û3*2û$/ú0- n 1$/úþ0/) / $ 4 $/ -'/ -'/ÿ-' # þ0 n& %'y u%'þ0þ-) …€ ခ ဆက ဆ မ မ ကင ဝ ရ မ အ လ အလ စ ပ ဝင မ ဆ သ - င င ရ စက

1ခြျခားဆကဆမႈမားကငးေဝးရာမ အားလးအလးစပါဝငမႈဆသ႔ -

ႏငငေရးစကားဝငး အေၾကာငးအရာမားအေပၚ ကား၊မ ေရးရာ ဂနဒါ အျမငရႈေထာငမား



၁။ နဒါနး ..........................................................................................................5

၂။ တငျပလေသာ အေၾကာငးအရာမားႏင အၾကျပခကမား .......................................... 7

၂.၁။ ႏငငေရး ....................................................................................................7

၂.၁.၁ မဝါဒေရးရာမားႏင ကငသးမႈမား ................................................................... 7

၂.၁.၂ အခးကခြတမးခစနစ (ကတာ စနစ) .............................................................. 8

၂.၁.၃ အမးသမးပါဝငမႈက ပတပငတားဆးေနေသာ အဟန႔အတားမား ........................... 10

၂.၁.၄ ဖြ႔စညးတညေဆာကပ၊ မဝါဒဆငရာ အတားအဆးမား ......................................... 10

၂.၁.၅ ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈ မေဘာင (FPD)................................................................ 11

၂.၁.၆ လမႈ-ယဥေကးမႈဆငရာ ကား၊ မ ေရးရာ ထငျမငယဆခကမား၊ သေဘာထားမား ..... 12

၂.၂။ လမႈေရးက႑ .............................................................................................14

၂.၂.၁ ပညာေရး .................................................................................................15

၂.၂.၂ ကနးမာေရး ..............................................................................................17

၂.၂.၃ မးယစေဆး၀ါး ျပနာ ...............................................................................18

၂.၂.၄ လကနကးျခငး ..........................................................................................20

၂.၃ စးပြားေရး ....................................................................................................21

၂.၄ လျခေရး .....................................................................................................23

၂.၄.၁ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမား ............................................ 23

၂.၅ သဘာဝသယဇာတ စမခန႔ခြမႈႏင ေျမယာ ကစၥရပမား ............................................ 25

၃။ အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒမား၊ စသတမတခကမားႏင စခနစႏႈနးမား ......................... 27

၃.၁ အမးသမးပါဝငမႈသည အဘယေၾကာင အေရးပါသနည။ ........................................ 27

၃.၂၊ ႏငငတကာမ သကေသသာဓကမား .................................................................. 28

၄။ နဂး ..........................................................................................................30

ျငမးခမးေရးအတြက ကား၊မ တနးတေရး မဟာမတအဖြ႔ (AGIPP) အေၾကာငး ................... 31

မာတကာ

ခြျခားဆကဆမႈမားကငးေဝးရာမ အားလးအလးစပါဝငမႈဆသ႔ - ႏငငေရးစကားဝငး အေၾကာငးအရာမားအေပၚ ကား၊မ ေရးရာ ဂနဒါ အျမငရႈေထာငမား4

အတေကာကမား

AGIPP ၿငမးခမးေရးအတြက ကား၊မ တနးတေရး မဟာမတအဖြ႔

BPfA ေဘကငးမဟာဗဟာစမကနး

CBOs လထအေျခခအဖြ႕အစညးမား

CEDAW အမးသမးမားအေပၚခြျခားမႈအားလးပေပာကေရးဆငရာသေဘာတစာခပ(စေဒါ)

CEDAW GR 30 စေဒါ အေထြေထြအၾကျပခကအမတ (၃၀)

CSO အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား

DDR လကနကျဖတသမးေရး၊ တပစဖြ႕မႈဖကသမးေရးႏင ျပနလညေပါငးစညးေရး

EAOs တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား

FPD ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမေဘာင

GBV ကား၊မ ေရးရာ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမား

GEN ကား၊မ ေရးရာ တနးတညမေရး ကြနယက

GoM ျမနမာႏငငေတာအစးရ

IDP ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးတမးေရာငသ ဒကၡသည

JMC ပးတြေစာငၾကညေရး ေကာမတ (သ႔မဟတ) ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးဆငရာ

ပးတြေစာငၾကညေရး ေကာမတ

KWPN ကခငအမးသမးမား ၿငမးခမးေရကြနရက

NCA တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပ

NSPAW အမးသမးဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာအမးသားအဆငမဟာဗဟာစမကနး

NRPC အမးသားရငၾကားေစေရးႏင ၿငမးခမးေရးဗဟဌာန

OHCHR ကမာၻကလသမဂၢ ဒကၡသညမားဆငရာ မဟာမငးၾကးရး

PSF ၿငမးခမးေရးပပးမႈရနပေငြ

UPC ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ

UPWC ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငေရးလပငနးေကာမတ

WLB အမးသမးမားအဖြ႔ခပ (ျမနမာႏငင)

WPS UNSCRs အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ ကလသမဂၢလျခေရး

ေကာငစ ဆးျဖတခကမား

WON ျမနမာအမးသမးအဖြ႔မားကြနယက



၁။ နဒါနးျမနမာသမငးအဆကဆက၏ ႏငငေရးနယပယမားက ၾကညရႈမညဆလင ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငမႈတ႔တြင အမးသမးမားပါဝငမႈသည အလြနပင နညးပါးေနဆျဖစသည။ ယငးသ႔ျဖစပြားရျခငးမာ အမးသမးသည အမတြငးမႈကစၥမား၌သာ သငေတာသညဟေသာ ယဥေကးမႈထးတမးဆငရာ ထငျမငယဆခက မားေၾကာငသာျဖစသည။ အမးသမးမားသည ႏငငေရးႏင စစေရးဆငရာ ကစၥရပမားတြင တတကြမးမႈမရဟ ထငျမငယဆထားေသာ ကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ ရႈေထာငအျမငမားမားက မရးဖလာ ယၾကညမႈမား၊ ဓေလ ထးတမးမားႏင လမႈဘဝခြျခားပေသသြငးထားမႈမား၊ ဆကဆမႈမားမ ပမခငမာေတာငတငးေစသည။ ထသ႔ ထငျမငယဆခကမားအျပင(သ႔မဟတ)ယငးကသ႔ မတယေတြးထငေနျခငးမားေၾကာင ႏငငေရးႏင အပခပေရး မေဘာငမားအတြငး ဖြ႔စညးတညေဆာကပဆငရာ အတားအဆးမား အျမစတြယလာေစရသာမက လမႈဘဝနယပယမားတြင အမးသမးပါဝငမႈကပါ ပ၍ ဟန႔တား ပတပငလကရသည။

ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါဆငရာ စသတမတခကမား၊ တရားေသ ပသြငးမတယထားမႈမားသည အမးသား ႀကးစးေသာ လမႈဘဝတစခအား ကာလၾကာရညစြာ ျဖစေပၚလာေစေသာအဓက အခကမားျဖစသည။ ထ႔အျပင အမးသား မဟာဖဝါဒ ၾကးစးသည လမႈဘဝတစခ ပမခငမာလာရန အမးသမးမားအား အားႏြ႕ၿပး အကာအကြယ အေစာငအေရာက လအပေသာလတစစျဖစသညဟ သတမတထားသညအျပင၊ အမးသားမားကမ ဆးျဖတ ခကမားက ျပလပႏငသည ေခါငးေဆာငမႈ အရညအခငး၊ စြမးရညမားျဖင အလအေလာက ျပညဝသည ေခါငးေဆာငမားအျဖစ သတမတယဆၾကသည။ ထကသ႔ စဥးစားေတြးေခၚ ျပမမႈမားေၾကာင အမးသားမားအား ႏငငေရး၊ စးပြားေရး နယပယမားတြင အဓကကေသာ အခနးက႑မား၌ ေနရာေပးထားေသာလညး၊ အမးသမးမားသည ယငးကသ႔ အေရးပါေသာ နယပယမားတြင ေဘးဖယထားျခငးက ခေနရပါသည။1

၎အေျခအေနက ျမနမာႏငင၏ လကရ ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငရာ လႈပရားမႈမားအတြငး နညးပါးေနလက ရသည အမးသမးပါဝငမႈႏႈနးက သကေသသာဓကအေနျဖင ျပသေနေပသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလ အထ၊ ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရးေဖာေဆာငေရးလပငနးေကာမတ (UPWC)၌ အမးသားမားသာ လႊမးမးေနျပး အဖြ႔ဝင စစေပါငး (၅၂) ဦးအနက အမးသမး (၂) ဦးသာ ပါရကာ၊ ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရး ေဖာေဆာငေရး ဗဟေကာမတ (UPCC) တြငမ အမးသားမားျဖငသာ ပါ၀ငဖြ႔စညးထားသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ ဇနန၀ါရလတြင ကငးပခေသာ ပထမ ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရး ညလာခတြင အမးသမးတကေရာကသ ဦးေရမာ ၇% မသာ ရေၾကာငးက ေတြ႔ရေပသည။2

ဥပမာဆရလင အမးသားရငၾကားေစေရးႏင ျငမးခမးေရးဗဟဌာန (NRPC) အဖြ႔ဝင (၁၀) ေယာကတြင အမးသမး ၂ ဦးသာ ပါဝငေဆာငရြကလကရသည။ ပထမဆး ၂၁ ရာစ ပငလညလာခအတြက ျပငဆငေရး ေကာမတတြင ေကာမတအဖြ႔ဝင (၁၆) ဦးအနက အမးသမးဦးေရမာ (၂) ဦးသာလင ျဖစသည။ ထမမက အလပအမႈေဆာငအဖြ႔ ၁ တြင အဖြ႔ဝင (၁၅) ဦးအနက အမးသမး (၂) ဦးသာ ပါရျခငး၊ အလပအမႈေဆာငအဖြ႔ ၂ တြင အဖြ႔ဝငေပါငး (၉) ဦး အနက အမးသမးတစဦးသာ ပါရျခငးတ႔က ေတြ႔ျမငရေပသည။

ပထမျပညေထာငစ ျငမးခမးေရး ညလာခ (UPC) အား ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ကငးပျပလပချပး၊ ၂၀၁၆ ခႏစ ၾသဂတလႏင စကတငဘာလမားတြင ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရး ညလာခ - ၂၁ ရာစပငလ အားကငးပခပါသည။ ပထမ ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရး ညလာခတြင ဖတေခၚသမားအတြငး အမးသမး

1 Gender Equality Network. (2015). Raising the Curtain: Cultural Norms, Social Practices and Gender Equality in Myanmar. November, Yangon: GEN; Peace Support Fund. (2016). The Women Are Ready: An Opportunity to Transform Peace in Myanmar. Yangon: PSF. Available in English and Myanmar.

2 Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2015). Women, Peace and Security Policymaking in Myanmar, Context Analysis and Recommendations. Policy Paper No. 1, 2015. Yangon: AGIPP; Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. International Standards Guiding Gender Inclusion in Myanmar’s Peace Process. Policy Paper No. 3, 2017. Yangon: AGIPP.


တကေရာကသဦးေရ ၇% ႏႈနးႏင ႏႈငးယဥလင၊ ဒတယ ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရး ညလာခတြငစစေပါငး တကေရာကသမားအနကမ အမးသမး တကေရာကသဦးေရ ပမးမ ၁၃%ထ ရလာသည။တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားမ အမးသမးပါဝငမႈႏႈနး အျမငဆးျဖစချပး၊ ယငးအဖြ႔မားမ စစေပါငးတကေရာက လာသ ၁၇၅ ေယာက (၂၀.၅%) အနကမ အမးသမး ကယစားလယ ၃၆ ဦး ပါဝငတကေရာကခပါသည။

ဤကသ႔ တးတကမႈမားအား ေတြ႔ျမငရေသာလညး လမႈဘဝနယပယမားအတြငး အမးသမးပါဝငမႈမာေဝးကြာ၊ ရညလားလေသာ ခရးစဥတစခအေနျဖင ဆကလက ကနရေနေသးသည။ ျမနမာႏငင၏၂၀၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြရလာဒမားတြင အမးသမးအမတဦးေရ ပမမားျပားလာခေသာလညး၊ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ေရြးေကာကတငေျမာက ခထားရေသာ အမးသမးဦးေရ ၁၃% ခန႔သည၊ အာဆယေဒသအတြငးတြငမ ၁၈.၃% ပမးမႏႈနး ရသျဖင ႏငငေရးနယပယတြင အမးသမး ပါ၀ငမႈႏႈနး အနညးဆးႏငငအျဖစ ရပတည လကရေနပါသည။ 3

ျမနမာႏငငမ ၁၉၉၇ ခႏစတြင သေဘာတလကမတေရးထးခသည စေဒါ (ေခၚ) အမးသမးမားအေပၚခြျခားမႈ အားလး ပေပာကေရးဆငရာ သေဘာတစာခပ (CEDAW) တြင ေဖာျပထားသည၊ ေဘကငးမဟာဗဟာစမကနး (BPfA)တြင သေဘာတညထားသည ႏငငေရးႏင လမႈဘဝနယပယမားတြင အမးသမး ၃၀% ႏႈနး ပါဝငခြငဆသညအခကက လကနာေဆာငရြကရန အာမခထားေသာလညး၊ အထကပါအခကမားအား ၾကညျခငးအားျဖင ျမနမာႏငငသည စေဒါပါ အမးသမး ၃၀% ပါဝငခြငဟေသာ အခကက လကနာရန ပကကြကေနေၾကာငးက ထငရားစြာ ေတြ႔ျမငရသည။ စေဒါသေဘာတစာခပအား လကမတေရးထးထားသည ႏငငမားသည စေဒါအား ေလးစားလကနာသညအေနျဖင လမႈဘဝနယပယစတ႔တြင အမးသမးမားတနးတ အခြငအေရးရရေစေရးႏင ခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေရးစသည အမးသမး အခြငအေရးမားအားျဖညဆညး ေပးရန ဥပေဒေရးရာႏငမ၀ါဒဆငရာ ျပငဆငခကမား၊ အသစေရးဆြ ခမတျခငးတ႔အား ျပလပေဆာငရြက ေပးရေပမည။

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအတြငး အမးသမးမား ပါဝငမႈက ျမႇငတငေပးရနအလ႔ငာ ၂၀၁၅ ႏင ၂၀၁၆ ခႏစတ႔အတြငး အမးသမးအဖြ႔အစညးမားႏင အမးသမးကြနယကမားမ အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ အမးသမးဖရမ (သ႔မဟတ) လထေဆြးေႏြးပြမားစြာက ႏငငတစဝမးကငးပျပလပ ခပါသည။ ယငးလထေဆြးေႏြးပြမားတြင ၿငမးခမးေရးအတြက ကား၊မ တနးတေရး မဟာမတအဖြ ႔ (AGIPP) ႏင မတဖကအဖြ ႔အစညးမားျဖစေသာ အရပဘကလမႈအဖြ ႔အစညးမား၏ အဖြ ႔ဝငမားႏငတကြ၊ အမးသမးလ႔အခြငအေရး၊ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ၊ ပဋပကၡႏင လျခေရးဆငရာ က႑အသးသးတ႔တြင လပေဆာငေနလကရသည အျခားေသာအဖြ႔အစညးမားပါ တကေရာကခၾကပါသည။ ထ အမးသမးဖရမမားတြင ပါဝငတကေရာကခသမားသည ကား၊မ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးစဥးစားမႈက ျမႇငတငလပေဆာငရာတြင လအပသည နညးဗဟာမား ခမတရန ေဖာထတျခငး၊ အျမငရႈေထာငမားအား တကၾကြစြာ ဖလယျခငးမား ျပလပခၾကျပး၊ မဟာဗဟာသစမားကလညး အတတကြ ခမတ ေရးဆြခၾကပါသည။ ၎ပါဝငမႈတ႔သည ျမနမာႏငင ဖြ႔ျဖးတးတကမႈမားအတြငး ကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ တရားမတမႈမား ေဖာေဆာငရာ၌ အတားအဆးမားစြာ ကနရေနေသးေသာလညး၊ ျမနမာအမးသမးမား သည ထကသ႔ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တရားမတမႈပနးတငက လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရန စတအားထကသနလကရေၾကာငးက ေဖာျပေနေပသည။

ဤမဝါဒအကဥးခပတြင ျမနမာႏငငတစဝမးလးရ အမးသမးမား၏ အျမင၊အသ၊အေတြးမားက စစညးၿပး ရနကန၊ ေနျပညေတာႏင ခငးမငတ႔တြင ကငးပျပလပခသည ႏငငလးဆငရာ လထ ေဆြးေႏြးပြေပါငး (၅) ခအပါအဝင၊ ကခင၊ ကယား၊ ကရင၊ ခငး၊ မြန၊ ရမးျပညနယတ႔ႏင တနသၤာရ၊ ရနကန၊ မႏေလးတငးစသည တငးေဒသအသးသးတ႔တြင ကငးပျပလပခသည လထ ေဆြးေႏြးပြေပါငး (၂၁) ခသ႔ တကေရာကခၾကေသာ နယပယ၊အလႊာအသးသးရ အမးသမး စစေပါငး (၂၀၀၀) ေကာတ ႔၏ ဆနးစစသးသပခကမားႏင အၾကျပခကမား ပါဝငပါသည။4

3 Gender Equality Network. (2015); Gender Equality Network. (2013). Taking the lead: an assessment of women’s leadership training needs and training initiatives in Myanmar. Yangon: GEN. (In Myanmar)

4 Women, Peace and Security Forums (2016), held in Kachin, Kayah, Chin, Mon, Rakhine, Shan States, Sagaing, Tanintharyi, and Yangon Divisions. National-level forums were held in Yangon, Nay Pyi Taw, and Chiang Mai.



၂။ တငျပလေသာ အေၾကာငးအရာမားႏင အၾကျပ ခကမား ပထမပငးတြင ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမေဘာင၏ ေခါငးစဥ (၅) ခအလက ကား၊မ ေရးရာ ဆနးစစသးသပခကမားက ေဆြးေႏြးထားပါသည။ ၎တ႔တြင ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ လျခေရးႏင ေျမယာႏင သယဇာတ စမခန႔ခြေရး စသညတ႔ ပါဝငပါသည။ ဤစာတမး၏ ေနာကပငးတြငမ အမးသမး၊ ျငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ ႏငငတကာ သတမတခကမားႏင စခနစႏႈနးမား၊ အထးသျဖင ျငမးခမးေရး တညေဆာကေရးမားတြင အမးသမးပါဝငမႈႏင စပလဥးေသာအခကမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ရငးလငးတငျပေပးထားပါသည။ ယငးအပငးတြင လမႈဘဝနယပယမားတြင အမးသမးပါဝငမႈသည ေရရညအဓြန႔ရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး မးက မညသ႔ေရာကရ အေကာငအထည ေဖာေပးသညဆသညက ႏငငတကာမ သကေသသာဓကမားျဖင ျပသေပးထားပါသည။

၂.၁။ ႏငငေရး၂.၁.၁ မဝါဒႏင ကငသးမႈမား ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏ ၂၀၀၈ ခႏစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (“ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒ” သည ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမားအတြငး အမးသမးပါဝငမႈက အလအေလာကဟန႔တား လကရေသာ အခကမား ပါဝငေနလကရသည။ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒတြင အမးသမးပါဝငမႈက ျမႇငတင ေပးႏငေသာ ယာယအထး စမခကမား၊ အခးကခြတမးခစနစျဖင ပါဝငေစေသာ ကတာျဖငေဆာငရြကရန သသာစြာ လစဟာလကရေနသည။ ယငးပကကြကမႈတ႔ေၾကာင လမႈဘဝနယပယမားတြင အမးသမးမား ပါဝငခြငရသညဟေသာ အမးသမးအခြငအေရးက ေဖာေဆာငမႈအား ဟန႔တား၊ ပတပငျခငးမားအား ျဖစေပၚ လာေစသည။5 အထးသျဖင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ၏ အဓကအားနညးခကက ျဖစပြားေစေသာ အခကမာ အေျခခဥပေဒမၾကမး ေရးဆြရာတြင အရပသား ပါဝငမႈ နညးပါးျခငးေၾကာင ျဖစေပသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ပါရသည အခ႕ေသာအခကမားသည လမႈဘဝနယပယမား၌ အမးသမးပါဝငမႈက စနစတက၊အကြကခကာ တားျမစပတပငမႈမား ျပလပေနလကရသည။ ဥပမာအားျဖင၊ ပဒမ ၅၉ (ဃ)တြင ႏငငေတာသမၼတႏင ဒသမၼတတ႔အပါအ၀င ႏငငေတာအစးရ၏ အပခပေရး၊ တရားစရငေရးႏင ဥပေဒျပေရးက႑မား၌ ဦးစးဦးရြကျပရမည ဆးျဖတခကခရမည ထပသးပငးေနရာမားတြင ပါဝငသမား သည ‘စစေရးကြမးကငသ’ မားျဖစရန လအပသညဟ သတမတျပဌာနးထားသည။ စစေရးဆငရာ ရာထးေနရာမားတြင အမးသမးမား ပါဝငမႈက သမငးစဥတစေလာက ဟန႔တားပတပငလာခရာ၊ဤကသ႔ ျပဌာနးခကသည အစးရဌာနဆငရာမားအတြငး ဦးစးဦးရြကျပရမည၊ ဆးျဖတခကခရမည ထပသးပငး ရာထးဌာနမားတြင အမးသမးမားပါဝငမႈက သြယဝကေသာ နညးျဖင ကန႔သတတားျမစထားသကသ႔ ျဖစေနေပသည။ ေနာကထပဥပမာေပးရလင၊ အခနး ၅၊ ပဒမ ၂၃၂ (က၊ ခ-၂)တြင ပါရသညျပညေထာငစ ဝနၾကးမား ခန႔အပတာဝနေပးျခငး အပငးတြင “ႏငငေတာသမၼတသည ေအာကေဖာျပပါ အရညအခငးမားႏင ျပညစသမားက ျပညေထာငစဝနၾကးမားအျဖစ ခန႔အပတာ၀နေပးႏငသည - ကာကြယေရးဝနၾကးဌာန၊ ျပညထေရးဝနၾကးဌာနႏင နယစပေရးရာဝနၾကးဌာနမားအတြက တပမေတာကာကြယေရးဦးစးခပထမ သငေလာသညတပမေတာသားမား၏ အမညစာရငးက ရယရမည။” ထကသ႔ အထကပါ ဝနၾကးဌာနရာထး သးေနရာအား ‘တပမေတာသားမား’ႏငသာ သငေလာသညဟ ျပဌာနးသတမတထားခကသည အမးသမးမား အေနျဖင အဓကကသည အထကေဖာျပပါဝနၾကးဌာန သးေနရာ၏ ဦးေဆာင၊ဆးျဖတခကခရမည ေနရာ ရရရနအတြကက သြယဝကေသာနညးအားျဖင ကန႔သတထားေရာကေပသည။

5 Gender Equality Network & Global Justice Center. (2016). Shadow Report. July, Yangon: GEN & Global Justice Center: New York; Women’s Organisation Network. (2016). CEDAW Shadow Report. July, Yangon: WON.


အလားတပင၊ အခနး (၈) ပဒမ ၃၅၂ တြင ပါရသည “အမးသားမားႏငသာ ေလာကနသငျမတသည” ရာထးတာဝနမားက ျပဌာနးထားသညအျပင “အမးသားမားႏငသာ ေလာကနသငျမတသညရာထးတာဝန မားအတြက ဤပဒမအရ အဟန႔အတားမျဖစေစရ” ဟေသာစာပဒသည အေျခခဥပေဒအားျဖငသြယဝက၍ ခြျခားဆကဆျခငးမားဆသ ႔ ဦးတညေနေပသည။ ယငးစာပဒတြင မညသ ႔ေသာရာထး တာဝနမားသည အမးသားမားအတြကသာ သငေလာသညက ေသခာရငးလငးစြာ မေဖာျပထားေသာ ေၾကာင၊ အမးသမး မားအေနျဖင ၎တ႔အေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမားအား မညသညတ႔က အေျချပ၍ ခြျခားဆကဆေနသညကပင တတကက မေဖာျပႏင၍ ဥပေဒအရ တငၾကားမႈျပလပရနကပင အလြနအမငး ခကခေစသည။ ဤပဒမ တြင “အမးသားမားအတြကသာ သငေလာသည”က ရငးရငးလငလငး မေဖာျပထား ျခငးေၾကာင၊၎အေပၚ အေျချပ၍ အခ႔ေသာရာထးတာ၀နမားသည အမးသားမားအတြကသာ သငေလာျပး၊ အမးသမးမားအား ခန႔အပႏငရန မသငေလာသညဟ ေကာကခကချခငးမး ေပၚေပါကလာေစသည။ အေျခခဥပေဒအရ ျပဌာနးထားသည “အမးသားမားႏငသာ ေလာကနသငျမတသည” ရာထးတာဝနမား ဟသည အဓပၸါယဖြင ဆခကအေပၚ၌၊ ျမနမာႏငငတြင လကရ ရေနေသာ ခြျခားဆကဆသည ကငသးမႈ မားႏင၊ အေတြးအျမင အယအဆမားအား ထပေပါငးလကေသာအခါ၊ ၎သည အမးသမးပါဝငမႈက ဟန႔တားပတပငမႈမားအား ဆကလက ခငမာတညတေနေစသည။

အမးသမးႏငငေရး ပါဝငမႈက တားဆးထားေသာ ေနာကအေရးၾကးေသာ ပတဆ ႔မႈတစရပမာ ဖြ ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအရ၊ ျမနမာလႊတေတာကယစားလယ ၂၅% သည တပမေတာသား ျဖစရမညဟေသာကန႔သတ ခက ျဖစသည။ သမငးတစေလာက တပမေတာသည အမးသားမားသာ အပစးလကရေသာ ဌာန အေဆာက အဦးတစခ၊ အဖြ႕အစညးတစခ ျဖစေသာေၾကာင၊ တပမေတာအတြက ရညစးထားေသာ ခြတနး ၂၅% မတဆင အမးသမး ပါဝငကယစားလယျပႏငရန အေျခအေနသည အလြနနညးပါးလ၍၊ ဤကန႔သတခကသည လႊတေတာတြင အမးသမးကယစားလယျပမႈက ၂၅% တင ကြကလပျဖစေစသည။ ဤအေျခအေနက သးသပျခငးျဖင အပခပေရးဆငရာ ဖြ႔စညးတညေဆာကပမားႏင အေျခခဥပေဒဆငရာ မေဘာငမားသည ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရးအခနးက႑မားအတြငး အမးသမးပါဝငမႈက အဟန႔အတား ျဖစေစသညဟ ေကာကခကခႏငေပသည။

၂.၁.၂ အခးကခြတမးခစနစ (ကတာ စနစ) စေဒါသေဘာတစာခပအား လကမတေရးထးခသည ႏငငအားလးသည ဤကသ ႔ လကမတေရးထးခ ျခငးအားျဖင လမႈဘဝနယပယအလးစ၌ အမးသမး ပါဝငလပေဆာငမႈက ျမႇငတငေပးရနအလ႔ငာ အခးက ပါဝငေစေသာစနစမား အပါအ၀င ယာယအထး စမကနးမားအား ျပဌာနးပါ႔မညဟ သေဘာတခသည။ ၁၉၉၈ ခႏစတြင ျပဌာနးခသည ယာယအထး စမကနးမားဆငရာ စေဒါေကာမတ၏ အေထြေထြ အၾကျပခက အမတ (၅) မ လကမတေရးထးထားေသာ ႏငငမားအား ပညာေရး၊ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင အလပအကငက႑မားတြင အမးသမးပါဝငမႈ ျမငမားလာေစရန ခြတနးကစနစက ကငသး သြားရန အၾကျပထားပါသည။6

စေဒါမ ခမတထားသည တာဝနခယရမည တာဝနဝတရားမား ရေနေသာလညး၊ လမႈဘဝနယပယမားတြင အမးသမးပါဝငမႈ ျမငမားလာေစရန ခြတနးကစနစအား ျမနမာႏငငေတာ အစးရအေနျဖင ျပဌာနးထားျခငး မရေသးေပ။7 စေဒါစာခပ ကတကဝတမားအေပၚ အေျချပ၍လညးေကာငး၊ ျမနမာႏငငတြင အမးသမး အခြငအေရးမား ျမငတငေပးရနႏင ကား၊မ ေရးရာ တရားမတမႈတ႔က ေဖာေဆာငေပးရန အာမခေပးထားသည အမးသမး ဖြ ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာစမကနး (၂၀၁၃-၂၀၂၂) (NSPAW) မတဆငလညးေကာငး၊ ျငမးခမးေရး လပငနးစဥအပါအဝင လမႈဘဝ နယပယအဖဖတြင အမးသမးမား၏ ပါဝငမႈက ျမငတငေဆာငရြကရန ရညရြယေသာ ခြတနးက စနစမားက အျမနဆး ဖနတးသငသည။

၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ကငးပျပလပခသည ပထမအၾကမ ျပညေထာငစျငမးခမးေရး ညလာခတြင ဆကလကေဆာငရြကျပလပမည ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြအလႊာစတြင အနညးဆး ၃၀% ႏႈနးထားျဖငအမးသမး

6 As above. 7 Women’s League of Burma. (2008). In the Shadow of Junta: CEDAW Shadow Report. Chiang Mai:

WLB.



ပါဝငမႈက အခးကခြတနးအလက ေဖာေဆာငေပးရန သေဘာတညခသည။ သ႔ေသာလညး၊ဤသေဘာတည ခကအား လကေတြ႕တြငမညသညသတမတခကမားျဖင အေကာငအထညသြားမညဆေသာ နညးလမး၊ အတငးအတာမားအား မေဖာထတရေသးေပ။ ကား၊မ အခးက ခြတမးကစနစ ကငသးသည အျခားႏငငမားမ ထြကေပၚလာေသာ သကေသသာဓကမားအရ ၎ခြတနးခစနစသည ကား၊မ ေရးရာ ထညသြငးစဥးစားမႈရေသာ ျငမးခမးေရးျဖစစဥ ေဖာေဆာငရန အလြနအေရးပါ၊ ထေရာကေသာ နညးလမးတစချဖစသညဟ ညႊနျပ ေနေသာလညး၊ ျမနမာႏငငရ ျငမးခမးေရးျဖစစဥတြင ပါဝငလပေဆာငေနသမားသည ဤအခကက ဆကလက လစလရႈထားၾကဆ ျဖစသည။

ျမနမာႏငငေတာအစးရ၊ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔အစညးမားႏင ၿငမးခမးေရးတြင ပါဝငေဆာငရြက ေနသမား အားလးအား ျငမးခမးေရးအတြက ကား၊မ တနးတေရး မဟာမတအဖြ႔ (AGIPP) မ ေအာကပါအခက မားအား အၾကျပလပါသည _

၁။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမား အပါအဝင လမႈဘဝနယပယမားတြင အမးသမးမား ပါဝငမႈကဟန႔တား ပတပင၊ ခြျခားဆကဆမႈမား ျပလပလကရသည ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒပါ ပဒမမား၏ သကဆငရာ အပငးမားအား ျပငဆငေပးရန။ ထပဒမမားတြင ဝနၾကးရာထးေနရာမား ခန႔ထားျခငးဆငရာ ပဒမ (၂၃၂၊ ၃၅၂)၊ တပမေတာသားမားအတြက စစခရး၌သာ စစဘကတရားစရငခြငက ခြငျပထားေသာ ပဒမ (၃၄၃၊ ၄၄၅) တ႔ႏင အေရးေပၚအေျခအေန ျဖစေပၚေနခနတြင လ႔အခြငအေရး နစနာခကမားအား ရယပငခြငက ဆငးငထားႏငသည ပဒမ (၃၈၁) တ႔ ပါဝငပါသည။

၂။ ေနာငလာမည ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားႏင ႏငငေရးဆးျဖတခကခရမည လပငနးမားတြင အမးသမး ပါဝငေဆာငရြကမႈႏင၊ ကား၊မ ဆငရာ အျမငရႈေထာငမားက ျမႇငတငေပးရန ေရးဆြထားသည ကား၊ မ ေရးရာ ထညသြငး စဥးစားထားေသာ မဝါဒမားႏင အနညးဆး ၃၀% ခြတမးစနစက ျပညေထာငစႏင ေဒသဆငရာ ဥပေဒျပေရးက႑မားႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင အေကာငအထည ေဖာေပးရန ျပဌာနးျပး၊ ထနညးတစြာ ၿငမးခမးေရးတြင ပါဝငေဆာငရြကေနသမားအားလးသည ၂၀၁၆ခႏစ ဇနန၀ါရလတြင ကငးပျပလပခသည ပထမအၾကမ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရး ညလာခတြင သေဘာတခ သည အမးသမး အနညးဆး ၃၀% ပါဝငေစေရးမဝါဒက ျပဌာနးရနအတြက လကရ မဝါဒ၊ ကငသးမႈမားအား ျပနလညဆနးစစေပးရန။ ၃။ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား၏ အဖြ ႔အစညးမားႏင လပေဆာငနညးမားအတြငး အမးသမးမားသည ဆးျဖတခကခႏငသည အခြငအလမးမားက မညေရြ႕မညမ၊ မညသညအဆငအထ လကလမးမ ရရေနသည ကလညးေကာငး၊ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တရားမတမႈအား အဓကမဝါဒ အေျခခအျဖစ အဖြ႔အစညးမားတြင မည၍မညမ ေပါငးစညး ထညသြငးေနသညက လညးေကာငး ဆနးစစရန ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ဆနးစစမႈမား (Gender Audit) က ျပလပေပးရန။

၄။ ျငမးခမးေရးလပကငေနၾကေသာ အဖြ႔အစညးမားအားလးတြင ကား၊မ ဆငရာ ကစၥရပမားကအထး အေလးေပး ေဆာငရြကမႈမား ရလာေစရန ျငမးခမးေရး လပကငေနလကရသည အဖြ႔အစညးအားလးတြင ကား၊မ ေရးရာ ကြမးကငပညာရငမားက ထားရရန။

၅။ ႏငငျခားအဖြ႔အစညး အလရငမားမ လဒါနးေပးအပထားေသာ ၿငမးခမးေရး ရနပေငြမ အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရး အပါအဝင၊ ကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးစဥးစားမႈ ေဖာေဆာငေရး က႑မားအတြက အနညးဆး ၁၅ % ႏႈနးထားက ခမတသးစြေစရန။

၆။ အမးသမး ဖြ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆငမဟာဗဟာစမကနး (NSPAW) သည ျမနမာ အမးသမးမား လလားေတာငတလကရေသာ အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးမားက အနာဂတကာလမားတြငပါ ေပးစြမးႏငမည၊ သကေသအေထာကအထားမားအေပၚ အေျချပထားသည မဝါဒတစခ ျဖစရာ၊ ယငး NSPAW အား လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈက ေထာကခ အားေပးပပးသြားရန။


၇။ အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ ကစၥရပမားက အေျခခလထအဆငရ အမးသမး အဖြ႔မား အပါအဝင အစးရႏင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားအတြက လထ အသပညာျမႇငတငေရးလပငနး မားအား လပေဆာငသြားရန။

၂.၁.၃ အမးသမးပါဝငမႈက ပတပငတားဆးေနေသာ အဟန႔အတားမား၂၀၁၁ ခႏစမ အစျပခသည ျမနမာၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႀကးသည ျမနမာႏငင၏ ေခတသစဒမကေရစ စနစသ႔ ႏငငေရးအသြငကးေျပာငးမႈကာလတြင အလြနအေရးပါလေသာ ျဖစစဥတစခပငျဖစသည။8ဤသ႔ အေရးပါလေသာ အသြငကးေျပာငးမႈ ျဖစစဥတစခ ျဖစေသာျငားလညး၊ အပစအခတရပစေရး ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈ မားႏင ႏငငေရးေဆြးေႏြးဝငးမားတြင အမးသမး ပါဝငေဆာငရြကမႈႏႈနး အားနညးေနျခငးသည ထအေရးပါ လသညျဖစစဥႀကးမ ရရလာႏငသည အကးေကးဇးမားက ယတေလာ၊ဟန႔တားေနသည။ ဤကသ ႔ အတားအဆးမား ကာလၾကာရညစြာ တညရေနမႈသည ႏငငေရးဆးျဖတခကခရမည က႑မားသည အမးသားမားႏငသာ သငေလာျပး၊ ၎တ႔သာ တတကြမးလပကငႏငသညဟေသာ ဓေလထးတမးဆငရာ ထငျမငယဆခက အမားမား၊ ႏငငေရးက႑မားတြင အမးသမးပါဝငမႈက ေထာကပအားေပးျခငး ကငးမေသာ ဖြ႔စညးတညေဆာကပဆငရာ မဝါဒ၊ စနစမားေၾကာငသာ ျဖစသည။

၂၀၁၅ ႏင ၂၀၁၆ ခႏစတ ႔၌ ႏငငတစဝမးလး ကငးပခသည အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငး လျခေရးဆငရာ အမးသမးဖရမမားသ႔ တကေရာကသမား၏ ေျပာၾကားခကမားအရ၊ အမးသားမားသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ၌ အမးသမးပါဝငႏႈနး နညးပါးျခငးအား အမးသမးကြမးကငသမား၊ နညးပညာရငမား နညးပါးျခငးေၾကာငဟ အၾကမၾကမ အခါအခါ အေၾကာငးျပၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး ယခလကရအခနထတင ႏငငေရးေဆြးေႏြးဝငးမားတြင ပါဝငလကရေသာ အမးသားမားအား မညသညအရညအခငးေပၚ မတည ေရြးခယေၾကာငးက တကစြာရငးလငး ေဖာျပထားျခငးမး မေတြ႔ရေသးေပ။ အလားတ အမးသား၊ အမးသမးမား ၏ အရညအခငးမားက ႏႈငးယဥသးသပထားသည ဆနးစစခက သကေသသာဓကမားလညး မရေသးေခ။ အမးသမးမား ပါဝငမႈမရျခငး၊ ထငေပၚမႈမရျခငးတ႔အား အမးသမးမား၏ ကယပငအားနညးခကတစခအျဖစ ျပမဆကဆျခငးအားျဖင၊ ျမနမာလမႈဘဝရ ကား၊မ သေဘာတရား ဆငရာ ယဆခကအမားမား၊ အစြနးေရာက မႈမားမတဆင အမနတကယ တညရေနသည အမးသမးမား၏ စြမးေဆာငရညမား၊ တတကြမးမႈမားက ဆကလက လစလရႈလက ရေနသည။9

၂.၁.၄ ဖြ႔စညးတညေဆာကပ၊ မဝါဒဆငရာ အတားအဆးမား တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA)

ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအတြငး အဓကေအာငျမငမႈ ျပယဂတစခမာ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ ႔အစညးရစဖြ ႔ ပါ၀ငလကမတေရးထးထားေသာ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတ စာခပ (NCA) အား ေအာငျမငစြာ လကမတေရးထးႏငချခငးပငျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ၎သေဘာတ စာခပသည အမးသမးမား၏ အျပညအဝပါဝငမႈႏင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တရားမတမႈတ႔ကမ အာမခ၊ အေထာကအကျပလကရေသာ အဓပၸါယျပညဝသည မေဘာငတစခ မဟတသညအျပင၊ ၎သည အမးသမး မားအေပၚ စနေခၚမႈ၊ အတားအဆးမားကပါ ေပးစြမးလက ရသည။ ဥပမာအားျဖင၊ NCA ၏ အခနး (၅)၊ စာပဒ ၂၃ တြင “ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား၌ သငေလာသည အမးသမး ကယစားလယဦးေရ ပါဝငႏငရန” ဟ၍ ပါရသည။ ဤစာပဒသည စေဒါသေဘာတစာခပပါ လေလာကေသာ အမးသမးပါဝငမႈက မစြမးေဆာငႏငေပ။ ဤစာသားမးသည “သငေလာေသာ အမးသမးဦးေရ” အဓပၸါယအား မညေရြ႕မညမသည သငေလာသည အမးသမးဦးေရပမာဏ ျဖစသညက တကစြာ ေဖာျပႏငျခငး မရျခငးေၾကာင၊ NCA သေဘာတညစာခပသည စေဒါသေဘာတညခကတြင ေဖာျပထားေသာ စခနစႏႈနးမားႏင မကကညေပ။10

8 Swisspeace. (2014). Understanding Myanmar’s Peace Process: Ceasefire-Agreements. Catalyzing Reflections Series, 2/2014. Bern: Swisspeace.

9 Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2017). Forthcoming.10 As above



ထ႔အျပင NCA တြင ကား၊မ ဂ(န)ဒါ ကတာ ခြတမးခစနစက လကေတြ႔ ေဆာငရြကေနေသာ သကေသသာဓက မားကလညး ေသခာစြာ ထညသြငးစဥးစားထားျခငး မရေပ။ ၎အခကမားသည NCA မ ျငမးခမးေရး တညေဆာကမႈမားအတြငး အဓပၸါယရေသာ၊ ထေရာကေသာ အမးသမးပါဝငမႈက ဖြ ႔စညးတညေဆာကပ စနစမားအရ လေလာကစြာ အေထာကအကျပေပးျခငး မရျခငးက ရငးလငးစြာ ေဖာျပေနေပသည။ အထကပါ NCA အတြငးရ “ေလာကနသငျမတသည” ဟေသာ စာသားမးသည မားယြငးစြာ အဓပၸါယဖြငဆျခငးမားဆသ႔ ဦးတညသြားေစႏငသည။ ထမမက NCA မ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးပါ၀ငမႈက “ဦးတည လပေဆာင လကရသည” ဟေသာ စာသားမးသည အခနအတငးအတာ၊ မညေရြ႔မညမ ၿပးေျမာကမညဟေသာ တက သည ေဖာျပခကမား မပါရေသာေၾကာင၊ အနာဂတ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာျခငးမားတြင အခကအခ၊ စနေခၚမႈမားစြာက အဆကမျပတ ျဖစေပၚေစႏငသည။

NCA မ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးစဥးစားမႈအား ပကကြကေနသညက ညႊနျပသည အျခား ဥပမာတစခက ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးဆငရာ ပးတြေစာငၾကညေရးေကာမတ (JMC) တြင ေဖာျပ ထားသည အရပသားပါဝငမႈႏင သကဆငေသာအခက၌ ေတြ႔ႏငသည။ NCA ၏ အခနး (၄) ပဒမ ၁၂ (က) ႏင အခနး (၅) ပဒမ ၂၂ (က) အရ၊ NCA သည “အမားယၾကည ေလးစားေသာ ပဂၢလမား”၊ “တငးရငးသား လကနကကငအဖြ ႔အစညးမား၏ ကယစားလယမား”၊ “အျခားပါဝငသင ပါဝငထကေသာ ကယစားလယမား” အား ၎၏လပငနးစဥအဆငဆငတြင ပါ၀ငေစရမညဟ ေဖာျပထားသည။ ဤကသ႔ အရပသားပါ၀ငလာေစမႈသည အမးသမးမား ပါဝငလပေဆာငလာမႈက ေသခာစြာ အားေပးႏငခေသာလညး၊ ရႈပေထြးေသာ စာသားမားသာျဖစၿပး၊ တကစြာသတမတေဖာျပျခငးမား မပါရ၍ အမးသမးပါဝငမႈ အခြင အလမးတစခ ဆးရႈးရသည အေျခအေနသ႔ ေရာကေစႏငသည။ ေနရာ အႏ႔ပ႕ႏ႔ေနလကရသည ကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထငျမငယဆခက အမားမားအၾကား၊ ဤကသ႔ တကစြာေဖာျပထားျခငး မရေသာ စာသားမးသည “အမားယၾကညေလးစားေသာ ပဂၢလမား” အား အမးသားမားဟ အလအေလာက ထငျမငသတမတေစသည။ အကယ၍ NCA တြင အမးသမး ပါဝငေဆာငရြကမႈက တကစြာ သတမတေဖာျပထားခကမား ပါရခမညဆရင၊ ပမထေရာက၊ အဓပၸါယဖြငဆျခငးအားျဖင အမးသမးမား၏ ပါဝငမႈက တြနးအားေပးကာ ေဖာေဆာငႏငမညမာ မလြဧကန ျဖစေပသည။11

၂.၁.၅ ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈ မေဘာင (FPD)NCA သေဘာတစာခပ လကမတေရးထးၿပးေနာက ေပၚေပါကလာခေသာ ႏငငေရး ေဆြးေႏြးမႈ မေဘာင (FPD) တြငလညး အမးသမး ပါဝငမႈႏင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တရားမတမႈက အတအလငး အာမခ ေပးသည ေဖာျပခကစာပဒ လအပေပသည။ ဤ FPD အတြငး အမးသမး ပါဝငမႈႏႈနး ၃၀ % က ရငးလငးစြာေရးသားထညသြငးထားျခငးသည အားတကစရာ ျဖစေသာလညး၊ ကား၊ မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အျမငရႈေထာငမားအား ထညသြငးပါဝငေစရန အလ႔ငာ၊ ပမတကေသာ ရငးလငး ေဖာျပခကမား လအပေနေပသည။ ဥပမာဆရလင၊ “ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားအားလးတြင အမးသမးကယစားလယ ၃၀% ပါဝငႏငရန ၾကးပမးမညဟ” ေရးသားထားသည။ ထစာပဒသည အမးသမးမား ႏငငေရး ေဆြေႏြးပြမားတြင ပါဝငမႈက အာမခ မေပးေခ။ ‘ၾကးပမးမည’ ဟေသာ စကားစသည အမးသမးပါဝငမႈက ရညမနးခကအျဖစသာ အၾကေပးသည သေဘာ သကေရာကသည သတမတထားသကသ႔ ျဖစသညဟ ေကာကခကခႏငေပသည။ ကတကဝတျပ၊ အာမခေပးျခငး သေဘာမပါဝငေသာေၾကာင၊ ဤကသ႔ စာသားမးသည တကမႈမရေသာ၊ မားယြငးစြာ ေကာကခကခမႈမားက ျဖစပြားေစသည။12

FPD မေဘာငတြင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တနးတညမမႈက အေလးေပးမႈ မရေၾကာငး ညႊနျပေနသည အျခားအခကတစခမာ ကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ ကစၥရပမားက လမႈေရးရာက႑ ေခါငးစဥေအာကတြင ထညသြငးထားသညက ၾကည႐ႈ ျခငးျဖင သရႏငသည။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားအတြငး ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တနးတညမမႈႏင အမးသမး ပါဝငမႈက ထကတနေသာ အာရေပးဖ ႔ရန ေပးစြမးႏငရနအလ႔ငာ၊ ကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ ကစၥရပမားက က႑မးစ၌ လႊမးျခထညသြငး စဥးစားေပးျပး၊ ႏငငေရး

11 As above.12 Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2017). Forthcoming; Gender Equality Network &

Global Justice Center. (2016).


ပငမေရစးေၾကာငးထတြင အေရးပါေသာ ေခါငးစဥတစရပအေနျဖင ေဖာေဆာင စဥးစားသငေပသည။ FPD မေဘာငတြင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တနးတညမေရးအား လမႈေရးက႑၌သာ ထညသြငးထားမႈသည ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တနးတညမမႈမ ႏငငေရး၊ သဘာဝသယဇာတ စမခန႔ခြေရး၊ လျခေရးႏင စးပြားေရးက႑မားကပါ ဆကစပလႊမးျခေနသညဟေသာ အခကက လစလရႈထားျပး၊ ၎သည လမႈေရး ကစၥတစရပဟသာ သေဘာထားေၾကာငး ညႊနျပေနသည။13

အထကပါအဟန႔အတားမားသည NCA ႏင FPD တ႔မ ကား၊ မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးပါဝငမႈအား အေကာင အထညေဖာရန ပကကြကေနေသးေၾကာငးက ျပသေနသည။ ထမမက ၎တ႔သည ကဥးေျမာငးေသာ လကရ ျငမးခမးေရး တညေဆာကပမ ဆငးသကလာသည ဖြ႔စညးပစနစအရ ျဖစေပၚေနေသာ အဟန႔အတားမားအား မေလာနညးေစေသာေၾကာင၊ အမးသမးမား အရနအဟနျမငစြာ ပါဝငႏငရန အကအည မေပးႏငေခ။ ထေၾကာင AGIPP မ ေအာကပါအၾကျပခကမားက တငျပလပါသည။

၁။ ၿငမးခမးေရး ဖြ႔စညးတညေဆာကပမားႏင လပကငေဆာငရြကမႈယႏရားမားတြင အနညးဆး၃၀% ႏႈနးထား အမးသမး ပါဝငမႈအား လကေတြ႔ေဖာေဆာငမႈက အကျဖတစစေဆးႏငရနႏင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈႏင ျပနလညသငျမတေရး ေဖာေဆာငမႈ အစရေသာ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတစေလာကလးတြင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တရားမတမႈက ေကာရးမေဘာငအျဖစ သတမတေဖာေဆာငသြားရနအတြက ကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ မဝါဒ ေလလာသးသပမႈ ေကာမတတစရပအား ဖြ႔စညးထားရရန။

၂။ ၎ေကာမတအား ႏငငေတာအစးရ၏ အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးတ႔အတြကေဘကငး မဟာဗဟာ စမကနး၊ စေဒါသေဘာတစာခပႏင ကမာၻ႔ကလသမဂၢ လျခေရး ေကာငစ ဆးျဖတခကမား တြင ျပဌာနးပါရထားသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအတြငး အမးသမး ပါဝငမႈႏင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးစဥးစားျခငးတ႔အား ျမႇငတငေပးႏငသည ႏငငတကာကတကဝတမား၊ တာဝန ဝတရားမားႏင ေလာညျပး လကနာေဆာငရြကလက ရေၾကာငးက ေသခာေစရနၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက မ႑ငျပထားေသာ NCA စာခပႏင FPD မေဘာငတ႔ရ မဝါဒ၊ မေဘာငမားအား ျပနလည ေလလာဆနးစစသးသပႏငေသာ လပပငခြငတစခ ခမတေပးရန။

၃။ FPD မေဘာငဆငရာ မဝါဒ စာရြကစာတမးမား ျပနလညသးသပျခငးမား အပါအဝင၊ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခမား - ၂၁ ရာစ ပငလ၌ ျငမးခမးေရး လပငနးစဥက မ႑ငျပထားေသာ စာခပစာတမး၊ မေဘာငမားအား ျပနလညေလလာဆနးစစရာတြင အမးသမး ပါဝငမႈ အနညးဆး ၃၀% ႏႈနးထားက ေသခာစြာ ဆကလက ထားရရန။

၄။ အပစအခတ ေစာငၾကပ ၾကညရႈသမားအဖြ႔ႏင အပစအခတ ေစာငၾကပၾကည႐ႈေသာ ေခါငးေဆာင ေနရာမားတြင အမးသမး အနညးဆး ၃၀% အား ရာထး ခန႔အပေပးရန။

၅။ ေနာငလာမည ျပညေထာငစၿငမးခမးေရး ညလာခမားတြင အမးသမးအခြငအေရး လႈပရား ေဆာငရြကေနသည အဖြ႔အစညးမားသည ဦးေဆာငဦးရြက ျပလပႏငရနအလ႔ငာ အထးတလညေဆြးေႏြးတငပငျခငးမား ျပလပရန။

၆။ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ အၾကေပးပဂၢလမားသည က႑အသးသး တြင ေစစပညႏႈငးသမားအျဖစ အခနမ၊ သကေသသာဓကမားျဖင တငျပႏငေသာ အၾကဥာဏမား ေပးစြမး ႏငရနအလ႔ငာ အျမအဆငသင ရေနရန။

၂.၁.၆ လမႈ-ယဥေကးမႈဆငရာ ကား၊ မ ေရးရာ ထငျမငယဆခကမား၊ သေဘာထားမား အမးမးေသာ လမႈ-ယဥေကးမႈဆငရာ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထငျမငယဆခကမား၊ သေဘာထားမားသည ႏငငေရးနယပယတြင အမးသမးမား၏ ထေရာကစြာ ပါဝငမႈက ဟန႔တားေနလက ရသည။ ဤသ႔ေသာ

13 Gender Equality Network & Global Justice Center. (2016).



ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အယအဆမားသည လ႔မႈအသငးအဝငးတစခလး၌ ပ႔ႏ ႔ေနျပး၊ အမးသမးမား၏ “အလအေလာက”၊ “ေရးရးထးစမားအရ” တာဝနမားမာ အမမႈကစၥ၊ ကေလးေစာငေရာကမႈႏင ျပစယယမႈ ေပးသည လပငနးတာဝနမားသာ ျဖစသညဟေသာ စဥးစားေတြးေခၚမႈမားက လမႈပတဝနးကငအႏ ႔ ေတြ႔ရသည။ ထ႔အျပင ဤကသ႔ေသာ လမႈအသငးအဝငးမားတြင ယငးကသ႔ ကား၊ မ ထငျမငယဆခကမား၊ စသတမတခကမားသည အမးသမးတ ႔၏ ႏငငေရးနယပယမားတြင ပါဝငလပေဆာငႏငသည စြမးရညမား က ဆးရြားစြာ ထခက၊ ပတပငေစလကရသည။ ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရးတြင ပါဝငလႈပရားမႈ ဆသညမာ သငတနးမား တကေရာကျခငး၊ တငးေဒသႏင ျပညနယအဆငတ႔ရ လႊတေတာစညးေဝးပြမား တကေရာကျခငး၊ အစး႐းမားတြင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးျခငးမား စသညတ႔က လပေဆာငရသည။သ႔ေသာလညး အမးသမးမားသည အခနႏင ေငြအရငးအျမစအငအား ရားပါးျခငး၊ ခရးလမးတစေလာက ၾကေတြ႔ႏငသည လျခေရးကငးမျခငးတ ႔ေၾကာင ထသ ႔ စညးေဝးပြ၊ သငတနးမားသ ႔ တကေရာကရန ခယဥးေပသည။ ထအခကအခမားသည လမႈဘဝနယပယမားအတြငး အမးသမးမား နစၥဓဝ ပါဝငႏငစြမးက ထပေလာငး ကန႔သတ၊ တားျမစထားသကသ႔ ျဖစေနသည။14 အျခားတစဖကတြငမ၊ ထအခကအခမားကေကာလြန ခးေဖာကကာ လမႈဘဝနယပယမားတြင အစဥအလာမဟတသည တာဝနဝတရားမားက ထမးေဆာင ေနေသာ အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ လႈပရားပါဝင လပေဆာငမႈမားေၾကာင ကရ႕ျပစတငေျပာဆျခငးမား ခစားေနရရာသည။ လထအစညးအေဝးမားတြင တကေရာကလာၾကသည အမးသမးမား၏ ေျပာၾကားခက မား အရ၊ အႏရာယရႏငေသာ ပဋပကၡျဖစပြား ေစတတေသာ အေၾကာငးအရာ မားက လအမားအေရ႕တြင ေျပာၾကားေသာအခါ ၿခမးေျခာကခရျခငး၊ အၾကမးဖကခရျခငးႏင ၎တ႔၏ လျခေရးတ႔အား ထပါးေႏာငယက ခရျခငး စသည အေတြ႔အၾကမားက ေတြ႔ၾကၾကရသည။

ထမမက ယၾကညကးကြယမႈ၊ ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးတမးမားမ ဆငးသကလာသည ကား၊ မ ပစခြကထ ထညသြငးဆကဆမႈ၊ ထပစခြကအတြငးရ စသတမတခကမားအတငးျပမရန ေမာလငျခငးမားသည အမးသမးမား၏ လမႈဘဝနယပယတြင ပါဝငႏငခြငမားအား ပတပငေနသည။ ဤယဥေကးမႈဆငရာ ပစခြက၊ စသတမတခကမားသည အမးသမးမားအား ျပစေစာငေရာကသ၊ မးဆကပြားမခင စသည စဥးစားဆကဆမႈတ ႔ေၾကာင ေျမာကျမားစြာေသာ လမႈတာဝနမားျဖင ဝနပေစသည။ ဥပမာအားျဖင၊ အမးသမးမားအား မခင၊ မသားစ၊ ေယာကၡမ၊ ေဆြမးအသငးအဝငးမားအား ၾကညရႈေစာငေရာကသ အေနျဖင ေျမာကမားစြာေသာ တာဝနမားျဖင ဝနပေစျခငးေၾကာင၊ အမးသမးမားသည ႏငငေရး၊ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေရးႏင လမႈဘဝမား အစရသျဖင ၎တ႔စတပါဝငစားေသာ အရာမားက လပကငရန အခနမေပးႏငေတာေခ။ အျခားအလားတ၊ အမးသမးမားသည မသားစအလပတာဝနမားမ ဝနပမႈေၾကာင စတဝငစားေသာ အရာမားအားလပေဆာငရာတြင ၎တ႔၏ လပႏငစြမးရညအား ထခကေစသည။ ထကသ႔ေသာ အတားအဆးမားသည အမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရးမားအတြငး ပါဝငမႈက သသာထငရားစြာ ဟန႔တားလက ရသည။15 ၎အျပင၊ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားႏင ဆကစပလကရေသာ စညးေဝးပြမား၊ ေဆြးေႏြးပြမားသ႔ တကကြစြာတကေရာကပါဝငေနၾကသည အမးသမးမားသည “သးဆသးတနရ”ေသာ တာ၀နဝတရားမားက ယငးတ႔အတြက အမးသားမားႏငတနးတ ထကသနစြာ ပါဝငခြငက တားဆးေနပါသည။ အထးသျဖင အမးသမးမား၏ ထတလပမႈ၊ မးဆကပြားမႈႏင ျပစေစာငေရာကမႈေပးရသည သးဆသးတန ရေသာ တာဝနဝတရားမားသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအတြငး အမးသမးမား၏ တကကြစြာ ပါဝငႏငစြမးက ဟန႔တားေနလက ရသည။16

အမးသမးဖရမမားတြင တကေရာကလာၾကသည အမးသမးမားသညေကာမတ အစညးအေဝးမား၊ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငမႈ ေဆြးေႏြးဝငးမားႏင အျခားေသာ လႈပရားမႈမားတြငပါဝငရာတြင တြန႔ဆတေသာ ခစားခက၊ အေတြ႔ အၾကရေၾကာငးကေျပာျပၾကသည။ ထသ႔ျဖစရသညမာ အမးသမးတ႔သညထလပငနး မားအား စတဝငစားမႈ မရျခငးမးေၾကာင မဟတပ၊ ကေလးၾကညရႈေစာငေရာကေပးမညသ၊ မသားစ ခရးစရတ စသညတ႔အတြက

14 Women’s Organisation Network. (2016). CEDAW Shadow Report. June, Yangon: WON; Peace Support Fund. (2016).

15 Gender Equality Network & Global Justice Center. (2016); Peace Support Fund. (2016). AGIPP and UN Women. (2016). From Margin to the Center: Including Women and their priorities in Myanmar’s Peace Process. Myanmar Women Peace Forum held in Naypyidaw.

16 Peace Support Fund. (2016).


ေထာကပမႈမားက မရရတတေသာေၾကာင ျဖစေၾကာငး သရရသည။17 ပါဝင တကေရာကလာသ အခ႕မ ေျပာျပခကမားအရ၊ ရဖနရခါတြင အမးသမးမားသည လမႈပတဝနးကငႏင ယဥေကးမႈဓေလထးတမး ပစခြက မား ထတြင ထညသြငးဆကဆခရျခငး၊ အမးသမးတ႔၏ ဦးေဆာငမႈစြမးရညမား၊ ဆးျဖတခကခမတမႈမားအေပၚ သသယရျခငး၊ မမတ႔၏ အျမငမား အေတြးအေခၚမားအေပၚ အသားမေပးျခငးတ႔ ၾကေတြ႔ရတတေၾကာငး ေျပာဆ ေဆြးေႏြးခၾကသည။ ယငးလထစညးေဝးပြမားတြင တကေရာကပါဝငခၾကသမားမ ျမနမာႏငင၏ လမႈအဝနးဝငးမားအတြငး အျမစတြယ ပ႕ႏ႔ေနသည လအသငးဝငး၏ စသတမတမႈမားသည အမးသမး ဦးေဆာငမႈစြမးရညအား တကရကအားျဖင လညးေကာငး၊ သြယဝကေသာ နညးအားျဖင လညးေကာငး တားျမစ ဟန႔တားလကရသည ျပနာစနေခၚမႈတစရပအျဖစ ေထာကျပေျပာဆခၾကသည။18

လကေတြ႔လပေဆာငရမည အၾကျပခကမားတြင ေအာကပါအခကမား ပါဝငပါသည _

၁။ ၿငမးခမးေရးစညးေဝးပြမား၊ ညလာခမားႏင ေကာမတစညးေဝးပြမားတြင အမးသမးမား အဓပၸါယရစြာ ပါဝငခြငႏင လကလမးမႏငမႈက အာမခေပးရန ျပညစလေလာကမႈရေသာ ဘ႑ာေငြေၾကးမား ေပးအပရန။ ထသ႔ေပးအပရာတြင ဘ႑ာေငြမားက ခရးစရတ၊ သးစြေငြ၊ ေနစရတႏင ကေလးၾကညရႈေစာငေရာကစရတ စသညျဖင ခြေဝေထာကပေပးျခငးတ႔ ျပလပေပးရန။

၂။ ၿငမးခမးေရးဆငရာ ဖြ႔စညးတညေဆာကပစနစမားႏင ပါဝငေဆာငရြကလကရသည အဖြ႔အစညးမားတြင အမးသမးပါဝငမႈႏင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးစဥးစားမႈမားအား ဆနးစစသးသပေပးသည ဂ(န)ဒါ အမတေပးစနစမားက အေကာငအထည ေဖာေပးရန၊ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တနးတညမမႈႏင ပတသကေသာ အေၾကာငးအရာႏင ခြျခားဆကဆသည အျပအမမားအား တငၾကားႏငမည စနစမား ဖနတးေပးရန၊ ၎တ႔မတစဆင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအတြငး အမးသမးပါဝငမႈက ဟန႔တား၊ ပတပငေနသည ခြျခားဆကဆသည အျပအမ၊ လပေဆာငခကမားက ေစာငၾကညစစေဆးရန။

၃။ ႏငငေတာအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ ႔မားမ ပါဝငလပေဆာငေနသမား အတြက ျပလပေပးေသာ ၿငမးခမးေရးလပငနး အေထာကအပမား၊ သငတနးမားတြင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ရႈေထာငအား အဓက ပငမလမးေၾကာငးအေနျဖင ေဖာေဆာငေပးရန။

၄။ ႏငငေရးအဖြ႔မားႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားရ အမးသမးဌာနရ အမးသမးမားႏင တငပင ေဆြးေႏြးမႈမား ပမန ျပလပေဆာငရြကသြားေပးရန။

၂.၂။ လမႈေရးက႑အမးသမး ပါဝငမႈရေသာ မညသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမဆ ႏငငတစႏငင၏ ေရရညအဓြန႔ရညေသာ ၿငမးခမးေရးတစခ ေပၚေပါကလာေစရနအတြက အလြနအကးရပါသည။ အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးႏင စပလဥး၍ ျမနမာႏငငတစဝနး ကငးပျပလပခေသာ လထေဆြးေႏြးပြမား၏ ေဆြးေႏြးခက မားအရ အမးသမးမားသည ၎တ႔လမႈပတဝနးကင၏ လမႈစးပြားေရး အေျခအေနမား၊ အခကအခမားက နက႐ႈငးစြာ သရႏငၾကသည။ ထသ႔သရမႈမာ ၎တ႔ ထမးေဆာငရေသာ “သးဆသးတနရ” သည မသားစ၊ အလပဆငရာ တာဝနဝတရားမားက မတနမဆ ဝနထမးရသည အေတြ႔အၾကမားမတဆင သရလာျခငး ျဖစသည။ ထႀကးမားလေသာ တာဝနဝတရားမားသည အမးသမးမားအား ၎တ႔မသားစဝငမား၊ တစခါတစရ ၎တ႔လမႈ အသငးအဝငးမားအတြငး၌ ရငဆငၾကေတြ႔ေနလကရသည လအပခကမား၊ မလျခမႈမား အေၾကာငးက သႏငေစသည။ ထအေတြ႔အၾက၊ သရနားလညမႈမားသည အမးသမးမားအား ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ မေဘာငမားအတြငး လမႈဖြ ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာ လပငနးမားတြင ထထဝငဝင၊ ထထေရာကေရာက နားလညသေဘာေပါက၊ ပါဝငလပေဆာငျခငးမားက အေထာကအက ျပႏငေပသည။

17 AGIPP Advocacy Letter to Joint Monitoring Committee- Union Level. 5 May 2016.18 Peace Support Fund. (2016); Women, Peace and Security Forums (2016 ) held in Kachin, Chin, Mon

States and Tanintharyi Division; Action Aid, Trocaire, Oxfam, CARE. (2014). Women’s Leadership. Yangon: Oxfam.



ဤအေျခအေနတြင အမးသမးမား ခစားရေသာ “ဝနပသညဒဏမား”သည မဝါဒ ေရးဆြမႈမားအတြငး အေရးပါလသည အရငးအႏးမား ျဖစလာေစသည။

ၾကာရညစြာ ျဖစပြားလကရေသာ အၾကမးဖကမႈပဋပကၡမား၏ ဆးကးမားတြင ကးစကေရာဂါ ျပန႔ပြားျခငးမား၊ လေနမႈအဆငအတနး နမကျခငးမား၊ ပညာေရးစနစ ျပလျခငးမား၊ စကပးႏငေသာ လယယာေျမမား ဆးရႈးျခငး စသညတ ႔ ပါဝငသည။ ထကသ ႔ အလးစခြတျခကမႈသည ၎ေဒသမားရ ႏငငသားမား၏ “ပမနလမႈဘဝမား” ကပါ ဆးရြားစြာ ဖကဆးလကရသည။ ထမမက အၾကမးဖကမႈပဋပကၡမားသည မၾကာခဏဆသလပင ျပညသလထအား ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား ေပးအပရာတြင အဟန႔အတား ျဖစေန လကရရာ၊ အကးဆကအေနျဖင လမႈအဖြ႔အစညးမားအတြငး အေျခခလအပခကမားက မရရျခငး၊ ကပေဘး ဒကၡဆငးရျခငး၊ မလျချခငးမားအတြငး ကာလၾကာရညစြာ လမႈဘဝမားက ျဖစပြားေစသည။19

ေအာကပါေခါငးစဥခြမားတြင ျမနမာႏငင၏ အၾကမးဖကမႈ ပဋပကၡမားေၾကာင တကရကေပၚေပါကလာသည လမႈေရးဆငရာ ျပနာရပမားအား အေသးစတ ေဆြးေႏြးသြားပါမည။ ၎ျပနာရပမားသည လထ ေဆြးေႏြးပြ (အမးသမးဖရမ) မားအတြငး အေသးစတ တငျပေဆြးေႏြးခၾကသည အခကမားျဖစသည။ ထအခကမားတြင ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ မးယစေဆး၀ါးျပနာ၊ လကနကးျခငး၊ စးပြားေရး၊ လျခေရး၊ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားႏင သဘာဝသယဇာတႏင ေျမယာစမခန႔ခြေရး ကစၥရပမား ပါဝငပါသည။

၂.၂.၁ ပညာေရး ျမနမာႏငငတြင ေကာငးေနအရြယ ကေလးမား၏ ၅၀% ေကာသည ေကာငးျပငပ သ႔ ေရာကရေနသည။20 ပဋပကၡ ျဖစပြားလကရေသာ ေဒသမား၊ အထးသျဖင တငးရငးသား ေဒသမား၏ ပညာေရးစနစႏင အဆင အတနးတ႔သည တစႏစထကတစႏစ နမကလာလကရသည။21 အမးသမးႏင မနးကေလးငယမားမ အဆငအတနးျပညမေသာ ပညာေရးမားအား လကလမးမရန အလြနအမငး ခကခလာလကရသည။ ေကာငးမားသ႔ တရားဝငေပးသြငးရသည ေကာငးစရတမား ျမငတကလာျခငး၊ (ျပညစ၊ လေလာကမႈမရေသာ လစာေငြမားေၾကာင) ဆရာ၊ဆရာမမားအၾကား အဂတလကစားျခငးမားတ ႔ေၾကာင မဘအမားစသည ေကာငးစရတစက မတတႏငမႈေၾကာင မမတ႔ ကေလးငယ မားအား ေကာငးမားမ ႏတထြကေစျခငးမားအား ျပလပလာလက ရသည။ ေကာငးေနအရြယ ကေလးမားအား ေကာငးမ ႏတထြကေစျခငးမားအျပင ေငြေၾကးရာေဖြရန တြနးအားေပးလာၾကသညမား ရလာသည။ ထ႔အျပင အကယ၍မသားစတစခသည ကေလးတစဦးတညးအတြကသာ ေကာငးစရတ တတႏငလင ျမနမာလမႈယဥေကးမႈ ထးတမးစဥလာမားအရ သမးမနးကေလးထက၊ သားေယာကားေလးကသာ ေကာငးသ႔ဦးစားေပး ပ႔လႊတ ေလရၾကသည။22

ျမနမာႏငငတြင ႏငငသားအားလးအတြက အခမအေျခခပညာေရးစနစက ကငသးသညဟ ဆေသာ ျငားလညး၊ လကေတြ႔တြငမ ျမနမာႏငငေတာအစးရသည ပညာေရးအတြက လေလာကေသာ ဘ႑ာ ေငြေၾကးက ခေပးျခငးမရသညအျပင ၊ ကာကြယေရးအသးစရတသည ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ လမႈေရးက႑မားအတြက ခထားေပးသည ဘ႑ာေငြခြတမးထက ပမမားျပားေနသည။ အထးသျဖင တငးရငးသားေဒသမားႏင အၾကမးဖကပဋပကၡမား ျဖစပြားေနေသာ ေဒသမားသ႔ အစးရဘ႑ာေငြေၾကး ေထာကပျခငးကငးမမႈအား ထညသြငးစဥးစားရလင၊ ျမနမာႏငင၏ ပညာေရးသည စးရမဖြယအေျခအေနက ေရာကရေနသည။ စာသင ၾကားေပးမည ဆရာ/ဆရာမမား၊ အေျခခေကာငးအေဆာကအအမား၊ ေကာငးစာအပႏင သငေထာကကပစၥညးမား ရားပါးျခငးတ ႔ႏငတကြ၊ ကာလရညၾကာစြာတညရေနေသာ အၾကမးဖကမႈပဋပကၡမားႏင ယဥေကးမႈထးတမးမားအရ သားေယာကားေလး၏ ပညာေရးက သမး မနးကေလး၏ ပညာေရးထက အေလးေပးျခငး စေသာ အခကမားသည မနးကေလးငယမား၏ ပညာေရး လကလမးမမျခငးမား ျဖစေပၚေစသညအျပင၊ ၾကာလြနစြာ ျဖစပြားလကရသည ပဋပကၡမားေၾကာင

19 Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin State.20 AGIPP and UN Women. (2016).21 As above.22 Women’s League of Burma. (2008); Women’s Organisation Network. (2016).


မဘမားမ မမတ႔ သမးမနးကေလးမားအား ေဝးလေသာ ေဒသမားရ စာသငေကာငးမားသ ႔ ပ ႔လႊတ ပညာသငၾကားေရးဆသညမာ ပ၍ပင မျဖစႏငေခ။23

ျမနမာႏငငအတြငးရ လမႈျပနာအမားစသည အဆငအတနး နမကလကရေသာ ပညာေရးစနစမ တကရက ျမစဖားခ ေပၚေပါကလာသည အကးဆကမားပင ျဖစသည။ ၎တ႔ထတြငမ၊ ပညာေရး လကလမးမမႈ ကငးမလကရေသာ ပဋပကၡမား၏ အဆးရြားဆးေသာ ဆးကးမားက ၾကေတြ႔ေနရသမားသည ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြာ ထြကေျပးတမးေရာငသ ဒကၡသည (IDPs) မားပင ျဖစသည။ အၾကမးဖကမႈပဋပကၡမားမ ထြကေျပးစြန႔ခြာလာရသည အေလာက IDP ကေလးငယမားသည ၎တ႔၏ ပညာေရးက အခနမတငမ စြန႔လႊတခရသည။ IDP ျပညတြငးဒကၡ သညစခနးမားအတြငး အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင လထအေျချပ အဖြ ႔အစညးမားမ ဖြငလစေပးထား ေသာ အရပဘက အေျခခပညာေရး အစစဥမား ရေသာျငားလညး၊ တရားဝငပညာေရး အတနးေကာငးမားသ႔ ကးေျပာငးသငယရန ခကခသညအတြက၊ ျပညတြငးစစေရာငစခနးရ ကေလးမားသည အနာဂတပညာေရးသည စးရမစဖြယ အေျခအေနရသည။24 သ႔ပါ၍ ျငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါဝင လပေဆာငေနၾကသမားသည IDP မားအား ျပနလည ေနရာခထားေပးျခငးက ေဆြးေႏြးေျပာဆရာတြင၊ ပညာေရးဆငရာ အခြငအလမးမား ေပးအပဖ႔ရနက အဓက အေၾကာငးအရာအျဖစ ေဆြးေႏြးသငပါသည။

လကနကကငပဋပကၡ အေျခအေနမားအၾကား ပညာေရးကငးမမႈက ေတြ႔ၾကခစားေနရေသာ အျခားအဖြ႔တစခမာ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔အစညးမားအတြငး တာဝနထမးေဆာငေနၾကသည အမးသမး စစမႈထမး၊ စစသမးမားပင ျဖစသည။ ငယရြယစဥကာလမားထမ စတငတာဝနထမးေဆာငခၾကရသည အမးသမး စစမႈထမးမားသည ၎တ႔၏ ပညာေရးမားက ျပနလညဆကလက သငၾကားရန၊ လကလမးမေအာင ၾကပမးရာတြင အခကအခမားက စဥဆကမျပတ ေတြ႕ၾကေနသည။25 ထသ႔ ပညာေရးအား လကလမးမမမႈသည ဆျဖတခကခရာမားတြင မမကယက ယၾကညမႈ မရျခငးက ျဖစပြားေစရာ၊ ေနာကတစဆငျဖစေသာ လမႈ ဘဝမား တးတကမႈကပါ ကန႔သတတားဆးေနသည။26 ျငမးခမးေရး လပငနးစဥအတြငး အမးသမးမားအား ထညသြငးစဥးစားျခငးႏင ၊ ပါဝငလာေစျခငးတ ႔က ေဖာေဆာငရာတြင၊ ပထမဆး အဆငအေနျဖင အမးသမးမား၏ ေခါငးေဆာငႏငမႈ စြမးရညမား၊ ယၾကညမႈမားက ျမငတငေပးရန လအပေပသည။ ေဝးလေခါငဖား ေဒသမားႏင တငးရငးသားေဒသမားတြင စြမးေဆာငရည ျမငတငေပးေရး ဖြ႕ျဖးေရးလပငနးမား အပါအဝင၊ လေလာကမႈရေသာ အရညအခငးျပညဝသည ေကာငးဆရာ/ဆရာမမားျဖင အခမပညာေရးစနစမား ထေထာငေပးျခငးက တငးရငးသားလကနကကင အဖြ ႔အစညးမားႏင ၎တ႔အား ေထာကပေနေသာ အဖြ႔အစညးမားအၾကား အေလးထား ေဆာငရြကေပးသငသည။27 ထမမက (အဂတလကစားမႈကကငတြယ ေျဖရငးႏငရနအလ႔ငာ) ဆရာ/ဆရာမမား၏ လစာေငြမား တးျမငေပးျခငး၊ ဆရာႏင ေကာငးသား အေရအတြက အခးမရန ျပငဆငဖြ႕စညးေပးျခငးတ႔အား ေဆာငရြကေပးမညဆလင လေလာကေသာ လစာေငြ ရရသည ဆရာ၊ဆရာမားသည အရညအခငး ျပညမသည ပညာေရးစနစမားက ေမြးထတေပးရန ပမစတအားထကသနစြာ လပေဆာငလာၾကေပမည။28

သေဘာတစာခပအခ႔သည ပဋပကၡျဖစပြားမႈမားႏင ပညာေရးစနစ နမကမႈမားအၾကား ဆကသြယမႈက ေျဖရငးရန လပငနးေဆာငတာမားက စတငလပေဆာငႏငသည စာပဒမား ထညသြငးထားၾကသည။ သာဓကအားျဖင NCA စာခပ၏ အခနး (၆)၊ အပဒ ၂၅ (က) (၁) တြင ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင လမႈ စးပြားေရး ဖြ ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာ စမကနးမား ထညသြငးေရးသားထားသည။ သ ႔ပါေသာလညး NCA အေနျဖင ယငးစမကနးမားအတြငး အမးသမးမား၏ ပါဝငမႈက အာမခေပးထားမႈမားက အတအလငး

23 Women’s League of Burma. (2016); Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2017). Forthcoming; UN-CEDAW. (2013). CEDAW GR30. October. Geneva: OHCHR.

24 First Union Peace Conference. (2016). Social Sector Discussion on IDP issues. Naypyidaw. 25 Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2017). Forthcoming.26 Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2015); Women, Peace and Security Forum.

(2016). Held in Kachin State; AGIPP and UN Women. (2016).27 As above.28 As above.



ျပဌာနးျခငး မေတြ႔ရေခ။ ထ ႔ေၾကာင ျငမးခမးေရး လပငနးစဥ၏ အဆငတငးတြင အမးသမးပါဝငမႈက ထညသြငးစဥးစားထားသည အခကမားအား တတကက ျပဌာနးေပးရန လအပသည။ ထသ႔ ျပဌာနးခကမား မျပလပထားလင၊ အမးသမးမားသည ကာလၾကာရညစြာ တညရေနသည ဖြ ႔စညးပစနစမား၏ အတား အဆးမားက ပမဆးရြားစြာ ေတြ႔ၾကခစားရေပမည။ ထသ႔ တကစြာ ျပဌာနးမႈမား ျပလပေပးမသာလင NCA အေနျဖင စေဒါ အေထြေထြအၾကျပခက (၃၀)၊ ပဒမ (၄) ကသ႔ ႏငငတကာ စခနစႏႈနးမားတြင ေဖာျပထားေသာ အမးသမးမားအတြက ပညာေရး လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငမည ျဖစသည။

ျမနမာႏငငေတာ အစးရအေနျဖင အၾကမးဖကမႈ ပဋပကၡလြနကာလမားတြင လမႈေရးလပငနးဆငရာ ျပနလညတညေဆာကေရး မဝါဒမား ေရးဆြေသာအခါ၌ အထကပါ အခကမားအား အေလးေပးလကနာရန တာဝနဝတရားမား ရပါသည။ ၎တာဝနဝတရားမားမာ စစပြမားဒဏေတြ႔ၾကခစားခၾကရေသာ မနးကေလးငယ မားအား စာသင ေကာငးမား၊ တကသလမားတြင ျပနလညပညာသငၾကားေစျခငး၊ ပညာေရးအေဆာကအဦမား ျပျပငမြမးမျခငး၊ မနးကေလးငယမားႏင ဆရာ/ဆရာမမားအေပၚ ျခမးေျခာကတကခကမႈမားမ ကာကြယ ေပးျခငး၊ ျပစမႈကးလြနသမားအား အလငအျမန စစမးစစေဆး၊ အေရးယ၊ အျပစဒဏကခေစျခငး စသည လပငနးတာဝနမား ပါဝငပါသည။29

အႏစခပအေနျဖင ေအာကပါအဓကအခကမား ပါရပါသည။ • ပညာေရးအတြကဘ႑ာေငြက လေလာကစြာ ခေပးမႈမရျခငးသည ပဋပကၡျဖစပြားဆ ေဒသရ

အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမားအတြက အရညအခငးျပညမေသာ ပညာေရးမားက လကလမး မႏငခြငအား အတားအဆး ျပေနသည။

• အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမား၏ လအပခကအမးမးက ထညသြငး စဥးစားေပးသည ပညာေရး ျပျပငေျပာငးလမႈသည ေရရည တညတ႔ေသာ ၿငမးခမးေရးတစရပ ရယရာတြင အလြနအေရးပါလသည။ သ႔မသာ ပညာေရး ျပျပငေျပာငးလမႈသည အမသမးမားႏင မနးကေလးငယမား၏ မတကြျပားေသာ လအပခကအမးမးက ျဖညဆညးေပးႏငမည။

• အၾကမးဖကမႈ ပဋပကၡမားေၾကာင ပညာေရး အဆကျပတသြားခရသည သကၾကးကေလးမားႏင ကေလးမားအတြက အလြတတနး အေျခခပညာေရး အစအစဥမား (Informal Primary Education Scheme) က အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေပးရသာမက၊ ၎အစအစဥမားအား လကရလပေဆာငေနၾကေသာ အခ႕ေနရာမားတြင ယငးတ႔အား ပမတးခ႕ေပးသြားရေပမည။

• စစေဘးဒဏမားက ေတြ႔ၾကခစားခရသ အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမားအတြက အလယတနး အဆင အခမ မသငမေနရပညာေရးစနစမား ဖနတးေပးရေပမည။

• အမးသမးငယမားႏင မနးကေလးငယမားသည လျခမႈရျပး၊ ပဋပကၡမားကငးမရာ စာသငခနး ပတဝနးကငမားတြင ပညာသငၾကားခြငက ရရေအာင ေဆာငရြကေပးသြားရမည။

• အတနးပညာေရးႏင အလြတတနးပညာေရးမားတြင ကား၊မေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အသအျမငမား တးပြား လာေအာင ဂ(န)ဒါ (ကား၊မ ေရးရာ) သငရးညႊနးတမးက ထညသြငးလပေဆာငသြားသငသည။

၂.၂.၂ ကနးမာေရး ပဋပကၡႏင ပါဝငပတသက၍ အမးသမးမားအေပၚ သကေရာကေနေသာ လမႈျပနာတစခမာကနးမာေရး က႑ပင ျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ ခြတျခကေနသည ကနးမာေရးစနစ ေပၚေပါကလာမႈ၏ အဓကအေၾကာငးမာ အရညအခငးျပညဝေသာ ကနးမာေရးဝနထမးမား လေလာကစြာ မရျခငးႏငအတ၊ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ က႑အတြက ဘ႑ာေငြေၾကးမား လေလာကစြာ မသးစြ၊ ခြတမးခထားေပးျခငး မရေသာေၾကာင ျဖစသည။ အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ကာကြယေရးအသးစရတသည လမႈေရးက႑ အသးစရတမားအနက အမားဆး ဘ႑ာေငြခြတနးက ရရ၊ သးစြေနလက ရသည။ ဤအေျခအေနသည ေဝးလေခါငဖား၊ အေရာက ေပါက နညးေသာ ေဒသမားရ အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမား၏ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားအား လကလမးမမသည ဘဝသ႔ ကေရာကေစသည။30

29 Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2017). Forthcoming.30 Women’s League of Burma. (2008); Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2017).

Forthcoming; Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin State.


ထမသာမက၊ ၎အခကအခမားအၾကားတြင လငပငးဆငရာႏင အမးသမး မးပြားျခငးဆငရာ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ လအပမႈမာ မၾကာခဏ အၾကြငးမလစလရႈမႈမား ခၾကရသည။ ေဝးလေခါငဖားေသာ ေဒသမားႏင ပဋပကၡျဖစပြားမႈေၾကာင ပကစးယယြငးေနသည ေဒသမားရ နမကလကရေသာ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ စနစသည ယငးေဒသမားရ အမးသမးမားအား မေတာတဆ ရရသြားသည ကယဝနမား၊ လငပငးဆငရာႏင မးဆကပြား ကနးမာေရး ခ ႔တမႈမား၊ လငပငးဆငရာ ကးစကတတေသာ ေရာဂါ စသည ကနးမာေရး အႏရာယ မားက ပမထးကစြာ ေတြ႔ၾကေနၾကရသည။31 တစကယေရႏင ပတ၀နးကငသန႔ရငးေရး၊ မလာစနစမား အားနညးျခငး၊ အာဟာရ ခ႔တျခငးႏင ဆငးရမြေတေသာ လေနမႈဘဝမားသည ျပညတြငစစေျပး ဒကၡသညမား၏ ဘဝအေျခအေနမားတြင ပမဆးရြားလသည ကနးမာေရး ျပနာမားက ေပးစြမးေနသည။ အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ လငပငးဆငရာႏင မးဆကပြား ကနးမာေရးမားအား ပမနအားျဖင ႏစစဥ စစေဆးေစာငေရာကမႈ ျပရန လအပေသာလညး၊ ျပညတြငးစစေျပးဒကၡသည အမးသမးမားသည စစေရာငစခနး မဟတေသာ ေနရာမားတြင ေပးအပသည ထကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမ မရရေပ။ ထမမက ၎တ ႔ေနထငရာ စစေရာငစခနးမားမ အျပငသ႔ ထြကခြငမရျခငး စသည အတားအဆးမားမလညး စစေရာငစခနးျပငပေနရာမားရ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားအား ရရရနက တစဖန တားျမစထားျပနသည။32 စေဒါသေဘာတစာခပ၏ အပဒ ၁၂ တြင ပါရသညအတငး ႏငငေတာအစးရမားသည အမးသမးမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာက ဝနေဆာငမႈက ျပလပေပးရနလေၾကာငး ျပဌာနးထားေပးေသာလညး၊ ျမနမာႏငငေတာအစးရအေနျဖင ထတာဝနဝတရားမားက အေလးေပး လကနာေဆာငရြကေနမႈက မေတြ႔ရေသးေပ။

သကေသအေထာကအထားမားအရ အျခားေသာ ေနရာေဒသမားႏင ႏႈငးယဥလင ပဋပကၡကေရာကရာ ေဒသမားရ အမးသမးမားတြင ေမြးဖြားျပးမခင ေသဆးႏႈနး ပမမားျပားေၾကာငး ေတြ႔ရသည။ ထသ ႔ ျဖစပြားရသညမာ အရညအခငး ျပညဝေသာ ဆရာ၀န၊ သနာျပ၊ အရသားဖြားမား လေလာကစြာ မရျခငး၊ ရးရာလကသညမားႏင အရသားဖြားမားတြင လငပငးဆငရာႏင မးပြားျခငးဆငရာ အေရးေပၚ ကနးမာေရး အေျခအေနမားက ကငတြယကသရန လအပေသာ ေဆး၊ ပညာဗဟသတ၊ အရညအခငး လေလာကမႈ မရျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ ေဆးဝါးႏင ေဆးကရယာမား မလေလာကျခငး၊ မရျခငးသညလညး ျပနာက ပမ ဆး၀ါးေစသည။33 ၂၀၁၂ ခႏစတြင ျမနမာႏငင၏ ေဒသတစခ႕တြင ကေလး အေယာကတစရာေမြးတငး မခငတစေယာက ေသဆးသည အခးအဆက ေတြ႔ၾကေနရေၾကာငး တငျပၾကသည။34 အခပအားျဖင အဓကအခကမားမာ

• အစးရမ ဘ႑ာေငြေထာကပမႈ နညးပါးေသာ သ႔မဟတ ကငးမေသာ အမသမး ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ က႑မားသည အမးသမးမားႏင ကေလးငယမားအတြက ဆးဝါးေသာ ကနးမာေရး ျပနာမားက ရငဆငၾကေတြ႔ေစသည။

• အစးရထနးခပရာႏင အစးရလကေအာကတြင မရေသာတငးရငးသားေဒသမားတြင ျပညတြငး စစေရာငဒကၡသညမားအတြက အေျခခ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားေပးအပႏငသည ေဒသခ လထအဖြ႔အစညး ဂရျပေသာ ကနးမာေရး လအပလက ရသည။

• အမးသမးမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားအား ေပးအပေနေသာ အဖြ႔အစညးမားသည အမးသမးတ႔၏ မတကြျပားလသည အေတြ႔အၾက၊ လအပခကမားႏင ရပတညခက၊ ဘဝအမးမး တ႔ကပါ ထညသြငးစဥးစားရေပမည။

၂.၂.၃ မးယစေဆးဝါး ျပနာမးယစေဆးဝါး စြလမးသးစြမႈ ျပနာသည ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးႏင လမႈေရးနယပယမားက ထးေဖာကပ႕ႏ႔၊ အႏရာယျပလကရသည ျပနာဆးတစရပပင ျဖစေပသည။ ထ႔အျပင ဤျပနာသည အမးသမး

31 UN Women. (2016). The Committee on the Elimination of Discrimination against Women (CEDAW); Gender Equality Network and Kachin Women’s Peace Network. (2013). Women’s Needs Assessment in IDP Camps, Kachin State. and Yangon: GEN & KWPN; Manjoo, R and McRaith, C. (2011). “Gender-Based Violence and Justice in Conflict and Post-Conflict Areas.” Cornell International Law Journal. 11 (44), pp. 11-31.

32 Women’s League of Burma. (2008); Gender Equality Network and Kachin Women’s Peace Network. (2013); Gender Equality Network in Kachin Women’s Peace Network. (2013).

33 Gender Equality Network and Kachin Women’s Peace Network. (2013).34 Women’s Organisation Network. (2016); Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin State.



အမးသားအေပၚ၊ ကား၊မ မေရြးဘ ေျမာကျမားစြာေသာ ေနာကဆကတြ လမႈေရး ျပနာမားကလညး ဖနတးေနလကရသည။35 မးယစေဆးဝါး ကငးစငပေပာကေရး မဟာဗဟာ (၂၀၀၀-၂၀၁၅) က ၂၀၁၉ ခႏစတင လကေတြ႔ေဖာေဆာငသြားမညျဖစကာ၊ မးယစေဆးဝါး ျပနာမားအား ကငတြယေျဖရငးသြားႏငရနအတြက အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငေနသည။ သ႔ပါေသာလညး မယစေဆးဝါး ထတလပ၊ ျဖန႔ျဖး၊ သးစြမႈမား ဆကလကမားျပားလာသညႏငအည၊ အမးသမးမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈမားလညး ပမ တးပြားလာလက ရသည။ အမးသမးဖရမတြင ပါဝငတကေရာကလာၾကသည ကခငျပညနယမ အမးသမးမား၏ စကားသမားအရ၊ အခ႕ေသာ မးယစေဆးဝါး စြေနသည မဘမားသည ၎တ႔၏ နညးပါးလသည ဝငေငြအား ေကာငးေနအရြယကေလးမား၏ ပညာေရးအတြက သးစြမညအစား၊ မးယစေဆးဝါး ဝယယရန အသးျပေနျခငး စသည မယစေဆးစြသည ျပနာ၏ အကးဆကက ျပငးထနစြာ ခစားေနၾကရသည။36

ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထငျမငယဆခက၊ ပစခြကမားမ အမးသမးမားႏင ကေလးမားသည ၎တ႔၏ ဖခင၊ လငေယာကား၏ အမန႔အာဏာ၊ အပခပမႈေအာကတြင ေနရမညဟ သတမတထားျခငး ခရသည။ ဤကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ ပစခြကမားသည ဖခင၊ လငေယာကားမား၏ မယစေဆး၀ါး စြလမးသးစြလကရေသာ အေျခအေနႏင ေပါငးစပလကေသာအခါ အကးဆကဆးကးမားက ပမၾကးထြားလာေစသည။ အမးသမး ဖရမမားတြင တကေရာကသမား၏ ေဆြးေႏြးခကမားအရ မးယစေဆးစြလကရေသာ မဘ၊ လငေယာကားမားမ မးယစေဆးဝါး၀ယယဖ ႔ရနအတြက ေငြရရန ၎တ႔၏ ကေလးငယမားႏင ဇနးမယားမားက ေခါငးပျဖတ၊ အျမတထတေသာ လစာနညး၊ အလပ အေျခအေန ဆးရြားလသည လပငနးမားဆသ႔ တြနးပ႔လပကငေစသည။ ပမဆးရြားေသာ သာဓကမားတြင ယငးဇနးမယား၊ ကေလးသငယမားသည လကနကးမႈ အႏရာယႏြအတြငးသ႔ ကေရာကသြားၾကသည။ တစခနထ၌ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမား တးပြားလာမႈသည မယစေဆးဝါး ျပနာႏင ဆကစပေနေၾကာငးကလညး ၾကားသရသည။37 တကေရာကလာသအမးသမး တစခ ႔မ ၎တ႔ရပရြာတြငးရ မယစေဆးစြေနသည အမးသားမ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖက၊ တကခကသည ဥပမာအား ေျပာျပခသည။ ဤသာဓကမားသည မးယစေဆးဝါး ျပနာႏင ဆကစပလက ရသည အသကအႏရာယကပါ ၿခမးေျခာကလာေသာ၊ မားျပားလာလကရေသာ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပအၾကမးဖကမႈမား၏ဒဏက အမးသမးမား ေတြ႔ၾကခစားေနရသည အေျခအေနက ေထာကျပေနသည။38 ေတာငသမားအတြက စးပြားေရး ကပတညးသည အခနမားတြင ဘနးစကပးမႈသည စပါးစကပးမႈထက အဆေပါငးမားစြာ ပမမားျပားေသာ စးပြားေရးအကးအျမတက ရရေစေသာလညး၊ ဘနးစကခငးမားႏင ဆကစပေနသည မးယစေဆးဝါး ထတလပ၊ ျဖန႔ျဖး၊ သးစြမႈတ႔သည ေျမာကျမားစြာေသာ အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမား၏ ဘဝမားတြင ကြငးဆကဆးကးမားစြာက ေပးႏငသည။39

ဤျပနာႏင စပလဥး၍ ျငမးခမးေရးတြင ပါဝငေဆာငရြကေနသမားသည ပဋပကၡဆငရာ လမႈျပနာမားက ေျဖရငးရာတြင၊ မးယစေဆးဝါး စြလမးသးစြမႈ ျပနာႏင ၎ႏငဆကစပေနသည ကြငးဆကျပနာရပမားက ေသခာစြာ ကငကြယေျဖရငးေပးရမည။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည လကနကကငတကခကမႈမားက ရပစသြားေစရသာမက၊ တရားဥပေဒစးမးမႈ ကငးမျခငးႏင မလျချခငးမားက ျဖစပြားေစသည စစပြမားမ ပးတြေပၚေပါကလာေသာ တရားမဝငေသာ၊ စးပြားေရးလပရပမားကပါ ေျဖရငးေပးရေပမည။40

အႏစခပအေနျဖင ေအာကပါအခကမား ပါရပါသည _• ဘနးႏငအျခားေသာ မးယစေဆးဝါးမားအား အဆကမျပတ ထတလပမႈမားသည မသားစမားႏင

လမႈအဝနးအဝငးမားက ဆးကးမား သကေရာကေစသည။ • မးယစေဆးျပနာအား ရငဆငေျဖရငးရန ရညရြယဖနတးထားသည မဟာဗဟာ မဝါဒမားအား

ေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငးတ႔တြင မးယစေဆးဝါး ပေပာကေအာင

35 Women’s Organisation Network. (2016); Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin State; Women’s League of Burma. (2008); AGIPP and UN Women. (2016).

36 Women’s League of Burma. (2008); Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin State.37 Women’s League of Burma. (2008); Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin State.38 AGIPP and UN Women. (2016).39 Women’s Organisation Network. (2016); Women, Peace and Security Forum (2016). Held in Kachin State.40 Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin and Shan States.


လပကငျခငးေၾကာင အမးသမးႏင မနးကေလးမားအေပၚ ကေရာကလာႏငေသာ ေဘးအႏရာယမားက ထညသြငးစဥးစား ေပးရမညအျပင၊ အမးသမးမား၏ လျခေရး၊ ကနးမာေရးႏင ဘဝရငသန ေနထငေရးမားကပါ အေလးေပး စဥးစားေဆာငရြကျခငးမားအား ျပလပေပးသငသည။

• မးယစေဆးဝါးျပနာအား ကငတြယလပေဆာငလကရေသာ ေကးလကဖြ ႔ျဖးေရး ေကာမတ၊ အလပအမႈေဆာင အဖြ႔မားတြင အနညးဆး ၃၀% ႏႈနးထား အမးသမး ပါဝငမႈက စမေပးရမည။

• မးယစေဆးဝါး ျပနာက ရငဆငေျဖရငးရနအလ႔ငာ အလးစပါဝငစဥးစားမႈ ရေသာ နညးလမးအား အသးျပရာတြင တပမေတာ၊ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔အစညးမားႏင ဥပေဒေရးရာ ေဆာငရြက လကရသည အဖြ႔အစညးမား အားလးတ႔ ပးေပါငးပါဝငကာ မးယစေဆးဝါး ထတလပျခငး၊ ျဖန႔ချခငး၊ ကနကးျခငးႏင အသးျပျခငး အားလးတ႔အား အျမစျဖတ တကဖကသြားရေပမည။

• ေတာငသမား၏ စးပြားေရး အခြငအလမးမား တးပြားေစသည ေရရည အကးျပေသာ စကပးေရး မဝါဒမားသည တရားမဝင မးယစေဆးဝါး ေရာငးဝယ ေဖာကကားမႈက ကငတြယေျဖရငးေပးႏငလမမည။ ထ႔အျပင ယငးမဝါဒမားအား ေရးဆြ၊ ခမတရာတြင အမးသမးမားအား ပါဝငခြငေပးျခငးျဖင အလရသည ရလာဒေကာငးမားက ပမ တးပြားေစႏငသည။

၂.၂.၄ လကနကးျခငး စေဒါ ေကာမတ၏ ၂၀၀၈ ခႏစ “နဂးခပအၾကျပခက” တြင ျမနမာႏငငေတာ အစးရအား “လကနကးမႈ ကးလြန သမားအား အေရးယျပး၊ အျပစဒဏခမတရနႏင လကနကးျခငးခရသမားအား ကညေထာကပ ကာကြယေပးရန” အၾကျပ တကတြနးခသည။41 ၂၀၀၅ ခႏစတြင ႏငငေတာအစးရသည လကနကမႈတကဖကေရး ဥပေဒက တရားဝင ျပဌာနးခေသာလညး၊ လကနကးမႈမားသည ႏငငတစခြငတြင ဆကလကျဖစပြားေနဆ ျဖစသည။ လကနကးမႈျပနာအား ထေရာကစြာ ေခမႈနးမႈက ဟန႔တားေနသည အခကမားမ ျမနမာအစးရမ လကနကးမႈျပနာ၏ ေအာကေျခဇစျမစမားက မကငတြယ၊ မေျဖရငးျခငးေၾကာင ျဖစသည။ အၾကမးဖကမႈ ပဋပကၡမားမ ေပၚေပါကလာသည စးပြားေရး မေျပလညမႈမားသည ျမနမာႏငငအတြငးရ အလႊာအသးသးတ႔ရ လမားအား ၎တ႔ ပစၥညးဥစၥာမား ဆးရႈးသြားေစျခငး၊ လပကငစားေသာကရန နညးလမးမား ဆးရႈးျခငးတ႔အား ျဖစပြားေစပါသည။ ဤကသ႔ ကကယရာမ၊ အလြနအမငး ဆငးရမြေတ၊ မလျခမႈမားသည အမးသမးမားႏင အမးသားမားအား ေခါငးပျဖတအျမတထတေလရသည ေစးကြကအလပအကငမား၏ သားေကာငအျဖစသ႔ ေရာကရသြားေစႏငသည။42 အမနအားျဖင လကနကးမႈက ျဖစပြားေစသည အဓကအခကမားမာ ျမနမာႏငင အတြငး ႏငငသားမားအတြက အစးရမ လေလာကမႈရေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ၊ အေထာကအပမား ေပးအပရန အခနကာလ ၾကာျမငစြာ ပကကြကေနသည အေၾကာငးရာႏင ဆကစပလက ရသည။ ၎အျပင တငးရငးသား ေဒသမားရ အၾကမးဖကပဋပကၡမားႏင မဖြ ႔ျဖးမႈမားအား ေပါငးစညးလကေသာအခါ၊ ဤ လကနကးျခငး ျပနာအား အလႊာမးစးပါဝငသည ဘကစမ ေထာငစ အားလးပါဝငစဥးစားမႈ ရသည မဝါဒ နညးဗဟာျဖငသာ ေျဖရငးသြားရေပမည။

အထးသျဖင ကခငျပညနယ၊ ရမးျပညနယေျမာကပငးႏင ပေလာငေဒသတ႔ရ ျပညတြငး စစေဘးေရာင ဒကၡသည (IDP) စခနးမားတြင ယငးလကနကးမႈ ျပနာသည ပမျပငးထနစြာ၊ ျပန႔ပြားေနလက ရသည။43 စစေဘးေရာင ဒကၡသညစခနးမားအတြငး ဆးရြားလေသာ လေနမႈဘဝ အေျခအေနမားႏင ရငဆငၾကေတြ႔ေနရသည IDP ဒကၡသညမားသည အလပအကငရာေဖြရန အလ႔ငာ တရတနယစပသ႔ ျဖတေကာျခငးမား ျပလပၾကရာတြင လကနကးသမား၏ သားေကာငဘဝသ႔ ကေရာကရရာသည။44 လကနကးမႈ၏ ၾကားခပြစားမားသည တခါတရ၌ ကခငျပညနယရ ျပညတြငးစစေရာငဒကၡသည အသငးအဝငးထတြင ေနထငသမားလညး ျဖစတတသည။ သာဓကအားျဖင ကခငလကနကးခရသႏင ကခငလကနကးသ ၾကားခပြစားမာ သားေကာင၏ အသငးအဝငးထမ ဆငးသကလာသမား ျဖစတတသည။45 အခ႕ေသာ လကနကးခရမႈ သားေကာငဘဝမ လြတေျမာကလာသမား၏

41 UN-CEDAW. (2008). CEDAW Concluding Observations- Myanmar. November, Geneva: CEDAW Periodic.

42 Women’s League of Burma. (2016). A Long Way to Go: CEDAW Shadow Report. Chiang Mai: WLB.43 As above.44 Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin State.45 Kamler, E. (2015). “Women of the Kachin Conflict: Trafficking and militarized femininity on the Burma-



တညစြာေျပာၾကားလာမႈမာ လကနကးမႈ ကးလြနသအေပၚ အေရးယမႈမား ကငးမျခငး၊ ဥပေဒအေကာင အထညေဖာမႈ အားနညးျခငး၊ ထေရာကမႈမရေသာ ျပစဒဏခမတမႈ စနစမားႏင တရားမတမႈ ရရရန ခကချခငး စသညတ႔ ျဖစသည။ အမးသားမားပါ လကနကးမႈသားေကာငဘဝသ႔ ကေရာကႏငေသာလညး၊ ကား၊မ ဘဝ၏ မတကြျပားရႈေထာငမားသည လကနကးမႈ ျပနာမားအေပၚ သးသပရာ၌ ထငရားစြာ ေပၚလြငေနသည။ သ႔ပါ၍ အမးသမးမား၏ သးသန႔ အျမငရႈေထာင၊ အေတြ႕အၾကမားအား လကနကးမႈတကဖကေရးဆငရာ မဝါဒ ေရးဆြခမတျခငးမားတြင ပါဝင အသးျပသြားရေပမည။ အမးသမးကြနရကမားႏင လထအေျချပအဖြ ႔အစညးမားသည ၎လႈပရားမႈမားႏင စပလဥး၍ အဖးတနေသာ အရငးအျမစ၊ အရငးအႏးမား ျဖစေၾကာငးက သကေသျပႏငေပသည။

အႏစခပအေနျဖင ေအာကပါအခကမား ပါရပါသည _• အမးသမး အဖြ႕အစညးမားႏငလထအေျချပအမးသမးအေရး လႈပရားေနေသာအဖြ ႔မားသည

လကနကးမႈႏင ပတသကသည အခကအလက၊ သေတသနမားက လပေဆာငေနၾကသည။ ၎တ႔၏ရာေဖြေတြ႔ရခကမားက လကနကးမႈ တကဖကေရးဆငရာ မဝါဒ ေရးဆြမႈမား၊ အေကာင အထညေဖာျခငးမားဆသ႔ တက႐ကပးေပါငး အသးျပသငသည။

• လထအေျချပ အမးသမးအဖြ႔မားအတြက လပငနးလပေဆာငမႈအပငးမားတြင ကန႔သတခကမား အေတာေလး ေျဖေလာလကလင၊ ၎အဖြ႔အစညးမားသည လကနကးမႈမ လြတေျမာကလာသမားက အရညအေသြးျမငမားျပး အမနတကယ လအပေသာ ေထာကပမႈမားႏင ျပနလညထေထာင ေပါငးစညး ေရးမားက ထေရာကျမနဆနစြာ ေပးစြမးႏငသည။

• အၾကမးဖကမႈ ပဋပကၡျဖစပြားရာ ေဒသမားအနး ေနထငၾကသည အမးသမးမားသည လကန ကးမႈအႏရာယက ပမမားျပားစြာ ၾကေတြ႕ခစားရႏငသည။ သ႔ပါ၍ တပမေတာႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ ႔မား၏ တပစြရာ ေနရာမားက လေနရြာမားႏင အနညးဆး ၅ မငအကြာတြင ထားရပါက အမးသမးမား ဘဝလျခေရးအတြက ပမ အကးရလာမည။

• အသပညာေပးေရးလပငနးမား၊ ေကးရြာေဒသမားအတြငးႏင ျပညတြငးစစေရာင ဒကၡသည စခနး မားအတြငးရ အမးသမးမားအတြက ဝငေငြရရျခငးမား ျပလပေဆာငရြကေပးျခငး၊ အစရသည ဖြ႔ျဖးမႈလပငနးဆငရာ အျခားေသာ နညးလမးသစမားအပါအဝင လကနကးမႈ တားဆးကာကြယေရး လပငနးမားက တးျမငလပေဆာငသြားရန လအပပါသည။

• ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးစဥးစားထားေသာ ဖြ႔ျဖးေရး လပငနးမားသည အမးသမးမားအတြက စးပြားေရး အခြငအလမးမားက ဖနတးေပးအပႏငသည။

၂.၃ စးပြားေရးစးပြားေရး၊ ပဋပကၡႏင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ကစၥရပမားအား အတတကြ စဥးစားေဆြးေႏြးရာတြင၊ AGIPP ၏ အမးသမးဖရမတြင တကရာကလာၾကေသာ ႏငငတစခြငရ အမးသမးမား၏ ေျပာၾကားခကမားအရ၊ ၎တ႔သည မသားစဘဝ တးတကေကာငးမြနေရးႏင ျပစေစာငေရာကေရး တာဝနဝတရားမားမတစဆင လသားမားဘဝ လျခေရး (ႏငငတစႏငင၏ စးပြားေရးအၾကပအတညးအျခအေနမား) အေပၚ လႊမးမး လကရေသာ လကေတြ႕ အေျခအေနမားက သတျပလာမေၾကာငးက အမားစမေဖာျပၾကသည။ပဋပကၡ ျဖစပြားေနေသာ ေဒသမားတြင အမးသားမားသည စစပြမားအတြငး ပါဝငေနၾကသည အတြက၊အမးသမးတ႔ သည အမေထာငမႈ၊ လမႈစးပြားေရးဆငရာ ကစၥရပမားအား ထမးေဆာငေနၾကရာ၊ ထေဒသမးရ အမးသမးမားသည အထကပါအခကမားအား ပမထထဝငဝင အေသးစတ သတျပမပါသည။46 ထကသ႔ အခးညမမႈ မရေသာ စးပြားေရးဝနထပဝနပးမားက အမးသမး အမားစသည ထမးေဆာငေနရေသာေၾကာင စးပြားေရး မဝါဒမား စမေရးဆြေနသမားသည ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ဆနးစစမႈမား၊ အမးသမးမားအေပၚ သကေရာကမႈမားအား ၎တ႔ မဝါဒေရးဆြမႈ အဆငဆငတြင ထညသြငးပါဝငေပးရန အေရးၾကးသည။ ထကသ႔ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ဆနးစစမႈအား ထညသြငး ပါဝငေပးထားေသာ သးသပမႈမးသည ပဋပကၡျဖစေနေသာ ေဒသရ လမႈပတဝနးကငမားရ အမးသမးမားအေပၚ သကေရာကမႈရသည မဝါဒ ရညမနးခက၊ ဆးျဖတခကႏင လကေတြ႔ေဆာငရြကျခငးမားအား ၎တ႔အတြက ပမေကာငးမြနလာေစပါသည။

China border.” Journal of Human Trafficking. 1 (3), pp. 209-234.46 Women’s League of Burma. (2016).


အမးသမးဖရမတြင တကေရာကလာသမားမ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက အတားအဆး ျပလာႏငသည ပဋပကၡ ေဒသမားတြင ေတြ႔ရေသာ စပြားေရးဆငရာ စနေခၚမႈမားအားလညး ေဆြးေႏြးခၾကပါသည။ အထးသျဖင၊ လကရကာလကသ႔ ႏငငျခား တကရကရငးႏး ျမႇပႏမႈ (Foreign Direct Investments, FDIs) မား အလးအရငး ဝငေရာကလာသည အခနအခါမးတြင အၾကးစား ဖြ ႔ျဖးေရးလပငနးမားေၾကာင ေပၚေပါကလာတတေသာ အကးရလာဒမားအျပင၊ စနေခၚမႈမားလညး ရလာႏငသည။ ထအႀကးစား ဖြ ႔ျဖးေရးလပငနးမားသည ရပရြာျပညသလထမ ပငဆငေသာ လယယာေျမမားက အတငးအၾကပ သမးယျခငးက ျဖစပြားေစလက ရသည။ ၎အကးဆကမားအေနျဖင ျမနမာႏငင၏ ေဒသအေတာမားမားတြင လထ မျငမမသက ျဖစမႈမားက တးပြားလာေစသည။47

ႏငငျခားတကရကရငးႏးျမပႏမႈမားနင တကရကဆကစပေနသည ေရအားလပစစလပငနးႏင မငးခြျခငး စေသာ တြငးထြကထတလပမႈ လပငနးမားတြင ယငးကသ႔ စနေခၚမႈမားက အမားဆး ေတြ႔ျမငရသည။ ယငးလပငနးမားတြင သဘာဝပတ၀နးကငႏင လမႈပတဝနးကငမားအား ကာကြယေပးျခငးဆငရာ ႏငငတကာ လပထးလပနညးမားအား လကနာလာေစရနႏင၊ ၎ဖြ ႔ျဖးေရး လပငနးမားမ ဆငးသကလာႏငေသာ ဆးကးမားက ေလာကေစရန ကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ အကျဖတသးသပမႈအား ျပလပေပးသငသည။ ထအကျဖတသးသပခကမားတြင ယငးဖြ ႔ျဖးေရး လပငနးမားေၾကာင အမးသမးမားမ မညကသ႔ အကး ေကးဇးမား ရရလာႏငသည ဟေသာ အခကမားကပါ ပါဝငေကာကယသငသည။48 ကား၊ မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အျမငရႈေထာငမတဆင ထဖြ႕ျဖးေရး လပငနးမားမ ေပးလာႏငေသာ စနေခၚမႈ၊ အကးေကးဇးမားက စစစ အကျဖတရနအတြက စပြားေရး လပငနးမားအား လကေတြ႔မလပမတြင ၾကတငသးသပမႈ၊ စစေဆးမႈမားက ျပလပေပးရေပမည။ အကးဆကဆးကးမားအား ယတေလာေစျပး၊ လမႈအသငးအဝငးမားအတြက ေကာငးကးမားက ျမႇငတငေပးရန အလ႔ငာ သဘာဝပတ၀နးကငႏင လမႈအကးသကေရာကမႈမားအေပၚ စစေဆးျခငးကလညး ျပလပေဆာငရြကေပးသငသည။49

အႏစခပတြင ေအာကပါအဓကအခကမား ပါဝငပါသည_• အမးသမးစးပြားေရး စြန႔ဦးတထြငသမား လပေဆာငေနလကရသည စးပြားေရး လပငနးမားအား

လပငနးစတငလပကငသည ပထမဆး သးႏစအတြငး အခြနကငးလြတခြငေပးသည နညးစနစမား လအပသည။

• ေကးလကေဒသမားရ အမးသမးမားအတြက ၎တ႔၏ ေခါငးေဆာငႏငစြမးရညမားက ျမႇငတငေပးရန သကေမြးပညာသငေကာငးမား၊ သငတနးမားႏင စြမးရညျမႇငတငေရး လပငနးမားအား လပကင ေပးရေပမည။

• ပဋပကၡ ျဖစပြားရာ ေဒသမားတြင အၾကးစား ဖြ႔ျဖးေရး စးပြားေရး လပငနးၾကးမား မလပကငမတြင ယငးေဒသရ အမးသမးမားႏင ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား ျပလပေပးရန လအပသည။

• မသနမစြမးသ အမးသမးမားအတြကလညး စးပြားေရးဖြ ႔ျဖးတးတကမႈမ ရရလာႏငေသာ အခြင အလမးမား၊ အေထာကအပမားက ရရလာေအာင လပကငေဆာငရြကေပးရမည။

• ႏငငေတာအစးရအေနျဖင FDI လပငနးမားအား အခြနေငြမား ေလာေပါေပးျခငးျဖင ဆြေဆာငသည နညးလမးက အသးျပျခငးထက၊ အမးသမးမား၏ အလပသမား စြမးရညျမႇငတငေပးျခငး၊ သငတနး မားေပးျခငး၊ ေကာငးမြနေသာ အလပအေျခအေန ဖနတးျခငးႏင အလပသမားေစးကြကမားက လကလမးမေစျခငး အစရသည နညးဗဟာမားက အသးျပျပး အလပသမား ေစးကြက ယဥျပငႏငစြမး တးပြားလာေအာင ေထာကပကည၊ စြမးရညျမႇငတငျခငးမားက ျပလပေပးျခငးျဖင ပမမားျပားေသာ အကးရလာဒမားက ရရေစမည။

• ႏငငေတာ၏ စးပြားေရး နညးဗဟာမားအတြငး အမးသမးမား၏ အလပသမားအခြငအေရးမားက အေလးေပး ထညသြငး စဥးစားေပးရမည။ ထမသာ ပမေကာငးမြနေသာ အလပသမားအခြငအေရးႏင ကနထတလပမႈစြမးအားမားက တးပြားလာေစမည ျဖစသည။

47 Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Dawei, Tanintharyi Division. 48 As above.49 AGIPP and UN Women. (2016).



• အဓြန႔ရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကရာတြင ရငးလငးျပတသားမႈ ရေသာ အခြနေငြ ေကာကခေရး စနစမားႏင ေကာကခရရေသာ ျပညသ႔ အခြနဘ႑ာေငြမားက ကနးမာေရး၊ လမႈေရးႏင ပညာေရး က႑မားတြင အသးျပမညဟေသာ မဝါဒမားက ေရးဆြ အေကာငအထည ေဖာေပးရေပမည။

၂.၄ လျခေရး အၾကမးဖက ဆကဆမႈ တစခစတငးတြင ကား၊ မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ရႈေထာငမား ပါဝငေနလက ရသည။ အလားတ လျခေရးႏင ျငမးခမးေရးက အဓပၸာယဖြငဆရာတြင ကား၊မ အလက နားလညမႈမားမတညေခ။50 သ႔ပါ၍ ႏငငသားမားအား အၾကမးဖကမႈ ပဋပကၡမားႏင သဘာဝေဘးအႏရာယမားမ ကာကြယေပးရနအလ႔ငာ၊ ၿငမးခမးေရး ေဆာငရြကေနသမားသည အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမား၏ အျမငမား၊ အေတြ႔ အၾကမားက လျခေရးဆငရာ ၾကးပမးမႈမားအတြငး ထညသြငးပါဝင စဥးစားျခငးက ျပလပေပးရန အလြန အေရးၾကးလေပသည။ အမနအားျဖင လျခေရးက႑အတြငး ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အျမငရႈေထာငမားအား ပါဝငလာေစျခငးသည အလးစပါဝငမႈရေသာ ျငမးခမးေရးက ေဖာေဆာငရာတြင မရမျဖစ လအပသည အဓက မ႑ငတစခပင ျဖစေပသည။51

လျခမႈမရျခငးသည အမးသမးမား၏ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင လကလမးမ ပါဝငလာႏငခြငက အဓက ဟန႔တားေနေသာ အခကျဖစသည။ အမးသမးဖရမတြင ႏငငတဝမးလးမ တကေရာကလာၾကေသာ အမးသမး မားမ ၎တ႔ ဤကသ႔ ၿငမးခမးေရး လပငနးမားအတြငး ပါဝငမႈျပျခငးေၾကာင၊ ၎တ႔၏ ရပရြာ ေဒသမားတြင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမား၊ အသေရဖကမႈ၊ ၿခမးေျခာကမႈႏင အသကအႏရာယ ရနရာမႈမားက ၾကေတြ႔ေနရေၾကာငးက တငျပၾကပါသည။ ယငးအေတြ႔အၾကမားမ ထးဆနးအၾသဖြယ အျဖစ အပကမား မဟတဘ၊ မၾကာခဏဆသလ ေတြ႔ၾကရေသာ အေျခအေနမားျဖစၾကသည။ ထျပနာက ေျဖရငးရနအတြက AGIPP မ အနာဂတတြင ကငးပမည ျပညေထာငစ ျငမးခမးေရးညလာခ (UPC) မား အတြငး အမးသမးမား၏ ေဘးကငးလျခမႈက အေလးေပး ေဆာငရြကသြားေပးရန အၾကျပထားပါသည။52 UNSCR 1325 မလညး ယငးအဖြ႔ဝငႏငငမားအား ပဋပကၡျဖစပြားမႈ ကာကြယေရးဆငရာႏင ျငမးခမးေရး တညေဆာကျခငးဆငရာ လပငနးမားအတြငး ဆးျဖတခကခရမည အဆငအားလးတြင အမးသမးပါဝငမႈက ျမႇငတငေပးရန ေတာငးဆ ထားပါသည။

အႏစခပအေနျဖင ေအာကပါအခကမား ပါဝငပါသည _ • အမးသမးအပစအခတရပစေရး ေစာငၾကပၾကညရႈသမား၊ ေစာငၾကပၾကညရႈ ေရးေခါငးေဆာငမား၊

ေစာငမတၾကညရႈသမားသည ျမနမာႏငငတစခြငရ လမႈအသငးအဝငးမားမ ရငဆငၾကေတြ႔ေနရသည လျခေရး ကစၥရပမားအေပၚ အေရးပါေသာ ရႈျမငသးသပမႈမားအား ေပးစြမးႏငသည။ သ ႔ပါ၍ ထကသ႔ အမးသမး ပါဝငလာႏငမႈက အနညးဆး ၃၀% ႏႈနးထားျဖင သတမတအေကာငအထည ေဖာေပးရေပမည။

• ျမနမာ ရတပဖြ႔မားတြင အမးသမးမားအား ပမပါဝငလာေစမႈသည အမးသမးထအား ပမကယစား ျပေသာ၊ ပမနားလညေထာကပေပးႏငေသာ ရတပဖြ႔တစခက ေပးစြမးႏငမည ျဖစသည။

• အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလးျခေရးဆငရာ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ကြမးကင ပညာရင မားအား မဝါဒ ေရးဆြအေကာငအထည ေဖာျခငးမားတြင ပမ၍ စနစတက ပါဝငလာေစျခငးျဖင၊ လျခေရးဆငရာ မဝါဒမား ဖြ႔ၿဖးတးတကလာႏငေစေသာ အကးရလာဒမားက ေပးစြမးႏငေပသည။

၂.၄.၁ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမား ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားသည ေရရညအဓြန႔ရညသည ၿငမးခမးေရးတစရပရယ ရာတြင အဓကအဟန႔အတားတစခပင ျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ ပဋပကၡမားႏင ပတသကေနသညဇာတေကာင မားႏင အရပဘက အမးသားတစခ႕အပါအဝင အၾကမးဖကမႈမားက ကးလြနေနၾကေသာလညး စစမက

50 Swisspeace. (2014).51 First Women Forum. (2012). Women’s Voice from the First Women Forum, held in Yangon.52 Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin, Kayah, Chin, Mon, Rakhine, Shan States,

Tanintharyi Division.


ကာလအတြငး အေရးယမႈမားကငးလြတေနဆျဖစသည။ ဒတယအၾကမကငးပသညျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရး ညလာခအတြငး၊ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါဝငေဆာငရြကေနၾကသမားအားလးအား ပဋပကၡမားႏင ဆကစပေနသည ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားအား သးသန႔ဥပေဒမေဘာငမားျဖင ေျဖရငးသြားျခငးမးထက၊ ျမနမာႏငင၏ ေပၚေပါကလာဆ ျဖစသည အေၾကာငးအရာအားလး ထညသြငး စဥးစားထားသည ႏငငလးဆငရာဥပေဒျပေရး မေဘာငေအာကတြင ကား၊ မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားအား အေလးေပး ကငတြယေျဖရငးသြားရနက အၾကျပထားသည။53

ယခ NCA တြင အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမ ကာကြယေပးေရးႏင စပလဥး၍ ေဖာျပခကမား ပါရေသာလညး၊ ဤစာပဒမေဘာငပါအခကမားသည အလးစေသာ အၾကမးဖကမႈမားအား ထညသြငးစဥးစားမႈ မရေၾကာငးက ေဖာျပေနသည။54 “ပဋပကၡမားအတြငး လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ” မား ကးလြနထားေသာ ပဋပကၡႏင ပတသကေနသည ဇာတေကာငမားအား တားျမစအေရးယရန ရညရြယထားေသာလညး၊ ထစာသားမးသည အမးသမးမားအေပၚ ကေရာကလကရသည အျခားေသာ အၾကမးဖကမႈမားအား မညသ႔ ကငတြယေျဖရငးသြားမည ဆသညက မျပဌာနးထားေခ။ “အၾကမးဖကမႈ” ဟေသာ စကားလးအား ကဥးေျမာငးစြာ အဓပၸါယဖြငဆလကျခငးအားျဖင အၾကမးဖကမႈစကားလးတြင ပါရသည အျခားေသာ စတပငးဆငရာ၊ ရပပငးဆငရာႏင စးပြားေရးပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားအား လစလရႈထားသကသ ႔ ျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင AGIPP မ NCA အား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေနၾကသည ၿငမးခမးေရး ပါဝငလပေဆာငေနသမားသည “အၾကမးဖကမႈ” ဟေသာ စကားလး၏ ကယျပန႔ေသာ အဓပၸါယဖြငဆခကကအသးျပကာ၊ ပဋပကၡ ျဖစပြားရာ ေဒသမားရ အမးသမးမားအား အၾကမးဖကမႈ အလးစမ ကာကြယေပးရန အၾကျပထားပါသည။55 အျခားလစလရႈမႈတစခမာ လကနကကငပဋပကၡမား ရပစသြားေသာအခါ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈ ပမမားျပားစြာ ျဖစေပၚလာတတျခငး ျဖစသည။ အမနတကယတြငမ၊ ပဋပကၡစစပြလြန ကာလမားသည အထးသျဖင အမးသမးမားအတြက ပမအႏရာယ မားျပားလေပသည။ သေတသနစစတမးမားမ ယငးစပကးမတကးကာလသည အမးသမးမားအား ကာကြယေစာငေရာကေပးရနႏင ဆကလက ျဖစပြားေနသေသာ ကား၊ မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားအား အကာအကြယ ေပးရန အေရးၾကးေသာ အခနကာလတစရပျဖစေၾကာငးက အေလးေပး ေျပာၾကားထားသည။56

အမးသမး လျခေရးႏင ပတသက၍ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ မဝါဒမား ေဖာေဆာငမႈတြင ၎အေၾကာငးအား ထညသြငးစဥးစားျခငးသည ႏငငေတာအစးရအေနျဖငအျပညျပညဆငရာစခနစႏႈနးမားက လကနာရန ၾကးပမးအားထတလမႈ ရေၾကာငးကျပသႏငသညအျပင၊ တရားဥပေဒစးမးမႈက အေလးထား လကနာမႈ ရေၾကာငးကလညး ညႊနျပေနသည။ တရားဥပေဒ စးမးမႈသည ဒမကရကတစ စသတမတခကမားႏင တနဖးမားအား ပမခငခလာေစသညသာမက၊ ျပညသမား၏ လ႔အခြငအေရးမားအား ကာကြယမႈက ေဖးမေပးေစသည။ မယၾကညမႈမား ရခသည ႏစေပါငးမားစြာေသာ အခနကာလမတဆင ျပညသလထ၊ တရားေရး စမေဆာငရြကသမား၊ ဌာနဆငရာမား၊ ဥပေဒေၾကာငးအရ တာဝနရသမားအၾကား ယၾကညမႈ တညေဆာကျခငးသည အခနကာလ အတငးအတာတစခ လအပရသာမက၊ ေရရညအားသြနခြနစက ေဆာငရြကရမည လပငနးစဥ တစရပ ျဖစေပသည။ တရားမတမႈႏင တာ၀နခယမႈတ႔သည ယၾကညစတခရမႈက ဆနးစစေပးႏငသည ယႏရားမားပင ျဖစသည။ ကား၊ မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားအား ကးလြနခၾကေသာ ျပစမႈကးလြနသ တရားခမားအား တရားေရးအရ အေရးယရန ပကကြကမႈသည တရားဥပေဒစးမးမႈ မရျခငးက ညႊနျပေနသည။ သ႔ပါ၍ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားႏင ပတသကသည

53 Gender Equality Network & Global Justice Center. (2016); Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin and Mon States.

54 Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2017). Forthcoming.55 Additional recommendations on how NCA implementation should address the inclusion of women

and utilise a gender lens can be seen in Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2015); Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2017). Forthcoming.

56 See, for example, R. Coomeraswamy and D Fonseka., eds. New Delhi: Women Unlimited.; Manjoo, R. & McRaith, C. (2011). “Gender-based violence and justice in conflict and post-conflict areas.” Cornell International Law Journal. Vol 44, pp. 11-31; UNDP. (2013). Breaking the Cycle of Domestic Violence in Timor-Leste: Access to Justice Options, Barriers and Decision-making Processes in the context of Legal Pluralism. UNDP Justice System Programme: Timor-Leste.



ျပစမႈမားတြင ျပစဒဏကးလြနသမားသည လမႈအသငးအဝငးမားအတြငး မညသ႔ေသာ လေနမႈအဆငအတနး၊ ခမးသာၾကြယ၀မႈ၊ ရာထးဂဏျဒပ ရေစကာမ တရားေရးအရ မကႏာသာေပးျခငး မရပ အခနမ စစမးေဖာထတ၊ အေရးယမႈမားအား ျပလပရမည။ ထမသာလင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၏ ေအာငျမငမႈက တငးတာေပးႏငသည အတငးတာတစခအျဖစ တရားဥပေဒစးမးမႈအေပၚ ျမနမာႏငငေတာ အစးရႏင တငးရငးသားအဖြ႔အစညးမားမ မညေရြ႔မညမ အေလးထား၊ အေကာငအထညေဖာေနသညက ျပသႏငေပမည။ အထးသျဖင ပဋပကၡလြန လမႈအသငးအဝငးမားတြင အမးသမးမားမ လျခမႈက ခစားရမႈ ရျခငး၊ မရျခငးက ယငးျငမးခမးေရး လပငနးစဥမား၏ ေအာငျမငမႈ သမဟတ ကရႈးမႈမားက တငးတာေဖာျပေနေပသည။57

အႏစခပအားျဖင ေအာကပါအခကမား ပါဝငပါသည _• ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမား (GBV) အားသတမတျခငး၊ ကာကြယျခငး၊

ေလာနညးေစျခငးမား လပေဆာငမႈတ႔တြင ျပညစလေလာကေသာ ႏငငလးဆငရာ ဥပေဒျပေရး လကေတြ႔ လပေဆာငမႈမား၊ အရငးအျမစရာေဖြမႈမား လအပသညအျပင၊ တရားဥပေဒစးမးမႈက ေဖာေဆာငလသည စတဆႏၵႏင အရငးအျမစမားလညး လအပပါသည။

• လကရ ရေနသညGBVဆငရာ သတငးေပးစနစမားအားဆကလက ပမေကာငးမြနေသာအသြင ေျပာငးလာေစမည သကေသသာဓကမားျဖင ရငးလငးေဖာျပေပးႏငသည မဝါဒေဖာေဆာငေရးၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကသြားကာ၊ လမႈအသငးအဝငးမားအတြငး ယငးစနစမားက လကေတြ႔အေကာင အထညေဖာ ေဆာငရြကေနၾကသမား၊ လထအေျချပ အဖြ႔အစညးမား၏ ေကာငးမြနေသာ လပေဆာင ခကမားအတြက အသအမတျပေပးျခငး စသညတ႔အား မဝါဒ ေဆြးေႏြးပြမားတြင အေလးေပး ပါ၀ငသြားသငသည။

• GBV ႏင သကဆငသည ဥပေဒမေဘာင ေရးဆြခမတေပးျခငးနငတကြ လျခေရး၊ တရားမတေရး က႑မားအတြငး ၎တ႔၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကပ စနစမားအား ျပနလညျပငဆငေရးတ႔မတဆင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားအတြက အေရးယမႈ ကငးမျခငးမားအား ရပတန႔ေပးမႈႏင အၾကမးဖကခခရသမားအား ဥပေဒသ႔ လကလမးမေစမႈတ႔က ေဖာေဆာငေပးႏငေပမည။

• NCA စာခပအား လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငး၊ေစာငမတ ၾကညရႈျခငးတ႔အား ျပလပေပးျခငးျဖင၊ ၿငမးခမးေရးလပေဆာငေနသမားမ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈ မားအား ထေရာကစြာ ကာကြယေပးရန၊ တ႔ျပနရနတ႔က အေထာကအကျပႏငေပသည။

• ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားအား ကးလြနသမားက စးစမးရာေဖြေဖာထတျခငး၊ တရားေရးအရ အေရးယျခငးမားက တးျမင လပေဆာငေပးသြားရမည။

• ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားက အလးစ ရပတန႔ႏငေစရနအလ႔ငာ ပမေကာငးမြန ေသာ တရားဥပေဒစမးေရး၊ စညးမဥးစညးကမးႏင လပငနးစဥမားက ထေထာငေပးရနအလ႔ငာ ႏငငတကာစခနစႏႈနး၊ သတမတခကမားႏင ဆေလာမႈရေသာ ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ တစရပ ေပၚေပါက လာေစရန ယခ ႏငငေတာဖြ႔စညးပဥပေဒအား ျပငဆငေပးရမည။

• အမးသမး၊ ျငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးဆငရာ စခနစႏႈနးမား၊ သတမတခကမား အားလးက ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားအား ပေပာကရန ရညရြယလပေဆာငလကရေသာ ႏငငတစ၀မးလးရ လပငနးအစအစဥမားတြင မျဖစမေန လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြက ေပးရမည။

၂.၅ သဘာ၀သယဇာတ စမခန႔ခြမႈႏင ေျမယာ ကစၥရပမားျမနမာႏငငတြင အဓြန႔ရညေသာ ၿငမးခမးေရးတစရပက ေဖာေဆာငႏငရနအတြက ေျမယာႏင သယဇာတမားမ ရရေသာ အကးရလာဒမားက တနးတညမစြာ အတတကြ ခြေဝခစားၾကရေပမည။ ေျမယာႏင သဘာဝ သယဇာတမားအား ကးကြယရာဘာသာတရား၊ တငးရငးသား၊ လငအမးအစား၊ ကား၊မ ဟ၍ ခြျခားျခငးမရပ တနးတညမစြာ ခြေဝသးစြ၊ ထနးသမးရေပမည။ ပဋပကၡမားသည သယဇာတႏင ေျမယာမားအေပၚ အေျခခ၍ လြယကစြာ ျဖစပြားတတေသာေၾကာင၊ ျငမးခမးေရး လပငနးစဥမား အတြငးရ ႏငငေရး ေဆြးေႏြးဝငးမားတြင ေျမယာႏင သယဇာတဆငရာ ကစၥရပမားက ပဓာန အေၾကာငးအရာတစခအေနျဖင ေဆြးေႏြးသြားရနအဓက

57 Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin and Mon State, Tanintharyi Division.; Alliance for Gender Inclusion in the Peace Process. (2015); AGIPP and UN Women (2016).


လအပပါသည။ အလားတစြာ၊ သဘာဝသယဇာတႏင ေျမယာမားအေပၚ အမးသမးမားမ ပငဆငႏငခြင၊ လကလမးမႏငခြငဆငရာ လကရ ဥပေဒ၊ မဝါဒ၊ ကငသးမႈမားအေပၚ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ေလလာ ဆနးစစမႈမားက ျပလပေပးသငသည။

ျမနမာဓေလထးတမးဥပေဒ၊ လကနာကငသးမႈ အမားစသည အမးသမးမားမ ေျမယာအေမြဆကခ ပငဆငႏငခြငက ကန႔သတတားျမစထားသည။ အမးသမးမားအေပၚ ကန႔သတတားျမစမႈမားစြာရေနသည ယဥေကးမႈဓေလထးတမး ယကႏြယေနသည ဥပေဒကငသးမႈမားသည ျမနမာအမးသမးမား၏ တရားဥပေဒေရးရာမားႏင မဝါဒမားဆငရာ သတငးအခကအလကမားအား လကလမးမမျခငးႏင ေပါငးစညးလကသညအခါ၊ အမးသမးမားသည ၎တ႔ အခြငအေရးမားက ေတာငးဆရာတြင ရၿပးသား ျဖစေသာ လယယာေျမဥပေဒမားကပငလင အသးမျပႏငသည အခကအခ၊ တားျမစမႈမားက ၾကေတြ႔ေနရသည။ ထ ဥပေဒေၾကာငးဆငရာ အတားအဆးမားက ရငဆငေျဖရငးေပးရန၊ အမးသမးမား၏ ေျမယာပငဆင၊ လကလမးမခြငတ ႔က တားျမစလကရေနေသာ ဓေလထးတမးဥပေဒမားက ရာေဖြေဖာထတရန အတြက ျမနမာႏငငအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မား၏ ေျမယာဆငရာ မဝါဒမားအေပၚ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အျမငရႈေထာငမား ပါဝငသည အေသးစတ ဆနးစစသးသပမႈမားက ျပလပေပးရန AGIPP မ တကတြနးထားသည။ ထမတဆင ရလာေသာ အခကမားအေပၚ မတည၍ ျပငဆငေျပာငးလေရး လပငနးမားက ေဆာငရြကသြားရေပမည။

အမးသမးဖရမအား တကေရာကလာၾကသမားမ ကား၊မ မတညမႈအေပၚ အေျခခသည အခြငအာဏာပငဆငမႈ မညမမႈမားႏင တကရက ဆကစပေနေသာ သဘာဝသယဇာတႏင ေျမယာမဝါဒမား ခမတေရးဆြရာတြင အမးသမးမားပါဝငခြင မရရေသာ အေျခအေနက အေလးေပး ေထာကျပခၾကသည။58 ထ႔ေၾကာင AGIPP အေနျဖင ျမနမာႏငငေတာ အစးရ၊ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ ႔အစညးမားႏင ျငမးခမးေရးတြင ပါဝငေဆာငရြကေနသမားအား ေနာကပါ အခကႏစခကအရ ေဆြးေႏြးရန အၾကျပထားပါသည။ ပထမအေနျဖင၊ အမေထာငသညမားအၾကား ေျမယာႏင သဘာဝသယဇာတ ပးတြပငဆငခြင၊ ဒတယအေနျဖင အမးသမးမား၏ လအပခက၊ စတဝငစားမႈမားအား အေလးေပး ထညသြငးစဥးစားေပးသည သယဇာတ၊ အရငးအျမစ ခြေဝျခငးဆငရာ အစအမမားက လပေဆာငသြားရန အၾကျပထားသည။59

အႏစခပအေနျဖင ေအာကပါ အဓကအခကမား ပါဝငပါသည _• သဘာဝသယဇာတ စမခန႔ခြေရး ဆးျဖတခကခရာတြင ပါဝငလာႏငျခငးႏငတကြ၊ အမးသမးမား၏

သဘာဝသယဇာတအေပၚ လကလမးမခြင၊ ထနးခပႏငခြငတ႔အား အာမခေပးေသာ အမးသားအဆင ဥပေဒ၊ မဝါဒမားအား ေဖာေဆာငေပးရန လအပသည။

• အမးသမးမားသည အၾကးစားတညေဆာကေရး လပငနးမား၊ တြငးထြကထတလပမႈ စးပြားေရး လပငနးမားႏင ဆကစပလကရေသာ လပငနးစဥမားအေပၚ အေရးပါေသာ အျမငရႈေထာငမား၊ ဆးျဖတခကခမႈမားက ေပးအပႏငသည။ သ႔ပါ၍ယငးလပငနးၾကးမားႏင ပတသကသည စာခပ စာတမးမားတြင အမးသမးမားမ ၎စးပြားေရး လပငနးမားမတဆင ဆငးသကလာသည အကး ရလာဒခစားခြငမားက ေသခာစြာ အာမခေပးရန၊ အလားတစြာ လကမတေရးထးထားသညစာခပပါ အခကမားက လကနာေဆာငရြကမႈ ရမရက ၾကညရႈစစေဆးသည ေစာငၾကည၊ အေကာငအထည ေဖာေသာ ေကာမတ မားတြင အမးသမးမားအား ခန႔အပေပးထားရနတ႔က ျပလပေပးရမည။

• သယဇာတတးေဖာျခငး၊ တြငးထြကထတလပျခငး စကမႈလပငနးမားေၾကာင ပကစးလကရေသာ ျမစေခာငး၊ ကနမားႏင လယယာေျမမားက ျပနလည ထေထာငေရးတြင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အျမင ရႈေထာငက ပါဝငေဆာငရြကေပးသငသည။

• သဘာဝသယဇာတဆငရာ လပငနးမားတြင ပါဝငေဆာငရြကလကရသည အမးသမးမားကတညေသာ လပခလစာ ေပးအပရမည။

58 AGIPP and UN Women. (2016).59 As above; Women, Peace and Security Forum. (2016). Held in Kachin, Chin, Kayin, Mon States and

Tanintharyi Division.



၃။ အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒမား၊ စသတမတခကမား ႏင စခနစႏႈနးမားၿငမးခမးေရးလပငနးစဥျဖစေစ၊ ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားသည လႊတေတာအမတတာဝန ျဖစေစ၊ ဆးျဖတခကခရာ ေနရာတြငျဖစေစ အစရေသာ အမးမးေသာ လမႈဘဝနယပယမားတြင အမးသမးမားပါဝငမႈ သည ပဓာနကေသာ အမးသမးလ႔အခြငအေရး တစရပပင ျဖစေပသည။ ၎လမႈဘဝနယပယ၊ ႏငငေရး နယပယမားတြင အမးသမးမား ပါဝငခြငအား စေဒါ သေဘာတစာခပ၊ ေဘကငး မဟာဗဟာ စမကနး၊ အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရး ေဆာငရြကမႈဆငရာ ကလသမဂၢ လျခေရးေကာငစဆးျဖတခက အမတမားရ အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒမား၊ စခနစႏႈနးမားက အာမခေပးထားသည။ ကလသမဂၢ အဖြ႔အစညး ၏ အဖြ႔ဝငႏငငတစႏငငအေနျဖင ျမနမာႏငငသည ဤအျပညျပညဆငရာ သေဘာတညခကမား၊ ဆးျဖတခက မားက ေလးစား လကနာအေကာငအထညေဖာရန တာဝနရေပသည။60

၃.၁ အမးသမးပါ၀ငမႈသည အဘယေၾကာင အေရးပါသနည။ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားႏင လပငနးစဥမားသည ပဋပကၡမား၊ အၾကမးဖကမႈမား၊ မညမမႈမား အစရသည ျပနာတ႔၏ ဇစျမစက ကငတြယေျဖရငးေပးႏငမည အခြငအလမးေကာငးတစရပက ကယစားျပေနသည။ ၎တ႔သည ပမတရားမမႈရေသာ လ႔အသငးအဝငးမားက ဖနတးတညေထာငရန အခြငေကာငးကလညး ညႊနျပေနသည။61 သကေသသာဓကမားမ အမးသမးမား ထေရာကစြာ ပါဝငမႈရေသာ ျငမးခမးေရးလပငနးစဥ မားသည ပဋပကၡအလြန အေျခအေနမားတြင ပမအကးျဖစထြနးေစမည လမႈကစၥရပဆငရာ ရလာဒမားက ဖနတးေပးႏငေၾကာငးက ျပသလက ရသည။62

ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ သဘာဝသယဇာတ စမခန႔ခြေရးႏင လျခေရး စေသာ က႑အလးစသည အမးသား၊ အမးသမးမားအေပၚ မတကြျပားစြာ အကးသကေရာကေနၾကသည။63 ဥပမာဆရလင အမးသား၊ အမးသမး ႏစဦးစလးသည “လကနကကင ပဋပကၡ” အေျခအေနမားတြင ပါဝငျပး အေတြ႔အၾကမား ရရခၾကရသည။ သ႔ျဖစပါ၍ အမးသမးတ႔၏ အေတြ႔အၾကမားက ၿငမးခမးေရးကစၥရပမားတြင ပါဝင လာေစျခငးသည ပမကယျပန႔သည လအပခကႏငတကြ ကစၥရပအမးမးတ႔အား သငေလာစြာ ကငတြယ ေျဖရငးေပးႏငမည ရလာဒေကာငးမားက ေပၚေပါကလာေစသည။

မၾကာေသးမက ေကာကယရရခသည ႏငငတကာ ေလလာခကတစခအရ အမးသမး ပါဝငမႈရေသာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥသည အဓြန႔ရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးမး ရရရန ၆၄% ပမ ျဖစႏငေခမားသညဟ ေဖာျပထားသည။64 အမးသမးမားအား ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားသ႔ ထေရာကစြာ ျပငဆင၊ စြမးရညျမႇင ေပးျပး ပါဝငေစပါက၊ ၎တ႔သည ထေရာကေသာ၊ လႊမးမးမႈရေသာ (“အရညအေသြး ျပည၀သည ပါ၀ငမႈ”) ရလာဒေကာငးမားက ေပးစြမးႏငရသာမက၊ ျငမးခမးေရးသေဘာတစာခပမားအား အေကာငအထည ေဖာရာတြင ပမေကာငးမြနေသာ ရလာဒမားက ေပးႏငေၾကာငးေတြ႔ရသည။65 ၿငမးခမးေရး သေဘာတစာခပ ေပါငး (၁၅၆) ခက ေလလာသးသပရာတြင အမးသမးမား ပါဝငမႈရေသာ လပငနးစဥမားသည ပမ အဓြန႔ရည တညတေသာ ထေရာကေသာ ၿငမးခမးေရး တစရပက ေဖာေဆာငေပးသညအျပင၊ ၎အဓြန႔ရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး တစရပသည ကား၊မ အခးက ခြတမးခ ကတာစနစက ေရြးေကာကပြမားတြင ေအာငျမငစြာ

60 As above61 Villellas, A.M. (2010). Peace processes, gendered processes. Barcelona: Institut Catala Internacional.62 Stone, L.A. (2014). Women Transforming Conflict A Quantitative Analysis of Female Peacemaking.

Social Science Research Network.63 Anderlini, S. (2007). Women Building Peace: What They Do, Why It Matters, Boulder: Lynne Rienner

Publisher.64 Sandole, D,J,D, and Staroste, I. (2015). “Making the Case for Systematic, Gender-Based Analysis in

Sustainable Peace Building.” Conflict Resolution Quarterly. 33 (2), pp. 119–147.65 As above.


အသးျပ အေကာငအထညေဖာႏငျခငးႏငလညး ဆကႏြယေနသည။66 ဤပတသကဆကႏြယမႈသည ႏငငေတာ ဥပေဒျပေရးက႑မားအတြငး ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တနးတညမမႈသည ကား၊မ ဆငရာ ဂ(န)ဒါ အခးကစနစမားက ကငသးလာျခငးျဖင ျဖစေပၚလာေစၿပး၊ အမးသမးမား၏ ျမငမားလာေသာ လႊမးမးသကေရာကမႈ အကးရလာဒမားအား သကေသျပေနသည။67

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားတြင ပါဝငေဆာငရြကေနၾကသည အမးသမးမားသည ေအာကပါ တာဝနဝတရားမား အတြငး ပါဝငေဆာငရြက လာႏငၾကသည။ ၎တ႔မာ

• ျဖနေျဖေပးသမား (သ႔) ျဖနေျဖေပးေရးအဖြ႔မား၏ အဖြ႔ဝငမား• ေစစပညႇႏႈငးေရး ကယစားလယ• အမးသမးအခြငအေရးဆငရာ ကစၥရပမားက ကယစားျပေတာငးဆေနၾကသည အမးသမးသးသန႔

ညႇႏႈငးေရးအဖြ႔မား၏ အဖြ႔ဝငမား • လကမတေရးထးသမား• သကေသမား • နညးပညာပငးဆငရာေကာမတအဖြ႔ဝငမား • အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားမ ကယစားလယမား • ျဖနေျဖေပးသမား၊ ပပးကညသမား၊ ကယစားလယမားအတြက ကား၊ မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အၾကေပး

အရာရ • ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တရားမတမႈ က႑မားတြင ေဆာငရြကေနၾကေသာ စငၿပငလထစညးေဝးပြမား

(စငၿပငဖရမမား)၏ ကယစားလယမား သ႔မဟတ အလပမႈေဆာင အဖြ႔မား

၃.၂၊ ႏငငတကာမ သကေသသာဓကမား ၿငမးခမးေရး လပငနစဥမား၌ အမးသမးမားအား ပါဝငလာေစရနမာ မခကခလေခ။ အဓကအခကမ အမးသားမားမ ၎တ႔၏ ႏငငေရး အခြငအာဏာ၊ လပပငခြငတ႔က ခြေဝေပးလမႈ ရရန လအပေပသည။ ထသ႔ ခြေဝေပးလမႈ ကငးမသည အေျခအေနမားက ရငဆငေကာလႊားရန၊ ကမာၻတစ၀မးလးရ အမးသမးမားသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားအတြင ၎တ ႔၏ ပါဝငလာႏငမႈက ရရေစရန နညးလမးအမးမးျဖင နညးဗဟာကက လပကင ေဆာငရြကလက ရသည။ ၎တ႔၏ ဥပမာတစခ႕မာ -

အကခက(ခ) (Aceh) ေဒသတြင ၿငမးခမးေရးစကားဝငးမားတြင အမးသမးပါဝငမႈ ကငးမျခငးအား တ ႔ျပနသည အေနျဖင၊ အကခက(ခ) အမးသမးမားသည စငၿပငၿငမးခမးေရး ညလာခ တစခက ကငးပခၾကသည။ ၎တြင အမးသမး အေယာက ၅၀၀ ပါဝငခကာ၊ ႏငငေတာသမၼတ အပါအဝင ႏငငေရး အဖြ ႔အစညး အမးမးတ ႔အား အၾကျပခက (၂၂) ခကတ႔ျဖင ေတာငးဆမႈမား ျပလပခသညအျပင၊ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးပြမားတြင အမးသမးပါဝငမႈက တကတြနးလႈ႕ေဆာခသည။ ဒတယအၾကမ အကခက (ခ) အမးသမးမား ညလာခအား ၂၀၀၅ ခႏစတြင ကငးပ ျပလပခရာ အမးသမး ဦးေရ (၄၀၀) ေကာသည ၎တ႔မ ေျမယာပငဆငမႈ၊ အကအညအေထာကအပမား စမေ၀ငမႈ၊ IDP အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမားအေပၚ အကာအကြယေပးျခငးမား ကငးမမႈ စသည စးရမပပနမႈမားက ေဖာထတခသည။68

ဂြာတမာလာ (Guatemala) ႏငငတြင အမးသမးမားသည ၁၉၉၆ ခႏစ ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကက ေဖာေဆာင ေပးခသည အေရးပါေသာ ေဆြးေႏြးပြ စကားဝငးမားတြင ေအာငျမငစြာ ပါဝငႏငခသည။ ဤသ႔ ေအာငျမငမႈ ၏ အဓက ျပယဂတစခမာ ဂြာတမာလာ အမးသားေတာလနေရး အစညးအရး (Guatemalan National Revolutionary Unity) ႏင ဂြာတမာလာ အစးရတ႔အၾကား ျပလပသည ညႇႏႈငးေဆြေႏြးမႈ အဖြ႔တြင အမးသမး (၂) ဦး ပါဝင ႏငချခငးပင ျဖစသည။69 ထ႔အျပင ဂြာတမာလာ အမးသမးမားသည အရပဘက

66 Stone, L.A. (2014).67 As above.68 UN Women. (2012). Women’s Participation in Peace Negotiations: Connections between Presence

and Influence. New York: UN Women.69 As above.



လမႈအဖြ႕အစညးဖရမမားတြင တကၾကြစြာ ပါဝငခသညအျပင၊ ယငးဖရမမားအား ႏငငလးဆငရာ တရားဝင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားတြင ပါဝငလာႏငေစရန ႀကးပမးေပးခၾကသည။ ထမမက ၎အမးသမးမားသည ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးပြ ရလာဒမား၊ ယငးတ႔မ ေပၚေပါကလာသည အခကအခမားဆငရာ အခကအလကမားက ေဒသခလထအား အသပညာ ျဖန႔ေဝေပးျခငးမားကလညး ျပလပ ေပးခသည။70

အငယာလန ေျမာကပငး (Northern Ireland) ေဒသတြငမ အမးသမးစႏငငေရး အဖြ႔တစခက ထေထာငၿပး ေရြးေကာကပြ၏ ေနရာအခ ႔က အႏငရရျပးေနာက၊ ၎အမးသမးအဖြ႔သည ၁၉၉၇ ခႏစတြင ျငမးခမးေရးေဆြး ေႏြးပြစကားဝငး၌ ကယစားလယျပႏငသည ေနရာတစေနရာက ရရခပါသည။ အငယာလနေျမာကပငးႏငင အမးသမး မဟာမတအဖြ႔ (Northern Ireland Women’s Coalition) ဟေခၚတြငေသာ ဤအမးသမးစအဖြ႔သည ကကသလစႏင ပရတကစတန ခရစယာန ဘာသာဝငမားအၾကား ရငၾကားေစေပးျခငး၊ ႏငငေရး အကဥးသားမားအား ျပနလည ထေထာငေပးျခငး အစရေသာ လပငနးမားက မတကြျပားေသာ ကးကြယယၾကညမႈရသည လမားအၾကား လပကငေဆာငရြက ေပးႏငခသည။71

ဆမာလယာႏငင (Somalia) တြငမ အမးသမးမားသည ပဋပကၡျဖစပြားေနေသာ မးႏြယစအမးမးမ အမးသားမား၏ ၿငမးခမးေရး စကားဝငးမားတြင ပါဝငခြငရေအာင ရညရြယၾကးပမးခၾကသည။ မတကြျပားေသာ မးႏြယစမားအၾကား အမးသမးမားသည ဘတညမႈမား ရာေဖြ၍ ၎တ႔အခငးခငး စေပါငးလႈပရားခၾကရာ၊ အကးဆကအေနျဖင အမးသမးမးႏြယစဟ သတမတထားေသာ “ေျခာကခေျမာကမးႏြယစ” အသစတစခ က ဖနတးႏငခသည။ ၎သည အမးသမးမားအား ယငးတ႔သည မညသည မးႏြယစတြငမ မပါဝငဘ အမးသမးမးႏြယစတြငသာ ပါဝငသကဆငသညဟေသာ တညေသာ စတထား၊ ယၾကညခကက အားေပး လႈ႕ေဆာေပးခသည။72

ေတာငဆဒန (South Sudan) ႏငငတြင ၂၀၀၆ ခႏစ၌ ဒါဖာသေဘာတစာခပ ခပဆမႈအတြကအဘဂာ ျငမးခမးေရးစကားဝငးတြင ျဖနေျဖသမား၏ ဂ(န)ဒါ အၾကေပးပဂၢလမ ကား၊မ ကစၥ ဂ(န)ဒါ ကည ေထာကပေရးဆငရာအသငး ဖြ႔စညးေပးျပးေနာက၊ အမးသမး ကယစားလယမားသည အမးသမးမားအတြက ဦးစားေပးမ ေရးဆြရာတြင ပါဝငႏငခသည။ ယငးၾကးပမးမႈ ရလာဒမ ဘ ကား၊ မ ေရးရာ လမးစဥတစခအေနျဖင ဒါဖာျငမးခမးေရး သေဘာတစာခပတြင ပါရေသာ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးစဥးစားမႈ ေခါငးစဥစာပဒမားအရ ထငရားစြာ ေတြ႔ရသည။ ထ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထညသြငး စဥးစားထားေသာ ေခါငးစဥမားမာ ေျမယာ ပငဆငမႈႏင စးပြား ပငဆငခြငမား၊ ရပပငးဆငရာ လျခမႈ၊ ဦးစားေပးေရး အထးမ၀ါဒမား၊ စမကနးမား အပါအဝင လကနကျဖတသမးေရး၊ တပစဖြ႕မႈဖကသမးေရးႏင ျပနလညေပါငးစညးေရး လပငနးမားတြင အမးသမးပါဝငမႈ စသညတ႔တြင အမးသမး ဦးစားေပး ထညသြငးစဥးစားမႈမား ပါဝငခသည။

ကလမဘယာ (Colombia) ႏငငအစးရႏင ကလမဘယာလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔ (Revolutionary armed Forces of Colombia, FARC) ၏ ၿငမးခမးေရး သေဘာတစာခပ၌ အမးသမးမား၏ ေျမယာပငဆငခြင၊ အမးသမးႏင လငတခစသမားအဖြ႕ (LGBT)၏ အခြငအေရးႏင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အေျချပ အၾကမးဖကမႈမားမ ကာကြယေစာငေရာကေပးျခငး စသည လပေဆာငခကမား ပါဝငသည။ ၎ၿငမးခမးေရး သေဘာတစာခပတြင အမးသမးမား၏ အဓကလအပခကမားကလညး ထညသြငးေဆြးေႏြးထားပါသည။ ဤကသ ႔ ကား၊မ ဆငရာ၊ ဂ(န)ဒါ ကစၥရပမားအား ပါဝငေဆြးေႏြး၊ အာမခေပးသည ၿငမးခမးေရးသေဘာတ စာခပတစခက အေကာငအထည ေဖာလာႏငသညမာ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တနးတညမေရးက အားသြနခြနစက တစစကမတမတ ေဆာငရြကလကရသည အမးသမး အခြငအေရး လႈပရားေဆာငရြကသ အဖြ႔မား၏ ႀကးပမး အားထတမႈေၾကာငသာ ျဖစေၾကာငးက ထငရားစြာ ေတြ႔ရသည။ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားႏငအၿပင၊ အျပငပငးမ လႈ႕ေဆာသမားသညလညး ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တနးတညမေရးက ၿငမးခမးေရးလပငနးမားအတြငး ထညသြငးႏငရန ၾကးပမးၾကသည။ ၂၀၁၄

70 Anderlini, S. (2007).71 As above; Villellas, A. (2010).72 Anderson, S. (2005). My only clan is womanhood: building women’s peace identities. Utrecht:

International Fellowship of Reconciliation.


ခႏစတြင ႏစဖြ႔စလးမ “လေလာကေသာ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ကစၥ အေလးေပးလပေဆာငမႈ” ကအာမခ၊ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေပးရန ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အလပအမႈေဆာင ဆပေကာမတတစခ ဖြစညးရန သေဘာတညခၾကသည။ ကလမဘယာ အစးရမ ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ တနးတညမေရး သမၼတ၏ အၾကေပးပဂၢလက ခန႔အပျပး၊ ကလမဘယာႏငင၏ ဘဂတာျမ႕နယအဆင၌ အမးသမးဌာနတစခ ဖြငခပါသည။ အမးသမးမား အခြငအေရးကလပေဆာငေနသည အရပဘက အဖြ႕အစညးမားမ ၎အစးရအား အျပညျပညဆငရာ စခနစႏႈနးမားက လကနာရနႏင လပထးလပနညးမားအား ကငသးရန အငတကအားတက တကတြနးျခငးမား လပခေသာ သာဓကမား ေတြ႔ရသည။73

၄။ နဂးၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ က႑အဆငဆင အပါအဝင၊ ႏငငေရးႏင လမႈဘဝ နယပယမားတြင အမးသမး ပါဝငမႈသည အဓကကေသာ လ႔အခြငအေရး တစရပပင ျဖစသည။ ထလ႔အခြငအေရးက စေဒါသေဘာတစာခပ၊ ေဘကငး မဟာဗဟာ စမကနးႏင ကလသမဂၢ လျခေရးေကာငစ ဆးျဖတခကမေဘာငမားမ အာမခ၊ ေထာကခ ေပးထားသည။ ၎အျပင ႏငငတကာမ သကေသသာဓကမားမလညး ျငမးခမးေရးသေဘာတစာခပ ေရးဆြ၊ ခပဆမႈမားအတြငး အမးသမးပါဝငမႈသည ယငးသေဘာတစာခပမားအား ပမ အားေကာငးလာေစသည အျပင၊ ထေရာကေသာ ၿငမးခမးေရးမး ေဖာေဆာငရာအတြက လအပသည အမးမးအဖဖေသာ လမႈအဖြ႔အစညးမားမ အဖြ႔ဝငမား၏ အလးစပါဝငလာမႈက တးပြားေစသည။

ဤမဝါဒစာတမးတြင ေဖာျပထားခသညအတငး အမးသမး၊ ၿငမးခမးေရးႏင ေဘးကငးလျခေရး ဆငရာ အမးသမးဖရမမားအတြငး ျမနမာႏငငတစဝမးလးမ တကေရာကလာၾကသမား၏ ေတာငးဆခကမားတြင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအတြငး အမးသမးပါဝငမႈက ျမႇငတငေပးေရးမာ အဓက ေတာငးဆခကတစခ ျဖစသည။ ႏငငတကာမ ကငသးလကရသည အေလအကငေကာငး သာဓကမားျဖင အားျဖညေပးထားသည ဤ အမးသမးပါဝငမႈက ျမႇငတငေရး ေတာငးဆခကမားသည အမးသမးမား အပါအဝင လမႈအသငးအဝငးမားမ ရငဆငၾကေတြ႔ေနရေသာ လျခေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ေျမယာႏင သဘာဝသယဇာတဆငရာ အခကအခ အေၾကာငးအရာမားက ထေရာကစြာ ေျဖရငးေပးႏငစြမးရသည အေရးပါေသာ ထညသြငးစဥးစားရမည အၾကျပခကမားပင ျဖစသည။ ေျပာငးလမႈမားက ေဖာေဆာင ေပးႏငသည အရညအခငး၊ စြမးအားရသမားအျဖစ အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ ပဋပကၡမားအၾကားမ ရငသနေနထငလာခသည ဘဝအေတြ႔အၾကသငခနးစာမားအေပၚ အေျခခ၍၊ အဖးတနမရမျဖစ လအပသည အျမငရႈေထာငမား၊ အၾကဥာဏေကာငးမား၊ ေျဖရငးခကမားက ၿငမးခမးေရးစကားဝငးမားဆသ႔ တငျပယေဆာငလာရန အဆငသင ျဖစေနျပျဖစသည။ AGIPP အေနျဖင ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ လျခေရးႏင ေျမယာ၊ သဘာဝသယဇာတ စမခန႔ခြေရး အစရသည ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအတြငး ထညသြငး စဥးစားရမည အခနးက႑မား အားလးတြင အမးသမး ပါဝငမႈႏင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ အျပညအ၀ ထညသြငးစဥးစားျခငးတ႔အား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေပးရန ကတျပၿပး တစစကမတမတ လပေဆာငေနလက ရပါသည။ သ႔ပါ၍ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ပါ၀ငလပေဆာငေနၾကသမားအား ကြႏပတ႔အဖြ႔ႏငအတ အမးသမးမား အားလး ပါ၀ငလာႏငမႈႏင ကား၊မ ေရးရာ၊ ဂ(န)ဒါ ထညသြငးစဥးစားမႈမားအား အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငျခငးအားျဖင၊ ကြႏပတ႔ ေမာမနးေတာငတရာ အဓြန႔ရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးတစရပ ေဖာေဆာငမႈဆသ႔ အတတကြ ေလာကလမးသြားၾကရန တကတြနးေဆာၾသလကပါသည။

73 For more the Colombia process see: Washington Office on Latin America. (2016). Colombia Peace: Monitoring Progress in Peace Dialogues. http://colombiapeace.org/ and Colombia Calls https//:vbouvier.wordpress.com

http://colombiapeace.org/



ၿငမးခမးေရးအတြက ကား၊မ တနးတေရး မဟာမတအဖြ ႔ (AGIPP) အေၾကာငး

AGIPP အား ေအာကပါ ကာလၾကာရညစြာ တညရေနသည စနေခၚမႈႏစရပအား ရငဆင ေျဖရငးရန ရညရြယဖြ႔စညးခပါသည။

၁။ လကရအခနထ ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးႏင လျခေရးဆငရာ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားႏင သေဘာ တညမႈမား၌ အမးသမးမား၏ ပါဝငမႈ နညးပါးေနျခငး

၂။ အပစအခတရပစေရးႏင ပမကယျပန႔ေသာ ျငမးခမးေရး သေဘာတညခကမားအား အေကာင အထည ေဖာေဆာငေရး လပငနးမားအေပၚ ကား၊မ ေရးရာ ရႈေထာငမားမ ဆနးစစသးသပမႈမား၊ ကား၊မ ေရးရာ ထညသြငးပါဝငမႈရေသာ ရလာဒမား ေပၚထြကလာေစရန အေရးတၾကး လအပေန ျခငး

AGIPP ကျမနမာႏငင အႏ႔အျပားမ အဖြ႔အစညးမားႏင ကြနယကမားျဖင ပါဝငဖြ႔စညးထားျပး၊ AGIPP မ အမးသမးအခြငအေရး ေဆာငရြကေနသည အဖြ႔အစညး/ကြနယကမားႏင ကား၊မေရးရာ ကစၥရပမားက အေလးေပးက႑တစခအျဖစ ပါဝငလပေဆာငေနလကရေသာ ျငမးခမးေရးအဖြ႔ အစညးမား စသညအဖြ႔အစညး၊ ကြနရကမားျဖင ပးေပါငးလပေဆာငႏငရန ၾကဆလကရသည။ AGIPP ၏ မတဖက အဖြ႔အစညး/ကြနရကမားသည အေျခခလထအဆင လႈပရားမႈမားတြငသာမက၊ မဝါဒအဆင ပါဝငေဆာငရြကမႈမား အစရသည လပငနးေဆာငတာ အမးမးတ႔တြင လပကငေနလက ရသည။ AGIPP အေနျဖင မတဖကအဖြ႔အစညးမား၏ လလားေတာငးဆအၾကျပခက အသမားအား ျမငတငေပးျခငးႏင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားမ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ မားအတြငးေပၚေပါက၊ ေတြ႔ၾက၊ သျမငလာရသည စးရမပပနမႈ အခကအခမားအား အတတကြ ဝငးဝနးအေျဖရာေဆြးေႏြး ႏငရန ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ပလကေဖာငး၊ေနရာတစခအား ဖနတးေပးသည။

AGIPP အား ဦးေဆာငမႈေကာမတတြင ေအးခမးျမနမာအငစတက (Gender and Development Institute)၊ ကား၊မ ေရးရာ တနးတညမေရးကြနယက (Gender Equality Network)၊ ကခငျပညနယ အမးသမးမား ကြနယက (Kachin State Women’s Network)၊ မြနအမးသမးမားကြနယက (Mon Women’s Network)၊ ၿငမးေဖာငေဒးရငး (Nyein (Shalom) Foundation)၊ အမးသမးႏင ၿငမးခမးေရး လႈပရားမႈကြနယက (ရမးျပညနယ) (Women and Peace Action Network (Shan State))ႏင အမးသမးမားကြနယက (ျမနမာ) (Women’s Organisation Network) စေသာ အဖြ႔အစညး မား ပါဝငပါသည။ AGIPP ရးဌာနက ရနကနျမ႔တြင ဖြငလစထားပါသည။ AGIPP ႏင ပတသကေသာ အခကအလက အေသးစတအတြက _ Website: www.agipp.org (English) www.agipp.org.mm (Myanmar)Facebook Alliance for Gender in the Peace Process (AGIPP) Twitter @AGIPPMyanmar Email: [email protected]

#morewomenbetterpeaceMyanmar #WPSinMyanmar #wherearethewomenNCA

http://www.agipp.org

http://www.agipp.org.mm

https://www.facebook.com/AGIPP-Alliance-for-Gender-Inclusion-in-the-Peace-Process-782937511834115/

http://[email protected]


Documents

û3*2û$/ú0- n 1$/úþ0/) / $ 4 $/ -'/ -'/ÿ-' # þ0 n& %'y u%'þ0þ-) …€ ခ ဆက ဆ မ မ ကင ဝ ရ မ အ လ အလ စ ပ ဝင မ ဆ သ - င င ရ စက