View
750
Download
4
Embed Size (px)
DESCRIPTION
book
Citation preview
gamomcemloba `siaxle~gamomcemloba `siaxle~gamomcemloba `siaxle~gamomcemloba `siaxle~gamomcemloba `siaxle~
Tbilisi 2012
saqarTvelos ekonomikur mecnierebaTa akademia
c p u
https://www.facebook.com/groups/ELLIB/
rozeta asaTiani. rozeta asaTiani. rozeta asaTiani. rozeta asaTiani. rozeta asaTiani. Tanamedrove ekonomikis enciklopediu-
ri leqsikoni. Tbilisi, gamomcemloba `siaxle~, 2012. _ 515 gv.
enciklopediuri leqsikoni moicavs Tanamedrove mikro-, mezo-, mak-
ro- da megaekonomikis rogorc Teoriul, ise praqtikul sakiTxebs,
agreTve cnobili ekonomistebis, maT Soris, nobelis premiis laureate-
bis mecnieruli moRvaweobis amsaxvel masalebs. yoveli terminis
saleqsikono statia Sedgeba misi saxelwodebis, abreviaturis (Tukiaqvs), inglisuri Sesatyvisis, etimologiisa da axsna-ganmartebisagan.
leqsikoni gankuTvnilia mecnier-ekonomistebisa da praqtikose-
bisaTvis. igi, rogorc damxmare saxelmZRvanelo masala, samsaxurs
gauwevs umaRlesi saswavleblebis ekonomikuri profilis bakalavrebs,
magistrebs, doqtorantebsa da akademiur personals, saerTod, Tanamed-
rove sabazro ekonomikis problemebiT dainteresebul mkiTxvelTa far-
To wres.
saredaqcio kolegia:saredaqcio kolegia:saredaqcio kolegia:saredaqcio kolegia:saredaqcio kolegia:
recenzentebi:recenzentebi:recenzentebi:recenzentebi:recenzentebi:
saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli
akademiis wevr-korespondentebi _ vladimer papavavladimer papavavladimer papavavladimer papavavladimer papava,
avTandil silagaZeavTandil silagaZeavTandil silagaZeavTandil silagaZeavTandil silagaZe; ekonomikur mecnierebaTa doq-
torebi, profesorebi nodarnodarnodarnodarnodar WiTanava WiTanava WiTanava WiTanava WiTanava, solomonsolomonsolomonsolomonsolomon
pavliaSvili;pavliaSvili;pavliaSvili;pavliaSvili;pavliaSvili; ekonomikis doqtorebi ioseb ar-ioseb ar-ioseb ar-ioseb ar-ioseb ar-
CvaZeCvaZeCvaZeCvaZeCvaZe, jemal kaxniaSvili. jemal kaxniaSvili. jemal kaxniaSvili. jemal kaxniaSvili. jemal kaxniaSvili.
leo Ciqavaleo Ciqavaleo Ciqavaleo Ciqavaleo Ciqava _ saqarTvelos mecniere-
baTa erovnuli akademiis wevr-korespondenti;
Teimuraz beriZe Teimuraz beriZe Teimuraz beriZe Teimuraz beriZe Teimuraz beriZe _ ekonomikur mecni-
erebaTa doqtori, profesori.
gamomcemloba `siaxle~, 2012.
ISBN 978-9941-9134-0-2
r. asaTiani, 2012;
UDC(uakuakuakuakuak) 33(031)a-871a-871a-871a-871a-871
3r ec e n z i i s m a g i e r
nebismieri mecnierebis ganviTarebisaTvis Zalze mniSvnelo-
vania Sesabamisi mecnieruli aparati da misi adekvaturi gamoy-
eneba, rac swori daskvnebis gakeTebis saSualebas iZleva. cno-
bilia, rom mecnieruli aparatis Semadgeneli nawilia zusti
terminologia, terminebis zedmiwevniT sruli ganmarteba. sa-
zogadoebrivi mecnierebebisaTvis da kerZod, ekonomikuri mec-
nierebisaTvis es garemoeba ormagad aqtualuria, vinaidan termi-
nebis saSualebiT xorcieldeba ekonomikuri movlenebisa da pro-
cesebis urTierTkavSirebis kvleva, kvlevis Sedegebis Sejameba,
metic, mecnieruli terminebis sizustisa da raodenobis mixed-
viT msjeloben ama Tu im mecnierebis ganviTarebis doneze.
bolo wlebSi saqarTvelos sacnobaro da saleqsikono eko-
nomikur literaturaSi sakmaod bevri leqsikoni Tu cnobari
gamovida ekonomikis cnebebsa da kategoriebze, rac udaod misa-
salmebelia. ganmartebiTi leqsikonebis gamosvlis dRevandeli
aucilebloba ganpirobebulia ekonomikaSi radikaluri cvlile-
bebiT, meurneobriobis Tvisebrivad axal modelze _ sabazro
ekonomikaze gadasvliT. gansakuTrebuli mniSvneloba ki SeiZi-
na sabazro ekonomikis amsaxveli ekonomikuri da sabanko ter-
minologiis sistematizaciis sakiTxma.
aRniSnuli problemis gadawyvetis saqmeSi, Cveni Rrma rwme-
niT, mniSvnelovan wvlils Seitans ekonomikur mecnierebaTa
doqtoris, profesor rozeta asaTianis mier momzadebuli ` Tana-
medrove ekonomikis enciklopediuri leqsikoni~. masSi yura-
dRebas iqcevs ori monaTesave, magram mainc gansxvavebuli dar-
gis _ ekonomikisa da biznesis terminebis axsna-ganmarteba.
pirvel SemTxvevaSi avtori iZleva ekonomikis sxvadasxva mx-
aris axsnas, xolo meore SemTxvevaSi mocemulia biznesgaremoSi
konkretuli qmedebebisa da qcevebis amsaxveli terminebis gan-
4marteba, rac udaod garkveul siaxles warmoadgens saleqsikono
da sacnobaro literaturaSi.
leqsikonSi mocemulia ekonomikuri da sabanko terminebis,
saerTaSoriso ekonomikuri da safinanso institutebis, ekono-
mikuri klasifikatorebis, koncefciebis, Teoriebisa da moZRvrebe-
bis axsna-ganmarteba, gadmocemulia gamoCenili mecnier-ekono-
mistebis biografiuli monacemebi da a.S. aRsaniSnavia, rom
avtori ar ifargleba mxolod terminebis ganmartebiT, aramed
iZleva maT siRrmiseul axsnas (magaliTad, ekonomikuri Teoria,
ekonomiqsi da sxv.), rac aseve leqsikonis Rirebul mxaresa da
siaxles warmoadgens.
enciklopediuri leqsikoni, Tavisi formiTa da SinaarsiT
seriozuli ganacxadia, Sedgenilia imgvarad, rom saSualebas
aZlevs mkiTxvels ara marto profesiulad daeuflos ekono-
mikur terminologias, aramed kargad gaerkves Tanamedrove ekono-
mikis rTul urTierTkavSirebSi.
leqsikonSi warmodgenili ZiriTadi terminebis ganmartebe-
bi mTlianad Seesabameba saerTaSoriso standartebs da asaxavs
ekonomikuri mecnierebis Tanamedrove miRwevebs, rac udavod
mniSvnelovania ekonomikis globalizaciis pirobebSi.
Teimuraz beriZeTeimuraz beriZeTeimuraz beriZeTeimuraz beriZeTeimuraz beriZe
ekonomikur mecnierebaTa
doqtori, profesori
5w i n a s it y v a o b a
leqsikonSi Tavmoyrilia Tanamedrove sabazro ekonomi-kaSi gamoyenebuli terminebi da cnebebi, warmodgenilia ekonomikis
dargis msoflioSi cnobili zogierTi ucxoeli mecnierisa da
Rvawlmosili qarTveli ekonomistebis, maT Soris, saqarTvelos
mecnierebaTa erovnuli akademiis akademikosebisa da wevr-kores-
pondentebis biografiebi.
leqsikons erTvis statiaTa anbanuri da Tematuri saZie-
beli, msoflios qveynebis reitingi, dadgenili adamianis ganviTarebis
indeqsis (HDI) safuZvelze, agreTve qveynebisa da teritoriebisanbanuri CamonaTvali valutebisa da kodebis CvenebiT.
leqsikons safuZvlad daedo qarTuli da ucxouri eko-
nomikuri literatura (enciklopediebi, leqsikonebi, monografi-
ebi, statiebi), maT Soris, devid u. pirsis saerTo redaqciiT
gamocemuli `makmilanis Tanamedrove ekonomiqsis leqsikoni~
(meoTxe gamocema), `oqsfordis ganmartebiTi biznes-leqsikoni~,
o. blanSaris `makroekonomika~, agreTve Cveni naSromebi - `eko-
nomiqsi~ (ganmartebiTi leqsikoni, mesame gadamuSavebuli gamocema),
`Tanamedrove ekonomikis ganmartebiTi leqsikoni~, `ekonomikisa
da biznesis leqsikoni~, `momsaxureba da sabazro sistema~,
`ekonomikuri Teoria da ekonomiqsi: erTianoba da gansxvaveba~,
`globalizacia, ekonomikuri Teoria da saqarTvelo~ da a.S.
wignSi umetesad Sesulia sakuTriv avtoriseuli gansaz-
Rvrebebi, Camoyalibebuli xangrZlivi (22 wlis manZilze) samec-
niero-pedagogiuri muSaobis procesSi. amitom zogierTi ter-
mini (cneba) sxvebTan SedarebiT vrclad aris ganmartebuli.
yovelive zemoTqmulis gaTvaliswinebiT, leqsikoni, SeiZleba
iTqvas, originaluria.
vuZRvni Cemi ZvirfasivuZRvni Cemi ZvirfasivuZRvni Cemi ZvirfasivuZRvni Cemi ZvirfasivuZRvni Cemi Zvirfasi
mSoblebis mSoblebis mSoblebis mSoblebis mSoblebis _ _ _ _ _ qeTevan da SalvaqeTevan da SalvaqeTevan da SalvaqeTevan da SalvaqeTevan da Salva
asaTianebis naTel xsovnasasaTianebis naTel xsovnasasaTianebis naTel xsovnasasaTianebis naTel xsovnasasaTianebis naTel xsovnas
6mocemuli terminebi da cnebebi exeba ara mxolod ekono-
mikis erT romelime sferos, aramed mTel ekonomikas, rogorc
mikro-, ise mezo-, makro- da megaekonomikas.
enciklopediuri leqsikoni Sedgenilia Semdegi wesebis dacviT:
1. sasaTauro terminebi, cnebebi, gamoTqmebi dalagebulia
qarTuli anbanis mixedviT;
2. sasaTauro sityva (sityvebi) gamoyofilia naxevrad
Savi mTavruli SriftiT;
3. terminis ganmarteba mocemulia mxolod ekonomikur
aspeqtSi;
4. sasaTauro sityvis (sityvebis) Semdeg frCxilebSi mo-
cemulia inglisuri Sesatyvisi;
5. Tu sasaTauro sityva ucxouri warmoSobisaa, inglisuri
Sesatyvisis Semdeg transkrifciaSi mocemulia misi etimologia;
6. niSani ` < ~ niSnavs: warmodgeba... gan;
7. leqsikonSi qarTul enaze mocemulia Tanamedrove piro-
bebSi damkvidrebuli inglisuri sityvebisagan momdinare
abreviaturebi. mag., kaf-i (CAF - Cost and Freight _ Rirebuleba dafraxti).
vfiqrobT, ganmartebiTi leqsikoni daexmareba mkiTxvels,
gaerkves sabazro urTierTobebis rTul labirinTebSi, amasTan, igi
xels Seuwyobs saqarTveloSi sabazro ekonomikis terminebisa da
cnebebis gavrceleba-damkvidrebas.
did madlobas vuxdi saredaqcio kolegiasa da recenzen-
tebs gaweuli SromisaTvis.
mkiTxvelis yvela obieqtur SeniSvnasa da winadadebas avto-
ri madlierebis grZnobiT miiRebs da gaiTvaliswinebs Semdgom
gamocemaSi.
rororororozeta asaTianizeta asaTianizeta asaTianizeta asaTianizeta asaTiani
ekonomikur mecnierebaTa
doqtori, profesori
Tbilisi
aprili, 2012
7leqsikonSi gamoyenebuli abreviaturebi
bsp - biznesis socialuri pasuxismgebloba
gaero - gaerTianebuli erebis organizacia
eas - erovnul angariSTa sistema
emf - erTpirovnuli mflobelobis firma
Tez - Tavisufali ekonomikuri zona
mep - mTliani erovnuli produqti
mesk moxalise eqspertTa saerTaSoriso korpusi
mtp - mecnierul-teqnologiuri progresi
mSp - mTliani Sida produqti
sif - Rirebuleba, dazRveva, fraxti
srn - savaldebulo rezervebis norma
ssdk - saerTaSoriso standartuli dargobrivi klasifikacia
ssf saerTaSoriso savaluto fondi
fss federaluri sarezervo sistema
Sps - SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba
Sso Sromis saerTaSoriso organizacia
ASPE sazogadoebrivi seqtoris ekonomikis mkvlevarTa asociaciaEACT Tavisufali vaWrobis evropuli asociaciaEBRD evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankiEC evropuli gaerTianebaEEC evropuli ekonomikuri gaerTianebaEMPI valutis bazarze zewolis indeqsiEU evrokavSiriEU-GBC evrokavSir-saqarTvelos biznessabWoGATT tarifebisa da vaWrobis Sesaxeb generaluri SeTanxmebaHDI - adamianis ganviTarebis indeqsiIBRD rekonstruqciisa da ganviTarebis saerTaSoriso bankiISIC - yvela saxis ekonomikuri saqmianobis saerTaSoriso standartuli
samrewvelo klasifikacia
MNC transerovnuli (transnacionaluri) korporaciaNACE - evropuli kavSiris ekonomikuri saqmianobis mTavari samrewvelo
klasifikacia
NICs axali industriuli qveynebiOECD - ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciaUSAID aSS-is saerTaSoriso ganviTarebis saagentoWTO msoflio savaWro organizacia
8qarTuli anbani
aaaaa an
bbbbb ban
ggggg gan
ddddd don
eeeee en
vvvvv vin
zzzzz zen
TTTTT Tan
iiiii in
kkkkk kan
lllll las
mmmmm man
nnnnn nar
ooooo on
ppppp par
JJJJJ Jan
rrrrr rae
sssss san
ttttt tar
uuuuu un
fffff far
qqqqq qan
RRRRR Ran
yyyyy yar
SSSSS Sin
CCCCC Cin
ccccc can
ZZZZZ Zil
wwwww wil
WWWWW War
xxxxx xan
jjjjj jan
hhhhh hae
9aaaaaabandonmenti abandonmenti abandonmenti abandonmenti abandonmenti (abandon-
ment) - - - - - dazRveuli qonebisdakargvis, ganadgurebis an sxva
msgavs SemTxvevaSi (mag., gemis
CaZirvis gamo), sakuTrebis uf-
lebaze uaris Tqmisa da aRniS-
nuli faqtis dadasturebis sa-
fuZvelze, mzRvevelis mier daz-
Rvevis Tanxis mTlianad gadax-
da mesakuTrisaTvis.
absenteizmi absenteizmi absenteizmi absenteizmi absenteizmi (absenteeism)----- 1. samsaxuridan daTxovna sa-
muSaos arasapatio mizeziT
gacdenis gamo; 2. warmoebis fi-
nansuri marTvis gamocalkave-
ba misi teqnologiuri aspeqte-
bisgan.
absoluturi mogeba absoluturi mogeba absoluturi mogeba absoluturi mogeba absoluturi mogeba (ab-solute profit) im Semosavlis to-li mogeba, romelsac firma iR-
ebs saqonlis (momsaxurebis)
gayidviT, danaxarjebis gamo-
qviTvis Semdeg.
absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-
bababababa (absolute advantage) - - - - - 1. upi-ratesoba, romelic aqvs erT
mwarmoebels sxvebTan Sedare-
biT maRali Sromis mwarmoeb-
lurobis safuZvelze erTeu-
li produqciis warmoebaze na-
klebi resursebis gamoyenebis
Sedegad; 2. upiratesoba, romel-
ic aqvs erT qveyanas sxvebTan
SedarebiT, Tu mas, gamomdinare
Tavisi bunebrivi (natural advan-tage) an SeZenili (acquired ad-vantage) upiratesobebidan (xe-lsayreli bunebrivi pirobebi,
mowinave teqnologia, kvalifi-
ciuri samuSao Zala da a.S.),
SeuZlia ufro efeqtianad awar-
moos (erTeul danaxarjze meti
produqcia miiRos) esa Tu is
saqoneli. saerTaSoriso vaWro-
ba ki iZleva imis SesaZleblo-
bas, rom TiToeuli qveyana
daspecialdes im saqonlis war-
moebaSi, romlisTvisac mas aqvs
es konkretuli upiratesobebi.
mag., iaponias, SeZenili upirate-
sobis safuZvelze, imis gamo,
rom aqvs mowinave teqnologia,
hyavs maRalkvalificiuri spe-
cialistebi, SeuZlia bevrad
iafad awarmoos, vTqvaT, motori-
zebuli gadazidvis saSuale-
bebi, vidre zogierT sxva qveya-
nas. uzbekeTs, bunebrivi upi-
ratesobebidan gamomdinare,
ufro efeqtianad SeuZlia awar-
moos bamba, vidre ukrainas, bal-
tiispireTis qveynebs da bevr
sxva qveyanas. saqarTvelos, aseve,
bunebrivi upiratesobebidan ga-
momdinare, gacilebiT efeqti-
anad SeuZlia awarmoos xili,
vidre ruseTsa da zogierT sxva
qveyanas. magram saerTaSorisosaerTaSorisosaerTaSorisosaerTaSorisosaerTaSoriso
vaWrobaSi sxvaoba absolu-vaWrobaSi sxvaoba absolu-vaWrobaSi sxvaoba absolu-vaWrobaSi sxvaoba absolu-vaWrobaSi sxvaoba absolu-
tur xarjebs Soris ar as-tur xarjebs Soris ar as-tur xarjebs Soris ar as-tur xarjebs Soris ar as-tur xarjebs Soris ar as-
rulebs mTavar rols, aq ar-rulebs mTavar rols, aq ar-rulebs mTavar rols, aq ar-rulebs mTavar rols, aq ar-rulebs mTavar rols, aq ar-
absoluturi upiratesobaabsoluturi upiratesobaabsoluturi upiratesobaabsoluturi upiratesobaabsoluturi upiratesoba
10
sebisebisebisebisebiTia mocemuli saqonlisTia mocemuli saqonlisTia mocemuli saqonlisTia mocemuli saqonlisTia mocemuli saqonlis
warmoebis alternatiul Ri-warmoebis alternatiul Ri-warmoebis alternatiul Ri-warmoebis alternatiul Ri-warmoebis alternatiul Ri-
rebrebrebrebrebulebebs Soris gansxva-ulebebs Soris gansxva-ulebebs Soris gansxva-ulebebs Soris gansxva-ulebebs Soris gansxva-
veba. veba. veba. veba. veba. roca es Rirebuleba mo-
cemul qveyanaSi ufro daba-
lia, vidre sxva qveyanaSi, maSin
saqme gvaqvs SefardebiT upi-
ratesobasTan.
absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-absoluturi upirateso-
bisbisbisbisbis Teoria Teoria Teoria Teoria Teoria (theory of absoluteadvantage) - - - - - Teoria, romlis mi-xedviTac A qveyanas, romelsacaqvs bunebrivi (xelsayreli bu-
nebrivi pirobebi) an SeZenili
(mowinave teqnologia, kvali-
ficiuri samuSao Zala da a.S.)
upiratesobebi, SeuZlia ufro
efeqtianad awarmoos esa Tu is
saqoneli (e.i. gamouSvas erTeul
danaxarjze meti produqcia),
vidre B qveyanas.ar aris aucilebeli aseTi
saxis absoluturi upiratesoba
niSnavdes imas, rom A qveyanasSeuZlia warmatebiT moaxdinos
am saqonlis eqsporti B qveya-naSi, vinaidan B qveyana SeiZle-ba flobdes SefardebiT upi-
ratesobas mocemuli saqonlis
warmoebaSi.
absoluturi upiratesobis
Teoria pirvelad daamuSava a.
smiTma naSromSi: `gamokvleva
xalxTa simdidris bunebisa da
mizezebis Sesaxeb~.
absoluturi fasebi absoluturi fasebi absoluturi fasebi absoluturi fasebi absoluturi fasebi (ab-solute prices) SefardebiTi
fasebisgan gansxvavebiT, uSua-
lod fuliT, fuladi erTeu-
liT gamoxatuli fasebi saqo-
nelsa da momsaxurebaze.
absorbcia absorbcia absorbcia absorbcia absorbcia (absorption) wer-tili (zRvari), romelic gamoxa-
tavs bazris gajerebas fasiani
qaRaldebiT da yoveli damate-
biTi partia uaryofiT gavle-
nas axdens fasze.
agenti agenti agenti agenti agenti (agent) [
11
da a.S.
agraruli revolucia agraruli revolucia agraruli revolucia agraruli revolucia agraruli revolucia (ag-rarian revolution) organizaciu-li da teqnikuri cvlilebebis
safuZvelze sasoflo-sameurneo
warmoebis mniSvnelovani gazr-
da. agraruli revolucia mWid-
ro kavSirSia industrializa-
ciasTan. igi gulisxmobs mzard
investiciebs agrarul seqtorSi
(soflis meurneobaSi, satyeo
meurneobaSi, nadirobasa da me-
TevzeobaSi) Tanamedrove man-
qana-mowyobilobebis danergvis,
miwaTmoqmedebis, mecxoveleobisa
da mevenaxeobis ganviTarebis
mizniT. yovelive es ganapirobebs
Sromis mwarmoeblurobis mk-
veTr amaRlebas, kapitalukuge-
bis gadidebas, rac, agraruli
seqtoris gadidebasTan erTad,
xels uwyobs samuSao Zalis
gamoTavisuflebas agraruli
warmoebidan da mis dasaqmebas
momsaxurebis an industriul
seqtorebSi, rogorc es damaxa-
siaTebelia ganviTarebuli qvey-
nebisaTvis.
agraruli seqtori agraruli seqtori agraruli seqtori agraruli seqtori agraruli seqtori (ag-rarian sector) - - - - - ekonomikis seq-tori, romlis Semadgenloba-
Sic Sedis sasoflo-----sameurneo
SromiT dasaqmebuli, kvebis
produqtebisa da nedleulis
(xe-----tye, bamba da a.S.) mwarmoe-
beli mosaxleoba. igi, rogorc
wesi, ekonomikis SedarebiT da-
balSemosavliani seqtoria,
garkveulwilad Sedgeba arasa-
saqonlo meurneobebisagan da
ekonomikaSi misi maRali xved-
riTi wona ZiriTadad damaxas-
iaTebelia ganviTarebadi qvey-
nebisaTvis.
gaeros ssdkssdkssdkssdkssdk-----is mixedviT,
agraruli seqtori ekonomikis
pirveladi seqtoria. masSi Se-
dis soflis meurneoba, satyeo
meurneoba, nadiroba da meTev-
zeoba.
agregireba agregireba agregireba agregireba agregireba (aggregation)[
12
leobis ganaTlebis donis ind-
eqsi. maTi SejerebiT gamoiyva-
neba saSualo maCvenebeli, rome-
lic gamoxatavs mocemuli qvey-
nis reitings adamianis ganvi-
Tarebis indeqsis mixedviT.
aRniSnuli maCveneblis mi-
xedviT qveynebi iyofa 4 jgu-
fad: 1. Zalian maRali indeqsis
mqone; 2. maRali indeqsis mqone;
3. saSualo indeqsis mqone da
4. dabali indeqsis mqone qvey-
nebad. 2011 wels gamokvleu-
li 187 saxelmwifodan Zalze
maRali donisaa 47, maRali do-
nis _ _ _ _ _ 47, saSualo donis _ _ _ _ _ 47,
xolo dabali donis _ _ _ _ _ 46 qve-
yana. saqarTvelo HDI-----is mixed-viT maRali reitingis mqone
saxelmwifoTa jgufs ganekuT-
vneba da uWiravs 75-----e adgili.
adamianiseuli kapitaliadamianiseuli kapitaliadamianiseuli kapitaliadamianiseuli kapitaliadamianiseuli kapitali
(human capital) ----- inteleqtua-luri kapitali, romelic gamo-
xatavs adamianis profesiul
dones, mis ganaTlebas, kvali-
fikacias, codnas da gamocdile-
bas. rac ufro maRalia misi
xarisxi, miT ufro maRalia Sro-
mis mwarmoebluroba.
adamianiseul kapitals qmnis
investiciebi adamianiseul re-
sursebSi, romlis mizania TviT
adamianis, misi inteleqtualuri
potencialis, SemoqmedebiTi
unaris ganviTarebis safuZvelze
warmoebis efeqtianobis amaR-
leba. aseTi investirebis mi-
zanSewoniloba damokidebulia
imaze, ramdenad metia Semosav-
lebi danaxarjebze da dacu-
lia Tu ara standartuli sa-
investicio kriteriumebi.
zogierTi ekonomistis, mag.,
j. kendrikis azriT, adamianise-
uli kapitalis Rirebuleba un-
da Sevides erToblivi aqtive-
bis Rirebulebasa da sazoga-
doebis erovnul simdidreSi.
adaptaciis lagi adaptaciis lagi adaptaciis lagi adaptaciis lagi adaptaciis lagi (adapta-tion lag) - - - - - drois periodi cvli-lebis Sesaxeb signalis miRe-
bidan adaptaciis dawyebamde.
adgilobrivi biujetiadgilobrivi biujetiadgilobrivi biujetiadgilobrivi biujetiadgilobrivi biujeti
(local budget) - - - - - xelisuflebisadgilobrivi organoebis, munici-
paluri warmonaqmnis biujeti,
romelsac adgenen, amtkiceben
da gankargaven adgilobrivi
TviTmmarTvelobis organoebi.
adendumi adendumi adendumi adendumi adendumi (addendum) [
13
nakveTi administraciis mier
gadawyvetilebis miRebidan misi
aRsrulebis dawyebamde. lagis
es saxeoba gansakuTrebul gav-
lenas axdens fulad-----sakredi-
to politikaze. misi xangr-
Zlivoba damokidebulia marTvis
efeqtianobaze da mis swraf
reagirebaze, an iSviaT, magram
ufro radikalur cvlilebebze.
administraciuli fasiadministraciuli fasiadministraciuli fasiadministraciuli fasiadministraciuli fasi
(administrative price) - - - - - fasi, ro-melic dgindeba fizikuri an iu-
ridiuli pirebis gadawyvetile-
biT da ar aris sabazro Zalebis
obieqturi TamaSis Sedegi. admi-
nistraciuli fasis dadgena Se-
iZleba im SemTxvevaSi, rode-
sac saqonels yidis monopolis-
ti an saxelmwifo organo. sa-
pirispiroa _ _ _ _ _ moqnili fasi.
avali avali avali avali avali (aval) (frang. aval) -----saTamasuqo Tavdeboba, romelsac
kisrulobs mesame piri (aval-
isti) gansakuTrebuli sagar-
antio baraTis gacemiT. aval-
istis xelis mowera aucile-
belia Tamasuqis winapirze an
damatebiT furcelze _ _ _ _ _ alon-
Jze. sagareo-----savaWro garige-
bebSi avalistis rolSi gamo-
dis importioris banki.
avansi avansi avansi avansi avansi (advance) (frang.avance) _ _ _ _ _ fuladi Tanxa, rome-lic winaswar gaicema momava-
li gadasaxdelis xarjze. Cveu-
lebriv, avansis saxiT gaicema
gadasaxdeli Tanxis daaxloe-
biT 10-----40%.
avansireba avansireba avansireba avansireba avansireba (advancement)(frang. avancer) - - - - - avansis gacema.
avansirebuli kapitaliavansirebuli kapitaliavansirebuli kapitaliavansirebuli kapitaliavansirebuli kapitali
(advance capital) - - - - - warmoebaSiwinaswar dabandebuli kapita-
li fuladi Tanxis an qone-
brivi faseulobis saxiT.
avantaJi avantaJi avantaJi avantaJi avantaJi (avantage) (frang.avantage) - - - - - xelsayreli mdgo-mareoba, pirovnebis (jgufis)
sargebloba, upiratesoba.
averaJi averaJi averaJi averaJi averaJi (averaging) - - - - - sabir-Jo TamaSis strategia, romel-
ic iTvaliswinebs drois gar-
kveul SualedSi gamoSvebuli
aqciebis yidva-----gayidvas misi kur-
sis cvlilebis Sesabamisad.
aviazednadebi aviazednadebi aviazednadebi aviazednadebi aviazednadebi (airway bill)- - - - - aviatvirTbaraTi, gadazidvis
kontraqtis damadasturebeli
savaWro qviTari.
avizo avizo avizo avizo avizo (aviso, advice) [
14
nis banki meanabres, misi anabris
erTi angariSidan meoreze gada-
tanis Sesaxeb.
aaaaavista vista vista vista vista (a vista) [
15
erToblivi moTxovnis stimu-
lirebaze. rodesac ekonomika-
Si iwyeba vardna, mTavrobis mier
gadasaxadebis saxiT akrefili
Tanxa avtomaturad mcirdeba,
vinaidan recesiis periodSi
yvela saxis Semosavali (maT
Soris xelfasi, mogeba da a.S.)
mcirdeba da sagadasaxado Se-
natanebic saxelmwifo biujetSi
klebulobs (imis gamo, rom maTi
sidide uSualod ekonomikuri
saqmianobis Sedegebzea damok-
idebuli). sagadasaxado amon-
agebis avtomaturi Semcireba
astimulirebs erTobliv moTx-
ovnas da, aqedan gamomdinare,
amcirebs ekonomikur ryeva-
dobas.
imis gamo, rom ekonomikuri
aRmavlobis periodSi yvela
saxis Semosavali (maT Soris
xelfasi, mogeba da a.S.) izrdeba,
sagadasaxado Senatanebic sax-
elmwifo biujetSi matulobs.
avtomaturi stabiliza-
toris rols saxelmwifo so-
cialuri xarjebic asrulebs.
kerZod, recesiis dros, rode-
sac ikveceba samuSao adgile-
bi, is pirebi, romlebmac dakarg-
es samuSao, iReben sxvadasxva
saxis fulad daxmarebas (maT
Soris, umuSevrobisTvis dazRve-
vas). saxelmwifo socialuri
xarjebis avtomaturi gadide-
ba astimulirebs erTobliv
moTxovnas da, maSasadame, am-
cirebs ekonomikur ryevadobas.
avtomaturi stabiliza-
torebis efeqtianoba arc ise
maRalia, rom mTlianad mospos
ekonomikaSi moklevadiani vard-
nis SemTxvevebi, magram igi war-
moqmnis stabilurobis elemen-
tebs, umuSevrobisa da inflaci-
is winaaRmdeg asrulebs e.w.
CaSenebuli stabilizatoris
rols. amitom avtomatur sta-
bilizatorebs CaSenebul sta-
bilizatorebsac uwodeben.
avtonomiuri investi-avtonomiuri investi-avtonomiuri investi-avtonomiuri investi-avtonomiuri investi-
cia cia cia cia cia (autonomous investment) -----kapitaldabandeba, romelic ar
aris dakavSirebuli Semosav-
lebis donis cvlilebasTan.
aseTi investiciebis magaliTad
gamodgeba saxelmwifo kapi-
taldabandebebi, is investicie-
bi, romlebic xmardeba gamog-
onebebs, agreTve grZelvadiani
investiciebis is nawili, romel-
Ta anazRaureba swrafad ar
xdeba.
avtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebi
(autonomous expenditures) xarjebi, romlebic Semosavleb-
isgan damoukideblad ganixileba
modelSi _ Semosavlebi-xarjebi.
aseTia, magaliTad, saxelmwifo
xarjebi, investiciebis zogier-
Ti saxeoba (avtonomiuri inves-
ticiebi), saeqsporto xarjebi
da a.S.
avtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebiavtonomiuri xarjebi
16
avuari avuari avuari avuari avuari (asset) [
17
siaim~. 2009 wlis monaceme-
biT, gaerTianebuli kompaniis
`aldagi bisiais~ wili bazris
41,3%-----s Seadgens.
ale moris ale moris ale moris ale moris ale moris (daib. 1911) (Al-ais Morris) - - - - - frangi ekonomisti,neoliberaluri mimarTulebis
warmomadgeneli, nobelis premi-
is laureati ekonomikis darg-
Si (1988). mieniWa novatoruli
wvlilisTvis bazrisa da re-
sursebis efeqtiani gamoyenebis
TeoriaSi.
alokaciuri efeqtia-alokaciuri efeqtia-alokaciuri efeqtia-alokaciuri efeqtia-alokaciuri efeqtia-
noba noba noba noba noba (allocative efficiency) - - - - - 1.produqciis warmoebis opti-
maluri anu saukeTeso kombi-
nacia resursebis efeqtiani ko-
mbinaciis gziT; resursebis ise-
Ti kombinacia, rodesac produ-
qcias awarmoeben minimaluri
alternatiuli danaxarjebiT.
resursebis aseT gamoyenebas
teqnikur efeqtianobasac uwo-
deben; 2. situacia, rodesac
SeuZlebelia reorganizaciiT
an gacvliT erTi individis
moTxovnilebebis dakmayofileba
meoris interesebis Selaxvis
gareSe. meore saxelwodebaa
pareto-efeqtianoba.pareto-efeqtianoba.pareto-efeqtianoba.pareto-efeqtianoba.pareto-efeqtianoba.
alokaciuri funqcia alokaciuri funqcia alokaciuri funqcia alokaciuri funqcia alokaciuri funqcia (al-location function) - - - - - saxelmwifosSemosavlebisa da xarjebis
politikis nawili, romelic
iTvaliswinebs ekonomikaSi gan-
sazRvruli saxis saqonlisa da
momsaxurebis warmoebas. sax-
elmwifos alokaciuri funq-
cia aucileblobiTaa ganpirobe-
buli, vinaidan garkveuli sax-
is dovlaTi, romelic sazoga-
doebrivi saqonlis saxelwodeb-
iTaa cnobili, ar SeiZleba sa-
bazro fasiT miewodos sazoga-
doebas. saxelmwifos es funq-
cia ukavSirdeba agreTve gare
efeqtebis, eqsternaliebis prob-
lemas, rodesac erTi indivi-
dis moqmedebas sxvebisTvis mo-
aqvs xarji an mogeba.
alokaciuri funqcia saxel-
mwifos sami funqciidan erT-----er-
Tia, romlis gansazRvrac r. a.
masgreivsa da sxva avtorebs
ekuTvniT. arsebobs agreTve
saxelmwifos gamanawilebeli
da stabilizaciuri funqcie-
bi. miuxedavad imisa, rom Teo-
riulad am funqciebis erTmane-
Tisagan gamijvna Zalze mox-
erxebulia, praqtikaSi isini
xSirad gaerTianebulia.
aseTi dayofis mniSvnelo-
ba imaSi mdgomareobs, rom vi-
naidan, fasebis meqanizmi ver
iZleva signals potenciuri
moTxovnis Sesaxeb, sabazro
ekonomikaSi SeiZleba dairRves
arsebuli wonasworoba.
alonJi alonJi alonJi alonJi alonJi (allonge [
18
baraTi, avali.
alpari alpari alpari alpari alpari (al par) - - - - - fasianiqaRaldebis, valutis, Tamasu-
qis sabazro (sabirJo) kursis
toloba maT nominalTan (nom-
inalur RirebulebasTan).
alternativa alternativa alternativa alternativa alternativa (alternative)[laT. alter erTi oridan] ur-TierTgamomricxavi SesaZleb-
loba; ori an ramdenime SesaZ-
leblobidan erTi variantis
arCeva, romelsac aqvs upirate-
soba (maT Soris, ekonomikuri).
alternatiuli danaxalternatiuli danaxalternatiuli danaxalternatiuli danaxalternatiuli danaxFH-FH-FH-FH-FH-
jjjjjB (B (B (B (B (RirebulebaRirebulebaRirebulebaRirebulebaRirebuleba) ) ) ) ) (opportunitycost) - - - - - xelidan gaSvebuli Sesa-Zleblobebis danaxarji (Rire-
buleba), im saqonlisa da mom-
saxurebis alternatiuli dan-
axarji, romelTa daTmoba auci-
lebelia mocemuli saqonlisa
da momsaxurebis sawarmoeblad
an SesaZenad. sxva sityvebiT,
ama Tu im saqonlis sawarmoe-
blad garkveuli resursebis
arCeva niSnavs sxva, alterna-
tiuli saqonlis warmoebis Seu-
Zleblobas.
nebismier qveyanas, ganviTare-
bis donis miuxedavad, aqvs war-
moebrivi SesaZleblobis zRvari.
mas ar SeuZlia ganusazRvre-
lad gazardos warmoeba sru-
li dasaqmebis pirobebSic ki,
vinaidan yvela moTxovnis dakma-
yofileba SeuZlebelia resur-
sebis ukmarisobis gamo. resur-
sebis SezRuduloba iwvevs war-
moebis SezRudvasac. amitom
raime saqonlis warmoeba gana-
pirobebs imave resursebis
gamoyenebaze uaris Tqmas sxva,
alternatiuli produqtis
sawarmoeblad. amrigad, yvela
danaxarji, garkveulwilad, al-
ternatiulia. realur warmoe-
briv saqmianobaSi aucilebelia
gaTvaliswinebuli iyos ara mxo-
lod faqtobrivi fuladi, ara-
med alternatiuli danaxar-
jic.
amalgamacia amalgamacia amalgamacia amalgamacia amalgamacia (amalgama-tion) [frang. amalgame
19
is procesSi; cveTis kvaloba-
ze ZiriTadi kapitalis Rire-
bulebis gadatana mza produ-
qciaze; 2. fuladi saxsrebis
miznobrivi gadaricxva da da-
groveba ZiriTadi kapitalis
cveTis anazRaurebis mizniT
Semdgomi gamoyenebisaTvis; 3.
valis TandaTanobiTi dafarva
grafikis mixedviT, perioduli
Senatanebis an valdebulebeb-
is gamosyidvis gziT.
amortizaciis norma amortizaciis norma amortizaciis norma amortizaciis norma amortizaciis norma (am-ortization rate) - - - - - amortizaciiswliuri Tanxis procentuli
Sefardeba ZiriTadi kapitalis
pirvandel sabalanso Rirebule-
basTan. amortizaciis wliuri
normebi diferencirebulia Zir-
iTadi kapitalis saxeobaTa
mixedviT.
ampliacia ampliacia ampliacia ampliacia ampliacia (ampliatio) xel-werilis asli fulis miRebis
Sesaxeb.
amxanagoba amxanagoba amxanagoba amxanagoba amxanagoba (company) - - - - - fi-zikuri an iuridiuli pirebis
gaerTianeba erToblivi ekono-
mikuri saqmianobisTvis. ganasx-
vaveben Sereul (komanditur)
da srul amxanagobas.
anabari anabari anabari anabari anabari (deposit) - - - - - bankSiSesanaxad da sargeblis miReb-
is mizniT Setanili fuladi
Tanxa. arsebobs vadiani da mo-
kiTxvamde anabari. vadiani ana-
bari garkveuli vadiT Seit-
aneba bankSi, xolo mokiTxvam-
de anabari _ _ _ _ _ Senaxvis vadis
miuTiTeblad.
angariSgeba angariSgeba angariSgeba angariSgeba angariSgeba (reporting) -----firmebis, organizaciebis mier
TavianTi ekonomikuri saqmiano-
bis Sesaxeb angariSebis peri-
odulad Sedgena.
angariSi angariSi angariSi angariSi angariSi (account) - - - - - gan-sazRvruli formiT Sedgenili
dokumenti, romelic gamoiyene-
ba ekonomikuri saqmianobis ama
Tu im aspeqtis gamosaxatavad.
mag., drois garkveul monakveT-
Si aqtivisa da pasivis, an kidev,
maTi maragis cvlilebebis an-
gariSi, romelic SeiZleba iyos
auditoruli, buRaltruli,
kapitalis moZraobis, komerci-
uli, mimdinare operaciebis, moge-
bisa da zaralis, sakorespon-
dento, fiduciaruli da a.S.
angariSsworeba angariSsworeba angariSsworeba angariSsworeba angariSsworeba (payment,settlement) - - - - - fulis gadaxdavaldebulebebis mixedviT naR-
di an unaRdo formiT. angariS-
sworeba SeiZleba ganxorciel-
des akreditiviT, CekebiT an sxva
saxis fasiani qaRaldebiT, kred-
itebiT, urTierTmoTxovnebis
CaTvliT, xelfasebis gacemiTa
da a.S.
angariSsworebis angari-angariSsworebis angari-angariSsworebis angari-angariSsworebis angari-angariSsworebis angari-
Si Si Si Si Si (paying account) - - - - - angariSi,romelsac banki uxdis iurid-
iul pirebs fuladi saxsrebis
Sesanaxad da sxva iuridiul da
fizikur pirebTan angariSswo-
angariSsworebis angariangariSsworebis angariangariSsworebis angariangariSsworebis angariangariSsworebis angariSiSiSiSiSi
20
rebis ganxorcielebisaTvis.
angariSangariSangariSangariSangariS-----faqtura faqtura faqtura faqtura faqtura (invo-ice) - - - - - savaWro garigebis amsax-veli dokumenti, romelsac gamy-
idveli adgens da ugzavnis
myidvels; Seicavs saqonlis mi-
wodebis sabaziso pirobebs. igi
moicavs cnobebs gasayidi saqon-
lisa da fasis Sesaxeb, aseve,
warmoadgens angariSsworebisaT-
vis gadaxdis safuZvels. anga-
riS-faqtura adasturebs saqon-
lis an momsaxurebis faqtob-
riv miwodebas myidvelisaTvis.
anderaitingi anderaitingi anderaitingi anderaitingi anderaitingi (underwrit-ing) - - - - - bolo gamoSvebis fasianiqaRaldebis SeZena maTi gayid-
vis mizniT. Cveulebriv an-
deraitings axorcieleben sa-
investicio dilerebi _ _ _ _ _ an-
deraiterebi.
anketa anketa anketa anketa anketa (form, questionnaire[frang. enquete] - - - - - gamokiTxvisfurceli, ZiriTadi dokumenti
anketirebis gziT gamokvlevis
CatarebisaTvis.
anketireba anketireba anketireba anketireba anketireba (inquiry) - - - - - sxva-dasxva movlenasa da RonisZie-
baze mosaxleobis socialur-----
fsiqologiuri reaqciis Sesaxeb
informaciis miRebis meTodi.
anketirebis procedura Sedge-
ba anketirebis SemuSavebis, gavr-
celebis, damuSavebisa da ana-
lizisagan.
anketireba aris uSualo
(interviu) an gaSualebuli (an-
keta) gziT respondentisagan
(piri, romlis gamokiTxvac xde-
ba) pirveladi, verbaluri (si-
tyvieri) informaciis Sekreba.
es meTodi farTod gamoiyeneba
sazogadoebrivi azris Sesas-
wavlad.
antidempinguri gadasa-antidempinguri gadasa-antidempinguri gadasa-antidempinguri gadasa-antidempinguri gadasa-
xadixadixadixadixadi (anti-----dumping duties) - - - - - saba-Jo gadasaxadi, romelic icavs
erovnul mrewvelobas dempin-
guri (xelovnurad daqveiTebu-
li) fasis mqone saqonlis im-
portisagan.
antidempinguri kanon-antidempinguri kanon-antidempinguri kanon-antidempinguri kanon-antidempinguri kanon-
mdebloba mdebloba mdebloba mdebloba mdebloba (anti-----dumping legis-lation) - - - - - dempingis winaaRmdegmimarTuli specialuri samarT-
lebrivi aqtebi da debulebebi.
antidovlaTi antidovlaTi antidovlaTi antidovlaTi antidovlaTi (bad) - - - - - pro-duqti, romelsac momxmareb-
lisTvis uaryofiTi efeqti
moaqvs. es termini farTod aris
gavrcelebuli Tanamedrove
ekonomikur literaturaSi. mas
gansakuTrebiT xSirad iyeneben
gare efeqtebTan dakavSirebu-
li xarjebis ganxilvisas.
antimonopoliuri ka-antimonopoliuri ka-antimonopoliuri ka-antimonopoliuri ka-antimonopoliuri ka-
nonmdebloba nonmdebloba nonmdebloba nonmdebloba nonmdebloba (anti-----trust laws)- - - - - msoflios mravali qveynis
kanonmdebloba, romelic iTval-
iswinebs warmoebis metismeti
monopolizaciis (firmebis Ser-
wyma, erTi firmis mier meoris
STanTqma, kanonsawinaaRmdego
SeTanxmebebi bazrebis ganawi-
angariSangariSangariSangariSangariS-----faqturafaqturafaqturafaqturafaqtura
21
lebisa da fasebis dadgenis miz-
niT) SezRudvas. antimonopo-
liuri kanonebi xels uwyobs
konkurenciis ganviTarebas, icavs
mcire da saSualo firmebs.
anticianticianticianticianticipacia pacia pacia pacia pacia (anticipation)[
22
sapatimroebSi da a.S. myofi
pirebi).
arakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoeba
(illegal production) erovnulangariSTa sistemis (eas-93)
Tanaxmad, arakanonieri warmoe-
ba kanoniT akrZaluli saqmi-
anobaa (narkotikebis warmoeba
da ganawileba) an saqmianobis
is saxeobebi, romlebic nebar-
Tvis gareSe xorcieldeba. mag.,
samedicino praqtika licenzi-
is gareSe. aqedan gamomdinare,
arakanonieri warmoeba iyofa or
kategoriad: 1. kanoniT akrZa-
luli saqonlisa da momsax-
urebis warmoeba da realiza-
cia; 2. ekonomikuri saqmiano-
bis is saxeobebi, romelTa war-
moeba da realizacia Cveu-
lebriv nebadarTulia, magram Tu
xorcieldeba Sesabamisi licen-
ziis gareSe, maSin isini ara-
kanonierad iTvleba.
arakomerciuli organi-arakomerciuli organi-arakomerciuli organi-arakomerciuli organi-arakomerciuli organi-
zaciazaciazaciazaciazacia (non-----profit institution) - - - - - or-ganizacia, romelic mogebas ar
iRebs Tavisi ZiriTadi saqmi-
anobidan. arakomerciuli or-
ganizacia iqmneba socialuri,
qvelmoqmedi, kulturul-sagan-
manaTleblo, samecniero da sam-
marTvelo miznebis misaRwevad,
moqalaqeebis janmrTelobis dac-
vis, fizikuri kulturisa da
sportis ganviTarebis, moqala-
qeebis sulieri da sxva aramate-
rialuri moTxovnilebebis dak-
mayofilebis, fizikuri da iuri-
diuli piris uflebebisa da kano-
nieri interesebis dacvis, kama-
Tisa da konfliqtebis gadawy-
vetis da a.S. miznebis misaR-
wevad. (magaliTad, mravali or-
ganizacia jandacvisa da ganaT-
lebis sistemaSi). arakomerciu-
li organizaciebi SeiZleba Se-
iqmnas sazogadoebrivi an reli-
giuri organizaciebis (gaerTia-
nebebis), arakomerciuli partni-
orobis, dawesebulebebis, avto-
nomiuri arakomerciuli orga-
nizaciebis, specialuri, qvel-
moqmedi da sxva fondebis, aso-
ciaciebis, kavSirebisa da sxva
formebiT, romlebic moqmedi ka-
nonebiTaa gasaTvaliswinebeli.
iTvleba, rom aseTi organizaci-
ebi muSaoben specifikur reJim-
Si da sxva firmebisagan gansxva-
vebul miznebs isaxaven.
arakonkurentuli mox-arakonkurentuli mox-arakonkurentuli mox-arakonkurentuli mox-arakonkurentuli mox-
marmarmarmarmareba eba eba eba eba (non-----rival consumption)- - - - - saqonlis moxmareba iTvleba
arakonkurentulad, Tu erTi in-
dividis mier misi moxmareba
aranairad ar amcirebs meore
individisaTvis am saqonlis
miwodebas. aseTi saqonlis mox-
mareba ar ukavSirdeba alter-
natiul danaxarjebs. moxmare-
bis arakonkurentuloba sa-
zogadoebrivi saqonlis Tvise-
baa. amis magaliTia satelevizio
arakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoebaarakanonieri warmoeba
23
signali, gamomdinare iqidan, rom
erTi individis mier aseTi sig-
nalis miReba ar amcirebs mis
xelmisawvdomobas sxvebisaTvis.
ekonomistebis mtkicebiT, ase-
Ti tipis saqoneli unda miewo-
debodes nulovani fasiT yo-
vel zRvrul (damatebiT) er-
Teulze.
aramaterialuri momsa-aramaterialuri momsa-aramaterialuri momsa-aramaterialuri momsa-aramaterialuri momsa-
xureba xureba xureba xureba xureba (non-----material, intangibleservice) - - - - - Sromis specifikuriekonomikuri forma, romlis
sasargeblo efeqtic aramate-
rializebul momsaxurebaSi
vlindeba.
ekonomikuri saqmianobis
saxeobaTa saerTaSoriso stan-
dartuli samrewvelo klas-
ifikaciis mixedviT, aramateri-
aluri momsaxureba or jgu-
fad iyofa. pirvel jgufs
miekuTvneba piradi momsaxure-
ba, meores _ _ _ _ _ socialuri mom-
saxureba. Tumca amgvari dayo-
fa pirobiTia, vinaidan arsebobs
momsaxurebis iseTi saxeobebi,
romlebic SeiZleba mivakuTvnoT
rogorc erT, ise meore jgufs.
magaliTad, ganaTleba, janmrTe-
lobis dacva, kultura da a.S.
akmayofilebs ara mxolod pi-
rad, aramed socialur moTx-
ovnilebebsac.
aramaterialur momsaxure-
bas gansakuTrebuli adgili
ukavia momsaxurebis sferoSi. mis
wamyvan dargebSi ekonomikuri
saqmianoba ganixileba arasaba-
zro meqanizmis funqcionire-
bis, sazogadoebrivi saqonlis
Teoriis, sabiujeto dafinanse-
bisa da normatiuli ekonomikis
poziciebidan. dasavleTSi sayo-
velTaod aRiarebulia, rom
socialur-----kulturuli momsa-
xurebis mniSvnelovani nawili,
agreTve saxelmwifo mmarTvelo-
bis, uSiSroebis organoebis mom-
saxureba da sxv., rac sazoga-
doebriv saqonels warmoadgens,
qmnis ekonomikis arasabazro
seqtors.
aranivTobrivi aqtive-aranivTobrivi aqtive-aranivTobrivi aqtive-aranivTobrivi aqtive-aranivTobrivi aqtive-
bi bi bi bi bi (goodwill, intangible asset) -----termini, romelic gamoiyeneba
sabuRaltro aRricxvaSi da
gamoxatavs firmis aranivTo-
brivi aqtivebis Rirebulebas.
Cveulebriv gamoiTvleba ro-
gorc sxvaoba funqcionirebad
firmisTvis gadaxdil fassa da
mis sabalanso Rirebulebas So-
ris. Tu gasayid firmas aqvs
kargi reputacia, hyavs mrava-
li momxmarebeli da klienti,
romlebic, albaT, darCebian mas-
Tan misi gayidvis Semdeg, es Se-
dis mis aranivTobriv aqtivebSi.
arapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasa-----
xadixadixadixadixadi (indirect tax) - - - - - sagadasax-ado anaricxi, romelsac saqon-
lis SeZenisas ixdis myidveli;
moxmarebaze gadasaxadi, romel-
arapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaarapirdapiri gadasaxadixadixadixadixadi
24
sac krefen gayidvis yoveli
aqtidan, dawyebuli warmoebrivi
da ganawilebiTi ciklidan da
saboloo moxmarebiT damTavre-
buli. moicavs gayidvaze gada-
saxads, damatebul Rirebule-
baze gadasaxads, aqcizur ga-
dasaxads, saimporto baJs, saqmi-
anobis monopoliur saxeobebze
gadasaxads da a.S. Sedis saqon-
lisa da momsaxurebis sabazro
fasSi. es gadasaxadebi ganvi-
Tarebad qveynebSi qmnian saga-
dasaxado nakrebis ZiriTad ma-
sas, vinaidan pirdapir gadasax-
adebTan SedarebiT advilia maTi
regulireba da akrefa.
arasabazro momsaxure-arasabazro momsaxure-arasabazro momsaxure-arasabazro momsaxure-arasabazro momsaxure-
bababababa (non-----market service) - - - - - mom-saxureba, romelic iyideba ara-
sabazro fasiT da erTeuli mom-
saxurebis mwarmoebeli resursebi
(50 procenti da meti) iqmneba
ara momsaxurebis realizaci-
iT, aramed samTavrobo trans-
ferebiT, saojaxo meurneobidan
nebayoflobiTi SenatanebiT,
sakuTrebidan miRebuli Semo-
savlebiT da sxv.
gaeros erovnuli angariSe-
bis sistemis klasifikaciis
mixedviT, arasabazro momsaxure-
bas miekuTvneba: saxelmwifo
mmarTvelobis organoebis, erovnu-
li Tavdacvis, savaldebulo
socialuri dazRvevisa da so-
cialuri dacvis momsaxureba;
ganaTlebisa da mecnieruli
kvlevis dargSi (umaRles sas-
wavleblebSi, zogadsaganmanaT-
leblo skolebSi, profesiul-----
teqnikur saswavleblebSi, sko-
lamdel dawesebulebebSi, samec-
niero-----kvleviT dawesebulebeb-
Si) saxelmwifos da kerZo ar-
akomerciuli organizaciebis
xarjze gaweuli momsaxureba;
janmrTelobis dacvis sfero-
Si (saavadmyofoebi, klinikebi,
sanatoriumebi da sxv., agreTve
veterinaruli saqmianoba) sax-
elmwifosa da kerZo arakomer-
ciuli organizaciebis xarjze
gaweuli momsaxureba; kerZo ar-
akomerciuli organizaciebis,
profesiuli kavSirebis, re-
ligiuri organizaciebis, tur-
istuli sainformacio saagen-
toebisa da klubebis, poli-
tikuri partiebis, samomxmare-
blo da samoqalaqo organiza-
ciebis momsaxureba; momsaxureba
kulturis, dasvenebisa da gar-
Tobis sferoSi (biblioTekebi,
sazogadoebrivi arqivebi, muze-
umebi, sportuli moednebi da
klubebi, botanikuri da bi-
ologiuri baRebi) gaweuli
saxelmwifo da kerZo arako-
merciuli organizaciebis xar-
jze; sasaflao meurneobis or-
ganizaciasTan, nagvis gatanasa
da sanitariasTan dakavSirebu-
li arasabazro momsaxureba;
arasabazro momsaxurebaarasabazro momsaxurebaarasabazro momsaxurebaarasabazro momsaxurebaarasabazro momsaxureba
25
saojaxo momsaxureba (Sinamo-
samsaxureTa momsaxureba).
arasabazro urTierTo-arasabazro urTierTo-arasabazro urTierTo-arasabazro urTierTo-arasabazro urTierTo-
bababababa (non-----market relations) - - - - - urTi-erToba, romelic sabazro eko-
nomikaSi yalibdeba qveynis mak-
roekonomikuri regulirebis,
saxelmwifo sawarmoebSi mtkice
fasebis dadgenis, saxelmwifo
dakveTebis SemoRebis, mosaxle-
obis socialur dacvasTan da-
kavSirebuli RonisZiebebis ga-
tarebis SemTxvevaSi. arasabaz-
ro pirobebSi moqmedeben sabi-
ujeto dafinansebaze myofi
organizaciebi.
arasabazro urTierTobis
arsebobas ZiriTadad ganapiro-
bebs Semdegi faqtorebi: pirve-
li, _ _ _ _ _ bazris meqanizmi saSu-
alebas aZlevs momxmareblebs
daikmayofilon mxolod moTx-
ovniT gamoxatuli moTxovnile-
bebi. magram arsebobs moTxov-
nilebebi, romelTa fuliT ga-
zomvac SeuZlebelia. bazari
maTze ar reagirebs. aseTi saxis
moTxovnilebebi ukavSirdeba
gansakuTrebuli tipis saqonel-
sa da momsaxurebas, romelic
msoflio ekonomikur liter-
aturaSi cnobilia ` sazogadoe-
brivi saqonlis~ saxelwodeb-
iT. misi kvlavwarmoebis area-
li qmnis ekonomikis arasaba-
zro seqtors; meore, _ _ _ _ _ bazars
ar SeuZlia misTvis niSan-
doblivi faswarmoqmnis meqaniz-
mis meSveobiT Seafasos adami-
anTa saqmianobis saboloo gare
efeqtebi, romlebic SeiZleba
gamoixatos rogorc dadebiT,
ise uaryofiT socialur-----eko-
nomikur SedegebSi. gare efeqte-
bis arseboba ganapirobebs ker-
Zo da socialuri danaxarjeb-
isa da Sedegebis gamijvnis
aucileblobas. kerZo danaxar-
jebi da Sedegebi asaxavs saba-
zro urTierTobas, maTi tolo-
ba _ _ _ _ _ sabazro wonasworobas,
xolo socialuri danaxarje-
bi da Sedegebi _ _ _ _ _ fsevdosaba-
zro wonasworobas, romelic
Tavisi ekonomikuri SinaarsiT
gacilebiT farToa sabazroze.
mxolod bazars ar SeuZlia
fsevdosabazro wonasworobis
damyareba, igi dgindeba saxelm-
wifosa da moTxovna-----miwodeb-
is meqanizmis erToblivi Zal-
isxmeviT. iq, sadac bazari uZ-
luria, aucilebelia saxelm-
wifos Careva; mesame, ekonomikis
dargebis energo-----, Tbo-----,wyal- - - - - da gazmomaragebis, sar-
kinigzo mimosvlis, safosto,
satelefono da satelegrafo
kavSirgabmulobis da a.S. te-
qnikuri da teqnologiuri
specifika, romelic moiTxovs
warmoebis, ganawilebisa da mox-
marebis erTian sistemas, war-
moebuli produqciis Tavisebu-
arasabazro urTierTobaarasabazro urTierTobaarasabazro urTierTobaarasabazro urTierTobaarasabazro urTierToba
26
rebebi da moxmarebis masobrivi
xasiaTi, romelic ganapirobebs
farTomasStabiani warmoebis
aucileblobas, ar qmnis ekono-
mikur sivrces normaluri kon-
kurenciisaTvis. amitom am dar-
gebSi saxelmwifo monopolia
(bunebrivi monopolia) gan-
pirobebulia obieqturi auci-
leblobiT, rac arasabazro ur-
TierTobebSi aisaxeba.
arasagadasaxado Semosa-arasagadasaxado Semosa-arasagadasaxado Semosa-arasagadasaxado Semosa-arasagadasaxado Semosa-
valivalivalivalivali (off-budget receipts) - - - - - Se-mosavali, romelic ar aris gaT-
valiswinebuli sagadasaxado
kodeqsiT. mas miekuTvneba: li-
cenzirebisa da sxva saxis sax-
elmwifo momsaxurebis gawe-
vidan miRebuli mosakreblebi,
saxelmwifo biujetis, saxelm-
wifo qonebis arendidan miRe-
buli Semosavali da a.S.
arasrulyofili konku-arasrulyofili konku-arasrulyofili konku-arasrulyofili konku-arasrulyofili konku-
renciarenciarenciarenciarencia (imperfect competition)- - - - - sabazro situacia, rodesac
konkurenciis srulyofileba
irRveva Tundac erTi gamyid-
velis (an myidvelis) zegav-
leniT sabazro fasze. igi
gamoxatavs sabazro struqtur-
is nebismier formas _ _ _ _ _ monopo-
lias, oligopolias an monopo-
liur konkurencias.
aratradiciuli ekono-aratradiciuli ekono-aratradiciuli ekono-aratradiciuli ekono-aratradiciuli ekono-
mikamikamikamikamika (non-traditional economy) qveynis ekonomikis arajansaRi
nawili, romelic warmodgenilia
zombiekonomikisa (ix.) da nek-
roekonomikis (ix.) saxiT.
arafasismieri konarafasismieri konarafasismieri konarafasismieri konarafasismieri konkukukukuku-----
renrenrenrenrencicicicicia a a a a (non-----price competition) -----nebismieri kanonieri saSualebis
gamoyeneba, garda fasebis Sem-
cirebisa, axali momxmareblis
mizidvis mizniT. arafasismieri
konkurenciis meTodebs Soris
aRsaniSnavia reklama, market-
ingis gaumjobeseba, inovacieb-
is danergva da a.S.
araformaluri ekonomi-araformaluri ekonomi-araformaluri ekonomi-araformaluri ekonomi-araformaluri ekonomi-
kakakakaka (informal economy) ekono-mikis, kerZod Sromis bazris
mniSvnelovani nawili (gansa-
kuTrebiT ganviTarebad qveyneb-
Si). did rols asrulebs dasaq-
mebisa da Semosavlebis formi-
rebaSi. im qveynebSi, sadac mo-
saxleobis zrdis tempebi an
urbanizacia maRalia, arafor-
maluri seqtori swrafad iz-
rdeba qalaqebSi mzardi samu-
Sao Zalis xarjze, amitom ara-
formalur seqtorSi warmoe-
buli saqonlisa da momsaxure-
bis aRricxva Zalze mniSvnelo-
vania MmSpmSpmSpmSpmSp-is asaxvisaTvis.
araformaluri seqtoris
saerTaSoriso gansazRvreba mi-
Rebul iqna 1993 wels Sromis
saerTaSoriso organizaciisa da
Sromis bazris statistikosTa
meTxuTmete saerTaSoriso kon-
ferenciis gadawyvetilebiT.
araformalur seqtorSi
arasagadasaxado Semosaarasagadasaxado Semosaarasagadasaxado Semosaarasagadasaxado Semosaarasagadasaxado Semosavalivalivalivalivali
27
dasaqmebulTa umetesi nawilis
saqmianoba savsebiT legaluria,
amasTan, araregistrirebuli an
aralicenzirebuli, rac gana-
pirobebs warmoebis danaxarje-
bis Semcirebas.
araformaluri searaformaluri searaformaluri searaformaluri searaformaluri seqqqqqto-to-to-to-to-
ririririri (informal sector) - - - - - ekonomikisseqtori, romelic ar aris Car-
Tuli oficialur statistika-
Si. masSi Sedis TviTdasaqme-
bulTa kategoria, romlis ma-
Rali xvedriTi woniT gamoirCe-
va ganviTarebadi qveynebi. TviT-
dasaqmebulebi asruleben wvril
Sromatevad samuSaoebs, Tumca,
xSirad maT mniSvnelovani wv-
lili SeaqvT erovnuli Semo-
savlis warmoebaSi.
TviTdasaqmebulTa Sroma
xasiaTdeba dabali kapitalte-
vadobiTa (anu gamoyenebul mow-
yobilobaTa Rirebulebis gamoS-
vebul produqciasTan Sefarde-
bis dabali doniT) da dabali
kapitalSeiaraRebiT (anu gamoy-
enebul mowyobilobaTa Rire-
bulebis daxarjuli Sromis
RirebulebasTan Sefardebis
dabali doniT).
arbitraJi arbitraJi arbitraJi arbitraJi arbitraJi (arbitration, ar-bitrage) [frang. arbitrage]-----1. spe-kulacia riskis gareSe. komer-
ciuli saqmianoba, romelic
gulisxmobs ucxouri valut-
is yidvas fasiani qaRaldebis
erT bazarze erTdroulad me-
oreze gayidvis mizniT, sxva-
dasxva bazarze valutis kur-
sis sxvaobis safuZvelze moge-
bis misaRebad. arbitraJi xels
uwyobs fasebSi mkveTri gansx-
vavebis daZlevas, rac bazrebis
efeqtiani funqcionirebis mniS-
vnelovani faqtoria; 2. sadavo
saqmeTa ganxilvis meTodi, rode-
sac mxareebi mimarTaven samedia-
toro mosamarTles (arbitrs);
3. samediatoro sasamarTlo, sa-
dac davas wyvets mosamarTle-----
Suamavali (arbitri).
arbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `ad-----hoki~ hoki~ hoki~ hoki~ hoki~ (ar-bitrage ad hoc) - - - - - arbitraJi, ro-melic iqmneba konkretul kon-
traqtTan dakavSirebuli sada-
vo sakiTxebis gadasawyvetad.
uTanxmoebas, rogorc wesi, gani-
xilavs sami piri: ori arbitri
(mosarCelisa da mopasuxis) da
erTi superarbitri. kontraqtSi
dawvrilebiT aris ganxiluli
arbitrebis arCevisa da daniS-
vnis wesebi, dadgenilia gadaw-
yvetilebaTa miRebis saboloo
vadebi. Cveulebriv arbitrebad
iwveven sagareo-----savaWro opera-
ciebis saukeTeso specialis-
tebs. isini SeiZleba iyvnen mec-
nierebi, firmebis prezidentebi,
advokatebi, saxelmwifo orga-
nizaciebis mosamsaxureebi. auci-
leblobis SemTxvevaSi arbitre-
arbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `adarbitraJi `ad-----hoki~hoki~hoki~hoki~hoki~
28
bad SeiZleba miiwvion teqnikuri
eqspertebi.
arenda arenda arenda arenda arenda (rent) [
29
mdeblobasa da normativebTan
Sesabamisobis, sisrulisa da
utyuarobis, agreTve, safinan-
so da qonebrivi mdgomareobis
eqspertiza, romelsac atareben
arasauwyebo damoukidebeli
auditorebi saauditoro obieq-
tis Seswavlis, Semowmebisa da
reviziis gziT. auditorul
momsaxurebad iTvleba agreTve
zemoT aRniSnul sakiTxebze
sameurneo subieqtebisaTvis
gaweuli konsultaciebi da
daxmareba.
auditi tardeba saaudi-
toro standartebisa da dad-
genili meTodikis Sesabamisad.
cnobilia sainiciativo da
savaldebulo auditebi. saini-saini-saini-saini-saini-
ciativo auditi ciativo auditi ciativo auditi ciativo auditi ciativo auditi tardeba sa-
meurneo subieqtis iniciativ-
iT da am ukanasknelis mier
SerCeuli saaudito Temis
mixedviT. savaldebulo audi-savaldebulo audi-savaldebulo audi-savaldebulo audi-savaldebulo audi-
ti ti ti ti ti dawesebulia kanonmdeblo-
biT garkveuli wris sameur-
neo subieqtebisaTvis da tar-
deba periodulad kanoniT dad-
genil Temaze. auditis Catare-
ba savaldebuloa:
- - - - - im sameurneo subieqteb-
isaTvis, romelTa organizaci-
ul-----samarTlebrivi formac
moqmedi kanonmdeblobiT iTval-
iswinebs mesakuTreTa SezRu-
dul qonebriv pasuxismgeblo-
bas;
_ _ _ _ _ bankebis, sadazRvevo ko-
mpaniebis, arasabiujeto fond-
ebis, safondo da sasaqonlo
birJebisaTvis;
- - - - - fasiani qaRaldebis emi-
tentebisa da sainvesticio in-
stitutebisaTvis;
- - - - - ucxouri iuridiuli
pirebisaTvis, romlebic moge-
bas iReben mocemuli qveynis
teritoriaze saqmianobiT;
- - - - - ucxouri sainvesticio
sawarmoebisaTvis;
- - - - - sxva sameurneo subieqte-
bisaTvis, romelTa siac yovel-
wliurad mtkicdeba.
auditi fasiani momsaxure-
baa. igi, rogorc wesi, tardeba
xelSekrulebis safuZvelze
saxelmwifo kontrolisagan
damoukideblad da ar cvlis
mas.
auditori auditori auditori auditori auditori (auditor) [
30
rad, ise auditorul firmebSi.
auditori valdebulia moipo-
vos iseTi informacia da masa-
la, romelic uzrunvelyofs
saaudito Temis srulyofil
Seswavlas, Sefasebasa da daskv-
nis obieqturobas, amasTan,
gamoricxavs tendenciurobasa
da calmxrivobas. sameurneo
subieqtis administracia valde-
bulia miawodos auditors
misTvis sasurveli informacia
da masala, romelTa utyuar-
obazec pasuxismgebelia sameur-
neo subieqti. auditis Temis
Sesaxeb Tavis saboloo mo-
sazrebas auditori asaxavs daskv-
naSi, romelic oficialuri
dokumentia da romlis ward-
genac nebismier organizaciaSi
SeiZleba. auditis Sedegebis
realizacias, rogorc wesi,
axdenen damkveTi da sxva ad-
resatebi, romlebic auditorul
daskvnas iReben. amasTan, kanon-
mdeblobiT gaTvaliswinebul
SemTxvevaSi auditors SeuZlia
Sesabamisi kompetenturi or-
ganos winaSe dasvas auditoris
Sedegebis realizaciis sakiTxi.
auditoruli firma auditoruli firma auditoruli firma auditoruli firma auditoruli firma (audi-tor firm) - - - - - firma, romlis wes-debac iTvaliswinebs mxolod
auditorul da masTan dakav-
Sirebul saqmianobas.
auditoruli saqmianoba
aris im urTierTobaTa erTob-
lioba, romelic myardeba audi-
tis da masTan dakavSirebuli
saqmianobis momzadebis, Catare-
bisa da Sedegebis realizaci-
is procesSi sameurneo sub-
ieqts (damkveTs), auditors
(auditorul firmas), agreTve,
zogierT SemTxvevaSi, xelisu-
flebis organosa da sxva rome-
lime mesame pirs Soris, moqme-
di kanonmdeblobisa da sxva ma-
regulirebeli normebis safuZ-
velze.
rogorc wesi, auditorul
saqmianobas aregulirebs sax-
elmwifo. es xdeba kanonebis
miRebisa da maT Sesrulebaze
xelisuflebis meTvalyureobis
gziT. amasTan, saxelmwifo uSu-
alod ar ereva auditoruli
firmis saqmianobaSi. auditori
damoukidebelia saxelmwifos-
agan, klientisagan, nebismieri
mesame pirisagan. igi xelmZRv-
anelobs mxolod kanonebiT, au-
ditoruli standartebiTa da
meTodikiT. auditoruli fir-
ma Tanabrad icavs mesakuTris,
saxelmwifosa da sazogadoeb-
is kanonier interesebs.
auditoruli saqmianobis
saxelmwifo regulirebis or-
ganoebi umetes SemTxvevaSi iqm-
neba xelisuflebis umaRles or-
ganoebTan (saqarTveloSi am mov-
aleobas asrulebs auditoru-
li saqmianobis sabWo, romelic
auditoruli firmaauditoruli firmaauditoruli firmaauditoruli firmaauditoruli firma
31
Seqmnilia parlamentTan).
auditoruli firmis muSa-
obas mimarTaven auditorTa
TviTmmarTvelobis organoebi.
isini amzadeben auditis stan-
dartebs da sxva meToduri xa-
siaTis normatiul aqtebs. TviT-
mmarTvelobis aseTi organoebi
ZiriTadad auditorTa nebayo-
flobiTi profesiuli gaer-
Tianebebia. bevr qveyanaSi maT
auditoruli palatebi ewode-
baT.
saqarTveloSi auditoru-
li palata Seiqmna 1992 wlis
damlevs, xolo auditoruli da
sakonsultacio momsaxurebis
pirveli aqcionerTa sazogadoe-
ba _ _ _ _ _ `iberiauditori~ 1990
wels daarsda. amiT dasabami
mieca qveyanaSi auditoruli
saqmianobis dawyebas.
autraiti autraiti autraiti autraiti autraiti (outright) - - - - - mar-tivi vadiani savaluto gari-
geba, romelic iTvaliswinebs
fulis gadaxdas monawile mx-
areebis mier mkacrad gan-
sazRvruli `forvardis~ kur-
siT.
autsaideri autsaideri autsaideri autsaideri autsaideri (outsider) [
32
mier dawesebul fass. auqcio-
ni sajaro vaWrobaa auqcion-
eris xelmZRvanelobiT, romlis
drosac gasayid saqonels iZens
umaRlesi fasis gadamxdeli
piri. aseT auqcions Cveu-Cveu-Cveu-Cveu-Cveu-
lebrivi lebrivi lebrivi lebrivi lebrivi anu inglisuri auq-inglisuri auq-inglisuri auq-inglisuri auq-inglisuri auq-
cioni cioni cioni cioni cioni ewodeba. auqcionis sxva-
dasxva saxeobaTa Soris aRsa-
niSnavia agreTve holandiuriholandiuriholandiuriholandiuriholandiuri
auqcioniauqcioniauqcioniauqcioniauqcioni, sadac vaWroba iwyeba
maRali fasiT, sanam vinme ar
gamoTqvams survils SeiZinos
mocemuli saqoneli bolos ga-
mocxadebuli fasiT. praqtika-
Si saqonlis birJebze gamoiye-
neba ormagi auqcioni, rodesac
birJis wevri SeiZleba iyos ro-
gorc gamyidveli, ise myidveli.
auqcioni ufro metad sa-
gareo vaWrobaSi gavrcelebu-
li saqonlis lotebad an calke
nivTebad gasaRebis xerxia, ro-
desac saqoneli an misi nimu-
Sebi gamofenilia dasaTvaliereb-
lad potenciuri myidvelebi-
saTvis. auqcionis zogad piro-
bebs gansazRvravs gamyidveli,
vaWroba ki iwyeba lotis an niv-
Tis nomris da sawyisi fasis ga-
mocxadebiT. auqcioni warmoad-
gens qonebis iZulebiT gayidvis
formasac valebis dafarvis miz-
niT.
arsebobs daxuruli da Riadaxuruli da Riadaxuruli da Riadaxuruli da Riadaxuruli da Ria
auqcioni.auqcioni.auqcioni.auqcioni.auqcioni. auqcioni daxurulia
sadac yvela myidveli weri-
lobiTi formiT waradgens
Tavis fass garkveuli saxis
faseulobis SesaZenad. Ria
auqcionSi nebadarTulia Sesasy-
idi qonebis fasis mravaljera-
di SeTavazeba. am formis auq-
cionSi monawileobis ufleba
aqvs qveynis nebismier moqalaqes
da qveyanaSi registrirebul
kerZo samarTlis iuridiul
pirebs, agreTve, es ufleba Sei-
Zleba hqondeT ucxoel fiz-
ikur da iuridiul pirebsac.
auqcionuri bazariauqcionuri bazariauqcionuri bazariauqcionuri bazariauqcionuri bazari (auc-tion market) konkurentulimiwodebis modeli, organizebu-
li bazari, sadac fasebi regu-
lirdeba moTxovna-miwodebis
cvlilebis safuZvelze. misi
ZiriTadi komponentebia stan-
dartizebuli saqoneli, anoni-
muri vaWroba da konkurenciis
monawileTa sakmao raodenoba.
aqseleratori aqseleratori aqseleratori aqseleratori aqseleratori (acceler-ator) [
33
cefcia, romlis Sesabamisad
produqciis gamoSvebis zrdis
tempebis cvlilebebi iwvevs
imave mimarTulebiT investicie-
bze moTxovnis cvlilebebs. mis
Tanaxmad, erToblivi wminda in-
vesticiebi damokidebulia war-
moebis moculobis mosalod-
nel cvlilebebze. umartivesi
formiT es principi SeiZleba
warmovadginoT Semdegnairad:
It = aLYt-----1+b,sadac a aris aqseleraciis koe-ficienti, L - - - - - mcire cvlileba,Yt-----1 - - - - - warmoebis moculobiscvlileba wina wels, b - - - - - inves-ticiebi, romlebic mimarTulia
ZiriTadi kapitalis mwyobri-
dan gamosuli nawilis Sesacvle-
lad.
aqseleratoris principi mniS-
vnelovan rols asrulebs eko-
nomikuri ciklis axsnaSi, mag.,
multiplikatorisa da aqsel-
eratoris urTierTzemoqmedeb-
is safuZvelze, agreTve ekono-
mikuri zrdis TeoriaSi, gan-
sakuTrebiT harod-----domaris
TeoriaSi.
aqseleraciis koefici-aqseleraciis koefici-aqseleraciis koefici-aqseleraciis koefici-aqseleraciis koefici-
enti enti enti enti enti (accelerator coefficient) -----koeficienti, romelic uCvenebs,
ramdenjer izrdeba axali in-
vesticiebi warmoebis moculo-
bis cvlilebis sapasuxod. igu-
lisxmeba, rom axali investicie-
bi unda izrdebodes ufro
swrafad, vidre warmoebis moc-
uloba, vinaidan manqana-----danad-
garebis Rirebuleba Cveulebriv
mniSvnelovnad aRemateba misi
wliuri produqciis Rirebule-
bas.
aqtivi aqtivi aqtivi aqtivi aqtivi (asset) [
34
ic Tavisufalia valdebulebe-
bisa da valebisagan.
aqtiuri sagadasaxdeloaqtiuri sagadasaxdeloaqtiuri sagadasaxdeloaqtiuri sagadasaxdeloaqtiuri sagadasaxdelo
balansi balansi balansi balansi balansi (active balance of pay-ments) - - - - - sagadasaxdelo bal-ansi, romelSic sazRvargare-
Tidan Semosulobebi aRemateba
qveynis mier sazRvargareT gawe-
ul xarjebsa da gadasaxdelebs.
aqtuariusi aqtuariusi aqtuariusi aqtuariusi aqtuariusi (actuary) [
35
Tulebuli forma, romlis dro-
sac Tamasuqi waredgineba ara
importioris banks, aramed,
orive mxaris SeTanxmebis safuZ-
velze, romelime pirvelxarisx-
ovan banks saerTaSoriso bazar-
ze. amrigad, aqceptur-----rambus-
nuli kreditiT sargeblobisas
operaciaSi monawileobs sami
banki: importioris banki aZlevs
garantias ganvadebiT nayidi
saqonlis anazRaurebis Sesax-
eb pirvelxarisxovan banks ram-
busnuli valdebulebis for-
miT. eqsportioris banki gamow-
ers pirvelxarisxovani bankis
saxelze gadasapirebel Tama-
suqs importioris mier gadmot-
virTul saqonelze. gadaxdis
vadis dadgomis win importio-
rs Seaqvs saWiro Tanxa Tavis
bankSi, romelic, rambusnuli
valdebulebis Sesabamisad, gada-
ugzavnis mas pirvelxarisxo-
van banks. gadaxdis vadis dad-
gomisas pirvelxarisxovani banki
gadaugzavnis am Tanxas eqspor-
tioris banks.
aqcia aqcia aqcia aqcia aqcia (share, stock) [
36
aqciebis sakontroloaqciebis sakontroloaqciebis sakontroloaqciebis sakontroloaqciebis sakontrolo
papapapapaketi keti keti keti keti (controlling stake, controlshare holding) - - - - - erTi pirissargeblobaSi arsebuli aq-
cioneruli sazogadoebis aqcie-
bis mTliani raodenobis naw-
ili, romelic aZlevs mas ufle-
bas ganaxorcielos kontroli
am sazogadoebis saqmianobaze.
aqcizi aqcizi aqcizi aqcizi aqcizi (aqcizuri gada-aqcizuri gada-aqcizuri gada-aqcizuri gada-aqcizuri gada-
saxadisaxadisaxadisaxadisaxadi) (excise) [
37
gavleniT, SeiZleba warmoiqmnas
aJiotaJuri moTxovna aqciebze
da, Sesabamisad, mkveTrad ga-
izardos maTi kursi. nominalur
fasze maRali aqciis kursi emi-
siuri Semosavlis wyaroa. aqci-
is kursis dinamikaze did gav-
lenas axdens qveyanaSi arse-
buli socialur-----ekonomikuri
da politikuri viTareba.
aqcioneri aqcioneri aqcioneri aqcioneri aqcioneri (stockholder,shareholder) [
38
kuTvneba muSebis xelfasi, me-
nejerTa gasamrjelo, sakomisio
gadasaxdeli savaWro firmebi-
saTvis, sabanko da safinanso
momsaxurebis sxva mimwodebelTa
Sromis anazRaureba, honorarebi
iuridiuli konsultaciebi-
saTvis, satransporto xarje-
bis ganaRdeba da sxv.
aSSaSSaSSaSSaSS-----is saerTaSoriso gan-is saerTaSoriso gan-is saerTaSoriso gan-is saerTaSoriso gan-is saerTaSoriso gan-
viTarebisviTarebisviTarebisviTarebisviTarebis saagento saagento saagento saagento saagento (Interna-tional Development Agency of USA- - - - - USAID) - - - - - daarsda 1961 welsj. kenedis prezidentobis pe-
riodSi sagareo daxmarebis
aqtis miRebis safuZvelze. misi
ZiriTadi mizania ganviTareba-
di qveynebis daxmareba ekono-
mikuri reformebis gatarebaSi,
kerZod, demokratiis mSeneblo-
baSi, biznesis xelSewyobaSi,
mwvave siRaribis daZlevasa da
stiqiuri ubedurebiT gamowveu-
li Sedegebis aRmofxvraSi.
saagento saqarTvelos dax-
marebas uwevs 1992 wlidan.
am mizniT man ganvlil period-
Si 1 mlrd dolarze meti ga-
moyo. reformebis gatarebaSi
mniSvnelovan xelSewyobas iTva-
liswinebs USAID-----is `saqarTve-los biznes-----klimatis refor-
mis~ proeqti. misi roli did-
ia energetikis ganviTarebaSi, sa-
xeldobr, saqarTvelos energe-
tikis maregulirebeli erovnu-
li komisiis (semek) kanonmdeb-
lobis daxvewaSi (1997), eleq-
troenergiisa (1998) da bune-
brivi gazis (1999) satarifo
meTodologiis SemuSavebaSi, li-
cenzirebis wesebisa da regu-
lirebis sxva fuZemdebluri do-
kumentebis SeqmnasaSi da a.S.
saagento teqnikur, materialur,
finansur da saganmanaTleblo
daxmarebas uwevs da moicavs
regulirebis yvela sferos.
axali ekonomika axali ekonomika axali ekonomika axali ekonomika axali ekonomika (new eco-nomy) - - - - - ekonomika, romelSic po-zitiurad aisaxeba swrafi teqno-
logiuri progresis safuZvelze
sainformacio teqnologiebSi
ganxorcielebuli fundamentu-
ri cvlilebebi. axali ekonomika
qveynis konkurentunarianobis
mniSvnelovani garantia
axali zrdis Teoria axali zrdis Teoria axali zrdis Teoria axali zrdis Teoria axali zrdis Teoria (newgrowth theory) - - - - - cnobilia agre-Tve, rogorc endogenuri zr-endogenuri zr-endogenuri zr-endogenuri zr-endogenuri zr-
disdisdisdisdis Teoria Teoria Teoria Teoria Teoria. tradiciuli zr-
dis Teoriis modificirebuli
varianti, romelic xsnis sxvada-
sxva qveynisTvis grZelvadiani
balansirebuli zrdis gansxva-
vebul SesaZleblobebs, amasTan,
Raribidan mdidar qveynebSi ka-
pitalis gadadinebis mizezebs.
axali industriuli qve-axali industriuli qve-axali industriuli qve-axali industriuli qve-axali industriuli qve-
ynebiynebiynebiynebiynebi (new industrial countries -----NiCs) - - - - - ekonomikuri ganviTare-bis SedarebiT maRali donisa
da dinamikuri mrewvelobis
mqone, msoflio vaWrobaSi, sa-
finanso da sainvesticio siste-
maSi aqtiurad CarTuli qvey-
aSSaSSaSSaSSaSS-----is saerTaSoriso ganis saerTaSoriso ganis saerTaSoriso ganis saerTaSoriso ganis saerTaSoriso ganviTarebisviTarebisviTarebisviTarebisviTarebis saagento saagento saagento saagento saagento
39
nebis mcire jgufi. maT ricx-
vs miekuTvneba argentina, bra-
zilia, meqsika, TurqeTi, israe-
li, saberZneTi, singapuri,
samxreTi korea, taivani, honkongi
(CineTis Semadg.).
axali klasikuri makro-axali klasikuri makro-axali klasikuri makro-axali klasikuri makro-axali klasikuri makro-
ekonomikaekonomikaekonomikaekonomikaekonomika (new classical mac-roeconomics) - - - - - arsebiTad orTo-doqsuli klasikuri ekonomi-
kuri Teoria, romelic eyrd-
noba im Sexedulebas, rom racio-
naluri molodinis SeTanawyo-
ba umuSevrobis bunebrivi normis
koncefciasTan bazrebis efeq-
tiani gawmendis Sedegia. am
Teoriis mixedviT, ekonomika myar
mdgomareobaSia umuSevrobis
bunebrivi donis pirobebSi,
xolo cda imisa, rom dairRves
es wonasworoba, magaliTad,
umuSevrobis mis bunebriv don-
eze qvemoT Semcirebis SemTx-
vevaSi, advilad neitralizde-
ba ekonomikuri agentebis mier.
nebismieri cda warmoebisa da
dasaqmebis stabilizaciisa fis-
kalur-----sakredito politikis
gamoyenebiT araefeqtiania da
ver axdens rogorc mokle-----, ise
grZelvadian gavlenas realuri
cvladebis mniSvnelobaze. am
poziciis arsi mdgomareobs
imaSi, rom ar arsebobs arCeva-
ni inflaciasa da umuSevrobas
Soris moklevadian periodSic
ki. miuxedavad amisa, iTvleba,
rom ekonomikuri mecnierebis es
mimarTuleba monetarizmis gan-
viTarebaa. misi argumentebi
gansxvavdeba iseTi cnobili
monetaristebis daskvnebisagan,
rogoric m. fridmenia. frid-
menis azriT, moTxovnis marTvis
politikam SeiZleba gamoiwvios
moklevadiani gadaxra warmoe-
bis moculobisa da umuSevro-
bis bunebrivi donidan.
axali klasikuri makroeko-
nomika cdilobs daasabuTos
moTxovnis marTvis keinzianuri
politikis araefeqtianoba da
yuradReba gadaitanos miwode-
bis ekonomikur Teoriaze.
axali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomika
(new microekonomics) ekonomi-kuri Teoriis erT-erTi mimar-
Tuleba, romlis momxreebi cdi-
loben gaaigivon mikro- da mak-
roekonomika mikroekonomikuri
dasabuTebis im meqanizmiT, ro-
melic safuZvlad udevs fase-
bisa da umuSevrobis cvlile-
bebs Soris urTierTkavSirs.
axali mikroekonomika eyr-
dnoba umuSevrobis bunebrivi
donis hipoTezas da uaryofs
bazris monawileTa ufaso da
srul informirebulobas. axa-
li mikroekonomika cdilobs
axsnas umuSevrobis dadebiTi
bunebrivi donis arseboba da
uaryofiTi kavSiri fasebsa da
umuSevrobas Soris, romelic
axali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomikaaxali mikroekonomika
40
gamomdinareobs moklevadiani
filipsis mrudidan.
axali mikroekonomikis mo-
delebi sxvadasxvaa, amasTan, yve-
la modelisTvis damaxasiaTe-
belia warmoebis moculobis
cvlilebebi, gamowveuli winas-
war ganuWvreteli fasebis Sec-
vliT. amrigad, erToblivi moTx-
ovnis araprognozirebadi zrda
iwvevs inflaciis moulodnel
zrdas, fasebisa da xelfasebis
gauTvaliswinebel matebas, rac,
saboloo angariSiT, ganapiro-
bebs warmoebis moculobisa da
dasaqmebis gadidebas. es ki, sxva
Tanabar pirobebSi, fasebis zrda-
ze Cveulebrivi reaqciaa.
axali Sexeduleba inves-axali Sexeduleba inves-axali Sexeduleba inves-axali Sexeduleba inves-axali Sexeduleba inves-
ticiebze ticiebze ticiebze ticiebze ticiebze (new view on invest-ment) - - - - - investiciebisadmi axa-li midgoma, romelic iTval-
iswinebs mowyobilobaTa bolo
Taobis efeqtianobis zrdas, ey-
rdnoba msjelobas imis Sesax-
eb, rom Tanamedrove teqnolo-
giuri progresi aqveiTebs Zir-
iTadi kapitalis saSualo asaks
da zrdis im kapitalis wils,
romelSic ganivTebulia axali
teqnologia.
axali politikuri eko-axali politikuri eko-axali politikuri eko-axali politikuri eko-axali politikuri eko-
nomianomianomianomianomia (new political economy) -----Seiswavlis politikisa da eko-
nomikis urTierTqmedebis kanon-
zomierebebs, ikvlevs im poli-
tikur faqtorebs, romlebic mo-
qmedeben qveynis ekonomikur
politikaze.
axirebaaxirebaaxirebaaxirebaaxireba (fad) - - - - - drois gar-kveul periodSi finansuri inves-
torebis mzadyofna, gaumarTle-
beli optimizmidan gamomdinare,
fasian qaRaldebSi gadaixadon
imaze meti, vidre isini realu-
rad Rirs (ix. racionaluri spe-
kulaciuri `sapnis buSti~).
axali Sexeduleba investiciebzeaxali Sexeduleba investiciebzeaxali Sexeduleba investiciebzeaxali Sexeduleba investiciebzeaxali Sexeduleba investiciebze
41
bbbbbbadisebri gare efeq-badisebri gare efeq-badisebri gare efeq-badisebri gare efeq-badisebri gare efeq-
ti ti ti ti ti (network externality) - - - - - gareefeqtis saxeoba, romlis dro-
sac yoveli individisaTvis dov-
laTis sargeblianoba damokide-
bulia mocemuli dovlaTis mo-
mxmarebelTa raodenobaze.
bazari bazari bazari bazari bazari (market) - - - - - sabazroekonomikaSi kvlavwarmoebis mTe-
li procesis momcveli fenom-
eni, ekonomikuri sivrce, sadac
TviTregulirebis meqanizmis
safuZvelze yalibdeba urTier-
Toba saqonlisa da momsaxure-
bis mwarmoeblebsa da momxmare-
blebs Soris. igi horizonta-
luri kavSirebis ganviTarebis
safuZvelze gamoricxavs admin-
istraciul Carevas faswarmo-
qmnasa da resursebis ganawile-
baSi, riTac sagrZnoblad amar-
tivebs mmarTvelobis ierarqi-
ul vertikalur struqturas.
bazari garkveul kanonzom-
ierebebs eqvemdebareba. misTvis
damaxasiaTebelia: a) sakuTreb-
is pluralizmi da meurneobis
mravalferovneba; b) mwarmoe-
belTa damoukidebloba da maTi
ekonomikuri pasuxismgebloba;
g) mewarmeobaSi reglamentaciis
arqona, racionalizmi kontra-
hentis arCevaSi da sxv.
bazari, romelic SromiTi
motivaciis efeqtian sistemas
qmnis, piradi da sazogadoebrivi
interesebis gaerTianebis moqni-
li meqanizmia. sabazro konku-
renciis monawilis mamoZrave-
beli subieqturi mizani _____
maqsimaluri mogebis miReba,
bazris `uxilavi xeliT~, sab-
oloo angariSiT, zegavlenas
axdens sazogadoebriv intere-
sebze da ayalibebs obieqtur
kanonzomierebebs, romlebic
gamoxatulebas qveynis ekono-
mikur zrdaSi povebs.
ganasxvaveben kerZo kerZo kerZo kerZo kerZo da te-te-te-te-te-
ritoriul ritoriul ritoriul ritoriul ritoriul bazrebs. kerZo ba-
zrebi iyofa saqonlis, momsax-
urebis, samuSao Zalisa da kap-
italis bazrebad. teritoriu-
li sazRvrebis mixedviT ganasx-
vaveben adgilobriv, erovnul da
msoflio bazrebs. amaTgan Ti-
Toeuls axasiaTebs specifikuri
Taviseburebebi, romelTa gaT-
valiswinebasac makroekonomi-
kuri regulirebisa da calkeu-
li firmis sabazro strategi-
is SemuSavebaSi didi mniSvnelo-
ba eniWeba.
Sromis sazogadoebrivi
danawilebis Tanamedrove done,
farTomasStabiani warmoebis up-
iratesobebi, maRalteqnolo-
giuri da araerTgvarovani sa-
qonlisa da momsaxurebis saxe-
obebis gansakuTrebuli simrav-
le, ekonomikuri kavSirebis
bazaribazaribazaribazaribazari
42
mravalferovneba da a.S. gana-
pirobebs bazarze konkurenci-
is modifikacias.
bazris koniunqtura bazris koniunqtura bazris koniunqtura bazris koniunqtura bazris koniunqtura (mar-ket opportunities, condition) - - - - - im pi-robebis erToblioba, romlebic
gansazRvraven yovel mocemul
momentSi moTxovnisa da miwode-
bis Tanafardobas.
bazris fiasko bazris fiasko bazris fiasko bazris fiasko bazris fiasko (market fa-ilure) - - - - - situacia, romlis dro-sac bazars ar ZaluZs ekono-
mikur arCevanTan dakavSirebu-
li procesebis imgvarad koor-
dinireba, rom uzrunvelyos
resursebis efeqtiani gamoye-
neba. resursebis ganawilebis
sferoSi bazris fiasko, Teori-
ulad, saxelmwifos Carevis ga-
marTlebis safuZvelia.
bazris wonasworoba bazris wonasworoba bazris wonasworoba bazris wonasworoba bazris wonasworoba -----
(market balance) - - - - - moTxovnisa damiwodebis tolobis gamomxatve-
li sabazro situacia, rode-
sac ar arsebobs arc Warbi mo-
Txovna, arc Warbi miwodeba da
bazars miewodeba imdeni pro-
duqcia, ramdenzec aris moTxov-
na.
bazroba bazroba bazroba bazroba bazroba (fair) - - - - - savaWroda samrewvelo organizacieb-
is, komersantebisa da sxvaTa
mier periodulad mowyobili
vaWroba saqonlis upiratesad
biTumad gayidvisa da Sesyid-
visaTvis gamofenili nimuSebis
mixedviT.
`bai`bai`bai`bai`bai-----beki~ beki~ beki~ beki~ beki~ (buy back) -----saqonelgacvlis grZelvadiani
operacia, romlis drosac man-
qana-----mowyobilobebis misawode-
blad gacemuli krediti Sem-
dgomSi ifareba maTi meSveo-
biT warmoebuli produqciiT.
balansi balansi balansi balansi balansi (balance sheet)[frang. balance saswori] - - - - - eko-nomikur maCvenebelTa sistema,
gamoxatuli naturaluri an fu-
ladi formiT, romelic axasi-
aTebs ama Tu im movlenas misi
mxareebis Sedarebis an dapiris-
pirebis gziT da gamoxatavs to-
lobas aqtivsa da pasivs Soris.
balansi iTvleba aqtiurad, Tu
Semosavlebi sWarbobs xarjebs,
xolo pasiurad _ _ _ _ _ Tu Semosav-
lebi xarjebze naklebia.
ganasxvaveben sagadasaxde-
lo, savaWro, saqonlisa da mom-
saxurebis, finansuri operacie-
bisa da a.S. balansebs.
`balansireba danis pir-`balansireba danis pir-`balansireba danis pir-`balansireba danis pir-`balansireba danis pir-
ze~ ze~ ze~ ze~ ze~ (knife edge) - - - - - ase ewode-ba ekonomikuri zrdis Teoria-
Si stabiluri zrdis Seferx-
ebas, gamoxatuls garantirebu-
li zrdis tempis meryeobaSi.
arsebobs agreTve meore prob-
lema, rac bunebrivi zrdis tem-
pis miRwevaSi mdgomareobs. ` da-
nis pirze balansirebis~, wonas-
worobis dacvis centraluri
problemaa warmoebis mosalod-
neli donis gansazRvra. Tu Se-
bazris koniunqturabazris koniunqturabazris koniunqturabazris koniunqturabazris koniunqtura
43
mosavlis mosalodneli zrdis
tempi garantirebul zrdis
tempze dabalia, maSin mewarmeebi
mcire doziT moaxdenen in-
vestirebas. es gamoiwvevs er-
Toblivi zrdis dacemas da
Warbi simZlavreebis zrdas,
rasac, Tavis mxriv, mohyveba
Semosavlis mosalodneli zr-
dis tempebis Semdgomi dacema.
bankebis aqtiuri opera-bankebis aqtiuri opera-bankebis aqtiuri opera-bankebis aqtiuri opera-bankebis aqtiuri opera-
ciebiciebiciebiciebiciebi (banking active operations)- - - - - operaciebi, romelTa saSu-
alebiTac bankebi gascemen Ta-
vianT gankargulebaSi arsebul
fulad saxsrebs (fasiani qaRal-
debis yidva, sesxis gacema da
sxv.).
bankebis pasiuri opera-bankebis pasiuri opera-bankebis pasiuri opera-bankebis pasiuri opera-bankebis pasiuri opera-
ciebi ciebi ciebi ciebi ciebi (passive banking opera-tions) - - - - - operaciebi, romelTa sa-SualebiTac bankebi izidaven fu-
lad saxsrebs (anabrebis miRe-
ba, banknotebis gamoSveba da sxv.).
banki banki banki banki banki (bank) [
44
romliTac klienti, plastikuri
baraTis gamoyenebiT, Tavisi an-
gariSidan damoukideblad awar-
moebs martiv operaciebs.
bankroti bankroti bankroti bankroti bankroti (bankrupt, insol-vent) - - - - - gakotrebuli mevale.
baJi baJi baJi baJi baJi (duty) - - - - - moxmarebisaT-vis dawesebuli gadasaxadis
saxeoba. baJiT ibegrebian is
fizikuri da iuridiuli pire-
bi, romlebic urTierTobas am-
yareben saxelmwifosTan an erT-
maneTTan (xelSekrulebis dade-
ba arendis Sesaxeb, SeTanxmeba
meurveobis Taobaze da sxv.).
baratria baratria baratria baratria baratria (barratry) - - - - - wi-naswar ganzraxuli zianis miye-
neba tvirTisa da gemisaTvis
kapitnisa da ekipaJis mier. ba-
ratriis riski eqvemdebareba
dazRvevas.
barteri barteri barteri barteri barteri (barter) _ _ _ _ _ sasa-qonlo garigeba, romlis Tanax-
mad saqonlis gacvla saqonelze
xdeba fuladi angariSswore-
bis gareSe, Tanxis gadauxdelad.
`baumolis daavadeba~`baumolis daavadeba~`baumolis daavadeba~`baumolis daavadeba~`baumolis daavadeba~
(Bowmoles desease) - - - - - ukav-Sirdeba momsaxurebis sfero-
Si xelfasis zrdis uzrunve-
lyofis sakiTxSi warmoqmnil
siZneleebs: am sferoSi xelfa-
si gacilebiT dabalia, vidre
materialur-----nivTobriv warmoe-
baSi, rac gamowveulia ekono-
mikis mesameul seqtorSi Sro-
mis mwarmoeblurobis zrdis
SedarebiT dabali tempebiT. mag.,
aSS-----is momsaxurebis sferos
kerZo seqtoris muSakebi xel-
fasis saxiT iReben mrewvelo-
baSi dasaqmebulTa gamomuSave-
bis 67%-----s; iaponiaSi es maCvene-
beli naklebia 7-----iT, xolo gfr-----
Si _ _ _ _ _ 15%-----iT. dasavleTis eko-
nomikur literaturaSi aRniS-
nuli movlena pirvelad gaaa-
naliza cnobilma ekonomistma
baumolma. man daasabuTa mate-
rialur-----nivTobriv warmoebisa
da momsaxurebis sferoebs So-
ris xelfasis donis sxvaobis
mudmivi dacvis meqanizmis Se-
qmnis aucilebloba, momsaxure-
basTan SedarebiT saqonlis war-
moebis sferoSi Sromis mwar-
moeblurobis upiratesi zrdis
safuZvelze. aRniSnuli movle-
na cnobilia `baumolis daa-
vadebis~ saxelwodebiT.
bekeri gari stenli bekeri gari stenli bekeri gari stenli bekeri gari stenli bekeri gari stenli (daib.
1930) (Becker Gary Stanley) - - - - - ame-rikeli ekonomisti, neoinsti-
tuciuri mimarTulebis warmo-
madgeneli, nobelis premiis
laureati (1992), adamianiseu-
li kapitalis Teoriis cno-
bili mkvlevari. pirvelma ga-
naxorciela Sromis bazarze
rasobrivi diskriminaciis neo-
klasikuri analizi, rac aisaxa
mis monografiul gamokvleva-
Si _ _ _ _ _ `diskriminaciis ekonomi-
ka~ (1957). naSromiT `dabande-
bankrotibankrotibankrotibankrotibankroti
45
bebi adamianiseul kapitalSi:
Teoriuli analizi~ (1962) mniS-
vnelovani wvlili Seitana aR-
niSnuli problemis kvlevaSi.
bekeris naSromebidan aRsaniSna-
via agreTve `ekonomikuri Teo-
ria~, romelic 1871 wels gamo-
vida niu-----iorkSi. nobelis pre-
mia mieniWa makroekonomikuri ana-
lizis gamoyenebis sferos ga-
farToebisaTvis, rasac amave sa-
xelwodebis naSromi miuZRvna.
bembembembembem-----baverki oigen baverki oigen baverki oigen baverki oigen baverki oigen (1851-----
1914) (Bohm-Bawerk) - - - - - neokla-sikuri mimdinareobis erT-----erTi
ganStoebis marJinaluri mima-
rTulebis (avstriuli skola)
TvalsaCino warmomadgeneli,
avtori naSromebisa: ` kapitali
da sargebeli~ (1884), ` kapital-
is pozitiuri Teoria~ (1889)
da sxv.
beneficiari beneficiari beneficiari beneficiari beneficiari (beneficiary)- - - - - piri, romlis sasargeblo-
dac ixdian fuls da gascemen
akreditivs; sadazRvevo poli-
sis mimRebi.
biznes-gegma biznes-gegma biznes-gegma biznes-gegma biznes-gegma (business plan)- - - - - firmis saqmianobis mokleva-
diani programa, romelic mo-
icavs mosalodneli Semosavleb-
isa da xarjebis angariSs; dgeba
erTi Tvis, kvartalisa da wl-
isaTvis (zogjer ufro meti
xniTac). biznes-----gegma warmoad-
gens sawarmos mier dasaxuli
miznebis Sesrulebis konkret-
ul RonisZiebaTa operatiul
programas. mas win uZRvis miR-
weuli Sedegebis anu warmoeb-
is danaxarjebis, saqonlis gay-
idvis, wminda mogebis ganawileb-
isa da gamoyenebis moculo-
bisa da struqturis analizi.
prognozul maCveneblebs uda-
reben miRweuls, ris safuZ-
velzec fasdeba firmis muSao-
bis mosalodneli efeqtianoba.
biznes-----gegmis mTavari amocanaa
warmoebis efeqtianobis amaR-
lebis RonisZiebaTa gansazRvra.
misi SemuSavebisas iTvaliswi-
neben bazris mosalodnel ko-
niunqturas, moTxovnasa da mi-
wodebas Soris Tanafardobis
cvalebadobis tendencias, mo-
mxmarebelTa gadaxdisunari-
anobas, agreTve reklamis, servi-
sisa da a.S. saSualebiT myid-
velTa mozidvis SesaZleblo-
bebs. firma, rogorc wesi, ey-
rdnoba Camoyalibebul sabazro
fasebsa da faqtorebs. biznes-----
gegmis ganyofilebebisa da maCve-
neblebis raodenobas gansazR-
vravs firmis sammarTvelo. misi
wamyvani ganyofilebebia: a) mar-
ketingi, romelic adgens gay-
idvisa da Semosavlebis mocu-
lobas, Sejamebul danaxarjeb-
sa da komerciul Sedegebs; b)
monacemebis bazaze Sedgenili
warmoebrivi davaleba poten-
ciuri moTxovnis, sabazro fase-
biznes-gegmabiznes-gegmabiznes-gegmabiznes-gegmabiznes-gegma
46
bis moZraobis, bazris gajereb-
is Sesaxeb. mis safuZvelze
zustdeba produqciis asorti-
menti, ganisazRvreba momxmare-
belTa momsaxurebis masStabe-
bi; g) firmis safinanso gegma,
romelic gamoxatavs safinan-
so resursebis wyaroebsa da
maTi moZraobis mimarTulebebs.
biznes-----gegma moicavs agreTve
iseT ganyofilebas, sadac asax-