α) Βαςικζσ διδαςκαλίεσ τον Ιουδαϊςμοφ

Οι διδαςκαλίεσ αυτζσ, όπωσ περιζχονται ςτθ Βίβλο, είναι οι εξισ:

1. Ο Θεόσ είναι ζνασ.

Πρόκειται για τθν κυριότερθ διδαςκαλία του Ιουδαϊςμοφ. Ο τονιςμόσ τθσ μοναδικότθτασ του Θεοφ αντιδιαςτζλλει τον Ιουδαϊςμό από τισ πολυκεϊςτικζσ κρθςκείεσ του περιβάλλοντοσ ςτο οποίο δθμιουργικθκε. Ο ζνασ αυτόσ Θεόσ είναι ο μόνοσ αλθκινόσ, δθλαδι ο μόνοσ υπάρχων ςε αντίκεςθ με τουσ άλλουσ, οι οποίοι κεωροφνται ψευδείσ, δθλαδι ανφπαρκτοι.

α) Βαςικζσ διδαςκαλίεσ τον Ιουδαϊςμοφ

2. Ο Θεόσ είναι ο δθμιουργόσ του παντόσ.

Ο Θεόσ δθμιουργεί το ςφμπαν. Επομζνωσ, πριν τθ δθμιουργία δεν υπιρχε τίποτε. Άρα, ο κόςμοσ ζχει μια αρχι, δθμιουργικθκε εκ του μθδενόσ. Εφόςον ο Θεόσ προθγείται του κόςμου, διακρίνεται από αυτόν, είναι εντελϊσ άλλοσ από αυτόν. Για τον ίδιο λόγο ο Θεόσ είναι κφριοσ του κόςμου.

α) Βαςικζσ διδαςκαλίεσ τον Ιουδαϊςμοφ

3. Ο κόςμοσ είναι πολφ καλόσ.

Ο κόςμοσ ωσ δθμιοφργθμα του Θεοφ είναι καλόσ. Το κακό είναι μια κατάςταςθ, ςτθν οποία περιζρχεται ο κόςμοσ από τθν κακι χριςθ τθσ ελευκερίασ του ανκρϊπου. Δεν είναι ο ίδιοσ ο κόςμοσ κάτι κακό. Χαρακτθριςτικό τθσ αξίασ του είναι ότι ο Θεόσ ανακζτει ςτον άνκρωπο τθν αποςτολι του εργάτθ και φφλακά του.

α) Βαςικζσ διδαςκαλίεσ τον Ιουδαϊςμοφ4. Η δθμιουργία του ανκρϊπου και θ πτϊςθ.

Ο άνκρωποσ δθμιουργείται ωσ μια ψυχοςωματικι ενότθτα. Είναι, δθλαδι, και τα δφο αυτά ςτοιχεία και όχι μια ψυχι ςε ζνα ςϊμα που τθσ είναι ξζνο. Δθμιουργείται «κατ' εικόνα και καθ' όμοίωςιν» του Θεοφ. Ωσ μζροσ του κόςμου ο άνκρωποσ εξαρτάται από το Θεό, όμωσ ταυτόχρονα προικίηεται με ελευθερίαζναντι του Θεοφ. Η απόπειρα αυτοθεοποίηςηστου ανκρϊπου ζχει ωσ αποτζλεςμα τον αποχωριςμό του από το Θεό, τθν πθγι τθσ ηωισ, και άρα το κάνατο.

α) Βαςικζσ διδαςκαλίεσ τον Ιουδαϊςμοφ

5. Ο Θεόσ ςϊηει.Μετά τθ δθμιουργία του κόςμου το κφριο ζργο του Θεοφ ςυνίςταται ςτθ ςωτθρία του. Το ζργο αυτό πραγματοποιείται με εκλογι ενόσ τμιματοσ τθσ ανκρωπότθτασ, που κα ηει μια ηωι τζτοια, που κα το διατθρεί ςε κοινωνία με το Θεό. Κφρια αρχι αυτισ τθσ ηωισ είναι να ζχει Θεό του μόνο τον ίδιο και να τθρεί τισ εντολζσ Του. Το τμιμα αυτό τθσ ανκρωπότθτασ που είναι ο Ιςραιλ ονομάηεται γι' αυτόν τον λόγο «λαόσ του Θεοφ».

α) Βαςικζσ διδαςκαλίεσ τον Ιουδαϊςμοφ6. Η ςωτθρία ςυμβαίνει ςτο τζλοσ τθσ ιςτορίασ.

Ήδθ από τθν Ζξοδο άρχιςε να υπάρχει μεταξφ των Ιουδαίων θ προςδοκία μιασ μελλοντικισ ανάδειξθσ του ζκνουσ τουσ ςε πρότυπο και ηγήτορα τθσ ανκρωπότθτασ. Αυτό κα ςυνζβαινε ςτθν τελικι φάςθ τθσ ιςτορίασ ςε μια πορεία που κινείται από το παρελκόν προσ το μζλλον. Η ιδζα αυτι ςτουσ προφιτεσ πιρε τθ μορφι τθσ «Μζρασ του Γιαχβζ», δθλαδι τθσ εποχισ που οι εχκροί του Ιςραιλ κα κατατροπϊνονταν και ζνασ βαςιλιάσ προερχόμενοσ από τον οίκο του Δαβίδ κα ίδρυε μια καινοφργια βαςιλεία. Αργότερα όμωσ, θ ιδζα τθσ εκνικισ αποκατάςταςθσ αντικακίςταται από εκείνθ τθσ παγκόςμιασ ςωτθρίασ των δικαίων, που κα προζλκει από κάποιον οριςμζνο (χριςμζνο= Μεςςία) από το Θεό γι' αυτόν το ςκοπό. Στθ ςωτθρία αυτι ςυμπεριλαμβάνεται θ προςδοκία τθσ ανάςταςθσ των νεκρϊν.

β) Τα ιερά κείμενα

Το κφριο ιερό κείμενο του Ιουδαϊςμοφ είναι θ Εβραϊκι Βίβλοσ. Αυτι κατά τουσ Ιουδαίουσ αποτελείται από 24 επιμζρουσ βιβλία που ςυγκεντρϊκθκαν οριςτικά το 90 μ.Χ. Τα βιβλία αυτά διαιροφνται ςε τρεισ ομάδεσ, χωρίηοντασ ζτςι τθ Βίβλο ςε τρία μζρθ, που είναι:

1. Η Πεντάτευχοσ ι Τορά (=διδαςκαλία ι νόμοσ, επειδι περιζχει το νόμο που ζδωςε ο Θεόσ ςτο Μωυςι).

2. Οι Προφιτεσ.

3. Τα Αγιόγραφα.

β) Τα ιερά κείμενα

Δεφτερο ςε ςπουδαιότθτα ιερό κείμενο είναι το Βαβυλωνιακό Ταλμοφδ. Αυτό ςυντάχκθκε τον 5ο με 6ο αι. μ.Χ. Αποτελεί εκτεταμζνο υπόμνθμα ενόσ ζργου που ςυντάχκθκε το 2ο μ.Χ. αι. τθσ Μιςνά, που αφοροφςε ςτθ λατρεία, τισ γιορτζσ, τισ ςχζςεισ των φφλων, το αςτικό και ποινικό δίκαιο κ.ο.κ. Το Βαβυλωνιακό Ταλμοφδ ζδωςε ςτον παραδοςιακό Ιουδαϊςμό τθ ςυγκεκριμζνθ μορφι που ζχει ουςιαςτικά ωσ ςιμερα.

γ) Η εξζλιξθ του Ιουδαϊςμοφ ςτθ μετά Χριςτόν εποχι μζχρι ςιμερα

Μετά τθν καταςτροφι τθσ Ιερουςαλιμ από τον Τίτο το 70 μ.Χ. καιτθν καταςτολι από τον Αδριανό τθσ επανάςταςθσ του Μπαρ Κοχμπά το 132 μ.Χ., μεγάλο μζροσ από όςουσ διαςϊκθκαν κατζφυγε ςε χϊρεσ τθσ Μεςογείου και τθσ Μζςθσ Ανατολισ. Στισ χϊρεσ αυτζσ ηοφςαν ςε χωριςτζσ κοινότθτεσ τρεφόμενοι από τθ μεςςιανικι ελπίδα τθσ επιςτροφισ ςε ζνα αποκαταςτθμζνο ζκνοσ. Στουσ αιϊνεσ που ακολοφκθςαν με διάφορεσ αφορμζσ μεγάλοσ αρικμόσ τουσ εκδιϊχκθκε από τθ δυτικι Ευρϊπθ και κατζφυγε ςε χϊρεσ τθσ ανατολικισ Ευρϊπθσ και αλλοφ. Όςοι παρζμειναν αναγκάςτθκαν να ηουν ςε κλειςτά περιβάλλοντα, τα ονομαηόμενα γκζτο. Από τα μζςα του 18ου αι., ωσ αποτζλεςμα των ιδεϊν τθσ γαλλικισ επανάςταςθσ και άλλων παραγόντων, οι Ιουδαίοι άρχιςαν να ςυμμετζχουν ςτθν πολιτιςτικι ηωι των ευρωπαϊκϊν κοινωνιϊν. Για να γίνει αυτό ζπρεπε να βρεκεί μια ςυμβιβαςτικι λφςθ μεταξφ του τρόπου ηωισ που επζβαλλε θ ιουδαϊκι κρθςκεία και εκείνου τθσ ςφγχρονθσ Ευρϊπθσ.

γ) Η εξζλιξθ του Ιουδαϊςμοφ ςτθ μετά Χριςτόν εποχι μζχρι ςιμερα

Ζτςι, άρχιςαν να ειςάγονται διάφορεσ αλλαγζσ, όπωσ π.χ. να χρθςιμοποιείται ςτθ λατρεία θ γλϊςςα τθσ χϊρασ ςτθν οποία ηοφςαν κτλ. Η ςτάςθ αυτι είχε ωσ αποτζλεςμα τθν ανάπτυξθ του Μεταρρυκμιςμζνου Ιουδαϊςμοφ. Αυτόσ πιρε διάφορεσ μορφζσ και διαίρεςε τον Ιουδαϊςμό ςε δφο ανταγωνιηόμενουσ κλάδουσ, που διαφζρουν ςε πολλά ςθμεία, το Μεταρρυκμιςμζνο και τον Ορκόδοξο. Εξάλλου από τα μζςα του 19ου αι. δθμιουργικθκε ςτισ ΗΠΑ ο λεγόμενοσ Συντθρθτικόσ Ιουδαϊςμόσ, ο οποίοσ εξελίχκθκε ςτον κφριο κλάδο Ιουδαϊςμοφ ς' αυτιν τθ χϊρα.

Ο ιςχυρόσ αντιςθμιτιςμόσ ςτθν Ευρϊπθ του τζλουσ του 19ου αι. ζδωςε αφορμι να δθμιουργθκεί ο Σιωνιςμόσ, δθλαδι ζνα κίνθμα που ςτόχευε ςτθ δθμιουργία ιουδαϊκοφ κράτουσ ςτο Ιςραιλ. Μετά το ολοκαφτωμα των Εβραίων από τθ ναηιςτικι Γερμανία το κίνθμα αυτό ενιςχφκθκε, πραγματοποιϊντασ τελικά το ςκοπό του το 1948 με τθν ίδρυςθ του κράτουσ του Ιςραιλ.

δ) Η λατρευτικι πράξθ

Το κζντρο τθσ ιουδαϊκισ λατρείασ είναι κυρίωσ θ ςυναγωγι, που εμφανίςτθκε μετά τθν καταςτροφι του πρϊτου ναοφ το 586 π.Χ.Ωσ λατρευτικόσ χϊροσ όμωσ, άρχιςε να αναπτφςςεται μετά τθν καταςτροφι του δεφτερου ναοφ, το 70 μ.Χ. Η ςφγχρονθ ςυναγωγι αποτελείται από μια αίκουςα, ςτο κζντρο τθσ οποίασ και μπροςτά από τα κακίςματατων πιςτϊν βρίςκεται ζνα υπερυψωμζνο βάκρο. Από το βάκρο αυτό γίνονται τα αναγνϊςματα από τθν Τορά(Πεντάτευχο)

Η λατρεία ςυνίςταται από τρεισ βαςικζσ ακολουκίεσ που γίνονται κακθμερινά το πρωί, το απόγευμα και το βράδυ. Εμπλουτιςμζνεσ παραλλαγζσ αυτοφ του ςυνόλου τελοφνται το

Σάββατο, που είναι θ κυρίωσ λατρευτικι μζρα του Ιουδαϊςμοφ, και τισ γιορτζσ. Οι ραβίνοι, οι οποίοι προΐςτανται τθσ λατρείασ, όπωσ και τθσ κοινότθτασ γενικά, δεν είναι ιερείσ, αλλά κρθςκευτικοί διδάςκαλοι.Κάποιεσ διαφορζσ ςτα τελοφμενα ςτθ ςυναγωγι υπάρχουν μεταξφ Μεταρρυκμιςμζνων και Ορκοδόξων Ιουδαίων. Π.χ. ςτισ Ορκόδοξεσ ςυναγωγζσ ο ρόλοσ των γυναικϊν είναι περιοριςμζνοσ. Υπάρχει μάλιςτα γυναικωνίτθσ ι κάποιοσ απομονωμζνοσ χϊροσ, όπου παραμζνουν κατά τθ διάρκεια τθσ λατρείασ. Στισ Μεταρρυκμιςμζνεσ ςυναγωγζσ οι γυναίκεσ όχι μόνο κάκονται μαηί με όλουσ τουσ πιςτοφσ αλλά παίηουν και ενεργθτικότερο ρόλο, ο οποίοσ φτάνει ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ και ςτθ χειροτονία τουσ ςε ραβίνουσ. Άλλθ διαφορά είναι θ κάλυψθ τθσ κεφαλισ με καπζλο ι ζνα μικρό ςτρογγυλό ςκοφφο για τουσ άντρεσ και διάφορα καλφμματα για τισ γυναίκεσ. Στισ Μεταρρυκμιςμζνεσ αυτό δεν είναι υποχρεωτικό.

ε) Το ιουδαϊκό ζτοσ

Το ιουδαϊκό ζτοσ είναι ςελθνιακό και αρχίηει ςτο τζλοσ Σεπτεμβρίου ι αρχζσ Οκτωβρίου με τθ γιορτι του Νζου Ζτουσ. Μετά από ζνα δεκαιμερο ακολουκεί θ Ημζρα τθσ Εξιλζωςθσ, (γιομ

κιπουρ) αφιερωμζνθ ςτθ μετάνοια. Μετά από πζντε μζρεσ ακολουκεί θ γιορτι τθσ Σκθνοπθγίασ ςε ανάμνθςθ τθσ διάβαςθσ τθσ εριμου. Δφο μινεσ περίπου αργότερα γιορτάηεται θΧανουκά, ςε ανάμνθςθ τθσ νίκθσ κατά των Σελευκιδϊν, το 2ο π.Χ. αι. Κατά τισ αρχζσ τθσ άνοιξθσ θ Πουρίμ γιορτάηεται ςε ανάμνθςθ των γεγονότων του βιβλίου τθσ Εςκιρ. Κατά το μινα Νιςάν (μεταξφ Μαρτίου και Απριλίου) γιορτάηεται

το Πάςχα (Πεςάχ = διάβαςθ), δθλαδι θ ζξοδοσ από τθν Αίγυπτο. Επτά εβδομάδεσ μετά τθ δεφτερθ μζρα του Πάςχα γιορτάηεται

θΠεντθκοςτι, ςε ανάμνθςθ τθσ αποκάλυψθσ του Θεοφ ςτο Σινά. Πζντε εβδομάδεσ περίπου μετά τθν Πεντθκοςτι τθρείται πζνκοσ διάρκειασ τριϊν εβδομάδων ςε ανάμνθςθ τθσ καταςτροφισ των δυο ναϊν.

• Η γιορτι του Πουρίμ ςτθν Εβραϊκι παράδοςθ γιορτάηεται ςτθ μνιμθ τθσ ςωτθρίασ των Εβραίων από ζνα επιηιμιο διάταγμα που εξζδωςε ο πρωκυπουργόσ του Βαςιλείου τθσ Περςίασ, ο Αμάν, τθν εποχι του Πζρςθ βαςιλιά Αχαςβερόσ. Όταν ο Εβραίοσ Μορδοχάιαρνικθκε να προςκυνιςει τον Αμάν όπωσ τον διζταξαν, ο Αμάν αποφάςιςε να εκδικθκεί και προςπάκθςε να ςτρζψει τον βαςιλιά κατά των Εβραίων. Η Εςκιρ, ανιψιά του Μορδοχάι και βαςίλιςςα των Περςϊν, ανζτρεψε τα ςχζδια του Αμάν. Τθν θμζρα που ο Αμάν ςκόπευε να εξολοκρεφςει τουσ Εβραίουσ, εκείνοι αμφνκθκαν και ςκότωςαν όςουσ πιγαν να τουσ βλάψουν. O Αμάν και οι γιοι του καταδικάςτθκαν ςε κάνατο. Oι Εβραίοι αποφάςιςαν ότι ςτθν Περςικι Αυτοκρατορία, θ επόμενθ θμζρα τθσ νίκθσ τουσ κα ιταν θμζρα γιορτισ και τθν ονόμαςαν �Πουρίμ�(από τθν Εβραϊκι λζξθ �πουρ�που ςθμαίνει πεπρωμζνο ι μοίρα).Τθν θμζρα του Πουρίμ οι Εβραίοι οφείλουν να διαβάηουν τθν ιςτορία των γεγονότων που ςυνζβθςαν τότε, από μία περγαμθνι που ονομάηεται μεγκιλά, να ςτζλνουν φαγθτά και γλυκά ςε τουλάχιςτον δφο ανκρϊπουσ, να ετοιμάηουν εορταςτικό τραπζηι και να δίνουν χριματα ςτουσ φτωχοφσ. Τα παιδιά, ςφμφωνα με το ζκιμο, μεταμφιζηονται και κάνουν κόρυβο με ροκάνεσ όταν διαβάηεται το όνομα του Αμάν.

Πουρίμ