พระไตรปฎกฉบบพนทกขรวบรวมเรยบเรยง โดย ธรรมรกษา

จดทำ�เปน E-Book โดย พระมห�สธรรม ธมมทนโนวดชยมงคล ถนนเจรญประเทศ ตำ�บลช�งคล�น อำ�เภอเมองจงหวดเชยงใหม 50100www.tamdee.net รวมเผยแพร

หลกคว�มจรงททกคนควรพจ�รณ�

หลกความจรง ททกคนรวมทงสตว จะตองไดรบ

โดยเสมอหน� และยตธรรมอย�งยง คอ หลกคว�มจรงทว� ทกคนจะต องแก ชรา ต องเจบป วย ต องตาย ต องพลดพรากจากของรก และตองรบผลแหงการกระทำา ทตนเองไดทำาเอาไว อยางหลกเลยงไมได พระพทธองคไดตรสเรองนไวว�

ภกษท งหล�ย! เพ อประโยชน อะ ไร ทกคนจงควรพจ�รณ�เนอง ๆ ว� "เร�มคว�มแกเปนธรรมด� ไมลวงพนคว�มแกไปได"

เพร�ะคว�มมวเม� ในคว�มเปนหนมส�ว มอยแกสตวทงหล�ย เปนเหตใหคนทำ�ชว ดวยก�ย ว�จ� และใจ เมอเข�พจ�รณ�อยเสมอ ๆ ยอมละคว�มมวเม� หรอ ทำ�ใหเบ�บ�งลงได

เพอประโยชนอะไร ทกคนจงควรพจ�รณ�เนอง ๆ ว� "เร�มคว�มเจบไขเปนธรรมด� ไมลวงพนคว�มเจบไขไปได"

เพร�ะคว�มมวเม�ในคว�มไมมโรค มอยแกสตวทงหล�ยเปนเหตใหคนทำ�ชวดวยก�ย ว�จ� และใจ เมอเข�พจ�รณ�อยเสมอ ๆ ยอมละคว�มมวเม� ในคว�มไมมโรค หรอทำ�ใหเบ�บ�งลงได

เพอประโยชนอะไร ทกคนจงควรพจ�รณ�เนอง ๆ ว� "เร�มคว�มต�ยเปนธรรมด� ไมลวงพนคว�มต�ยไปได"

เพร�ะคว�มมวเม�ในชวต มอยแกสตวทงหล�ย เปนเหตใหคนทำ�คว�มช วด วยก�ย ว�จ� และใจ เม อเข�พจ�รณ�อยเสมอ ๆ ยอมละคว�มมวเม�ในชวต หรอทำ�ใหเบ�บ�งลงได

เพอประโยชนอะไร ทกคนจงควรพจ�รณ�เนอง ๆ ว� "เร�จะตองพลดพร�กจ�กของรกของชอบใจทงสน"

เพร�ะคว�มพอใจ คว�มรกใครในของรก มอยแกสตวทงหล�ย เปนเหตใหคนทำ�ชวดวยก�ย ว�จ� และใจ เมอเข�พจ�รณ�อยเสมอ ๆ ยอมละคว�มพอใจ คว�มรกใครในของรกหรอทำ�ใหเบ�บ�งลงได

เพอประโยชนอะไร ทกคนจงควรพจ�รณ�เนอง ๆ ว� "เร�มกรรมคอก�รกระทำ�เปนของตน เปนผรบมรดกกรรม มกรรมเปนทเกด มกรรมเปนเผ�พนธ มกรรมเปนทพง เร�ทำ�กรรมสงใดไว ดหรอชวกต�ม เร�จะตองเปนผรบผลของกรรมนน"

เพร�ะก�รทำ�คว�มชวดวยก�ย ว�จ� และใจ มอยแกสตวทงหล�ย เมอเข�พจ�รณ�อยเสมอ ๆ ยอมละก�รกระทำ�คว�มชว หรอทำ�ใหเบ�บ�งลงได"

ฐ�นสตร ๒๒/๗๑

หลกคว�มจรง ททกคนควรพจ�รณ� ๕ ขอน เปนสงทผมชวตต�มอ�ยขยจะตองไดประสบทกคน ไมมใครจะหลกหนไดพน ต�งแตว�ช�หรอเรวเท�นน

เมอรกฎคว�มจรง ต�มทพระพทธเจ�ทรงแสดงไวแลวเชนน ทกคนกไมควรประม�ท ควรจะหมนพจ�รณ�อยเปนประจำ� เพอใหเกด "ภมคมกน" เหมอนก�รฉดวคซน เพอปองกนโรคไวกอน ฉะนน

ก�ร "ทำ�ใจ" หรอ "ปรบใจ" ยอมรบคว�มจรงไวกอน เมอ

เหตก�รณใน ๕ ขอนเกดขน เร�กจะไดไมตอง "ฝนกฎธรรมด�ของโลก" เมอเร�ไมฝนกฎของธรรมด� หรอ ธรรมช�ต คว�มทกขกเกดนอย หรอไมเกดเลย

เพร�ะเร� "ปลงใจได" ว�สงเหล�น มใชว�จะเจ�ะจงเกดหรอมขน เฉพ�ะเร�หรอครอบครวของเร�เท�นนกห�มได แตว�มนเปนสงส�ธ�รณะทวไป และเกดขนกบทกคนทวโลก ไมเลอกช�ต ชน วรรณะ เพศ และ วย

วถท�งทจะหลกหนพน จ�กหลกคว�มจรง ๕ ขอน มอยหนท�งเดยว คอ "อย�เกดอก" และก�รทจะทำ�ใหไมม�เกดอก กเปนเร อง

ง�ยดนเดยว ตด "ตนเหตแหงก�รเกด" เพยงสงเดยว นนคอก�ร

"ตดตวตณห�" หรอตวคว�มอย�กในทกรปแบบเสยใหได เร�กจะไมมก�รเกดอก ไมว�ในภพหรอช�ตไหน ๆ..........

เรองของคนเกยจคร�น

ในบรรด�อปสรรคของคว�มเจรญทม ในโลกน ทงหมดนน คว�มเกยจคร�นนบว�เปนลกตม ทถวงคว�มเจรญก�วหน�ในทกรปแบบ ไมว�คนโงหรอคนฉล�ด ถ�ปลอยใหคว�มเกยจคร�นเข�ครอบงำ� ยอมจะห�คว�มเจรญก�วหน�ในชวตไมไดเลย

พระพทธองคทรงแสดงคว�มเกยจคร�นไว ๘ ประเภท คอ

๑. ภกษจะตองทำ�ง�น เธอมคว�มคดว� เมอเร�ทำ�ก�รง�น ก�ยจะลำ�บ�ก จงนอนเสยกอน แลวไมปฏบตธรรม

๒.ภกษทำ�ก�รง�นแลว เธอมคว�มคดว� เร�ทำ�ก�รง�นแลว ก�ยลำ�บ�กแลว จงนอนเสย ไมปฏบตธรรม

๓.ภกษจะตองเดนท�ง เธอมคว�มคดว� เมอเร�เดนท�ง ก�ยจะลำ�บ�ก จงนอนเสยกอน แลวไมปฏบตธรรม

๔.ภกษทเดนท�งแลว เธอมคว�มคดว� เร�ไดเดนท�งแลว ก�รลำ�บ�กแลว จงนอนเสย ไมปฏบตธรรม

๕. ภกษจะไปบณฑบ�ต เธอมคว�มคดว� เมอเร�บณฑบ�ต ก�ยจะลำ�บ�ก จงนอนเสยกอน แลวไมปฏบตธรรม

๖. ภกษบณฑบ�ตกลบม�แลว เธอมคว�มคดว� เร�ไดบณฑบ�ต ก�ยลำ�บ�กแลว จงนอนเสย ไมปฏบตธรรม

๗. ภกษเจบปวยเลกนอย เธอมคว�มคดว� เร�เจบปวยเลกนอยแลว มขออ�งเพอจะนอนไดแลว จงนอนเสย ไมปฏบตธรรม

๘.ภกษห�ยจ�กเจบปวยแลว เธอมคว�มคดว� เร�ห�ยอ�พ�ธยงไมน�น ก�ยยงออนเพลย จงนอนเสย ไมปฏบตธรรม

กสตวตถสตร ๒๓/๓๐๕

เรองของคนขเกยจ กมกจะมขออ�งต�ง ๆ น�น�รอยแปด เรองนจงมใชว�จะมในปจจบน แมในครงพทธก�ลกมม�แลว พระพทธองคจงทรงแสดงว� เปนคว�มเสอมของคนหนงในหกขอ ทเรยกว� "อบ�ยมข" คอ ชองท�งของคว�มเสอม หรอ เหตเครองฉบห�ย

ดงนน ผหวงคว�มเจรญ ไมว�ท�งโลกหรอท�งธรรม จะตองรบกำ�จด "ตวขเกยจ" ออกไปใหเรวทสด เพร�ะเจ�ตวขเกยจมขนแลว มกจะพ�เอ�เจ� "ตวเสนยด" พวงเข�ม�ดวย ผหวงคว�มสขและคว�มเจรญแกตนและสวนรวม จงไมควรทจะเลยงตวขเกยจ ใหเปนมตรกนอกตอไป.

ธรรมะเหมอนแพข�มฟ�ก

พระพทธเจ�ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�รถ ไดตรสกบภกษทงหล�ย เปนใจคว�มพอสรปไดว�

"ภกษทงหล�ย! เร�จกแสดงธรรม มอปม�ดงเรอหรอแพข�มฟ�ก แกพวกเธอเพอตองก�รใหสลดออก ไมใช ตองก�รใหยดถอฃ

ภกษทงหล�ย! เปรยบเหมอนบคคลผเดนท�งไกล พบแมนำ�ขว�งหน� แตฝงข�งนมภยอนตร�ย สวนฝงข�งโนนเปนทสบ�ยปลอดภย เรอหรอสะพ�นจะข�มฝงกไมม บคคลนนคดว� จะอยช�ไมไดอนตร�ย

เข�จงรวบรวมกงไมและใบไม เอ�ม�ผกเปนแพใหลอยนำ� แลวใชมอและเท�พยนำ�ดวยคว�มพย�ย�ม จนข�มแมนำ�นนไดโดยปลอดภย

เข�จงคดว� แพนมคณแกเร�ม�ก เร�อ�ศยแพน จงข�มพนอนตร�ยได อย�กระนนเลย เร�ยกเอ�แพนขนทนหวไปดวยเถด แลวเข�กเอ�แพนนทนหวเดนไป

ภกษทงหล�ย! ก�รกระทำ�ของบคคลนน ชอว�ทำ�ไมถกในหน�ท ท�งทถกนน เมอเข�อ�ศยแพข�มฝงไดแลว พงยกแพขนบกหรอเอ�ลอยไวในนำ�นนแหละ แลวเดนไปแตตว จงชอว�ทำ�ถกในหน�ทในแพนน แมฉนใด

ภกษทงหล�ย! เร�แสดงธรรมมอปม�ดวยแพ เพอตองก�รใหสลดออก ไมใชเพอใหยดถอกฉนนนแล เธอทงหล�ยรถงธรรมมอปม�ดวยแพ ทเร�แสดงแลว พงละแมซงธรรมทงหล�ย จะปวยกล�วไปไยถงฝ�ยอธรรมเล�"

อลคททปมสตร ๑๒/๒๑๙

พระสตรน อย�กจะขอรองใหนกปฏบตธรรม ชวยอ�นกนหล�ย ๆ เทยว แลวจบประเดนหลกส ำ�คญใหได ว� เป �หม�ยอนสงสดของพระพทธดำ�รสน อยตรงไหน?

ถ�นกปฏบตจบไดและตปญห�แตกแลว ก�รปฏบตธรรมกจะง�ยยงกว� ก�รพลกฝ�มอ เสยอก ทบ�งท�นปฏบตธรรมยงม�ขนเท�ไร ทงทอยและจตใจ กดเหมอนจะยงรกรงรง และจตกขนมว หรอสกปรกล�มกม�ยม�ยขนเท�นน นนแสดงว�ก�รปฏบตธรรมเกดก�รผดพล�ดขนแลว

ก�รปฏบตธรรมตองมขนตอน คอ ละคว�มชว ทำ�คว�มด แตพอถงขนสงสด ทงคว�มชวและคว�มดกตองละใหหมด จงจะพบพระนพพ�น

หลกตดสนธรรมวนย ๘

พระพทธเจา ประทบอย ณ กฏ�ค�รศ�ล� ป�มห�วน เมองเวส�ล พระน�งมห�ปช�บด เสดจไปเฝ�ทลขอใหทรงแสดงธรรมโดยยอ เพอหลกออกปฏบตแตผเดยว พระพทธองคทรงประท�น ลกษณะตดสนธรรมวนย ๘ ประก�ร ใหทรงปฏบต คอ ธรรมเหลาใดเปนไปเพอ ๑. คว�มกำ�หนด

๒. ประกอบสตวไวในภพ๓. คว�มสงสมกเลส๔. คว�มมกม�ก๕. คว�มไมสนโดษ๖. คว�มคลกคลดวยหมคณะ๗.คว�มเกยจคร�น๘. คว�มเลยงย�ก

พงทราบเถดวา นนไมใชธรรม ไมใชวนย ไมใชคำาสงสอนของพระศาสดา

สวนธรรมเหล�ใดทมล กษณะ ตรงขาม จ�กน พง ทร�บเถดว� นนเปนธรรมเปนวนย เปนคำ�สงสอนของพระศ�สด�

สงขตตสตร ๒๓/๒๕๕

ในเมองไทย มกจะมผอ�งตวเปนผรอยทวไป มกจะอธบ�ยธรรมะ ต�มคว�มพอใจของตน ตคว�มธรรมะเอ�ต�มใจชอบ ตงกฎเกณฑต�ง ๆ เอ�ต�มคว�มพอใจ แลวกอ�งว�พระพทธเจ�สอนอย�งน พระสตรน จะเปนหลกเปรยบเทยบไดอย�งด

เพอคว�มสมบรณ โปรดดมห�ประเทศ ฝ�ยพระวนยและฝ�ยธรรมะดวย ถ�ขดแยงกน แมอย�งใดอย�งหนง กถอว�เปนของแปลกปลอมเข�ม�ใหมอย�รบไว เพร�ะนอกจ�กจะทำ�ใหเร�เกดคว�มไขวเขวปฏบตผดแลว จะเปนเหตใหพระสทธรรมเลอนห�ยดวย

ก�รเผยแพรธรรมทถกตอง ไมว�ในก�รพดหรอเขยน ควรจะมหลกฐ�นทม�ทไปชดเจน เพร�ะธรรมะต�ง ๆ ทเร�สอนและเรยนกนทวไปนน ลวนเกดจ�กก�รคนพบของพระพทธเจ�ทงหมด ส�วกเปนผสบทอดตอม�

ในฐ�นะพทธส�วกทด ควรจะรกษ�ธรรมทบรสทธไว และเผยแผแตธรรมะแท อย�ไดปลอมปนทฐของปถชนเข�ไปเลย จะเกดบ�ปเสยเปล� ถ�ยงอย�กดงอย�กเดน กควรทจะตงตวเปนศ�สด�องคใหม เสยใหรแลวรรอดไป

หลกใหญสำ�หรบเทยบเคยง ๔ (ฝ�ยพระวนย)

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ เวล�นนของขบฉนไดแกผลไม มผนำ�ม�ถว�ยม�ก พวกภกษพ�ก นสงสยว� ผลไมประเภทใดควรฉ น หรอไมควร พระพทธองคทรงประท�น หลกใหญสำ�หรบเทยบเคยง ๔ ฝ�ยพระวนยทเรยกว� มห�ประเทศ คอ

๑.สงใดไมไดทรงห�ม ไวว�ไมควร แตเข�กนไดกบสงทไมควร (อกปปยะ) ขดกบสงทควร (กปปยะ) สงนนไมควร

๒.สงใดไมไดทรงห�ม ไวว�ไมควร แตเข�กนไดกบสงทควร (กปปยะ) ขดกบสงไมควร (อกปปยะ) สงนนควร

๓.สงใดไมไดทรงอนญ�ต ไวว�ควร แตเข�กนไดกบสงทไมควร (อกปปยะ) ขดกบสงทควร (กปปยะ) สงในไมควร

๔.สงใดไมไดทรงอนญ�ต ไวว�ควร แตเข�กนไดกบสงทควร (กปปยะ) ขดกบสงทไมควร (อกปปยะ) สงนนควร

วนย ๕/๑๒๓

พระวนยจดว�เปน "คำ�สง" ซงม�คกบธรรมะ ซงจดว�เปน "คำ�สอน" ซงส�วกจะตองใหคว�มเออเฟ อ และปฏบตต�มอย�งหลกเลยงไมได

แตพระวนย เปนกฎหรอขอบงคบ บ�งอย�งกขนกบก�ลเวล� และคว�มเชอถอของสงคมนน ๆ บ�งขอแมเปนคว�มผดป�นกล�ง แตคนบ�งกลมเข�กไมถอ เชน เรองพระใชเงน ขดดน ตดตนไม เปนตน

บ�งอย�งโทษท�งวนยไมรนแรง แตเมอนกบวชลวงเข�กอ�จถกจบสก หรอ ถงตดคกได เชน สร�และก�รพนน เปนตน

แตอย�งไรกต�ม ไมว�ในยคใดสมยใด ศลกถอว�เปนร�กแกวของศ�สน� ททงช�วบ�นและช�ววด จะตองใหคว�มสนใจปฏบตงดเวนใหไดตลอดไป

สวนว� จะปฏบตใหหยอนและตงเพยงใดนน เปนเร องของแตละบคคล ถ�เร�อยในหมคณะใด กควรทจะคลอยต�มปฏปท�ของหมคณะนน มบงควรทจะทำ�ตนเปน "แกะดำ�" ในหม "แกะข�ว" เลย

ในสงคมพทธปจจบนน กมใหเร�ไดเลอกอยหล�ยแบบแลว เร�พอใจทปฏบตในแบบหรอวธใด กขอเชญต�มสมครใจเถด ขอแตว� เมอสงกดคณะนแลว กอย�ไดโจมตคณะโนน หรอคณะอน ๆ อยเลย เพร�ะถงอย�งไร เร�กเปนลก "พอเดยวกน" ทงนน ไมใชหรอ?

ก�รตอบแทนพระคณพอแม

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสถงก�รตอบแทนพระคณของพอแม ทไดผลอย�งแทจรง และถกตองต�มหลกศ�สน� ไวดงน

"ภกษทงหล�ย! บตรยกม�รด�บด�ขนว�งไวบนบ�ทงสอง

ข�ง ปฏบตท�นทงสองดวยก�รอบกลน นวด อ�นนำ� ท�นทงสองไดถ�ยอจจ�ระ และ ปสส�วะ อยบนบ�บตรนนตลอดรอยป แมอย�งนน กยงไมชอว�ไดตอบแทนคณของม�รด�บด� ไดเลย

ภกษทงหล�ย! อกประก�รหนง บตรพงสถ�ปน�ม�รด�บด� ไว

ในร�ชสมบตในแผนดนใหญ มแกว ๗ ประก�ร แมอย�งนน กยงไมไดชอว� บตรไดตอบแทนคณของม�รด�บด�ไดเลย เพร�ะว�ม�รด�บด�มอปก�ระม�ก บำ�รงเลยง แสดงโลกนแกบตรทงหล�ย

สวนบตรคนใด ทำ�ม�รด�บด�ผไมมศรทธ� ใหมศรทธ�มนคง ทำ�

ม�รดบด�ผทศล ใหตงมนอยในศล ทำ�ม�รด�บด�ผมคว�มตระหน ใหมก�รบรจ�คท�นเปนนจ ทำ�ม�รด�บด�ผไมมป ญญ� ใหมปญญ�เปนเครองนำ�ท�งทถกตองได

ภกษทงหล�ย! ดวยเหตก�รตอบแทน ๔ ประก�รน ชอว�บตร

ไดตอบแทนพระคณของม�รด�บด�แลว."

ปฐมปณณ�สก ๒๐/๗๐

พระพทธดำ�รสตอนน ใหแงคดแกลก ๆ ทกคนว� ก�รเลยงพอแมทถกตอง และครบถวนนน จะตองเลยงทงรปธรรมและน�มธรรม กล�วคอ

ก�รเลยงดวยรปธรรม มเสอผ� อ�ห�ร ทพกผอนหลบนอน ย�บำ�บดโรค และเครองอำ�นวยคว�มสขต�ง ๆ นน เปนก�รถกตองในแงหนง แตยงไมชอว�สมบรณครบถวน

ก�รเลยงดวยน�มธรรม มก�รใหท�นมศรทธ� รกษ�ศล บำ�เพญท�น เจรญภ�วน� เปนก�รเลยงทสมบรณครบถวน เพร�ะทำ�ใหท�นมทพงทงช�ตนและช�ตหน� กล�วคอ

ในช�ตนท�นกจะมชวตอยเปนสขทงก�ยและใจ คอมทงอ�ห�รก�ยและอ�ห�รใจ เมอท�นคดถงคว�มต�ย ท�นกจะอนใจว�ไดทำ�ทพง คอ ท�นศลและภ�วน�ไวแลว

ดงนน ลกทดจงควรห�ท�ง ใหพอแมไดรบทงอ�ห�รก�ยและอ�ห�รใจดวย จงจะถอว�เปนก�รตอบแทนพระคณของท�นไดหมดสนต�มพทธวจนะ

หลกคว�มเชอทถกตอง

พระพทธเจา ประทบอย ณ นคมของช�วก�ล�มะ ชอว� เกสปตตะ แควนโกศล ในสมยนน ไดมผอวดอ�งตวในคณวเศษกนม�ก จนช�วเกสปตตะเออมระอ�นกบวชม�ก แตละพวกนอกจ�กจะอวดตวแลว ยงพดกดและดหมนลทธอนอกดวย เมอพระพทธองคเสดจถง มช�วบ�นเกสปตตะม�เฝ� ทรงแสดงหลกคว�มเชอ ๑๐ ประก�ร เปนหลกตดสน คอ

๑.อย�งปลงใจเชอ ดวยก�รฟงต�ม ๆ กนม�๒.อย�ปลงใจเชอ ดวยก�รถอสบ ๆ กนม�๓.อย�ปลงใจเชอ ดวยก�รเล�ลอ๔.อย�ปลงใจเชอ ดวยก�รอ�งตำ�ร�หรอคมภร๕.อย�ปลงใจเชอ เพร�ะตรรก๖. อย�ปลงใจเชอ เพร�ะก�รอนม�น๗. อย�ปลงใจเชอ ดวยก�รคดตรองต�มแนวเหตผล๘.อย�ปลงใจเชอ เพร�ะเข�กนไดกบทฤษฎทพนจไวแลว๙. อย�ปลงใจเชอ เพร�ะมองเหนรปลกษณะน�จะเปนไปได

๑๐.อย�ปลงใจเชอ เพร�ะนบถอว� ท�นสมณะน เปนครของเร�

ตอเมอใด รและเข�ใจดวยตนเองว� ธรรมเหล�นนเปน

อกศล เปนกศล มโทษหรอไมมโทษ เปนตนแลว จงควรละหรอควรปฏบต ต�มทรและเข�ใจนน

เกสปตตสตร ๒๐/๒๑๒

พระสตรน มกจะถกนำ�ม�อ�งกนม�ก แตมกจะอ�งไมตลอดส�ย คออ�งแตว� ไมใหเชอตำ�ร� แตไมไดดบทสรปทว� "ตอเมอเข�ใจดวยตนเองว�...."

พระสตรนท �นมไดห�มมใหเช อ แตท �นใหเช อดวยมปญญ�ประกอบดวย มฉะนนคว�มเชอต�ง ๆ มกจะไมพน "คว�มงมง�ย" ถ�พระสตรนไมใหเชออะไรแลว เร�กตองไมเชอพระสตรดวย เพร�ะพระสตรนกเปนตำ�ร�เหมอนกนมใชหรอ?

ดงนน เมอฟงหรออ�นอะไรม� จงไมควรทำ�ตนเปนคน "กระต�ยตนตม" เอะอะโวยว�ย พลอยใหคนทเข�รนอยพลอยเสยประโยชนไปดวย ก�รใครครวญพจ�รณ� จงเปนคณสมบตของช�วพทธทด พงมไวประจำ�ตนตลอดไป

ใสร�ยคนด ไดรบโทษทนต�

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ พระโกก�ลกรษย�พระส�รบตรและพระโมคคลล�นะ ไดทลพระพทธเจ�ใหร�ยพระเถระทงสอง พระพทธองคทรงห�มถง ๓

ครงกไมฟง ไดรบอกศลกรรมสนองทนต� ไดเกดฝหวใหญขนทวตว ฝแตกนำ�เหลองไหล ไดรบทกขเวทน�กล� จนข�ดใจต�ยไปเกดในปทมนรก ซงเปนสวนหนงของมห�นรกอเวจ ไดรบทกขเวทน�แสนส�หส

พระพทธองคทรงแสดงโทษ แหงก�รใสร�ยผทำ�คว�มด

เพอเปนเครองสงวรของช�วพทธไวดงน

"คนพ�ลเมอพดคำ�ชวร�ยออกไป ไดชอว�ฆ�ตวเองดวยอ�วธ ผใดสรรเสรญผทควรถกต หรอตผทควรไดรบคว�มสรรเสรญ ผ

นนชอว�สะสมคว�มชวดวยป�ก เข�ยอมไมไดรบคว�มสข คว�มพน�ศแหงทรพยสนเพร�ะก�รพนนกด พรอมดวยสงของ

ทงหมดกด พรอมดวยตนเองกด ยงนบว�มโทษเพยงเลกนอย สวนบคคลใด ทำ�ใจคดร�ยในท�นผทำ�ดทงหล�ย มโทษยงใหญกว�

ผพดจ�ดวยจตอนล�มก ชอบตเตยนพระอรยเจ� ยอมเข�ถงนรก"

โกก�ลกสตร ๑๕/๒๐๙

ก�รใสร�ยคนดมโทษหนก โดยเฉพ�ะอย�งยงพระอรหนตดวย

โทษก จะย งม�กเป นทวคน เพร�ะท �นหมดกเลสแล ว จดว � เป น "ป�ปมต" คอ ไมมใครถอโทษ หรอพนจ�กโทษแลว

กรณของพระโกก�ลกในเร องน ถ�เร�ไมยกใหเปนอกศลกรรมของพระโกก�ลกบนด�ลใหเปนไป แลวจะเกดจ�กอะไร? เพร�ะทงพระส�รบตร และพระมห�โมคคลล�นะ ท�นเปนพระอรหนตแลว ไมมใหโทษใคร

มแตใหคณ กแลวเหตไฉนพระโกก�ลกจงไปรษย�ท�นเล�? กไมใชกรรมฝ�ยชวม�บนด�ลใหท�นคดผดไป เหมอนก�รซดฝนทละเอยดทวนลม มนกตองถกฝนยอนกลบม�เข�ต�ตนเอง ฉะนแล

เรองของคนมดคนสว�ง

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะพระเจ�ปเสนทโกศล ว�

"มห�บพตร! คนทเกดม�ในโลกนมทงหมด ๔ ประเภท

คอ ๑. คนทมดม�แลวมดไป คอ คนทเกดม�ในตระกล

ตำ� ย�กจนทพพลภ�พ พก�ร ซ ำ�ยงประพฤตทจรตดวยก�ย ว�จ� และใจ ต�ยแลวไปเกดในนรก

๒. คนทมดม�แลวสว�งไป คอ คนทเกดม�ในตระกลตำ� ย�กจนทพพลภ�พ พก�ร แตประพฤตสจรตดวยก�ย ว�จ� ใจ ต�ยแลวไปเกดในสวรรค

๓. คนทสว�งม�แลวมดไป คอ คนทเกดม�ในตระกลสง ร ำ�รวย ผวพรรณง�ม แตประพฤตทจรตดวยก�ย ว�จ� และใจ ต�ยแลวไปเกดในนรก

๔. คนทสว�งม�แลวสว�งไป คอ คนทเกดม�ในตระกลสง ร ำ�รวย ผวพรรณง�ม แตประพฤตสจรตดวยก�ย ว�จ� และใจ ต�ยแลวไปเกดในสวรรค.

ปคคลสตร ๑๕/๑๓๒

พระสตรนแสดงว� ทกคนไมอ�จจะเลอกทม�ได แตเร�กอ�จทจะเลอกทไปได นนกหม�ยคว�มว� เร�มนเกดม�เสยแลวน จะไปเลอกอกไดอย�งไร? ถ�จะเลอกอกกตองต�ยเสยกอน แลวไปเกดใหม

แตกตองระวงไวใหดนะ จะตองเรงรบสร�งคว�มดไวใหม�ก ถ�ไมคว�มด คอ ท�น ศล ภ�วน� ไวเปนทนในปจจบนนแลว เอ�แตหวงลม ๆ แลง โอก�สทจะม�เกดเปนคนอย�งนอกกแสนย�ก อย�ว�แตจะม�เกดในตระกลดเลย

กรรม คอ ก�รกระทำ�ของเร�เองนแหละ นบว�สำ�คญทสด จะเกดม�แลวสวย รวย ป�นใด มนไมสำ�คญหรอก ไมช�กต�ยเน�เข�โลงหมด สงทจะตดต�มไปไมลดละกคอ คว�มดกบคว�มชวนนแหละ เปนของแนนอน

ดงนน ก�รทเร�ไดเกดม�เปนคน กบเข�ช�ตหนงน กนบว�โชคดมบญหนนใหเกดม�แลว ควรทจะเรงรบตอบญเก�เอ�ไว อย�มวแตหลงตกอยในม�ย�ของโลก อนห�ส�ระมไดอยเลย ชวตนนอยยงนก มทนไรกแกและใกลจะต�ยแลว

เมอต�ยแลว ทรพยสมบต ยศศกด ญ�ตมตรและบรว�รกมไดต�มเร�ไปดวยเลย ปลอยใหเปน "สมบตผลดกนชม" ตอไป เมอถงเวล�กตองล�โลกนไป โลกเปนเชนนม�กพนกหมนปแลว น�จะเบอหน�ยกน

บ�ง น�จะคดกนบ�งว� คนเร�เกดม�ทำ�ไม? อะไรคอส�ระของชวตทแทจรง?

ปฏจจสมปบ�ท

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะพระภกษทงหล�ยถงเร อง ปฏจจสมปบ�ท คอ สภ�พทตองอ�ศยกนเกดขน ไวดงน

"ภกษทงหล�ย! เพร�ะอวชช�เปนปจจย จ ง ม

สงข�ร เพร�ะสงข�รเปนปจจย จงมวญญ�ณเพร�ะมวญญ�ณเปนปจจย จ ง ม น � ม

รปเพร�ะมน�มรปเปนปจจย จงมสฬ�ยตนะเพร�ะมสฬ�ยตนะเปนปจจย จงมผสสะเพร�ะมผสสะเปนปจจย จงมเวทน�เพร�ะมเวทน�เปนปจจย จงมตณห�เพร�ะมตณห�เปนปจจย จงมอป�ท�นเพร�ะมอป�ท�นเปนปจจย จงมภพเพร�ะภพเปนปจจย จงมช�ตเพร�ะช�ตเปนปจจย จงมชร� มรณะ โสก

ปรเทวะ ทกขโทมนสและอป�ย�ส คว�ม

เกดแหงกองทกขทงม ว ล น ย อ ม ด ว ยอ�ก�รอย�งน นเร�จง เรยกว � ปฏจจสมปบ�ท

กเพร�ะอวชช�นนแหละดบโดยไมเหลอ สงข�รจงดบ

ฯลฯ อป�ย�สจงดบ"

เทศน�สตร ๑๖/๑

ในบรรด�คว�มทกขทงหล�ยแหลของมนษยเร� เมอรวมลงแลวกมตนเหตม�แต อวชช� คอ คว�มไมร หรอคว�มโง สงใดทเร�ไมรเร�กยอมจะทำ�ผดพล�ดเหมอนคนต�บอด ตงแตระดบตำ� คอ เรองป�กทองจนถงระดบสงคอคว�มหลดพนจ�กกเลสตณห�ทงปวงเปนทสด เพร�ะเหตแหงคว�มไมร คนเร�จงทำ�อะไรดวยคว�มผดพล�ด แลวกรบผลแหงคว�มผดพล�ดนน ทออกม�ในรปของคว�มทกขน�น�ประก�ร

ก�รดบเหตแหงคว�มทกขโดยสนเชงนน เร�จะตองคนห�ใหพบปมหรอเงอนตนกอน เมอแกทตนเหตแลวปล�ยเหตกจะห�ยไปเอง ไมมคว�มทกขสงใดทเกดโดยไมมเหต ไมมเหตใกลกตองมเหตไกล วธดบทกขส�ยปฏจจสมปบ�ท เร�จะดบทอวชช�กได ดบทผสสะกได ดบทเวทน�กได ดบทตณห�กได เมอตอนใดตอนหนงข�ด ส�ยแหงทกขกข�ด เมอเหตแหงคว�มทกขข�ด คว�มทกขกดบ

ขอสำ�คญในก�รดบทกข เร�จะตองทำ�ใหจรง และตองทำ�ใหตอเนอง เหมอนก�รรกษ�โรค กตองรกษ�ใหมนจรง และรกษ�ใหตอเนอง

รกษ�บ�งไมรกษ�บ�ง ทำ� ๆ หยด ๆ โรคมนกจะ "ดอย�" ก�รรกษ�มนกยอมไมไดผล

เหนอสงอนใด ปญญ�หรออวชช� เปนสงสำ�คญทสด ถ�คนข�ดปญญ�เพยงอย�งเดยว ยงแกมนกยงทกข เหมอนก�รกนเหล�ดบทกขนนแหละ ยงกนม�กขนเท�ไร ทกขกจะยงมม�กขนเท�นน

พทธวธแกคว�มหว�ดกลว

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสเล�ถงสงคร�มระหว�งเทวด�กบอสร ในก�รทำ�สงคร�มนน ถ�เกดคว�มสะดงหว�ดกลวขน ท�นแนะใหดยอดธงของหวหน�เทวด� แลวคว�มหว�ดกลวจะห�ยไป

ครนแลว ไดทรงแนะวธแกคว�มกลว สำ�หรบภกษผบำ�เพญ

สมณธรรมในป�ว� "ภกษทงหล�ย! ห�กคว�มกลวกด คว�มหว�ดสะดงกด

คว�มขนพองสยองเกล�กด พงบงเกดขนแกพวกเธอผอยในป�กด อยทโคนไมกด อยในเรอนว�งกด ทนนพวกเธอพงต�มระลกถงเร� ถงต�มระลกถงธรรม ถงต�มระลกถงพระสงฆ เพร�ะเมอเธอระลกถงเร� ระลกถงพระธรรม และระลกถงพระสงฆ คว�มกลว คว�มหว�ดสะดงจะห�ยไป เพร�ะว�พระตถ�คตเปนผหมดร�คะ โทสะ และโมหะ จงไมกลว ไมหว�ด ไมสะดง และไมหน"

ธชคคะสตร ๑๕/๓๐๔

คว�มหว�ดกลวเกดจ�กคว�มหวนไหวท�งจต ถ�จตมคว�มเชอมน มคว�มมนใจในคณธรรมอย�งใดอย�งหนง ยอมระงบคว�มหว�ดได ภกษมศลบรสทธ ยอมไมหว�ดกลว ผเสยสละไมเหนแกตว ไมมคว�มยดถอมน กไมมคว�มกลว

ในท�งโลก ผทมคว�มรกในระหว�งเพศรนแรง ผมคว�มโกรธ

รนแรง หรอมคว�มหลงงมง�ย กยอมจะไมหว�ดกลวตอภยอนตร�ยใด ๆ แมผมก เลสและตณห�ยงบรรเท�คว�มหว�ดกลวได ไฉนผหวงคณธรรมเบองสง จะละคว�มหว�ดกลวไมไดเล�

พระสตรน ทรงแนะใหยดเอ�คณของพระพทธเจ� พระธรรมและ

พระสงฆเปนทพง นบว�เปนสงจำ�เปนสำ�หรบช�วพทธเร� โดยปกตเร�กมศรทธ�ตอคณพระทง ๓ อยแลว แตเมอตกอยระหว�งคว�มหว�ดกลว เร�กจะตองระลกใหม�ก และใหมนเข�ไว กจะระงบคว�มหว�ดกลวไดแนนอน

ถ�ยงไมห�ยอก กลองสละตวตนดส ถอนคว�มยดถอในตวตน

ของตนออกใหหมด ใหจตไดสมผสกบคว�มว�ง คอว�งจ�กตวตนและของ ๆ ตน ขอใหทำ�จตใหว�งจรง ๆ เถอะ รบรองว�ห�ยหว�ดกลวไดจรง ๆ

มคว�มคดไมมปญญ�กเดอดรอน มปญญ�แตไมมสต

กำ�กบกฟงซ�น

ธรรมทเปนคปรบกน

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสสอนพระร�หลถงธรรมทเปนคปรบกน ๖ ค คอ ๑. "ร�หล! เธอจงเจรญเมตต�ภ�วน�เถด เพร�ะเมอเธอ

เจรญเมตต�ภ�วน�อย จกละพย�บ�ท (คอคว�มคดทจะแกแคน) ได

๒. เธอจงเจรญกรณ�ภ�วน�เถด เพร�ะเมอเธอเจรญกรณ�ภ�วน�อย จกละวหงส� (คอก�รเบยดเบยน) ได

๓. เธอจงเจรญมทต�ภ�วน�เถด เพร�ะเมอเธอเจรญมทต�ภ�วน�อย จกละอรต (คอคว�มรษย�)ได

๔. เธอจงเจรญอเบกข�ภ�วน�เถด เพร�ะเมอเธอเจรญอเบกข�ภ�วน�อย จกละปฏฆะ (คอคว�มขดใจ) ได

๕. เธอจงเจรญอสภภ�วน�เถด เพร�ะเมอเธอเจรญอสภภ�วน�อย จกละร�คะ (คว�มยนดในก�ม) ได

๖. เธอจงเจรญอนจจสญญ�ภ�วน�เถด เพร�ะเมอเธอเจรญอนจจสญญ�ภ�วน� จกละอสมม�นะ (คอก�รถอตว) ได

มห�ร�หโลว�ทสตร ๑๓/๑๒๗

ก�รปฏบตธรรมเพอก�รดบทกขอย�งจรง ควรจะตองศกษ�ใหร ถงสงทเปน "คปรบ" ของกนและกน ดงททรงยกม�สอนแกพระร�หล ๖ ขอน และยงมอกม�ก

ก�รปฏบตธรรม ถ�เร�จบคของธรรมะของขอนน ๆ ใหถกฝ�ถกตวกน ก�รปฏบตธรรมกจะดเปนเรองไมย�กเลย เชน คนมคว�มตระหนขเหนยว กตองพจ�รณ�โทษของคว�มตระหนถเหนยว ทำ�ใหเกดเปนคน

ย�กจน ไมมพวกพองบรว�ร ทำ�ใหเปนคนมใจคบแคบ และเหนแกตวจด เปนตน

ท�งแกกตองใชแบบ "หน�มยอก เอ�หน�มบง" คอ ก�รบรจ�ค ก�รใหท�น ก�รเสยสละต�ง ๆ ใหม�ก จรงอยในก�รทำ�ครงแรก ๆ มนกยอมฝนใจและทำ�ย�ก แตเมอหดทำ�บอย ๆ มนกจะเกดคว�มเคยชนไปเอง

ธรรมะขออน ๆ กเชนเดยว ลวนมคปรบทคอยหกโคนกนอยเสมอ ถ�เร�จดห�คปรบม�แก ใหถกฝ�ถกตวกนไดแลว ก�รปฏบตธรรมท�งศ�สน� กจะไมกล�ยเปนเร องย�ก หรอเปนเร อง "สดวสย" อย�งทคนทว ๆ ไปคดเหนกนอกตอไป

ดงนน ผทปฏบตธรรมแลวไมก�วหน� ไมเกดผลใด ๆ กขอให พจ�รณ�ดขอธรรมนน ๆ ว�มนถกฝ�ถกตวกนหรอไม?

ธรรมะลกโซ

พระพทธเจา ทรงแสดงว� เงอนตนแหงอวชช� ยอมไมปร�กฏในก�ลกอน แตสงทงหล�ย ทงทเปนกศลและอกศล ลวนมเหตเปนแดนเกด แลวกสงผลตอ ๆ กนม� รบชวงกนม�เปนทอด ๆ คอ

ส�ยอกศล

๑. อวชช� มอ�ห�รเครองหลอเลยง คอ นวรณ ๕๒. นวรณ ๕ มอ�ห�รเคร องหลอเลยง คอ ทจรต

๓

๓. ทจรต ๓ มอ�ห�รเคร องหลอเลยง คอ ไมส ำ�รวมอนทรย ๖

๔. ไมสำ�รวมอนทรย ๖ มอ�ห�รเคร องหลอเลยง คอ ไมม สตสมปชญญะ

๕. ไมมสตสมปชญญะ มอ�ห�รเคร องหลอเลยง คอ ไมม โยนโสมนสก�ร

๖. ไมมโยนโสมนสก�ร มอ�ห�รเคร องหลอเลยง คอ ไมม ศรทธ�

๗. ไมมศรทธ� มอ�ห�รเคร องหลอเลยง คอ ไมไดฟงสทธรรม

๘. ไมไดฟงสทธรรม มอ�ห�รเคร องหลอเลยง คอ ไมไดคบสปบรษ

ส�ยกศลก�รคบกบสปบรษยอมเปนเหตใหไดฟงสทธรรม เมอฟง

สทธรรมยอมเกดศรทธ� เมอเกดศรทธ�ยอมมโยนโสมนสก�ร เ ม อ ม โ ย น โ ส ม น ส ก � ร ย อ ม ม ส ต ส ม ป ช ญ ญ ะ เ ม อ ม สตสมปชญญะ ยอมสำ�รวมอนทรย เมอส ำ�รวมอนทรยยอมประพฤตสจรต เมอประพฤตสจรตยอมยงสตปฏฐ�น ๔ ให บรบรณ เมอเจรญสตปฏฐ�น ๔ โพชฌงค ๗ ยอมบรบรณ เมอโพชฌงค ๗ บรบรณ ยอมยงวชช�และวมตตใหบรบรณ

เปรยบเหมอนฝนตกบนภเข� แลวไหลลงสซอกเข� ลำ�ธ�ร หนองบง คลอง แมนำ� และทำ�เลเปนทสด ฉนนน

อวชช�สตร ๒๔/๑๑๗

ก�รปฏบตกจทกสง ไมว�ท�งโลกหรอท�งธรรม ถ�ตงตนไวผดมนกจะผดไปตลอดส�ย ยงทำ�ม�กกยงผดม�ก ท�งทถกตองตงตนเสยใหม อนนเร�เหนกนไดชดเจน เชน

ก�รคบกบเพอนฝงทด เร�กยอมจะไดฟง ไดเหน และไดทำ�แตในสงทด ตรงข�มถ�เร�คบห�กบเพอนชว กยอมจะไดฟง ไดเหน และไดทำ�คว�มชวต�มเพอนไป เพร�ะมฉะนนเร�กจะคบกนไมได

ในก�รปฏบตธรรมกเชนเดยวกน เร�รกนอยแลวว� เร�ปฏบตเพอละกเลสตณห� หรอ ดบทกข ถ�ปฏบตผดมนกจะเพมกเลสตณห�หรอเพมทกข เพร�ะธรรมนนมนมทงฝ�ยดและฝ�ยชว

รไวลวงหน�อย�งนแลว เมอตงตนผด กจะไดกลบตวทน และเมอตงตนถกกจะไดเรงเดนหน�ตอไปไมรงรอ.

คนรบใชสอบธรรมะน�ย

พระพทธเจาประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ คร งนนแล พระพทธองคไดตรสกะภกษทงหล�ย พอสรปเปนใจคว�มได

เร องเคยมม�แลว ทพระนครส�วตถนแหละ มแมบ�นคน

หนงชอ "เวเทหก�" กตตศพทอนง�มของน�งไดเล�ลอไปไกล ว�น�งเปนคนสงบเสงยม ออนโยนเรยบรอย น�งไดมคนรบใชหญงคนหนงช อ "ก�ล" เป นคนขยนขนแขง ท ำ�ง�นบ�นก�รเรอนเรยบรอยดม�ก เปนทรกใครของน�งเวเทหก�ม�ก

วนหน ง ก�ล มคว�มคดว� ก�รทน�ยหญงของเร�ม

กตตศพทชอเสยงว� เปนผสงบเสงยม ออนโยน เรยบรอยดจผ�พบไวนน เปนเพร�ะมธรรมะในใจหรอเปนเพร�ะว� มคนรบใชในง�นไดเรยบรอย และถกใจทกอย�งกนแน? จะตองลองสอบธรรมะน�ยหญงดสกคร ง เมอคดอบ�ยไดแลว เช�วนหนงจงแกลงนอนตนส�ยไมไดทำ�ง�นบ�น น�ยหญงจงตว�ดเอ�ว�

"เฮย! อก�ล มงเปนอะไรวะ จงนอนตนส�ย?" "ไมเปนไรดอก เจ�คะน�ย" "อคนชว เมอมงไมเปนอะไร ทำ�ไมจงนอนตนส�ยละ?"

น�งเวเทหก� โกรธขดใจ หน�งอ แลวเหตก�รณกผ�นไป

วนตอม� ก�ลกสอบธรรมะน�ยหญงดวยก�รนอนตนส�ย

อก คร�วนถกด�อย�งรนแรงและหย�บค�ยม�ก เร องกผ�นไปอก

วนตอม� ก�ลกสอบธรรมะน�ยส�วอก คร�วนนอกจ�กถกด�อย�งรนแรงแลว ยงถกป�ดวยลมประตจนหวแตกเลอดไหล ก�ลไดเทยวรองประก�ศใหช�วบ�นไดรทวกนว�

"ท�นทงหล�ยเจ�ข�!...... เชญดคนสงบเสงยมของท�นทงหล�ยเถด หวของดฉ นได แตก เพร�ะคนออนโยนและเรยบรอยของท�นทงหล�ยแลว"

คร งนน กตตศพทอนง�มของน�งเวเทหก� ไดสล�ยลงแลว

"ภ กษท งหล�ย ! ภ กษบ�งร ปก ฉ นน น เธอ เป นคนสงบเสงยมจด ออนโยนจด เปนคนเรยบรอยจด เธอทำ�ไดกเพยงแตไมไดกระทบถวยคำ�อนไมเปนทพอใจเท�นน จงยงดเปนคนเรยบรอย ออนโยนได

ภกษทงหล�ย! กเมอใดเธอกระทบคำ�พด อนไมเปนทพอใจเข�แลว เธอยงสงบเสงยม ออนโยน เรยบรอยอยได เมอนนแหละเธอควรนะจะน�นบถอจรง

ภกษทงหล�ย! เร�ไมเรยกภกษว�ง�ย เพร�ะเหตทไดปจจย ๔ แลวจงเปนผว�ง�ย เธอไมไดปจจย ๔ เธอกจะเปนผว�ย�กตอไป

ภกษทงหล�ย! อนงภกษรปใดเค�รพและนอบนอมตอพระธรรมอย เร�เรยกภกษรปนนว� เปนผว�ง�ยแล".

กกจปมสตร ๑๒/๒๐๔

พระสตรน นบว�เปนบทเรยนทดถง ๒ ประก�ร คอ เปนแวนสองดผอน และเปนกระจกสองงดตนเอง

เปนแวนสองดผอน คอ เมอเร�ตดตอ เค�รพ คบห�กบผใหญ เร�กจะไดศกษ�ว� สงทน�แสดงกบเร�นน เปนสจจะหรอม�ย� เปนของแทหรอของเทยม เมอมสงทเปน "อนฏฐ�รมณ" เกดขน กจะเปนม�ตรวดไดอย�งด

เปนกระจกสองดตนเอง คอ เมอเร�กระทบกบสงทไมน�ยนด ไมน�ปร�รถน� เร�จะเกด "ปฏฆะ" ขนในจตหรอจนถงแสดงออกม�ท�งว�จ�และก�ยหรอไม? แตถ�เร�มคว�มรสกขดใจ แตส�ม�รถควบคมอ�รมณไวได กจะเปน "ม�ตร" ทวดคณธรรมในจตใจของเร�ไดอย�งด.

คนอกตญญ ยอมไมพบคว�มเจรญอลลป�ณหโต โปโส น โส ภทร�น ปสสต

บ�นทภกษไมควรไป

พระพทธเจ� ไดตรสถงบ�น ทภกษไมควรไป หรอเมอเข�ไปแลว กไมควรนง ม ๗ ประก�ร คอ

๑. ตอนรบดวยไมเตมใจ ๒.ไหวดวยไมเตมใจ๓. ใหทนงดวยไมเตมใจ๔.ซอนของทมอย๕. เมอมของม�กใหนอย๖. เมอมของดแตใหของเลว

๗. ใหโดยไมเค�รพ

บ�นทประกอบดวยลกษณะ ๗ ประก�รน ภกษทยงไมเคยไป มควรไป หรอไปแลวกไมควรนง ถ�ตรงข�มจ�ก ๗ ขอน ภกษทไมเคยไป กควรไป หรอไปแลวกควรนง

กลสตร ๒๓/๑๐

พระทปฏบตดปฏบตชอบ ชอว�เปน "เนอน�บญ" ของช�วพทธ ก�รไดเหนพระทด จงจดว�เปนมงคลแกต� และถ�ไดทำ�บญแกท�น กถอว�เปนก�รฝงขมทรพยทด

ดวยเหตน ก�รทพระม�บ�น จงถอว�เปนมงคลแกบ�น ควรทจะตองตอนรบท�นต�มฐ�นะหรอกำ�ลง จงจะถอว�เปนมรรย�ททดของช�วพทธ

แตถ�เร�รว�ท�นเปนพระไมด เปนพระอลชช นอกธรรมนอกวนย ก�รไมตอนรบ ก�รนมนตใหท�นไปทอน ดจะถอว�เปนก�รปฏบตทชอบธรรม เพร�ะอะไร?

เพร�ะถ�เร�ใหก�รตอนรบกร�บไหว หรออปถมภบำ�รง กจะเปนเหตใหท�นกำ�เรบใจ กล�ทำ�ผดทำ�ชวยงขน เพร�ะถอว�มผสนบสนนมเสบยง กเลยกล�ยเปนว� เร�ไดเลยงโจรไวปลนศ�สน�ไปโดยรเท�ไมถงก�รณ

ทกวนน ช�วพทธทเสอมศ�สน� เพร�ะพระเปนเหตกมอยม�กแลว ในฐ�นะช�วพทธ เร�กไมอ�จจะหลกเลยงรตนะองคท ๓ เสยได แตเร�ควรจะมสวนรวมกน นนคอ...

เมอพบพระทไมด กควรทจะชวยกนกำ�จด ต�มท�งทถกทควร อย�คดว� "ชวช�งช ดช�งสงฆ" เลย ในฐ�นะช�วพทธ เร�ไมอ�จจะ "ขว�งงใหพนคอ" ไดหรอก

เมอพบพระทด กควรทจะใหคว�มเค�รพ กร�บไหว และอปถมภบำ�รงต�มฐ�นะ พระศ�สน�จงจะตงอยไดน�นแสนน�น ก�รเอ�แตรองแรกแหกกระเชอ จะไมทำ�ใหศ�สน�หรอศลธรรมดขนเลย.

เหตทพระสทธรรมเลอนห�ย

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ พระมห�กสสป ไดกร�บทลถ�มว�

"ข �แต พระองค ผ เ จรญ อ ะ ไ ร เป น เหต ท เ ม อ ก อน

บทบญญตพระวนยมนอย แตพระอรหนตมม�ก ในปจจบนสกข�บทมม�ก แตพระอรหนตกลบมนอย?

พระพทธองคตรสตอบว� "กสสป! ขอน น เป นอย�งน เม อหมส ตว เลวลง พระ

สทธรรมกำ�ลงเลอนห�ยไป สกข�บทจงมม�กขน พระอรหนตจงมนอยลง เหตดงน เพร�ะเกดสทธรรมปฏรป คอ สทธรรมปลอมหรอเทยมขน สทธรรมแทจงเลอนห�ยไป

กสสป! ธ�ตดน นำ� ไฟ ลม กไมอ�จทำ�ใหสทธรรมเลอนห�ย

ไปได แตโมฆบรษในโลกนต�งห�ก ททำ�ใหสทธรรมเลอนห�ยไป

กสสป! เหต ๕ อย�ง ททำ�ใหพระสทธรรมเลอนห�ย คอ ภกษ ภกษณ อบ�สก และอบ�สก� ไมเค�รพในพระศ�สด� ๑ ไมพระธรรม ๑ ในพระสงฆ ๑ ในก�รศกษ� ๑ ในสม�ธ ๑

กสสป! ถ�ภกษ ภกษณ อบ�สก และอบ�สก� มคว�ม

เค�รพยำ�เกรงในพระศ�สด� ในพระธรรม ในพระสงฆ ในก�รศกษ� และในสม�ธแลว พระสทธรรมจะตงมน ไมฟ นเฟอน และไมเลอนห�ยไป".

สทธรรมปฏรปกสตร ๑๖/๒๔๖

พระสตรน ทรงแสดงถงเหตทจะใหพระสทธรรมเสอมไว ๒ ประเดน คอ เกดจ�กโมฆบรษ และเกดจ�กพทธบรษท ๔ คอ ภกษ ภกษณ อบ�สก และอบ�สก� ดวยกนเองทำ�ใหเสอม

เกดจ�กโมฆบร ษ คอ คนเปล� คนโงเขล� หรอคนทไมมส�รประโยชนทงแกตนเองและผอน คนพวกนเข�ไปอยในทไหน กจะทำ�ใหหมคณะนนเสอม

เกดจ�กพทธบรษท คอ คนภ�ยในศ�สน�นเอง เปนผททำ�ล�ยเสยเอง เปรยบเหมอนขยไผฆ�ตนไผ หรอลกกลวยฆ�ตนกลวย ฉะนน

ท�งทพทธบรษทจะทำ�ล�ยพระสทธรรมกคอ คว�มไมเค�รพ ไมยำ�เกรงในพระพทธเจ� พระธรรม พระสงฆ ในก�รศกษ�พระธรรม และในก�รปฏบตสม�ธ ซงกรวมถงก�รเจรญวปสสน�ดวย

ซงกแนนอนละ กขน�ดคนในศ�สน� ยงไมเค�รพไมยำ�เกรงแลว จะใหใครยำ�เกรงเล� ช�วพทธสงวรขอนไวใหม�ก

คณธรรมททำ�ใหคนเปนพระอนทร

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ได ตรสกะภกษท งหล�ย ถ งคณธรรมทท ำ�ใหคนเป นพระอนทร หรอท�วสกกะจอมเทพ เรยกว� "วตรบท" ม ๗ ขอ คอ

๑. เลยงม�รด�บด�ตลอดชวต๒. ออนนอมตอผใหญในตระกลตลอดชวต๓. พดจ�ออนหว�นตลอดชวต๔. ไมพดจ�สอเสยดตลอดชวต๕. ยนดในก�รบรจ�คท�นตลอดชวต๖. พดคำ�สตยตลอดชวต๗. ไมโกรธตลอดชวต ถ�เกดคว�มโกรธกระงบโดยเรว

ภกษทงหล�ย! ท�วสกกะจอมเทพ เมอยงเปนมนษยอยในก�ลกอน ไดรกษ�วตรบท ๗ ประก�รนบรบรณ จงไดเปนท�วสกกะ."

ปฐมเทวสตร ๑๕/๓๑๘

คตและคำ�สอนของพระพทธศ�สน� ไมผกข�ดชนชน หรอตำ�แหนงต�ง ๆ แมแตคว�มเปนพระพทธเจ� ทจดว�เปนยอดสดของคว�มเปนสตวโลก

ทงนเพร�ะพระพทธศ�สน� ถอหลกเหตผลและคว�มเปนจรง อกทงมใจกว�งยงนก โดยเฉพ�ะพระศ�สด�ของเร� ทรงใหอสระในคว�มคด คว�มเชอ และก�รกระทำ�เตมท

แมแตตำ�แหนงเทพชนต�ง ๆ ทกชน ถ�ใครตองก�รกส�ม�รถไปอยได ขอแตว�ใหสร�งเหตใหถ งฐ�นะนน ๆ เถ ด เชน พระพรหม พระอนทร และเทพชนรอง ๆ ลงม�ทกชน

คดดเถดในโลกน จะมพระศ�สด�องคใดบ�ง ทกล�พดคว�มจรง และมจตใจทกว�งใหญไพศ�ลเชนน ควรทช�วพทธเร�จะภมใจ และพรอมใจกน ปฏบตต�มคำ�สอนอย�งจรงจงและจรงใจ และผลแหงก�รปฏบตนน นอกจ�กจะเปนก�รบช�พระพทธองคดวยก�รบช�อย�งสงสดแลว เร�ยงไดอ�นสงสจ�กก�รปฏบตนน ต�มฐ�นะทควรไดอกดวย

ในพระสตรน ทรงระบถงก�รปฏบตตน ทจะใหไปเกดเปนพระอนทร ดวยวตรบท ๗ ประก�ร ใครอย�กไปเกดเปนพระอนทร มน�งฟ� ๕๐๐ เปนบรว�ร กจงปฏบตต�มวตรบท ใหครบทง ๗ ขอเถดไดเปนแน ๆ

ถงแมว� เร�จะปฏบตไดไมครบ ๗ ขอ แตละขอทเร�ทำ�ได กยอมจะเสรมใหเร�มคณธรรมสงขนไปต�มลำ�ดบ ทงจะเหนผลไดในช�ตนเสยอกดวย.

ก�รเหนก�ยเนอของพระพทธเจ�

พระพทธเจ� เสดจดำ�เนนท�งไกล ระหว�งกรงร�ชคฤหกบเมองน�ลนท� พรอมดวยภกษสงฆหมใหญ ไดตรสเร องทฐ ๖๒ โดยพสด�ร ในตอนท�ยสตร ไดตรสถงก�รเหนพระก�ยของพระองค ไวดงน

"ภกษทงหล�ย! ก�ยของตถ�คตมตณห� อนจะนำ�ไปสภพข�ดแลว ดำ�รงอยเทวด�และมนษยทงหล�ย จกเหนตถ�คตชวเวล�ทก�ยของตถ�คตยงดำ�รงอย เมอก�ยแตกสนชพแลว เทวด�และมนษยทงหล�ย จกไมเหนตถ�คต เปรยบเหมอนพวกมะมวง เมอข�ดจ�กขวแลว ผลใดผลหนงตดขวอย ยอมตดขวไป

ภกษทงหล�ย! ก�ยของตถ�คตมตณห� อนจะนำ�ไปสภพข�ดแลว กฉนนนเหมอนกน ดำ�รงอยเทวด�และมนษยทงหล�ยจกเหนตถ�คตไดกชวเวล�ทก�ยของตถ�คตยงดำ�รงอย เมอก�ยแตกสนชพแลว เทวด�และมนษยท งหล�ย จกไมเหนตถ�คต"

พรหมช�ลสตร ๙/๕๒

พระสตรน น�จะเปนหลกฐ�นทควรเชอไดอย�งดว� ก�รเหนก�ยเนอ หรอ ร�งก�ยทจะตองเน�เป อย ไปต�มวยน ของพระพทธเจ�กบของคนทวไป ไมมอะไรแตกต�งกนเลย แตคณธรรมต�ง ๆ ทอ�ศยร�งก�ยนเกดขนต�งห�กเล� ททำ�ใหคนเร�แตกต�งกน

มสำ�นกปฏบตบ�งแหง สอนใหเพงดรปพระพทธเจ� หรอเพงใหเหนท�งมโนภ�พ นนกเกดจ�กก�รทตองก�รใหผปฏบตมศรทธ� และจตรวมตวเปนสม�ธ เพร�ะถ�จตไมเปนสม�ธ เพงอย�งไร เพงเท�ไร มนกไมมท�งเหนได

ในเรองนพงดพระวกกลเปนตวอย�ง พระวกกลท�นบวชเข�ม�กดวยเพยงอย�กอยใกล อย�กเหนพระพทธเจ�อยตลอดเวล� อนนกไมใชของแปลกประหล�ด เพร�ะพระพทธเจ�ท�นเปนลกกษตรย ทงมบญว�สน�สงสงม�กอน ท�นจงมพระรปง�มกว�คนธรรมด�

แตเพร�ะพระวกกลสนใจมองดแตร�งก�ย เพยงอย�งเดยว ไมสนใจธรรมะเลย จงตองถกพระพทธองคขบไลใหหนไป จงเกดคว�มเสยใจ ถงกบจะกระโดดภเข�ต�ย ทรงเมตต�สงสอนว� "ผใดเหนธรรม ผนนยอมเหนเร� ผใดเหนเร� ผนนยอมเหนธรรม" พระวกกลปฏบตต�มจงส�ม�รถบรรลธรรมขนตนได

นกแสดงว� ก�รเหนธรรม ยอมสำ�คญกว�ก�รเหนดวยก�ยเนอ เพร�ะทำ�ใหหมดกเลสตณห� หรอส�ม�รถดบทกขได.

ธรรมะจ�กยกษ

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ขณะนนพระพทธองคกำ�ลงทรงแสดงธรรม แกภกษทงหล�ยถงเรองพระนพพ�น น�งยกษผเปนแมของอตร�และปนพส เหนลกทงสองกำ�ลงทำ�เสยงดง น�งฟงธรรมไมชด จงเตอนลกทงสองว�

"เงยบเสยงหนอยเถอะลกอตร�และลกปนพส! แมจะขอ

ฟงธรรมของพระพทธเจ�ผประเสรฐใหจบกอน พระพทธเจ�ตรสนพพ�นว�เปนธรรมเครองเปลองตวตน เสยจ�กกเลสทงปวง เวล�ทปร�รถน�ในธรรมจะลวงเลยแมไปเสย

ลกและผวเปนทรกในโลก แตคว�มปร�รถน�ในธรรมนน

เปนทรกของแมยงกว�ลกและผว เพร�ะลกและผวอนเปนทรกน น ไมอ�จจะเปล องคว�มทกขได แต ก�รฟงธรรมยอมปลดเปลองเหล�สตวออกจ�กคว�มทกขได ในเมอโลกอนทกข

วงลอมแลว มคว�มแกและคว�มต�ยเปนจดหม�ย แมอย�กจะฟงธรรม เพอพนจ�กคว�มแกและคว�มต�ย ลกรกจงเงยบเสยงเถด"

ปนพส ลกช�ยตอบว� "แมจ�! ลกจะไมพดแลว อตร�นองส�วของลก กจะไมพด

เหมอนกน ขอแมจงฟงธรรมเถด เพร�ะก�รฟงธรรมนำ�คว�มสขม�ให

แมจ�! เพร�ะเร�ไมรพระสทธรรม จงไดเทยวไปดวยคว�ม

ลำ�บ�ก พระพทธเจ�เปนผใหแสงสว�งแกเทวด�และมนษยผลมหลง"

ยกขณมคว�มยนด ตอบลกว� "ชนใจของแม! ลกแมเปนคนฉล�ด ลกจงรกใครพระธรรม

อนประเสรฐ ขอปนพส ลกแมจงมคว�มสขเถด วนนแมย�งขนไปในพระ

ศ�สน� แมเหนอรยสจแลว".

ปนพสสตร ๑๕/๒๙๑

ยกษตนนนบว�เปนยกษสมม�ทฐ รว�อะไรควรฟงอะไรไมควรฟง ส�ม�รถทจะแยกส�ระในชวตออกได คอมองเหนลกและผวมส�ระแตใน

โลกน แตธรรมะนนส�ม�รถทำ�ใหทกชวตไดพบสงประเสรฐ และสงสดเหนอชวต นบว�เปนปฏปท�ทคนเร�ควรดำ�เนนต�มอย�งยง.

คว�มหม�ยของขนธ ๕

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะภกษทงหล�ยถงคว�มหม�ยของ ขนธ ๕ คอ รป เวทน� สญญ� สงข�ร และวญญ�ณ ไวดงน

"ภกษทงหล�ย! เพร�ะอะไรจงเรยกว� รป เพร�ะสล�ยไป

ดวยคว�มหน�ว รอน หว กระห�ย เพร�ะลม แดด และสตวเลอยคล�นบ�ง

เพร�ะอะไรจงเรยกว� เวทน� เพร�ะเสวยหรอรบอ�รมณท

เปนสขบ�ง ทกขบ�ง ไมทกขไมสขบ�ง เพร�ะอะไรจงเรยกว� สญญ� เพร�ะจำ�สเขยว แดง เหลอง

ข�วได เพร�ะอะไรจงเรยกว� สงข�ร เพร�ะปรงแตงสงขตธรรม

คอ รป เปนตน เพร�ะอะไรจงเรยกว� วญญ�ณ เพร�ะรแจงในอ�รมณทม�

กระทบท�งต� ฯ เปนตน.

ขชชนสตร ๑๗/๙๕

ขนธ ๕ เปนเรองทช�วพทธทกคน ควรจะทำ�คว�มเข�ใจใหกระจ�ง เพร�ะเปนเร องทพระพทธเจ�ทรงสอนม�ก เมอเข�ใจเรองนดแลว ก�รปฏบตธรรมกง�ยเข� เพร�ะเหตว� รปทเร�หลงรกใคร หลงยดมนถอมนว�เปนเร� และของเร�นน แทจรงมนมไดอยในอำ�น�จของใครทงสน มนยอมเปนไปต�มกฎของไตรลกษณ

ขนธ ๕ นเมอเร�ยดถอว� มนเปนของเร� เมอมนเปลยนแปรไป เร�กเปนทกข เสยใจ ถ�เร�ไมมคว�มยดมนว�เร� ว�ของเร� คว�มทกขกไมม พระพทธเจ�ทรงสอนใหช�วโลกยอมรบสภ�พต�มเปนจรง อย�ไปฝนหรอทวนกระแสธรรมด�เข�

ชวตของแตละคน ยอมประกอบขนดวยขนธ ๕ คอ รป เวทน� สญญ� สงข�ร และวญญ�ณ และเพร�ะอ�ศยขนธ ๕ นแหละ ถ�เร�ข�ดก�รพจ�รณ� โมหะคว�มหลงกจะเข�ม�ครอบงำ� ยดถอว�เปนเร�และของเร� แลวกทำ�บญบ�งทำ�บ�ปบ�ง แลวกเสวยผลของกรรมนน ๆ เวยนว�ยต�ย-เกด ไมรจกจบสน

ถ�เร�ไมพบคำ�สอนของพระพทธเจ� ไมไดปฏบตต�มคำ�สงสอนของพระองค เร�กจะไมมก�รสนสดภพช�ตได เมอเร�ไดพบพระธรรมอนประเสรฐเชนนแลว กอย�ไดรรอตอไปอกเลย ชวตเปนของนอย และไมมหลกอะไรประกน ควรจะรบทำ�ทพงใหตนเองเสยแตบดนเถด.

พระพทธเจ�ทรงตำ�หนล�ภสกก�ระ

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะภกษทงหล�ยว�

"ภกษทงหล�ย! ล�ภ ยศ สกก�ระ และชอเสยง เปนของท�รณ เผดรอน หย�บค�ย เปนอนตร�ยแกก�รปฏบตธรรม และบรรลธรรมอนเกษม ซงไมมสงอนยงไปกว� เปรยบเหมอนปล�บ�งตว เหนแกเหยอกลนเบดทพร�นเบดเกยวเหยอหยอนลงไปในนำ�ลก มนกลนเบดของพร�นอย�งนแลว ไดรบทกขถงคว�มพน�ศ พร�นเบดพงทำ�ไดต�มคว�มพอใจ ฉะนน

ภกษทงหล�ย! พร�นเบดเปนชอของม�รใจบ�ป เบดและ

เหยอเปนชอของล�ภสกก�ระ และ ชอเสยง ภกษบ�งรปยนดพอใจในล�ภสกก�ระ และ ชอเสยง ทเกดขนแลว ภกษนเร�กล�วว� กลนเบดของม�ร ไดรบทกขถงคว�มพน�ศ

เพร�ะฉะนน เธอทงหล�ยพงศกษ�อย�งนว� เร�ทงหล�ย

จงละล�ภสกก�ระและชอเสยงทเกดขนแลวเสย และล�ภสกก�ระและชอเสยงทเกดขนแลวจะครอบงำ�จตของเร�ไมได เธอทงหล�ยพงปฏบตอย�งนแล".

พฬสสตร ๑๖/๒๔๘

ก�รทพระพทธเจ�ทรงตำ�หนล�ภ ยศ สกก�ระ และชอเสยง ไวอย�งรนแรง กเพอใหส�วกเหนคว�มสำ�คญของสงเหล�น ทไดทำ�ล�ยคนดม�ม�กม�ยแลวนนเอง

ทงนกเพร�ะว� จตใจของปถชนนนกลบกลอกง�ย หวนไหวง�ย ถ�ไดใกลชดสงใดน�น ๆ แลว จตใจกยอมจะเปลยนแปรไปได กล�ยเปน

คนละคนกนเลยทเดยว มตวอย�งใหเร�ไดศกษ� ทงในอดตและปจจบนทกยคทกสมย

พระพทธองคจงทรงแสดงโทษไวกอน เพอใหเกดก�รสงวรระวง ไมเกดคว�มประม�ท เมอมล�ภ สกก�ระเกดขน กจะไดบรโภคใชสอย ดวยคว�มไมหลงลมตน มสตและปญญ� คอยหมนกำ�กบและพจ�รณ�อยเสมอ ทกข โทษ และภย อนแสบเผดรนแรง กไมอ�จจะเกดขนได

เพร�ะก�รทำ�คว�มดนน ตองใชเวล�น�น ใชคว�มอดทนม�ก ตองเสยสละทงทรพยสน กำ�ลงก�ย และกำ�ลงใจทเขมแขงเดดเดยว แมกระนนเมอเผลอใจเพยงนดเดยว คว�มดททำ�ม�เปนเวล�น�น กอ�จพงทล�ยลงไดในพรบต� คว�มไมประม�ทจงเปนวถท�งทปลอดภย ดวยประก�รทงปวง

ธรรมทไมเสอมของภกษ

พระพทธเจ� ประทบอย ณ ภเข�คชกฏ เมองร�ชคฤห ไดทรงแสดงถงธรรมทภกษปฏบตแลว จะมแตคว�มเจรญฝ�ยเดยว ไมมคว�มเสอมเลย เรยกว � อปรห�นยธรรม ม ๗ ประก�รคอ

๑. หมนประชมกนเนองนตย๒. พรอมเพรยงกนประชม๓. ไมบญญตสงทพระพทธเจ�ไมบญญตขน๔. เค�รพภกษทเปนประธ�น๕. ไมลอำ�น�จแกคว�มอย�กทเกดขน๖. ยนดในเสน�สนะป�

๗. ระลกถงเพอนพรหมจ�รผมศล ทยงไมม�ขอใหม� ทม�แลวขอใหอยเปนสข

ภกขสตร ๒๓/๒๓

ธรรม ๗ ประก�รน ถ�วดใด สำ�นกใดปฏบตได คว�มเสอมกยอมไมเกดขนกบวดนนหรอสำ�นกนนอย�งแนนอน ผทยงไมแนใจว� ธรรม ๗ ประก�รน ถ�ปฏบตไดแลว จะไมทำ�ใหเสอมไดจรงหรอ?

กขอไดโปรดพจ�รณ�ดวยคว�มเปนจรง ถงวดหรอสำ�นกต�ง ๆ ทเสอมคว�มเค�รพนบถอของพระและช�วบ�นดว� วดหรอสำ�นกเหล�นน มคณธรรมนอยในหวใจของตน ของคนทอยในวดและส ำ�นกเหล�นนหรอไม?

ธรรม ๗ ประก�รน มใชว�จะใชไดเฉพ�ะภ�ยในวด หรอสำ�นกปฏบตธรรมเท�นน แมช�วบ�นทรวมกนเปนหมคณะกนำ�ไปใชไดเชนเดยวกน เพยงแตประยกตบ�งขอใหเหม�ะสมเท�นน

นกเปนเคร องยนยนถงคว�มเปน "อก�ลโก" ของสจจธรรม ทพระพทธองคทรงแสดงไว แมจะลวงก�ลผ�นสมยม�ตงหล�ยพนป กยงแจมและแจวอยตลอดก�ล

เอ�... วดหรอสำ�นกใด ขนตนกดฟฟ�ด มคนขนคกคกหน�แนน แตไมน�นนกกจดจ�งโรยร� ห�คนเข�ย�ก กขอไดโปรดนำ�เอ�ธรรมทง ๗ ขอน เข�ไปเปรยบเทยบด แลวยพย�ย�มขดเกลยวเข� และปฏบตอยอย�งสมำ�เสมอ คว�มเจรญกยอมจะเกดแกวด หรอสำ�นกนนอย�งไมตองสงสย ขอแตว�อย�ทำ�เปน "หน�ไหว หลงหลอก" หรอ "มอถอส�ก ป�กถอศล" กแลวกน รบรองว�ไมเสอม และตองเจรญแน ๆ.

ก�รใหท�นทไดรบผลต�งกน

เจ�ป�ย�ส ผครองนคร ทขนกบพระเจ�ปเสนทโกศล เปนมจฉ�ทฐ คอเหนว� โลกหน�ไมม ผลของก�รทำ�คว�มดและคว�มชวไมม แตพระกม�รกสสปไดเทน�ท�งถกใหฟงจนเจ�ป�ย�สกลบเปนสมม�ทฐ และไดบรจ�คท�นเปนประจำ�

แตก�รบรจ�คท�นนน เจ�ป�ย�ส ใหท�นโดยไมเค�รพ ไมใหท�นดวยมอของตน ใหท�นดวยคว�มไมนอบนอม ใหท�นอย�งทงให เจ�ป�ย�สไดมอบหม�ยใหอตตรม�ณพ ผเปนบ�วใหเปนผใหท�นแทน

สวนอตตรม�ณพนน ไดใหท�นโดยเค�รพ ใหท�นดวยมอของตน ใหท�นดวยคว�มนอบนอม มไดใหท�นอย�งทงให

ผลปร�กฏว� หลงจ�กบคคลทงสองไดละจ�กโลกนไปแลว

เจ �ป�ย�สได ไปเก ดในวม�นช อ "เสรสกะ" ในสวรรค ช นจ�ตมห�ร�ช ซงเปนสวรรคชนตำ�สดในบรรด�สวรรคทงหมด และวม�นนนยงว�งเปล�ไมมเครองประดบประด�อะไรเลย และไมมน�งฟ�เปนบรว�รแวดลอมดวย

สวนอตตรม�ณพไดไปเกดในสวรรคชนด�วดงส ซงสงกว�

สวรรคช นจ�ตมห�ร�ชหนงช น และพร งพรอมดวยยศและบรว�รเปนอนม�ก

ป�ย�สร�ชญญสตร ๑๐/๓๐๗

พระสตรน เปนเครองเปรยบเทยบถงผลของก�รใหท�น ทนบว�ชดเจนม�ก คอ พระเจ�ป�ย�สเปนเจ�ของท�น สวนอตตรม�ณพเปนผ

บรก�รท�น พระเจ�ป�ย�สไมเค�รพท�น แตอตตรม�ณพเค�รพท�น แมว�ท�นนนมใชของตนกต�ม นอกจ�กจะทำ�ต�มคำ�สงของน�ยแลว เข�ยงทำ�ดวยคว�มศรทธ�และเสอมใสอกดวย

ฉะนน ก�รทำ�บญทำ�ท�นในท�งศ�สน� ของจะม�กหรอนอยไมสำ�คญ สำ�คญทใจ คอคว�มเลอมใสและศรทธ� ถ�ยงไมเกดศรทธ� ยงไมมคว�มเลอมใส กอย�ทำ�ดกว� ถ�ขนทำ�ในขณะนน นอกจ�กผลท�นจะนอยแลว ผลทไดรบกจะกระดำ�กระด�ง คอ ได ทงบญและบ�ปคละเคล�กนไป

ดงนน กอนใหท�นทกครง จะตองมคว�มดใจ กำ�ลงใหกเลอมใส และเมอใหแลวกตองปลมใจ ท�นนนจงจะจดว�มอ�นสงสม�กหรอมผลม�ก.

เหตผลทคนเกดม�แลวไมเหมอนกน

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดทรงตอบปญห�ของสภม�ณพ ททลถ�มว�ทำ�ไมคนทเกดม�ในโลกนแลว จงมสภ�พไมเหมอนกน พระองคทรงตอบปญห�น พอสรปเปนคได ๗ คคอ

๑. คนทเกดม�มอ�ยสน เพร�ะชอบฆ�คนหรอสตว มจตใจเหยมโหด ข�ดคว�มเมตต� กรณ�ในสตว ต�ยไปตองตกนรก ถ�ม�เกดเปนคจกมอ�ยสนสวนคนททมอ�ยยน เพร�ะไมฆ�คนหรอสตว มจตเมตต�สงส�รตอสตวทงปวง

๒. คนเกดม�มโรคม�ก เพร�ะชอบเบยดเบยนคนหรอสตว ใหไดรบคว�มลำ�บ�กเดอดรอนต�ง ๆ ต�ยแลวตองตกนรก ม�เกดเปนคนจงมโรคม�กสวนคนทมโรคนอย เพร�ะไมเบยดเบยนหรอทรม�นคน และสตวมใจเอนดตอสตวทงปวง

๓. คนทเกดม�มผวพรรณไมง�ม เพร�ะเปนคนขโกรธ ขดเคองพย�บ�ทง�ย ต�ยแลวตองตกนรก ม�เกดเปนคนจงมผวพรรณไมง�มคนทมผวพรรณง�ม เพร�ะเปนคนไมมกโกรธ ไมขดเคอง ไมพย�บ�ทคน

๔. คนทเกดม�มอำ�น�จหรอคว�มส�ม�รถนอย เพร�ะเปนคนขรษย�ผอน ข�ดคว�มเค�รพนบถอผอน ต�ยแลวตองตกนรก ม�เกดเปนคนจงมอำ�น�จนอยสวนคนทมอำ�น�จม�ก เพร�ะเปนคนไมรษย� เค�รพบช�ผควรเค�รพ

๕. คนทเกดม�ย�กจน เพร�ะเปนคนไมชอบใหท�น หรอขเหนยว ต�ยไปตองตกนรก เกดม�เปนคนจงย�กจนสวนคนทร ำ�รวย เพร�ะเปนคนชอบใหท�นอยเสมอ มจตชอบเสยสละแบงปน

๖. คนทเกดในตระกลตำ� เพร�ะเปนคนกระด�งถอตว ไมออนนอมหรอกร�บไหว ตอบคคลทควรออนนอมหรอกร�บไหว ต�ยไปตองตกนรก ม�เกดอกจงเกดในตระกลตำ�สวนคนทเกดในตระกลสง เพร�ะเปนคนไมเยอหยงถอตว แตออนนอม ถอมตน

๗. คนทเกดม�มปญญ�ทร�มหรอโงเขล� เพร�ะเปนคนไมชอบเข�ไปห�ผร ไมสนใจไตรถ�มเร องบ�ป บญ คว�มด คว�มชว ต�ยไปตองตกนรก ม�เกดอกจงโงเขล�สวนคนทมปญญ�ด เพร�ะชอบคบห�กบบณฑตผร สนใจศกษ�เรองกศล อกศลอยเนอง ๆ.

จฬกมมวภงคสตร ๑๔/๓๒๓ เรองกรรมคอก�รกระทำ� ทแบงแยกใหคนเร�เกดม�แลวไมเหมอน

กน เปนเร องทน�สนใจม�ก เพร�ะถ�เข�ใจผดในเร องกรรม จะทำ�ใหคนบ�งคนกล�ยเปนมจฉ�ทฏ จะมงสร�งแตคว�มชวอย�งเดยว เพร�ะเหนว�บ�งคนทำ�คว�มดแทบต�ย ไมเหนคว�มดตอบสนอง แตบ�งคนทำ�ชวกลบไดด มคนนบถอและรำ�รวยทนต�เหน สวนคนทำ�คว�มดจะตองรอไวรบผลในช�ตหน� อย�งนเปนตน

ก�รทำ�คว�มดตองยดหลกใจเปนสำ�คญ จะเอ�วตถม�เปนเครองวดไมได และทสำ�คญจะตองมองผลของคว�มดคว�มชวดวยส�ยต�ทกว�งและไกลอกดวย

ในพระสตรน ยอมจะเปนบทเรยนทด สำ�หรบบ�งคนททอแทใจว� ทำ�ดแลวไมเหนรำ�รวยสกท ทงนเพร�ะเร�มองไมเหนเหตในอดต ทเร�ทำ�ไวอย�งไร แตพระพทธเจ�ท�นมพระญ�ณส�ม�รถทจะมองเหนทงอดตและอน�คต ถ�เร�ไมเชอพระองค แลวจะไปเชอใครไดในโลกน ถ�เร�เชอนกปร�ชญทมกเลส อวดรดกว�พระพทธเจ� เร�กจะต�บอดตลอดทกช�ต

พระสตรน มแงคดทน�สนใจคอ ตวกรรมชวต�ง ๆ นน ผททำ�ไวไปไดเสวยหรอรบผลในนรกเสรจแลว แตทเร�เกดม�ในช�ตน มอ�ยสน มโรคม�ก จนถงโงเขล�นน ถอว�เปน "เศษกรรม" หรอห�งของกรรมเท�นน

ขน�ดห�ง ๆ ของกรรม คนสวนม�กกเบอระอ�เตมทแลว ถ�เปนผลของกรรมจรง ๆ จะขน�ดไหน? จงไมควรมวเม�ประม�ท สร�งแตกรรมชวอยอกตอไปเลย.

อบ�สกช�วสกกะถกตำ�หนศล

พระพทธเจ� ประทบอย ณ นโครธ�ร�ม เมองกบลพสด พวกอบ�สกช�วสกกะไดพ�กนไปเฝ� พระพทธองคไดตรสถ�มอบ�สกช�วสกกะว� ยงรกษ�อโบสถศลอนประกอบดวยองค ๘ อยเสมอหรอ? ช�วอบ�สกกร�บทลว� บ�งคร�วรกษ� บ�งคร�วกไมไดรกษ� พระพทธองคทรงตำ�หนว�

"อบ�สกช�วสกกะทงหล�ย! ไมเปนล�ภของท�นแลว ท�น

เสอมจ�กคว�มดแลว ในเมอชวตมภยเพร�ะคว�มโศก มภย

เพร�ะคว�มต�ยอยอย�งน เหตใดบ�งคร�วกรกษ�อโบสถ ๘ บ�งคร�วกไมรกษ�?"

ทรงสรปในตอนท�ยว� "อบ�สกช�วสกกะทงหล�ย! สวนส�วกของเร� เปนผไม

ประม�ท มคว�มเพยร มใจเดดเดยว ปฏบตต�มทเร�พร ำ�สอนอยตลอด ๑๐ ป พงเปนผมคว�มสขโดยสวนเดยวตลอดรอยปกม หมนปกม แสนปกม ส�วกของเร�นน ทเปนสกท�ค�มกม เปนอน�ค�มกม เปนโสด�บนปฏบตไมผดกม...

เมอชวตมภยเพร�ะคว�มโศก มภยเพร�ะคว�มต�ยอย

อย�งน เหตใดบ�งคร�วจงรกษ�อโบสถ ๘ และบ�งครงจงไมรกษ�เล�?"

พวกอบ�สกช�วสกกะกร�บทลตอบว� "ข�แตพระองคผเจรญ ข�พระองคเหล�น จะรกษ�อโบสถ

๘ เปนประจำ� ตงแตวนนเปนตนไป"

สกกสตร ๒๔/๘๖ ศลอโบสถ อนเปนศลททรงกำ�หนด ใหอบ�สกและอบ�สก�งดเวนตลอดวนหนงกบคนหนง ในรอบ ๘ วน เปนศลทช�วพทธผครองเรอน น�จะห�วนพระทสะดวก งดเวนรกษ�ดบ�ง มใชจะรอ

ไวใหผวหนงตกกระเสยกอน จงคอยคดจะไปรกษ�อโบสถกบเข�บ�ง บ�งทกอ�จชวดไปตลอดช�ต

ในยคทสงคมกำ�ลงเครยดดวยเศรษฐกจรดตว อย�งทกวนน ก�รรกษ�อโบสถศล จะเปนท�งหนง ทชวยลดคว�มตงเครยด ในก�รครองชพลงไดม�ก ไมว�จะเปนด�นป�กทอง หรอก�รแตงก�ยกต�ม ในฐ�นะทเปนหนงในพทธบรษท ๔ น�จะนำ�ระบบน ไปชวยลดเศรษฐกจของครอบครว และประเทศกนบ�ง

คณธรรมคอส�ระของชวตควรบำ�เพญใหเกดมและรกษ�ใหงอกง�มยงขน

ฆ�คว�มโกรธแลวนอนสบ�ย

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเวฬวน เมองร�ชคฤห น�งธนญช�นพร�หมณ มคว�มเลอมใสพระพทธเจ�ม�ก วนหนงน�งยกอ�ห�ร จะเอ�ม�ใหส�ม เท�ไดก�วพล�ดจะหกลม ดวยคว�มตกใจ น�งจงเปลงอท�นว�

"นะโม ! นะโม ! นะโม !"อนหม�ยถงคว�มนอบนอมแดพระพทธเจ�พร�หมณส�มโกรธจด เพร�ะไมชอบพระพทธเจ� จงตว�ด

ว�"อคนชว! พระพทธเจ�ของมงดยงไง จงตองนอบนอม

ดวย"

"พอพร�หมณ! ดฉนยงไมเคยเหนใครในโลกน พรอมทงเทวโลก และ พรหมโลก จะเสมอพระองคเลย ถ�ท�นอย�กร กเชญไปเฝ�เองเถด."

ดวยอ�รมณเดอดพล�น เข�จงรบไปเฝ�พระพทธองค แลวทลถ�มว�

"พระโคดม! คนเร�ฆ�อะไรจงนอนสบ�ย?""ฆ�คว�มโกรธสพร�หมณ จงนอนสบ�ย ผใดฆ�คว�มโกรธ

ได จะไมเศร�โศก พระอรยเจ�สรรเสรญก�รฆ�คว�มโกรธอนมร�กเปนพษ"

พร�หมณไดฟงเกดคว�มเลอมใส ทลขอบวช ครนบวชแลวไมน�น กบำ�เพญคว�มเพยร จนบรรลเปนพระอรหนตองคหนงในโลก

ธนญช�นสตร ๑๕/๒๒๒

คว�มโกรธเปรยบเหมอนไฟ ยอมลกไหมไดทกสง ไมว�สงดหรอสงชว

แตไฟแมจะรอนแรงและเปนอนตร�ย ถ�ควบคมใหถกตอง ยอมจะใชใหเกดคณได แตคว�มโกรธนน ไมเคยใหคณแกใครเลย

ฉะนน ผ หวงคว�มเจรญ ท งท�งโลกและท�งธรรม จงตองพย�ย�มดบคว�มโกรธใหไดม�กทสด ยงดบไดม�กเท�ไร เร�เองกยอมจะประสบคว�มสงบสขม�กขนเท�นน ตรงข�มถ�ขนใหโกรธบอย ๆ นอกจ�กจะเกดโทษแลว ยงเปนบอเกดของโรคต�ง ๆ ม�กม�ยอกดวย.

อนวสยของคนดนน ยอมไมระลกและจดจำ�คณ

ทเคยไดทำ�ไวแกผอนแตยอมระลกและจดจำ�พระคณ

ทผอนไดกระทำ�ไวแกตนอยเสมอและยอมห�โอก�สทจะสนองพระคณของท�น

ศลกบปญญ�ต�งอ�ศยกน

พระพทธเจ� ประทบอย ณ สระโบกขรณคคคร� เมองจมป� ในโอก�สทเสดจจ�รก พรอมดวยหมภกษร�ว ๕๐๐ รป พร�หมณโสณทณฑะผครองนครจมป� ไดเข�ไปเฝ� พระพทธองคทรงแสดงถงค�ของคน มไดอยทช�ตตระกล ห�กแตอยทก�รกระทำ�คว�มด ทงเพอตนเองและเพอผอน

ในตอนท�ยของสตร ทรงอธบ�ยเร องศลกบปญญ� ว�

ต�งตองพงพ�อ�ศยกน ก�รปฏบตจงจะบรรลเป�หม�ย โสณทณฑะไดแสดงคว�มเหนคลอยต�ม พระพทธองคจงตรสว�

"พร�หมณ! ขอนเป นอย�งนน ป ญญ�อนศลช ำ�ระให

บรสทธ ศลอนปญญ�ชำ�ระใหบรสทธ ศลมในบคคลใด ปญญ�กมในบคคลนน ปญญ�มในบคคลใด ศลกมในบคคลนน

ปญญ�เปนของบคคลผมศล ศลเปนของบคคลผมปญญ�

และนกปร�ชญยอมกล�วศลกบปญญ� ว�เปนยอดในโลก เหมอนบคคลล�งมอดวยมอ หรอล�งเท�ดวยเท� ฉะนน.

โสณฑณฑสตร ๙/๑๔๘

ศล จดว�เปนพนฐ�นของคว�มดทงปวง ผทมคว�มลมเหลวใน

ก�รรกษ�ศล จะห�คว�มก�วหน�ในท�งสม�ธ และปญญ�ไมไดเลย เพร�ะศลเปนของหย�บ ควบคมแตท�งก�ยและว�จ�เท�นน สวนสม�ธและปญญ�นน เปนเรองจตใจโดยตรง ถ�ของหย�บ ๆ ยงทำ�ไมได จะทำ�ของละเอยดไดอย�งไร?

จรงอย ก�รมเจตน�งดเวน เพยงเพอใหไดชอว�เปนผมศลแบบ "ศลสงคม" ทนยมกนอยทวไปนน ไมใชของย�กเยนอะไร มผรกษ�กนอยแลว และเปนม�น�นแลว แตก�รรกษ�ศลทตองมปญญ�เข�รวมดวยนน ไมใชศลทจะรกษ�กนง�ยนก

ยงเปนศลทแยกออกจ�กปญญ�ไมไดเลย ชนดทพระพทธองคทรงเปรยบเหมอน "คนล�งมอดวยมอ หรอ ล�งเท�ดวยเท�" ดวยแลว กจะยงย�กขนไปกว�นนอก นนคอ

ผทจะรกษ�ศลจะตองมปญญ�กำ�กบ ในก�รรกษ�ศลอยตลอดเวล�ว� เร�รกษ�ศลเพออะไร? จดมงหม�ยอนสงสดของก�รรกษ�ศลคออะไร? และจะรกษ�ศลอย�งไร จงจะบรรลเป�หม�ยนน?

นกเปนหลกยนยนไดชดเจนว� พระพทธศ�สน�เปนศ�สน�ของผมปญญ� จะถงตวศ�สน�ไดกดวยปญญ� และก�รทจะพนทกขทงปวงไดกดวยปญญ� ปญญ�จงจำ�เปนในก�รปฏบตศ�สนกจทกระดบขน

แตถงแมว�ปญญ�จะเปนยอดธรรมกจรง แตปญญ�กยอมจะตองมธรรมะอน ๆ เชน ท�น ศล และ สม�ธเข�รวมดวย จงจะจดว�เปนปญญ�ทเปนสมม�ทฐ และใชดบทกขได.

ภกษทถกลมเวรมภ�พดข�ด

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะภกษทงหล�ยว�

"ภกษทงหล�ย! ล�ภสกก�ระและชอเสยง เปนของท�รณ

เผดรอนหย�บค�ย เปนอนตร�ยแกก�รปฏบตและบรรลธรรมอนเกษม ไมมสงอนยงไปกว�

ภกษทงหล�ย! ลมชอว� เวรมภ� พดอยในอ�ก�ศเบองบน

ซดนกทบนอยในอ�ก�ศนน เมอมนถกลมเวรมภ�ซดเท�ข�ดไปข�งหนง ซดปกข�ดไปท�งหนง ซดศรษะข�ดไปท�งหนง ตวข�ดไปอกท�งหนง

ภกษทงหล�ย! ภกษบ�งรปในธรรมวนยน กฉนนนเหมอน

กน เธอถกล�ภสกก�ระและชอเสยงครอบงำ�แลว จตถกยำ�ยแลว เวล�เช�เธอถอบ�ตร เข�ไปบณฑบ�ตในหมบ�น ไมระวงรกษ� ไมควบคมก�ย ว�จ� และใจ ข�ดสต ไมสำ�รวมอนทรย มต� ห เปนตน เธอเหนหญงทนงหมไมเรยบรอยแลวเกดร�คะในจต เธอถกร�คะครอบงำ�แลว ตองล�สกข�สกออกม�

ภกษพวกหนงเอ�จวรของเธอไป พวกหนงเอ�บ�ตร พวก

หนงเอ�ผ�รองนง พวกหนงเอ�กลองเขม ฯ เปรยบดงนกลกลมเวรมภ�ซดไปฉะนน

ภกษทงหล�ย! ล�ภสกก�ระและชอเสยง ยอมท�รณและเผดรอนอย�งนแล".

เวรมภสตร ๑๖/๒๕๓

ก�รบวชเปนพระ ถ�ระวงหรอปดกน เหตแหงคว�มเสอมเพยง ๒

ประก�ร คอ ล�ภสกก�ระ (เงน) และร�คะ (ผหญง) ไดถกตอง ก�รมชวตอยใตรมก�ส�วพตร กจะมอนทรยทผองใส ควรแกก�รกร�บไหว และสมแกก�รเปนเนอน�บญของช�วพทธ

แตเมอมนเกดหมดบญจรง ๆ จนผ�เหลองรอน กอย�ทนทซอย ใหเกดคว�มมวหมองแกศ�สน�เลย ควรรบสกออกไปเสยโดยเรว อย�ทนใหเกดร�ค เมอมศรทธ�จงคอยม�บวชใหมภ�ยหลง โลกกจะไมช ำ�ธรรมกจะไมเสย.

ก�รคดคนห�เหตผล เปนก�รพฒน�จตแตก�รคดชว คดผด ทำ�ใหสขภ�พจตเสอม

พรหมจรรยทไมบรสทธ

พระพทธเจ� ไดทรงตอบปญห� ของพร�หมณช�นสโสณ ถงเร องก�รประพฤตพรหมจรรยทไมข�ด ไมทะล ไมด�ง ไมพรอย บรสทธบรบรณ ๗ ขอ คอ

๑. นกบวชบ�งคนในโลกน แสดงเครองหม�ยแหงพรหมจ�ร

ไมเสพเมถนกบหญง แตยงยนดใหหญงขดส ลบไล ให

อ�บนำ�และนวดแลวเกดคว�มพอใจ ชอบใจ ปลมใจ ดวยก�รกระทำ�นน

๒. ไมกระทำ�ถงอย�งนน แตยงกระซกกระซ เลนหว สพยอกกบหญง แลวเกดคว�มพอใจ ชอบใจ ปลมใจดวยก�รเสสรวลนน

๓. ไมกระทำ�ถงอย�งนน แตยงเพงด จองดต�ของหญงดวยต�ของตน แลวเกดคว�มพอใจ ชอบใจ ปลมใจดวยก�รเลงแลนน

๔. ไมกระทำ�ถงอย�งนน แตเมอไดฟงเสยงหญง หวเร�ะอยกด รองเพลงอยก ด รองไหอยก ด แลวเกดคว�มพอใจ ชอบใจ ปลมใจดวยเสยงนน

๕. ไมกระทำ�ถงอย�งนน แตเมอระลกถงก�รหวเร�ะ พดเลนหวกบหญงในก�ลกอน แลวเกดคว�มพอใจ ชอบใจ มคว�มปลมใจดวยอ�ก�รนน

๖. ไมกระทำ�ถงอย�งนน แตไดเหนคนมงม หรอลกคนรวย ผอมเอบดวยก�มคณ ๕ กำ�ลงไดรบก�รบำ�เรออย แลวเกดคว�มพอใจ ชอบใจปลมใจดวยก�รบำ�เรอนน

๗. ไมกระทำ�ถงอย�งนน แตตงใจรกษ�ศล หรอประพฤตพรหมจรรย เพอหวงไปเกดเปนเทพเจ�องคใดองคหนง แลวเกดคว�มพอใจชอบใจ และปลมใจดวยคว�มปร�รถน�นน

แมอย�งน พรหมจรรยนนกชอว� ข�ด ทะล ด�ง พรอย ไมบรสทธ เพร�ะประกอบดวยเมถนสงโยค ไมพนไปจ�กคว�มทกขได

เมถนสตร ๒๓/๕๔ พระสตรน ทรงแสดงถงอำ�น�จร�คะ คอคว�มกำ�หนดเพศตรงกน

ข�มทละเอยดออนขนไปต�มลำ�ดบ ถ�ผประพฤตพรหมจรรยอย ไมสำ�รวจ ไมสำ�รวม ไมสงวร ปลอยใหอ�รมณเหล�นนเข�ครอบงำ�จต ก�รปฏบตธรรมกยอมจะไมก�วหน� เพร�ะพรหมจรรย อนเปนพนฐ�นแหงธรรม มนข�ด ทะล ด�ง พรอย หรอไมบรสทธเสยแลว เหมอนไมทสด แมจะอยบนบก กไมอ�จสใหเกดไฟได

เรองทพระควรพดและไมควรพด

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ภกษหล�ยรปประชมกนทหอฉน ต�งสนทน�กนดวยเร อง ดรจฉ�นกถ� คอ ถอยคำ�ทชกนำ�ใหจตตกตำ� และขว�งท�งไปนพพ�น คอ

เร องพระร�ช� เร องโจร เร องมห�อำ�ม�ตย เร องกองทพ

เร องภย เร องก�รรบ เร องข�ว เร องนำ� เร องผ� เร องทนอน เรองดอกไม เรองของหอม เรองญ�ต เรองย�น เรองบ�น เรองนคม เร องนคร เร องชนบท เร องสตร เร องคนกล�ห�ญ เร อง

ตรอก เรองท�นำ� เร องคนต�ยไปแลว เรองเบดเตลด เร องโลก เรองทะเล เรองคว�มเจรญ และเรองคว�มเสอมฯ

เวล�เยน พระพทธองคเสดจไปทหอฉน จงตรสถ�มว�พวก

เธอกำ�ลงคยอะไรกนอย พวกภกษกร�บทลว� คยกนดวยเร อง ดรจฉ�นกถ� ทรงตเตยนว� ไมสมควรทพวกเธอผออกบวชดวยศรทธ�จะสนทน�กนดวยเรองอย�งน

ครนแลวทรงแสดง กถ�วตถ คอ ถอยคำ�ทควรนำ�ม�

พดกนในวงของภกษ คอ

๑. อปปจฉกถ� เร องคว�มมกนอย ถอยคำ�ทชกนำ�ใหปร�รถน�นอย๒. สนตฏฐกถ� เรองคว�มสนโดษ ถอยคำ�ทชกนำ�ใหมคว�มสนโดษ๓. ปวเวกกถ� เร องคว�มสงด ถอยคำ�ทชกนำ�ใหมคว�มสงดก�ยและใจ๔. อสงสคคกถ� เร องคว�มไมคลกคล ถอยคำ�ทชกนำ�ใหไมคลกคลดวยหมคณะ๕. วรย�รมภกถ� เร องก�รปร�รภคว�มเพยร ถอยคำ�ทชกนำ�ใหมงมนทำ�คว�มเพยร๖. สลกถ� เรองศล ถอยคำ�ทชกนำ�ใหตงอยในศล

๗. สม�ธกถ� เรองสม�ธ ถอยคำ�ทชกนำ�ใหทำ�จตใหตงมน๘. ปญญ�กถ� เร องปญญ� ถอยคำ�ทชกนำ�ใหเกดปญญ�๙. วมตตกถ� เรองวมตต ถอยคำ�ทชกนำ�ใหทำ�ใจพนจ�กกเลสและคว�มทกข๑๐. วมตตญ�ณทสสนกถ� เรองคว�มรคว�มเหนในวมตตถอยคำ�ทชกนำ�ใหสนใจ และเข�ใจ เร องคว�มร คว�มเหนในภ�วะทหลดพนจ�กกเลสและคว�มทกข

วตถกถ�สตร ๒๔/๑๓๑

พระพทธองคตรสในอกแหงหนงว�

"ภกษทงหล�ย! ก�รทพวกเธอออกบวชเปนบรรพชตดวยศรทธ� นงสนทน�ธรรมกนเปนก�รสมควร พวกเธอเมอนงประชมกน ควรทำ�กจสองอย�ง คอ สนทน�ธรรมะ หรอ

นงนงต�มแบบพระอรยะ"

ป�สร�สสตร ๑๒/๒๕๙

นกบวชเปนผเวนจ�กก�รง�นแบบช�วบ�น จงมเวล�ทว�งม�ก ถ�ไมศกษ�ธรรม ไมปฏบตธรรม ไมมก�รง�นอนเหม�ะสมกบสมณะ เปน

ภ�ระอยประจำ� กไมรว�จะทำ�อะไร กเลยตองบรห�รป�ก ดวยก�รยกเอ�เรองต�ง ๆ อนไรส�ระม�พดคยเพอฆ�เวล�ใหหมดไปวน ๆ

เมอมก�รพดม�ก จตใจกยอมจะฟงซ�นม�ก เร องม�ก มปญห�ม�ก พระพทธองคจงทรงขดวง ใหนกบวชไดพดคยอยในกรอบของ "กถ�วตถ ๑๐ ประก�ร"

สวนก�ร "นงนงต�มแบบพระอรยะ" นน ไดแกก�รเจรญสต สม�ธ และ วปสสน� หรอก�รเจรญสตปฏฐ�นส อนเปนก�รง�นของจตโดยตรงนนเอง

ถ�นกบวชรปใดใสใจ สำ�รวมว�จ�และใสใจใหอยในหลกนได คว�มเจรญงอกง�มไพบลย ในเพศของนกบวชกยอมเกดขนแกตน อย�งไมตองสงสยเลย

คว�มตองก�รเปนอสระ และ เปนตวของตวเองนนนบว�เปนสงด แสดงว�จตมก�รพฒน�

แตจะตองไมตกเปนท�งของสงเสพตด อบ�ยมขกเลสตณห� และค�นยมทผด ๆ ดวย

จงจะถอว�เปนอสระ และ เปนตวของตวเองอย�งแทจรง

ทรงขอใหพระฉนวนละมอเดยวพระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วต

ถ ไดตรสถงเหตผลของก�รฉนอ�ห�รวนละหนเดยว และทรงขอรองภกษว�

"ภกษทงหล�ย! มอยคร�วหนง พวกภกษไดทำ�ใหจตของเร� มคว�มยนดเปนอนม�ก เร�ขอเตอนภกษทงหล�ย ไวในทนว�

ภกษทงหล�ย! เร�ฉนอ�ห�รวนละหนเดยว เมอเร�ฉน

อ�ห�รวนละหนเดยวอยแล รสกว�มโรคนอย มคว�มลำ�บ�กก�ยนอย มคว�มเบ�ก�ย มกำ�ลงและเปนอยอย�งผ�สก

ภกษทงหล�ย! ถงพวกเธอ กจงฉนอ�ห�ร วนละหนเดยว

เถด ถ�พวกเธอฉนอ�ห�รวนละหนเดยว เธอจะรสกว�มโรคนอย มคว�มลำ�บ�กก�ยนอย มคว�มเบ�ก�ย มกำ�ลงและเปนอยอย�งผ�สก".

กกจปมสตร ๑๒/๒๐๓

เรองของก�รบรโภคอ�ห�ร มสวนเกยวของกบร�งก�ย จตใจ และสตปญญ�เปนอย�งม�ก จะขอยกม�พจ�รณ�กนสก ๒ ประเดน คอ ท�งวตถ กบท�งจตใจ

ท�งวตถ หม�ยถงสขภ�พก�ย จะตองเปนผฉล�ดบรโภค โรคจงจะมนอย ตองเลอกกนอ�ห�รทมคณค� และตองเหม�ะสมกบวย คอ วยเดก และ วยชร� อ�ห�รกยอมจะตองต�งกน นอกจ�กนจะตองนกถงก�รควบคมปรม�ณ ไมใหม�ก หรอนอยจนเกนไป

พระพทธองคทรงเปนสพพญญแท ทรงใหนกบวชเวนอ�ห�รมอคำ� เพร�ะกนแลวนอนไมจำ�เปน ช�งตรงกบหลกของแพทยในปจจบนพอด อย�งน�อศจรรย นอกจ�กนยงเปนก�รลดภ�ระต�ง ๆ ไดอกม�กม�ย

ท�งจตใจ หม�ยถงสตปญญ� จะตองรจกเลอกกน ว�อ�ห�รอย�งใดทำ�ล�ยสขภ�พจต อ�ห�รอย�งใดสงเสรมปญญ� ถ�กนอ�ห�รยอยย�ก และกนม�กเกนประม�ณยอมจะทำ�ล�ยทงสขภ�พก�ยและสตปญญ� เชน งวง ซม ออนเพลย เปนตน

กล�วเฉพ�ะก�รปฏบตธรรม มสวนสำ�คญม�ก ท�นจงจดว�เปนหนงในก�รปฏบต คอ อ�ห�รสปป�ยะ มอ�ห�รพอสบ�ย ไมม�กไมนอยและมคณภ�พดวย

สำ�หรบผปฏบตธรรมแลว อ�ห�รจะเปนม�ตรวดอย�งดว�ปฏบตก�วหน�หรอลมเหลว คอ ถ�ผปฏบตยงกนอ�ห�รไดม�ก กแสดงว� ก�รปฏบตธรรมลมเหลว ถกคว�มเกยจคร�นเข�ครอบงำ� ถ�กนไดนอยจนเกนไป หรอไมกนเลย แสดงว�เอ�จรงเอ�จงม�กเกนไป ระวงจะเครยด!

สงทควรเกยวของและไมควร พระพทธเจ� ประทบอย ณ ถำ�อนทส�ละ พระอนทรได

เข�ไปเฝ� แลวทลถ�มปญห�หล�ยขอ ปญห�ขอหนงมใจคว�มว�

"ข�แตพระองคผนรทกข กภกษปฏบตอย�งไร จงจะชอว�

ปฏบตแลวเพอคว�มสำ�รวมอนทรย?" พระพทธองคไดตรสตอบว�

"จอมเทพ! อ�ตมภ�พกล�วถงรป ทจะพงรแจงดวยนยนต� โดยแยกเปน ๒ คอ รปทควรดกม รปทไมควรดกม

กล�วถงเสยง ทจะพงรแจงดวยห โดยแยกออก

เปน ๒ คอ เสยงทควรฟงกม เสยงทไมควรฟงกม กล�วถงกลน ทจะพงรแจงดวยจมก โดยแยก

ออกเปน ๒ คอ กลนทควรดมกม กลนทไมควรดมกม

กล�วถงรส ทจะพงรแจงดวยลน โดยแยกออก

เปน ๒ คอ รสทควรลมกม รสทไมควรลมกม กล�วถงสมผส ทจะพงรแจงดวยก�ย โดยแยก

ออกเปน ๒ คอ ก�ยทควรสมผสกม ก�ยทไมควรสมผสกม

กล�วถงอ�รมณ ทจะพงรแจงดวยใจ โดยแยกออกเปน ๒ คอ อ�รมณทควรรบกม อ�รมณทไมควรรบกม"

เพอพระพทธเจ�ตรสเพยงเท�น พระอนทรกไดทลว� ตนได

เข�ใจเนอคว�มถงสงทควรเกยวของ และไมควรเกยวของแลวว�

เมอบคคลใดเกยวของกบ รป เสยง กลน รส

สมผส และอ�รมณใดแลว เปนเหตใหอกศลธรรมอนล�มกเจรญขน แตกศลธรรมอนดง�มเสอมลง สงนนบคคลไมควรเข�ไปเกยวของดวย

แตถ�บคคลใด เข�ไปเกยวของกบ รป เสยง

กลน รส สมผส และอ�รมณใดแลว เปนเหตใหกศลธรรมเจรญข น แตอกศลธรรมเส อมลง ส งน นบคคลควรเข�ไปเกยวของดวย

สกกปญห�สตร ๑๐/๒๔๙

ก�รปฏบตธรรมเพอก�รดบทกข ปญญ�ทจดเปนสมม�ทฐ คอคว�มเหนทถกตอง นบว�สำ�คญม�กเปนอนดบหนง อกอนดบหนงทนบ

ว�สำ�คญรองกคอ ก�รตดสนใจเดดเดยว ทจะเลกละสงทเหนว�ไมควรเกยวของ เชน

ก�รดในสงทไมควรด ดแลวเกดอกศลในจต กจะตอง ปลกปญญ� คอ ก�รพจ�รณ�ใหเหนทงคณและโทษ และรบแตคณโดยละเวนโทษเสยใหได

พระสตรน นบว�สอดคลองกบยคสมยนอย�งยง คอ เมอโลกยงพฒน�ในด�นวตถม�กขน สงทไมเปนประโยชน เปนโทษเปนพษเปนภย กมขนม�กต�มม� เชน สร� บหร เฮโรอน ฝน กญช� สงเสพตดต�ง ๆ

สงเสพตดเหล�น คนทวไปกยอมรอยเตมอก ว�ไมมคณ มแตโทษ แตกอดทจะลองเสพไมได และเมอเสพจนตดแลว กยงไมคดจะเลก นนเพร�ะอะไร? กเพร�ะเร�ข�ดปญญ� ข�ดสจจะ ข�ดคว�มอดทน จตใจกเลยออนแอ กล�ยเปนท�สของมนตลอดไป

พระสตรน แมว�พระอนทรจะถ�ม ถงขอปฏบตของพระ แตช�วบ�นเร�กส�ม�รถจะนำ�ม�ปฏบตใหเกดคว�มสขคว�มเจรญไดโดยแท

ก�รถอฤกษย�มต�มหลกพระพทธเจ�

เร องของก�รถอฤกษง�มย�มด เปนสงสำ�คญทสด สำ�หรบช�วบ�น ทยงไมถงธรรมะของพระพทธเจ� มกจะคลอยต�มหรอเชอถอต�ม ๆ กนม� โดยปร�ศจ�กเหตผล และ ตร�บใดทคนเร�ยงไมมคว�มเชอมนในกฎแหงกรรมของพระพทธศ�สน�อย�งหนกแนนแลว กย�กทจะเลกละได พระพทธองคทรงว�งหลกก�รถอฤกษย�มไวดงน

"ภกษทงหล�ย! คนเหล�ใดทำ�คว�มด ดวยก�ย ว�จ� ดวย

ใจ ในเวล�เช� เวล�เช�กเปนเวล�เช�ทด ของคนเหล�นน

คนเหล�ใดทำ�คว�มดดวยก�ย ว�จ� และใจ ในเวล�เทยง เวล�เทยงกเปนเวล�เทยงทดของคนเหล�นน

คนเหล�ใดทำ�คว�มดดวยก�ย ว�จ� และใจ ในเวล�เยน เวล�เยนกเปนเวล�เยนทดของคนเหล�นน

คนทงหล�ยปฏบตชอบในเวล�ใด เวล�นนชอว�เปนฤกษด มงคลด สว�งด รงด ขณะด ย�มด และบช�ด"

สปพพณหสตร ๒๐/๓๓๕

หลกคำาสอนสำาคญของพระพทธศาสนา เนนเรองการกระทำาเปนใหญ ถอวาใครทำาความดเวลาใด เวลานนกเปนเวลาด เปนฤกษทดเปนเวลาทเปนมงคล ทำาใหเกดโชคด มความสขความเจรญตามมา

แตทงน จะตองมปญญ�กำ�กบดวย คอ ตองประกอบดวยก�ลเทศะ และบคคลรวมดวย ถ�ทำ�กรรมใดโดยข�ดปญญ� ก�ละและเทศะ เชน หว�นข�วในทะเล หรอทำ�น�หน�แลง มนกยอมจะเหนอยเปล� และเสยของเปล�แนนอน

และสงประกอบสำ�คญ ทไมควรลมคออกศลกรรมเก� จะต�มม�ใหผลในขณะทเร�กำ�ลงทำ�คว�มด ใหเร�ตองไดรบทกข แตเหตทเร�ทำ�กรรมดไว ผลกจะตองดเสมอไป ไมกลบกล�ยเปนอน

เรองกฎแหงกรรม เปนเรองลกซงและซบซอน คอนข�งจะเข�ใจย�ก ควรทจะศกษ�ใหแจมแจง มฉะนนอ�จเหนผดว� "คนทำ�ดไดชวกม คนทำ�ชวไดดกม" ซง ต�มกฎแหงกรรมของพระพทธศ�สน�แลว ไมมท�งจะเปนไปได

แตเพร�ะก�รใหผลของกรรม บ�งครงตองข�มภพช�ต จงทำ�ใหผออนปญญ�เหนผดไป เพร�ะไปเพงแตกรรมในปจจบน ไมเหนกรรมชวในอดต ทกำ�ลงใหผลอยในปจจบน

ในฐ�นะช�วพทธทด กควรจะดำ�เนนต�มแนวคำ�สอนของพระพทธเจ� เพร�ะเปนแนวคำ�สอนของผรแจงโลกทกโลกแลว ไมมท�งทจะผดพล�ดได อย�ไดฝ�กคว�มหวงไวกบหมอด ซงมกจะคกบหมอเด� จะพ�ใหเศร�ใจ.

ปญห�ทไมควรสนใจ

พระพทธเจ�ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�รถ พระม�ลงกยบตร ไดไปเฝ�ทลถ�มปญห� เรองโลกเทยงหรอไมเทยง เร องสตวต�ยแลวเกดหรอต�ยแลวสญ เร องช�ตหน�ม

หรอไมม เปนตน พระพทธองค ทรงเปรยบเทยบเร องนไวน�คด พอสรปไดว�

"ม�ลงกยบตร! ปญห�เร องน ไมใชเร องทจะตองสนใจกอน ขนมวไปสนใจจะต�ยเสยเปล�

ม�ลงกยบตร! เปรยบเหมอนคนถกยงดวยลกศร ซงอ�บดวยย�พษร�ยแรง พวกญ�ตไดพ�คนเจบไปห�หมอผ�ตดทชำ�น�ญเพอผ�ตดลกศรออก แตคนเจบไดพดว� "ช�กอนหมอ! เร�ยงไมรจกคนยงเร�นน ว�เปนใคร ชออะไร สงตำ� ดำ�ข�ว อย�งไร บ�นเรอนเข�อยทไหน ธนทยงเร�เปนชนดไหน ส�ยทยง

ทำ�ดวยอะไร ลกธนทำ�ดวยไมอะไร ห�งธนทำ�ดวยขนสตวอะไร ถ�เร�ยงไมรปญห�เหล�นกอน เร�จะไมยอมใหท�นผ�เอ�ลกศรออก" ดงน ฉนใด?

ม�ลงกยบตร! คนผนนจะตองต�ยเสยกอนกฉนนน ปญห�เร องโลกเทยงไมเทยง เร องสตวต�ยเกดหรอสญ เร องช�ตหน�มหรอไมมน เปนปญห�ทจะทำ�ใหผขบคดต�ยเสยกอน

ม�ลงกยบตร! ปญห�นเร�ไมตอบ เพร�ะเหตใด? เพร�ะว�ไมเปนประโยชน ไมเปนเหตใหประพฤตพรหมจรรย ไมเปนไปเพอคว�มเบอหน�ย เพอคล�ยกำ�หนด เพอคว�มดบทกข เพอคว�มสงบ เพอคว�มบรรลนพพ�น สวนคว�มเหนทว�นทกข นเหตใหทกขเกด นคว�มดบทกข นท�งใหถงคว�มดบทกข อย�งนเปนปญห�ทเร�ตอบ"

จฬม�ลงโกยว�ทสตร ๑๓/๑๓๒

พระสตรน น�จะเปนบทเรยนทด สำ�หรบคนทมกชอบทำ�ตวเปนคน "หวงหลงหวงหน�" แลวละทง "ประโยชน" ทจะไดใน "ปจจบน" ไปเสย

ก�ร "จดลำ�ดบง�น" และก�ร "รหน�ท" ว� "อะไรควรทำ�กอน อะไรควรทำ�หลง" เปนท�งหนง ทจะชวยยนระยะของง�น และชวตลงไปไดม�ก

เพร�ะชวตน เปนของเลกนอย และทงไมรวนต�ยอกดวย ถ�มวไปสนใจในสงทไมควรสนใจ กอ�จจะต�ยเสยเปล� สญจ�กส�ระทควรจะได อย�งในพระสตรน.

ทรงใหพระร�หลทำ�ใจเหมอนดนนำ�ไฟลม

พระพทธเจาประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมอง

ส�รถ ไดตรสสอน พระร�หล ถง ก�รพจ�รณ�ธ�ต ๕ คอ ดน นำ� ลม ไฟ และอ�ก�ศ โดยแยกออกเปนสวน ๆ ตอน

ท�ย ไดตรสให พระร�หล ทำ�ใจเหมอน ดน นำ� ไฟ ลม และอ�ก�ศ พอสรปเปนใจคว�มไดดงน

๑. ร�หล! เธอจงทำ�จตใหเหมอนแผนดนเถด เพร�ะเมอเธอทำ�จตใหเหมอนแผนดนเปนประจำ�อยเสมอแลว เมอ กระทบอ�รมณ ทชอบใจหรอไมชอบใจกด อ�รมณเหล�นนจะไมส�ม�รถทำ�ใหจตใจหวนไหวได

ร�หล! เปรยบเหมอนคนทงหล�ย ทงสงของทสะอ�ดบ�ง ไมสะอ�ดบ�ง ถ�ยอจจ�ระรดบ�ง ถ�ยปสส�วะรดบ�ง บวนนำ�ล�ยรดบ�ง เทสงของสกปรกอนลงบ�ง ลงทแผนดน แตแผนดนจะอดอดระอ� หรอรงเกยจดวยสงของนน ๆ กห�ไม ฉนใด?

ร�หล! เธอจงทำ�จตใหเสมอแผนดนฉนนนแล เพร�ะเมอเธอทำ�จตใหเหมอนแผนดนอย เม อมก�รกระทบ ก บ

อ�รมณเกดขน คว�มรกหรอคว�มชง กจะไมส�ม�รถครอบงำ�จตไดฉนนน

๒. ร�หล! เธอจงทำ�จตใหเหมอนนำ�เถด เมอเธอทำ�จตใหเหมอนนำ�แลว จะไมเกดคว�มชอบหรอคว�มชง ครอบงำ�จตใจได

ร�หล! เปรยบเหมอนคนทงหล�ย ล�งของหรอทงของทสะอ�ดบ�ง ไมสะอ�ดบ�งลงในนำ� นำ�จะอดอดระอ�หรอรงเกยจดวยของนน ๆ กห�ไม ฉนใด?

ร�หล! เธอจงทำ�จตใหเสมอดวยนำ�ฉนนนแล เมอกระทบอ�รมณแลว คว�มชอบและคว�มชง จะไมส�ม�รถครอบงำ�จตเธอไดฉนนน

๓. ร�หล! เธอจงทำ�จตใหเหมอนไฟเถด เพร�ะไฟนน เมอมผทงของสะอ�ดบ�ง ไมสะอ�ดบ�ง ทงอจจ�ระ ปสส�วะบ�งฯ ไฟจะรสกอดอดระอ�หรอรงเกยจดวยสงนน ๆ กห�ไม ฉนใด?

ร�หล! เมอเธอทำ�จตใหเหมอนดวยไฟอย ก�รกระทบกบสงทชอบและชงกยอมจะไมปรงแตงใหจตแปรปรวนได ฉนนน

๔. ร�หล! เธอจงทำ�จตใหเหมอนลมเถด เพร�ะลมนนยอมพดไปถกตองของสะอ�ดบ�งไมสะอ�ดบ�ง พดถกอจจ�ระ ปสส�วะบ�ง ๆ ลมจะรสกอดอนระอ�หรอรงเกยจตอสงเหล�นนกห�ไม ฉนใด?

ร�หล! เมอเธอทำ�จตใหเหมอนดวยลมอย ก�รกระทบกบสงทชอบและชงยอมจะไมปรงแตงใหจตของเธอแปรปรวน ไดฉนนน

๕. ร�หล! เธอจงทำ�จตใหเหมอนอ�ก�ศเถด เพร�ะอ�ก�ศนนไมตงอยในทไหน ฉนใด?

ร�หล! เมอเธอทำ�จตใหเหมอนดวยอ�ก�ศอยตลอดเวล�

แลว เมอกระทบกบอ�รมณยอมจะไมเกดคว�มชอบและคว�มชงขนได ฉนนน"

มห�ร�หโลว�ทสตร ๑๓/๑๒๖

ผทมทฐ ม�นะ อตต� และโทสะจรต น�จะลองนำ�เอ�คำ�สอน ในพระสตรน ไปใชเปนประจำ� เพอลดคว�มโทมนส นอยใจหรอขดเคองใจ เมอเหนว�ผอนลวงเกนแลว ทำ�ใหเกดคว�มไมสบ�ยใจ หงดหงดหรอรำ�ค�ญใจ

แมทำ�ไมไดเดดข�ดต�มพระสตรน ถ�เร�ไดหดทำ�อยเสมอ ๆ มสตสมปชญญะระวงจต ไมปลอยไปต�มอ�รมณทม�กระทบ จตของเร�กจะสงบ นนกคอจดหม�ยปล�ยท�งของคว�มสขททกคนปร�รถน� แมไดรบเพยงครงคร�ว กนบว�ประเสรฐสดแลว

การทำาบญ ชวยให ไดทพงจตเข�ถง สวรรค ทนต�เหนยอดบญแท ถงได แลวใจเยนดบทกขเขญ เปนสข ท ก

คนวน

หลกใหญสำ�หรบเทยบเคยง ๔ (ฝ�ยธรรมะ)

พระพทธเจา ประทบอย ณ อ�นนทเจดย ใกลโภคนคร ไดตรสถงมห�ประเทศ ๔ สำ�หรบสอบสวนเปรยบเทยบ หลกคำ�สอนของพระพทธเจ� คอ

ห�กมภกษกล�วว�

๑. ข�พเจ�ไดฟงม�จ�กพระพทธเจ�ว� นเปนธรรม นเปนวนย นเปนคำ�สอนของพระพทธเจ�

๒. ในวดโนนมสงฆอย พรอมดวยพระเถระ ข�พเจ�ไดฟงม� เฉพ�ะหน�สงฆนนว� นเปนธรรม นเปนวนย นเปนคำ�สอนของพระพทธเจ�๓. ในวดโนนมพระเถระอยม�ก เปนผร เป นผช ำ�น�ญ ทรงธรรม ทรงวน ย น เป นวน ย น เป นค ำ�สอนของพระพทธเจ�๔. ในวดโนนมพระเถระอยองคหนง เปนผรเปนผช ำ�น�ญ ทรงธรรมทรงวนย ข�พเจ�ไดฟงม�เฉพ�ะหน� พระเถระรปน น ว � น เ ป น ธ รร ม น เ ป น ว น ย น เ ป น ค ำ� ส อ น ข อ งพระพทธเจ�

เมอไดฟงม�ดงน จงอย�ชนชมหรอคดค�น แตจงเรยนขอคว�มและถอยคำ�เหล�นนใหด แลวจงสอบสวนดในพระสตรและเทยบเคยงดในพระวนย ถ�ลงและเข�กนไมได พงทร�บเถดว� นมใชคำ�สอนของพระพทธเจ� ท�นจำ�ม�ผดแลวจงทงเสยเถด

สญเจตนยวรรค ๒๑/๑๙๕

พระพทธดำ�รสตอนน เปนหลกในก�รเตอนสตอย�งดสำ�หรบผทม

"สทธ�จรต" คอมคว�มเชอเปนทนเดมอยกอน ใครพดว�อะไร?

อย�งไร? กมกจะ "เช อคำ�" อย�งหลบต�ปดห ผลทต�มม�กคอ นอกจ�กจะเสยเวล�แลว ยงอ�จจะถกหลอกเอ�อกดวย เพร�ะไมว�ยค

ไหน กมกจะมคนประเภท "มอถอส�ก ป�กถอศล" แอบแฝงเข�ม�อยเสมอ

ก�รมหลกฐ�นไวสำ�หรบเทยบเคยง ยอมจะเกดผลดไมว�ในก�ลไหน ๆ หลกก�รนมใชว�จะใชไดเฉพ�ะท�งธรรมะเท�นน แมท�งโลก ๆ กใชไดด เพร�ะม "ข�วลอ" เกดขนเปนครงคร�วอยเสมอ ๆ

ก�รมคว�มดแลวอวดคนอนทำ�ใหค�ของคว�มดลดลง และไมบรสทธ

ทรงใหภกษรคณและตอบแทนคณคน

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะภกษทงหล�ย ถงเรองสนขจงจอกแกตวหนง ทเข�ม�อ�ศยอยในวด แลวทรงนำ�เอ�ม�เปนขอเปรยบเทยบ ในเรองคว�มกตญญรคณ และ คว�มกตเวท คอ ตอบแทนคณไวดงน

"ภกษทงหล�ย! คว�มกตญญบ�งอย�ง และ คว�ม

กตเวทบ�งอย�ง พงมในสนขจงจอกแกตวนน แตคว�มกตญญบ�งอย�ง และคว�มกตเวทบ�งอย�ง ไมพงมในภกษบ�งรป ผกฏญ�ณว�เปนศ�กยบตรในธรรมวนยนเลย

เพร�ะเหตนน เธอจงปฏบตอย�งนว� เร�จะเปนผกตญญ เร�จะเปนผกตเวท คว�มอปก�ระแมเลกนอย ทผอนกระทำ�แลวในเร� จะไมเสอมห�ยไป

ภกษทงหล�ย! เธอทงหล�ยจงปฏบตอย�งนแล"

สค�ลสตร ๑๖/๓๐๗

เรองคว�มรคณและตอบแทนคณน พงเหนพระส�รบตรเปนตวอย�ง แมร�ธะใสบ�ตรเพยงทพพเดยว ท�นกยงไมลมคณ รบเปนผบวชใหเมอแก

พระอสสชสอนธรรมะโดยยอ ใหพระส�รบตรบรรลธรรมขนตน ตอม�ท�นกไมเคยลมคณ แมภ�ยหลงไดเปนพระอครส�วกเบองขว� ท�นกไมลมคณของพระอสสช เมอทร�บว�พระอสสชอยท�งทศไหน ท�นกนอนหนศรษะไปท�งทศนนตลอดม�

นบว�เปนขอปฏบตทควรแกก�รยกยอง และถอเอ�เปนตวอย�งได

คว�มรคณและตอบแทนคณ ถอว�เปนคณธรรมพนฐ�นของคน ถ�ผใดข�ดธรรมะ ๒ ขอนแลว กหวงคว�มเจรญก�วหน�ในคณธรรมขออน ๆ ไดย�ก

ดงนน พอแมหรอผปกครองควรจะรบปลกฝงคว�มกตญญและกตเวท ลงในจตใจของลกเสยแตเมอเย�ววย กอนทจะใหวช�หรอคว�มรแขนงใด ๆ

เพร�ะถ�เดกข�ดคว�มกตญญเพยงประก�รเดยว คณธรรมขออน ๆ กไมเกด เมอข�ดคณธรรมเสยแลว คว�มรทงหล�ยกอ�จกล�ยเปนพษได เหมอนมดไมมฝก

แตก�รปลกฝงคว�มกตญญ หรอคณธรรมใด ๆ ลงในจตใจของเดก ชนดทไดผลแนนอนจะไมเปน "หอกข�งแคร" คอยทมตำ�ผสอนนนกคอ ผสอนหรอผแนะจะตองเปนผนำ�ทด ใหเดกไดเหนเปนตวอย�ง ทประทบใจดวย

ผลขตกรรม

พระพทธเจา ประทบอย ณ ป�ว�รกอมพวน เมองน�ลนท� หวหน�หมบ�นชอ อสพนธ ไดไปเฝ�และไดทลถ�มปญห� ถงคนทต�ยไปแลว ว�พระพทธองคส�ม�รถทำ�ใหคนเหล�นน ไปเกดในสวรรคทงหมดไดหรอไม พระพทธองคทรงยอนถ�มว�

"อสพนธ! เร�จะขอถ�มท�น คนบ�งคนในโลกน เปนผฆ�

สตว ลกทรพย ผดก�ม พดเทจ พดสอเสยด พดคำ�หย�บ พดเพอเจอ โลภม�ก พย�บ�ท และเหนผด มห�ชนไดประชมกนแลวสวดวงวอนว� ขอใหคนนเมอต�ยไปแลว จงไปเกดในสวรรคเถด คนทไมมกศลกรรมบถผน เมอต�ยแลวจะไปเกดในสวรรค ไดหรอไม?"

"ไมได พระเจ�ข�" "อสพนธ! เปรยบเหมอนคนโยนกอนหนใหญ ลงไปใน

แมนำ�ลก แลวมห�ชนพ�กนสวดออนวอน ขอใหกอนหนลอยขนม� กอนหนจะลอยขนม�ต�มเสยงสวดวงวอนหรอไม?"

"ไมลอยขนม� พระเจ�ข�" "อสพนธ! ฉนนนเหมอนกน ผใดไมรกษ�กศลกรรมบถ

๑๐ เมอต�ยไปยอมตองตกนรก เสยงออนวอนของมห�ชน กไมอ�จจะชวยอะไรใครได

เชนเดยวกน คนบ�งคนในโลกน รกษ�กศลกรรมบถ ๑๐ ม

ก�รไมฆ�สตว เปนตน เมอต�ยไปกยอมไปเกดในสวรรค แมมห�ชนจะพ�กนสวดออนวอน ใหผต�ยไปเกดในนรก เข�กตองไปเกดในสวรรค ต�มกศลกรรมบถของเข� เปรยบเหมอนคนเทนำ�มนลงในแมนำ� แมมห�ชนจะสวดออนวอน ใหน ำ�มนจมลง นำ�มนยอมจะลอยขน ไมจมลงใตนำ�กฉนนน"

ภมกสตร ๑๘/๓๔๒

พระสตรนแสดงว� "ววใคร กเข�คอกใคร" เปนหลกคำ�สอนทพนสมย คอ ไมขนกบก�ลสมย เข�ลกษณะทว� "ทำ�ดไดดเอง ทำ�ชวไดชวเอง" ใครสรรเสรญหรอส�ปแชงใหใครดหรอชวไมไดเลย

คนทเหนว�คำ�สอนของพระพทธเจ�ล�สมย คร ำ�คร งมง�ย ไรเหตผลนน ลวนแตเปนคนทไมรหลกกฎแหงกรรมของพระพทธศ�สน�อย�งถกตอง

พอเหนช�วพทธบ�งคน ไหวกร�บสงศกดสทธต�ง ๆ กเลยเหม�เอ�ว� พระพทธศ�สน�สอนใหคนงมง�ย แทจรงเปนเพร�ะคนเหล�นนยงเข�ไมถงคำ�สอนของศ�สน� จงตองอ�ศยสงอน ๆ เข�ชวย "เผอเหนยว" ไวกอน กเชนนนเอง

ศกษ�ธรรมผดเหมอนจบงพษทห�ง

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะภกษทงหล�ยว� "ภกษทงหล�ย! บรษเปล�บ�งพวกในธรรมวนยน ยอม

เล�เรยนธรรม คอ สตตะ (พระสตร) เคยยะ (คำ�รอยกรอง) เวยย�กรณะ (คำ�รอยแกว) ค�ถ� (คำ�ฉนท) อท�น (ก�รเปลงคำ�พดดวยคว�มเบกบ�นใจ) อตวตตกะ (ก�รยกหวขอธรรมขนอธบ�ยแลวสรป) ช�ดก (อดตช�ตของพระพทธเจ�) อพภธรรม (ธรรมทน�อศจรรย) เวทลละ (ก�รถ�ม-ตอบ)

บรษเปล�เหล�นน เล�เรยนธรรมนนแลว ยอมไมไตรตรอง

เนอคว�มแหงธรรมนนดวยปญญ� ธรรมเหล�นน ยอมไมสมควรแกบรษเปล�เหล�นน เข�เหล�นนยอมเปนผขมผอน โออวด ยกตวเหตเพร�ะเรยนธรรมเหล�นนไมด จงไมเปนประโยชน แตเปนไปเพอทกขสนก�ลน�น เพร�ะเหตไร?

ภกษทงหล�ย! เหมอนบคคลตองก�รห�งพษ เทยวเส�ะ

ห�งพษอย เข�พบงพษตวใหญ แลวเข�จบทห�งของมน งพษไดแวงกดบคคลนนถงต�ย หรอทกขป�งต�ย ขอนนเพร�ะเหตใด?

ภกษทงหล�ย! ก�รเล�เรยนธรรมเหล�นน ดวยก�รไม

ไตรตรองดวยปญญ� ธรรมเหล�นนยอมกอใหเกดทกข เหมอนจบงพษทห�ง ฉะนน"

อลคททปมสตร ๑๒/๒๑๗

พระพทธศ�สน� มหลกคำ�สอนทกว�งขว�งม�ก จนทำ�ใหบ�งคนทอใจ ในก�รศกษ�และปฏบต แตถ�เร�รวธแลว มนกจะเหนว�ไมม�กหรอลำ�บ�ก ไมว�ในก�รศกษ�หรอปฏบต

แมแตของใชบ�งอย�งทเปนวตถ ทง ๆ ทเหนเข�ใชกนอย บ�งคนกยงใชไมเปน เกดอนตร�ยกมอยเสมอ แตถ�เร�ศกษ�วธใชใหถกตอง กจะมแตคณไมมโทษ

หลกคำ�สอนของพระพทธเจ�กเชนเดยวกน ถ�เร�รหลกว�ธรรมะขอไหนควรใชกอน ขอไหนควรใชหลง มนกจะมแตคณไมมโทษ

แตถ�เร�ปฏบตไมถกวธ มนกอ�จเกดโทษได และทเกดโทษนนกมใชว� ธรรมะใหโทษ แตเปนโทษทเร�ใชไมถกเอง เชน รธรรมะแลว กเทยวคยทบถม ดหมนคนอน รงเกยจคนอน เอ�เปรยบคนอน เปนตน

ธรรมของคนดและของคนชว

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะพระภกษทงหล�ยถงเรอง ธรรมของคนด (สปปรสธรรม) และ ธรรมของคนชว (อสปปรสธรรม) พอสรปไดว�

ธรรมะของคนชว คอ

๑. ผออกบวชจ�กสกลสง๒. ผออกบวชจ�กสกลใหญ๓. ผมคนรจก มยศ

๔. ผมล�ภ๕. ผมก�รศกษ�ม�ก๖. ผทรงจำ�วนย๗. ผเปนนกพดธรรมะ๘. ผอยป�๙. ผนงหมผ�บงสกล๑๐. ผถอบณฑบ�ต๑๑. ผอยโคนไม๑๒.ผอยป�ช�๑๓.ผไดรปฌ�นท ๑ ถงท ๔๑๔.และผทไดอรปฌ�นท ๑ ถงท ๔ รวม ๒๐ พวก

ใน ๒๐ พวกนทเปนคนชว คอ มกจะยกตนขมขผอน เพร�ะ

เหตทตนอยใน ๒๐ พวกนน อย�งใดอย�งหนง หรอ หล�ยอย�งกได จดว�เปนอสปบรษ คอ คนชวทงสน

สวนคนด ยอมพจ�รณ�เหนว� คว�มโลภ คว�มโกรธ และคว�มหลง ยอมไมอ�จหมดไปไดเพร�ะก�รอยหรอไดฐ�นะ ๒๐ ประก�รนน ถงแมไมอยในฐ�นะทง ๒๐ นน แตเปนผปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ปฏบตชอบ ประพฤตตนสมควร คนทงหล�ยกตองบช�สรรเสรญในทนน คนดนนเข�ปฏบตแตภ�ยใน (คอไมโออวด ยกตว) ไมยกตน ไมขมผอน เพร�ะคว�มเปนผมฐ�นะ ๒๐ นน นคอธรรมของคนด

สปปรสสตร ๑๔/๑๑๓

คำ�ว� "ธรรม" ในหวเรองน เปนของหรอสงกล�ง ๆ ยงไมจดว�ดหรอชว จงใชคำ�ว� "ธรรมของคนดและของคนชว" ตอม�เร�ไดดทก�รกระทำ� หรอฟงคำ�ทเข�พดแลวจงจะตดสนใจไดว� สงนนดหรอชว

ในพระสตรน ท�นยกเอ�ผทอย หรอไดคณธรรมนน ๆ ใน ๒๐ ประเภทม�เปนตวอย�งว� แมผทถงฐ�นะ ๒๐ พวกนนแลว กมไดเปนประกนว� จะเปนคนดหรอคนชวเสมอไป จะตองมก�รละคว�มโลภ คว�มโกรธ และคว�มหลงประกอบดวย

พระสตรน น�จะเปนตวอย�งทด ใหช�วพทธทมสทธ�จรต เหนพระอยป� อยเข� อยป�ช� นงหมผ�สกรก ทำ�สม�ธไดถงขนฌ�นต�ง ๆ ว�เปนผทหมดกเลสตณห�แลว บ�งทท�นอ�จมกเลสตณห�ม�กกว� พระทอยในกรงบ�งรปเสยดวยซำ�ไป

ปฏจจสมปบ�ทเปนธรรมลกซง

พระพทธเจา ประทบอย ณ นคมกมม�สะทมมะ เมองกร แควนกรรฐ พระอ�นนทไดกร�บทลว�

"น�อศจรรยนก พระเจ�ข�" ปฏจจสมปบ�ท นเปนธรรมลกซง ทงมกระแสคว�มลกซง แตถงอย�งนนกปร�กฏเหมอนเปนธรรมง�ย ๆ แตข�พระองค"

พระพทธองคตรสห�มในทนทว�

"อ�นนท! เธออย�พดอย�งน อ�นนท! เธออย�พดอย�งน ปฏจจสมปบ�ทนเปนธรรมลกซง ทงมกระแสคว�มลกซง เพร�ะไมรไมตรสร ไมแทงตลอดธรรมน หมสตวนจงเปนเหมอนเสนด�ยทยง เปนเหมอนกลมเสนด�ยทเปนปม เปนเหมอนหญ�มงกระต�ยและหญ�ปลอง ยอมไมผ�นพนอบ�ย และก�รเวยนว�ย

อ�นนท! เมอภกษเกดคว�มพอใจบอย ๆ ในสงอนเปนทตงของคว�มยดมนถอมนอย ตณห�ยอมเกดขน เพร�ะตณห�เปนเหต จงเกดอป�ท�นเปนผล เพร�ะอป�ท�นเปนเหต จงเกดภพเปนผลฯ อย�งน

อ�นนท! เมอภกษเหนโทษบอย ๆ ในสงทงหล�ยอนเปนเหตแหงคว�มยดมนถอมน ตณห�ยอมดบเพร�ะตณห�ดบอป�ท�นจงดบ เพร�ะอป�ท�นดบภพจงดบฯ คว�มดบแหงกองทกขทงมวลน ยอมมดวยอ�ก�รอย�งน"

นท�นสตร ๑๖/๑๐๑

พระสตรนมเร องทน�คด คอ พระพทธองคทรงหมดกเลสแลว สวนพระอ�นนทท�นยงไมหมดกเลส ท�นไดแคพระโสด�บนเท�นน ก�รมองปฏจจสมปบ�ท จงเปนก�รมองคนละแง คอพระพทธองคทรงมองตลอดส�ย แตพระอ�นนทท�นอ�จมองจดใดจดหนง ต�มเยยงของคนทยงไมหมดกเลส

จ�กคว�มคดอนน ทำ�ใหเร�ไดตวอย�งต�ง ๆ หลกฐ�นต�ง ๆ แมในพระไตรปฎก มกจะมผแสดงคว�มเหน หรอตคว�มธรรมะต�ง ๆ กนไป เพร�ะขนอยกบคณธรรมในใจ คว�มรและประสบก�รณต�ง ๆ

ดงนน ก�รตคว�มธรรมะ จงควรทจะยดหลกฐ�นในพระไตรปฎกเปนแนว มฉะนนกจะเกดก�รแตกแยก และไมอ�จจะห�ขอยตได คว�มปร�รถน�ดกเลยกล�ยเปนผลร�ยใหมอทส�มไดประโยชน แบบตงใหก�กน ฉะนน

วธแกคว�มกลว

พระพทธเจา ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ พร�หมณช�ณโสณ ไดเข�ไปเฝ�และทลถ�มปญห�ว� ภกษอยในทสงบสงดในป� หรอ ป�เปลยวและโดดเดยว ย�กทจะอยได หรอ ย�กทจะทำ�จตใหเปนสม�ธได

พระพทธเจ�ทรงเล�คว�มหลงของพระองค คร งเปนพระโพธสตวกอนทจะไดตรสรว � ทรงเคยอยในป�และป�เปลยวม�แลว แตเพร�ะทรงมก�ย ว�จ� และใจ สะอ�ดสจรต มร�คะและนวรณ ๕ สงบระงบแลว จงไมมคว�มหว�ดกลวแลว หรอเกดคว�มหว�ดกลว เมออยในป�หรอป�เปลยวเชนกน

ในตอนท�ยสตร พระพทธองคทรงเล�เปนเชงแนะก�รแกคว�มหว�ดกลวว�

ถ�คว�มหว�ดกลวเกดขนในขณะทกำ�ลงเดนอย จะไมทรงยน ไมทรงนง และไมทรงนอนเลย จะทรงเดนจนกว�คว�มหว�ดกลวจะห�ยไป

ถ�คว�มหว�ดกลวเกดขนในขณะทกำ�ลงยนอย จะไมทรงเดน ไมทรงนง และไมทรงนอนเลย จะทรงยนจนกว�คว�มหว�ดกลวจะห�ยไป

ถ�คว�มหว�ดกลวเกดขนในขณะทกำ�ลงนงอย จะไมทรงนอน ไมทรงยน และไมทรงเดนเลย จะทรงนงอยจนกว�คว�มหว�ดกลวจะห�ยไป

ถ�คว�มหว�ดกลวเกดขนในขณะทกำ�ลงนอนอย จะไมทรงนง ไมทรงยน และไมทรงเดนเลย จะทรงนอนอยจนกว�คว�มหว�ดกลวจะห�ยไป

ภยเภรวสตร ๑๒/๒๖-๓๒

พระสตรน ทรงแสดงว�ผทไมมคว�มบรสทธท�ง ก�ย ว�จ� และใจ เปนผทศล มคว�มปร�รถน�ล�มก หลงล�ภยศชอเสยง แลวหลบเข�ไปอยในป�หรอป�เปลยว เพอหวงคว�มนยมเปนคนขลง หรอเพอเรยกรองศรทธ�

บคคลประเภทน ยอมเรยกรองคว�มหว�ดกลว หรอภยอนเกดจ�กป�และป�เปลยวไดรอยแปด

สวนผทมจตใจเสยสละ ล�ภ ยศ สรรเสรญ ไดอย�งแทจรงแลว ยอมจะไมมคว�มหว�ดกลวสงใด ๆ เลย แมจะเกดขนบ�งบ�งครง เพร�ะจตยงไมหลดพน กส�ม�รถจะระงบและขมคว�มหว�ดกลวได โดยอ�ศยบ�รมธรรมชวย ทตนไดประพฤตม�ดแลว เปนตน

ก�รระงบคว�มกลว ดวยวธหน�มยอกเอ�หน�มบงคอ เมอเกดคว�มหว�ดกลวขนในอรย�บถใด ๆ กใหอยในอรย�บถนน ๆ จนกว�จะ

ห�ยหว�ดกลวจงคอยเปลยนไปอรย�บถอน ถ�ไมห�ยกไมเปลยน ผทมคว�มกลวน�จะลองเอ�ไปปฏบตด

อนคว�มกลวใด ๆ ของมนษยในโลกน ทจะยงไปกว�คว�มต�ยเปนไมมแลว เมอคนเร�ส�ม�รถปลงภ�ระในคว�มต�ยของตนไดแลว คว�มกลวในสงอนยอมจะหมดไปเอง เพร�ะสงใด ๆ ในโลกลวนแตสนสดลงทคว�มต�ยทงสน

ดงนน ก�รเจรญมรณสสต คอก�รระลกถงคว�มต�ย จงเปนอบ�ยหนงในหล�ยอย�ง ทจะชวยบรรเท�คว�มหว�ดกลวไดอย�งด ขอสำ�คญคอจะตองทำ�ใหจรงจง และทำ�อยสมำ�เสมอ

เมอเร�กำ�จดคว�มกลวต�ยลงไดเพยงอย�งเดยว คว�มกลวส�ยอน ๆ กกล�ยเปนเรองเลกไปหมด เพร�ะคว�มต�ยมนเปนคว�มสนหวงของทกสงในโลก

ภกษอยรปเดยว เปนเหมอนพรหมอยสองรป เปนเหมอนเทวด�

อยดวยกนม�ก�กว�ส�มรปขนไป เปนเหมอนช�วบ�นยอมมแตคว�มโกล�หลม�กขนฉะนน ภกษจงควรอยแตผเดยว

ยถ� พรหม� ตถ� เอโก ยถ� เทโว ตถ� ทเว

ยถ� ค�โม ตถ� ตโย โกล�หลำ ตตตตรำ

ยโสชเถรค�ถ� ๒๖/๓๐๐

สงทเปนปฏปกษตอกน

พระพทธเจา ประทบอย ณ กฏ�ค�รศ�ล� ป�มห�วน เมองเวส�ล พวกเจ�ลจฉวเปนอนม�ก ขนย�นอย�งดมเสยงอออง เข�ไปเฝ�พระพทธองค พระเถระหล�ยรป รว�เสยงเปนปฏปกษตอฌ�น และพระพทธองคทรงสรรเสรญ คว�มมเสยงเบ� จงพ�กนหลบไปอยทป�โคสงคส�ลท�ยวน

พระพทธองคทรงเหนภกษบ�งต� จงตรสถ�ม เมอทรง

ทร�บแลว ตรสอนโมทน� และทรงแสดงสงทเปนปฏปกษตอกน ๑๐ ประก�ร คอ

๑. ผยนดในก�รคลกคลกบหมคณะ ยอมเปนปฏปกษ กบผยนดในทสงด๒. ก�รประกอบไวซ งสภนมต ยอมเปนปฏปกษ ก บผประกอบไวซงอสภนมต๓. ก�รดมหรสพเปนข�ศก ยอมเปนปฏปกษ กบผสำ�รวมอนทรย๔. ก�รตดตอกบม�ตค�ม ยอมเปนปฏปกษ กบผพระพฤตพรหมจรรย๕. เสยง ยอมเปนปฏปกษ ตอปฐมฌ�น๖. วตกและวจ�ร ยอมเปนปฏปกษ ตอทตยฌ�น๗. ปต ยอมเปนปฏปกษตอ ตตยฌ�น๘. ลมอสส�สะและปสส�สะ ยอมเปนปฏปกษ ตอจตตถฌ�น

๙. สญญ�และเวทน� ยอมเปนปฏปกษ ตอสญญ�เวทยตนโรธสม�บต๑๐. ร�คะ ยอมเปนปฏปกษ ตอโทสะ

เธอทงหล�ย จงเปนผไมมปฏปกษเถด พระอรหนตทงหล�ย เปนผไมมปฏปกษ เพร�ะเปนผหมดปฏปกษแลว

กณฏกสตร ๒๔/๑๓๗

ก�รปฏบตธรรม ทจะใหไดผลอย�งรวดเรว ควรทจะตองคำ�นงถง "สงทเปนปฏปกษ" ตอองคธรรมขอนน ๆ ดวย มฉะนนก�รปฏบตกจะล�ช� ทำ�ใหเสยเวล� และจะนำ�พ�ใหเกดคว�มเบอหน�ย เปนผลต�มม�อกดวย

ทงนกเพร�ะว� ง�นท�งจตเปนง�นละเอยดออน ตองใชปญญ�ทสขมคมภรภ�พ จงจะเอ�ชนะข�ศก (กเลส) ได ถ�มวแตตอสข�ศกหล�ยด�น โอก�สทจะชนะมน กเปนไปไดย�ก หรออ�จแพมนกได ผปฏบตธรรมทฉล�ด จงไมควรทจะมองข�มปญห�นไป

หลกก�รฟงคำ�พดของผอน

พระพทธเจาประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ครงนนแล ทรงเรยกภกษทงหล�ยม�แลว ไดตรสว�

"ภกษทงหล�ย! ท�งแหงถอยคำ�ทบคคลอน จะพง

กล�วกะพวกเธอมอย ๕ ประก�ร คอ

๑. กล�วโดยก�ลอนสมควรหรอไมสมควร๒. กล�วดวยเรองจรงหรอไมจรง๓. กล�วดวยคำ�ออนหว�นหรอหย�บค�ย๔. กล�วดวยคำ�มประโยชนหรอไรประโยชน๕. กล�วดวยจตเมตต�ภ�ยในหรอประสงคร�ย

ภกษทงหล�ย! เมอผอนจะพดดวยประก�รใด ๆ กต�ม

พวกเธอพงตงจตอย�ใหแปรปรวน เร�จะไมพดจ�ทล�มก เร�จะสงเคร�ะหผอนดวยสงทเปนประโยชน เร�จะตองมเมตต�จต ไมมคว�มโกรธภ�ยในใจ เร�จะแผเมตต�จตไปใหบคคลนน เร�จะตองแผเมตต�จตไปไมมประม�ณ ไมมเวร ไมมพย�บ�ทไปตลอดโลก ทกทศทกท�ง

ภกษทงหล�ย! ห�กจะมพวกโจรผมคว�มประพฤตตำ�ช�

เอ�เลอยทมทจบสองข�ง ม�เลอยอวยวะนอยใหญในร�งก�ยของเธอ ดวยก�รกระทำ�ของพวกโจรนน ภกษหรอภกษณรปใดมจตคดร�ยตอโจรเหล�นน ภกษหรอภกษณรปนนไมชอว�เปนผทำ�ต�มคำ�สงของเร� เพร�ะเหตทอดกลนไวไมไดนน

ภกษทงหล�ย! แมเพร�ะเหตนน พวกเธอพงปฏบตอย�งน

ว� จตของเร�จะไมแปรปรวน เร�จะไมพดคำ�ทล�มก เร�จะอนเคร�ะหผอนดวยสงเปนประโยชน เร�จะมเมตต�จต ไมมคว�มโกรธภ�ยใน เร�จะแผเมตต�จตไปถงบคคลเหล�นน และบคคลทวไปอนไพบลย ใหญยง ห�ประม�ณมได ไมมเวร ไมม

พย�บ�ทไปตลอดโลก ทกทศทกท�ง ซงเปนอ�รมณของจตนน ดงน."

กกจปมสตร ๑๒/๒๑๐

พระสตรน ทรงมงใหส�วกรบฟงคำ�พดของคนอนทกประเภท ไมว�จะพดดหรอพดร�ย ออนหว�นหรอหย�บค�ย ใหเร�มจตเมตต�อยตลอดเวล� หกห�มโทสะเมอไดฟงคำ�หย�บค�ย หรอไมเปนทสบอ�รมณ เพอระงบเวรอนจะเกดจ�กคว�มอ�ฆ�ตพย�บ�ทนน

ทรงสงสอนถงกบว� ถ�มพวกโจรม�เลอยทองไสของเร�อย แมจะเจบปวดเจยนข�ดใจต�ย กยงตองแผเมตต�จตใหพวกโจร จะปวยกล�วไปไยถงคำ�พดทไมเจบปวดร�งก�ยเล� ห�รกเร�มจตคดโกรธแมแตนอยหนง เร�กไมไดชอว�เปนศษยของพระพทธเจ�

คำ�สอนตอนน ถ�ใครพย�ย�มปฏบตต�มไดในช�ตนกจะไมมภยเวรเลย ถ�ลวงลบดบขนธ กหวงสคต โลก สวรรค ไดแนนอน แตขอสำ�คญมนทำ�ย�กนส จะทำ�อย�งไร? กตอบไดแบบ "กำ�ป นทบดน" ว� ตองทำ�บอย ๆ ทำ�ใหม�ก ๆ เมอเร�ทำ�บอยทำ�ม�ก คว�มย�กมนกจะหมดไป ไมเชอกลองด

เรองคว�มดคว�มชว ใคร ๆ กรกนอยเตมอกว� ทำ�ดแลวตองไดดแน ทำ�ชวแลวมนกตองไดรบผลของคว�มชวแน แตมนไปย�กทใจมนไมอย�กทำ�ด แถมยงยนดในก�รทำ�ชวเสยอก

ในท�งพระท�นจงว� ธรรมช�ตของจตมนชอบคดในท�งตำ� เหมอนนำ�ยอมมปกตชอบไหลลงสทตำ�เสมอ แตเพร�ะเร�รว� คว�มดมผลเปนคว�มสข คว�มชวมผลเปนคว�มทกข คนเร�จงตองฝนใจทำ�คว�มด และฝนใจละเวนไมทำ�ชว ทงนและทงนนกเพร�ะคนเร�มคว�มรกตน หวงเพอใหตนมคว�มสข ดงนแล.

ก�รอยรวมกบคนผไมเสมอกน นำ�คว�มทกขม�ใหทกโข สม�นสำว�โส

ก�รปฏบตธรรมทใหผลต�งกน

พระพทธเจาประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะภกษทงหล�ย ถงก�รปฏบตธรรมะ ทไดรบผลต�งกน ทงในปจจบนและอน�คต พอสรปใจคว�มไดว�

๑. ก�รปฏบตธรรม มสขในปจจบน แตมทกขเปนผล

ตอไป คอ ผทไมเหนโทษของก�ม ยอมดมดำ�ในก�ม เมอต�ยไปยอมเข�ถงนรก ไดรบทกขเผดรอนส�หส

๒. ก�รปฏบตธรรม มทกขในปจจบน และมทกขเปนผลตอไป คอ ผทประพฤตตนทรม�นก�ยดวยประก�รต�ง ๆ อย�งพวกเดยรถยเปนตน เมอต�ยไปยอมเข�ถงนรก ไดรบทกขเผดรอนส�หส

๓. ก�รปฏบตธรรม มทกขในปจจบน แตมสขเปนผลตอไป คอผทมร�คะแรงกล� ไมโทสะแรงกล� มโมหะแรงกล� แตตองอดกลนอดทนเมอกระทบกบคว�มทกขนน ตองรองไห นำ�ต�นองหน� แตรกษ�ศลรกษ�พรหมจรรยไวได อย�งบรสทธบรบรณ เมอต�ยไปยอมไปสสคต โลก สวรรค

๔. ก�รปฏบตธรรม มสขในปจจบนและมสขเปนผลตอไป คอผทมร�คะไมแรงกล� มโทสะไมแรงกล� มโมหะไมแรงกล � ไมต องได รบทกข เวทน�ในก�รประพฤตธรรม ก�รปฏบตธรรม กก�วหน�โดยลำ�ดบ เมอต�ยไปยอมไปสสคต โลก สวรรค .

จฬธรรมสม�ท�นสตร

พระสตรน เปนหลกฐ�นแสดงว� ก�รปฏบตธรรมของแตละคนไมเหมอนกน ทงนกขนอยกบผลกรรม ทงในอดตและปจจบน หรอทเรยกว� "บ�รม" ทอบรมบมนสยม�ไมเท�กน แตจดหม�ยปล�ยท�งของผปฏบต ทไดรบผลแลวกยอมเท�กน คอละกเลสตณห�ได พนทกขไดเท�กน

ดงนน ผปฏบตจงไมควรทอถอย ไมควรเปรยบเทยบกบคนทเข�มบ�รมสงกว� ถ�จะเปรยบเทยบ กควรจะเปรยบเทยบกบคนทมบ�รมตำ�กว�เร� แตเข�ส�ม�รถเอ�ชนะอปสรรค หรอสงชวร�ยจนปลอดภยม�ได

เมอเร�ไดยนหรอไดเหนแลว กจะเกดกำ�ลงใจ ในก�รทำ�คว�มดยง ๆ ขนไป เพร�ะนอกจ�กเร�จะเกดกำ�ลงใจทเขมแขงแลว ก�รทำ�ดของเร�ยงจะเปนแบบอย�งทดแกอนชนอกดวย.

คนต�บอดคลำ�ช�ง

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสปร�รภเจ�ลทธต�ง ๆ ทมคว�มคดคว�มเหนต�งกน ต�งทมเถยงกนต�มคว�มเหนของตน ๆ คร นแลวทรงนำ�เอ�เรองคนต�บอดคลำ�ช�ง ม�เล�ใหภกษทงหล�ยฟง พอสรปไดว�

มพระร�ช�องคหนง ในเมองส�วตถนในอดต ไดสงใหเรยก

คนต�บอดทงหมดใหม�ประชมกน แลวสงใหนำ�ช�งไปใหคนต�บอดเหล�นนคลำ� ครนคนต�บอดคลำ�ทวทกคนแลวพระร�ช�ไดตรสถ�มว� ช�งมลกษณะอย�งไร?

คนต�บอดเหล�นน ต�งมคว�มเหนแตกต�งกนไป ต�มแต

ทตนคลำ�พบ พอสรปได ดงน

คนต�บอดพวกทคลำ�ถกศรษะช�งตอบว�ช�งเหมอนหมอ

คนต�บอดพวกทคลำ�ถกหช�งตอบว�ช�งเหมอนกะดง

คนต�บอดพวกทคลำ�ถกง�ช�งตอบว�ช�งเหมอนผ�ล

คนต�บอดพวกทคลำ�ถกงวงช�งตอบว�ช�งเหมอนงอนไถ

คนต�บอดพวกทคลำ�ถกตวช�งตอบว�ช�งเหมอนฉ�งข�ว

คนต�บอดพวกทคลำ�ถกเท�ช�งตอบว�ช�งเหมอนเส�

คนต�บอดพวกทคลำ�ถกหลงช�งตอบว�ช�งเหมอนครกตำ�ข�ว

คนต�บอดพวกทคลำ�ถกโคนห�งช�งตอบว�

ช�งเหมอนส�กคนต�บอดพวกทคลำ�ถกห�งช�งตอบว�

ช�งเหมอนไมกว�ด

คนต�บอดเหล�นน ต�งทมเถยงกนและกนว� ช�งเปนเชนน ช�งไมไดเปนอย�งนน แลวกห�ขอยตไมได เพร�ะต�งกไมรจกช�งทแทจรง พวกลทธต�ง ๆ ทไมรจรง กมลกษณะเหมอนคนต�บอดคลำ�ช�ง ฉะนน.

กรสตร ๒๔/๑๕๔

พระสตรน ทรงแสดงถงคว�มเหนต�ง ๆ ของเจ�ลทธทงหล�ย ทมคว�มเหนไมตรงกน เหตเพร�ะ "รไมจรง" แตพระพทธองคทรงรแจงโลก จงไมมปญห�ทช�วพทธจะตองถกเถยงกนอกตอไป

แตในวงก�รภ�ยในของช�วพทธ กยงมคว�มเหนไมตรงกน อยในททว ๆ ไป ทงนเพร�ะพระพทธศ�สน�หรอคำ�สอนของพระพทธเจ� เปรยบเหมอนช�ง ผทไมรจรงทม�ศกษ�ธรรมะ กเปรยบเหมอนคนต�บอดทมคลำ�ถกช�งแตละจด แลวกถอเอ�สงทไดพบเหนว� เปนตวศ�สน�ทแท แลวต�งกถกเถยงกนว� ของฉนถกของฉนแท ของแกผดของแกเก

เหตทพทธศ�สน�แตกเปนนก�ยต�ง ๆ เปนแบบและแนวก�รศกษ� และปฏบตต�งกน ไมส�ม�รถจะลงกนไดในคว�มเหน ทง ๆ ทพระธรรมและพระวนย กเหมอนกน กดวยเหตผลทสตปญญ�ของแตละคนไมเหมอนกน คนมปญญ�นอยกมองไดในวงแคบ คนทมปญญ�ม�กกมองไดกว�งไกล

พระพทธศ�สน�เปนขมคว�มร เพอคว�มดบทกขทกว�งใหญ ย�กทปถชนคนหน�ดวยกเลสจะศกษ�ใหแตกฉ�น และรใหทวถงไดโดยง�ย

ฉะนน ผทมจตเมตต�ตอสรรพสตว ผเกด แก เจบ และต�ยรวมกน จงไมควรจะผกข�ดคว�มคดว� ของฉนถกแตผเดยว เพร�ะนอกจ�กจะเปนเหตปกปดปญญ�ของตนเองแลว ยงกอใหเกดคว�มแตกแยก ในหมพทธบรษทดวยกนอกดวย

เร�ควรยอมรบคว�มจรงว� ตร�บใดทเร�ยงไมบรรลเปนพระอรหนต ตร�บนน เชออวชช�หรอคว�มโง กยอมจะมเปนทนเดมอยบ�งไมม�กกนอย.

ก�รทำ�บญเปนก�รพฒน�จตใหสงขนบรสทธสะอ�ดและผองใสขน

แตถ�ยดและตดในบญกไมอ�จจะพนจ�กทกขทงปวงได

พระมห�กสสปผยอดสนโดษ

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�

วตถ ไดตรสยกยองพระมห�กสสป ว�เปน ยอดของผสนโดษ ดวยปจจยส ไวดงน

"ภกษท งหล�ย! ก สสปน เป นผ ส น โดษด วยจวร

บณฑบ�ต เสน�สนะ และเภสชต�มมต�มได เปนผกล�วคณแหงคว�มสนโดษ ไมแสวงห�ดวยวธอนไมสมควร เมอไมไดกไม

สะดง คร นไดกไมยนด ไมตดใจ ไมพวพน มปกตเหนโทษ มปญญ�เครองสลดออก ยอมใชสอย ยอมบรโภค

เหตนนแล พวกเธอพงศกษ�อย�งนว� เร�จกเปนผสนโดษ

ดวยปจจย ๔ ต�มมต�มได จกไมแสวงห�อนไมสมควร ภกษทงหล�ย! เร�จะสอนพวกเธอ จงต�มอย�งกสสป

หรอทำ�ตวเหมอนกสสป พวกเธอเมอฟงแลว จงทำ�อย�งนนเถด"

สนตฏฐสตร ๑๖/๒๑๖

พระมห�กสสปรปน มคณธรรมหนกแนน ทท�นถอและปฏบตไดจนตลอดชวตอย�งน�อศจรรยยง แมท�นจะชร�ภ�พแลว พระพทธองคทรงขอรอง ใหบรรเท�ลงบ�งเถด ท�นกไมยอม จงทรงถ�มถงเหตผล ท�นจงไดกร�บทลตอบว� "เพออนเคร�ะหชนรนหลง"

จ�กพระสตรน เร�จะเหนแนวปฏปท� ทพระพทธองคทรงโปรดเปนพเศษแกพระทปฏบตขดเกล�กเลสตณห� ทเรยกว� "พระป�" หรอ "พระธดงค" กไดแกพระฝ�ยวปสสน�ธระนนเอง

โดนนยน ผทหวงจะใหเปนทยกยองสรรเสรญ ของพระพทธเจ� กจงเอ�อย�งพระมห�กสสปเถด และเร�กส�ม�รถทจะประยกตเอ�ม�ปฏบตไดทงช�ววดและช�วบ�น นนคอหลกก�รสนโดษ คอ คว�มพอใจต�มทม และยนดต�มทได ถ�เร�ทำ�ต�มได อยทไหนเร�กมคว�มสขทนน

ทกวนน ช�วพทธเร�ไมข�ดแคลนตำ�ร� หรอคนทจะสอนเลย แตเร�ข�ดแคลนคนทจะทำ�ต�มคำ�สอนของพระพทธเจ�ยงนก ขอใหเร�เปนหนง ในท�นเหล�นน ทจะทำ�ตวอย�งไวใหลก ทำ�ถกไวใหหล�นไดชนชม

เมอเร�ลวงลบไปแลวสมต�มปณธ�นของท�นพระมห�กสสป แมว�ท�นจะมอ�ยยนเพยง ๑๒๐ ป ท�นกไมเคยเปลยนจดยนของท�นเลย แมพระพทธเจ�จะตรสขอกต�ม ส�ธ...

พระก�ยพระพทธเจ�เหมอนพระส�วก

พระพทธเจ� ประทบอย ณ สวนอมพวน ของหมอชวก โกม�รภจจ เมองร�ชคฤห เพอแกขอของใจของบ�งท�นทว� พระก�ยของพระพทธเจ� จะเหมอนกบของคนทวไปในสมยนน หรอไม บ�งท�นกว�ไมเหมอน บ�งท�นกว�เหมอน ยงห�เปนทยตไม แตในพระสตรน ไดแสดงหลกฐ�นทน�เชอ ว�พระก�ยของพระพทธเจ�เหมอนกบของส�วกทวไป

เร องโดยยอมว� คนวนหนงเดอนหง�ยแจมด พระเจ�อช�

ตศตรไดชวนหมอชวกโกม�รภจจ ไปเฝ�พระพทธเจ�เปนคร งแรก ขณะทเสดจไปถงนน พระพทธเจ�กำ�ลงประทบอยในทประชมพระสงฆ ๑,๒๕๐ รป พระเจ�อช�ตศตรไมทรงทร�บว�องคไหนคอพระพทธเจ� ตองตรสถ�มหมอชวกว�

"ชวกผสห�ย! ไหนพระผมพระภ�ค?" หมอชวกไดทลตอบว� "ขอเดชะ นนพระผมพระภ�ค ประทบนงพงเส�กล�ง ผน

พระพกตรไปท�งทศตะวนออก ภกษสงฆแวดลอมอย"

ส�มญผลสตร ๙/๕๗

ปญห�ทว� พระก�ยของพระพทธเจ� จะเหมอนของคนโดยทวไปหรอไม? ยงมผทของใจอยบ�ง จงยกเอ�พระสตรน ม�เปนหลกฐ�น จะไดห�ยสงสยเสยท

คว�มจรง ถ � เร�น กถ งว �พระพทธเจ � ก อนท ท �นจะเป นพระพทธเจ�นน ท�นกเปนลกคน เกดจ�กคน มพอมแมเหมอนคนทวไป

เร องอภนห�รต�ง ๆ กอนเกดกด กำ�ลงเกดกด เกดแลวกด เปนเรองของ "บ�รม" คอคณธรรมต�ง ๆ ทท�นไดบำ�เพญไวแลว เปนเรองทเปนไปได และทกคนกทำ�ได ถ�ไดบำ�เพญบ�รมถงขน�ดนน ไมน�จะสงสยเลย

ยงตอนทท�นบำ�เพญเพยร จนบรรลธรรมแลว เกดมฤทธและอภนห�รต�ง ๆ กยงหมดสงสยเลย เพร�ะอำ�น�จของจตน มนลกลบซบซอน ย�กทจะพดใหคนทไมเคยฝกหดรได เพร�ะเปนเรองน�มธรรม ทจะสมผสไดท�งจต

ว�ถงรปก�ยต�มพระสตรน กทรงเหมอนกบคนทว ๆ ไป พระเจ�อช�ตศตร แมจะเสด จเข �ไปจนใกล ก ยงดไมอกว �องคไหนเป นพระพทธเจ� ตอเมอหมอชวก ชใหดจงเหน

มเร องทน �สงสยอยน ดหนอย ค อ ต ำ�ร�ท ว �ถ ง "มห�บร ษลกษณะ" ๓๒ ประก�ร ผจดทำ�มคว�มเชอว� เปนตำ�ร�ของพร�หมณไมใชของพทธ ไดลองหลบนกว�ดมโนภ�พด ถ�คนเร�มลกษณะอย�งนน เชน มอย�วถงเข� มฝ�เท �เสมอกน จะเปนคนทง�มทสดได อย�งไร?..

ทรงเตอนภกษอย�เปนฟนเผ�ศพ

พระพทธเจ� ประทบอย ณ นโครธ�ร�ม เมองกบลพสด ทรงขบไลภกษแลวจงเสดจไปพกยงป�มห�วน โคนตนมะตม แลวทรงเกดพระเมตต� เกรงภกษผบวชใหมจะมจตแปรปรวนเหมอนลกววออนข�ดแม จงทรงกลบม�ประท�นพระโอว�ทไวดงน

"ภกษทงหล�ย! ขอเลวทร�มในก�รเลยงชพ คอ ก�ร

แสวงห�บณฑบ�ต ภกษยอมไดรบก�รแชงด� ว�เปนผขอ แตผม�บวชนมใชเปนผมโทษ แตพวกเธอบวชเพร�ะเหนทกข มทกขครอบงำ�แลว ทำ�ไฉนก�รทำ�ทสดแหงทกข จงจะปร�กฏได

แตว�กลบตรนน เปนผโลภม�ก มร�คะแรงกล� มจต

พย�บ�ท มสตหลงลม ไมมสมปชญญะ มใจไมเปนสม�ธ มจตหมนไปผด ไมสำ�รวมอนทรย

ภกษทงหล�ย! เร�กล�วบคคลผเสอมแลว จ�กโภคะแหง

คฤหสถดวย ไมทำ�ประโยชน คอ คว�มเปนสมณะใหบรบรณดวย ว�มอปม�เหมอนกบดนฟนในทเผ�ศพ ซงมไฟตดทงสองข�ง แถมตรงกล�งกเป อนคถ จะใชเปนฟนในบ�นกไมได จะใชเปนฟนในป�กไมได ฉะนน"

ปณโฑลยสตร ๑๗/๙๙

พระสตรน ทรงเตอนภกษทนบว�รนแรงม�ก เพอมใหหลงลมในเพศและภ�วะของตน ทตองอ�ศยฝ�กป�กทองไวกบช�วบ�น นนคอก�รขอเข�กน

พระเร�ต�งจ�กขอท�นกตรงท ขอท�นรบของจ�กผใหแลวตองไหว หรอแสดงคว�มเค�รพผให แตพระนนตรงกนข�ม คอผใหจะตองไหวหรอแสดงคว�มเค�รพผรบ ทงนกเพร�ะว�ผรบมศลและธรรมเหนอกว� จงอยในฐ�นะทเปน "เนอน�บญ" ของผให

ดวยเหตน ก�รไปบณฑบ�ตของพระ จงมใชไปขอท�นหรอขอข�วเข�กน แตถอว� "ไปโปรดสตว" คอทำ�ใหผทยงของอยในโลกไดรบสวนบญ หรอเปนก�รสร�งบ�รม แตทงนผทไปโปรดสตว จะตองดำ�รงตนใหเหม�ะสมกบคว�มเปน "พระแท" ดวย มฉะนนผรบท�นกจะกล�ยสภ�พเปน "ลกหน" ไป

ทรงเปรยบกบคนทไรส�ระทงสองเพศ คอ อยในเพศของคฤหสถ กไมทำ�หน�ทของฆร�ว�สทด อยในเพศของนกบวช กไมทำ�หน�ทของสมณะทด กเลยกล�ยเปนคนประเภทฟนเผ�ผในป�ช� มไฟตดอยทหวและท�ย แถมตรงกล�งยงเป อนอจจ�ระเสยอก เลยใชประโยชนอะไรไมไดเลย.

พระพทธเจ�ทรงปว�รณ�

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รบพพ�ร�ม เมองส�วตถ พรอมดวยภกษสงฆ ๕๐๐ รป วนนนเปนวนอโบสถขน ๑๕ คำ� ภกษสงฆนงนงประชมพรอมกนอย พระพทธองคไดตรสท�มกล�งหมสงฆว�

"ภกษทงหล�ย! บดนเร�ขอปว�รณ�แดเธอทงหล�ย เธอทงหล�ยจะไมตเตยนก�รกระทำ�อะไร ๆ ทแสดงออกท�งก�ยหรอท�งว�จ�ของเร�บ�งหรอ?"

ทประชมสงฆเงยบสงบ ขณะนนพระส�รบตรลกขน ทำ�

ผ�หมเฉวยงบ�ข�งหนง แลวประนมอญชลไปท�งพระพทธเจ�กร�บทลขนว�

"ข�แตพระองคผเจรญ! ข�พระองคทงหล�ยจะตเตยน

ก�รกระทำ�อะไร ๆ ของพระองคทเปนไปท�งพระก�ยและพระว�จ�มไดเลย เพร�ะพระองคเปนผตดท�ง ทรงเปนผบอกท�ง ทรงรแจงท�ง ทรงฉล�ดในท�ง ส�วกทงหล�ยเปนผเดนต�มท�งของพระองค บดนแลขอปว�รณ�แดพระผมพระภ�ค พระผมพระภ�คจะไมทรงตเตยนก�รกระทำ�อะไร ๆ อนเปนไปท�งก�ยหรอว�จ�ของข�พระองคบ�งหรอ?"

พระพทธเจ�ทรงตรสชมพระส�รบตร ว�เปนบณฑต ม

ปญญ�วองไว เปนธรรมบตรของพระองค.

ปว�รณ�สตร ๑๕/๒๖๕

พระสตรนน�คดม�ก กขน�ดพระพทธเจ� ทรงเปนถงศ�สด�เอก เหนอเทวด�และมนษยทงปวง เหนอบญเหนอบ�ปแลว ยงทรงเปดโอก�สใหส�วก "ชขมทรพย" ไดกแลวคนอย�งเร� ทเตมไปดวยกเลสหน�ตณห�จด จะไมมโทษใด ๆ เลยหรอ?

พระสตรนจะเปนบทเรยนทด สำ�หรบผทหลงลมตนว�จะทำ�อะไรไมผด หรอผมหน�ทปกครองผอน ควรจะไดยอนดตนเอง หรอเปดโอก�สใหผนอย ได "ชขมทรพย" ใหแตตนบ�ง คว�มเจรญกยอมจะเกดแกตนและสวนรวมอย�งไมตองสงสยเลย ถ�เร�ยงระลกไดว� เร�ยงมกเลสตณห�อย กขน�ดผทหมดกเลสตณห�แลว ยงทรงเปดโอก�สใหผอนชโทษได.

ก�รปฏบตธรรมเหมอนตดไมมแกน

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดทรงแสดงสญโญชน (กเลสเครองรอยรด) เบองตำ� ๕ คอ

๑.สกก�ยทฐ (คว�มเหนเปนเหตยดก�ยของตน)๒.วจกจฉ� (คว�มลงเลสงสย)๓.สลพพตปร�ม�ส (ก�รลบคลำ�ศล)๔.ก�มฉนทะ (คว�มพอใจในก�ม)๕.พย�บ�ท (คว�มคดปองร�ย)

โดยทรงยกเอ�ตวอย�งเดกท�รกนอนแบเบ�ะ ม�เปนตวอย�งแหงก�รเกดสญโญชน ซงมองดดวยต�เปล�ไมเหน แตเปนอนสย (กเลสทแฝงตวต�ม) มอยตลอดเวล� ในตอนท�ยไดทรงแสดงหนท�งปฏบต เพอละสญโญชน ๕ เหมอนคนท

ตองก�รตดไมแกน แตตองผ�นเปลอกและกะพไม กอนทจะถงแกนไม ไวดงน

"อ�นนท! สญโญชน ๕ เปนของมกำ�ลง ถ�ไมฉล�ดในธรรมของสตบรษ ไมไดรบคำ�แนะนำ�ทด ไมมอบ�ยทด ยอมไมส�ม�รถจะละได ผไมอ�ศยหนท�งเพอละสญโญชน ยอมไมอ�จจะละได

อ�นนท! เปรยบเหมอนก�รตดตนไมมแกน ตองถ�กเปลอกและกะพออกเสยกอน จงจะตดแกนไมได ฉนใด ? ผตองก�รละสญโญชนเบองตำ� ๕ กตองปฏบตไปต�มลำ�ดบขน ฉนนน".

มห�ม�ลงโกยว�ทสตร ๑๓/๑๓๗

ก�รปฏบตธรรมนน จะว�ย�กกเหมอนง�ย จะว�ง�ยกเหมอนย�ก คอถ�มอบ�ยทประกอบดวยปญญ�แลว ก�รปฏบตธรรมกดเปนเร องง�ยด�ยไป แตถ�ข�ดปญญ�เพยงตวเดยว จะทำ�อะไรทกสงกดมนจะย�กไปหมด นอกจ�กจะทำ�ย�กแลว บ�งทกอ�จเกดโทษเสยดวย

พระสตรตอนน ทรงแสดงถง "ขนตอน" แหงก�รปฏบตธรรม เหมอนก�รตดไมทมแกน ตองผ�นเปลอกและกะพไปต�มลำ�ดบ แลวจงจะเข�ถงแกนของไมได ฉนใด

ในก�รปฏบตธรรม เพอก�รดบทกขอย�งสนเชง กมอปม� ฉนนน ทงนเพร�ะ กเลสตณห� ไดถกสะสมม�น�นจนกล�ยเปน "สญโญชน" ไปแลวนนเอง

แตไมว�กเลสประเภทใด ๆ กต�ม ถ�คนเร�มคว�มเพยรพย�ย�มไมลดละ กยอมจะพชตมนแนนอน ต�งแตว�จะช�หรอเรวเท�นน สมต�ม

พทธภ�ษตทตรสตอบอ�ฬวกยกษ (๑๕/๒๙๘) ว� คนจะลวงพนคว�มทกขทงปวงไดเพร�ะคว�มเพยร

ผชนะยอมกอเวร

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รบพพ�ร�ม เมองส�วตถ ภกษทงหล�ยไดกร�บทลพระพทธเจ� ถงพระเจ�อช�ตศตร ยกทพไปตแควนก�ส พระเจ�ปเสนทโกศลไดยกทพไปปองกน แตพ�ยแพกลบม� ทรงทร�บแลวไดตรสว�

"ภกษทงหล�ย! วนนพระเจ�ปเสนทโกศล ทรงแพม�แลว

อย�งน จะบรรทมเปนทกขตลอดคนน" และทรงแสดงผลแหงสงคร�ม เปนคตเตอนใจว� "ผชนะยอมกอเวร ผแพยอมนอนเปนทกข บคคลละคว�ม

ชนะและคว�มแพเสยแลว จงสงบระงบ (เวร) นอนเปนสข" ตอนท�ยอกสตรตอม� พระเจ�ปเสนทโกศลทรงชนะบ�ง

พระพทธองคตรสว� "คนพ�ลยอมสำ�คญว�เปนสข เมอบ�ปยงไมใหผล ถ�บ�ป

ใหผลเมอใด คนพ�ลยอมไดรบทกขเมอนน

ผฆ�ยอมถกฆ�ตอบ ผชนะยอมไดรบก�รชนะตอบ ผด�

ยอมถกด�ตอบ ผโกรธยอมไดรบก�รโกรธตอบ เพร�ะคว�มหมนเวยนแหงกรรม".

สงค�มวตถสตร ๑๕/๑๑๙

เร องก�รแพก�รชนะ เร องก�รไดก�รเสย เปนเร องของโลก ไมมก�รสนสดหรอยตลงได ตร�บใดทยงมก�รแพหรอชนะกนอย เวรกยอมจะไมสนสด ตอเมอใดเลกแพและเลกชนะเสยได เวรกยอมจะสนสด

ในท�งพระ ท�นจงนยมก�รชนะตนเอง หรอชนะกเลสตณห�ในตนเอง เพร�ะถ�ชนะไดแลว ยอมเกดคว�มเยน สงบ จะไปทไหน จะอยทไหนกจะมแตคว�มสงบสข ทงตนเองและผอน

พระพทธองคจงทรงเปรยบเทยบไวว� ก�รชนะข�ศกทงกองทพ ชนะคนอนตงหมนตงแสน กไมประเสรฐเท�กบก�รชนะตนเองเพยงคนเดยว

ทงนเพร�ะก�รชนะคนอนนน อ�จกลบกล�ยเปนแพกได และทสำ�คญคอผแพกยอมจะผกเวร คอคดจะแกแคนอยตลอดเวล� เปนก�รกอเวรทยดเยอเรอรงไมมวนสนสด

แตว�ก�รทจะเอ�ชนะตนเองน มนกไมใชเร องง�ยด�ยนก ถ�ไมอ�ศยจตใจทเขมแขงเดดเดยว และทำ�อย�งจรงจงตลอดไปแลว ถ�ไมแพมนแตในมง กมกจะไปตกม�ต�ยทกล�งท�ง อย�งไมตองสงสย.

พระอ�นนทยอดพระนกประหยด

สมยนน พระพทธเจ�เสดจปรนพพ�นแลว พระเจ�อเทนกบพระมเหส ประทบอยในพระร�ชอทย�น พรอมดวยบรว�ร

พระมเหส ไดปลกพระองค เข�ไปห�พระอ�นนท เมอฟงธรรมแลว จงถว�ยผ�หม ๕๐๐ ผน

พระเจ�อเทนทรงทร�บ จงตเตยนว�พระโลภม�ก คดจะตง

ร�นข�ยผ�หรออย�งไร? จงเสดจไปห�พระอ�นนท ตรสถ�มว� "ผ�ตง ๕๐๐ ผน ท�นจะเอ�ไปทำ�อะไร?" "อ�ตม�จะแจกจ�ยแกพระ ทมจวรครำ�คร�" "แลวจวรทครำ�คร�ละ ท�นจะทำ�อย�งไรตอไป?" "อ�ตม�จะทำ�เปนผ�ด�ดเพด�น. "ถ�ผ�ด�ดเพด�นครำ�คร�ละ ท�นจะใชทำ�อะไร?" "อ�ตม�จะใชทำ�เปนผ�ปฟก" "ถ�ผ�ปฟกครำ�คร�ละ ท�นจะใชทำ�อะไร?" "อ�ตม�จะใชทำ�เปนผ�ปพน" "ถ�ผ�ปพนครำ�คร�ละ ท�นจะใชทำ�อะไร?" "อ�ตม�จะใชทำ�เปนผ�เชดเท�"

"ถ�ผ�เชดเท�ครำ�คร�ละ ท�นจะใชทำ�อะไร?" "อ�ตม�จะใชทำ�เปนผ�เชดฝน" "ถ�ผ�เชดฝนครำ�คร�ละ ท�นจะใชทำ�อะไร?" "อ�ตม�จะขยำ�กบโคลน แลวฉ�บท�ฝ�กฏ มห�บพตร" ในทสดพระเจ�อเทนเกดคว�มเลอมใส นอมถว�ยผ�อก

๕๐๐ ผน

พระวนย ๗/๓๑๓

คว�มประหยดนน ใชไดทงท�งโลกและท�งธรรม ใชไดทกก�ลทกสมย แถมมแตผลดโดยสวนเดยว จงควรทจะรบปลกฝงคว�มประหยด ลงในจตใจของเดก เสยแตเมอยงเลก ถ�ม�สอนกนเมอโตกมกจะส�ยไป กล�ยเปนไมแกดดย�ก

ยงในยคปจจบนน คนเกดม�กกว�คนต�ย คว�มหน�แนนของผคนพลเมอง ทำ�ใหข�ดแคลนสงของบรโภคและใชสอย ถ�ไมรจกคำ�ว� "ประหยด" รจกแตคำ�ว� "ซอลกเดยว" กจะตองตกเปนท�สของ "เงน" ตลอดไป จนห�คว�มสขในชวตไมได

ดงนน คว�มประหยด จงกอคณใหทงสวนตว สวนรวม ตลอดถงคว�มมนคงของประเทศช�ต รวมทงศ�สน�ดวย.

ก�รใหท�นทเลอนชนท�งจต

พระพทธเจ� ประทบอย ณ ฝ งสระโบกขรณคดคร� เมองจมป� พระส�รบตรไดพ�พวกอบ�สกช�วนครจมป� เข�เฝ�และทลถ�มปญห� ถงผลของท�นทมผลม�ก และมอ�นสงสม�ก พระพทธองคไดตรสตอบ และทรงแสดงผลของท�นต�มลำ�ดบ ดงน

๑. คนบ�งคนในโลกน มคว�มหวงแลวใหท�น ม

จตผกพนในท�น มงก�รสงสมท�น ดวยคดว�เร�ต�ยไปจะไดรบผลของท�นน เมอต�ยไปยอมเกดเปนเทวด�ชนจ�ตมห�ร�ช เมอสนกรรมกม�เกดอย�งนอก

๒. คนบ�งคนในโลกน ไมมคว�มหวงแลวใหท�น ไมมจตผ กพนในผลของท�น ไมม งก�รสงสมท�น ไมคดว�ต�ยแลวจะไดรบผลของท�นน แลวจงใหท�น แตใหท�นดวยคดว�ท�นเป นของด เม อต�ยไปยอมเก ดเป นเทวด�ชนด�วดงส เมอสนกรรมกม�เกดอย�งนอก

๓. คนบ�งคนในโลกน ไมไดใหท�นดวยคดว� ท�นเปนของด แตใหท�นดวยคดว� บด�ม�รด� ปย� ต�ย�ย เคยใหเคยทำ�ม� เร�กไมควรทำ�ใหเสยประเพณ แลวจงใหท�น เมอ

ต�ยไปยอมเกดเปนเทวด�ชนย�ม� เมอสนกรรมกม�เกดอย�งนอก

๔. คนบ�งคนในโลกน ไมไดใหท�นดวยคดว� บด�ม�รด� ปย� ต�ย�ย เคยใหเคยทำ�ม� แตใหท�นดวยคดว�เร�หงห�กน พวกนกบวชเหล�นไมไดหงห�กน เร�หงห�กนได จะไมใหท�นแกท�นผไมหงห� ดเปนก�รไมสมควร แล วจงใหท�น เม อต�ยไปยอมเก ดเป นเทวด�ชนดสต เมอสนกรรมกม�เกดอย�งนอก

๕. คนบ�งคนในโลกน ไมไดใหท�นดวยคดว� เร�หงห�กนได แตนกบวชเหล�นหงห�กนไมได จงใหท�น แตใหท�นดวยคดว� เร�จะเปนผบรจ�คท�น เหมอนฤ�ษต�ง ๆ ในอดต แล วจงใหท�น เม อต�ยไปยอมเก ดเป นเทวด�ชนนมม�นรด เมอสนกรรมกม�เกดอย�งนอก

๖. คนบ�งคนในโลกน ไมไดใหท�นดวยคดว� เร�จะเปนผบรจ�คท�น เหมอนฤ�ษต�ง ๆ ในอดต แตใหท�นดวยคดว� เมอเร�ใหท�นอย�งน จตจะเลอมใส เกดคว�มปลมใจและโสมนส แลวจงใหท�น เมอต�ยไปยอมเกด

เปนเทวด�ชนปรนมตวสวสด เมอสนกรรมกม�กเกดอย�งนอก

๗. คนบ�งคนในโลกน ไมไดใหท�นดวยคดว� เมอเร�ใหท�นอย�งน จตจะเลอมใส แตใหท�นเพอเป นเคร องปรงแตงจต คอเพอเลอนชนท�งจต แลวจงใหท�น เมอต�ยไปยอมเกดเปนเทวด�ชนพรหม เมอสนกรรมแลว กไมตองกลบม� คอไมตองกลบม�สโลกนอกแลว

นแลเปนเหตและปจจย ทคนบ�งคนในโลกน ใหท�นแลว จงมผลม�ก มอ�นสงสม�ก.

ท�นสตร ๒๓/๕๙

ท�นผอ�นโปรดพจ�รณ�ดว� ก�รใหท�นของท�นทแลวม�อยใน ๗ ขอนหรอไม? และขอไหนทท�นปฏบตเปนประจำ�? ท�นเคยสงเกตบ�งหรอไมว� ก�รใหท�นแตละครง มก�รเปลยนแปลงท�งจต เกดขนบ�งหรอไม?

ต�มปกตคนเร�ทำ�สงใด กยอมจะมคว�มหวงในสงนน แตก�รใหท�นท�งพทธศ�สน�นคอนข�งประหล�ด คอยงหวงยงไดนอย ถ�ทำ�ท�นดวยไมมคว�มหวงเลย คอหมดตวตนทจะหวง ยงจะไดผลท�นหมดเลย คอนบประม�ณไมได.

หลกการปกครองคน ๓ ประเภท

คนโง ตองใชวธจงกาย (นำา)คนฉลาด ตองใชวธจงใจ (แนะ)

คนกงโงกงฉลาด ตองใชทงสองผสมกน

ผไมมศล ๕ ยอมมแตภยเวร

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะอน�ถบณฑกคฤหบด ถงเรองศล ๕ ว� ผไมรกษ�ศล ๕ ยอมมแตภยและเวร ต�ยแลวจะตองตกนรกอกดวย ตอนหนงทรงแสดงว�

"คฤหบด! คนผมปกตฆ�สตว ยอมประสบภยเวร ทเปนไป

ในปจจบนกม ทเปนไปในภพหน�กม ไดรบทกขท�งใจกม เพร�ะก�รฆ�สตวเปนเหต เมอเวนจ�กก�รฆ�สตวแลว ภยเวรอนนนกยอมสงบระงบ

คนผมปกตลกทรพย ยอมประสบภยเวร.....คนผประพฤตผดในก�ม ยอมประสบภยเวร....คนผมปกตพดเทจ ยอมประสบภยเวร....คนผมปกตดมนำ�เม� คอสร�และเมรย อนเปนทตงแหง

คว�มประม�ท ยอมประสบภยเวร ทเปนไปในปจจบนกม ทเปนไปในภพหน�กม ไดรบทกขท�งใจกม เพร�ะก�รดมสร�เปนเหตและปจจย เมอเวนจ�กก�รดมนำ�เม� อนเปนทตงแหงคว�มประม�ท ภยเวรอนนนยอมสงบระงบไปดวยประก�รฉะน"

เวรภยสตร ๑๙/๔๓๘

ศล ๕ อ นเป น "กฎปกตพ นฐ�นของสงคม" ผใดปฏ บต ได

นอกจ�กตนเองจะปลอดจ�กภยและเวรทงปวงแลว ยงมผลไปถงสวนรวม ใหอยดวยกนอย�งปกตสข

โปรดพจ�รณ�ดคว�มไมปกตสข ของสงคมในปจจบน จะเหนไดชดเจนว� เกดเพร�ะก�รข�ดศล ๕ เปนสวนใหญหรอเปนหลกใหญ ไมขอใดขอหนงกหล�ยขอ ไมอ�จจะเลยงพนไปได

ฉะนน ผรกคว�มสงบและรกคว�มสข กขอใหพย�ย�มชวยกนรกษ�ศล ๕ ใหม�ก ๆ เถด โดยมงทตวเร�เองกอน รกษ�ไมไดหมดทง ๕ ขอ กใหพย�ย�มงดเวนไปทละขอ ๆ ขอไหนงดเวนง�ยและสะดวก กควรงดเวนกอน แลวคอยพย�ย�มเพมขนทละขอ ๆ กจะครบทง ๕ ขอ ไดโดยไมย�กเลย

ถ�จะรอไวใหมโอก�ส งดเวนทเดยวทง ๕ ขอ บ�งทช�ตนทงช�ต กอ�จจะไมมโอก�สไดรกษ�เลย แมแตขอเดยว!

โงแลวขยนกอนตร�ยแตฉล�ดแลวขเกยจกไมสบ�ย

ผโกรธตอบคนทโกรธกอน เปนคนทเลวกว�

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเวฬวน เมองร�ชคฤห พร�หมณอสรนทกะทร�บว�เพอนรก ไปบวชในสำ�นกพระพทธเจ� เข�รสกโกรธแคนพระองคม�ก ไดรบไปเฝ�ถงทประทบ เมอพบพระพทธเจ�แลว เข�กระดมคำ�ด�อนหย�บค�ย

ใสพระองคจนนบไมทน พระพทธเจ�ทรงนงใหเข�ด�ข�งเดยว เข�ด�จนพอใจแลวจงคดว� พระพทธเจ�ยอมแพข�แลวจงพดว�

"พระสมณะ! เร�ชนะท�นแลว พระสมณะ! เร�ชนะท�น

แลว" พระพทธองคตรสตอบดวยพระเมตต�ว� " - คนพ�ลกล�วคำ�หย�บดวยว�จ� ยอมสำ�คญว�ชนะท�เดยว- แตคว�มอดกลนไมไดตอบโต เปนคว�มชนะของบณฑต- ผใดโกรธตอบคนผโกรธแลว ผนนเปนคนเลวกว�ผโกรธกอน- ผไมโกรธตอบคนทโกรธแลว ชอว�ชนะสงคร�มทชนะไดย�ก- ผใดรว�ผอนโกรธแลว เปนผมสตสงบอยได ยอมเกดคณทงสองฝ�ย"

สดท�ย พร�หมณอสรนทกะเกดคว�มเลอมใส ทลขอบวช ครนบวชแลวไมน�น ปลกตนไปบำ�เพญเพยร กบรรลเปนพระอรหนต.

อสรนทกสตร ๑๕/๒๒๖

เร องคว�มโกรธน คว�มคดของช�วบ�น มกจะสวนท�งกบช�ววด ช�วบ�นถอว�ใครด�เร� แลวเร�ไดด�ตอบจงถอว�ส�สมกน ยงด�จนอกฝ�ยเงยบหมดคำ�ด� ถอว�เปนชยชนะทเดดข�ด

แตท�งพระห�ไดถออย�งนนไม เมอมใครด�เร� ถ�เร�นงเฉยได สงบไดทงก�ยว�จ�และใจ ถอว�เปนชยชนะทยอดเยยม เพร�ะถอว�ชนะกเลส คอคว�มโกรธของตนเองไดพระพทธเจ�และพระอรยเจ�ทงหล�ย ท�นใชวธนและกไดผลดม�ตลอด ควรทช�วพทธจะดำ�เนนต�ม

เวล�เปนของมค�อย�ปลอยใหหมดไปกบสงทไรส�ระและทำ�ล�ย

ตนเอง

อ�ยของคนขนอยกบศลธรรม

พระพทธเจ� ประทบอย ณ เมองม�ตล� แควนมคธ ไดตรสถงคว�มเสอมและคว�มเจรญของคน ว�ขนอยกบศลธรรม คนอ�ยนอยศลธรรมเสอม คนอ�ยยนศลธรรมเจรญ ไวดงน

"ภกษทงหล�ย! ในเมอคนมอ�ยขย ๑๐ ป จะมสตถนต

รกปสน ๗ วน คอ คนเหล�นนจะเหนคนดวยกน เปนเหมอนหมเนอ เมอพบกนจะตรงเข�ฆ�ฟนกน โดยคดว�เปนพวกหมเนอ

ภกษทงหล�ย! ครงนนคนเหล�นน บ�งพวกมคว�มคดว�

พวกเร�อย�ฆ�ใคร ๆ และใคร ๆ กอย�ฆ�เร� อย�กระนนเลย เร�

ควรเข�ไปอยต�มป�หญ� สมทมพมไม หรอต�มซอกเข� มร�กไมและผลไมในป�เปนอ�ห�ร เลยงชวตอย และอยอย�งนตลอด ๗ วน

เมอลวง ๗ วนไป เข�พ�กนออกจ�กป� จ�กสมทมพมไม

หรอจ�กซอกเข� แลวต�งตรงเข�สวมกอดกนและกน จะขบรองดวยคว�มดใจ แลวทกท�ยกนว�

"ท�นผเจรญ เร�พบกนแลว ท�นยงมชวตอยหรอ?" ภกษทงหล�ย! ลำ�ดบนน คนเหล�นน จะมคว�มคดว� เร�

ถงคว�มสนญ�ตอย�งใหญเหนป�นน เหตเพร�ะประพฤตอกศล อย�กระนนเลย เร�ควรทำ�กศล เร�ควรงดเวนจ�กป�ณ�ตบ�ต ควรสม�ท�นกศลธรรมนแลวปฏบต เพร�ะเหตทเข�สม�ท�นกศลแลวปฏบตน เข�จะเจรญดวยอ�ยบ�ง จะเจรญดวยวรรณะบ�ง ดวยเหตน บตรของเข�ทงหล�ย ทมอ�ย ๑๐ ป จะมอ�ยเจรญขนถง ๒๐ ป และเจรญขนไปต�มลำ�ดบถง ๘๐,๐๐๐ ป แลวเมอศลธรรมเสอมลง อ�ยของสตวกจะลดลงเหลอ ๑๐ ปอก วนเวยนกนอยอย�งน.."

จกกวตตสตร ๑๑/๖๔

พระสตรน มแงคดม�กทงย�กและง�ย อย�กจะขอฝ�กใหท�นผ

อ�นคนคว�และพจ�รณ�ดว�เปนไปไดอย�งไร? สวนทไมเข�ใจ กควรจะยกใหเปน "พทธวสย" ไป อย�ไดเอ�คว�มนกคดของปถชน ไปเปรยบ

เทยบ "พทธบ�รม" เลย นรกจะกนหวผเสยเปล� เชอพระองคท�นไวกอนเถด รบรองไมตกนรกแน

ก�รมวช�คว�มร แตข�ดคณธรรมกเหมอนมมดคมแตข�ดฝก

คว�มเปนผสำ�รวมอนทรย

พระพทธเจ� ประทบอย ณ ป�ไผ นคมกชชงค� ไดตรสกะพระอ�นนท ถงก�รฝกหดสำ�รวมอนทรย ๖ คอ ต� ห จมก ลน ก�ย และใจ เมอกระทบอ�รมณภ�ยนอกแลว ควรจะปฏบตอย�งไร พอสรปเปนใจคว�มไดว�

เมอต�เหนรป หไดยนเสยง จมกไดกลน ลนไดลมรส ก�ย

ไดถกตองสมผส และใจไดกระทบอ�รมณเกดขนแลว เกดคว�มชอบใจ หรอไมชอบใจ ปรงขนในจตแลว ยงหย�บ

อย สงทละเอยดคออเบกข� คว�มว�งเฉยในอ�รมณเหล�นน มอเบกข�ตงมนไมใหคว�มชอบหรอคว�มชงเกดขนได เมอฝกหดไดเรวฉบพลน กจะตดอ�รมณนน ๆ ได เหมอนคนต�ดกระพรบต� ฉะนน

นเปนก�รเจรญอนทรย ๖ ชนดทไมมวธอนยงกว� ในวนย

ของพระอรยะ

ในท�ยสตร ทรงสอนใหภกษปฏบต เมอต�เหนรป หไดยนเสยง.. แลว ใหรสกอดอด เบอหน�ยในคว�มชอบและคว�มชง ในอ�รมณนน ๆ ใหเหนเปนคว�มสวยง�ม และคว�มเปนปฏกล แลวว�งเฉยเสยอย�งมสตสมปชญญะ ท�ยสดไดตรสว�

"อ�นนท! นนโคนไม นนเรอนว�ง เธอทงหล�ยจงเพงฌ�น

อย�ไดประม�ท อย�ไดเปนผเดอดรอนใจในภ�ยหลงเลย นเปนคำ�พรำ�สอนของเร�แกพวกเธอ".

อนทรยภ�วน�สตร ๑๔/๔๖๕

ก�รสำ�รวมอนทรย ๖ ถอว�จำ�เปน และเปนขอปฏบตหลก ทนกบวชจะตองปฏบตเปนประจำ� มฉะนนก�รอยในเพศของนกบวช กจะไมมอะไรต�งจ�กช�วบ�น และสงทจะพอกพนต�มม�กคออกศลอนล�มกต�ง ๆ

ก�รเปนพระทสมบรณ จงมไดหม�ยเพยงแตว� ไดผ�นพธกรรมจ�กคณะสงฆแลวเท�นน เพร�ะนนเปนแตเพยงรปแบบทสมมตกนขน เพอคว�มอยผ�สกในหมคณะเท�นน แกนหรอส�ระแหงก�รบวชทแทจรง จงอยทก�รอบรมและฝกหดก�ย ว�จ� และใจ ไมใหเกดคว�มยนดและยนร�ย เมอกระทบกบอ�ยตนะทง ๖ พรอมทงพจ�รณ�จนเกดคว�มเบอหน�ย และปลอยว�งเสยได ดวยก�รมสตและสมปชญญะกำ�กบ.

หนงสอคอประตของดวงต�อ�นไป พจ�รณ�ไป ยอมไดปญญ�

คนทำ�บ�ปในปจจบนไดรบทกขกม สขกม

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ไดตรสกะภกษทงหล�ย พอสรปไดว� คนในโลกนแมจะทำ�บ�ปเหมอนกน แตในปจจบนนเอง บ�งคนกไดรบคว�มทกข บ�งคนกไดรบคว�มสข โดยทรงยกเอ�กรรมบถ ๑๐ ม�เปนตวอย�ง พอสรปเปนใจคว�มไดดงน

๑. บคคลบ�งคนในโลกน เปนคนฆ�สตว... ไดรบคว�มทกขบ�ง คว�มเสยใจบ�ง เพร�ะก�รฆ�สตวนนเปนตนเหต เมอต�ยไปยอมเข�ถงนรก

๒. บคคลบ�งคนในโลกน เปนคนฆ�สตว... ไดรบคว�มสขบ�ง คว�มดใจบ�ง เพร�ะก�รฆ�สตวนนเปนตนเหต เมอต�ยไปยอมเข�ถงนรก

๓. บคคลบ�งคนในโลกน เปนคนเวนจ�กก�รฆ�สตว... ไดรบคว�มเสยใจบ�ง เพร�ะก�รเวนจ�กก�รฆ�สตวนนเปนตนเหต เมอต�ยไปแลวยอมเข�ถงสวรรค

๔. บคคลบ�งคนในโลกน เป นคนเวนจ�กก�รฆ�สตว ... พรอมกบไดรบคว�มสขบ�ง ไดรบคว�มสบ�ยใจบ�ง เพร�ะก�รเวนจ�กก�รฆ�สตวเปนตนเหต เมอต�ยไปแลว ยอมเข�ถงสวรรค.

มห�ธรรมสม�ท�นสตร ๑๒/๔๖๗

อกศลกรรมบถ ๑๐ คอ ๑.ฆ�สตว ๒.ลกทรพย ๓. ผดก�ม ๔.พดปด ๕.พดสอเสยด ๖.พดคำ�หย�บ ๗.พดเพอเจอ ๘.โลภม�ก ๙.พย�บ�ท ๑๐.เหนผด

ในทนไดยกแตเพยงขอตน คอก�รฆ�สตว หรอ ไมฆ�สตวม�เปนตวอย�งเพยงขอเดยว สวนกรรมบถ ขออน ๆ พงทร�บต�มนยน

เหตแหงก�รกระทำ�กรรม ไมว�จะทำ�ดวยดใจหรอเสยใจ ยอมไดรบผลโดยยตธรรมเสมอกนหมด ทำ�ดยอมไดรบผลด ทำ�ชวยอมไดรบผลชว แตผทมปญญ�ยอมละเวนจ�กก�รทำ�คว�มชว และจำ�ประกอบแตกรรมดเท�นน

ก�รเปนคฤหสถโดยไมมลกเมย (ผว)กเสมอนเปนทห�รไมไดออกศก

ชำ�ระศลใหดกอนจงทำ�วปสสน�

พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รเชตวน เมองส�วตถ ภกษรปหนงไดเข�ไปเฝ�และกร�บทล ขอใหทรงแสดงธรรม เพอปลกตวออกไปปฏบตคนเดยว ดวยคว�มไมประม�ท พระพทธองคตรสว�

"ภกษ! กอนอนเธอจงทำ�เหตเบองตน แหงกศลธรรมให

บรสทธ ก อน เหตเบ องตนของกศลธรรม ค อ ศลทบรสทธด และ คว�มเหนตรง

เมอใด ศลของเธอบรสทธดแลว และคว�มเหนของเธอกตรงดแลว เมอนนเธออ�ศยศล ตงอยในศลแลว พงเจรญสตปฏฐ�น ๔ มก�ย เวทน� จต และ ธรรม ตอไป

ภกษ! เมอใด เธออ�ศยศลและตงอยในศลแลว

จะเจรญสตปฏฐ�น ๔ เหล�นโดยสวน ๓ อย�งน เมอนน เธอพงหวงคว�มเจรญในกศลธรรมทง

หล�ยอย�งเดยว ตลอดคน หรอ วน อนจะม�ถง ไมมคว�มเสอมเลย"

ภกษนนยนดชนชม รบไปปฏบตอยไมน�น กสำ�เรจเปนพระ

อรหนตองคหนงในโลก

ภกขสตร ๑๙/๑๘๕

คำ�ว� "พทธะ" ท�นแปลว� ผร ผตน และผเบกบ�น โดยเฉพ�ะคำ�ว� "ผร" นน ดเหมอนว�จะสมพระน�มยงนก เพร�ะทรงรอบรทงเบองตำ� เบองสง ทงภ�ยนอก และภ�ยใน ช�ตกอน ช�ตน และช�ตหน� อย�งเจนจบ ลกซงจรง ๆ

ดวยเหตน คำ�สอนของพระองคจงมม�กม�ย ยงไมเคยมศ�สด�องคใดในโลก จะมคำ�สอนม�กม�ยเท�พระองคเลย แตถงแมคำ�สอนจะม

ม�ก ลำ�ดบของก�รปฏบตกมขนตอนทศ�สนกจะเลอกศกษ� และนำ�ไปปฏบต ใหเหม�ะกบจรตนสย และ บ�รมไดทกคน ตงแตระดบตำ�สด จนถงขนสงสด

อย�งในพระสตรน ผทจะเจรญวปสสน� อนเปนขอปฏบตเพอกำ�จดกเลสตณห�ใหหมดสน สำ�หรบผทยงมบ�รมออน ท�นกจะสอนใหสำ�รวมระวงศลใหบรสทธบรบรณหมดจดกอน แลวจงคอยก�วขนไปเจรญวปสสน�ตอไป

แตท�นผอ�นกตองไมลมว� คำ�สอนแนวน ท�นจะสอนแกพระเปนสวนม�ก ถ�สอนช�วบ�นท�นกจะตงตนท ท�น คอ ก�รเสยสละบรจ�คด�นวตถกอน แลวจงจะเลอนขนม�ศล สม�ธ และ วปสสน�ตอไป

พระสตรน น�จะเปนบทเรยนทด ของผทมกจะเหนว�ศลเปนของตำ� เปนของไมจำ�เปน ไมน�สนใจ สเจรญสม�ธหรอวปสสน�ไมได หรอไมกคดว� เมอเร�เจรญสม�ธและวปสสน�อย ศลมนกมอยพรอมแลว เพร�ะไมอ�จจะลวงศลได แตอย�ลมว� ก�รปฏบตธรรมนน ในระดบปถชนแลว ไมมใครจะทำ�อยตลอดวนตลอดคนได ศลจงควรจะมอยตลอดเวล�

อนตร�ยของภกษผอยป� พระพทธเจ� ประทบอย ณ พระวห�รนโครธ�ร�ม เมอง

กบลพสด ไดตรสกะพระอ�นนท ถงภกษม�กรปคลกคลกนเปนก�รไมสมควร เพร�ะจะไมพบคว�มสขอนเกดจ�กคว�มสงด ภกษคว�รใสใจคว�มว�งภ�ยใน คอ ก�รทำ�จตใหว�งอยเสมอ ตอนหนงไดตรสถงอนตร�ยของอ�จ�รยและศษย ทปลกตนออกไปอยในทสงบสงด เชน ป� โคนไม ถำ� ภเข� ป�ช� ฯ แลว

ตอม�มช�วบ�นพ�กนไปห� ผอยป�จะหมกมนวนว�ย เวยนม�เปนผมกม�ก ยอมเปนอนตร�ย คว�มล�มกเศร�หมองยอมครอบงำ� มคว�มกระวนกรว�ย มทกขเปนผล ตองเกดในภพใหมไมพนก�รเกด แก และต�ย

ถ�ภกษทเปนอ�จ�รยหรอเปนศษยกด เมออยป�แลวไม

หลงลมตวใหอกศลธรรมครอบงำ�ได กจะพนจ�กอนตร�ยชนะทกข ก�วหน�ในพรหมจรรยตอไป

ในตอนท�ยของสตรน ไดทรงกล�วเตอนภกษทงหล�ย

ผ�นพระอ�นนทว� "อ�นนท! เร�จะไมประคบประคองพวกเธอ

เหมอนช�งหมอประคบประคองหมอดนทยงเปยกยงดบอย แตเร�จะขมแลวขมอก จะยกยองแลวยกยองอก ผใดมแกนส�ร ผนนจะทนอยได"

สญญตสตร ๑๔/๒๐๖

ดเอ�เถด ท�นผอ�นทงหล�ย พษสงของกเลสตณห�นช�งน�กลวเสยนกระไร ไมมยกเวนใคร ๆ เลย

ก�รทภกษท�นหลบไปอยต�มป� เข� หรอทสงบสงด กเพอจะไดมโอก�สกำ�จดกเลสตณห�ไดสะดวกขน แตทไหนได ถ�ไมรบทบ�ทและ

ลวดล�ยของมน อย�งถกตองและแทจรง ไมว�จะอยทไหน ๆ กไมอ�จพนอำ�น�จของมนไปได

รอย�งนแลว ท�นทไดมโอก�ส ไดอยในสถ�นท อนจดว�เหม�ะแกก�รพชตกเลสตณห�แลว กอย�ไดหลงลมตวมวเม�ในล�ภยศชอเสยงอยเลย กเลสหรอม�รทงหล�ยมนมไดยกเวน ว�ใครจะอยทไหนหรอก มนยกเวนใหอยพวกเดยว คอ ผทมสต มปญญ� เพงพจ�รณ� และไมประม�ทเท�นน.