5-XulyNV_PTTK_Ctruc

8/18/2019 5-XulyNV_PTTK_Ctruc

1/37

BÀI GI ẢNG

PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ

THỐNG THÔNG TIN

Nguyễn Văn V

ỵ Nguyễn Thị Nhật Thanh

Khoa Công nghệ thông tin, Đại học Công nghệ


2/37

Oct - 2007 Khoa Công nghệ thông ti - Đại học Công nghệ 2

Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhBài 5-Mô hình tiến trình nghiệp vụ

Mô hình hóa tiến trình nghiệp vụ

Biểu đồ luồng dữ liệu (Data Flow Diagram- DFD) Đặc tả tiến trình nghiệp vụ bằng DFD

Quy trình phát triển đặc tả tiến trình nghiệp vụ

Thiết kế lôgic tiến trình xử lý hệ thống Ví dụ

Nội dung


3/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanh

Tài liệu tham khảo

1. Nguyễn Văn Vy. Giáo trình phân tích thi ết k ế HTTT . Đại học Côngnghệ, 2007.

2. Nguyên Văn Vỵ. Phân tích thi ế k ế HTTT. H ướ ng c ấu trúc và hướ ng đốit ượ ng. NXB Thống kê, 2002.

3. Nguyễn Văn Vy. P hân tích và thi ết k ế HTTT quản lý . NXB Khoa họcTự nhiên và Công nghệ, Hà nội, 2007.

4. Nguyễn văn Vy, Nguyễn Việt Hà. Giáo trình K ỹ nghệ phần mềm. Đạihọc Công nghệ, 2006.

5. Grady Booch, James Rumbaugh, Ivar Jacobson. The Unified Modelinglanguage User Guid . Addison-Wesley, 1998.

6. Jeffrey A.Hoffer, Joey F.Gorge, Joseph S.Valacich. Modern Systems Analysis and Design. 2th Edition, Addison Wesley Longman, Inc. 1999.

7. Sommerville. Software Engineering . 6th Edition, Addison- Wasley,2001.


4/37Oct - 2007 Khoa Công nghệ thông ti - Đại học Công nghệ 4

Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhMô hình hoá và vận dụng

Câu hỏi: Mô hình hoá tiến trình nghiệp vụ là gì?

Công cụ sử dụng là gì? Tại sao phải mô hình hóa?

Mô tả 1 mô hình gồm những nội dung gì?


5/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhMô hình hoá tiến trình nghiệp vụ

Mô hình hoá tiến trình nghiệp vụ (modelingbusiness process) l à sự biểu diễn đồ thị: Các chức năng thu thập, thao tác, lưu tr ữ, phân

phối và trình diễn dữ liệu Mối quan hệ trình tự giữa chúng, cũng như giữa

chúng và môi tr ường

Của 1 hệ thống nghiệp vụ được xétCông cụ: biểu đồ luồng dữ liệu (DFD)Nội dung 1 mô hình: khái ni ệm, ký pháp, các quy

t ắc, quy trình và hướ ng d ẫn sử d ụng


6/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhMô hình: Biểu đồ luồng dữ liệu

Câu hỏi: Các khái niệm của mô hình?

Các ký pháp? Các quy tắc xây dựng (loại, nội dung mỗi loại )? Quy trình phát triển 1 biểu đồ luồng dữ liệu?

(mấy loại, nôi dung mỗi loại )? Phân biệt DFD vật lý và lôgic ? Cách chuyển DFD vật lý sang DFD logic?


7/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhCác khái niệm

1.Tiến trình (process) là 1 hay 1 số công vi ệc hoặchành động có tác động lên d ữ li ệu làm cho chúng dichuy ển, thay đổi, đượ c l ư u tr ữ , phân phối hay trình di ễn

Tên tiến trình: là 1 mệnh đề g ồm: động t ừ + bổ ng ữ Động t ừ : chỉ hành động Bổ ng ữ : chỉ đối tượng dữ liệu chịu tác động Tên ti ến trình: duy nhất, ngắn gọn, phản ánh được

nội dung hoạt động &phù hợp với người dùng.

Ví dụ: Lậ p (động t ừ ) đơ n hàng (bổ ng ữ )


8/37



2. Tác nhân (actor ) là: 1ng ườ i, 1nhóm ng ườ i, 1bộ phận,1 t ổ chứ c hay 1

HTTT khác

nằm ngoài phạm vi hệ thống đượ c xét: không thự chi ện chứ c năng nào thuộc phạm vi đ ó

có t ươ ng tác v ớ i nó v ề mặt thông tin: g ử i/nhận d ữ

li ệu t ừ nóTên tác nhân: là 1 mệnh đề danh t ừ

Ví dụ: Khách hàng, Ngân hàng, hệ k ế toán


9/37



3. Kho dữ liệu (data store) là các dữ liệu được lưutr ữ tại một chỗ, thường trên một vật mang.Cùng một loại dữ liệu, trên cùng vật mang có thể lưu ởnhiều nơi có nhiều kho cùng tên

Tên kho dữ liệu: là 1 mệnh đề danh t ừ , có thể là chính tênv ật mang

Ví dụ: các kho dữ liệu như: Khách hàng, phi ế u nhậ p


10/37



4. Luồng dữ liệu (data flow ) là các dữ liệu di chuyêntừ một ví trí đến 1 ví trí khác trên 1 vật mang nào đó.Vật mang dữ liệu có thể là 1 đối tương hay đườngtruyền

Tên tác nhân: là 1 mệnh đề danh từ, có thể lấy tên vậtmang

Ví dụ: thông báo, đơ n đặt hàng


11/37



Khái niệm Ký pháp của Gane vàSarson (1979)

Ký pháp của Demarcovà Yourdon (1979)

Lu ồng d ữ li ệu

Tác nhân

Ti ế n trình

Kho d ữ li ệu

Các ký pháp đồ họa

tên tác nhân

tên luồng

tên ti ế ntrìnhtên ti ế ntrình

n

D tên kho d ữ li ệu

tên tác nhân

tên luồng

tên kho d ữ li ệu


12/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhCác quy tắc xây dựng biểu đồ

Tiến trình là duy nhấtKho dữ liêu & tác nhân có thể vẽ lặp

Mọi tiến trinh phải có ít nhất 1 luồng dữ liệu vào/ra Dữ liệu qua các tiến trình cần được xử lý các

luồng ra khác các luồng vào

Các luồng dữ liệu đi vào đủ để tạo ra các luồng dữliệu ra: bảo tồn các dạng dữ liệu (vật chất) Đối tượng chỉ có luồng dữ liệu ra hoặc vào chỉ có

thể là tác nhân


13/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhCác quy tắc xây dựng biểu đồ

Không có các luồng dữ liệu sau: Từ tác nhân đến tác nhân

Từ tác nhân đến kho dữ liệu hay ngược lại Từ kho dữ liệu đến kho dữ liệu Luồng dữ liệu quay về nơi xuất phát

T I Ế N T RÌ NH

21 1


14/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhQuy tắc phân rã một tiến trình

Phân rã 1 tiến trình là phân chia nóthành 1 biểu đồ luồng dữ liệu với cáctiến trình và luồng dữ liệu chi tiết hơn

Quy tắc phân rã (decomposition): Bảo toàn các y ếu t ố môi tr ườ ng liên quan:

các tác nhân, luồng DL

Đảm bảo thự c hi ện chứ c năng c ủa ti ến trìnhđượ c xét Đảm bảo các nguyên t ắc l ậ p bi ểu đồ


15/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVí dụ: tiến trình 1.0 chọn để phân rã

KHÁCH1.0

Nhận và xử lý đơn hàng

2.0Cập nhật

món ăn bán

3.0Cập nhật thựcphẩm sử dụng

NHÀ BẾPđơ n hàng

hoá đơ nthu ti ền

thự c đơ n

món ăn bán thực phẩm cần

D2 Món ăn đã bán D1 thẻ kho thực phẩm


16/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVí dụ: phân rã 1 tiến trình

bảng kêthực phẩm

1.1Nhận đơn

hàng

1.3Chuyển đơn hàng

thành món ăn

1.5Lập bảng kê thực

đơn sử dụng

1.2Lập hoá đơnthanh toán

1.4Lập bảng món

ăn đã bán

đơnhàng

đơ nhàng

thự c đơ n

hoá

đơ n

bảng kêhàng bán

đơ nhàng

đơ nhàng

đơ nhàng 3.0

2.0K

K B


17/37



Sử dụng DFD để đặc tả Mô hìnhxử lý nghiệp vụ

DFD được sử dụng đặc tả:

Biểu đồ ngữ cảnh

Biểu đồ MHDFD vật lý của hệ hiện thời Biểu đồ MHDFD logic của hệ thống hiện thời

Biểu đồ MHDFD logic cho hệ thống xây dựng

Biểu đồ MHDFD vật lý của hệ thống xây dựng


18/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhTiến trình xây dựng các biểu đồ MH

Phát triểnDFD

mức 0 (a)

Phát triểncác DFDmức 1 (b)

Phát triểncác DFDmức n (b)

Môhình

nghiệp

vụ

…

DFDmức 1DFD

mức 1DFD

mức nDFD

mức nDFD

mức 0DFD

mức 0

Mô hình

xử lýnghiệp

vụ

…


19/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhSơ đồ hình thành các biểu đồ

biểu đồ mức 2(thấ p nhất )

biểu đồ ngữ

cảnh

biểu đồ mức 0

hai biểu đồmức 1

a

b

b

..

.2.2.32.2.1

2.2.2

các tácnhân

các ti ến trìnhc ơ sở

0AB

C

1.0

3.0A

C

B

C

C2.1

2.3

2.1 2.2. 3.2

3.1 BA

C

C1.0

2.0

…

…


20/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanha. Qui trình phát triển biểu đồ mức 0

Đầu vào: mô hình nghi ệ p v ụ:(1) Biểu đồ ngữ cảnh

(2) Biểu đồ phân rã chức năng

(3) Mô tả chi tiết chức năng lá

(4) Các hồ sơ sử dụng

(5) Ma tr ận thực thể chức năng(6) Biểu đồ hoạt động

Các bước tiến hành:


21/37



Các bước tiến hành Xuất phát từ biểu đồ ngữ cảnh Thực hiện lần lượt 3 thao tác:

1. Thay thế tiến trình duy nhất của biểu đồ ngữcảnh (1) = các tiến trình con tương ứng vớicác chức năng mức 1 trong biểu đồ phân rãchứ c năng (2)

2. Giữ nguyên các tác nhân, kho dữ liệu vàluồng dữ liệu từ (1) và chuyển sang. C ần đặtđầu mút mỗi luồng d ữ li ệu vào ti ến trình con

thích hợ p


22/37



Các bước tiến hành (tiếp):3.Thêm vào:

các kho dữ liệu: mỗi kho t ươ ng ứ ng v ớ i 1

hồ sơ trong (4) các luồng d ữ li ệu gi ữ a kho d ữ li ệu và ti ến

trình: mỗi luồng tương ứng với 1 chữ

(R,U,C) trong (5) Các luồng dữ liệu giữa 2 tiến trình dựa

trên mô tả ở (3) và (6)


23/37



0

1 2 3 4

DS thực thểa. xxxxb. xxxxc. xxxxd. xxxxe. xxxxf . xxxxg. xxxxh. xxxx

a b c d e f g h1 R C U R

C

R

2 R R U C3 R R C

4 R R R R R C

4.0b¸o ço

3.0gi¶i quyÕt

sù cè

2.0tr¶ xe

l·nh®¹o

c«ng ty

kh¸ch

vÐ xe

"kh«ng g.q."

b¸o ço

y/c b¸oço

phiÕu chi

biªn b¶n

tt sù cè

phiÕu t.to¸n

phiÕu t.to¸ne

b¸o çoh

biªn b¶n f

1.0nhËn xekh¸ch

t.t. xe

phản hồi vÐ xe

b¶ng gi¸a

sæ xe vµoc sæ xe rad

vÐ xeb "vÐ sai"

phiÕu chig

Ví dụ: phát triển biểu đồ mức 0

0

HÖthèngk lđ


24/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanhb. Qui trình phát triển biểu đồ mức i

Đầu vào: một bi ểu đồ ở mứ c i-1 Các bước tiến hành:

Xuất phát từ 1 tiến trình trong biểu đồ mức i-1mà chưa tương ứng với 1chức năng lá trong (2)

Thực hiện liên tiếp 3 thao tác:

1. Thay thế tiến trình được chọn = các tiến trìnhcon tương ứng với các chức năng mức i+1trong biểu đồ phân rã chứ c năng (2)


25/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanhb. Qui trình phát triển biểu đồ mức i

Các bước tiến hành (tiếp)2. Giữ nguyên các tác nhân, kho dữ liệu vàluồng dữ liệu liên quan với tiến trình đãchọn từ biểu đồ mức i-1 và chuyển sang.

Chú ý:- N ếu có ti ến trình liên quan v ớ i nó ở bi ểu đồ

mứ c i-1 thì thêm bằng 1 tác nhân mớ i

- C ần đặt các đầu mút c ủa các luồng d ữ li ệuvào ti ến trình con mớ i 1 cách thích hợ p

3. Thêm vào các luồng dữ liệu giữa 2 tiến trình

dựa trên mô tả ở (3) và (6)


26/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanhb. Ví dụ phát triển biểu đồ mức 1

Đầu vào: biểu đồ mức 0 (i-1= 1-1=0) Tiến trình chọn: 1.0

4.0

b¸o ço

3.0gi¶i quyÕt

sù cè

2.0

tr¶ xe

l·nh®¹o

c«ng ty

kh¸ch

vÐ xe

"kh«ng g.q."

b¸o ço

y/c b¸oço

phiÕu chi

biªn b¶n

tt sù cè

phiÕu t.to¸n

phiÕu t.to¸ne

b¸o çoh

biªn b¶n f

1.0nhËn xe

kh¸ch

t.t. xe

phản hồi

vÐ xe

b¶ng gi¸a

sæ xe vµoc sæ xe rad

vÐ xeb "vÐ sai"

phiÕu chig

ng ườ i coi

Biểu đồ DFD

mức 0


27/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanhb. Ví dụ phát triển biểu đồ mức 1

Biểu đồ DFD vật lý mức 1 tương ứng với tiếntrình 1.0 “Nhận xe”

ng − êi coi

1.3

ghi vÐ

vÐ xeb

kh¸cht.t. xe

hÕt chç

vÐ xe

b¶ng gi¸a sæ xe vµoc

sæ xe rad 1.2kiÓm tra

chç trèng

1.1nhËn d¹ng

xe

cßnchç

t.t.xe

lo¹i xe

t.t. ghi vÐ

®óng lo¹isai lo¹i

ng − êi coi ng − êi coi

1.4ghi sæ xe

vµong − êi coi


28/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhBiểu đồ DFD vật lý & logic

Có 2 loại biểu đồ luồng dữ liệu: Biểu đồ luồng dữ liệu vật lý Trong biểu đồ, các tiến trình, luồng dữ liệu, kho dữ liệu mô tả

các đối tượng vật lý của thế giới thực. Trong hợp này, tiến

trình có thêm phần thứ 3 ghi phương tiện thực hiện tiến trình Nó được dùng để đặc tả tiến trình xử nghiệp vụ của hệ thống

hiện thời – được gọi là mô hình luồng dữ liệu khái niệm.

Biểu đồ luồng dữ liệu lôgic Trong đó các thành phần đều là những khái niệm – 1 cái tên,

không gắn với bất kỳ một yếu tố vật nào. Nhờ vậy ta có thểcái biến nó một cách tùy ý, chỉ cần đảm bảo lôgic nghiệp vụ.

Nó được dùng cho việc thiết kế lôgíc hệ thống xử lý.


29/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhChuyển DFD vật lý sang DFD logic

Xác định các tiến trình thiết yếu không thể bỏ đi, Xác định các kho dữ liệu cần thiết cho các tiến trình, Cấu trúc các luồng dữ liệu giữ chúng sao cho:

Đảm bảo thực hiện được các chức năng yêu cầu Đảm bảo các quy tắc của DFD Đơn giản nhất có thể được, giảm sự phụ thuộc giữa các

tiến trình. Ví d ụ: thay các luồng d ữ li ệu gi ữ a các ti ến

trình bằng luồng d ữ li ệu gi ữ a các ti ến trình và khoThực chất của hoạt động này là nhằm hoàn thiện quy

trình nghiệp vụ của hệ thống cần xây dựng.

Kiểm tra lại và hoàn thiện


30/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhChuyển DFD vật lý sang DFD logic

Sau khi chuyển DFD vật lý sang DFD lôgic, ta cầnchuyển các mô tả mỗi tiến trình sang đặc tả lôgic(bằng các công cụ: ti ếng anh có c ấu trúc, cây quếtđị nh, bảng quy ết đị nh hay bi ểu đồ tr ạng thái ).

Các DFD lôgic và các đặc tả lôgic các tiến trình ở mứcthấp nhất của chúng cho ta thi ết k ế lôgic x ử lý c ủa hệthống c ần xây d ự ng

Tr ườ ng hợ p hệ thống mớ i c ần thêm các yêu c ầu mớ ithì phải bổ sung các thành phần này vào các DFDlôgic c ũng như bổ sung các đặc t ả lôgíc t ươ ng ứ ng để đượ c thi ết k ế lôgic c ủa hệ thống mớ i


31/37



sổ nhật kýD5

NHÀCUNG CẤP

cặp xếp

BP SỬ DỤNG TF BP TỒN KHO phi ếu giao

D1

phi ếu giao

phi ếu giao

phi ếu giao

mứ c t ối thi ểu

l ượ ng t ồn kho

đơ n hàng

hoá đơ n

thẻ khoD3

t ổng sử d ụng

Biểu đồ luồng dữ liệu vật lí của hệ thống quản lý kho

ghi tổng thực phẩmnhận được

thủ kho

2.0

ghi nhật kýphiếu giaonhân viên

1.0

so sánh sử dụng vàtồn kho

nhân viên

3.0

lập đơn hàngmới

nhân viên

6.0ghi tổng sử dụng vào

thẻ khothủ kho

4.0

lập hoá đơnthanh toánnhân viên

5.0

hóa đơnD4

Đơn hàngD2

Ví dụ: chuyển DFD vật lý sang logic


32/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVí dụ: chuyển DFD vật lý sang logic

nhận và cập nhậtthực phẩm mới

1.0cập nhật thựcphẩm sử dụng

2.0

tạo đơnhàng

3.0

tạo hoá đơnthanh toán

4.0 t ổng sử d ụng t ổng bổ sung

phi ếu giao

số l ượ ng t ối thi ểu


đơ n hàng

hoá

đơ n

Biểu đồ luồng dữ liệu logic mức 0 hệ thống quản lý nhập kho hiện thời

thẻ khoD3phiếugiaoD1

hóa đơnD4

Đơn hàngD2

NHÀ CUNG

CẤP

BP KHO

- Dồn và giảm đi 1 tác nhân- Bỏ đi 2 kho vật lý thay bằng 1 kho lôgic- Bỏ đi 2 tiến trình đã thực hiện trong tiến trình khác


33/37



Giả sử hệ thống mới đặt thêm các yêu cầu:1. Dữ liệu cần đươc cập nhật ngay2. Hệ thống cảnh báo lập đơn hàng cho các thực

phẩm cần tăng để đảm bảo sẵ sàng

3. Người quản lý biết được tồn kho và yêu cầu dự tr ữbất kỳ lúc nào Yêu cầu 1 và 2 có thể thực hiện ở các tiến trình 1.0

và 2.0 bằng cách tổ chức cập nhật ngay và xử lý

ngay sau khi cập nhật để đưa ra thông báo về thựcphẩm cần bổ sung Để thực hiện yêu cầu 3 chỉ cần thêm vào tác nhân

NGƯỜI QU ẢN LÝ và tiến trình truy vấn tồn kho(dữ liệu đã có sẵn)


34/37



Biểu đồ luồng dữ liệu logic mức 0 cho hệ thống quản lý nhập kho mới

k ết quảtruy v ấn

yêu

c ầu

nhận và cập nhậtthực phẩm mới

1.0

NHÀQU ẢN LÝ

cập nhật thựcphẩm sử dụng

2.0

tạo đơnhàng

3.0

tạo hoá đơnthanh toán

4.0t ổng sử

d ụng t ổng bổ sung

phi ếu giao

số l ượ ng t ối thi ểu


đơ n hàng

hoá

đơ n

thẻ khoD3phiếugiaoD1

truy vấntồn kho

5.0

hóa đơnD4

Đơn hàngD2

BP KHONHÀ CUNGCẤP


35/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhSử dụng mô hình DFD

Câu hỏi: Khi phát triển một ứng dụng cần các mô hình

luồng dữ liệu nào? Trình tự sử dụng nó? Sử dụng các mô hình DFD mỗi loại để làm

gì?

Tiến trình phát triển các mô hình luồng dữliệu qua các bước như thế nào? Chúng đượcgọi tên tương ứng là gì?


36/37


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhSử dụng các mô hình DFD

Sử dụng mô hình luồng dữ liệu khái niệm để: Hiểu được hoạt động xử lý nghiệp vụ Hoàn thiện đặc tả yêu cầu nghiệp vụ: phát hiện yếu tố

thiếu, yêu tố dư thừa từ việc phân tích mô hình và đảmbảo các quy tắc lập mô hình Dùng để giao tiếp

Sử dụng mô hình luồng dữ liệu lôgíc để: Hoàn thiện quy trình nghiệp vụ Lựa chọn phương án thích hợp Đầu vào cho thiết kế vật lý hệ thống


37/37



Tiến trình phát triển các mô hình

xư lý nghiệp vụ của ứng dụng

Phát triểncác DFD

vật lý

Môhình

nghiệp

vụ

Mô hình

khái niệmxử lý

nghiệp vụ

hệ hiện tại

Chuyển cácDFD vật lýsang logic

Mô hình

thiết kếlôgic xử lýnghiệp vụ

hệ hiện tại

Bổ sungchức

năng mới

Mô hình

thiết kếlôgic xử lýnghiệp vụ

hệ mới

Thiết hệthốngxử lý

Mô hình

hệ thốngvật lý của

hệ mới

Documents

5-XulyNV_PTTK_Ctruc