4თანამედროვე ეკონომიკის ენციკლოპედიური ლექსიკონი - როზეტა ასათიანი

  • View
    750

  • Download
    4

Embed Size (px)

DESCRIPTION

book

Citation preview

  • gamomcemloba `siaxle~gamomcemloba `siaxle~gamomcemloba `siaxle~gamomcemloba `siaxle~gamomcemloba `siaxle~

    Tbilisi 2012

    saqarTvelos ekonomikur mecnierebaTa akademia

    c p u

    https://www.facebook.com/groups/ELLIB/

  • rozeta asaTiani. rozeta asaTiani. rozeta asaTiani. rozeta asaTiani. rozeta asaTiani. Tanamedrove ekonomikis enciklopediu-

    ri leqsikoni. Tbilisi, gamomcemloba `siaxle~, 2012. _ 515 gv.

    enciklopediuri leqsikoni moicavs Tanamedrove mikro-, mezo-, mak-

    ro- da megaekonomikis rogorc Teoriul, ise praqtikul sakiTxebs,

    agreTve cnobili ekonomistebis, maT Soris, nobelis premiis laureate-

    bis mecnieruli moRvaweobis amsaxvel masalebs. yoveli terminis

    saleqsikono statia Sedgeba misi saxelwodebis, abreviaturis (Tukiaqvs), inglisuri Sesatyvisis, etimologiisa da axsna-ganmartebisagan.

    leqsikoni gankuTvnilia mecnier-ekonomistebisa da praqtikose-

    bisaTvis. igi, rogorc damxmare saxelmZRvanelo masala, samsaxurs

    gauwevs umaRlesi saswavleblebis ekonomikuri profilis bakalavrebs,

    magistrebs, doqtorantebsa da akademiur personals, saerTod, Tanamed-

    rove sabazro ekonomikis problemebiT dainteresebul mkiTxvelTa far-

    To wres.

    saredaqcio kolegia:saredaqcio kolegia:saredaqcio kolegia:saredaqcio kolegia:saredaqcio kolegia:

    recenzentebi:recenzentebi:recenzentebi:recenzentebi:recenzentebi:

    saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli

    akademiis wevr-korespondentebi _ vladimer papavavladimer papavavladimer papavavladimer papavavladimer papava,

    avTandil silagaZeavTandil silagaZeavTandil silagaZeavTandil silagaZeavTandil silagaZe; ekonomikur mecnierebaTa doq-

    torebi, profesorebi nodarnodarnodarnodarnodar WiTanava WiTanava WiTanava WiTanava WiTanava, solomonsolomonsolomonsolomonsolomon

    pavliaSvili;pavliaSvili;pavliaSvili;pavliaSvili;pavliaSvili; ekonomikis doqtorebi ioseb ar-ioseb ar-ioseb ar-ioseb ar-ioseb ar-

    CvaZeCvaZeCvaZeCvaZeCvaZe, jemal kaxniaSvili. jemal kaxniaSvili. jemal kaxniaSvili. jemal kaxniaSvili. jemal kaxniaSvili.

    leo Ciqavaleo Ciqavaleo Ciqavaleo Ciqavaleo Ciqava _ saqarTvelos mecniere-

    baTa erovnuli akademiis wevr-korespondenti;

    Teimuraz beriZe Teimuraz beriZe Teimuraz beriZe Teimuraz beriZe Teimuraz beriZe _ ekonomikur mecni-

    erebaTa doqtori, profesori.

    gamomcemloba `siaxle~, 2012.

    ISBN 978-9941-9134-0-2

    r. asaTiani, 2012;

    UDC(uakuakuakuakuak) 33(031)a-871a-871a-871a-871a-871

  • 3r ec e n z i i s m a g i e r

    nebismieri mecnierebis ganviTarebisaTvis Zalze mniSvnelo-

    vania Sesabamisi mecnieruli aparati da misi adekvaturi gamoy-

    eneba, rac swori daskvnebis gakeTebis saSualebas iZleva. cno-

    bilia, rom mecnieruli aparatis Semadgeneli nawilia zusti

    terminologia, terminebis zedmiwevniT sruli ganmarteba. sa-

    zogadoebrivi mecnierebebisaTvis da kerZod, ekonomikuri mec-

    nierebisaTvis es garemoeba ormagad aqtualuria, vinaidan termi-

    nebis saSualebiT xorcieldeba ekonomikuri movlenebisa da pro-

    cesebis urTierTkavSirebis kvleva, kvlevis Sedegebis Sejameba,

    metic, mecnieruli terminebis sizustisa da raodenobis mixed-

    viT msjeloben ama Tu im mecnierebis ganviTarebis doneze.

    bolo wlebSi saqarTvelos sacnobaro da saleqsikono eko-

    nomikur literaturaSi sakmaod bevri leqsikoni Tu cnobari

    gamovida ekonomikis cnebebsa da kategoriebze, rac udaod misa-

    salmebelia. ganmartebiTi leqsikonebis gamosvlis dRevandeli

    aucilebloba ganpirobebulia ekonomikaSi radikaluri cvlile-

    bebiT, meurneobriobis Tvisebrivad axal modelze _ sabazro

    ekonomikaze gadasvliT. gansakuTrebuli mniSvneloba ki SeiZi-

    na sabazro ekonomikis amsaxveli ekonomikuri da sabanko ter-

    minologiis sistematizaciis sakiTxma.

    aRniSnuli problemis gadawyvetis saqmeSi, Cveni Rrma rwme-

    niT, mniSvnelovan wvlils Seitans ekonomikur mecnierebaTa

    doqtoris, profesor rozeta asaTianis mier momzadebuli ` Tana-

    medrove ekonomikis enciklopediuri leqsikoni~. masSi yura-

    dRebas iqcevs ori monaTesave, magram mainc gansxvavebuli dar-

    gis _ ekonomikisa da biznesis terminebis axsna-ganmarteba.

    pirvel SemTxvevaSi avtori iZleva ekonomikis sxvadasxva mx-

    aris axsnas, xolo meore SemTxvevaSi mocemulia biznesgaremoSi

    konkretuli qmedebebisa da qcevebis amsaxveli terminebis gan-

  • 4marteba, rac udaod garkveul siaxles warmoadgens saleqsikono

    da sacnobaro literaturaSi.

    leqsikonSi mocemulia ekonomikuri da sabanko terminebis,

    saerTaSoriso ekonomikuri da safinanso institutebis, ekono-

    mikuri klasifikatorebis, koncefciebis, Teoriebisa da moZRvrebe-

    bis axsna-ganmarteba, gadmocemulia gamoCenili mecnier-ekono-

    mistebis biografiuli monacemebi da a.S. aRsaniSnavia, rom

    avtori ar ifargleba mxolod terminebis ganmartebiT, aramed

    iZleva maT siRrmiseul axsnas (magaliTad, ekonomikuri Teoria,

    ekonomiqsi da sxv.), rac aseve leqsikonis Rirebul mxaresa da

    siaxles warmoadgens.

    enciklopediuri leqsikoni, Tavisi formiTa da SinaarsiT

    seriozuli ganacxadia, Sedgenilia imgvarad, rom saSualebas

    aZlevs mkiTxvels ara marto profesiulad daeuflos ekono-

    mikur terminologias, aramed kargad gaerkves Tanamedrove ekono-

    mikis rTul urTierTkavSirebSi.

    leqsikonSi warmodgenili ZiriTadi terminebis ganmartebe-

    bi mTlianad Seesabameba saerTaSoriso standartebs da asaxavs

    ekonomikuri mecnierebis Tanamedrove miRwevebs, rac udavod

    mniSvnelovania ekonomikis globalizaciis pirobebSi.

    Teimuraz beriZeTeimuraz beriZeTeimuraz beriZeTeimuraz beriZeTeimuraz beriZe

    ekonomikur mecnierebaTa

    doqtori, profesori

  • 5w i n a s it y v a o b a

    leqsikonSi Tavmoyrilia Tanamedrove sabazro ekonomi-kaSi gamoyenebuli terminebi da cnebebi, warmodgenilia ekonomikis

    dargis msoflioSi cnobili zogierTi ucxoeli mecnierisa da

    Rvawlmosili qarTveli ekonomistebis, maT Soris, saqarTvelos

    mecnierebaTa erovnuli akademiis akademikosebisa da wevr-kores-

    pondentebis biografiebi.

    leqsikons erTvis statiaTa anbanuri da Tematuri saZie-

    beli, msoflios qveynebis reitingi, dadgenili adamianis ganviTarebis

    indeqsis (HDI) safuZvelze, agreTve qveynebisa da teritoriebisanbanuri CamonaTvali valutebisa da kodebis CvenebiT.

    leqsikons safuZvlad daedo qarTuli da ucxouri eko-

    nomikuri literatura (enciklopediebi, leqsikonebi, monografi-

    ebi, statiebi), maT Soris, devid u. pirsis saerTo redaqciiT

    gamocemuli `makmilanis Tanamedrove ekonomiqsis leqsikoni~

    (meoTxe gamocema), `oqsfordis ganmartebiTi biznes-leqsikoni~,

    o. blanSaris `makroekonomika~, agreTve Cveni naSromebi - `eko-

    nomiqsi~ (ganmartebiTi leqsikoni, mesame gadamuSavebuli gamocema),

    `Tanamedrove ekonomikis ganmartebiTi leqsikoni~, `ekonomikisa

    da biznesis leqsikoni~, `momsaxureba da sabazro sistema~,

    `ekonomikuri Teoria da ekonomiqsi: erTianoba da gansxvaveba~,

    `globalizacia, ekonomikuri Teoria da saqarTvelo~ da a.S.

    wignSi umetesad Sesulia sakuTriv avtoriseuli gansaz-

    Rvrebebi, Camoyalibebuli xangrZlivi (22 wlis manZilze) samec-

    niero-pedagogiuri muSaobis procesSi. amitom zogierTi ter-

    mini (cneba) sxvebTan SedarebiT vrclad aris ganmartebuli.

    yovelive zemoTqmulis gaTvaliswinebiT, leqsikoni, SeiZleba

    iTqvas, originaluria.

    vuZRvni Cemi ZvirfasivuZRvni Cemi ZvirfasivuZRvni Cemi ZvirfasivuZRvni Cemi ZvirfasivuZRvni Cemi Zvirfasi

    mSoblebis mSoblebis mSoblebis mSoblebis mSoblebis _ _ _ _ _ qeTevan da SalvaqeTevan da SalvaqeTevan da SalvaqeTevan da SalvaqeTevan da Salva

    asaTianebis naTel xsovnasasaTianebis naTel xsovnasasaTianebis naTel xsovnasasaTianebis naTel xsovnasasaTianebis naTel xsovnas

  • 6mocemuli terminebi da cnebebi exeba ara mxolod ekono-

    mikis erT romelime sferos, aramed mTel ekonomikas, rogorc

    mikro-, ise mezo-, makro- da megaekonomikas.

    enciklopediuri leqsikoni Sedgenilia Semdegi wesebis dacviT:

    1. sasaTauro terminebi, cnebebi, gamoTqmebi dalagebulia

    qarTuli anbanis mixedviT;

    2. sasaTauro sityva (sityvebi) gamoyofilia naxevrad

    Savi mTavruli SriftiT;

    3. terminis ganmarteba mocemulia mxolod ekonomikur

    aspeqtSi;

    4. sasaTauro sityvis (sityvebis) Semdeg frCxilebSi mo-

    cemulia inglisuri Sesatyvisi;

    5. Tu sasaTauro sityva ucxouri warmoSobisaa, inglisuri

    Sesatyvisis Semdeg transkrifciaSi mocemulia misi etimologia;

    6. niSani ` < ~ niSnavs: warmodgeba... gan;

    7. leqsikonSi qarTul enaze mocemulia Tanamedrove piro-

    bebSi damkvidrebuli inglisuri sityvebisagan momdinare

    abreviaturebi. mag., kaf-i (CAF - Cost and Freight _ Rirebuleba dafraxti).

    vfiqrobT, ganmartebiTi leqsikoni daexmareba mkiTxvels,

    gaerkves sabazro urTierTobebis rTul labirinTebSi, amasTan, igi

    xels Seuwyobs saqarTveloSi sabazro ekonomikis terminebisa da

    cnebebis gavrceleba-damkvidrebas.

    did madlobas vuxdi saredaqcio kolegiasa da recenzen-

    tebs gaweuli SromisaTvis.

    mkiTxvelis yvela obieqtur SeniSvnasa da winadadebas avto-

    ri madlierebis grZnobiT miiRebs da gaiTvaliswinebs Semdgom

    gamocemaSi.

    rororororozeta asaTianizeta asaTianizeta asaTianizeta asaTianizeta asaTiani

    ekonomikur mecnierebaTa

    doqtori, profesori

    Tbilisi

    aprili, 2012

  • 7leqsikonSi gamoyenebuli abreviaturebi

    bsp - biznesis socialuri pasuxismgebloba

    gaero - gaerTianebuli erebis organizacia

    eas - erovnul angariSTa sistema

    emf - erTpirovnuli mflobelobis firma

    Tez - Tavisufali ekonomikuri zona

    mep - mTliani erovnuli produqti

    mesk moxalise eqspertTa saerTaSoriso korpusi

    mtp - mecnierul-teqnologiuri progresi

    mSp - mTliani Sida produqti

    sif - Rirebuleba, dazRveva, fraxti

    srn - savaldebulo rezervebis norma

    ssdk - saerTaSoriso standartuli dargobrivi klasifikacia

    ssf saerTaSoriso savaluto fondi

    fss federaluri sarezervo sistema

    Sps - SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba

    Sso Sromis saerTaSoriso organizacia

    ASPE sazogadoebrivi seqtoris ekonomikis mkvlevarTa asociaciaEACT Tavisufali vaWrobis evropuli asociaciaEBRD evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankiEC evropuli gaerTianebaEEC evropuli ekonomikuri gaerTianebaEMPI valutis bazarze zewolis indeqsiEU evrokavSiriEU-GBC evrokavSir-saqarTvelos biznessabWoGATT tarifebisa da vaWrobis Sesaxeb generaluri SeTanxmebaHDI - adamianis ganviTarebis indeqsiIBRD rekonstruqciisa da ganviTarebis saerTaSoriso bankiISIC - yvela saxis ekonomikuri saqmianobis saerTaSoriso standartuli

    samrewvelo klasifikacia

    MNC transerovnuli (transnacionaluri) korporaciaNACE - evropuli kavSiris ekonomikuri saqmianobis mTavari samrewvelo

    klasifikacia

    NICs axali industriuli qveynebiOECD - ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciaUSAID aSS-is saerTaSoriso ganviTarebis saagentoWTO msoflio savaWro organizacia

  • 8qarTuli anbani

    aaaaa an

    bbbbb ban

    ggggg gan

    ddddd don

    eeeee en

    vvvvv vin

    zzzzz zen

    TTTTT Tan

    iiiii in

    kkkkk kan

    lllll las

    mmmmm man

    nnnnn nar

    ooooo on

    ppppp par

    JJJJJ Jan

    rrrrr rae

    sssss san

    ttttt tar

    uuuuu un

    fffff far

    qqqqq qan

    RRRRR Ran

    yyyyy yar

    SSSSS Sin

    CCCCC Cin

    ccccc can

    ZZZZZ Zil

    wwwww wil

    WWWWW War

    xxxxx xan

    jjjjj jan

    hhhhh hae

  • 9aaaaaabandonmenti abandonmenti abandonmenti abandonmenti abandonmenti (abandon-

    ment) - - - - - dazRveuli qonebisdakargvis, ganadgurebis an sxva

    msgavs SemTxvevaSi (mag., gemis

    CaZirvis gamo), sakuTrebis uf-

    lebaze uaris Tqmisa da aRniS-

    nuli faqtis dadasturebis sa-

    fuZvelze, mzRvevelis mier daz-

    Rvevis Tanxis mTlianad gadax-

    da mesakuTrisaTvis.

    absenteizmi absenteizmi absenteizmi absenteizmi absenteizmi (absenteeism)----- 1. samsaxuridan daTxovna sa-

    muSaos arasapatio mizeziT

    gacdenis gamo; 2. warmoebis fi-

    nansuri marTvis gamocalkave-

    ba misi teqnologiuri aspeqte-

    bisgan.

    absoluturi mogeba absoluturi mogeba absoluturi mogeba absoluturi mogeba absoluturi mogeba (ab-solute profit) im Semosavlis to-li mogeba, romelsac firma iR-

    ebs saqonlis (momsaxurebis)

    gayidviT, danaxarjebis gamo-

    qviTvis Semdeg.

    absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-

    bababababa (absolute advantage) - - - - - 1. upi-ratesoba, romelic aqvs erT

    mwarmoebels sxvebTan Sedare-

    biT maRali Sromis mwarmoeb-

    lurobis safuZvelze erTeu-

    li produqciis warmoebaze na-

    klebi resursebis gamoyenebis

    Sedegad; 2. upiratesoba, romel-

    ic aqvs erT qveyanas sxvebTan

    SedarebiT, Tu mas, gamomdinare

    Tavisi bunebrivi (natural advan-tage) an SeZenili (acquired ad-vantage) upiratesobebidan (xe-lsayreli bunebrivi pirobebi,

    mowinave teqnologia, kvalifi-

    ciuri samuSao Zala da a.S.),

    SeuZlia ufro efeqtianad awar-

    moos (erTeul danaxarjze meti

    produqcia miiRos) esa Tu is

    saqoneli. saerTaSoriso vaWro-

    ba ki iZleva imis SesaZleblo-

    bas, rom TiToeuli qveyana

    daspecialdes im saqonlis war-

    moebaSi, romlisTvisac mas aqvs

    es konkretuli upiratesobebi.

    mag., iaponias, SeZenili upirate-

    sobis safuZvelze, imis gamo,

    rom aqvs mowinave teqnologia,

    hyavs maRalkvalificiuri spe-

    cialistebi, SeuZlia bevrad

    iafad awarmoos, vTqvaT, motori-

    zebuli gadazidvis saSuale-

    bebi, vidre zogierT sxva qveya-

    nas. uzbekeTs, bunebrivi upi-

    ratesobebidan gamomdinare,

    ufro efeqtianad SeuZlia awar-

    moos bamba, vidre ukrainas, bal-

    tiispireTis qveynebs da bevr

    sxva qveyanas. saqarTvelos, aseve,

    bunebrivi upiratesobebidan ga-

    momdinare, gacilebiT efeqti-

    anad SeuZlia awarmoos xili,

    vidre ruseTsa da zogierT sxva

    qveyanas. magram saerTaSorisosaerTaSorisosaerTaSorisosaerTaSorisosaerTaSoriso

    vaWrobaSi sxvaoba absolu-vaWrobaSi sxvaoba absolu-vaWrobaSi sxvaoba absolu-vaWrobaSi sxvaoba absolu-vaWrobaSi sxvaoba absolu-

    tur xarjebs Soris ar as-tur xarjebs Soris ar as-tur xarjebs Soris ar as-tur xarjebs Soris ar as-tur xarjebs Soris ar as-

    rulebs mTavar rols, aq ar-rulebs mTavar rols, aq ar-rulebs mTavar rols, aq ar-rulebs mTavar rols, aq ar-rulebs mTavar rols, aq ar-

    absoluturi upiratesobaabsoluturi upiratesobaabsoluturi upiratesobaabsoluturi upiratesobaabsoluturi upiratesoba

  • 10

    sebisebisebisebisebiTia mocemuli saqonlisTia mocemuli saqonlisTia mocemuli saqonlisTia mocemuli saqonlisTia mocemuli saqonlis

    warmoebis alternatiul Ri-warmoebis alternatiul Ri-warmoebis alternatiul Ri-warmoebis alternatiul Ri-warmoebis alternatiul Ri-

    rebrebrebrebrebulebebs Soris gansxva-ulebebs Soris gansxva-ulebebs Soris gansxva-ulebebs Soris gansxva-ulebebs Soris gansxva-

    veba. veba. veba. veba. veba. roca es Rirebuleba mo-

    cemul qveyanaSi ufro daba-

    lia, vidre sxva qveyanaSi, maSin

    saqme gvaqvs SefardebiT upi-

    ratesobasTan.

    absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-

    bisbisbisbisbis Teoria Teoria Teoria Teoria Teoria (theory of absoluteadvantage) - - - - - Teoria, romlis mi-xedviTac A qveyanas, romelsacaqvs bunebrivi (xelsayreli bu-

    nebrivi pirobebi) an SeZenili

    (mowinave teqnologia, kvali-

    ficiuri samuSao Zala da a.S.)

    upiratesobebi, SeuZlia ufro

    efeqtianad awarmoos esa Tu is

    saqoneli (e.i. gamouSvas erTeul

    danaxarjze meti produqcia),

    vidre B qveyanas.ar aris aucilebeli aseTi

    saxis absoluturi upiratesoba

    niSnavdes imas, rom A qveyanasSeuZlia warmatebiT moaxdinos

    am saqonlis eqsporti B qveya-naSi, vinaidan B qveyana SeiZle-ba flobdes SefardebiT upi-

    ratesobas mocemuli saqonlis

    warmoebaSi.

    absoluturi upiratesobis

    Teoria pirvelad daamuSava a.

    smiTma naSromSi: `gamokvleva

    xalxTa simdidris bunebisa da

    mizezebis Sesaxeb~.

    absoluturi fasebi absoluturi fasebi absoluturi fasebi absoluturi fasebi absoluturi fasebi (ab-solute prices) SefardebiTi

    fasebisgan gansxvavebiT, uSua-

    lod fuliT, fuladi erTeu-

    liT gamoxatuli fasebi saqo-

    nelsa da momsaxurebaze.

    absorbcia absorbcia absorbcia absorbcia absorbcia (absorption) wer-tili (zRvari), romelic gamoxa-

    tavs bazris gajerebas fasiani

    qaRaldebiT da yoveli damate-

    biTi partia uaryofiT gavle-

    nas axdens fasze.

    agenti agenti agenti agenti agenti (agent) [

  • 11

    da a.S.

    agraruli revolucia agraruli revolucia agraruli revolucia agraruli revolucia agraruli revolucia (ag-rarian revolution) organizaciu-li da teqnikuri cvlilebebis

    safuZvelze sasoflo-sameurneo

    warmoebis mniSvnelovani gazr-

    da. agraruli revolucia mWid-

    ro kavSirSia industrializa-

    ciasTan. igi gulisxmobs mzard

    investiciebs agrarul seqtorSi

    (soflis meurneobaSi, satyeo

    meurneobaSi, nadirobasa da me-

    TevzeobaSi) Tanamedrove man-

    qana-mowyobilobebis danergvis,

    miwaTmoqmedebis, mecxoveleobisa

    da mevenaxeobis ganviTarebis

    mizniT. yovelive es ganapirobebs

    Sromis mwarmoeblurobis mk-

    veTr amaRlebas, kapitalukuge-

    bis gadidebas, rac, agraruli

    seqtoris gadidebasTan erTad,

    xels uwyobs samuSao Zalis

    gamoTavisuflebas agraruli

    warmoebidan da mis dasaqmebas

    momsaxurebis an industriul

    seqtorebSi, rogorc es damaxa-

    siaTebelia ganviTarebuli qvey-

    nebisaTvis.

    agraruli seqtori agraruli seqtori agraruli seqtori agraruli seqtori agraruli seqtori (ag-rarian sector) - - - - - ekonomikis seq-tori, romlis Semadgenloba-

    Sic Sedis sasoflo-----sameurneo

    SromiT dasaqmebuli, kvebis

    produqtebisa da nedleulis

    (xe-----tye, bamba da a.S.) mwarmoe-

    beli mosaxleoba. igi, rogorc

    wesi, ekonomikis SedarebiT da-

    balSemosavliani seqtoria,

    garkveulwilad Sedgeba arasa-

    saqonlo meurneobebisagan da

    ekonomikaSi misi maRali xved-

    riTi wona ZiriTadad damaxas-

    iaTebelia ganviTarebadi qvey-

    nebisaTvis.

    gaeros ssdkssdkssdkssdkssdk-----is mixedviT,

    agraruli seqtori ekonomikis

    pirveladi seqtoria. masSi Se-

    dis soflis meurneoba, satyeo

    meurneoba, nadiroba da meTev-

    zeoba.

    agregireba agregireba agregireba agregireba agregireba (aggregation)[

  • 12

    leobis ganaTlebis donis ind-

    eqsi. maTi SejerebiT gamoiyva-

    neba saSualo maCvenebeli, rome-

    lic gamoxatavs mocemuli qvey-

    nis reitings adamianis ganvi-

    Tarebis indeqsis mixedviT.

    aRniSnuli maCveneblis mi-

    xedviT qveynebi iyofa 4 jgu-

    fad: 1. Zalian maRali indeqsis

    mqone; 2. maRali indeqsis mqone;

    3. saSualo indeqsis mqone da

    4. dabali indeqsis mqone qvey-

    nebad. 2011 wels gamokvleu-

    li 187 saxelmwifodan Zalze

    maRali donisaa 47, maRali do-

    nis _ _ _ _ _ 47, saSualo donis _ _ _ _ _ 47,

    xolo dabali donis _ _ _ _ _ 46 qve-

    yana. saqarTvelo HDI-----is mixed-viT maRali reitingis mqone

    saxelmwifoTa jgufs ganekuT-

    vneba da uWiravs 75-----e adgili.

    adamianiseuli kapitaliadamianiseuli kapitaliadamianiseuli kapitaliadamianiseuli kapitaliadamianiseuli kapitali

    (human capital) ----- inteleqtua-luri kapitali, romelic gamo-

    xatavs adamianis profesiul

    dones, mis ganaTlebas, kvali-

    fikacias, codnas da gamocdile-

    bas. rac ufro maRalia misi

    xarisxi, miT ufro maRalia Sro-

    mis mwarmoebluroba.

    adamianiseul kapitals qmnis

    investiciebi adamianiseul re-

    sursebSi, romlis mizania TviT

    adamianis, misi inteleqtualuri

    potencialis, SemoqmedebiTi

    unaris ganviTarebis safuZvelze

    warmoebis efeqtianobis amaR-

    leba. aseTi investirebis mi-

    zanSewoniloba damokidebulia

    imaze, ramdenad metia Semosav-

    lebi danaxarjebze da dacu-

    lia Tu ara standartuli sa-

    investicio kriteriumebi.

    zogierTi ekonomistis, mag.,

    j. kendrikis azriT, adamianise-

    uli kapitalis Rirebuleba un-

    da Sevides erToblivi aqtive-

    bis Rirebulebasa da sazoga-

    doebis erovnul simdidreSi.

    adaptaciis lagi adaptaciis lagi adaptaciis lagi adaptaciis lagi adaptaciis lagi (adapta-tion lag) - - - - - drois periodi cvli-lebis Sesaxeb signalis miRe-

    bidan adaptaciis dawyebamde.

    adgilobrivi biujetiadgilobrivi biujetiadgilobrivi biujetiadgilobrivi biujetiadgilobrivi biujeti

    (local budget) - - - - - xelisuflebisadgilobrivi organoebis, munici-

    paluri warmonaqmnis biujeti,

    romelsac adgenen, amtkiceben

    da gankargaven adgilobrivi

    TviTmmarTvelobis organoebi.

    adendumi adendumi adendumi adendumi adendumi (addendum) [

  • 13

    nakveTi administraciis mier

    gadawyvetilebis miRebidan misi

    aRsrulebis dawyebamde. lagis

    es saxeoba gansakuTrebul gav-

    lenas axdens fulad-----sakredi-

    to politikaze. misi xangr-

    Zlivoba damokidebulia marTvis

    efeqtianobaze da mis swraf

    reagirebaze, an iSviaT, magram

    ufro radikalur cvlilebebze.

    administraciuli fasiadministraciuli fasiadministraciuli fasiadministraciuli fasiadministraciuli fasi

    (administrative price) - - - - - fasi, ro-melic dgindeba fizikuri an iu-

    ridiuli pirebis gadawyvetile-

    biT da ar aris sabazro Zalebis

    obieqturi TamaSis Sedegi. admi-

    nistraciuli fasis dadgena Se-

    iZleba im SemTxvevaSi, rode-

    sac saqonels yidis monopolis-

    ti an saxelmwifo organo. sa-

    pirispiroa _ _ _ _ _ moqnili fasi.

    avali avali avali avali avali (aval) (frang. aval) -----saTamasuqo Tavdeboba, romelsac

    kisrulobs mesame piri (aval-

    isti) gansakuTrebuli sagar-

    antio baraTis gacemiT. aval-

    istis xelis mowera aucile-

    belia Tamasuqis winapirze an

    damatebiT furcelze _ _ _ _ _ alon-

    Jze. sagareo-----savaWro garige-

    bebSi avalistis rolSi gamo-

    dis importioris banki.

    avansi avansi avansi avansi avansi (advance) (frang.avance) _ _ _ _ _ fuladi Tanxa, rome-lic winaswar gaicema momava-

    li gadasaxdelis xarjze. Cveu-

    lebriv, avansis saxiT gaicema

    gadasaxdeli Tanxis daaxloe-

    biT 10-----40%.

    avansireba avansireba avansireba avansireba avansireba (advancement)(frang. avancer) - - - - - avansis gacema.

    avansirebuli kapitaliavansirebuli kapitaliavansirebuli kapitaliavansirebuli kapitaliavansirebuli kapitali

    (advance capital) - - - - - warmoebaSiwinaswar dabandebuli kapita-

    li fuladi Tanxis an qone-

    brivi faseulobis saxiT.

    avantaJi avantaJi avantaJi avantaJi avantaJi (avantage) (frang.avantage) - - - - - xelsayreli mdgo-mareoba, pirovnebis (jgufis)

    sargebloba, upiratesoba.

    averaJi averaJi averaJi averaJi averaJi (averaging) - - - - - sabir-Jo TamaSis strategia, romel-

    ic iTvaliswinebs drois gar-

    kveul SualedSi gamoSvebuli

    aqciebis yidva-----gayidvas misi kur-

    sis cvlilebis Sesabamisad.

    aviazednadebi aviazednadebi aviazednadebi aviazednadebi aviazednadebi (airway bill)- - - - - aviatvirTbaraTi, gadazidvis

    kontraqtis damadasturebeli

    savaWro qviTari.

    avizo avizo avizo avizo avizo (aviso, advice) [

  • 14

    nis banki meanabres, misi anabris

    erTi angariSidan meoreze gada-

    tanis Sesaxeb.

    aaaaavista vista vista vista vista (a vista) [

  • 15

    erToblivi moTxovnis stimu-

    lirebaze. rodesac ekonomika-

    Si iwyeba vardna, mTavrobis mier

    gadasaxadebis saxiT akrefili

    Tanxa avtomaturad mcirdeba,

    vinaidan recesiis periodSi

    yvela saxis Semosavali (maT

    Soris xelfasi, mogeba da a.S.)

    mcirdeba da sagadasaxado Se-

    natanebic saxelmwifo biujetSi

    klebulobs (imis gamo, rom maTi

    sidide uSualod ekonomikuri

    saqmianobis Sedegebzea damok-

    idebuli). sagadasaxado amon-

    agebis avtomaturi Semcireba

    astimulirebs erTobliv moTx-

    ovnas da, aqedan gamomdinare,

    amcirebs ekonomikur ryeva-

    dobas.

    imis gamo, rom ekonomikuri

    aRmavlobis periodSi yvela

    saxis Semosavali (maT Soris

    xelfasi, mogeba da a.S.) izrdeba,

    sagadasaxado Senatanebic sax-

    elmwifo biujetSi matulobs.

    avtomaturi stabiliza-

    toris rols saxelmwifo so-

    cialuri xarjebic asrulebs.

    kerZod, recesiis dros, rode-

    sac ikveceba samuSao adgile-

    bi, is pirebi, romlebmac dakarg-

    es samuSao, iReben sxvadasxva

    saxis fulad daxmarebas (maT

    Soris, umuSevrobisTvis dazRve-

    vas). saxelmwifo socialuri

    xarjebis avtomaturi gadide-

    ba astimulirebs erTobliv

    moTxovnas da, maSasadame, am-

    cirebs ekonomikur ryevadobas.

    avtomaturi stabiliza-

    torebis efeqtianoba arc ise

    maRalia, rom mTlianad mospos

    ekonomikaSi moklevadiani vard-

    nis SemTxvevebi, magram igi war-

    moqmnis stabilurobis elemen-

    tebs, umuSevrobisa da inflaci-

    is winaaRmdeg asrulebs e.w.

    CaSenebuli stabilizatoris

    rols. amitom avtomatur sta-

    bilizatorebs CaSenebul sta-

    bilizatorebsac uwodeben.

    avtonomiuri investi-avtonomiuri investi-avtonomiuri investi-avtonomiuri investi-avtonomiuri investi-

    cia cia cia cia cia (autonomous investment) -----kapitaldabandeba, romelic ar

    aris dakavSirebuli Semosav-

    lebis donis cvlilebasTan.

    aseTi investiciebis magaliTad

    gamodgeba saxelmwifo kapi-

    taldabandebebi, is investicie-

    bi, romlebic xmardeba gamog-

    onebebs, agreTve grZelvadiani

    investiciebis is nawili, romel-

    Ta anazRaureba swrafad ar

    xdeba.

    avtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebi

    (autonomous expenditures) xarjebi, romlebic Semosavleb-

    isgan damoukideblad ganixileba

    modelSi _ Semosavlebi-xarjebi.

    aseTia, magaliTad, saxelmwifo

    xarjebi, investiciebis zogier-

    Ti saxeoba (avtonomiuri inves-

    ticiebi), saeqsporto xarjebi

    da a.S.

    avtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebi

  • 16

    avuari avuari avuari avuari avuari (asset) [

  • 17

    siaim~. 2009 wlis monaceme-

    biT, gaerTianebuli kompaniis

    `aldagi bisiais~ wili bazris

    41,3%-----s Seadgens.

    ale moris ale moris ale moris ale moris ale moris (daib. 1911) (Al-ais Morris) - - - - - frangi ekonomisti,neoliberaluri mimarTulebis

    warmomadgeneli, nobelis premi-

    is laureati ekonomikis darg-

    Si (1988). mieniWa novatoruli

    wvlilisTvis bazrisa da re-

    sursebis efeqtiani gamoyenebis

    TeoriaSi.

    alokaciuri efeqtia-alokaciuri efeqtia-alokaciuri efeqtia-alokaciuri efeqtia-alokaciuri efeqtia-

    noba noba noba noba noba (allocative efficiency) - - - - - 1.produqciis warmoebis opti-

    maluri anu saukeTeso kombi-

    nacia resursebis efeqtiani ko-

    mbinaciis gziT; resursebis ise-

    Ti kombinacia, rodesac produ-

    qcias awarmoeben minimaluri

    alternatiuli danaxarjebiT.

    resursebis aseT gamoyenebas

    teqnikur efeqtianobasac uwo-

    deben; 2. situacia, rodesac

    SeuZlebelia reorganizaciiT

    an gacvliT erTi individis

    moTxovnilebebis dakmayofileba

    meoris interesebis Selaxvis

    gareSe. meore saxelwodebaa

    pareto-efeqtianoba.pareto-efeqtianoba.pareto-efeqtianoba.pareto-efeqtianoba.pareto-efeqtianoba.

    alokaciuri funqcia alokaciuri funqcia alokaciuri funqcia alokaciuri funqcia alokaciuri funqcia (al-location function) - - - - - saxelmwifosSemosavlebisa da xarjebis

    politikis nawili, romelic

    iTvaliswinebs ekonomikaSi gan-

    sazRvruli saxis saqonlisa da

    momsaxurebis warmoebas. sax-

    elmwifos alokaciuri funq-

    cia aucileblobiTaa ganpirobe-

    buli, vinaidan garkveuli sax-

    is dovlaTi, romelic sazoga-

    doebrivi saqonlis saxelwodeb-

    iTaa cnobili, ar SeiZleba sa-

    bazro fasiT miewodos sazoga-

    doebas. saxelmwifos es funq-

    cia ukavSirdeba agreTve gare

    efeqtebis, eqsternaliebis prob-

    lemas, rodesac erTi indivi-

    dis moqmedebas sxvebisTvis mo-

    aqvs xarji an mogeba.

    alokaciuri funqcia saxel-

    mwifos sami funqciidan erT-----er-

    Tia, romlis gansazRvrac r. a.

    masgreivsa da sxva avtorebs

    ekuTvniT. arsebobs agreTve

    saxelmwifos gamanawilebeli

    da stabilizaciuri funqcie-

    bi. miuxedavad imisa, rom Teo-

    riulad am funqciebis erTmane-

    Tisagan gamijvna Zalze mox-

    erxebulia, praqtikaSi isini

    xSirad gaerTianebulia.

    aseTi dayofis mniSvnelo-

    ba imaSi mdgomareobs, rom vi-

    naidan, fasebis meqanizmi ver

    iZleva signals potenciuri

    moTxovnis Sesaxeb, sabazro

    ekonomikaSi SeiZleba dairRves

    arsebuli wonasworoba.

    alonJi alonJi alonJi alonJi alonJi (allonge [

  • 18

    baraTi, avali.

    alpari alpari alpari alpari alpari (al par) - - - - - fasianiqaRaldebis, valutis, Tamasu-

    qis sabazro (sabirJo) kursis

    toloba maT nominalTan (nom-

    inalur RirebulebasTan).

    alternativa alternativa alternativa alternativa alternativa (alternative)[laT. alter erTi oridan] ur-TierTgamomricxavi SesaZleb-

    loba; ori an ramdenime SesaZ-

    leblobidan erTi variantis

    arCeva, romelsac aqvs upirate-

    soba (maT Soris, ekonomikuri).

    alternatiuli danaxalternatiuli danaxalternatiuli danaxalternatiuli danaxalternatiuli danaxFH-FH-FH-FH-FH-

    jjjjjB (B (B (B (B (RirebulebaRirebulebaRirebulebaRirebulebaRirebuleba) ) ) ) ) (opportunitycost) - - - - - xelidan gaSvebuli Sesa-Zleblobebis danaxarji (Rire-

    buleba), im saqonlisa da mom-

    saxurebis alternatiuli dan-

    axarji, romelTa daTmoba auci-

    lebelia mocemuli saqonlisa

    da momsaxurebis sawarmoeblad

    an SesaZenad. sxva sityvebiT,

    ama Tu im saqonlis sawarmoe-

    blad garkveuli resursebis

    arCeva niSnavs sxva, alterna-

    tiuli saqonlis warmoebis Seu-

    Zleblobas.

    nebismier qveyanas, ganviTare-

    bis donis miuxedavad, aqvs war-

    moebrivi SesaZleblobis zRvari.

    mas ar SeuZlia ganusazRvre-

    lad gazardos warmoeba sru-

    li dasaqmebis pirobebSic ki,

    vinaidan yvela moTxovnis dakma-

    yofileba SeuZlebelia resur-

    sebis ukmarisobis gamo. resur-

    sebis SezRuduloba iwvevs war-

    moebis SezRudvasac. amitom

    raime saqonlis warmoeba gana-

    pirobebs imave resursebis

    gamoyenebaze uaris Tqmas sxva,

    alternatiuli produqtis

    sawarmoeblad. amrigad, yvela

    danaxarji, garkveulwilad, al-

    ternatiulia. realur warmoe-

    briv saqmianobaSi aucilebelia

    gaTvaliswinebuli iyos ara mxo-

    lod faqtobrivi fuladi, ara-

    med alternatiuli danaxar-

    jic.

    amalgamacia amalgamacia amalgamacia amalgamacia amalgamacia (amalgama-tion) [frang. amalgame

  • 19

    is procesSi; cveTis kvaloba-

    ze ZiriTadi kapitalis Rire-

    bulebis gadatana mza produ-

    qciaze; 2. fuladi saxsrebis

    miznobrivi gadaricxva da da-

    groveba ZiriTadi kapitalis

    cveTis anazRaurebis mizniT

    Semdgomi gamoyenebisaTvis; 3.

    valis TandaTanobiTi dafarva

    grafikis mixedviT, perioduli

    Senatanebis an valdebulebeb-

    is gamosyidvis gziT.

    amortizaciis norma amortizaciis norma amortizaciis norma amortizaciis norma amortizaciis norma (am-ortization rate) - - - - - amortizaciiswliuri Tanxis procentuli

    Sefardeba ZiriTadi kapitalis

    pirvandel sabalanso Rirebule-

    basTan. amortizaciis wliuri

    normebi diferencirebulia Zir-

    iTadi kapitalis saxeobaTa

    mixedviT.

    ampliacia ampliacia ampliacia ampliacia ampliacia (ampliatio) xel-werilis asli fulis miRebis

    Sesaxeb.

    amxanagoba amxanagoba amxanagoba amxanagoba amxanagoba (company) - - - - - fi-zikuri an iuridiuli pirebis

    gaerTianeba erToblivi ekono-

    mikuri saqmianobisTvis. ganasx-

    vaveben Sereul (komanditur)

    da srul amxanagobas.

    anabari anabari anabari anabari anabari (deposit) - - - - - bankSiSesanaxad da sargeblis miReb-

    is mizniT Setanili fuladi

    Tanxa. arsebobs vadiani da mo-

    kiTxvamde anabari. vadiani ana-

    bari garkveuli vadiT Seit-

    aneba bankSi, xolo mokiTxvam-

    de anabari _ _ _ _ _ Senaxvis vadis

    miuTiTeblad.

    angariSgeba angariSgeba angariSgeba angariSgeba angariSgeba (reporting) -----firmebis, organizaciebis mier

    TavianTi ekonomikuri saqmiano-

    bis Sesaxeb angariSebis peri-

    odulad Sedgena.

    angariSi angariSi angariSi angariSi angariSi (account) - - - - - gan-sazRvruli formiT Sedgenili

    dokumenti, romelic gamoiyene-

    ba ekonomikuri saqmianobis ama

    Tu im aspeqtis gamosaxatavad.

    mag., drois garkveul monakveT-

    Si aqtivisa da pasivis, an kidev,

    maTi maragis cvlilebebis an-

    gariSi, romelic SeiZleba iyos

    auditoruli, buRaltruli,

    kapitalis moZraobis, komerci-

    uli, mimdinare operaciebis, moge-

    bisa da zaralis, sakorespon-

    dento, fiduciaruli da a.S.

    angariSsworeba angariSsworeba angariSsworeba angariSsworeba angariSsworeba (payment,settlement) - - - - - fulis gadaxdavaldebulebebis mixedviT naR-

    di an unaRdo formiT. angariS-

    sworeba SeiZleba ganxorciel-

    des akreditiviT, CekebiT an sxva

    saxis fasiani qaRaldebiT, kred-

    itebiT, urTierTmoTxovnebis

    CaTvliT, xelfasebis gacemiTa

    da a.S.

    angariSsworebis angari-angariSsworebis angari-angariSsworebis angari-angariSsworebis angari-angariSsworebis angari-

    Si Si Si Si Si (paying account) - - - - - angariSi,romelsac banki uxdis iurid-

    iul pirebs fuladi saxsrebis

    Sesanaxad da sxva iuridiul da

    fizikur pirebTan angariSswo-

    angariSsworebis angariangariSsworebis angariangariSsworebis angariangariSsworebis angariangariSsworebis angariSiSiSiSiSi

  • 20

    rebis ganxorcielebisaTvis.

    angariSangariSangariSangariSangariS-----faqtura faqtura faqtura faqtura faqtura (invo-ice) - - - - - savaWro garigebis amsax-veli dokumenti, romelsac gamy-

    idveli adgens da ugzavnis

    myidvels; Seicavs saqonlis mi-

    wodebis sabaziso pirobebs. igi

    moicavs cnobebs gasayidi saqon-

    lisa da fasis Sesaxeb, aseve,

    warmoadgens angariSsworebisaT-

    vis gadaxdis safuZvels. anga-

    riS-faqtura adasturebs saqon-

    lis an momsaxurebis faqtob-

    riv miwodebas myidvelisaTvis.

    anderaitingi anderaitingi anderaitingi anderaitingi anderaitingi (underwrit-ing) - - - - - bolo gamoSvebis fasianiqaRaldebis SeZena maTi gayid-

    vis mizniT. Cveulebriv an-

    deraitings axorcieleben sa-

    investicio dilerebi _ _ _ _ _ an-

    deraiterebi.

    anketa anketa anketa anketa anketa (form, questionnaire[frang. enquete] - - - - - gamokiTxvisfurceli, ZiriTadi dokumenti

    anketirebis gziT gamokvlevis

    CatarebisaTvis.

    anketireba anketireba anketireba anketireba anketireba (inquiry) - - - - - sxva-dasxva movlenasa da RonisZie-

    baze mosaxleobis socialur-----

    fsiqologiuri reaqciis Sesaxeb

    informaciis miRebis meTodi.

    anketirebis procedura Sedge-

    ba anketirebis SemuSavebis, gavr-

    celebis, damuSavebisa da ana-

    lizisagan.

    anketireba aris uSualo

    (interviu) an gaSualebuli (an-

    keta) gziT respondentisagan

    (piri, romlis gamokiTxvac xde-

    ba) pirveladi, verbaluri (si-

    tyvieri) informaciis Sekreba.

    es meTodi farTod gamoiyeneba

    sazogadoebrivi azris Sesas-

    wavlad.

    antidempinguri gadasa-antidempinguri gadasa-antidempinguri gadasa-antidempinguri gadasa-antidempinguri gadasa-

    xadixadixadixadixadi (anti-----dumping duties) - - - - - saba-Jo gadasaxadi, romelic icavs

    erovnul mrewvelobas dempin-

    guri (xelovnurad daqveiTebu-

    li) fasis mqone saqonlis im-

    portisagan.

    antidempinguri kanon-antidempinguri kanon-antidempinguri kanon-antidempinguri kanon-antidempinguri kanon-

    mdebloba mdebloba mdebloba mdebloba mdebloba (anti-----dumping legis-lation) - - - - - dempingis winaaRmdegmimarTuli specialuri samarT-

    lebrivi aqtebi da debulebebi.

    antidovlaTi antidovlaTi antidovlaTi antidovlaTi antidovlaTi (bad) - - - - - pro-duqti, romelsac momxmareb-

    lisTvis uaryofiTi efeqti

    moaqvs. es termini farTod aris

    gavrcelebuli Tanamedrove

    ekonomikur literaturaSi. mas

    gansakuTrebiT xSirad iyeneben

    gare efeqtebTan dakavSirebu-

    li xarjebis ganxilvisas.

    antimonopoliuri ka-antimonopoliuri ka-antimonopoliuri ka-antimonopoliuri ka-antimonopoliuri ka-

    nonmdebloba nonmdebloba nonmdebloba nonmdebloba nonmdebloba (anti-----trust laws)- - - - - msoflios mravali qveynis

    kanonmdebloba, romelic iTval-

    iswinebs warmoebis metismeti

    monopolizaciis (firmebis Ser-

    wyma, erTi firmis mier meoris

    STanTqma, kanonsawinaaRmdego

    SeTanxmebebi bazrebis ganawi-

    angariSangariSangariSangariSangariS-----faqturafaqturafaqturafaqturafaqtura

  • 21

    lebisa da fasebis dadgenis miz-

    niT) SezRudvas. antimonopo-

    liuri kanonebi xels uwyobs

    konkurenciis ganviTarebas, icavs

    mcire da saSualo firmebs.

    anticianticianticianticianticipacia pacia pacia pacia pacia (anticipation)[

  • 22

    sapatimroebSi da a.S. myofi

    pirebi).

    arakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoeba

    (illegal production) erovnulangariSTa sistemis (eas-93)

    Tanaxmad, arakanonieri warmoe-

    ba kanoniT akrZaluli saqmi-

    anobaa (narkotikebis warmoeba

    da ganawileba) an saqmianobis

    is saxeobebi, romlebic nebar-

    Tvis gareSe xorcieldeba. mag.,

    samedicino praqtika licenzi-

    is gareSe. aqedan gamomdinare,

    arakanonieri warmoeba iyofa or

    kategoriad: 1. kanoniT akrZa-

    luli saqonlisa da momsax-

    urebis warmoeba da realiza-

    cia; 2. ekonomikuri saqmiano-

    bis is saxeobebi, romelTa war-

    moeba da realizacia Cveu-

    lebriv nebadarTulia, magram Tu

    xorcieldeba Sesabamisi licen-

    ziis gareSe, maSin isini ara-

    kanonierad iTvleba.

    arakomerciuli organi-arakomerciuli organi-arakomerciuli organi-arakomerciuli organi-arakomerciuli organi-

    zaciazaciazaciazaciazacia (non-----profit institution) - - - - - or-ganizacia, romelic mogebas ar

    iRebs Tavisi ZiriTadi saqmi-

    anobidan. arakomerciuli or-

    ganizacia iqmneba socialuri,

    qvelmoqmedi, kulturul-sagan-

    manaTleblo, samecniero da sam-

    marTvelo miznebis misaRwevad,

    moqalaqeebis janmrTelobis dac-

    vis, fizikuri kulturisa da

    sportis ganviTarebis, moqala-

    qeebis sulieri da sxva aramate-

    rialuri moTxovnilebebis dak-

    mayofilebis, fizikuri da iuri-

    diuli piris uflebebisa da kano-

    nieri interesebis dacvis, kama-

    Tisa da konfliqtebis gadawy-

    vetis da a.S. miznebis misaR-

    wevad. (magaliTad, mravali or-

    ganizacia jandacvisa da ganaT-

    lebis sistemaSi). arakomerciu-

    li organizaciebi SeiZleba Se-

    iqmnas sazogadoebrivi an reli-

    giuri organizaciebis (gaerTia-

    nebebis), arakomerciuli partni-

    orobis, dawesebulebebis, avto-

    nomiuri arakomerciuli orga-

    nizaciebis, specialuri, qvel-

    moqmedi da sxva fondebis, aso-

    ciaciebis, kavSirebisa da sxva

    formebiT, romlebic moqmedi ka-

    nonebiTaa gasaTvaliswinebeli.

    iTvleba, rom aseTi organizaci-

    ebi muSaoben specifikur reJim-

    Si da sxva firmebisagan gansxva-

    vebul miznebs isaxaven.

    arakonkurentuli mox-arakonkurentuli mox-arakonkurentuli mox-arakonkurentuli mox-arakonkurentuli mox-

    marmarmarmarmareba eba eba eba eba (non-----rival consumption)- - - - - saqonlis moxmareba iTvleba

    arakonkurentulad, Tu erTi in-

    dividis mier misi moxmareba

    aranairad ar amcirebs meore

    individisaTvis am saqonlis

    miwodebas. aseTi saqonlis mox-

    mareba ar ukavSirdeba alter-

    natiul danaxarjebs. moxmare-

    bis arakonkurentuloba sa-

    zogadoebrivi saqonlis Tvise-

    baa. amis magaliTia satelevizio

    arakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoeba

  • 23

    signali, gamomdinare iqidan, rom

    erTi individis mier aseTi sig-

    nalis miReba ar amcirebs mis

    xelmisawvdomobas sxvebisaTvis.

    ekonomistebis mtkicebiT, ase-

    Ti tipis saqoneli unda miewo-

    debodes nulovani fasiT yo-

    vel zRvrul (damatebiT) er-

    Teulze.

    aramaterialuri momsa-aramaterialuri momsa-aramaterialuri momsa-aramaterialuri momsa-aramaterialuri momsa-

    xureba xureba xureba xureba xureba (non-----material, intangibleservice) - - - - - Sromis specifikuriekonomikuri forma, romlis

    sasargeblo efeqtic aramate-

    rializebul momsaxurebaSi

    vlindeba.

    ekonomikuri saqmianobis

    saxeobaTa saerTaSoriso stan-

    dartuli samrewvelo klas-

    ifikaciis mixedviT, aramateri-

    aluri momsaxureba or jgu-

    fad iyofa. pirvel jgufs

    miekuTvneba piradi momsaxure-

    ba, meores _ _ _ _ _ socialuri mom-

    saxureba. Tumca amgvari dayo-

    fa pirobiTia, vinaidan arsebobs

    momsaxurebis iseTi saxeobebi,

    romlebic SeiZleba mivakuTvnoT

    rogorc erT, ise meore jgufs.

    magaliTad, ganaTleba, janmrTe-

    lobis dacva, kultura da a.S.

    akmayofilebs ara mxolod pi-

    rad, aramed socialur moTx-

    ovnilebebsac.

    aramaterialur momsaxure-

    bas gansakuTrebuli adgili

    ukavia momsaxurebis sferoSi. mis

    wamyvan dargebSi ekonomikuri

    saqmianoba ganixileba arasaba-

    zro meqanizmis funqcionire-

    bis, sazogadoebrivi saqonlis

    Teoriis, sabiujeto dafinanse-

    bisa da normatiuli ekonomikis

    poziciebidan. dasavleTSi sayo-

    velTaod aRiarebulia, rom

    socialur-----kulturuli momsa-

    xurebis mniSvnelovani nawili,

    agreTve saxelmwifo mmarTvelo-

    bis, uSiSroebis organoebis mom-

    saxureba da sxv., rac sazoga-

    doebriv saqonels warmoadgens,

    qmnis ekonomikis arasabazro

    seqtors.

    aranivTobrivi aqtive-aranivTobrivi aqtive-aranivTobrivi aqtive-aranivTobrivi aqtive-aranivTobrivi aqtive-

    bi bi bi bi bi (goodwill, intangible asset) -----termini, romelic gamoiyeneba

    sabuRaltro aRricxvaSi da

    gamoxatavs firmis aranivTo-

    brivi aqtivebis Rirebulebas.

    Cveulebriv gamoiTvleba ro-

    gorc sxvaoba funqcionirebad

    firmisTvis gadaxdil fassa da

    mis sabalanso Rirebulebas So-

    ris. Tu gasayid firmas aqvs

    kargi reputacia, hyavs mrava-

    li momxmarebeli da klienti,

    romlebic, albaT, darCebian mas-

    Tan misi gayidvis Semdeg, es Se-

    dis mis aranivTobriv aqtivebSi.

    arapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasa-----

    xadixadixadixadixadi (indirect tax) - - - - - sagadasax-ado anaricxi, romelsac saqon-

    lis SeZenisas ixdis myidveli;

    moxmarebaze gadasaxadi, romel-

    arapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaxadixadixadixadixadi

  • 24

    sac krefen gayidvis yoveli

    aqtidan, dawyebuli warmoebrivi

    da ganawilebiTi ciklidan da

    saboloo moxmarebiT damTavre-

    buli. moicavs gayidvaze gada-

    saxads, damatebul Rirebule-

    baze gadasaxads, aqcizur ga-

    dasaxads, saimporto baJs, saqmi-

    anobis monopoliur saxeobebze

    gadasaxads da a.S. Sedis saqon-

    lisa da momsaxurebis sabazro

    fasSi. es gadasaxadebi ganvi-

    Tarebad qveynebSi qmnian saga-

    dasaxado nakrebis ZiriTad ma-

    sas, vinaidan pirdapir gadasax-

    adebTan SedarebiT advilia maTi

    regulireba da akrefa.

    arasabazro momsaxure-arasabazro momsaxure-arasabazro momsaxure-arasabazro momsaxure-arasabazro momsaxure-

    bababababa (non-----market service) - - - - - mom-saxureba, romelic iyideba ara-

    sabazro fasiT da erTeuli mom-

    saxurebis mwarmoebeli resursebi

    (50 procenti da meti) iqmneba

    ara momsaxurebis realizaci-

    iT, aramed samTavrobo trans-

    ferebiT, saojaxo meurneobidan

    nebayoflobiTi SenatanebiT,

    sakuTrebidan miRebuli Semo-

    savlebiT da sxv.

    gaeros erovnuli angariSe-

    bis sistemis klasifikaciis

    mixedviT, arasabazro momsaxure-

    bas miekuTvneba: saxelmwifo

    mmarTvelobis organoebis, erovnu-

    li Tavdacvis, savaldebulo

    socialuri dazRvevisa da so-

    cialuri dacvis momsaxureba;

    ganaTlebisa da mecnieruli

    kvlevis dargSi (umaRles sas-

    wavleblebSi, zogadsaganmanaT-

    leblo skolebSi, profesiul-----

    teqnikur saswavleblebSi, sko-

    lamdel dawesebulebebSi, samec-

    niero-----kvleviT dawesebulebeb-

    Si) saxelmwifos da kerZo ar-

    akomerciuli organizaciebis

    xarjze gaweuli momsaxureba;

    janmrTelobis dacvis sfero-

    Si (saavadmyofoebi, klinikebi,

    sanatoriumebi da sxv., agreTve

    veterinaruli saqmianoba) sax-

    elmwifosa da kerZo arakomer-

    ciuli organizaciebis xarjze

    gaweuli momsaxureba; kerZo ar-

    akomerciuli organizaciebis,

    profesiuli kavSirebis, re-

    ligiuri organizaciebis, tur-

    istuli sainformacio saagen-

    toebisa da klubebis, poli-

    tikuri partiebis, samomxmare-

    blo da samoqalaqo organiza-

    ciebis momsaxureba; momsaxureba

    kulturis, dasvenebisa da gar-

    Tobis sferoSi (biblioTekebi,

    sazogadoebrivi arqivebi, muze-

    umebi, sportuli moednebi da

    klubebi, botanikuri da bi-

    ologiuri baRebi) gaweuli

    saxelmwifo da kerZo arako-

    merciuli organizaciebis xar-

    jze; sasaflao meurneobis or-

    ganizaciasTan, nagvis gatanasa

    da sanitariasTan dakavSirebu-

    li arasabazro momsaxureba;

    arasabazro momsaxurebaarasabazro momsaxurebaarasabazro momsaxurebaarasabazro momsaxurebaarasabazro momsaxureba

  • 25

    saojaxo momsaxureba (Sinamo-

    samsaxureTa momsaxureba).

    arasabazro urTierTo-arasabazro urTierTo-arasabazro urTierTo-arasabazro urTierTo-arasabazro urTierTo-

    bababababa (non-----market relations) - - - - - urTi-erToba, romelic sabazro eko-

    nomikaSi yalibdeba qveynis mak-

    roekonomikuri regulirebis,

    saxelmwifo sawarmoebSi mtkice

    fasebis dadgenis, saxelmwifo

    dakveTebis SemoRebis, mosaxle-

    obis socialur dacvasTan da-

    kavSirebuli RonisZiebebis ga-

    tarebis SemTxvevaSi. arasabaz-

    ro pirobebSi moqmedeben sabi-

    ujeto dafinansebaze myofi

    organizaciebi.

    arasabazro urTierTobis

    arsebobas ZiriTadad ganapiro-

    bebs Semdegi faqtorebi: pirve-

    li, _ _ _ _ _ bazris meqanizmi saSu-

    alebas aZlevs momxmareblebs

    daikmayofilon mxolod moTx-

    ovniT gamoxatuli moTxovnile-

    bebi. magram arsebobs moTxov-

    nilebebi, romelTa fuliT ga-

    zomvac SeuZlebelia. bazari

    maTze ar reagirebs. aseTi saxis

    moTxovnilebebi ukavSirdeba

    gansakuTrebuli tipis saqonel-

    sa da momsaxurebas, romelic

    msoflio ekonomikur liter-

    aturaSi cnobilia ` sazogadoe-

    brivi saqonlis~ saxelwodeb-

    iT. misi kvlavwarmoebis area-

    li qmnis ekonomikis arasaba-

    zro seqtors; meore, _ _ _ _ _ bazars

    ar SeuZlia misTvis niSan-

    doblivi faswarmoqmnis meqaniz-

    mis meSveobiT Seafasos adami-

    anTa saqmianobis saboloo gare

    efeqtebi, romlebic SeiZleba

    gamoixatos rogorc dadebiT,

    ise uaryofiT socialur-----eko-

    nomikur SedegebSi. gare efeqte-

    bis arseboba ganapirobebs ker-

    Zo da socialuri danaxarjeb-

    isa da Sedegebis gamijvnis

    aucileblobas. kerZo danaxar-

    jebi da Sedegebi asaxavs saba-

    zro urTierTobas, maTi tolo-

    ba _ _ _ _ _ sabazro wonasworobas,

    xolo socialuri danaxarje-

    bi da Sedegebi _ _ _ _ _ fsevdosaba-

    zro wonasworobas, romelic

    Tavisi ekonomikuri SinaarsiT

    gacilebiT farToa sabazroze.

    mxolod bazars ar SeuZlia

    fsevdosabazro wonasworobis

    damyareba, igi dgindeba saxelm-

    wifosa da moTxovna-----miwodeb-

    is meqanizmis erToblivi Zal-

    isxmeviT. iq, sadac bazari uZ-

    luria, aucilebelia saxelm-

    wifos Careva; mesame, ekonomikis

    dargebis energo-----, Tbo-----,wyal- - - - - da gazmomaragebis, sar-

    kinigzo mimosvlis, safosto,

    satelefono da satelegrafo

    kavSirgabmulobis da a.S. te-

    qnikuri da teqnologiuri

    specifika, romelic moiTxovs

    warmoebis, ganawilebisa da mox-

    marebis erTian sistemas, war-

    moebuli produqciis Tavisebu-

    arasabazro urTierTobaarasabazro urTierTobaarasabazro urTierTobaarasabazro urTierTobaarasabazro urTierToba

  • 26

    rebebi da moxmarebis masobrivi

    xasiaTi, romelic ganapirobebs

    farTomasStabiani warmoebis

    aucileblobas, ar qmnis ekono-

    mikur sivrces normaluri kon-

    kurenciisaTvis. amitom am dar-

    gebSi saxelmwifo monopolia

    (bunebrivi monopolia) gan-

    pirobebulia obieqturi auci-

    leblobiT, rac arasabazro ur-

    TierTobebSi aisaxeba.

    arasagadasaxado Semosa-arasagadasaxado Semosa-arasagadasaxado Semosa-arasagadasaxado Semosa-arasagadasaxado Semosa-

    valivalivalivalivali (off-budget receipts) - - - - - Se-mosavali, romelic ar aris gaT-

    valiswinebuli sagadasaxado

    kodeqsiT. mas miekuTvneba: li-

    cenzirebisa da sxva saxis sax-

    elmwifo momsaxurebis gawe-

    vidan miRebuli mosakreblebi,

    saxelmwifo biujetis, saxelm-

    wifo qonebis arendidan miRe-

    buli Semosavali da a.S.

    arasrulyofili konku-arasrulyofili konku-arasrulyofili konku-arasrulyofili konku-arasrulyofili konku-

    renciarenciarenciarenciarencia (imperfect competition)- - - - - sabazro situacia, rodesac

    konkurenciis srulyofileba

    irRveva Tundac erTi gamyid-

    velis (an myidvelis) zegav-

    leniT sabazro fasze. igi

    gamoxatavs sabazro struqtur-

    is nebismier formas _ _ _ _ _ monopo-

    lias, oligopolias an monopo-

    liur konkurencias.

    aratradiciuli ekono-aratradiciuli ekono-aratradiciuli ekono-aratradiciuli ekono-aratradiciuli ekono-

    mikamikamikamikamika (non-traditional economy) qveynis ekonomikis arajansaRi

    nawili, romelic warmodgenilia

    zombiekonomikisa (ix.) da nek-

    roekonomikis (ix.) saxiT.

    arafasismieri konarafasismieri konarafasismieri konarafasismieri konarafasismieri konkukukukuku-----

    renrenrenrenrencicicicicia a a a a (non-----price competition) -----nebismieri kanonieri saSualebis

    gamoyeneba, garda fasebis Sem-

    cirebisa, axali momxmareblis

    mizidvis mizniT. arafasismieri

    konkurenciis meTodebs Soris

    aRsaniSnavia reklama, market-

    ingis gaumjobeseba, inovacieb-

    is danergva da a.S.

    araformaluri ekonomi-araformaluri ekonomi-araformaluri ekonomi-araformaluri ekonomi-araformaluri ekonomi-

    kakakakaka (informal economy) ekono-mikis, kerZod Sromis bazris

    mniSvnelovani nawili (gansa-

    kuTrebiT ganviTarebad qveyneb-

    Si). did rols asrulebs dasaq-

    mebisa da Semosavlebis formi-

    rebaSi. im qveynebSi, sadac mo-

    saxleobis zrdis tempebi an

    urbanizacia maRalia, arafor-

    maluri seqtori swrafad iz-

    rdeba qalaqebSi mzardi samu-

    Sao Zalis xarjze, amitom ara-

    formalur seqtorSi warmoe-

    buli saqonlisa da momsaxure-

    bis aRricxva Zalze mniSvnelo-

    vania MmSpmSpmSpmSpmSp-is asaxvisaTvis.

    araformaluri seqtoris

    saerTaSoriso gansazRvreba mi-

    Rebul iqna 1993 wels Sromis

    saerTaSoriso organizaciisa da

    Sromis bazris statistikosTa

    meTxuTmete saerTaSoriso kon-

    ferenciis gadawyvetilebiT.

    araformalur seqtorSi

    arasagadasaxado Semosaarasagadasaxado Semosaarasagadasaxado Semosaarasagadasaxado Semosaarasagadasaxado Semosavalivalivalivalivali

  • 27

    dasaqmebulTa umetesi nawilis

    saqmianoba savsebiT legaluria,

    amasTan, araregistrirebuli an

    aralicenzirebuli, rac gana-

    pirobebs warmoebis danaxarje-

    bis Semcirebas.

    araformaluri searaformaluri searaformaluri searaformaluri searaformaluri seqqqqqto-to-to-to-to-

    ririririri (informal sector) - - - - - ekonomikisseqtori, romelic ar aris Car-

    Tuli oficialur statistika-

    Si. masSi Sedis TviTdasaqme-

    bulTa kategoria, romlis ma-

    Rali xvedriTi woniT gamoirCe-

    va ganviTarebadi qveynebi. TviT-

    dasaqmebulebi asruleben wvril

    Sromatevad samuSaoebs, Tumca,

    xSirad maT mniSvnelovani wv-

    lili SeaqvT erovnuli Semo-

    savlis warmoebaSi.

    TviTdasaqmebulTa Sroma

    xasiaTdeba dabali kapitalte-

    vadobiTa (anu gamoyenebul mow-

    yobilobaTa Rirebulebis gamoS-

    vebul produqciasTan Sefarde-

    bis dabali doniT) da dabali

    kapitalSeiaraRebiT (anu gamoy-

    enebul mowyobilobaTa Rire-

    bulebis daxarjuli Sromis

    RirebulebasTan Sefardebis

    dabali doniT).

    arbitraJi arbitraJi arbitraJi arbitraJi arbitraJi (arbitration, ar-bitrage) [frang. arbitrage]-----1. spe-kulacia riskis gareSe. komer-

    ciuli saqmianoba, romelic

    gulisxmobs ucxouri valut-

    is yidvas fasiani qaRaldebis

    erT bazarze erTdroulad me-

    oreze gayidvis mizniT, sxva-

    dasxva bazarze valutis kur-

    sis sxvaobis safuZvelze moge-

    bis misaRebad. arbitraJi xels

    uwyobs fasebSi mkveTri gansx-

    vavebis daZlevas, rac bazrebis

    efeqtiani funqcionirebis mniS-

    vnelovani faqtoria; 2. sadavo

    saqmeTa ganxilvis meTodi, rode-

    sac mxareebi mimarTaven samedia-

    toro mosamarTles (arbitrs);

    3. samediatoro sasamarTlo, sa-

    dac davas wyvets mosamarTle-----

    Suamavali (arbitri).

    arbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `ad-----hoki~ hoki~ hoki~ hoki~ hoki~ (ar-bitrage ad hoc) - - - - - arbitraJi, ro-melic iqmneba konkretul kon-

    traqtTan dakavSirebuli sada-

    vo sakiTxebis gadasawyvetad.

    uTanxmoebas, rogorc wesi, gani-

    xilavs sami piri: ori arbitri

    (mosarCelisa da mopasuxis) da

    erTi superarbitri. kontraqtSi

    dawvrilebiT aris ganxiluli

    arbitrebis arCevisa da daniS-

    vnis wesebi, dadgenilia gadaw-

    yvetilebaTa miRebis saboloo

    vadebi. Cveulebriv arbitrebad

    iwveven sagareo-----savaWro opera-

    ciebis saukeTeso specialis-

    tebs. isini SeiZleba iyvnen mec-

    nierebi, firmebis prezidentebi,

    advokatebi, saxelmwifo orga-

    nizaciebis mosamsaxureebi. auci-

    leblobis SemTxvevaSi arbitre-

    arbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `ad-----hoki~hoki~hoki~hoki~hoki~

  • 28

    bad SeiZleba miiwvion teqnikuri

    eqspertebi.

    arenda arenda arenda arenda arenda (rent) [

  • 29

    mdeblobasa da normativebTan

    Sesabamisobis, sisrulisa da

    utyuarobis, agreTve, safinan-

    so da qonebrivi mdgomareobis

    eqspertiza, romelsac atareben

    arasauwyebo damoukidebeli

    auditorebi saauditoro obieq-

    tis Seswavlis, Semowmebisa da

    reviziis gziT. auditorul

    momsaxurebad iTvleba agreTve

    zemoT aRniSnul sakiTxebze

    sameurneo subieqtebisaTvis

    gaweuli konsultaciebi da

    daxmareba.

    auditi tardeba saaudi-

    toro standartebisa da dad-

    genili meTodikis Sesabamisad.

    cnobilia sainiciativo da

    savaldebulo auditebi. saini-saini-saini-saini-saini-

    ciativo auditi ciativo auditi ciativo auditi ciativo auditi ciativo auditi tardeba sa-

    meurneo subieqtis iniciativ-

    iT da am ukanasknelis mier

    SerCeuli saaudito Temis

    mixedviT. savaldebulo audi-savaldebulo audi-savaldebulo audi-savaldebulo audi-savaldebulo audi-

    ti ti ti ti ti dawesebulia kanonmdeblo-

    biT garkveuli wris sameur-

    neo subieqtebisaTvis da tar-

    deba periodulad kanoniT dad-

    genil Temaze. auditis Catare-

    ba savaldebuloa:

    - - - - - im sameurneo subieqteb-

    isaTvis, romelTa organizaci-

    ul-----samarTlebrivi formac

    moqmedi kanonmdeblobiT iTval-

    iswinebs mesakuTreTa SezRu-

    dul qonebriv pasuxismgeblo-

    bas;

    _ _ _ _ _ bankebis, sadazRvevo ko-

    mpaniebis, arasabiujeto fond-

    ebis, safondo da sasaqonlo

    birJebisaTvis;

    - - - - - fasiani qaRaldebis emi-

    tentebisa da sainvesticio in-

    stitutebisaTvis;

    - - - - - ucxouri iuridiuli

    pirebisaTvis, romlebic moge-

    bas iReben mocemuli qveynis

    teritoriaze saqmianobiT;

    - - - - - ucxouri sainvesticio

    sawarmoebisaTvis;

    - - - - - sxva sameurneo subieqte-

    bisaTvis, romelTa siac yovel-

    wliurad mtkicdeba.

    auditi fasiani momsaxure-

    baa. igi, rogorc wesi, tardeba

    xelSekrulebis safuZvelze

    saxelmwifo kontrolisagan

    damoukideblad da ar cvlis

    mas.

    auditori auditori auditori auditori auditori (auditor) [

  • 30

    rad, ise auditorul firmebSi.

    auditori valdebulia moipo-

    vos iseTi informacia da masa-

    la, romelic uzrunvelyofs

    saaudito Temis srulyofil

    Seswavlas, Sefasebasa da daskv-

    nis obieqturobas, amasTan,

    gamoricxavs tendenciurobasa

    da calmxrivobas. sameurneo

    subieqtis administracia valde-

    bulia miawodos auditors

    misTvis sasurveli informacia

    da masala, romelTa utyuar-

    obazec pasuxismgebelia sameur-

    neo subieqti. auditis Temis

    Sesaxeb Tavis saboloo mo-

    sazrebas auditori asaxavs daskv-

    naSi, romelic oficialuri

    dokumentia da romlis ward-

    genac nebismier organizaciaSi

    SeiZleba. auditis Sedegebis

    realizacias, rogorc wesi,

    axdenen damkveTi da sxva ad-

    resatebi, romlebic auditorul

    daskvnas iReben. amasTan, kanon-

    mdeblobiT gaTvaliswinebul

    SemTxvevaSi auditors SeuZlia

    Sesabamisi kompetenturi or-

    ganos winaSe dasvas auditoris

    Sedegebis realizaciis sakiTxi.

    auditoruli firma auditoruli firma auditoruli firma auditoruli firma auditoruli firma (audi-tor firm) - - - - - firma, romlis wes-debac iTvaliswinebs mxolod

    auditorul da masTan dakav-

    Sirebul saqmianobas.

    auditoruli saqmianoba

    aris im urTierTobaTa erTob-

    lioba, romelic myardeba audi-

    tis da masTan dakavSirebuli

    saqmianobis momzadebis, Catare-

    bisa da Sedegebis realizaci-

    is procesSi sameurneo sub-

    ieqts (damkveTs), auditors

    (auditorul firmas), agreTve,

    zogierT SemTxvevaSi, xelisu-

    flebis organosa da sxva rome-

    lime mesame pirs Soris, moqme-

    di kanonmdeblobisa da sxva ma-

    regulirebeli normebis safuZ-

    velze.

    rogorc wesi, auditorul

    saqmianobas aregulirebs sax-

    elmwifo. es xdeba kanonebis

    miRebisa da maT Sesrulebaze

    xelisuflebis meTvalyureobis

    gziT. amasTan, saxelmwifo uSu-

    alod ar ereva auditoruli

    firmis saqmianobaSi. auditori

    damoukidebelia saxelmwifos-

    agan, klientisagan, nebismieri

    mesame pirisagan. igi xelmZRv-

    anelobs mxolod kanonebiT, au-

    ditoruli standartebiTa da

    meTodikiT. auditoruli fir-

    ma Tanabrad icavs mesakuTris,

    saxelmwifosa da sazogadoeb-

    is kanonier interesebs.

    auditoruli saqmianobis

    saxelmwifo regulirebis or-

    ganoebi umetes SemTxvevaSi iqm-

    neba xelisuflebis umaRles or-

    ganoebTan (saqarTveloSi am mov-

    aleobas asrulebs auditoru-

    li saqmianobis sabWo, romelic

    auditoruli firmaauditoruli firmaauditoruli firmaauditoruli firmaauditoruli firma

  • 31

    Seqmnilia parlamentTan).

    auditoruli firmis muSa-

    obas mimarTaven auditorTa

    TviTmmarTvelobis organoebi.

    isini amzadeben auditis stan-

    dartebs da sxva meToduri xa-

    siaTis normatiul aqtebs. TviT-

    mmarTvelobis aseTi organoebi

    ZiriTadad auditorTa nebayo-

    flobiTi profesiuli gaer-

    Tianebebia. bevr qveyanaSi maT

    auditoruli palatebi ewode-

    baT.

    saqarTveloSi auditoru-

    li palata Seiqmna 1992 wlis

    damlevs, xolo auditoruli da

    sakonsultacio momsaxurebis

    pirveli aqcionerTa sazogadoe-

    ba _ _ _ _ _ `iberiauditori~ 1990

    wels daarsda. amiT dasabami

    mieca qveyanaSi auditoruli

    saqmianobis dawyebas.

    autraiti autraiti autraiti autraiti autraiti (outright) - - - - - mar-tivi vadiani savaluto gari-

    geba, romelic iTvaliswinebs

    fulis gadaxdas monawile mx-

    areebis mier mkacrad gan-

    sazRvruli `forvardis~ kur-

    siT.

    autsaideri autsaideri autsaideri autsaideri autsaideri (outsider) [

  • 32

    mier dawesebul fass. auqcio-

    ni sajaro vaWrobaa auqcion-

    eris xelmZRvanelobiT, romlis

    drosac gasayid saqonels iZens

    umaRlesi fasis gadamxdeli

    piri. aseT auqcions Cveu-Cveu-Cveu-Cveu-Cveu-

    lebrivi lebrivi lebrivi lebrivi lebrivi anu inglisuri auq-inglisuri auq-inglisuri auq-inglisuri auq-inglisuri auq-

    cioni cioni cioni cioni cioni ewodeba. auqcionis sxva-

    dasxva saxeobaTa Soris aRsa-

    niSnavia agreTve holandiuriholandiuriholandiuriholandiuriholandiuri

    auqcioniauqcioniauqcioniauqcioniauqcioni, sadac vaWroba iwyeba

    maRali fasiT, sanam vinme ar

    gamoTqvams survils SeiZinos

    mocemuli saqoneli bolos ga-

    mocxadebuli fasiT. praqtika-

    Si saqonlis birJebze gamoiye-

    neba ormagi auqcioni, rodesac

    birJis wevri SeiZleba iyos ro-

    gorc gamyidveli, ise myidveli.

    auqcioni ufro metad sa-

    gareo vaWrobaSi gavrcelebu-

    li saqonlis lotebad an calke

    nivTebad gasaRebis xerxia, ro-

    desac saqoneli an misi nimu-

    Sebi gamofenilia dasaTvaliereb-

    lad potenciuri myidvelebi-

    saTvis. auqcionis zogad piro-

    bebs gansazRvravs gamyidveli,

    vaWroba ki iwyeba lotis an niv-

    Tis nomris da sawyisi fasis ga-

    mocxadebiT. auqcioni warmoad-

    gens qonebis iZulebiT gayidvis

    formasac valebis dafarvis miz-

    niT.

    arsebobs daxuruli da Riadaxuruli da Riadaxuruli da Riadaxuruli da Riadaxuruli da Ria

    auqcioni.auqcioni.auqcioni.auqcioni.auqcioni. auqcioni daxurulia

    sadac yvela myidveli weri-

    lobiTi formiT waradgens

    Tavis fass garkveuli saxis

    faseulobis SesaZenad. Ria

    auqcionSi nebadarTulia Sesasy-

    idi qonebis fasis mravaljera-

    di SeTavazeba. am formis auq-

    cionSi monawileobis ufleba

    aqvs qveynis nebismier moqalaqes

    da qveyanaSi registrirebul

    kerZo samarTlis iuridiul

    pirebs, agreTve, es ufleba Sei-

    Zleba hqondeT ucxoel fiz-

    ikur da iuridiul pirebsac.

    auqcionuri bazariauqcionuri bazariauqcionuri bazariauqcionuri bazariauqcionuri bazari (auc-tion market) konkurentulimiwodebis modeli, organizebu-

    li bazari, sadac fasebi regu-

    lirdeba moTxovna-miwodebis

    cvlilebis safuZvelze. misi

    ZiriTadi komponentebia stan-

    dartizebuli saqoneli, anoni-

    muri vaWroba da konkurenciis

    monawileTa sakmao raodenoba.

    aqseleratori aqseleratori aqseleratori aqseleratori aqseleratori (acceler-ator) [

  • 33

    cefcia, romlis Sesabamisad

    produqciis gamoSvebis zrdis

    tempebis cvlilebebi iwvevs

    imave mimarTulebiT investicie-

    bze moTxovnis cvlilebebs. mis

    Tanaxmad, erToblivi wminda in-

    vesticiebi damokidebulia war-

    moebis moculobis mosalod-

    nel cvlilebebze. umartivesi

    formiT es principi SeiZleba

    warmovadginoT Semdegnairad:

    It = aLYt-----1+b,sadac a aris aqseleraciis koe-ficienti, L - - - - - mcire cvlileba,Yt-----1 - - - - - warmoebis moculobiscvlileba wina wels, b - - - - - inves-ticiebi, romlebic mimarTulia

    ZiriTadi kapitalis mwyobri-

    dan gamosuli nawilis Sesacvle-

    lad.

    aqseleratoris principi mniS-

    vnelovan rols asrulebs eko-

    nomikuri ciklis axsnaSi, mag.,

    multiplikatorisa da aqsel-

    eratoris urTierTzemoqmedeb-

    is safuZvelze, agreTve ekono-

    mikuri zrdis TeoriaSi, gan-

    sakuTrebiT harod-----domaris

    TeoriaSi.

    aqseleraciis koefici-aqseleraciis koefici-aqseleraciis koefici-aqseleraciis koefici-aqseleraciis koefici-

    enti enti enti enti enti (accelerator coefficient) -----koeficienti, romelic uCvenebs,

    ramdenjer izrdeba axali in-

    vesticiebi warmoebis moculo-

    bis cvlilebis sapasuxod. igu-

    lisxmeba, rom axali investicie-

    bi unda izrdebodes ufro

    swrafad, vidre warmoebis moc-

    uloba, vinaidan manqana-----danad-

    garebis Rirebuleba Cveulebriv

    mniSvnelovnad aRemateba misi

    wliuri produqciis Rirebule-

    bas.

    aqtivi aqtivi aqtivi aqtivi aqtivi (asset) [

  • 34

    ic Tavisufalia valdebulebe-

    bisa da valebisagan.

    aqtiuri sagadasaxdeloaqtiuri sagadasaxdeloaqtiuri sagadasaxdeloaqtiuri sagadasaxdeloaqtiuri sagadasaxdelo

    balansi balansi balansi balansi balansi (active balance of pay-ments) - - - - - sagadasaxdelo bal-ansi, romelSic sazRvargare-

    Tidan Semosulobebi aRemateba

    qveynis mier sazRvargareT gawe-

    ul xarjebsa da gadasaxdelebs.

    aqtuariusi aqtuariusi aqtuariusi aqtuariusi aqtuariusi (actuary) [

  • 35

    Tulebuli forma, romlis dro-

    sac Tamasuqi waredgineba ara

    importioris banks, aramed,

    orive mxaris SeTanxmebis safuZ-

    velze, romelime pirvelxarisx-

    ovan banks saerTaSoriso bazar-

    ze. amrigad, aqceptur-----rambus-

    nuli kreditiT sargeblobisas

    operaciaSi monawileobs sami

    banki: importioris banki aZlevs

    garantias ganvadebiT nayidi

    saqonlis anazRaurebis Sesax-

    eb pirvelxarisxovan banks ram-

    busnuli valdebulebis for-

    miT. eqsportioris banki gamow-

    ers pirvelxarisxovani bankis

    saxelze gadasapirebel Tama-

    suqs importioris mier gadmot-

    virTul saqonelze. gadaxdis

    vadis dadgomis win importio-

    rs Seaqvs saWiro Tanxa Tavis

    bankSi, romelic, rambusnuli

    valdebulebis Sesabamisad, gada-

    ugzavnis mas pirvelxarisxo-

    van banks. gadaxdis vadis dad-

    gomisas pirvelxarisxovani banki

    gadaugzavnis am Tanxas eqspor-

    tioris banks.

    aqcia aqcia aqcia aqcia aqcia (share, stock) [

  • 36

    aqciebis sakontroloaqciebis sakontroloaqciebis sakontroloaqciebis sakontroloaqciebis sakontrolo

    papapapapaketi keti keti keti keti (controlling stake, controlshare holding) - - - - - erTi pirissargeblobaSi arsebuli aq-

    cioneruli sazogadoebis aqcie-

    bis mTliani raodenobis naw-

    ili, romelic aZlevs mas ufle-

    bas ganaxorcielos kontroli

    am sazogadoebis saqmianobaze.

    aqcizi aqcizi aqcizi aqcizi aqcizi (aqcizuri gada-aqcizuri gada-aqcizuri gada-aqcizuri gada-aqcizuri gada-

    saxadisaxadisaxadisaxadisaxadi) (excise) [

  • 37

    gavleniT, SeiZleba warmoiqmnas

    aJiotaJuri moTxovna aqciebze

    da, Sesabamisad, mkveTrad ga-

    izardos maTi kursi. nominalur

    fasze maRali aqciis kursi emi-

    siuri Semosavlis wyaroa. aqci-

    is kursis dinamikaze did gav-

    lenas axdens qveyanaSi arse-

    buli socialur-----ekonomikuri

    da politikuri viTareba.

    aqcioneri aqcioneri aqcioneri aqcioneri aqcioneri (stockholder,shareholder) [

  • 38

    kuTvneba muSebis xelfasi, me-

    nejerTa gasamrjelo, sakomisio

    gadasaxdeli savaWro firmebi-

    saTvis, sabanko da safinanso

    momsaxurebis sxva mimwodebelTa

    Sromis anazRaureba, honorarebi

    iuridiuli konsultaciebi-

    saTvis, satransporto xarje-

    bis ganaRdeba da sxv.

    aSSaSSaSSaSSaSS-----is saerTaSoriso gan-is saerTaSoriso gan-is saerTaSoriso gan-is saerTaSoriso gan-is saerTaSoriso gan-

    viTarebisviTarebisviTarebisviTarebisviTarebis saagento saagento saagento saagento saagento (Interna-tional Development Agency of USA- - - - - USAID) - - - - - daarsda 1961 welsj. kenedis prezidentobis pe-

    riodSi sagareo daxmarebis

    aqtis miRebis safuZvelze. misi

    ZiriTadi mizania ganviTareba-

    di qveynebis daxmareba ekono-

    mikuri reformebis gatarebaSi,

    kerZod, demokratiis mSeneblo-

    baSi, biznesis xelSewyobaSi,

    mwvave siRaribis daZlevasa da

    stiqiuri ubedurebiT gamowveu-

    li Sedegebis aRmofxvraSi.

    saagento saqarTvelos dax-

    marebas uwevs 1992 wlidan.

    am mizniT man ganvlil period-

    Si 1 mlrd dolarze meti ga-

    moyo. reformebis gatarebaSi

    mniSvnelovan xelSewyobas iTva-

    liswinebs USAID-----is `saqarTve-los biznes-----klimatis refor-

    mis~ proeqti. misi roli did-

    ia energetikis ganviTarebaSi, sa-

    xeldobr, saqarTvelos energe-

    tikis maregulirebeli erovnu-

    li komisiis (semek) kanonmdeb-

    lobis daxvewaSi (1997), eleq-

    troenergiisa (1998) da bune-

    brivi gazis (1999) satarifo

    meTodologiis SemuSavebaSi, li-

    cenzirebis wesebisa da regu-

    lirebis sxva fuZemdebluri do-

    kumentebis SeqmnasaSi da a.S.

    saagento teqnikur, materialur,

    finansur da saganmanaTleblo

    daxmarebas uwevs da moicavs

    regulirebis yvela sferos.

    axali ekonomika axali ekonomika axali ekonomika axali ekonomika axali ekonomika (new eco-nomy) - - - - - ekonomika, romelSic po-zitiurad aisaxeba swrafi teqno-

    logiuri progresis safuZvelze

    sainformacio teqnologiebSi

    ganxorcielebuli fundamentu-

    ri cvlilebebi. axali ekonomika

    qveynis konkurentunarianobis

    mniSvnelovani garantia

    axali zrdis Teoria axali zrdis Teoria axali zrdis Teoria axali zrdis Teoria axali zrdis Teoria (newgrowth theory) - - - - - cnobilia agre-Tve, rogorc endogenuri zr-endogenuri zr-endogenuri zr-endogenuri zr-endogenuri zr-

    disdisdisdisdis Teoria Teoria Teoria Teoria Teoria. tradiciuli zr-

    dis Teoriis modificirebuli

    varianti, romelic xsnis sxvada-

    sxva qveynisTvis grZelvadiani

    balansirebuli zrdis gansxva-

    vebul SesaZleblobebs, amasTan,

    Raribidan mdidar qveynebSi ka-

    pitalis gadadinebis mizezebs.

    axali industriuli qve-axali industriuli qve-axali industriuli qve-axali industriuli qve-axali industriuli qve-

    ynebiynebiynebiynebiynebi (new industrial countries -----NiCs) - - - - - ekonomikuri ganviTare-bis SedarebiT maRali donisa

    da dinamikuri mrewvelobis

    mqone, msoflio vaWrobaSi, sa-

    finanso da sainvesticio siste-

    maSi aqtiurad CarTuli qvey-

    aSSaSSaSSaSSaSS-----is saerTaSoriso ganis saerTaSoriso ganis saerTaSoriso ganis saerTaSoriso ganis saerTaSoriso ganviTarebisviTarebisviTarebisviTarebisviTarebis saagento saagento saagento saagento saagento

  • 39

    nebis mcire jgufi. maT ricx-

    vs miekuTvneba argentina, bra-

    zilia, meqsika, TurqeTi, israe-

    li, saberZneTi, singapuri,

    samxreTi korea, taivani, honkongi

    (CineTis Semadg.).

    axali klasikuri makro-axali klasikuri makro-axali klasikuri makro-axali klasikuri makro-axali klasikuri makro-

    ekonomikaekonomikaekonomikaekonomikaekonomika (new classical mac-roeconomics) - - - - - arsebiTad orTo-doqsuli klasikuri ekonomi-

    kuri Teoria, romelic eyrd-

    noba im Sexedulebas, rom racio-

    naluri molodinis SeTanawyo-

    ba umuSevrobis bunebrivi normis

    koncefciasTan bazrebis efeq-

    tiani gawmendis Sedegia. am

    Teoriis mixedviT, ekonomika myar

    mdgomareobaSia umuSevrobis

    bunebrivi donis pirobebSi,

    xolo cda imisa, rom dairRves

    es wonasworoba, magaliTad,

    umuSevrobis mis bunebriv don-

    eze qvemoT Semcirebis SemTx-

    vevaSi, advilad neitralizde-

    ba ekonomikuri agentebis mier.

    nebismieri cda warmoebisa da

    dasaqmebis stabilizaciisa fis-

    kalur-----sakredito politikis

    gamoyenebiT araefeqtiania da

    ver axdens rogorc mokle-----, ise

    grZelvadian gavlenas realuri

    cvladebis mniSvnelobaze. am

    poziciis arsi mdgomareobs

    imaSi, rom ar arsebobs arCeva-

    ni inflaciasa da umuSevrobas

    Soris moklevadian periodSic

    ki. miuxedavad amisa, iTvleba,

    rom ekonomikuri mecnierebis es

    mimarTuleba monetarizmis gan-

    viTarebaa. misi argumentebi

    gansxvavdeba iseTi cnobili

    monetaristebis daskvnebisagan,

    rogoric m. fridmenia. frid-

    menis azriT, moTxovnis marTvis

    politikam SeiZleba gamoiwvios

    moklevadiani gadaxra warmoe-

    bis moculobisa da umuSevro-

    bis bunebrivi donidan.

    axali klasikuri makroeko-

    nomika cdilobs daasabuTos

    moTxovnis marTvis keinzianuri

    politikis araefeqtianoba da

    yuradReba gadaitanos miwode-

    bis ekonomikur Teoriaze.

    axali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomika

    (new microekonomics) ekonomi-kuri Teoriis erT-erTi mimar-

    Tuleba, romlis momxreebi cdi-

    loben gaaigivon mikro- da mak-

    roekonomika mikroekonomikuri

    dasabuTebis im meqanizmiT, ro-

    melic safuZvlad udevs fase-

    bisa da umuSevrobis cvlile-

    bebs Soris urTierTkavSirs.

    axali mikroekonomika eyr-

    dnoba umuSevrobis bunebrivi

    donis hipoTezas da uaryofs

    bazris monawileTa ufaso da

    srul informirebulobas. axa-

    li mikroekonomika cdilobs

    axsnas umuSevrobis dadebiTi

    bunebrivi donis arseboba da

    uaryofiTi kavSiri fasebsa da

    umuSevrobas Soris, romelic

    axali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomika

  • 40

    gamomdinareobs moklevadiani

    filipsis mrudidan.

    axali mikroekonomikis mo-

    delebi sxvadasxvaa, amasTan, yve-

    la modelisTvis damaxasiaTe-

    belia warmoebis moculobis

    cvlilebebi, gamowveuli winas-

    war ganuWvreteli fasebis Sec-

    vliT. amrigad, erToblivi moTx-

    ovnis araprognozirebadi zrda

    iwvevs inflaciis moulodnel

    zrdas, fasebisa da xelfasebis

    gauTvaliswinebel matebas, rac,

    saboloo angariSiT, ganapiro-

    bebs warmoebis moculobisa da

    dasaqmebis gadidebas. es ki, sxva

    Tanabar pirobebSi, fasebis zrda-

    ze Cveulebrivi reaqciaa.

    axali Sexeduleba inves-axali Sexeduleba inves-axali Sexeduleba inves-axali Sexeduleba inves-axali Sexeduleba inves-

    ticiebze ticiebze ticiebze ticiebze ticiebze (new view on invest-ment) - - - - - investiciebisadmi axa-li midgoma, romelic iTval-

    iswinebs mowyobilobaTa bolo

    Taobis efeqtianobis zrdas, ey-

    rdnoba msjelobas imis Sesax-

    eb, rom Tanamedrove teqnolo-

    giuri progresi aqveiTebs Zir-

    iTadi kapitalis saSualo asaks

    da zrdis im kapitalis wils,

    romelSic ganivTebulia axali

    teqnologia.

    axali politikuri eko-axali politikuri eko-axali politikuri eko-axali politikuri eko-axali politikuri eko-

    nomianomianomianomianomia (new political economy) -----Seiswavlis politikisa da eko-

    nomikis urTierTqmedebis kanon-

    zomierebebs, ikvlevs im poli-

    tikur faqtorebs, romlebic mo-

    qmedeben qveynis ekonomikur

    politikaze.

    axirebaaxirebaaxirebaaxirebaaxireba (fad) - - - - - drois gar-kveul periodSi finansuri inves-

    torebis mzadyofna, gaumarTle-

    beli optimizmidan gamomdinare,

    fasian qaRaldebSi gadaixadon

    imaze meti, vidre isini realu-

    rad Rirs (ix. racionaluri spe-

    kulaciuri `sapnis buSti~).

    axali Sexeduleba investiciebzeaxali Sexeduleba investiciebzeaxali Sexeduleba investiciebzeaxali Sexeduleba investiciebzeaxali Sexeduleba investiciebze

  • 41

    bbbbbbadisebri gare efeq-badisebri gare efeq-badisebri gare efeq-badisebri gare efeq-badisebri gare efeq-

    ti ti ti ti ti (network externality) - - - - - gareefeqtis saxeoba, romlis dro-

    sac yoveli individisaTvis dov-

    laTis sargeblianoba damokide-

    bulia mocemuli dovlaTis mo-

    mxmarebelTa raodenobaze.

    bazari bazari bazari bazari bazari (market) - - - - - sabazroekonomikaSi kvlavwarmoebis mTe-

    li procesis momcveli fenom-

    eni, ekonomikuri sivrce, sadac

    TviTregulirebis meqanizmis

    safuZvelze yalibdeba urTier-

    Toba saqonlisa da momsaxure-

    bis mwarmoeblebsa da momxmare-

    blebs Soris. igi horizonta-

    luri kavSirebis ganviTarebis

    safuZvelze gamoricxavs admin-

    istraciul Carevas faswarmo-

    qmnasa da resursebis ganawile-

    baSi, riTac sagrZnoblad amar-

    tivebs mmarTvelobis ierarqi-

    ul vertikalur struqturas.

    bazari garkveul kanonzom-

    ierebebs eqvemdebareba. misTvis

    damaxasiaTebelia: a) sakuTreb-

    is pluralizmi da meurneobis

    mravalferovneba; b) mwarmoe-

    belTa damoukidebloba da maTi

    ekonomikuri pasuxismgebloba;

    g) mewarmeobaSi reglamentaciis

    arqona, racionalizmi kontra-

    hentis arCevaSi da sxv.

    bazari, romelic SromiTi

    motivaciis efeqtian sistemas

    qmnis, piradi da sazogadoebrivi

    interesebis gaerTianebis moqni-

    li meqanizmia. sabazro konku-

    renciis monawilis mamoZrave-

    beli subieqturi mizani _____

    maqsimaluri mogebis miReba,

    bazris `uxilavi xeliT~, sab-

    oloo angariSiT, zegavlenas

    axdens sazogadoebriv intere-

    sebze da ayalibebs obieqtur

    kanonzomierebebs, romlebic

    gamoxatulebas qveynis ekono-

    mikur zrdaSi povebs.

    ganasxvaveben kerZo kerZo kerZo kerZo kerZo da te-te-te-te-te-

    ritoriul ritoriul ritoriul ritoriul ritoriul bazrebs. kerZo ba-

    zrebi iyofa saqonlis, momsax-

    urebis, samuSao Zalisa da kap-

    italis bazrebad. teritoriu-

    li sazRvrebis mixedviT ganasx-

    vaveben adgilobriv, erovnul da

    msoflio bazrebs. amaTgan Ti-

    Toeuls axasiaTebs specifikuri

    Taviseburebebi, romelTa gaT-

    valiswinebasac makroekonomi-

    kuri regulirebisa da calkeu-

    li firmis sabazro strategi-

    is SemuSavebaSi didi mniSvnelo-

    ba eniWeba.

    Sromis sazogadoebrivi

    danawilebis Tanamedrove done,

    farTomasStabiani warmoebis up-

    iratesobebi, maRalteqnolo-

    giuri da araerTgvarovani sa-

    qonlisa da momsaxurebis saxe-

    obebis gansakuTrebuli simrav-

    le, ekonomikuri kavSirebis

    bazaribazaribazaribazaribazari

  • 42

    mravalferovneba da a.S. gana-

    pirobebs bazarze konkurenci-

    is modifikacias.

    bazris koniunqtura bazris koniunqtura bazris koniunqtura bazris koniunqtura bazris koniunqtura (mar-ket opportunities, condition) - - - - - im pi-robebis erToblioba, romlebic

    gansazRvraven yovel mocemul

    momentSi moTxovnisa da miwode-

    bis Tanafardobas.

    bazris fiasko bazris fiasko bazris fiasko bazris fiasko bazris fiasko (market fa-ilure) - - - - - situacia, romlis dro-sac bazars ar ZaluZs ekono-

    mikur arCevanTan dakavSirebu-

    li procesebis imgvarad koor-

    dinireba, rom uzrunvelyos

    resursebis efeqtiani gamoye-

    neba. resursebis ganawilebis

    sferoSi bazris fiasko, Teori-

    ulad, saxelmwifos Carevis ga-

    marTlebis safuZvelia.

    bazris wonasworoba bazris wonasworoba bazris wonasworoba bazris wonasworoba bazris wonasworoba -----

    (market balance) - - - - - moTxovnisa damiwodebis tolobis gamomxatve-

    li sabazro situacia, rode-

    sac ar arsebobs arc Warbi mo-

    Txovna, arc Warbi miwodeba da

    bazars miewodeba imdeni pro-

    duqcia, ramdenzec aris moTxov-

    na.

    bazroba bazroba bazroba bazroba bazroba (fair) - - - - - savaWroda samrewvelo organizacieb-

    is, komersantebisa da sxvaTa

    mier periodulad mowyobili

    vaWroba saqonlis upiratesad

    biTumad gayidvisa da Sesyid-

    visaTvis gamofenili nimuSebis

    mixedviT.

    `bai`bai`bai`bai`bai-----beki~ beki~ beki~ beki~ beki~ (buy back) -----saqonelgacvlis grZelvadiani

    operacia, romlis drosac man-

    qana-----mowyobilobebis misawode-

    blad gacemuli krediti Sem-

    dgomSi ifareba maTi meSveo-

    biT warmoebuli produqciiT.

    balansi balansi balansi balansi balansi (balance sheet)[frang. balance saswori] - - - - - eko-nomikur maCvenebelTa sistema,

    gamoxatuli naturaluri an fu-

    ladi formiT, romelic axasi-

    aTebs ama Tu im movlenas misi

    mxareebis Sedarebis an dapiris-

    pirebis gziT da gamoxatavs to-

    lobas aqtivsa da pasivs Soris.

    balansi iTvleba aqtiurad, Tu

    Semosavlebi sWarbobs xarjebs,

    xolo pasiurad _ _ _ _ _ Tu Semosav-

    lebi xarjebze naklebia.

    ganasxvaveben sagadasaxde-

    lo, savaWro, saqonlisa da mom-

    saxurebis, finansuri operacie-

    bisa da a.S. balansebs.

    `balansireba danis pir-`balansireba danis pir-`balansireba danis pir-`balansireba danis pir-`balansireba danis pir-

    ze~ ze~ ze~ ze~ ze~ (knife edge) - - - - - ase ewode-ba ekonomikuri zrdis Teoria-

    Si stabiluri zrdis Seferx-

    ebas, gamoxatuls garantirebu-

    li zrdis tempis meryeobaSi.

    arsebobs agreTve meore prob-

    lema, rac bunebrivi zrdis tem-

    pis miRwevaSi mdgomareobs. ` da-

    nis pirze balansirebis~, wonas-

    worobis dacvis centraluri

    problemaa warmoebis mosalod-

    neli donis gansazRvra. Tu Se-

    bazris koniunqturabazris koniunqturabazris koniunqturabazris koniunqturabazris koniunqtura

  • 43

    mosavlis mosalodneli zrdis

    tempi garantirebul zrdis

    tempze dabalia, maSin mewarmeebi

    mcire doziT moaxdenen in-

    vestirebas. es gamoiwvevs er-

    Toblivi zrdis dacemas da

    Warbi simZlavreebis zrdas,

    rasac, Tavis mxriv, mohyveba

    Semosavlis mosalodneli zr-

    dis tempebis Semdgomi dacema.

    bankebis aqtiuri opera-bankebis aqtiuri opera-bankebis aqtiuri opera-bankebis aqtiuri opera-bankebis aqtiuri opera-

    ciebiciebiciebiciebiciebi (banking active operations)- - - - - operaciebi, romelTa saSu-

    alebiTac bankebi gascemen Ta-

    vianT gankargulebaSi arsebul

    fulad saxsrebs (fasiani qaRal-

    debis yidva, sesxis gacema da

    sxv.).

    bankebis pasiuri opera-bankebis pasiuri opera-bankebis pasiuri opera-bankebis pasiuri opera-bankebis pasiuri opera-

    ciebi ciebi ciebi ciebi ciebi (passive banking opera-tions) - - - - - operaciebi, romelTa sa-SualebiTac bankebi izidaven fu-

    lad saxsrebs (anabrebis miRe-

    ba, banknotebis gamoSveba da sxv.).

    banki banki banki banki banki (bank) [

  • 44

    romliTac klienti, plastikuri

    baraTis gamoyenebiT, Tavisi an-

    gariSidan damoukideblad awar-

    moebs martiv operaciebs.

    bankroti bankroti bankroti bankroti bankroti (bankrupt, insol-vent) - - - - - gakotrebuli mevale.

    baJi baJi baJi baJi baJi (duty) - - - - - moxmarebisaT-vis dawesebuli gadasaxadis

    saxeoba. baJiT ibegrebian is

    fizikuri da iuridiuli pire-

    bi, romlebic urTierTobas am-

    yareben saxelmwifosTan an erT-

    maneTTan (xelSekrulebis dade-

    ba arendis Sesaxeb, SeTanxmeba

    meurveobis Taobaze da sxv.).

    baratria baratria baratria baratria baratria (barratry) - - - - - wi-naswar ganzraxuli zianis miye-

    neba tvirTisa da gemisaTvis

    kapitnisa da ekipaJis mier. ba-

    ratriis riski eqvemdebareba

    dazRvevas.

    barteri barteri barteri barteri barteri (barter) _ _ _ _ _ sasa-qonlo garigeba, romlis Tanax-

    mad saqonlis gacvla saqonelze

    xdeba fuladi angariSswore-

    bis gareSe, Tanxis gadauxdelad.

    `baumolis daavadeba~`baumolis daavadeba~`baumolis daavadeba~`baumolis daavadeba~`baumolis daavadeba~

    (Bowmoles desease) - - - - - ukav-Sirdeba momsaxurebis sfero-

    Si xelfasis zrdis uzrunve-

    lyofis sakiTxSi warmoqmnil

    siZneleebs: am sferoSi xelfa-

    si gacilebiT dabalia, vidre

    materialur-----nivTobriv warmoe-

    baSi, rac gamowveulia ekono-

    mikis mesameul seqtorSi Sro-

    mis mwarmoeblurobis zrdis

    SedarebiT dabali tempebiT. mag.,

    aSS-----is momsaxurebis sferos

    kerZo seqtoris muSakebi xel-

    fasis saxiT iReben mrewvelo-

    baSi dasaqmebulTa gamomuSave-

    bis 67%-----s; iaponiaSi es maCvene-

    beli naklebia 7-----iT, xolo gfr-----

    Si _ _ _ _ _ 15%-----iT. dasavleTis eko-

    nomikur literaturaSi aRniS-

    nuli movlena pirvelad gaaa-

    naliza cnobilma ekonomistma

    baumolma. man daasabuTa mate-

    rialur-----nivTobriv warmoebisa

    da momsaxurebis sferoebs So-

    ris xelfasis donis sxvaobis

    mudmivi dacvis meqanizmis Se-

    qmnis aucilebloba, momsaxure-

    basTan SedarebiT saqonlis war-

    moebis sferoSi Sromis mwar-

    moeblurobis upiratesi zrdis

    safuZvelze. aRniSnuli movle-

    na cnobilia `baumolis daa-

    vadebis~ saxelwodebiT.

    bekeri gari stenli bekeri gari stenli bekeri gari stenli bekeri gari stenli bekeri gari stenli (daib.

    1930) (Becker Gary Stanley) - - - - - ame-rikeli ekonomisti, neoinsti-

    tuciuri mimarTulebis warmo-

    madgeneli, nobelis premiis

    laureati (1992), adamianiseu-

    li kapitalis Teoriis cno-

    bili mkvlevari. pirvelma ga-

    naxorciela Sromis bazarze

    rasobrivi diskriminaciis neo-

    klasikuri analizi, rac aisaxa

    mis monografiul gamokvleva-

    Si _ _ _ _ _ `diskriminaciis ekonomi-

    ka~ (1957). naSromiT `dabande-

    bankrotibankrotibankrotibankrotibankroti

  • 45

    bebi adamianiseul kapitalSi:

    Teoriuli analizi~ (1962) mniS-

    vnelovani wvlili Seitana aR-

    niSnuli problemis kvlevaSi.

    bekeris naSromebidan aRsaniSna-

    via agreTve `ekonomikuri Teo-

    ria~, romelic 1871 wels gamo-

    vida niu-----iorkSi. nobelis pre-

    mia mieniWa makroekonomikuri ana-

    lizis gamoyenebis sferos ga-

    farToebisaTvis, rasac amave sa-

    xelwodebis naSromi miuZRvna.

    bembembembembem-----baverki oigen baverki oigen baverki oigen baverki oigen baverki oigen (1851-----

    1914) (Bohm-Bawerk) - - - - - neokla-sikuri mimdinareobis erT-----erTi

    ganStoebis marJinaluri mima-

    rTulebis (avstriuli skola)

    TvalsaCino warmomadgeneli,

    avtori naSromebisa: ` kapitali

    da sargebeli~ (1884), ` kapital-

    is pozitiuri Teoria~ (1889)

    da sxv.

    beneficiari beneficiari beneficiari beneficiari beneficiari (beneficiary)- - - - - piri, romlis sasargeblo-

    dac ixdian fuls da gascemen

    akreditivs; sadazRvevo poli-

    sis mimRebi.

    biznes-gegma biznes-gegma biznes-gegma biznes-gegma biznes-gegma (business plan)- - - - - firmis saqmianobis mokleva-

    diani programa, romelic mo-

    icavs mosalodneli Semosavleb-

    isa da xarjebis angariSs; dgeba

    erTi Tvis, kvartalisa da wl-

    isaTvis (zogjer ufro meti

    xniTac). biznes-----gegma warmoad-

    gens sawarmos mier dasaxuli

    miznebis Sesrulebis konkret-

    ul RonisZiebaTa operatiul

    programas. mas win uZRvis miR-

    weuli Sedegebis anu warmoeb-

    is danaxarjebis, saqonlis gay-

    idvis, wminda mogebis ganawileb-

    isa da gamoyenebis moculo-

    bisa da struqturis analizi.

    prognozul maCveneblebs uda-

    reben miRweuls, ris safuZ-

    velzec fasdeba firmis muSao-

    bis mosalodneli efeqtianoba.

    biznes-----gegmis mTavari amocanaa

    warmoebis efeqtianobis amaR-

    lebis RonisZiebaTa gansazRvra.

    misi SemuSavebisas iTvaliswi-

    neben bazris mosalodnel ko-

    niunqturas, moTxovnasa da mi-

    wodebas Soris Tanafardobis

    cvalebadobis tendencias, mo-

    mxmarebelTa gadaxdisunari-

    anobas, agreTve reklamis, servi-

    sisa da a.S. saSualebiT myid-

    velTa mozidvis SesaZleblo-

    bebs. firma, rogorc wesi, ey-

    rdnoba Camoyalibebul sabazro

    fasebsa da faqtorebs. biznes-----

    gegmis ganyofilebebisa da maCve-

    neblebis raodenobas gansazR-

    vravs firmis sammarTvelo. misi

    wamyvani ganyofilebebia: a) mar-

    ketingi, romelic adgens gay-

    idvisa da Semosavlebis mocu-

    lobas, Sejamebul danaxarjeb-

    sa da komerciul Sedegebs; b)

    monacemebis bazaze Sedgenili

    warmoebrivi davaleba poten-

    ciuri moTxovnis, sabazro fase-

    biznes-gegmabiznes-gegmabiznes-gegmabiznes-gegmabiznes-gegma

  • 46

    bis moZraobis, bazris gajereb-

    is Sesaxeb. mis safuZvelze

    zustdeba produqciis asorti-

    menti, ganisazRvreba momxmare-

    belTa momsaxurebis masStabe-

    bi; g) firmis safinanso gegma,

    romelic gamoxatavs safinan-

    so resursebis wyaroebsa da

    maTi moZraobis mimarTulebebs.

    biznes-----gegma moicavs agreTve

    iseT ganyofilebas, sadac asax-