Upload
ruakonldt9527
View
219
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/29/2019 53335317-bai-chun
1/39
A.Li ni u.
Cng ngh ha hc c coi l mt trong nhng ngnh khoa hc clch s lu i nht trong lch s nhn loi.T ngn xa n c ch
trng pht trin v c nhiu ng dng thit thc trong cuc sng. Cng
vi thi gian, ha hc ngy cng c nhng bc tin vt bc tr thnh
mt ngnh quan trng, c nh hng ln ti s pht trin ca cc ngnh
khc.
Mt trong nhng ng dng kh ph bin ca ngnh ha l v vic sdng cc cht hot ng b mt sn xut cc cht ty ra trong i
sng sinh hot hng ngy, hay s dng chng lm cht xc tc trong
cc phn ng trong cng nghip nhm nng cao hiu sut sn xut ca
cc qu trnh cng nghip.
Vic s dng cc cht HBM c mt lch s lu di, t khi ngi ta
nhn thy rng mt vi dch p thc vt, nh saponin glycosit t b ktc th h tr qu trnh git ra. T cng ngh sn xut x phng c
pht trin nh p dng qu trnh ha hc x phng ha (thy phn bng
kim) i vi du m ng vt v thc vt.
S pht trin mnh cng ngh cc cht HBM din ra cng vi qu
trnh cng nghip ha, nht l trong cng nghip dt may. Nhng khi ,
cht HBM vn ch c dng ch yu nh cht git ra.Vo nhng nm 1950, vic chuyn t bt x phng d b phn hy
sinh hc n bt cht ty ra b phn hy sinh hc chm hn lm xut
hin nhng nhu cu u tin i hi lm gim tc ng mi trng ca
cc cht ty ra. Cc con sng si bt l mi lo lng v dn n nhng
nghin cu v phn hy sinh hc, m kt qu l s thay i v cu trc
mch cacbon ca phn t cht HBM, nh hin tng nhim bt cc con sng hn ch rt nhiu.
7/29/2019 53335317-bai-chun
2/39
Cng vi nhng nhn thc su sc hn v mi trng v pht trin
bn vng, ngy nay cn c nhiu nghin cu hng vo v m rng hn
na nhng mc tiu . Ngoi vic bn thn cc cht HBM tr nn thn
thin hn vi mi trng, nhng ha cht ny cn c th s dng cho
nhng mc ch khc. Chng hn, sn v cc qu trnh ty du m ngy
nay c th c phi ch trong dung mi l nc, l nh cc cht
HBM, cho php gim lng cc cht hu c d bay hi pht thi vo
kh quyn. Chng hn,ng dng cht HBM lm cc tc nhn to m,
cht to nh, tng tan, dit khun, cht chng nhim tnh in, chng
n mn...Trong bi ny, nhm tham gia nghin cu ca chng ti ch gii hn
n mt s ng dng quan trng v ph bin nht trong ngnh cng ngh
cc cht v c: 1_ng dng trong sn xut cht ty ra.
2_ng dng trong tuyn ni v khai thc khong sn.
3_ng dng trong lm bn h nh tng v iu ch ht
nano.
Bi vit tuy c tm hiu v nghin cu k cng nhng khng th
trnh khi sai st. Chng ti rt mong nhn c s gp ca thy c v
bn b.
Xin chn thnh cm n!
7/29/2019 53335317-bai-chun
3/39
B_Ni Dung
I_Gii thiu v cht hot ng b mt.
Cht hot ng b mt (Surfactant, Surface active agent) l mt
cht lm t c tc dng lm gim sc cng b mt ca mt cht lng.
Qu trnh tm hiu v cht hot ng b mt c lin quan n cc yu t
sc cng b mt v s thm t ca vt cht.
1_ Khi nim v sc cng b mt (SCBM).
Con nhn nc ng c trn mt nc.
Ma ri thnh ht m khng tan ra thnh hi nc.
Khi nc vo trong 1 cc, ri b nh tng vin si nh vo, nc
s nh cao ln khi ming m khng trn ra ngoi, c nh l cc c
y bng mt np v hnh no .
Nhng hin tng ny c gii thch nh khi nim SCBM.
a.Ngun gc ca SCBM:()
SCBM c bn cht l chnh lch lc tng tc gia cc phn t vi
nhau. Lc tng tc gia cc phn t cng tng th SCBM cng ln. N
khin ccphn t b mt ca cht lng th hin c tnh ca mt mng
cht do ang chu lc ko cng.
http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch%E1%BA%A5t_l%C3%A0m_%C6%B0%E1%BB%9Bt&action=edit&redlink=1http://articles.gourt.com/vi/l%E1%BB%B1c%20h%C3%BAt%20ph%C3%A2n%20t%E1%BB%ADhttp://articles.gourt.com/vi/l%E1%BB%B1c%20h%C3%BAt%20ph%C3%A2n%20t%E1%BB%ADhttp://articles.gourt.com/vi/ph%C3%A2n%20t%E1%BB%ADhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch%E1%BA%A5t_l%C3%A0m_%C6%B0%E1%BB%9Bt&action=edit&redlink=1http://articles.gourt.com/vi/l%E1%BB%B1c%20h%C3%BAt%20ph%C3%A2n%20t%E1%BB%ADhttp://articles.gourt.com/vi/l%E1%BB%B1c%20h%C3%BAt%20ph%C3%A2n%20t%E1%BB%ADhttp://articles.gourt.com/vi/ph%C3%A2n%20t%E1%BB%AD7/29/2019 53335317-bai-chun
4/39
Cc phn t trong lng cht lng lun chu nh hng ca cc lc
phn t t cc phn t xung quanh. Vi cc phn t nm gia cht
lng, chng c bao quanh mt cch i xng bi cc phn t cht lng
cng loi khc, nn lc tng cng c cn bng thnh 0. b mt cht
lng, mt bn phn t b cc phn t cng loi tng tc vi lc khc bn
kia do cc phn t khc loi (Chn khng, khng kh hay cht lng khc).
Lc tng cng c th ko phn t b mt vo bn trong cht lng, nh
trng hp b mt git nc trong khng kh, hay y n ra pha ngc
li, nh trng hp git nc bm vo thnh ng mao dn.
M hnh lc tng tc gia cc phn t
trong v trn b mt cht lng.
y l hiu ng lm cho git nc trong khng kh c hnh cu, h tr
thc vt vn chuyn nc t r ln n l thng qua h mch dnphloem
bng hin tng mao dn, gip nhn nc b trn mt nc, gii thch
trng thi cn bng ca nh tng cng nh tc dng ty ra ca xphng ni ring hay hot tnh ni chung ca cht hot ha b mt, ...
b.Nng lng t do b mt (Gs).
Khi nhn mt phn t trong s tip xc qua li vi cc phn t lng
ging, nhng phn t pha trong u c nhiu lng ging nh nhau.
Nhng nhng phn t ranh gii c nhng t lng ging hn phn t phatrong v bi vy chng trong mt trng thi bt n nh c nng lng
http://articles.gourt.com/vi/l%E1%BB%B1c%20ph%C3%A2n%20t%E1%BB%ADhttp://articles.gourt.com/vi/l%E1%BB%B1c%20ph%C3%A2n%20t%E1%BB%ADhttp://articles.gourt.com/vi/%C4%91%E1%BB%91i%20x%E1%BB%A9nghttp://articles.gourt.com/vi/n%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://articles.gourt.com/vi/kh%C3%B4ng%20kh%C3%ADhttp://articles.gourt.com/vi/mao%20d%E1%BA%ABnhttp://articles.gourt.com/vi/h%C3%ACnh%20c%E1%BA%A7uhttp://articles.gourt.com/vi/th%E1%BB%B1c%20v%E1%BA%ADthttp://articles.gourt.com/vi/r%E1%BB%85http://articles.gourt.com/vi/l%C3%A1http://articles.gourt.com/vi/phloemhttp://articles.gourt.com/vi/mao%20d%E1%BA%ABnhttp://articles.gourt.com/vi/nh%E1%BB%87n%20n%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://articles.gourt.com/vi/nh%C5%A9%20t%C6%B0%C6%A1nghttp://articles.gourt.com/vi/x%C3%A0%20ph%C3%B2nghttp://articles.gourt.com/vi/x%C3%A0%20ph%C3%B2nghttp://articles.gourt.com/vi/ch%E1%BA%A5t%20ho%E1%BA%A1t%20h%C3%B3a%20b%E1%BB%81%20m%E1%BA%B7thttp://articles.gourt.com/vi/l%E1%BB%B1c%20ph%C3%A2n%20t%E1%BB%ADhttp://articles.gourt.com/vi/l%E1%BB%B1c%20ph%C3%A2n%20t%E1%BB%ADhttp://articles.gourt.com/vi/%C4%91%E1%BB%91i%20x%E1%BB%A9nghttp://articles.gourt.com/vi/n%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://articles.gourt.com/vi/kh%C3%B4ng%20kh%C3%ADhttp://articles.gourt.com/vi/mao%20d%E1%BA%ABnhttp://articles.gourt.com/vi/h%C3%ACnh%20c%E1%BA%A7uhttp://articles.gourt.com/vi/th%E1%BB%B1c%20v%E1%BA%ADthttp://articles.gourt.com/vi/r%E1%BB%85http://articles.gourt.com/vi/l%C3%A1http://articles.gourt.com/vi/phloemhttp://articles.gourt.com/vi/mao%20d%E1%BA%ABnhttp://articles.gourt.com/vi/nh%E1%BB%87n%20n%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://articles.gourt.com/vi/nh%C5%A9%20t%C6%B0%C6%A1nghttp://articles.gourt.com/vi/x%C3%A0%20ph%C3%B2nghttp://articles.gourt.com/vi/x%C3%A0%20ph%C3%B2nghttp://articles.gourt.com/vi/ch%E1%BA%A5t%20ho%E1%BA%A1t%20h%C3%B3a%20b%E1%BB%81%20m%E1%BA%B7t7/29/2019 53335317-bai-chun
5/39
cao, c gi l nng lng b mt. ti gin nng lng , n phi
ti gin s lng nhng phn t ranh gii v phi bi vy ti gin din
tch b mt.
Gs = k.S
Trong : _S l din tch b mt ca cht lng.
_k l h s t l, c trng cho cng tng tc gia
cc phn t. K ph thuc p sut ni, nhit , bn cht ca dung dch
lng.
Nng lng Gs t l vi din tch b mt S. Din tch b mt cng ln
th nng lng b mt cng cao, h lng cng km bn. Chnh v vy, cc
cht lng c xu hng ti thiu nng lng b mt ny v l trng thi
bn. Cng 1 th tch cht lng th git cht lng cng ln, din tch b
mt cng b. l nguyn nhn tch pha ca h nh tng, h phn tn.
Khi lm tng din tch b mt t S1 S2 (S2 > S1), c nng lng b
mt tng ng: Gs1 = k.S1
Gs2 = k.S2 ( nng lng t do b mt tng )
Gs = Gs1 Gs2 = k.(S1 S2)
Cn cung cp cho h 1 cng A, vi: -A = Gs = k. S
K = Gs /S = -A/S
t = k = Gs /S = -A/S . (*)
7/29/2019 53335317-bai-chun
6/39
c.nh ngha sc cng b mt:
nh ngha suy t cng thc (*) : Sc cng b mt l cng c hc thc
hin khi lc cng lm cho din tch b mt thay i mt n v o dintch. Nh vy n cng l mt din tch ca nng lng; ngha ny
mang li tn gi nng lng b mt cho i lng vt l ny.
Cng c th nh ngha sc cng b mt l lc cng trn mt n v
chiu di ca ng giao tuyn gia mt cht lng v mt rn.
Trong h o lng quc t [SI], n v o sc cng b mt l J/mhoc N/m.
2_Cc yu t nh hng n sc cng b mt.
a.Bn cht ca dung dch lng:
b.Nhit
Khi nhit tng, lc tng tc gia cc phn t lp b mt cht lng
gim nn sc cng b mt cng gim
http://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4ng_c%C6%A1_h%E1%BB%8Dchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Di%E1%BB%87n_t%C3%ADchhttp://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BA%ADt_%C4%91%E1%BB%99_di%E1%BB%87n_t%C3%ADchhttp://vi.wikipedia.org/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BB%B1chttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C6%A1n_v%E1%BB%8B_%C4%91ohttp://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BB%81u_d%C3%A0ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4ng_c%C6%A1_h%E1%BB%8Dchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Di%E1%BB%87n_t%C3%ADchhttp://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BA%ADt_%C4%91%E1%BB%99_di%E1%BB%87n_t%C3%ADchhttp://vi.wikipedia.org/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BB%B1chttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C6%A1n_v%E1%BB%8B_%C4%91ohttp://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BB%81u_d%C3%A0i7/29/2019 53335317-bai-chun
7/39
Ta c cng thc:
a = -d/ dT => T To = -a ( T - To )
Trong : a: h s ph thuc bn cht ca cht lng
: sc cng b mt (dyn/cm) hoc (N/m)
To: nhit iu kin chun(25C)
T: nhit thi im o
=> Khi nhit tng, sc cng b mt gim => vic tng nhit cli cho vic hnh thnh h vi nh tng.Tuy nhin khi tng nhit
ln qu cao nh ni trn s lm ph hy cc ht du nn vic
chn nhit thch hp l rt cn thit trong vic to h vi nh
tng.
c.Cht HBM:
Cht HBM c dng lm gim sc cng b mt ca mt chtlng. Nu c nhiu hn hai cht lng khng ha tan th cht hot ha b
mt lm tng din tch tip xc gia hai cht lng . Khi ha cht hot
ha b mt vo trong mt cht lng th cc phn t ca cht HBM c xu
hng ni ln trn b mt cht lng, to m (micelle), lm cho cu trc
ca h thay i gim nng lng b mt gim sc cng b mt
tng kh nng ha tan trong nc, hoc ha tan trong cc dung mikhng phn cc nh du, gip cho cc qu trnh vt l, ha hc din ra d
dng hn.
Nguyn l lm gim sc cng b mt ca cht HBM c tnh ng
dng cao v rng ri trong nhiu lnh vc. V c ch ca n, ta s tm
hiu phn sau.
*.Quan h gia sc cng b mt v tan gia 2 pha lng:
http://vi.wikipedia.org/wiki/S%E1%BB%A9c_c%C4%83ng_b%E1%BB%81_m%E1%BA%B7thttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch%E1%BA%A5t_l%E1%BB%8Fng&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch%E1%BA%A5t_l%E1%BB%8Fng&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=D%E1%BB%85_h%C3%B2a_tan&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/S%E1%BB%A9c_c%C4%83ng_b%E1%BB%81_m%E1%BA%B7thttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch%E1%BA%A5t_l%E1%BB%8Fng&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch%E1%BA%A5t_l%E1%BB%8Fng&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=D%E1%BB%85_h%C3%B2a_tan&action=edit&redlink=17/29/2019 53335317-bai-chun
8/39
Khi trn 2 cht lng vo nhau, s xy ra cc hin tng sau:
- Hai cht lng tan ln v hn vo nhau, v khng tn ti b mt
phn chia pha.
- Hai cht lng hon ton khng tan ln.
- Hai cht lng tan ln c gii hn vo nhau, tch lp to ra 2 pha
dung dch: A tan bo ha trong B v B tan bo ha trong A.
Sc cng b mt trn b mt 2 pha lng tip xc nhau nh hn sc cng
b mt ca tng cht lng ring bit. Chng c lin h vi nhau theo
qui tc Anatoli:
- Nu l 2 cht lng khng tan ln, sc cng b mt trn b mt tipxc bng hiu sc cng b mt ca cc pha lng.
- Nu 2 cht lng tan c gii hn th sc cng trn b mt tip xc t
l vi hiu 2 sc cng b mt ca cc cht thnh phn. Nu
phn cc ca 2 cht lng cng khc bit th sc cng b mt tip
xc cng ln.
- Trng hp phn cc ca 2 cht lng bng nhau th sc cngtrn b mt tip xc bng 0. 2 cht lng tan v hn vo nhau.
3_ Cht hot ng b mt (HBM).
a.Cu to:
Cu to ca cht HBM gm 2 phn: - Phn c cc (Hydrophile):
l cc nhm chc c cc: - COO, - CONH2, - C6H4SO3, - SO3,...Ccnhm ny lin kt mnh vi cc dung mi c cc (nh H2O) nn phn c
cc ny gi l u a nc.
- Phn khng cc (Hydrophobe):
l cc gc hidrocacbon. Cc gc ny lin kt tt vi dung mi khng
phn cc nn gi l ui khng cc ( a du).
7/29/2019 53335317-bai-chun
9/39
Mt cht HBM gm 2 nhm: a nc v a u kt hp vi nhau
trong phn t nn gi l cht HBM lng chc.
K hiu:
b.Phn loi:
Ty theo tnh cht m cht HBM c phn theo cc loi khc nhau.
Nu xem theo tnh cht in ca u phn cc ca phn t cht HBM
th c th phn chng thnh cc loi sau:
Cht hot ha ion: khi b phn cc th u phn cc b ion ha.
o Cht hot ha dng: khi b phn cc th u phn cc mang
in dng, v d: Cetyl trimetylammonium bromua (CTAB)
o Cht hot ha m: khi b phn cc th u phn cc mang
in m
Natri dodecyl sulfat (SDS)
http://vi.wikipedia.org/wiki/Ion_h%C3%B3ahttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90i%E1%BB%87n_d%C6%B0%C6%A1ng&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90i%E1%BB%87n_%C3%A2m&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ion_h%C3%B3ahttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90i%E1%BB%87n_d%C6%B0%C6%A1ng&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90i%E1%BB%87n_%C3%A2m&action=edit&redlink=17/29/2019 53335317-bai-chun
10/39
N-Lauroylsarcosine Sodium
Sodium deoxycholate (DOC) Natri deoxycholate
(DOC)
Cht hot ha phi ion: u phn cc khng b ion ha, v d:
Lauryldimethylamine-oxide (LDAO)
Cht hot ha lng cc: khi b phn cc th u phn cc c th
mang in m hoc mang in dng ty vo pH ca dung mi,
V d: amino acid.
b.C ch lm gim sc cng b mt ca cht HBM:
Cc cht lng phn cc th d tan trong dung mi phn cc. V ngcli, cc cht khng phn cc th d tan trong dung mi khng phn cc.
Cht HBM c 2 u phn cc v khng phn cc th khi tan trong dung
mi phn cc ( nh nc ) th c xu hng ni ln trn b mt cht
lng,nh hng vung gc vi b mt, sao cho nhm a nc nm b
mt, nhm k nc hng ra ngoi to thnh 1 mng lng trn b mt.
http://vi.wikipedia.org/wiki/PHhttp://vi.wikipedia.org/wiki/PH7/29/2019 53335317-bai-chun
11/39
Cht HBM ni ln trn b mt nc
Cng thc tnh sc cng b mt ca dung dch.
' = A ln(1+BC)
C: nng cht HBM.
A,B: hng s. - B ph thuc vo bn cht ca cht
HBM.
- A ph thuc vo nhit .
: sc cng b mt ca nc nguyn cht
T biu thc c th nhn xt rng, Sc cng b mt ph thuc vo
nng ca cht HBM. Khi nng ca cht HBM cn nh, cc
phn t cht HBM b y ln b mt lm cho sc cng b mt ca cht
lng gim xung. Khi b mt lng b chim ht ch bi cc nhm c
cc ca cht HBM th sc cng b mt khng gim na v t cc
phn t cht HBM bt u to ra cc cu trc mixen v cc kiu cu
trc khc trong lng cht lng.
7/29/2019 53335317-bai-chun
12/39
Cu trc ca 1 mixen
Nng ca cht HBM m ti cc phn t bt u to m c
gi l nng to m ti hn. Nu cht lng l nc th cc phn t s
chm ui k nc li vi nhau v quay u a nc ra to nn nhng
hnh dng khc nhau nh hnh cu (0 chiu), hnh tr (1 chiu), mng (2
chiu). Tnh a, k nc ca mt cht HBM c c trng bi mt
thng s l cn bng a k nc (HLB), gi tr ny c th t 0 n 40.
HLB cng cao th ha cht cng d ha tan trong nc, HLB cng thp
th ha cht cng d ha tan trong cc dung mi khng phn cc nh du.
Mixen c vai tr quan trng quyt nh tnh tan ca h. Cht munha tan c cc hay khng cc th cc phn t cht phi chen vo
mixen ca cht HBM.
4. Hin tng thm t.
a.Khi nim:
Khi ta nh mt git cht lng ln mt b mt th xy ra hin tng:
Git cht lng loang ra trn b mt, l hin tng b mt thm t
lng.
Git cht khng loang ra b mt, l hin tng khng thm t (k
http://vi.wikipedia.org/wiki/N%E1%BB%93ng_%C4%91%E1%BB%99http://vi.wikipedia.org/wiki/N%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%99_c%C3%A2n_b%E1%BA%B1ng_%C6%B0a_k%E1%BB%8B_n%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=D%E1%BB%85_h%C3%B2a_tan&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/N%E1%BB%93ng_%C4%91%E1%BB%99http://vi.wikipedia.org/wiki/N%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%99_c%C3%A2n_b%E1%BA%B1ng_%C6%B0a_k%E1%BB%8B_n%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=D%E1%BB%85_h%C3%B2a_tan&action=edit&redlink=17/29/2019 53335317-bai-chun
13/39
lng).
Hin tng thm t c quyt nh bi hai loi lc tng tc:
Lc tng tc gia cc phn t lng- lng: f(L- L)
Lc tng tc gia cc phn t lng- rn: f(L- R).
v : Nu f(L- R) > f(L- L), ta c hin tng thm t.
Nu f(L- R) < f(L- L), ta c hin tng k nc.
V d: Bng si thm t tt hn nylon nhng nu nhng vo du th
nylon thm t tt hn bng.
*.Gc thm t:
Gc thm t c c trng bi ng thng tip tuyn vi mt
cong phn cch rn-lng-kh v phng vung gc vi chiu ri thng
ng.
= 180 hon ton khng thm t.
= 0 thm t hon ton.
Trong thc t, < 90 c thm t
> 90 khng c thm t
Mc thm t ph thuc vo bn cht ca b mt rn v cht lng.
Vi mi loi cht rn c 1 gc thm t tng ng.
7/29/2019 53335317-bai-chun
14/39
b.Quan h gia kh nng thm t vi sc cng b mt ca cc cht.
Khi git cht lng trn b mt rn t cn bng th cc phn t ti A
chu 3 lc tc dng do sc cng b mt ca cht gy ra.
r,k: sc cng b mt ca rn v kh.
l,k: sc cng b mt ca lng v kh.
r,l: sc cng b mt ca rn v kh.
l,k gy ra 1 lc tc dng vo phn t A theo hng ko A v pha bnphi.
Cos = (r,k - r,l)/ l,k
iu kin c thm t : < 90 Cos > 0
r,k > r,l
Khi thay i l,k th dn n thay i Cos . l,k gim th kh nng
thm t tng. V vy, xng du c sc cng b mt b hn nc s thm
t tt hn.
Nu cht lng v rn c tnh cht gn ging nhau th r,k s rt nh
Cos ln nht thm t tt.
Trong thc t, ci to tnh thm t ca 1 vt phi tc ng n 2
yu t r,k v l,k.
*.Thm t l qu trnh t xy ra. Thng thng, b mt rn c nng
lng t do b mt kh ln nn c xu hng lm gim nng lng nng
.
7/29/2019 53335317-bai-chun
15/39
Gs = k.S
dGs = .dS + S.d
Qu trnh t xy ra nn dGs < 0 gim. V vy, qu trnh thm
t l qu trnh ta nhit.
c.Thm t c tnh chn lc, ng dng ca n.
Nh trn ni, qu trnh thm t u tin cht no cng lm gim
nng lng b mt. Cht lng no c hiu s phn cc so vi b mt
b hn th kh nng thm t tt hn.
V d: Cho 1 b mt rn tip xc vi 2 cht lng l nc (a nc)v
Hydrocacbon (k nc). Nu b mt rn thm t chn lc nc th Cos
> 0 (hiu s phn cc rn lng nh hn).
Tuyn ni l 1 ng dng quan trng ca hin tng thm t. Trong
qu trnh tuyn ni, vt rn ( qung ) i t v tr 1 trong th tch cht lng
n v tr 2 trn b mt cht lng. 2 b mt lng-kh v rn-lng c
thay bi b mt rn-kh.
l,k + l,r > r,k
f l lc nng ht khong t (1) (2) c xc nh:
f = l,k + l,r - r,k
m: r,k - r,k = l,k. Cos f = l,k - l,k.Cos
f = l,k.(1 Cos)
P l trng lc ca ht qung : P = m.g
7/29/2019 53335317-bai-chun
16/39
ht khong ni ln trn b mt lng th:
f > P l,k.(1 Cos) > m.g cc yu t tc ng n qu
trnh tuyn ni l: khi lng ca ht qung (m) , bn cht ca qung vcht lng lm thuc tuyn.
II_ng dng ca cht hot ng b mt.
Hin nay, cht hot ng b mt c ng dng rng ri trong cc
ngnh cng nghip v i sng nh: trong bt git, cng nghip nhum,
cng nghip thc phm, m phm,in n , trong nng nghip, xy dng,du kh, cng nghip khong sn,...
1_ng dng ca cht HBM trong sn xut cht ty ra ( x
phng ).
X phng dng lng v dng bnh
a.X phng, mt s cht HBM c s dng trong .
X phng hay x bng (soap) l mt cht ty ra cc vt bn, vt du
m. Thnh phn ca x phng l muinatri hoc kali ca axt bo. X
phng c dng di dng bnh, bt hoc cht lng.
http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%B1c_ph%E1%BA%A9mhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=M%E1%BB%B9_ph%E1%BA%A9m&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/N%C3%B4ng_nghi%E1%BB%87phttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=D%E1%BA%A7u_kh%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Mu%E1%BB%91i_(h%C3%B3a_h%E1%BB%8Dc)http://vi.wikipedia.org/wiki/Natrihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Kalihttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ax%C3%ADt_b%C3%A9o&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%B1c_ph%E1%BA%A9mhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=M%E1%BB%B9_ph%E1%BA%A9m&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/N%C3%B4ng_nghi%E1%BB%87phttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=D%E1%BA%A7u_kh%C3%AD&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Mu%E1%BB%91i_(h%C3%B3a_h%E1%BB%8Dc)http://vi.wikipedia.org/wiki/Natrihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Kalihttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ax%C3%ADt_b%C3%A9o&action=edit&redlink=17/29/2019 53335317-bai-chun
17/39
X phng trc kia c iu ch bng cch cho cht bo tc dng
vi kim bng phn ng x phng ho. Sn phm to ra l mui natri
hoc kali ca axit bo. V th x phng c phn loi thnh x phng
cng (cha natri) v x phng mm (cha kali). Loi x phng ny c
mt nhc im l khng git c trong nc cng v n to cc kt ta
vi cc ioncanxi v magi bt ln mt vi lm vi chng mc.
V sau, x phng c sn xut t du m. V th n khc phc
c nhc im trn c th git c qun o bng nc cng.
- Cu trc ca cht HBM trong x phng:
+ Phn phn cc a nc gm cc nhm OH, ONa, - COOH...
+ Phn khng phn cc : k nc l cc gc hydro cacbon ,c th l gc
alkyl, aryl
Kh nng hot ng b mt ca chng ph thuc vo :
- Bn cht ca nhm phn cc .
- V tr ca nhm phn cc trong mch cacbon: nhm phn cc u
mch thng c kh nng ty ra tt hn gia mch; nhm phn cc
thng dng l -COONa,SO3Na...
- Nhm k nc c cu to mch thng kh nng hot ng b mt tt
hn mch nhnh, nhm c thnh phn hn hp alkyl v arese tt hn
alkyl hoc aryl n thun.
Ty theo c tnh ca nhm a nc ngi ta chia cc cht hot ng
b mt tng hp thnh 3 loi :
- Loi anion: ch yu l loi c nhm -SO3 ,
-OSO3 , (-O3Na, - OSO3Na), c th s dng trong mi trng acid yu
v nc cng .
Cu trc: R - SO3Na : alkyl sunfonat Natri. (R c C12 C18).
http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BA%A5t_b%C3%A9ohttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ki%E1%BB%81mhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%E1%BA%A3n_%E1%BB%A9ng_x%C3%A0_ph%C3%B2ng_ho%C3%A1&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ionhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Canxihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Magi%C3%AAhttp://vi.wikipedia.org/wiki/D%E1%BA%A7u_m%E1%BB%8Fhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BA%A5t_b%C3%A9ohttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ki%E1%BB%81mhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%E1%BA%A3n_%E1%BB%A9ng_x%C3%A0_ph%C3%B2ng_ho%C3%A1&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ionhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Canxihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Magi%C3%AAhttp://vi.wikipedia.org/wiki/D%E1%BA%A7u_m%E1%BB%8F7/29/2019 53335317-bai-chun
18/39
V d : R - C6H4 - SO3Na .
C18H37OSO3Na (Sunfat natri ca alcol octa dexilyc).
-Loi cation:c cha nhm amin bc 4
-Loi khng ion (trung tnh) c nhm phn cc l
nhm -OH, ete, este...
V d: Ar (RO - CH2 - CH2O) x -CH2 - CH2 - OH
R= C18H37 x=10
Thay R = Ar = phenyl , x = 20
RCOO(CH2 CH2O) x CH2 CH2 OH
RCOO-: gc acid bo, x = 30 dis mougalNgoi cht HBM, bt git, x phng thng l hn hp gm nhiu
thnh phn khc :
- Cht hot ng b mt: chim t 30% 80%.
- Cc cht ph gia v cht n : Na2CO3, Na5P3O10, Na2SiO3,
Na2SO4, nha thng,... c trong thnh phn bt git, x bng lm cht
ph gia to thnh mi trng kim thy phn cc cht bn, lm tng tan, gim cng ca nc.
- Cht n nh bt hu c v v c.
- Cht mu, Cht to hng, cht chng oxi ha.
b.C ch ty ra.
Cng vic git qun o, ra bt, a, gi u s tr nn d dng nu
cc cht bn c ha tan trong nc. Dung mi nc l dung mi rt dha tan. Tuy nhin, nu cc phn t dung mi lin kt vi nhau mnh hn
lin kt vi cht bn th vic ha tan cht bn s tr nn kh khn. V
khng may, rt nhiu cht bn chng ta mun loi b li c lin kt yu
vi nc.
Nc l mt dung mi tuyt vi cho cc cht phn cc nh cc mui
d phn ly thnh cc ion mang in hoc cc loi ng c cc vng tch
7/29/2019 53335317-bai-chun
19/39
in. Chnh nc cng bao gm cc phn t phn cc: hyro c in tch
dng v oxy c in tch m yu. Khi cc phn t nc gp phn t cht
bn c cc, lc ht tnh in s by phn t ny v mang n i. Mt s
cht khng phn cc, v d du v cht bo khng c vng tch in nn
khng tan trong nc. Nhng cht bn ny ch c th c ha tan trong
cc dung mi khng phn cc (v d percloetylen v naphta) nhng
thng cc ha cht ny c hi v lm tn hi n mi trng.
c tnh ty ra ca x phng v cht ty ra l ch: cc phn t ca
chng c 1 u phn cc v 1 u khng phn cc, v vy chng cn
bng c trong cc mi trng c cc cng nh khng c cc. Trong
nc, cc phn t ny to thnh nhng cu trc hnh cu nh c gi l
mixen, vi cc u phn cc hng ra ngoi v cc u khng phn cc
hng vo trong. bn trong, phn mixen khng phn cc ny s ha tan
trong cc phn t du. V vy, khi git, cc mixen ca x phng s bt
cc phn t khng c cc (du, m) v mang chng i.
Tc dng ty ra ca x phng c c th b hn ch trong nc cng.Cc ion dng ca st, magi, canxi trong nc cng kt hp vi u
mang in m ca cc chui phn t trong x phng, cn tr s to thnh
mixen. Tuy nhin, cc cht ty ra hay x phng tng hp c th gii
quyt c kh khn ny. Cc cht ty ra tng hp c cc nhm c cc
nh cc hp cht sulfonat (-SO3 ) hoc etoxysulfat c gn vo cc
chui hyrocacbon. Cc nhm tng hp ny mang in m, chng chlin kt yu vi cc ion (ca st, magi, canxi) trong nc cng v nh
kh nng lm sch vn rt tt.
Tu trung, c ch ty ra ca x phng hay cht ty ra nh cht
HBM bao gm 3 qu trnh:
- Tng kh nng thm t ca vi, bng cch lm gim sc cng b
mt ca nc. Dung dch x phng c th thm nhp vo bn trong
7/29/2019 53335317-bai-chun
20/39
cc mao qun nh ca si vi m nc thng khng th thm vo
c.
- Ty r cht bn: cc phn t x phng hp ph ln b mt si vi,
to p sut tch, ha tan cht bn t si vi vo cc mixen.
- To bt vi tc dng tng s c st c hc, gip ko cht bn ra
khi mi trng v lm ni chng bng cc bong bng kh.
2_ng dng ca cht hot ng b mt vo quy trnh tuyn ni
qung trong cng nghip
a.S lc v tuyn ni qung.Tuyn ni l k thut lm giu ph bin s dng tch cc qung
sunfua a kim, tch apatit ra khi neplin, lm giu than v rt nhiu
tnh cht khc. Nguyn l ca k thut ny l da trn kh nng thm t
v bm dnh ca cc bt kh mt cch chn lc khc nhau ca cc ht
qung nghin khi a vo trong nc cng vi s sc kh lin tc qua lp
bn qung, kh nng thm t ca cc ht khong c trng ch yu bigc thm t ca chng.
Mt ngn my tuyn ni
7/29/2019 53335317-bai-chun
21/39
Sc cng b mt ca nhng ht khng thm t l ng lc y n ln
trn mt nc v c gt ra ngoi trong khi cc ht b thm t c
gi li trong lng cht lng. iu kin cc ht khng thm t ni ln
trn b mt cht lng l t trng ca tp hp ht bt qung phi nh hn
t trng ca hn hp qung nc.
Trong thc t kh nng thm t ca cc thnh phn khong trong
qung khc nhau khng nhiu nn mun cho qu trnh tuyn ni t hiu
qu cao ngi ta thng thm vo cc cht h tr chn lc i vi tng
thnh phn, c gi l thuc tuyn. Mi loi thuc tuyn h tr mt
cch tng i chn lc cho s thm t ca thnh phn ny hoc s bmdnh vi bt kh ca thnh phn kia. Cc thuc tuyn (cht gom) c s
dng nhiu nht l cc cht hot ng b mt. Cc cht ny l cc cht
hu c mch di mt u a nc v mt u k nc bao quanh v to
iu kin d dng cho qung bm dnh vo bt kh. to ra nhng bt
kh c bn cao hn, trong tuyn ni ngi ta a thm cht to bt vi
liu lng thch hp.b.C s khoa hc ca qu tnh tuyn ni
Nhng c s l thuyt c bn v tuyn ni da trn thnh tu nghin
cu ha l hin i. Ngy nay, ngi ta da trn c s l thuyt
iu khin qu trnh cng ngh tuyn ni, iu chnh t l thnh phn cc
cu t to ra n thuc tp hp ph hp vi tnh cht ca tng loi qung
cn tuyn. gii thch s bm dnh ca thuc tuyn ln b mt ht khong
ngi ta a ra nhiu gi thuyt gii thch bng ho hc lng t gia
mc nng lng ca cc orbital y in t ca tc nhn thuc tp hp
vi orbital trng ca ht khong, hoc l gii thch bng m hnh orbital
phn t. Tu trung li, ngy nay ngi ta phn bit 3 loi c ch c bn
v s bm dnh ca cc tc nhn thuc tuyn ln b mt ht khong:
- S hp ph do lc tnh in
7/29/2019 53335317-bai-chun
22/39
- S hp ph ha hc
- S hp ph vt l
S hp ph ho hc l quan trng hn c v n quyt nh tnh chn
ring v tnh tp hp ca thuc i vi mt khong cht nht nh.
Nhng tnh cht ny c quyt nh bi di, cu trc ca hidrocabon,
cu to ca nhm chc v thnh phn t l ca cc cu t c mt trong h
thng thuc tuyn.
S hp ph ho hc c xy ra do s hnh thnh lin kt phi tr gia
thuc tuyn v ht khong. Mi lin kt phi tr ny c to nn trong
phn ln cc trng hp c s tc dng ca tc nhn thuc tuyn (trongthnh phn c cha nhng nguyn t c i in t t do nh N, S, O, P
hoc l cc lin kt i) vi ht khong, m n cha cc cation c s
lng t chnh n 2.
S bm dnh ca cc phn t tc nhn thuc tuyn c cha cc nguyn
t cho in t c th xy ra trn bt k v tr no ca b mt ht khong
m c cha cc orbital trng c hnh thnh trong qu trnh p vhoc nghin qung.
iu kin cn thit c s tc dng gia khong cht v tc nhn
thuc tuyn dng ion (Y-) (ngoi tr trng hp xy ra phn ng d th)
l s thy phn hoc oxi ho khong cht to nn lin kt phn cc trn
lp b mt. Kt qu s tch v y ht tch in m xy ra d dng.
Dng lin kt phi tr ny c tnh i ng v . Nh vy, s bm dnhgia cc tc nhn thuc tuyn v b mt ht khong xy ra cht ch hn
v chn lc hn khi mi lin kt ca chng c nhng tnh cht c bn
(nh: di, nng lng, s phi tr) gn vi lin kt trong mng tinh th
ca khong vt. Hn ch ca quan im ny l khng xem xt v bn cht
lin kt tc nhn - khong cht. Khng c s nhn nhn nht qun v s
tc dng ca tc nhn ion v non - ion.
7/29/2019 53335317-bai-chun
23/39
S dng nhng khi nim trn cho php ta c mt s quan im thng
nht v s bm dnh ln b mt ht khong ca bt k mt loi thuc
tuyn no v hnh dung c c ch s bm dnh ca bt k mt loi
thuc tuyn ny trn b mt ht khong.
Trong qu trnh hp ph phn ln cc thuc tp hp trong phn t ca
n c cha O, N, P biu hin cc tnh cht theo nhng quy lut sau:
Tnh axit ca cc thuc tuyn cng yu th n cng bm cht ln b
mt ht khong, ph hp vi quy lut ca s hnh thnh phc cht
trong dung dch.
Lg = a(-LgKa)+b
Trong :
Ka l hng s proton ho
l hng s to phc
Khi c s hnh thnh lin kt hoc c s tc dng tnh in th xy ra
quy lut ngc li. Gi tr hng s phc ca thuc tuyn vi cc cation
kim loi c trong mng tinh th ca cc ht khong cn tch cng ln th
thuc tp hp cng c tnh chn lc cao. Gi tr hng s to phc K v
tnh hot ho Khh c trng cho s bm dnh ca thuc tuyn ion lin h
vi nhau theo phng trnh sau:
Khh = S/K
Trong :
S l nng phn t ca cc hp cht t tan.
Da vo y ngi ta c th nh gi c nh hng v tnh chtaxit baz ca thuc tuyn, kim loi v pH ca dung dch ln s hp ph
7/29/2019 53335317-bai-chun
24/39
ti a ca thuc tuyn. S hp ph ti a ca thuc tp hp b dch
chuyn vo vng pH thp hn khi ta tng tnh axit ca thuc tuyn v cc
cation trong mng tinh th. tnh ton gi tr pH ti a (pHopt) s dng
mi tng quan sau:
(H+)opt = KHRKW/KMeOH)1/2
Trong :
KHR l hng s ion ho thuc tuyn
KW l tch s ion ca nc KMeOH l hng s khng bn ca phc hidroxo kim loi
Tng s chn la ca thuc tuyn dng to phc cho php thc hin
tuyn ni khong vt trong mi trng axit do tnh tan ca hp cht phc
trong iu kin nay tng v dn n gii hp ph ca nhng trung tm
hp ph hot ho yu ca khong cht ng hnh. Quan nim v c ch
phi tr gia thuc tuyn v ht khong cho php ta gii thch s tc dng
cng hng khi s dng hn hp cc loi thuc tp hp. B mt ca
khong cht c th xem xt nh mt t hp ca nhng trung tm hp ph
vi lc axit - baz Lewis v Bronsted khc nhau. Nh vy cng mt lc
lm y nhng trung tm ny bng cc thuc tuyn anion, electrophin v
trung tnh gy nn mt s hp phu cc i, do dn n s k nc ho
v a nc ho b mt ht khong.
c.ng dng trong cng nghip sn xut qung pht-pht (qung
apatit).
Phng php tuyn qung c p dng ph bin nht trong ngnh sn
xut phtpht trn th gii l phng php tuyn ni anion-cation, cn
c gi l Quy trnh Crago do Arther Crago pht trin t nm 1942.
7/29/2019 53335317-bai-chun
25/39
y l mt phng php tinh ch qung mt cch hiu qu v d p
dng, ng thi hiu sut thu hi qung kh cao.
Trong quy trnh Crago, ban u qung phtpht c sng loi b t
st mn v chia thnh 3 loi: qung dng si, qung th v qung mn.
Phn qung dng si c th c s dng nh tinh qung phtphat m
khng cn x l tinh ch tip. Nhng phn qung mn cha khong 70%
ct nn phi c tinh ch bng tuyn ni trong 3 giai on:
_Tuyn ni anion: cht gom anion, c s dng tuyn ni qung
phtphat, c thnh phn ch yu l axit bo, du nhin liu hoc du ti
ch thu c t ngnh sn xut du m. Axit bo cng c th c thu
hi t ngnh sn xut giy. Du nhin liu ng vai tr quan trng v n
lm tng hiu qu ca axit bo v gim liu lng s dng.
Hn hp bn qung c khuy k trc khi x vo b tuyn ni. Qu
trnh tuyn ni anion cho php loi b khong 80-90% ct v t st cn
st.
_Lm sch: Trc khi tin hnh tuyn ni giai on 2, ngi ta loib cc thuc gom cation bng cch a axit sunfuric vo bn qung. Sau
hn hp c khuy, ra v tch nc.
_Tuyn ni cation: tinh ch qung t cht lng tiu chun s
dng cho sn xut cc ha cht cha phtpho, ngi ta loi b ct bng
giai on tuyn ni ngc. Trong giai on tuyn ni ny, ph thi c
cho ni ln trn, cn tinh qung phtphat nm li bn di. y ngita s dng cc thuc gom cation t nhm cc amin. Nhn chung, phn t
thuc gom cng ln th cng bao bc cc ht ct v ph thi tt hn, ng
thi cng bm dnh vo cc bt khng kh tt hn. Ngoi ra, ngi ta
cng b sung du ha hoc du izen ko di thi gian s dng cc
amin t tin. c bit, giai on ny s cun theo ca ct mn trong
nc (c trong nc ti s dng hoc do tch ri t cc ht t st ln) c
7/29/2019 53335317-bai-chun
26/39
th lm tng mnh mc tiu th amin, lm tng chi ph sn xut. Nhiu
loi amin c th c sn xut bng cc phn ng ca cc ph thi t cc
ngnh sn xut cng nghip, v d ngnh sn xut giy hoc ngnh khai
thc du m. Thng rt kh xc nh loi amin hiu qu nht i vi
mt loi qung c th, v vy trc khi p dng ngi ta phi tin hnh
nhiu th nghim trong phng th nghim.
tng tip hiu qu ca cc thuc gom v lm cho chng phn tn
tt hn trong hn hp bn qung, ngi ta thng b sung axit to
thnh mui. nhit trong phng, cc mui ny thng trng thi rn
v phi mt vi gi mi phn tn u trong nc. V vy, chng thngc phi trn vi cc ha cht khc c trng thi lng nhit gn
nhit trong phng v do d phn tn.
Khi qu trnh tuyn ni hon thnh, sn phm tinh qung s c
bm n cc xyclon tch nc.
*.Cc thuc tuyn thng dung trong qu trnh tuyn qung pht-pht:
_Axit oleic k thut: l thuc tp hp hu c truyn thng s dng tuyn ni qung Apatit v photphorit, c sn xut bng phng
php thu phn du m ng vt, thc vt.
7/29/2019 53335317-bai-chun
27/39
(Sn xut thuc tuyn)
Thnh phn axit bo c bn: acid oleic C17H33COOH, acid palmitic
C15H31COOH, acid stearic C17H35COOH (khong 92-97%) v cc cht
khng x phng ho (2,5 -6,5%).
_Du tallo (TM) v du tallo tinh luyn (DTM): l thuc tp hp
hu c thng dng trong thc tin tuyn ni qung Apatit ti Lin X
(c). Du tallo l sn phm ph cng ngh sn xut xenlulo, c iu
ch theo cng ngh phn tch x phng sunfat bng axit sunfuric. Du
tallo tinh luyn c sn xut bng cch chng ct du tallo ly phn
on 200oC-235oC. Thnh phn ho hc ca du ch yu l axit bo v
axit nha trong TM.
7/29/2019 53335317-bai-chun
28/39
_Axit bo k thut (TK): TK l sn phm ph ca cng ngh snxut axit bo a chc. Thnh phn ho hc ch yu l hn hp cc
axit bo (axit stearic, axit palmitic, axit oleic, axit linoleic, axit
oxystearic) v lng nh cc cht khng x phng ho.
_Thuc tp hp MTK: l thuc tp hp mi ca cng ho Lin bang
Nga, c sn xut th quy m pilot tuyn ni qung Apatit
loi III thay th cho cc loi thuc tp hp truyn thng, c a
vo Vit Nam nghin cu tuyn th vi qung Apatit loi III Lo
Cai mc phng th nghim. Loi thuc ny c nh gi l c
th thay th TK. Thnh phn ch yu ca MTK: cc axit bo v
cc cht ph gia c bit.
_Thuc tp hp B C: l thuc tp hp t lu c dng
tuyn ni qung apatit. BC c th s dng tuyn ni
qung apatit loi III Lo Cai. BC l sn phm xi ho trc tip
hydrocacbon. Thnh phn ca n l hn hp cc cht hu c chaoxi: cc ru bo 44,7-53,6% (glycol); axit bo 36-29% (cc acid
monocacboxylic mch nhnh). BC c u im l t nhy cm vi
mi trng nc cng v c tc dng chn lc i vi qung apatit
trong iu kin c nhiu slam.
_Thuc tp hp MK 17-21:MK17-21 l hn hp cc axit
monocacboxylic c mch cacbon t C17-C21, gc c cu trc thng
v phn nhnh, c ch to bng cch trc tip oxi ho cc
izoparaphin bng oxi khng kh hoc c tch t nhng phn on
axit bo tng hp. MK17-21 tng i tr vi s thay i thnh
phn ion ca bn qung tuyn ni.
7/29/2019 53335317-bai-chun
29/39
_Thuc tp hp AAK: c s dng rng ri tuyn qung Apatit
trong nhng nm gn y, AAK c ch to qua giai on ngng
t mui natri ca axit aminohexanic vi axit bo bc cao nhit
1600C - 2000C . AAK tuyn ni hu hiu qung apatit cacbonat.
Tnh chn lc i vi qung apatit tng nhiu khi s dng AAK vi
cc thuc tp hp axit bo bin tnh khc. Trong phng th nghim
nghin cu tuyn AAK vi qung apatit loi III Lo Cai.
_Thuc tp hp KTM: KTM l loi thuc tp hp tuyn qung Apatit
hon ton mi. L sn phm ngng t gia hn hp axit bo ca du
tallo vi cacbamit. Thuc tp hp KTM c coi l mt trong
nhng thuc c chng c tnh chn lc cao i vi qung apatit.
Nghin cu cho thy KTM c th dng thay th TK tuyn apatit
Lo Cai.
_Thuc tp hp dng ankyl sunfosuccinat:Ankyl sunfosuccinat l
cht hot ng b mt dng anion, c nghin cu t nhng nm40 v c s dng rng ri trong nhiu lnh vc nh ty ra, cng
nghip dt, m phm, tuyn qung vi thnh phn chnh l ankyl
sunfosuccinat . Cc thuc tp hp dng N - ankylmonoamid,
ankyleste ca axit ankyl (ankenyl) succinic c coi l thuc tp
hp mi, c chng c tnh chn lc ring cao, tuyn ni c hiu
qu qung Apatit.
7/29/2019 53335317-bai-chun
30/39
_Thuc tp hp VH-2004:Thuc tp hp VH-2004 l hn hp cc
axit bo no v khng no vi mch hidrocacbon t C10-C22, c
iu ch bng cch oxi ho cc phn on khc nhau ca parafin
tch ra t du m v thu phn t du m ng thc vt. Thuc tp
hp VH-2004 l bc t ph mi ca cng ngh ch to thuc tp
hp tuyn ni Apatit loi III trong nc. Hin , loi thuc tp hp
ny ang c s dng c hiu qu tuyn qung Apatit loi III ti
nh my tuyn Apatit Lo Cai.
_Thuc tp hp MD: Thuc tp hp ca Thu in l hn hp ca
cc axit bo vi chiu di mch hidrocacbon khc nhau cng vi
mt s ph gia khc.
3_ng dng ca cht HBM trong lm bn h nh tng:
a.Khi nim v h nh tng:
- Nh tng: l mt h phn tn cao ca t nht hai pha lng m thngthng khng ha tan c vi nhau bao gm:
- Mi trng phn tn (th ngoi): c tnh lin tc.
- Pha phn tn (th trong): tn ti dng ht nh c
ng knh t 0,1 n 10 micromet phn b u trong mi trng
phn tn, c tnh gin on.
VD: cc loi m cy, nha, trng g, sa, cc sn phm cng nghip:
sn, m phm.
- Vi nh tng: l h nh tng c bit c t nht 4 cu t trong thnh
phn ca h: nc - du - cht hot ng b mt a nc - cht hot
ng b mt a du. H ny l mt dung dch ng quang v thuc tnh
nhit ng n nh. Quan st bng knh hin vi, mt vi nh trng nh mt
7/29/2019 53335317-bai-chun
31/39
dung dch ng th, nhng thc phn t n li l h d th. Cu trc
bn trong ca mt vi nh mt nhit cho trc c quyt nh bi t
l hp phn ca n. Cu trc ny gm c nhng git nano nh hnh cu
n kch thc hoc 1 pha chuyn tip. Trong hnh 1, cu trc khc nhau
ca mt vi nh mt nng cho trc ca cht hot ng b mt c
trnh by khi qut.
nng cao ca nc, cu trc bn trong ca vi nh bao gm
nhng droplet du trong pha tip gip nc. Vi s tng nng du,
mt mt phn pha khng c hnh dng xc nh c hnh thnh. nng
du cao, mt phn pha chuyn thnh cu trc ca mt droplet nctrong pha tip gip du (mixen nghch), cng c gi l mt vi nh
nc/du. Gi tr kch thc ca nhng droplet khc nhau t 10 ti 100
nm ph thuc vo loi cht hot ng b mt. N cng ch ra rng h rt
nhy vi nhit , t bit vi trng hp cht hot ng b mt khng
ion. Nh thy hnh 1, vic tng nhit s ph hy cc ht du trong
khi nhng ht nc b ph hy khi gim nhit . Ngoi vng tng ngvi dung dch vi nh, mt h 2 pha tn ti.
Hnh 1: Cu trc hin vi ca vi nh mt nng cht hot ng b mt
cho trc vi nh hng ca nhit v nng nc
http://www.hoahocvietnam.com/Home/images/stories/xuctac/ppvinhu/1.jpg7/29/2019 53335317-bai-chun
32/39
- Phn loi nh tng:
+Nh tng thun: l nh tng m pha du c phn tn u
trong pha nc (O/W) hay cn gi l mixen thun.
+Nh tng nghch: l nh tng m pha nc c phn tn
u trong pha du (W/O) hay cn gi l mixen nghch
b.Nhit ng hc ca vi nh tng, cht nh ha.
Nh tng l h d th c b mt phn chia pha rt ln nn khng bn
v mt nhit ng v c xu hng co cm li gim nng lng bmt. lu, nh tng s b tch lp. chng li s tch lp ny,
ngi ta a ra cc bin php, cc cht lm bn h nh tng gi l
cht nh ha.
Cc loi cht nh ha: _ Cc hp cht cao phn t.
_Cc hp cht HBM.
_Cc bt rn mn: oxit SiO2, oxit Al2O3, bt
than,...
Ta ch xt c ch lm bn h nh tng ca cc cht HBM. l
nhng cht khi tan vo trong dung mi lm gim sc cng b mt
ca dung dch theo phng trnh Shycopxky:
' = A ln(1+BC)
Vi tnh cht va a nc, va a du, cht HBM nm trn b mt
ca cc ht nh tng, bao quanh v ngn cn cc ht lng tip xc
vi nhau.
7/29/2019 53335317-bai-chun
33/39
T cng thc Shicopxky ta thy trong dung dch cht HBM th sc
cng b mt ca nc nguyn cht lun ln hn sc cng b mt ca
dung dich, nh vy mun hnh thnh h vi nh tng th khng th
thiu cht HBM.
to c h vi nh tng bn th lng cht hot ng b mt phi
nhiu hn h nh tng. Vi nh tng rt bn v mt nhit ng nn
khi iu ch khng cn cung cp nhiu nng lng pha trn thnh
vi nh tng. Vi nh tng c th tn ti c lp cn bng pha vi
pha nc hoc pha du do sc cng b mt nh.
c.iu ch ht nano bng phng php vi nh tng.
Theo quan im to ht, h vi nh vi cu trc bn trong gm nhng
droplet (git) c quan tm nht. Vi nh nc/du c quan tm nhiu
khi n c th to ra nhng ngn rt nh to cu to nn bi hidrophilic
moiety ca cht hot ng b mt c lm y bng nc. Trong
hydrophilic bn trong ca nhng droplet ny, mt lng no cht ha
tan c trong nc c th phn tn, v d, nhng mui ca kim loi
chuyn tip m sau c dng lm tin cht cui cng to ht kim
loi. Nh pht biu trc, h ny rt nhy cm vi nhit do nhng tnh
cht vt l v ha hc ca nhng thnh phn ca n. Do , vic chn h
vi nh trong trng hp to ht nano l rt quan trng, nhng h ny n
nh nhit phng hoc nhit hi cao (70o).
C hai cch chnh to ht nano t vi nh:
1. Trn ln hai vi nh, mt cha tin cht (precursor) v mt cha cht
keo t (precipitating agent) (hnh 2a).
2. Thm cht keo t trc tip vo vi nh cha kim loi tin cht (hnh
2b).
7/29/2019 53335317-bai-chun
34/39
Hnh 2: S to ht t vi nh
*.Nng cht hot ng b mt nh hng kch thc ht nano.
Kch thc ca ht kim loi cui cng ph thuc vo kch thc cc
ht trong vi nh. Kch thc ht s b nh hng bi t s nc trn cht
hot ng b mt, . Vic tng t s ny mt nng xc nh ca chthot ng b mt s tng ng knh trung bnh ca cc droplet. Lisiecki
v Pileni thng bo rng kch thc ca ht nano Cu c to t h gm
AOT, xiclohexan v nc tng t 2 ti 10 nm khi thay i t 1 ti 10.
Khi lng nc v du c gi gi tr thch hp th vic tng lng
cht HBM s tng s droplet. iu ny ngha l s ion kim loi trn mt
droplet s gim v do lm gim kch thc cc ht.
Mt s nghin cu cho thy kch thc ca nhng droplet c nh
hng ln ti kch thc ca ht sau khi keo t tin cht. Tuy nhin,
khng c s tng quan trc tip gia kch thc ca nhng droplet (10-
100 nm) vi kch thc ca cc ht thu c. Trong trng hp ca cc
ht platin, nng ca ion PtCl62- trong 1 vi nh PEGDE
(pentaetilenglicol dodecylete), hexan v nc bng 1,55.1020 ion/dm3 v
s ion PtCl62- trong mi droplet c c lng l 5. Phn tch TEM cho
http://www.hoahocvietnam.com/Home/images/stories/xuctac/ppvinhu/2.jpg7/29/2019 53335317-bai-chun
35/39
pht hin kch thc trung bnh ca ht Pt bng 35 , n tng ng
vi 100-1500 nguyn t kim loi ph thuc hnh dng ht. iu ny cho
thy ht cui cng khng hnh thnh pha trong cc droplet m ch hnh
thnh trong nhn. H vi nh l nhit ng vi ngha l trong sut qu
trnh hnh thnh ht tng s va chm xy ra khng i. S hnh thnh cc
ht gm 2 bc: u tin l qu trnh to nhn trong cc droplet, sau l
qu trnh t hp hnh thnh ht cui cng. Tc ln ca ht b iu
khin bi s c mt ca cht hot ng b mt, chng s gii hn cc
nhn khng cho pht trin qu nhanh. Do , cc ht pht trin cng tc
, gip cho vic hnh thnh ht ca s phn b kch thc ng nht.Kt qu l mt huyn ph cc ht c kch thc nh c n nh bi s
ngn cn ca tp hp cc cht hot ng b mt m do chng khng
th kt t nhiu hn. Kch thc ca cc droplet nh hng kch thc
nhn nhng kch thc ca cc ht cui cng s b khng ch bi cc
phn t cht hot ng b mt bao quanh.
C_Li kt.
Cc cht hot ng b mt (HBM) c ng dng trong nhiu
sn phm v qu trnh. Tuy tham gia vo thnh phn nhng sn phm
ty sch, git ra v v sinh c nhn l nhng ng dng ln nht ca cht
HBM, nhng vn cn nhiu ng dng khc cho thy tnh a dng ca
ha hc cc cht HBM c th p ng c nhiu nhu cu hin i.
Cu trc gm hai u i du, i nc lm cho cht HBM c nhng
tnh cht rt hu ch nh l cc tc nhn to m, cht to nh, cht
phn tn, cht tng tan, cht iu chnh b mt, cht dit khun, cht
7/29/2019 53335317-bai-chun
36/39
ty ra, cht to bt, cht bin i lu bin, cht chng nhim tnh
in v cht chng n mn...
Trong tng lai, cng vi nhng p dng mi, nhng cht HBM
mi c xut, l nhng cht HBM i t thc vt: cc ankyl
glycosit, sucroza este v sorbitan este. Nhng cht HBM i t ngun
thc vt t thay i trong qu trnh sn xut v rt an ton i vi mi
trng, t c, i t nguyn liu c th ti sinh v d dng b phn hy
sinh hc. Rt thn thin vi mi trng, nhng cht HBM loi ny
thch hp vi chu trnh cacbon: CO2 do cy ci ly t kh quyn li c
tr li khi cc cht HBM b phn hy sinh hc. Ngc li, cc sn phmda trn ngun du kh th ch c y thm CO2 vo kh quyn khi cui
cng chng b phn hy sinh hc.
Tuy nhin, v khng th to tt c cc cht HBM t thc vt nn
chng ta vn lun lun cn n ngun du kh cho cc phn ng (V d
phn ng etoxyl ha), hoc theo con ng gin tip qua vic s dng
nng lng v vn ti.
Gn y, vic pht trin cht HBM lng hp (Gemini) m ra
nhng kh nng mi. Trong Gemini c hai loi cht HBM c gn vi
nhau bng mt nhm cu. Cu trc Gemini c tnh cht ca cc iol
axetylenic. Nhng cht HBM kiu ny c kh nng lm gim sc cng
b mt tt hn v khng c tnh cht to bt nh lin kt axetylenic gi
chc cc mch i du. Nhng iol ny thch hp cho vic ng dng cheph b mt.
Lnh vc si ng ca ha hc cc cht HBM trong tng lai s l
pht trin nhng HBM Gemini a cc phn t hot ng sinh hc
vo cc t bo sng nhm chuyn cc cht thuc trc tip ti ch. Hay,
nh vic x l hi chng au khi th, i hi phi s dng cc cht
HBM phi (lung surfactant). Theo truyn thng, sn phm ny xut
7/29/2019 53335317-bai-chun
37/39
pht t phi ca ng vt, nhng ngy nay c sn phm bn tng hp,
cho thy nhng sn phm tng hp loi ny s c vai tr ln hn.
Cng vi s xut hin ca ha hc nano, v c cu trc i du, i
nc, nn cc HBM xut hin hin tng t tp hp khi chng to
thnh cc mixel, nhng bong bng rng hay cu trc tinh th lng. Do s
hnh thnh nhng bong bng rng, cc cht HBM c th ch ra cho nh
nghin cu hiu c nhng photpholipid t tp hp nh th no to
thnh mng t bo.
Nhng v d chng t rng tng lai ca cng ngh cht HBM
c m bo v nhng sn phm ny c tnh a dng rt ln, c th p
ng c nhng yu cu c bit.
Nghin cu v cht HBM lun l 1 ti th v v cn thit cho
x hi.
7/29/2019 53335317-bai-chun
38/39
Mc lc
trang
A.Li ni u................................................................ 1B.Ni dung....................................................................
I_Gii thiu v cht hot ng b mt............................
1_ Khi nim v sc cng b mt (SCBM)........................
2_Cc yu t nh hng n sc cng bmt...............................................................................................
3_ Cht hot ng b mt (HBM)..................................
4. Hin tng thm t......................................................
II_ng dng ca cht hot ng b mt..........................
1_ng dng ca cht HBM trong sn
xut cht ty ra ( x phng )............................................
2_ng dng ca cht hot ng b mt vo
quy trnh tuyn ni qung trong cng nghip.............................
3.ng dng ca cht HBM trong lm bnh nh tng...............................................................................
C.Li kt.......................................................................
Ti liu tham kho
7/29/2019 53335317-bai-chun
39/39
Ti liu tham kho.
Cc website:
Www.en.wikipedia.org
Www.online-tensiometer.com
Www.sita-online.com
Www.vi.wikipedia.org
Http://vn.answers.yahoo.com Www.vinachem.com.vn
Http://articles.gourt.com
Www.hoahocvietnam.com
www.ips.gov.vn
Gio trnh:
Ha l & Ha keo_Tc gi: Nguyn Hu Ph_ NXB Khoa hc kthut
Cc sn phm ty ra v chm sc c nhn _Tc gi: Louis H Tn
Ti
http://www.online-tensiometer.com/http://www.sita-online.com/http://vn.answers.yahoo.com/http://www.vinachem.com.vn/http://articles.gourt.com/http://www.hoahocvietnam.com/http://www.online-tensiometer.com/http://www.sita-online.com/http://vn.answers.yahoo.com/http://www.vinachem.com.vn/http://articles.gourt.com/http://www.hoahocvietnam.com/