHAC e.a.). Deze derden zijn zelf verantwoordelijk voor de juistheid en volledigheid van deze informatie. BCN draagt voor de inhoud en voor de geplaatste advertenties/mededelingen geen enkele verantwoordelijkheid en sluit hierbij iedere aansprakelijkheid uit.

Doelstelling In goede staat houden van auto’s van het voormalige Borgward-concern (Borgward, Lloyd, Hansa en Goliath), het bevorderen van informatie-uitwisseling, waaronder het regelen van ontmoetingen / evenementen en het behartigen van gemeenschappelijke belangen van de verenigingsleden.

4

Van de Bestuurstafel

Beste BCNers, Op het moment, dat ik dit schrijf valt de regen bij bakken uit de lucht. Neen, echt geen weer zoals een zomer behoort te zijn en dat, terwijl je ook nog in het bezit bent van een oldtimer waarmee je wel graag even wil toeren. Maar dan denk ik, wat hebben we het toch getroffen met onze driedaagse op 1, 2 en 3 juni in Driebergen. Tijdens de bijzonder mooie rondrit op 2 juni konden we genieten van stralend zomerweer. Vaak denk ik nog, met veel genoegens, terug aan deze meerdaagse meeting. Het was een geweldig week-end, welke door Joke en Bert Ipenburg buitengewoon goed was georganiseerd. Een woord van dank is hier zeker ook op zijn plaats richting de sponsoren, die dit evenement hebben ondersteund. Geweldig. Elders in dit blad en op onze website vindt u hiervan een uitgebreid verslag. Zoals gebruikelijk hebben we op de laatste dag van dit evenement onze ledenvergade-ring gehouden. Uiteraard krijgt u hiervan de notulen t.z.t. toegezonden. Echter een paar zaken wil ik hier toch even vermelden. De bestuursleden Frank Kuster en Bert Haan stonden op het rooster van aftreden. Beide heren zijn met algemene stemmen herkozen voor een nieuwe zittingsperiode van drie jaar. Ook is ter sprake geweest waar we onze meerdaagse in 2013 moeten houden. Gekozen is voor Zuid-Holland. De clubleden Wou-ter Broers en Anjo Bosman hebben zich bereid verklaard dit gebeuren te organiseren. Het eerstvolgende clubevenement vindt plaats op 16 september in de omgeving van Ap-pelscha in de provincie Friesland. De organisatie hiervan is in handen van de clubleden Talsma en Spoelstra, ondersteund door hun echtgenotes. Het belooft iets geweldigs te worden. De uitnodiging hiervoor en de verdere gegevens treft u bij de zending van dit clubblad aan. Op de zaterdag hieraan voorafgaand vindt er in Appelscha, vlak bij het vertrekpunt van onze rondrit, een groot oldtimertreffen plaats. Misschien is het de over-weging waard om dan een heel weekend naar Friesland te trekken. We hopen op 16 september veel leden te mogen begroeten. Op het moment, dat dit clubblad bij u op de deurmat valt zullen veel leden waarschijnlijk met vakantie zijn of zijn geweest. Namens het bestuur wil ik die leden die nog niet met vakantie zijn geweest een heel fijne vakantie toewensen. Uiteraard geldt dit ook voor de thuisblijvers. Bert Haan, voorzitter. Jaarverslag Borgwardclub Nederland 2011

Terugkijkend op het clubjaar 2011 kun-nen we constateren, dat het een succes-vol jaar is geweest met een aantal gezel-lige en goed verzorgde evenementen. Het begon met onze traditionele nieuw-jaarsbijeenkomst, welke werd gehouden op 23 januari in het Gelderse Herveld. Deze, erg gezellige, bijeenkomst werd bezocht door een groot aantal leden. Hierop volgde onze meerdaagse meeting in het weekend van 27 t/m 29 mei, wel-ke plaatsvond in het Limburgse Urmond. De organisatie was in handen van de fam. Zürek. De opkomst was goed en de sfeer erg gezellig. Lea en Gotthardt, nog heel erg bedankt. Tevens werd in dit weekend onze jaarlijkse ledenvergade-

ring gehouden. In de vacature mevr. van den Ameele werd benoemd Fred Vermeu-len. Fred maakte al eerder deel uit van het bestuur. De notulen van deze verga-dering zijn reeds in uw bezit. Als laatste clubevenement werd op 2 ok-tober onze najaarsrit, verzorgd door de gebroeders Frank en Haralt Kuster, ge-houden. Het vertrekpunt was in de buurt van Zwolle. De opkomst was goed en de sfeer erg gezellig. Gebr. Kuster, bedankt. Ook is ons clubblad, verzorgd en gedrukt in onze eigen drukkerij door Fred Ver-meulen, dit jaar weer vier keer versche-nen. Fred werd hierbij bijgestaan door Margreet Bilthof. Het bestuur is dit jaar vier keer bijeen geweest. Naast het bespreken van aller-lei lopende zaken de club betreffende, is

5

er veel tijd besteed aan het opstellen van protocollen, die betrekking hebben op vaste en steeds terugkerende activiteiten van de club. Evenals voorgaande jaren fungeerde Margreet Bilthof als notuliste tijdens de vergaderingen. Nadat mevr. van den Ameele te kennen had gegeven haar bestuursfunctie te willen beëindigen is het secretariaat tijdelijk waargenomen door Martin Bilthof. Vanaf 1 september dit jaar is het in handen van bestuurslid Antoon Vervoort. Het aantal leden aan het eind van dit jaar bedroeg 86. Hieruit kunnen we vast-stellen dat het vrij constant is gebleven.

Dit jaar hebben we deelgenomen aan de oldtimerbeurs NOTM te Zuidlaren. De or-ganisatie was in handen van Vincent van der Velden en Bert Haan. We waren hier vertegenwoordigd met een behoorlijk groot aantal Borgwards in een fraai ver-zorgde clubstand. Tot slot, wil ik vanaf deze plaats iedereen bedanken die een bijdrage hebben gele-verd tot het welslagen van het clubjaar 2011. Bert Haan

Evenementen agenda 2012

14 Juli Joop Dol Toertocht Mildam 14 Juli 5e Oldtimerdag Diever 14-31 ClassicTraffic Rosmalen 14-15 Juli Historie op de veluwe Zuuk 14-15 Juli Classic Boulevard Antwerpen 20-22 Juli Silverstone Classic 23-30 Juli Classic Wheels Event Panningen 28 Juli Oldtimerdag Coevorden 28-33 Juli 33e Int.Hist. Festival Panningen 28-30 Juli Venray Oldtimer City 01-19 ClassicTraffic Rosmalen 04 Aug Oldtimerdagen Tilligte 04 Aug 1e Renaultoloog Festival Kronen-

berg 04 Aug Oldtimerdag Santpoort 04 Aug Bromfiets Toertocht Santpoort 04-05 Aug 13e Euregio Oldtimer Festival Meg-

chelen 05 Aug 1e Renaultoloog Festival Kronen-

berg 05 Aug Oldtimerdagen Tilligte 05 Aug 18e Oldtimerdag Medemblik 05 Aug Geleense Oldtimer Parade 05 Aug Teerdijkse Oldtimerrit 07 Aug Angersedag Angeren 10 Aug 3e Nacht van Naaldwijk 11 Aug Oldtimershow Hulshorst 12 Aug Kika Cabrio Tour 15 Aug 9e Maneblusser Classic Tour 17 Aug 17e Zomerrit Heel 18 Aug 20e Oldtimerdag Ruinerwold 19 Aug 4e Zomerrit Maaseik 25 Aug 26e Oldtimerdag Hattem 01 Sept Oldtimer en ambachtendag Vrees-

wijk 01 Sept LiZa Zandvoort 02 Sept Eindzomerrit Schijndel

02 Sept Cars and Charity B. op Zoom 02 Sept Oldtimer Ride Out Weert 08 Sept Oldtimerdag de Bilt 09 Sept 13e Oldtimerdag Blaricum 09 Sept 19e Oldtimerdag Voorschoten 09 Sept 9e Oude Voertuigendag Wijchen 15 Sept Oldtimerdag Appelscha 15 Sept Toeren voor Leven Harderwijk 15 Sept 30e Oldtimerdag Alphen a/d rijn 16 Sept BCN Toertocht Appelscha 16 Sept 11e Harteheemrit 16 Sept Blauwbuik Toerrit Eksaarde 22 Sept Cars for Kids 2012 22-23 Sept Expo Oldtimerbeurs Haarlem-

mermeer 28 Sept Miles To Go 2012 Blaricum 29-30 Sept Expo Haarlemmermeer 30 Sept Midland Classic Show Almere 30 Sept Teerdijkse Oldtimerrit 06 Okt Breeje Durp Oldtimerfestival `s

Gravenzande 06 Okt 15e Herfstrit Heel 07 Okt Snertrit Tielsche Automobiel Club 12-13 Okt Oldtimer en Classicbeurs Leek 13-14 Okt Rock Around the Jukebox Ros-

malen 13 Okt Veterama Mannheim 14 Okt Oldtimer en Classicbeurs Leek 14 Okt Veterama Mannheim 14 Okt Snertrit Angeren 27 Okt 25e Motor oldtimerbeurs Merks-

plas 27-28 Okt 26e Oldtimerbeurs Hoogstra-

ten 17-18 Nov Oldtimerbeurs Autotron Rosmalen 01-02 Dec Auto/Motor Oldtimerbeurs

Flowerdome Eelde

6

Borgwardmeeting 2012 te Driebergen

Driebergen 1, 2 en 3 juni 2012 Na een lange intensieve voorbereiding door Bert en Joke Ipenburg was het vrij-dag 1 juni eindelijk zover de” MEER-DAAGSE 2012” het evenement van Borgward Club Nederland waar bijna alle leden naar uitkijken! Vanaf 15.00 uur verschijnen de prachtige oldtimers gewassen en gepoetst uit alle windstreken en strijken neer op het spe-ciaal gereserveerde parkeerterrein van Hotel de Bergse Bossen. Carl Borgward moest eens weten dat er nog zoveel juweeltjes met zijn naam rondrijden!

Fred en Annemiek zijn met de camper gekomen en houden een oogje in het zeil op de parkeerplaats ook mogen Doris en Monda (honden van Evert en Corry) daar logeren iets wat niet het geval was in het hotel.

Alle liefhebbers worden hartelijk ontvan-gen door Bert, Joke en Bert Haan en zit-

ten al vlot aan de koffie met appeltaart in het zonnetje op het terras. Voor deze dag geen geregeld program-ma,…. er worden boswandelingen ge-maakt, en geshopt in Driebergen of lek-ker uitgerust na de vermoeiende rit! S’avonds is er een 3 keuzediner waar de meeste deelnemers gebruik van maken! Zaterdag: Wij worden gewekt door de zon en het ziet er veelbelovend uit! 09.30 uur Bert Haan onze voorzitter

opent het weekend met een hartelijk welkom voor alle Borgwardleden, speci-aal voor Frank Kusters want hij is vader geworden van dochter Eveline en er wacht ons nog een verrassing rond 17.00 uur in de lounge. Na wat huishoudelijke mededelingen krijgt Bert Ipenburg het woord. Hij vertelt in het kort hoe de voorberei-dingen zijn gegaan en over de meer dan 15 sponsors. Wij krijgen allemaal een

rugzak mee met drinken voor onderweg en veel bruik-bare artikelen, wij keken onze ogen uit toen wij later alles op het gemak

uitpakten! Oranje” wij zijn er helemaal klaar voor!…… Sponsors be-dankt!……

7

Om 10.00 uur begint de rondrit van Driebergen naar …Driebergen.

Deel I naar Lage Vuursche 27 km. Een mooie rit, via het K.N.V.B. sportcen-trum ( oranje balletje trappen) rijen wij naar Soest, waar wij nog net een glimp van paleis Soestdijk kunnen opvangen ( Bert denkt dat wij een race club i.p.v. een oldtimer club zijn! Ha ha). De open tuindagen zijn begonnen en Annemiek en Corry rekenen uit hoeveel opbrengst het rijk heeft uit het openstellen van paleis Soestdijk. Wij gebruiken de zakrekenmachine.. he-laas niet genoeg voor al het onderhoud van het paleis en de tuinen. Al snel zijn wij daarna bij de dikke kas-tanjeboom die ons de weg wijst naar res-taurant “Lage Vuursche”voor de koffie-stop met eveneens heerlijk appelgebak. Hier krijgen wij uitleg van de 4e genera-tie v. Oosterom.

Deze sympathieke man vertelt ons over de ligging van het restaurant tegenover kasteel Drakensteyn en de grote steen

waar Napoleon te paard opsprong en zich zo een standbeeld waande! Later probe-ren wij Bea en het kasteel te spotten maar achter de hoge hekken en de dich-te begroeiing is niets te zien!! Gelukkig staat er een luchtfoto in de routebe-schrijving. Deel II ..van Lage Vuursche naar

Haarzuilens 38 km. Wij toeren verder en komen bij het bos-rijke landgoed Eykenstein met haar 400 jaar historie, even verder zien wij een speciale winkel “Onder een Hoedje” Wij passeren de mooie Maarsseveense plassen om via de doctor Plesmanlaan bij de 41 km lange Utrechtse Vecht te ko-men. Langs deze mooie rivier staan schitterende herenhuizen en kastelen uit de 17e eeuw ( en vroeger).

Ik doe mijn ogen even dicht en waan mij in de Gouden Eeuw… waar heren met lange gekrulde pruiken op een terras zit-ten van hun buitenverblijf of voor de open haard omringd door hofdames pra-tend over handel in verre streken ..je weet wel die geweldige VOC tijd. Misschien klaagden zij wel dat het vroe-ger nog veel beter was. Crisis of niet wij leven nog steeds in een Gouden Eeuw zeker langs de Vecht. De rit gaat verder langs de rivier en wij zien kasteel Nijenrode, de gevangenis van Nieuwersluis en zo komen wij in het plaatsje Haarzuilens om in het restaurant “De Vier Balken“ te gaan lunchen. Ook hier een ruime parkeerplaats waar voor alle 30 Borgwards ruimte genoeg is. Wij krijgen soep broodjes en broodje kroket …super!

8

Deel III van Haarzuilens naar Drie-bergen 54 km.

Speciaal voor de Ned. Borgwardclub is het fietspad open om zo het grootste kasteel van Nederland te kunnen zien “Kasteel De Haar”. De reis gaat verder via Vleuten maar na de tunnel zijn wij in de B.Hansa het spoor bijster! Hoe het komt weten wij niet nou ja..te veel gebabbeld of teveel op onze voor-gangers gelet,,,,het stond goed om-schreven met foto’s erbij plus een waar-schuwing van Bert. Helaas geen Lek….ach Zeist is ook heel mooi zeker voor Fred en voor Corry want zij hebben ieder apart mooie jeugdherin-neringen aan Zeist!

Het gemiste deel III wordt door Joke aangevuld: Met het advies van het te hard rijden bij deel I rijdt Bert met zo’n 70 km per uur voorop in de stoet over de snelweg in de hoop geen politie tegen te komen die de-ze ‘snel’heid niet accepteert. Als de stoet de juiste afslagen neemt komen we uit bij de rivier De Lek met een direct zicht op de Beatrix sluizen. Het is een prachtig gezicht, al achterom kijkend naar de Borgwards die als een

rups over de slingerende lekdijk toeren. Dit is genieten…..Het laatste gedeelte voert ons via Werkhoven terug naar Driebergen waar oma Ipenburg de stoet nog even toewuift als was zij zelf de ko-ningin. Beschuit met muisjes:

Nadat alle deelnemers veilig en zonder panne terug waren bij het hotel wachtte ons een hele bijzondere verrassing! Eveline ..dochtertje van Frank en Laurien

Kuster wilde graag lid worden v.d. club. Samen met haar moeder kwam zij naar Driebergen rijden, haar 1e grote rit van 70 km. Eveline vertederde ons allemaal en ter-wijl zij zich heerlijk op de arm van Lau-rien laat bewonderen, deelde Papa Frank vol trots beschuit met muisjes uit…..wat een heerlijke traditie…… Frank, Laurien en natuurlijk Opa Harrie van harte gefeliciteerd en veel geluk ge-wenst. p.s. Door Eveline gaat de gemiddelde leeftijd drastisch naar beneden!

9

Feestavond; Om 20.00 u gaat het diner beginnen.

Het buffet was goed uitgebreid en smaakte pri-ma, de muziek werd verzorgd door ShowBand Wave zij luisterde de avond op met vele bekende nummers, aan ie-dereen werd ge-dacht zelfs de jongens achter de bar werden niet vergeten, boven-

dien gaven Tina en Tox de 2 zangeressen v.d. band een solo optreden wat veel in-druk achterliet.

Na het diner openden Bert en Ria het bal en al snel gaan de beentjes v.d. vloer. Wat als bijzonder prettig ervaren werd is dat je elkaar kon verstaan tijdens het di-ner. Het werd in één woord een geslaagde avond!

Zondag 3 juni; Het is groeizaam, Utrechts regenweer iets waar de zon het niet van kan winnen deze zondag. Na het ontbijt staat de kofferbakverkoop op het program. Helaas door de regen komen de meeste onderdelen de koffer niet uit, wel is er verkoop v. clubartikelen, foto’s en mini auto’s in de lounge waar gelukkig goed belangstelling voor is. Na de Algemene Ledenvergadering staat

er nog een smakelijke lunch op ons te wachten waarna iedereen, met heel veel dank aan Bert en Joke Ipenburg onze ( gastheer en gastvrouw) en het bestuur v.d. Borgward Club Nederland hartelijk afscheid van elkaar nemen.

Wij kunnen terugkijken op een zeer ge-slaagde Meerdaagse. Corry Toxopeus.

10

Een bittere afgang deel 2

In het vorige nummer van Borgwaardig-heden las u deel 1 van het artikel over de Borgward-catastrofe in 1961 en over de man Thomas Knölker die zijn in 1961 aangeschafte Isabella nooit weg deed. Nu het laatste deel 2.

Thomas Knölker is met zijn geboortejaar 1925 niet van de generatie van Carl F.W. Borgward. Tegen het einde van de oorlog was hij twintig en marine-officier. Hij had geluk, overleefde die periode en zag de brokstukken die het duizendjarige rijk had achtergelaten. Zijn jeugd zat vol met marsen, gebrul en tenslotte bombardementen. Die geschiedenis moest zich niet herhalen en Knölker be-gon een rechtenstudie. Carl Borgward, geboren in 1890, bouwde al voor de oor-log auto’s en was in de Nazi-tijd ondermeer bezig met economische zaken binnen de Wehrmacht. Na de oorlog was hij twee jaar geïnterneerd in Ludwigsburg en kwam in 1948 terug in Bremen. Zijn fabriek in Sebaldsbrück was de modern-ste autofabriek in Duitsland, eind derti-ger jaren onder architectuur (Bauhaus-stijl) gebouwd. Wat kon het iemand als hem schelen dat de Nazi’s deze bouwstijl als ‘ontaard’ beschouwden. Met dezelfde energie waarmee hij zijn auto’s ontwierp, stortte hij zich op de wederopbouw van zijn voor driekwart ingestorte fabriek. Tijdens zijn interneringstijd werkte er in de fabriek een kleine kernploeg van een paar honderd mensen die vrachtwagens bouwden. Toen de baas weer terug was, begon het succesverhaal: in 1949 de HANSA 1500, de eerste in Duitsland na de oorlog ontwikkelde personenwagen. Kort daarna verschijnen de Lloyd 300 en de Goliath GP 700. Drie typen, drie mer-ken, een kleine auto, een onderste en een bovenste middenklasser. Borgward bouwde al gauw voertuigen, lopend van een tweetakt overdekte scooter tot een

truck voor een oplegger en van een sportcoupé tot een luchtgeveerde limou-sine. De producent die steeds meer uit-breidde was een voorbeeld van het eco-nomische wonder van die tijd. Tien jaar later zou deze nogal verwarrende hoe-

veelheid modellen zich wre-ken… De auto’s van het Borgward-concern waren noch beter noch slechter dan die van de concurrenten. In 1954 kwam daarop een uitzondering: de tweede versie van de Hansa 1500. Met de onvermijdelijke sigaar tussen de tanden reed Carl Borgward het eerste exemplaar zelf van de band. Deze auto was zijn kind: de carrosserie kreeg vorm vol-gens zijn eigen schetsen en aan de kneedmodellen legde hij zelf de hand. De uit de oude HANSA-motor ontwik-kelde kopklepper van 1500 cc was in de racerij verder verfijnd. En uiteindelijk kreeg

het kind van de baas zelf een naam: toen men hem vroeg wat er op het al rijklare prototype moest komen te staan, blafte hij tegen een technicus: “maakt me niet uit, voor mijn part schrijf je er Isabella op!” Het letterlijk opvolgen van dat ad-

vies zal wel op subtiele wijze de wraak van die technicus geweest zijn, maar kort na de introductie noemde niemand de HANSA 1500 nog bij die naam, maar was de Isabella geboren: een auto met

Een rijbewijs met 17 jaar is niet erg bijzonder, Thomas Knölkers rijbewijs is van 1942, maar dan wel uitge-reikt zonder praktijkexamen te hebben gedaan; hij leerde pas in 1961 echt rijden.

De lijn van de Isabella is in zes jaar tijd maar gering aangepast; een opvolger was pas voor 1963 in de planning, maar zo ver zou het dus niet meer komen.

11

vrouwelijk ronde vorm, een volledig sta-len carrosserie, alle versnellingen gesyn-chroniseerd en met een temperament waarmee men midden in de vijftiger ja-ren tot de snelle auto’s op de weg hoor-de. “De stuurschakeling vond ik niet zo sub-tiel, maar verder had ik geen kritiek. “, aldus de heer Knölker, “en bij het rem-men moest je altijd oppassen, met rondom trommelremmen”.

Voor de verstokte sigarenroker Carl Borgward sprak het vanzelf om zijn auto’s van een aansteker te voor-zien

We rijden al een tijdje op de provinciale weg zuidelijk van Darmstadt. De Isabella loopt tiptop, ik mag een stuk rijden. Ik voel mij weer de vijfjarige vol verbazing; het was toen voor mij onvoorstelbaar dat er tientallen jaren later nog altijd auto’s met de rhombus in de grille zouden be-staan. Met 60 pk win je dan wel geen ra-ce, maar er waren indertijd maar weinig

middenklassers die zo pittig waren als deze achterwielaandrijver. De motor is ook na 50 jaar niet gedemonteerd - vol-gens insiders zijn 3 klokken rond best mogelijk. Aan het schakelen merk je de ouderdom, maar verder voelen de be-dienkrachten net zo aan als bij een mo-

derne auto. Zelfs de 13-inch wielen met diagonaal banden en charmant vergeelde

zijvlak rijden nog zacht en geruisloos. Het ‘economisch wonder’ verzwelgt zijn eigen kinderen: in november 1960 ont-vangt Carl Borgward, als een van de be-langrijke mensen van de wederopbouw, nog een onderscheiding van verdienste van de overheid, een week of wat later is er de ineenstorting van het bedrijf. De voortekenen waren er al: de verkoopcij-fers liepen terug, het concern leefde dankzij een kredietvoorschot al op de

pof. Het hoofdartikel van “het weekblad “Der Spiegel” zorgde half december 1960 on-gewild voor de genadestoot. “De knutse-laar” stond boven het artikel waarin de redactie van het Hamburger blad in 14 pagina’s Carl Borgward vlijmscherp ka-

Lang in de gratie, tenslotte in ongenade: Carl F.W. Borgward op de internationale autoten-toonstelling in Frankfurt 1955 tussen minister van economische zaken Erhard en bondspresi-dent Heuss.

Het economische wonder zag er creme-kleurig uit: in het Borgward-interieur overheerst de charme van de vijftiger jaren. De radio (Blau-punkt Frankfurt TR de Luxe) liet de eigenaar in 1962 monteren voor de prijs van 462 Mark. Het Duitse maandloon was toen net 20 Mark hoger!

Saneerder van Borgward en bestuurslid van BMW: dr Semler schiep een ongunstig beeld van Borgward.

12

rakteriseerden als een soms bars con-structeurs-genie, die zijn economische heil steeds zocht in een vergroting van zijn modellen-palet; als patriarchale fi-guur die elk advies afwees, die zich al aan het volgende product wijdt, terwijl het vorige nog niet af is en in geldkwes-ties graag het principe “er blijft altijd hoop” hanteert. Ondanks alle kritiek leest men tussen de regels door wel de be-wondering van de journalisten voor de zou toewensen dat hij naar alle waar-schuwingen zou luisteren en zijn overge-kookte firma weer laat krimpen tot een gezonde afmeting.

Het artikel werd door vrienden van Borgward als een poging tot konings-moord opgevat; zijn vijanden zagen daarentegen hun gelijk bevestigd: nu wist eindelijk iedereen dat er bij de Bre-mer autobouwer een en ander niet klop-te. Dat het stadsbestuur van Bremen het krediet introk en zijn firma openlijk fail-liet verklaarde, kreeg Carl Borgward in het televisie-journaal van vier weken la-ter te horen. Hij heeft toen volgens zijn vrouw aan een stuk door onbedaard zit-ten huilen. Een paar dagen later nam de overheid in Bremen de zaak over. De aangestelde curator Semler bracht hem in een paar maanden tijd voorgoed in zak en as. In november 1961 waren Borgward, Goliath en Lloyd geschiedenis. Zo’n 15.000 mensen verloren hun werk. Carl F.W. Borgward overleed op 28 juli 1963, de laatste jaren waren de fa-briekshallen in Sebaldsbrück verboden terrein voor hem.

In 1969 eindigde de faillissementsafwik-keling; de eisen van alle partijen werden 100 procent uitbetaald. Na afloop van al-les is er het besef dat Borgward in 1961 dan wel bankroet was, maar eigenlijk niet aan zijn einde. Toch was het exit onvermijdelijk. Alles heeft zijn tijd: de afgang verliep geleidelijk en voor ieders ogen, maar ergens was er geen houden meer aan. De vaak geopperde vermoedens dat de redacteuren van het blad “Der Spiegel”of de curator (die geen enkel succes bereikt heeft) in een geheime opdracht van de politiek of de concurrenten de niet gelief-de selfmade-man buiten spel hebben ge-zet, kan men gerust naar het rijk der ‘dolkstoot-legenden’ verwijzen. Het was in 1960 dan wel een tijd vol met tegen-standers, maar Carl Borgward heeft te laat gereageerd. Thomas Knölker bleef tot zijn pensione-ring bij dezelfde werkgever; hoogte- en dieptepunten bepaalden zijn leven niet. Hij woont met zijn dochter Julia nog steeds in het rijtjeshuis waar hij in 1960 met zijn gezin in trok. Zijn auto die al 50 jaar trouw functioneert, is aan het einde van de middag weer in de garage ge-stald, waar hij de komende maanden weer blijft staan. Ik heb als schrijver van dit artikel al lang begrepen waarom men geen oldtimer-liefhebber hoeft te zijn om een Borgward Isabella als iets bijzonders te beschou-wen. Vertaald door Martin Bilthof.

Waarom is na 50 jaar de eerste auto er nog altijd? “Zo is het gelopen, gepland is het niet”, zegt Thomas Knölker; “soms is het goed als een eigenaar geen autogek is…”

In de zomer van 1963 werd ook de Borgward-dealer in Darmstadt gesloten; de auto van Thomas Knölker was toen al lang betaald.

De Mille Miglia met de Borgward Isabella TS

Tekst en foto’s : Pim van de Werd Er zijn in 2012 minder dan dertig Nederlandse equipes in de prestigi-

euze Mille Miglia van start gegaan. Tussen de duurste en mooiste Alfa

Romeo’s, Porsches, Ferrari’s en Ja-

guars reden ook een paar eenvoudi-ge familieauto’s mee. Een daarvan

was de Borgward van Onschatbare Klassieker reporter Pim van de

Werd en Marcel Sontrop. Een Borgward Isabella ? Het begon allemaal met een bezoek in mei 2011 aan het Mille Miglia Museum in Brescia. Daar zag ik een enorme wandfo-to van een Borgward Isabella op het plein bij de start van de Mille Miglia er-gens tussen 1955 en 1958.

Dat intrigeerde want mijn vader had van 1955 tot 1965 een Borgward Isabella Combi gereden. En die leverde mij vanaf mijn vierde jaar veel plezierige herinne-ringen op. Helaas was het merk in 1961 ter ziele gegaan. In Brescia realiseerde ik mij voor het eerst dat Borgward dus blijkbaar ook meegedaan had en ik wist meteen dat hierin mijn kans lag om aan ‘werelds grootste klassieker rally’, de ‘1000 Miglia’ retro rally, mee te doen. Dat wil toch iedere autoliefhebber. Maar ondanks meer dan 25 jaar historisch ra-cen met Alfa Romeo’s was er geen schijn van kans om daarin geaccepteerd te worden. Te veel Italianen met de juis-

te connecties. Niet dat dit eenvoudig was. Jaarlijks willen duizenden meedoen en van de bijna 1400 officiële inschrijvin-gen a raison van 7600 vooruit te betalen Euro’s mogen er uiteindelijk maar 385 starten. De rest krijgt het inschrijfgeld terug. Dat dan weer wel. De auto mag niet jonger dan van 1957 en het type moet de Mille Miglia in de pe-riode tot en met 1957 ook daadwerkelijk

gereden hebben. En dan zijn ‘goede con-tacten’ ook belangrijk Vanaf dat moment ging de speurtocht langs twee wegen: Zo veel mogelijk documentatie over de Borgward deelname vinden voor aanmel-ding en acceptatie te regelen. 2. misschien nog belangrijker : Waar vind ik een knappe Borgward Isabella TS van bouwjaar t/m 1957 Documentatie en inschrijving Er was weinig documentatie rond Borg-ward en de Mille Miglia te vinden, maar vast kwam te staan dat Borgward als pu-bliciteitactie van 1955 tot en met 1958 met Isabella TS deelnam. In 1958 - toen de rally van opzet gewijzigd was- wist het zelfs de eerste plaats in de toerwa-genklasse te bemachtigen en concurren-ten als Alfa Romeo en Mercedes voor te blijven met de 1500 cc, 75 pk, 1090 kg zware Borgward Isabella TS die toen een

14

mooie topsnelheid van 150 km per uur behaalde en een prima wegligging had. Zelfs het archief van het 1000 Miglia Mu-seum kon weinig documentatie leveren , al vroegen ze voor een paar kopieën van inschrijvingen, een postkaart en wat deelname controlewerk wel ruim € 300 ….Mooie business, maar weinig informa-tief of behulpzaam, behalve dat het Isa-bella type “TS” waren die deelnamen. Het leek er ook op dat de afgelopen tien jaar er geen Borgward meer aan de 1000 Miglia retro had meegedaan. Helaas werd het aantal toegelaten auto’s uit de perio-de 1957 voor 2012 teruggebracht naar 49 (was 57 in 2011), dus dat hielp ook al niet mee. En allerlei bijzondere Neder-landse inschrijvingen als Tatra’s en Ro-vers werden afgewezen. Dus hier en daar wat geschreven over Borgward en ook in contacten met de organisatie erop gewe-zen dat 50 jaar geleden de laatste Borg-ward Isabella TS werd afgeleverd en het toch een mooie hommage aan Borgward zou zijn er nu een aan de 1000 Miglia te laten deelnemen etc. etc. . Een ’57 Borgward Isabella TS

Ondertussen had de moeizame speur-tocht naar een Isabella TS toch vruchten afgeworpen. Na enige buitenlandse pro-bleemgevallen kwam er medio septem-ber 2011 op internet een aanbieding van een Borgward clublid van een 1957 Isa-bella TS langs. Reden van verkoop was de aanschaf en restauratie van een fel begeerde Isabella Cabriolet.

Meteen op geboden en de volgende dag met vriend en taxateur Michiel Bakker erheen. Na een korte proefrit was de au-to in 1957 gebouwd en in 1958 in Neder-land geïmporteerd en op kenteken gezet

gelijk verkocht. Nadien bleken er meer op het vinkentouw gezeten te hebben, maar tja zo gaat dat. Natuurlijk moest er wel het nodige aan de TS gebeuren, maar in principe was het een redelijk uit-gangspunt. En die ‘poepgroene’ Rese-dakleur viel nadat Bertus Vinu van Auto-schadeherstel Weesp het dak Elfenbein-weiss gespoten had eigenlijk best mee. Die ‘period two-tone’ kleurencombinatie deed het hem wel. Tja en toen kwam er een waslijst van

”100.000 km beurt” met technische za-ken zoals: aanpassen voorveren, nieuwe Koni schokbrekers, nieuwe uitlaat, radia-teur,slangen, remrevisie, rubbers, stabil-sator-trekstangen en kokerboxen, ashoe-zen, elektrische benzinepomp, nieuwe velgen en banden (185 x 70 x 13 radiaal in plaats van 5.90/6.40 x13 diagonaal) , koplampen, mist- en achteruitrijdlampen (gelukkig al 12 volt). En ook de stoelen werden van nieuw binnenwerk voorzien Van wachtlijst naar acceptatie

Ondertussen werd in november 2011 de Borgward aan de FEHAC schouwing, no-dig voor de vereiste FISA Identity Card,onderworpen. Dankzij de medewer-king van FEHAC’s Laszlo Mogyorossy en Teun Dommershuizen werd 18 november een FIVA ID Card A/2 afgegeven, waarna direct ingeschreven werd voor de Mille Miglia. De inschrijving sloot 18 december, maar pas begin februari 2012 zou duidelijkheid over acceptatie verkregen worden. In het kader van promotie werd de Borg-ward op de Mille Miglia stand op de van 13 - 15 januari 2012 gehouden show in-terclassic & Top Cars MECC 2012 ge-

15

plaatst. Midden tussen allerlei kostbare prestigieuze auto’s die er al een of meer keren aan hadden deelgenomen. Ook in het programmablad werd een kort stukje Borgward geschiedenis geschreven, dat uiteraard vertaald ook aan de MM organi-satie werd toegezonden.

Medio februari kwam het bericht dat de Borgward op de wachtlijst geplaatst werd. Met nog 200 andere auto’s. Maar in de toerwagencategorie 1957 gelukkig wel in de top vijf. En eindelijk op 10 maart 2012 kwam de verlossende mail van MM-MAC voorzitter Sandro Binelli dat de Borgward onder nummer 346 defini-tief geaccepteerd was, al een van de bij-na dertig Nederlandse equipes. Dat betekende dat er nog minder dan 2 maanden tijd was om alle werkzaamhe-den aan de Isabella uit te voeren. . Er werd met actieve en enthousiaste onder-steuning van ex Borgward medewerker en nu Mercedes-specialist Rijk Vos en zijn mannen in Weesp hard aan de Borgward gewerkt. En Borgward-experts Evert Toxopeus en Anjo Bosman bleken niet alleen voor de onderdelen onmis-baar, maar stonden ook met raad en daad de preparatie terzijde. Evert stelde vanuit zijn meer dan vijftig jaar service- en preparatie-ervaring een hele bak met reserveonderdelen samen. Van koppe-lingsplaten tot pakkingen, keerringen, lagers, bougies, dynamo, startmotor en wat al niet meer. En het klemmende ver-zoek toch vooral mobiel te bellen als er een probleem opdook. Dat zou nog van pas komen… Helaas moest de oorspronkelijke co-driver en vriend Jos Netten zich wegens ernstige ziekte terugtrekken, maar kon

ex- AHRTN teamgenoot Marcel Sontrop, die de Mille Miglia al eerder met zijn Bu-gatti 37 (1927) reed voor hem invallen en ook een stuk preparatie eigenhandig voor zijn rekening nemen. De Start van de ‘1000 Miglia’. Besloten werd om de Borgward met Mi-chel Bakker’s Lancia ( voor Henk Bakker) en Saab (voor Victor Muller) en Jaguar (wachtlijst) op een transporter mee te geven naar Brescia en zelf met vliegtuig en huurauto te gaan.

Op woensdag 16 mei vond in de expohal van Brescia de administratieve- en tech-nische controle plaats door plaatselijke politie, FISA en MM organisatie. Een klein tikje zorgde dat een weigerend knipper-licht ook weer functioneerde en de Borg-ward van alle benodigde stempels en stickers voorzien werd. Hoewel het wel vaak nodig was uit te leggen wat Borg-ward was en dit GEEN een Oost-Duitse twee- takt was! De 1000 Miglia rit Nadat op donderdag 17 mei in het cen-trum van Brescia nog allerlei verzegel loodjes, GPS trackingkastjes en trans-ponders aan de auto’s bevestigd waren begon ‘s avonds om zeven uur de start-procedure. Met startnummer 346 kwam de Borgward dus vrij achteraan, om 20.39 u gepland, wat naar goed Italiaans gebruik uiteraard een half uurtje later werd, zo rond zonsondergang. Voor ons de Peugeot 403 van Martijn en Saskia Koppert uit Almere en achter ons de Citroen DS van twee Canadezen bei-

16

den ook uit 1957 en een coëfficiënt van

1.20 ten opzichte van die van de Borg-ward van 1.22. Dat was dus niet zo’n veel grotere “handicap”. Moeilijker was het 150 pagina’s dikke “bolletje pijltje roadbook”, waarmee wij vast nog wel veel vakanties in Italië konden vullen , maar nu toch een aardige opgave vorm-de voor een equipe die geen heel handi-ge APP op hun Ipad hadden, die keurig tevoren de gewenste gemiddelden van de MM proeven aangaf ( zoals later bleek de equipe voor en achter ons hadden)

Terwijl wij het met twee polshorloge stopwatches en een TomTom-1 die min of meer de afstand aangaf deden. Door de wat afwijkende bandenmaat gaf de Borgwards kilometerteller immers niet meer geheel juiste informatie en er was geen tripmaster o.i.d gemonteerd omdat het ons ook niet om de klassering ging maar , geheel in de Olympische partici-patiegedachte, om eerst Rome en dan Brescia weer te halen. De eerste avondetappe was van Brescia naar Ferrara, 261 km en “standaard tijd 5 uur 30”. Vlak na de start in Brescia, die als gebruikelijk onder grote belangstel-ling plaats vond, was er bij Castello een

“klassementsproef” van een 4 stukken die in een bepaalde tijd/gemiddelde ge-reden moest worden, en door de bochten en klim niet echt overzichtelijk waren.

Dus beetje gokken en ‘”gas”of “rustig” min of meer tot een redelijk resultaat leidde. Een beetje gokken in Verona liep fout af. Bij een grote open rotonde met 6 aansluitingen gingen vier in het donker voor ons rijdende equipes allen een an-dere kant op. Wij gokten (gelet op onze Alfa race verleden) op een richting waar ook een Italiaanse Scuderia del Portello Alfa Romeo Giulietta Ti ging. FOUT!! Vol-gens Marcel, het roadbook en het Alfa team dat stopte en wilde keren. Wij dus ook, maar namen weer een foute afslag en reden zo... de AUTOSTRADA tolweg op. Tig kilometers verder konden we met hulp van de Carabinieri er pas weer af, terug en de route bij Vago weer oppak-ken. Dus een tijdachterstand van dik ¾ uur, waardoor sommige stempelposten al aan het afbreken waren toen wij aan-kwamen. Hard doortrappen dus over de Italiaanse B wegen met twee “crossed eyed koplampinstellingen, waarvan er een in ieder geval de toppen van de bo-men in de gaten bleef houden. Dat gaf een prima gevoel van zekerheid. Maar ook de ons assisterende Caribinierin leek het weinig uit te maken. Gaandeweg lie-pen we een kwartier van onze achter-stand in, zodat we alle controleposten nog op tijd aandeden en om half drie ‘nachts de finish in Ferrara bereikten. Niet eens als laatste overigens. Vrijdags vertrokken we stipt om 9.54 u onder een stralende Italiaanse zon met een prima lopende Borgward, waar al-leen de kachel niet van uit wilde. De

17

(trommel)remmen werden wat minder, maar met wat extra trappen ging het best.

Pech.. Het noodlot sloeg echter toe tijdens een gigantische file op de ‘hairpin’ bergweg bij San Marino. De koppeling kreeg het zo te verduren dat deze niet meer inge-trapt kon worden. Ternauwernood kon een vluchtstrook bereikt worden.

Waar overigens al een stuk of zes MM deelnemers met oververhitte auto’s stonden te wachten op hulp, afkoeling of oplossing van de file. Na alle motorbege-leiding elders was dit echt knudde. Waarom de koppeling vast zat was niet direct duidelijk. De hydrauliek bleek wel te werken. Volgens de telefonisch ge-raadpleegde Borgward expert Evert Toxopeus leek het erop dat het druklager op de as vastgeraakt was:”Stuk uit bel-lhouse slijpen, losmaken en nieuw vet ertussen, dan moet het wel weer gaan”.. Reparatie ter plekke was onmogelijk en de gewaarschuwde afsleepdienst kwam wel, maar vertrok weer omdat hij eerst een ander op moest halen. Kwam daarna met een Porsche achterop nog toeterend langs, maar zagen we niet meer terug. Gelukkig was na afkoeling met wat rom-

melen de koppeling een klein beetje los gekomen en konden we naar een garage rijden, waar we de brug op mochten en Marcel Evert’s recept toepaste en de koppeling het weer perfect deed….Maar daarmee lagen we wel uit het Mille Miglia klassement, en Rome was toen niet meer via de nog meer dan 8 uur durende MM route haalbaar. Er zat dus niets anders op dan via de snelste weg daarheen te gaan, waar we nog net de chaos dwars door Rome vanuit het Stadion konden meemaken. Non Classificati

Als `Non Classificati` wilden we zaterdag de terugrit van Rome naar Brescia deels meerijden, maar door dynamopech van de Lancia Aurelia van hh Bakker werd het een meervoudige zoektocht naar accu´s zodat deze rit ook grotendeels in de soep liep. Maar al geeft onsportief gedrag wel strafpunten, sportieve bijstand verlenen - zeker als je toch al officieel uit het klas-

sement ligt- helpt je uiteraard niet in de Mille Miglia. Maar ondanks dat er onder-weg schijnbaar nog “55 jaar” roest uit de tank los kwam, en af en toe de brand-stofleiding verstopte, bereikte de Borg-ward Isabella geheel op eigen kracht toch Brescia. Dat was dan wel weer een schrale troost.(en compliment) voor deze Duitse tank en de sleutelkunst van Mar-cel Sontrop, want in 1957 haalde de fa-brieks Borgward de finish ook niet…En dit jaar waren we een van de bijna 90 uit-vallers. Maar wat een geweldige beleve-nis de Mille Miglia 2012! Tekst en foto’s Pim van de Werd

Restauratie BORGWARD B1250

bouwjaar 1951 uit Bremen DL Aangekocht in 1990, niet compleet en geheel uit elkaar (zie foto's) maar niet ver genoeg uit elkaar gehaald.

De vooras er onder uit gehaald om de veerpennen te vernieuwen, schoon te maken opnieuw te schilderen etc.

Achteras er onder uit gehaald de veer-pennen en veerhanden vernieuwd en ge-last Chassis schoon gemaakt gelast, geboord, handremhevel zie ook Mercedes bout, schokbrekers stuurhuis, stuurstang,

spoorstang waar nodig onderdelen ver-vangen hoofdremcilinder vervangen montageplaat voor hoofdremcilinder ver-nieuwd en verstevigd.

Pedalenbox veranderd en opbouw aan-gepast.

Vooras, achteras en schokbrekers op-nieuw gemonteerd remleidingen vervan-gen, wielremcilinders gehoond en voor-zien van nieuwe remcups.

Motor geplaatst radiator geplaatst cabine gerestaureerd en geplaatst voorzien van alle knoppen en meters nieuw beklede kussens en zitbank.

19

Accu er in starten en lopen.

Aandrijfassen gemonteerd en stiekem een stukje gereden. Motorkap gemon-teerd, geschuurd, geplamuurd, alles weer gedemonteerd en gespoten en op-nieuw gemonteerd. Al dit voorgaande di-verse keren herhaald.

Het maken van de laadbak met als voor-beeld een plaatje uit het onderhouds-boekje.

Veel maten zijn door mij geschat het ge-hele frame is gemaakt van houten chas-sisbalken, staanders zijn halfrond ge-

zaagd op de lintzaag. Achterdeuren en zijdeur zijn gemaakt van stalen kokers.

In de kokers zijn de sloten aangebracht het dak is van staalplaat gemaakt de zij-wanden van aluminium platen net als de zij en achter deuren de zijplaten zijn bo-ven in de ronding van de kap en onder aan de bak vast geschroefd. Tevens zijn de zijplaten gelijmd aan het houten fra-me. De aluminiumlijst rondom de bak is gelijmd. De aluminium lijsten op de voorbumper zijn geschroefd. De voor spatborden zijn voor 90% vernieuwd net als de uitlaat-pijp vanaf het spruitstuk De wieldoppen heb ik van een lid van de Belgische club kunnen bemachtigen en opnieuw laten verchromen. In 2011 de auto door de RDW laten keu-ren. De opmerking van de keurmeester: prima gedaan, alleen als je thuis bent, draai dan dat ene remnippeltje even vast. De Borgward is al in België op de mee-

ting geweest en heeft de rit op de aan-hangwagen gemaakt, dit omdat het ori-ginele kenteken niet op tijd binnen was.

20

Maar zie nu het in twee kleuren gespo-ten resultaat.

Ik hoop met Pinksteren 2012 in België mee te rijden. Tinus Vet. In oktober 1947 werd de productie van het vooroorlogse model B 1000 met een 1,51-viercylinder-benzinemotor weer op-nieuw in productie genomen. De 1- ton-ner, die in het begin alleen enkellucht banden op de achterwielen had, ver-scheen na April 1949 met dubbellucht. De kabelremmen werden door een hy-draulische remsysteem vervangen. In Oktober 1949 werd de B 1000 opgevolgd door het nieuwe model B1250. Het vermogen van de behouden 4-cylin-dermotor, die ook in de Hansa 1500 per-sonenwagen gebruikt wordt, is opge-voerd tot 48 PK bij 4000 U/min. en le-verd de 1¼-Tonner een topsnelheid van 80 km/uur. Daarbij worden slechts 10 liters benzine per 100 km gebruikt. De 3e. en 4e ver-snelling van de vierversnellingsbak zijn gesynchroniseerd. Drie wielbasis varian-ten (2800/3200/3600 mm) staan bij de seriematige open of gesloten laadbak-bouw ter beschikking.

Technische gegevens B1250 (1949-52)

Motor

Viertakt-benzinemotor, Type Borgward 4 M 1,5,48 PS, 4 cylinder, Boring en slag 72 x 92 mm, 1498 ccm, olie-inhoud van de motor ca. 4 Liter, Waterinhoud Koelsysteem ca. 6,8 Liter. Krachtoverbrenging Enkelschijfs-droge koppeling, versnellingsbak, car-danas, tussenaslager, cardanas, tussen-lager en achteras, 4-versnellingsbak, 3e en 4e versnelling gesynchroniseerd, overbrenging: 1e versn. 3,66:1 2e versn. 2,3:1 - 3e versn. 1,51:1 - 4e versn. 1:1 - Achteruit 4,32:1, achterasoverbrenging 41 :8. Onderstel

Spindelstuurhuis overbrenging 15: 1, velgen 3,50 D -16 5-gats, Banden 5,50 -16 (voor enkel, achter dubbel), remmen hydraulisch op 4-wielen (oliedruk) met voetbediening en mechanische handrem (met handhandel op de achteras wer-kend). Algemene gegevens Topsnelheid 80 km/h, brandstoftank ca. 44 Liter, brandstofverbruik ca. 10 Liter op 100 km (bij een snelheid van 45 tot 50 km/h). Maten en gewichten Seriematige uitvoering: open of gesloten opbouw met 3 verschillende wielbasissen 2800 mm, 3200 mm en 3600 mm, Eigen gewicht openlaadbak: 2800 mm = 1185 kg, 3200 mm = 1200 kg, 3600 mm = 1250 kg, Eigen gewicht gesloten bak: 2800 mm = 1270 kg, 3200 mm = 1315 kg, 3600 mm = 1360 kg, Onderstelgewicht: 2800 mm = 800 kg, 3200 mm = 830 kg, 3600 mm = 845 kg, toelaatbare as- of wieldruk in beladen toestand: voor 900 kg, achter 1800 kg, kleinste bodemvrijheid 190 mm.

21

Borgward, verdwenen maar niet vergeten

De personenwagens uit Bremen waren in de jaren vijftig en begin zestig in Europa net zo populair als de Mercedessen,. Ook de lichte vrachtwagens van Borgward kenden een grote aanhang. In 1:87 ver-schenen de laatste tijd weer een paar modellen van dit roemruchte merk, tijd voor een overzicht.

Carl F.W. Borgward (890-1963) leefde van een economisch hoogtepunt in de Duitse geschiedenis via een aantal grote dieptepunten, zoals de Eerste Wereldoor-log, de Weimar republiek en de Tweede Wereldoorlog tot en met de door het Marshallplan gegenereerde Wirstschafts-wunderzeit. De wonderbare herrijzenis van de Duitse economie heeft ons onder andere een tal van prachtige auto’s op-geleverd. Het einde van het merk kwam vrij plotseling in 1961, door een bankroet dat niet faillissement mag heten, omdat alle schuldeisers hun geld kregen. Het

grootste deel van de gebouwen ging naar concurrent Daimler. Het verhaal gaat dat BMW een handje heeft geholpen bij de ondergang, omdat dat zieltogende bedrijf zich weer wilde richten op de fabricage van auto’s. Borgward had al eerder be-langstelling getoond om BMW over te nemen. Hoe het ook zij, hij overleed in 1963 op 73-jarige leeftijd. Vader Borgward was kolenhandelaar in Altona, een wijk van Hamburg op de

zuidoever van de Elbe. Carl kreeg de kans met zijn talkenten te werken., hij studeerde machinebouw en vond werk in Hannover. Na een korte tijd ij het leger, waar hij tij-dens de Eerste Wereldoorlog al gauw gewond raakte en naar huis mocht, be-gon hij voor zich zelf. In 1919 werd hij eigenaar van een toele-veringsbedrijf van onder andere auto-onderdelen. Vanaf 1924 ontwikkelde

Borgward een driewielig vrachtwagentje, dat later Goliath gedoopt werd. In 1926 kwam de Goliath officieel in productie. Borgward en z’n compagnon kochten een fabriek in Bremen-Hastedt. Toevallig was de buurman, het Hansa-Lloyd concern, een goede klant van Borgward. Hansa-Lloyd, dat luxe personenwagens en vrachtwagens bouwde, zat in een slechte

De populaire elegante Borgward Isabella Cou-pé van Wiking, Busch en Herpa

Wikings Borgward Isabella’s uit 1960

De Isabella Coupé van Wiking in een aantal kleurvarianrten

De Isabella’s van Wiking en Herpa. Duidelijk is

dat het Herpa model iets groter is.

Het model van de Borgward (eerst Lloyd) Arabella kan nog best mee

22

periode, wat Borgward de kans gaf begin jaren dertig een meerderheidsaandeel te kopen. In 1937 werden alle aandeelhou-ders uitgekocht en was Carl Borgward al-leen eigenaar van zijn bedrijf. Zoals veel van zijn collega’s werd ook Borgward lid van de NSDAP, wat hem hetgeen windeieren legde. Al tijdens Borgwards internering na de oorlog werd in Bremen begonnen met de eerste per-sonenwagen naar plannen van de baas: de Borgward Hansa 1500.

De drie merken Borgward, Lloyd en Goli-ath bleven naast elkaar bestaan,waarbij Borgward voor de degelijke luxe wagens stond., Lloyd voor de klein budgetauto’s en Goliath bleef bekend om zijn driewie-lige bestelwagen. Toch zijn er ook onder het Goliath label personenwagens ge-maakt zoals de GP1100.

Wiking In 1957 kwam Wiking met – wat zij noemden- de Goliath limousine en de Goliath personenwagen. Al eerder maak-te men in Berlijn het model van de Goli Dreirad, het bekende bakwagentje. Al deze modellen werden nog zonder ruitjes gegoten, zo ook het enige mij bekende model van de Borgward Hansa 1500. Jammer genoeg heb ik deze modellen

niet in mijn verzameling, zodat ik ze niet kan laten zien. Dat geldt ook voor de Isabella en de Arabella, een van de eer-ste Wiking-auto’s met ingezette ruitjes.

Deze modellen zijn uiteraard al jaren uit productie en alleen antiquarisch te koop voor veel geld. Gelukkig hebben ze bij Wiking een nieuwe Isabella gemaakt. Dat autootje is al weer van 1985, maar ziet er wel goed uit, al mist het het balkje met het merk op de achterklep. Hopelijk brengt men binnenkoert eens een goed bedrukt exemplaar uit, want hij lijkt nu wat kaal. Rond 2000 kwam er van Wiking

ook een Isabella Coupé, verreweg de po-

De oude B611 uit de mal van Wiking

Het recente model B611 bestelbus van Wiking

De ambulance is de nieuwste variant van Wiking. De Hymer Caravano Camper is ge-maakt door BUB

De prachtige P100 van Brekina

Busch maakte van de Isabella niet allen de Coupé maar ook de cabrio

Herpa begon met de Combi en de Coupé

23

pulairste Borgward. De Coupé is netjes 1:87. Hij staat er goed op naast de mo-dellen van Busch en Herpa.

Ook hier geldt weer dat hij zonder be-drukking wat kaal is, maar dat werd bij de nieuwere varianten goedgemaakt. Er zijn zelfs tweekleurige versies. De mal van de Arabella was zo goed, dat hij in 2009 weer gebruikt kon worden. Het gaat om het oorspronkelijke model

zonder interieurtje, als lading op een au-toambulance achter een Mercedes G. Met de mooie bedrukking van de chroomde-len is de Arabella een prima model, on-danks de schaal 1:90. Rond 1960maakte Wiking een B611 bestelwagen in de vorm van een chassis met cabine. Gek genoeg was de auto geneutraliseerd door het ‘wybertje’, het merk van Borgward, weg te laten en te vervangen door een vier-kantje. Mijn modellen komen uit een landbouwsetje uit 2004 . In 2010 kwam er een hele nieuwe Borgward, de B611, van Wiking. Het is een bestelwagen die de concurrentie aan kon met de Merce-des bestellers en met die van Opel. Er zij al verschillende versie te koop: een be-stelbus, een combi en een ambulance. Met toestemming overgenomen uit Auto in minia-tuur Namag 04/2011

Gespecialiseerd in Borgward

V.J.M. van der Velden

Peizerweg 154

9727 AR Groningen

Telefoon: 050-5257329 mobiel: 06-54321584

Telefax: 050-5281157 info@garagevandervelden.nl

Karakteristiek is misschien het beste woord voor deze Hansa 2400 van Neo Scala

24

UITTERLINDEN

AUTOSCHADE

Hemelstraat 20, 5425 VT De Mortel Tel. 0492 – 36 27 08