35978018-Osnove-monetarizma

7/31/2019 35978018-Osnove-monetarizma

http://slidepdf.com/reader/full/35978018-osnove-monetarizma 1/11

UVOD

Monetarizam se na intelektualnoj sceni ekonomske misli pojavio krajem 40-ih i polovinom 50-ih godina sa značajnim radovima svog utemeljivača Miltona Friedmana1.Monetarizam takođe predstavlja školu ekonomske misli po kojoj su poremećaji umonetarnom sektoru glavni uzročnici ekonomskih kriza, i predstavlja ekonomski pravac koji

pokušava da objasni nastanak kriza u privredi. Uz Kejnzijanizam i Novu klasičnumakroekonomiju, predstavlja jednu od tri najuticajnije makroekonomske škole 20. vijeka. U

pogledu teorije, ovaj pravac ekonomske misli predstavlja modernu verziju neoklasičneekonomske škole, jer oživljava i reformuliše kvantitativnu teoriju novca i ulogu monetarne

politike. Jednim dijelom monetarizam je nastao i kao odgovor na vladajuću kejnzijansku paradigmu, pa se stoga pojava i jačanje uticaja monetarizma u literaturi često označava kao

monetaristička kontrarevolucija.Po monetaristima, ključnu ulogu u regulisanju ekonomskih tokova ima novac.

Monetarizam pretpostavlja da su tržišna konkurencija, fleksibilnost i potpuna liberalizacijatržišta, uz povlačenje države najbolji lijek protiv inflacije.

1 Milton Friedman (rođen 1912.) profesor Univerziteta u Chicagu, koji je nastavio tradiciju Čikaške školekarakteristične po očuvanju i daljoj nadogradnji kvantitativne teorije novca.

1



OSNOVE MONETARIZMA

U periodu 1929-1933. kapitalizam je pogodila Velika depresija. Depresiju je pratiodubok pad proizvodnje, deflacija, masovna nezaposlenost i serija bankrotstva banaka i

preduzeća. Kriza je zahvatila čitav svijet, a posebno najrazvijenije zemlje, dok je oporavak bio spor i dugotrajan. U domenu teorije i ekonomske politike, ekonomska nauka u likuneoklasične teorije bila je uzdrmana i u nju je poljuljano povjerenje akademske javnosti i

političara. U tim okolnostima, 1936. godine pojavila se knjiga ( John Maynard Keynes2, TheGeneral Theory Employment, Interest and Money). Tokom narednih desetak godinaKejnzijanizam postaje vladajuća ekonomska doktrina u teoriji i politici.

Osnovni makroekonomski problem Kejnzijanizma je borba protiv nezaposlenosti, azakon koji je Američki kongres donio 1946. čini Predsjednika i vladu odgovornim za aktivnuekonomsku politiku i nisku stopu nezaposlenosti.3 Kada se činilo da je Kejnzijanizam

potpuno prevladao, pojavili su se monetaristi oživljavajući neoklasičnu paradigmu i krećućiu kontraofanzivu protiv osnovnih postavki kejnzijanizma. Predvodnik ove struje kaomoderne verzije neoklasične škole, bio je Milton Friedman.

Proučavanje monetarizma neodvojivo je od proučavanja i dobrog poznavanjakejnzijanske ekonomske škole. Kejnzijanska škola zalaže se za intervenicionističkuekonomsku politiku, odbacuje Sayov zakon tržišta i punu zaposlenost i minimizira ulogunovca i monetarne politike. Monetarizam je značajnim dijelom nastao kao reakcija liberalnedesnice i neoklasike na pojavu kejnzijanizma i na njegovu dominaciju u teoriji i politici svedo kraja 60-ih godina. Teorija permanentnog dohotka, odbacivanje preferencije likvidnosti,uvođenje stabilne funkcije tražnje za novcem, negiranje Philipsove krive u dugom roku i

potenciranje pravila naspram diskrecije, jesu teorijski argumenti nastali u direktnoj polemicisa kejnzijancima.Tako se od kejnzijanskog stava da "novac nije važan" dospjelo do stava da su novac i

upravljanje ponudom novca najvažniji, a da je inflacija najznačajniji problem privrede nastaoneefikasnom intervencijom države. To je bila nesumnjiva intelektualna i politička pobjedamonetarizma.

U hronološkom smislu razlikujemo pet etapa u razvoju monetarizma:

Prva etapa tokom 50-ih godina kada je formulisana teorija permanentnogdohotka i teorija stabilne tražnje za novcem.

Druga etapa tokom 60-ih godina kada su se pojavili radovi o značaju i ulozimonetarne politike u monetarnoj istoriji SAD i model optimalne količinenovca.

Treća etapa od 1967. godine kada je uslijedio napad na kejnzijanski koncept Philipsove krive, uvođenjem prirodne stope nezaposlenosti i adaptivnihinflacionih očekivanja.

2 Keynes, John Maynard, (1883–1946) – engleski ekonomista, jedan od glavnih predstavnika građanskihekonomista. Od 1908.godine predavač na Kembridžu, a od 1912. urednik časopisa Economic Journal.3 Reč je o Zakonu o zaposlenosti (The Emplyment Act) koji je američki Kongres doneo 1946. godineugrađujući kejnzijanske stavove posle Velike depresije. Prema ovom zakonu vlada treba da nastavi dadostigne nivo pune zaposlenosti i maksimalne proizvodnje.

2



Četvrta faza uslijedila je posle 1973 god. kada monetarizam počinje da dominira uakademskim institucijama na Zapadu, monetarnim institucijama,

i u ekonomskim programima konzervativnih stranaka i stranaka desnog

centra.Peta faza počinje krajem 60-ih i odvija se tokom 70-ih godina sa pojavom Noveklasične makroekonomije, koja se često naziva i Novi monetarizam.

Tokom 70-ih godina monetarizam odnosi prevagu u ekonomskoj politici, a posebnou Fed-u4 kada na njegovo čelo staje P. Volcker , kao i u međunarodnim institucijama kao štosu Međunarodni monetarni fond i Svjetska banka. Jačanju ovih političkih uticaja prethodio jerast inflacije u zapadnim zemljama, rat u Vijetnamu, devalvacija funte 1967 god, kolaps

Bretton-Woodsa5 [mart 1973.], pojava stagflacije i prvi naftni šok 1974. godine. Takođe,tome treba dodati neuspjeh kejnzijanske politike u obračunu sa inflacijom i u izgradnjikoncepta "države blagostanja".6

Nobelovu nagradu za ekonomiju 1976. godine dobija Friedman i ta činjenica predstavlja završno priznanje njemu i monetarističkoj školi. U obrazloženju Nobelovogkomiteta stoji: nagrada se dodjeljuje za doprinos monetarističkoj teoriji i stabilizacionojekonomskoj politici.

Osnovna načela za koja se zalagao tokom čitavog svog intelektualnog i praktičnograda mogu se sažeti u sledeće:

Vlada treba da bude ograničena; njena uloga mora da se svede na zaštituunutrašnje i spoljašnje bezbjednosti, zaštitu zakona, ugovora privatne svojinei konkurentskog tržišta;

Moć vlade treba da bude disperzovana i decentralizovana, jer iskustvo pokazuje davlada koja ima preveliku moć može da čini i loša, a ne samo dobra djela;Ekonomske slobode, konkurentsko tržište i privatna svojina su preduslovi političke

slobode;Smithova "nevidljiva ruka" efikasnija je od državne intervencije; država treba da

promoviše privatni interes i individualne vrijednosti i preferencije;Prekomjerna državna intervencija, prenaglašena fiskalna politika, i značajna socijalna

pomoć siromašnima, kontraproduktivni su, jer slabe privatnu inicijativu i dovode doneoptimalne alokacije ograničenih resursa.;

Privatni sektor je po prirodi stabilan, a vlada treba da kontroliše ponudu novca i da se

u ekonomskoj politici opredjeli za čvrsta pravila.

4 Fed je skraćenica za Federal Reserve System i predstavlja centralnu banku SAD. Sistem postoji od 1913, asačinjava ga 12 najvećih banaka federalnih rezervi u velikim gradovima SAD.5 Bretton Woods je maleni grad u američkoj saveznoj državi New Hampshire. Grad je postao poznat zbogMeđunarodne monetarne konferencije koja je održana u ovom gradu 22. jula 1944. kada su stvorene sljedećeorganizacije: Međunarodni monetarni fond MMF i Međunarodna banka za obnovu i razvoj ili SvjetskaBanka.6 "Država blagostanja" (Welfare state) je koncept države čiji je cilj visok nivo zadovoljenja individualnih ikolektivnih potreba ljudi. Nastala je delimično na kejnzijanskoj teoriji i na teoriji ekonomije blagostanja, ali i

kao odgovor na sistem centralnoplanskih privreda. Takvu državu karakteriše visok nivo oporezivanja idruštveni konsenzus. Posle II svjetskog rata mnoge zapadne zemlje su gradile ovaj koncept, a najviše mu se

približila Švedska sa dugogodišnjom socijal-demokratskom vladavinom.

3

http://bs.wikipedia.org/wiki/Sjedinjene_Ameri%C4%8Dke_Dr%C5%BEave

http://bs.wikipedia.org/wiki/New_Hampshire


http://bs.wikipedia.org/wiki/22._juli

http://bs.wikipedia.org/wiki/1944



http://bs.wikipedia.org/wiki/Me%C4%91unarodni_monetarni_fond


http://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Svjetska_Banka&action=edit&redlink=1





http://bs.wikipedia.org/wiki/22._juli





http://bs.wikipedia.org/wiki/Sjedinjene_Ameri%C4%8Dke_Dr%C5%BEave



2. OSNOVNA NAČELA MONETARIZMA

Monetarizam je preformulisao kvantitativnu teoriju novca i nastavio usmenu tradicijuČikaške škole koja je proučavala ovaj problem. Stoga postoji duga lista prethodnikamonetarizma koji su formulisali ranije primitivne i manje sofisticirane verzije kvantitativneteorije novca. Još u 16-om vijeku u doba cjenovne revolucije u Evropi, kvantitativnu teorijunovca formulisali su nezavisno jedan od drugog španski teolog Mercado i francuski pisac

Boden. Po njima je inflacija posledica priliva plemenitih metala u Evropu i povećanjakoličine novca u opticaju usljed čega je on izgubio svoju vrijednost.

Prvu matematički izraženu verziju dao je američki ekonomista I. Fisher, 1911.godine i to je i do danas jedna od najčešće navođenih formula u ekonomskim radovima.

Neoklasičnu varijantu kvantitativne teorije dao je 1917. A. Pigou u formi tzv. Kembridžke jednačine. Svi ovi navedeni mogu se smatrati prethodnicima monetarističke škole.

2.1. Teorijski postulati monetarizma

Najbitniji teorijski postulati Monetarizma su:

Prihvata se kvantitativna teorija novca preformulisana u obliku dugoročno stabilneagregatne funkcije tražnje za novcem. Tu se polazi od koncepta novca kao oblika držanja

imovine pojedinca – aktive tj. kao kapitalnog dobra za firmu. Na tražnju za novcem utiču brojni faktori od kojih najveći značaj imaju permanentni dohodak i stopa inflacije.Tražnja za novcem je dugoročno stabilna funkcija prikazana kao realna količina

novca. Stabilnost tražnje za novcem održana je čak u uslovima hiperinflacije. Brzina opticajanovca stabilna je tokom vremena, a kamatna stopa ima neznatan uticaj na tražnju za novcem.

Umesto Keynes _ovog koncepta apsolutnog dohotka, Friedman uvodi koncept permanentnog dohotka koji definiše kao dugoročni stabilni – ravnotežni nivo dohotka pojedinca. Na taj način i potrošnja i tražnja za novcem su funkcije permanentnog dohotkakoji ima znatno niže oscilacije od tekućeg dohotka i agregatne tražnje.

Ideja permanentnog dohotka i stabilne tražnje za novcem upućuje na važno načelomonetarizma o prirodnoj stabilnosti privrede i automatskom mehanizmu uspostavljanja

ravnoteže putem fleksibilnih cijena i slobodne tržišne igre.Ponuda novca u privredi ima egzogeni karakter (određena je politikom Centralne banke) i uzročnost ide od novca ka nominalnom dohotku tj. od novca ka nivou inflacije.

U teoriju Philips _ove krive uvodi se pojam prirodne stope nezaposlenosti (NRU)koja označava dugoročnu – valrasijansku ravnotežu na tržištu rada u uslovima nesavršenekonkurencije.

4



Postoji stabilan odnos između ponude novca i nominalnog dohotka. Rast ponudenovca za 6-9 mjeseci prethodi rastu nominalnog dohotka, a 12-18 mjeseci prethodi rastustope inflacije. Kratkoročno, novac djeluje na društveni proizvod, dugoročno djeluje nacijene. Monetaristi prave razliku između kratkog i dugog roka, ističući svoju dihotomiju da

je novac u kratkom roku neneutralan, a u dugom roku utiče samo na apsolutni nivo cijena.

Monetaristi u ekonomsku teoriju unose koncept adaptivnih inflacionihočekivanja i ugrađuju ih u funkciju tražnje za novcem, potrošnu funkciju i

Philips _ovu krivu7. Adaptivna očekivanja dovode do različitog ponašanjaekonomskih subjekata u kratkom i dugom roku i znače dinamički koncept

proučavanja makroekonomije. Zahvaljujući adaptivnim očekivanjima moguć je kratkoročni efekat "novčane iluzije" i aktivistička ekonomska politika ukratkom roku.

Liberalistička ekonomska filozofija i ekonomske slobode od ključnog suznačaja za ponašanje ekonomskih aktera kao racionalnih subjekata. Stoga seu ekonomskoj politici prednost daje pravilima, a ne diskreciji.

Državna intervencija je neefikasna, jer dovodi do istiskivanja privatnogsektora (crowding-out efekat), inflacije i neefikasne alokacije resursa. Zbogtoga primat mora da ima monetarna politika upravljanja ponudom novca naosnovu dugoročne konstantne stope monetarnog rasta.

Velika depresija dokaz je važnosti novca i moći monetarne politike, jer je nastala kao posljedica pogrešnog upravljanja ponudom novca. Zato ključni instrument ekonomske politike treba da bude ponuda novca, a ne kamatna stopa, jer je i inflacija najznačajniji privredni problem koji nastaje kao posljedica prekomjerne ekspanzije u ponudi novca i pretjeranih fluktuacija – varijacija u ponudi kojom upravljaju centralne banke.

Neophodno je dugoročno smanjenje uloge države, porast konkurentnosti tržišta (u prvom redu tržišta radne snage), smanjenje budžetskih izdataka i poreskih opterećenja,

porast profitne motivacije u korist privatnog sektora, i smanjenje socijalnih izdataka.Pozitivistički empirijski pristup u pogledu metoda istraživanja. To znači da je ciljekonomske nauke razvoj teorija – hipoteza koje dobro predviđaju događaje i fenomene kojeistražuju. Teorija će biti prihvaćena ukoliko prognoza odgovara ishodu, a napredak uobjašnjenju postiže se većom preciznošću u predviđanju događaja. Teoriju sačinjavaju dvaelementa modela: uprošćen prikaz složenog svijeta i skup pravila o relacijama izmeđuekonomskih veličina u privredi. Logika, formalna matematika i statističko-ekonometrijskotestiranje sastavni su dio ekonomske nauke. Ipak, presudnu ulogu u razvoju ekonomsketeorije igra kreativnost, inspiracija, intuicija i inventivnost, a to su prije psihološke negologičke kategorije.

7

Philips_ova kriva – mnogo godina je bila osnov Kejnzijanske makroekonomske politike, koja je pokazivala inverznu korelaciju nadnica (kasnije inflacije) i nezaposlenosti. Time je objašnjavala i na nekinačin omogućavala da se "trguje"(tzv. Trade-off ) između nezaposlenosti i inflacije.

5



2.2. Funkcija tražnje za novcem

Model tražnje novca neokvantitativne teorije građen je za jednu visokorazvijenu imonetarizovanu privredu (npr. SAD), s razvijenom finansijskom strukturom i finansijskiminstrumentima (tržištem), tako da teško može da se aplicira na druge privrede koje nemajutakve karakteristike, posebno na našu privredu.

Prvu matematičku verziju teorije dao je Fisher . To je transakciona jednačina kojaglasi:

MV=PT

pri čemu je M nominalna količina novca, V transakciona brzina novčanog opticaja, Tukupan broj transakcija u određenom vremenskom periodu, a P prosječna cijena od T.

Dvije su pretpostavke:1. da su V i T konstantni tj. zavise od realnih faktora i2. uzročnost ide od novca ka cijenama. Lijeva strana jednačine odgovara tokovima

novca, a desna strana tokovima dobara i usluga koje novac opslužuje.Modifikovana verzija glasi:

MV=M1V1=PT

U ovom slučaju M i M1 su gotov novac i depozitni novac, a V i V1 su brzina opticajagotovog novca i brzina opticaja depozita. Kasnije, transakciona jednačina zamjenjena jedohodnim oblikom kvantitativne jednačine koja glasi:

MV=Py

U ovoj jednačini na desnoj strani imamo nominalni dohodak, jer je P indeks cijena, ay je realni nacionalni dohodak. Time izraz Py postaje nominalni dohodak. Dohodna verzijaomogućila je lakši statistički prikaz kvantitavine teorije i u njoj je naglasak na ulozi novcakao zalihe vrijednosti, a ne kao transakcionog sredstva Kembridžska verzija kvantitativneteorije glasi:

Md=kPy

Ovu

jednačinu formulisao je Pigou 1917. godine, a značenje simbola je sljedeće: Md

je tražnja zanovcem, pri čemu važi da je MMMd tj. tražnja za novcem jednaka je egzogenoj

ponudi novca. Simbol k na desnoj strani jednačine predstavlja recipročnu vrijednost brzineopticaja novca i pokazuje željeni nivo novčane mase u nominalnom dohotku.

Kembridžska verzija poslužila je kao osnova za tumačenje inflacije koju su kasnije preuzeli i monetaristi. Suština je da se rastom ponude novca povećava nivo cijena, a rastnivoa cijena smanjuje realnu količinu novca koju pojedinci žele da drže, jer cijene

predstavljaju trošak držanja novca. U funkcionalnom obliku to se može izraziti na sledećinačin:

) Y,(f P/Md

+−π=

6



Tražnja za novcem u ovom slučaju raste sa rastom realnog dohotka, a opada sarastom stope inflacije, jer inflacija smanjuje prinos na novac tj. predstavlja oportunitetnitrošak držanja novca. Prema tome, tokom rasta inflacije smanjuje se k, a povećava V, a

ponuda i tražnja za novcem izjednačavaju se na sve višem nivou cijena. Grafički ovo se

može prikazati na sljedeći način:

Na x-osi je količina novca, a na y-osi je vrijednost novca kao recipročna vrijednostapsolutnog nivoa cijena (1/P). U tački A je ravnoteža ponude i tražnje novca pri nižem nivoucijena. Rast ponude novca na nivo M2

S dovodi do uspostavljanja nove ravnoteže u tački B ukojoj je viši nivo cijena (1/P2) i niži novo realne količine novca. Na taj način rast ponudenovca ima za posljedicu rast cijena, smanjenje realne količine novca i izjednačavanje ponudei tražnje za novcem pri višem nominalnom nivou cijena.

Pretpostavke Friedman _ove funkcije tražnje za novcem su:

Kvantitativna teorija novca je stabilna funkcija tražnje za novcem sa realnimveličinama tj. realnom količinom novca.

Novac je za pojedinca oblik držanja imovine – aktive, a za firmu je kapitalno dobro. Na taj način tražnja za novcem zavisi od prinosa i troškova novca kao oblika aktive, pa seanaliza integriše u teoriju kapitala i portfolio pristup.

Tražnja za novcem zavisi od imovine, nivoa cijena i prinosa alternativnih oblika

imovine, kao i od ukusa i preferencija pojedinaca. Vlasnik novca kao imovine raspodjeljujega na takav način da za sebe ostvari maksimum korisnosti.Tražnja za novcem i brzina opticaja novca suštinski su stabilni čak i tokom

hiperinflacija, a realna količina novca samo se prilagođava prema principu optimizacijekorisnosti.

Nominalna količina novca utiče na nominalni dohodak sa vremenskim pomakom,dovodeći do rasta dohotka u kratkom roku, a do rasta nivoa cijena u dugom roku. Ovo je tzv.

Friedman_ ova dihotomija. Najvažniji činioci u tražnji za novcem su permanentni dohodak i stopa

inflacije kao trošak držanja novca.

7

1/P

MS

1MS

2

1/P1

A

B

1/P2

Md

M



MONETARIZAM, EKONOMSKA POLITIKA I PRIVREDNI RAST

Sredinom i krajem 70-ih godina, uočljiv je pomak ka monetarističkoj ekonomskoj politici u većini vodećih kapitalističkih zemalja. Pomak je vidljiv prelaskom sa "države

blagostanja" i klasnog kompromisa – društvenog konsenzusa na austerity-politiku "stezanjakaiša".8 Istovremeno, prioritet dobija borba protiv inflacije i kontrola ponude novca naspramniske stope nezaposlenosti. Promjena prioriteta prisutna je čak i kod socijaldemokratskih

partija i partija lijevog centra, a pogotovu kod konzervativnih i partija desnog centra.Pristup ekonomskoj politici konzistentan je sa teorijskim postavkama monetarizma i

zasnovan je na liberalističkoj ekonomskoj filozofiji. Osnovna načela monetarističkeekonomske politike su:

Monetaristi vjeruju u stabilnost privatne privrede, u ekonomske slobode i privatnuinicijativu. Prihvataju Sayov zakon tržišta, veruju u model potpune konkurencije ifleksibilnih cijena i zastupaju liberalističku ekonomsku politiku.

Liberalistička ekonomska politika podrazumijeva da država određuje minimalna pravila igre, vrši zaštitu građana i institucija tržišne privrede. Kako je to Friedman istakao uknjizi "Capitalism and Freedom" pretjerana državna intervencija je štetna, jer smanjujemotivaciju pojedinaca, dovodi do inflacije i neefikasne alokacije resursa.

Fiskalna politika je neefikasna zbog efekta istiskivanja investicija privatnog sektora irasta inflacije kao posljedice budžetskog deficita i teoreme o akceleraciji.

Osnovni problem privrede nije nezaposlenost, već inflacija. Inflacija je "uvijek isvuda monetarni fenomen", a monetarna politika mnogo je efikasnija u obračunu sainflacijom.

Kao što inflacija postaje prioritetni privredni problem, tako i monetarna politikadobija primat u okviru ekonomske politike. Ključni instrument monetarne politike nije

kreditna politika (upravljanje kamatnom stopom), već monetarna politika koja upravlja ponudom novca.U upravljanju ponudom novca Centralna banka treba da svede fluktuacije u ponudi

novca na minimum, jer to ima stabilizirajući efekat na privredu.Aktivna ekonomska politika neefikasna je u dugom roku. Novac je neneutralan

isključivo u kratkom roku, a u dugom roku utiče samo na cijene. Phillips_ ova kriva i krivaagregatne ponude vertikalne su u dugom roku.

Odlučujući uticaj u stabilizacionoj politici ima smanjenje ponude novca ieliminisanje budžetskog deficita. Stabilizaciona politika po pravilu ima znatne socijalnetroškove. Opredjeljenje za ova dva instrumenta povećava kredibilitet programa i reputacijuvlade.

8 Austerity je tip konzervativne ekonomske politike koju su upražnjavali hrišćanski demokrati u Nemačkoj.Osnovna načela su smanjivanje budžetskog deficita, usmeravanje resursa iz potrošnje na investicije ismanjenje troškova za administraciju. Reč je o restriktivnoj fiskalnoj politici.

8



Na tržištu rada monetaristi nastoje da smanje troškove radne snage, smanje izdatkeza nezaposlene, ograniče moć sindikata i da povećaju konkurentnost tržišta rada.

U politici deviznog kursa monetaristi se zalažu za fleksibilni devizni kurs.U transmisionom mehanizmu monetarne politike, oni polaze od Pigouovog efekta i

ističu neposredni uticaj ponude novca na realne agregate bez posredovanja kamatne stope.

U skladu sa konceptom ekonomskih sloboda, daju podstrek privatnoj inicijativi ikrupnom kapitalu, putem raznih stimulativnih mehanizama i poreskih olakšica.Ugovor iz Maastrichta o formiranju Centralne banke Evropske unije i stvaranju

jedinstvene evropske valute, (iz 1991.) pruža primjer korišćenja pravila u ostvarivanjuodređenih institucionalnih ciljeva i ciljeva ekonomske politike. Tako su definisani sledećikriterijumi koje zemlje članice moraju ispuniti da bi se priključile jedinstvenoj valuti:

budžetski deficit treba da bude ne veći od 3% društvenog proizvoda, a javni dug ne smije da pređe nivo od 60% društvenog proizvoda. Takođe, cilj Centralne banke Evropske unije bićenulta stopa inflacije.

Tokom 90-ih godina u gotovo svim razvijenim zapadnim zemljama vodi seekonomska politika zasnovana na liberalno-konzervativnim načelima. Prioritet je postala

niska stopa inflacije i tu su postignuti značajni rezultati, ali po cijenu značajnog rasta stopenezaposlenosti što su monetaristi i isticali kao neizbježan trošak. Privatizacija je postalasvjetski trend, smanjen je budžetski deficit i umanjena aktivna uloga države, a povećanstepen konkurentnosti i liberalizacija privrede.

3.1. Aktivna i pasivna ekonomska politika

Kejnzijanci su za aktivnu ekonomsku politiku, jer veruju da se putem fiskalne imonetarne politike može uticati na agregatnu tražnju, nivo zaposlenosti i društvenog

proizvoda. Monetaristi su načelno protiv aktivne ekonomske politike, jer vjeruju u vertikalnu

Philips _ovu krivu i vertikalnu krivu agregatne ponude u dugom roku. Oni smatraju da jemoć monetarne politike privremena, dok u dugom roku povećava inflaciju i smanjujeefikasnost u alokaciji resursa. Oni su za slobodnu tržišnu igru, punu konkurenciju i slobodnecijene. Aktivnu ulogu treba da igra samo monetarna politika i to ograničeno aktivnu slijedećifiksno pravilo o konstantnoj stopi monetarnog rasta.

Među makroekonomistima kejnzijanskog i monetarističkog opredjeljenja skoro da je postignut konsenzus da ekonomska politika u kratkom roku može da utiče na realneagregate, a da je u dugom roku primaran uticaj na cijene. Ovo liči na kompromiskejnzijanaca i monetarista, mada je zapravo bliže monetarističkim tvrdnjama.

Moguća su dva tipa pravila ekonomske politike:

1) Pasivno pravilo (Friedman), gde stopa monetarnog rasta treba da bude dugoročnostabilna (3-5% godišnje) i da prati stopu rasta realnog društvenog proizvoda.2) Aktivno, feedback -pravilo (ovo pravilo znači da će stopa ponude novca da sekoriguje kad god postoji odstupanje tekuće nezaposlenosti od ravnotežne tj. kad godse nezaposlenost smanjuje za određeni procenat).

KRITIKA MONETARIZMA

9



Najžešča kritika monetarizma dolazi iz redova kejnzijanaca i Novih kejnzijanaca kaomoderne verzije. Kritički argumenti su teorijske i empirijske prirode, proistekli ili na osnovukonkretnih empirijskih istraživanja, ili na osnovu konstrukcije drugačijeg tipa teorijskih imakromodela privrede. Određenu kritiku monetaristima upućuju i predstavnici Noveklasične makroekonomije. Većina kritičkih argumenata može se grupisati u sljedeća

područja:funkcije tražnje za novcem i permanentnog dohotka,teorije nominalnog dohotka i uloge koju igra ponuda novca,koncepta prirodne stope nezaposlenosti,teorije inflacije i adaptivnih inflacionih očekivanja,

ekonomske politike i njenih učinaka.

Brojne kritičke primjedbe upućene su konceptu Philips _ove krive u koju je Friedman ugradio adaptivna inflaciona očekivanja i prirodnu stopu nezaposlenosti.Predstavnici Nove klasične makroekonomije upućuju monetaristima dve grupe prigovora:

Prva grupa prigovora vezana je za adaptivna inflaciona očekivanja koja treba

zameniti racionalnim očekivanjima.Druga grupa prigovora upućena je Cagan _ovom modelu hiperinflacija.

ZAKLJUČAK

Monetaristi su odgovarali na brojne primjedbe pretežno kejnzijanske škole. Friedman je u svojim knjigama, člancima, predavanjima i javnim nastupima vodio

iscrpljujuću polemiku sa svojim teorijskim protivnicima. Monetaristi su bili vrlo uporni iveoma homogeni, braneći manje ili više uspješno, osnovna načela svoje doktrine.Monetaristička kontrarevolucija odnijela je prevagu u akademskim krugovima tokom prve

polovine 70-ih godina, a u ekonomskoj politici tokom druge polovine 70-ih godina.U najnovije vrijeme na teorijskom planu monetarizam je zamijenila Nova klasična

makroekonomija koja zastupa visoko sofisticiranu matematičko-ekonometrijskumetodologiju i ima rigoroznije pretpostavke u vezi sa modelom licitacije cijena, "čišćenja"tržišta i inflacionih očekivanja. Ipak, liberalna načela ekonomske politike i danas dominirajukod kreatora i realizatora te politike bez obzira da li je riječ o partijama lijeve ili desne

provenijencije. Friedman uz Keynes_ a je svakako najznačajniji ekonomista proteklogvijeka, a Monetarizam i danas najuticajnija škola ekonomske politike.Tako da se slobodno

može reći, da je u kontekstu pozitivne ekonomije monetarizam vjerovatno i najbližiekonomskoj stvarnosti koju proučava.

LITERATURA

10



Documents

35978018-Osnove-monetarizma