จดท ำโดย นำงสำวอญชล จตรำนน

เพอน ำเสนอ อำจำรย ดร.สนทร สรยะรงษ ในรำยวชำ ศกษำงำนส ำคญทำงพระพทธศำสนำ ตำมหลกสตรปรญญำพทธศำสตรมหำบณฑต

มหำวทยำลยมหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย วทยำเขตเชยงใหม ภำคเรยนท ๒ ปกำรศกษำ ๒๕๕๕

และเพอถวำยเปนพทธบชำ ธรรมบชำ สงฆบชำ

ศกษำวเครำะหหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ผลงำนทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

๑. เพอศกษำถงอตชวประวตของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

๒. เพอศกษำถงผลงำนของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

๓. เพอศกษำรำยละเอยดของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน” อนเปนผลงำนทรงคณคำของพระพทธศำสนำ (ทงทำงดำนบรรณำนกรม และเนอหำสำระ)

๔. เพอวเครำะหเนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน” ๕. เพอวเครำะหถงคณคำของ หนงสอเรอง “ภำวนำทปน” ในดำนตำงๆ

วตถประสงคของกำรศกษำวเครำะห หนงสอเรอง

“ภำวนำทปน” (ผลงำนทำนพระพรหมโมล)

๑. อตชวประวตของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙) ๒. ประวตผลงำนของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙) ๓. รำยละเอยดดำนบรรณำนกรม และเนอหำสำระของหนงสอเรอง

“ภำวนำทปน” ๔. วเครำะหเนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน” ๕. วเครำะหคณคำของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

โครงสรำงเนอหำสำระ

ประวต

อตชวประวตของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

พระพรหมโมล (วลำศ ญำณวโร ป.ธ.๙) – เจำอำวำสวดยำนนำวำ เขตสำทร กรงเทพมหำนคร สถำนะเดม ชอ วลำศ นำมสกล ทองค ำ เกดวนองคำร ขน ๗ ค ำเดอน ๗ ปมะเมย ตรงกบวนท ๓ เดอนมถนำยน พ.ศ. ๒๔๗๓ บดำชอ นำยบว ทองค ำ มำรดำชอ นำงยม ทองค ำ หมท ๑ ต ำบลอโลกสหมน อ ำเภอ ทำมะกำ จงหวดกำญจนบร มพนองรวม ๗ คน คอ ๑.) นำงหวำ รงเรอง ๒.) นำงมำ ป ยทอง (เลยชวตแลว) ๓.) นำยตม ทองค ำ ๔.) พระพรหมโมล (วลำศ ทองค ำ) ๕.) นำงเคำ รงเรอง (เสยชวตเลว) ๖.) นำงพล ละมลจตร ๗.) นำยทว ทองค ำ

บรรพชำอปสมบท

อตชวประวตของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

บรรพชำ วนพธ ขน ๑๔ ค ำ เดอน ๗ ปมะแม ตรงกบวนท ๑๖ เดอนมถนำยน พ. ศ. ๒๔๘๖ ณ วดพระแทนดงรงวรวหำร อ ำเภอทำมะกำ จงหวด กำญจนบร พระอปชฌำย - พระครวรวตตวบล วดแสนตอ อ ำเภอทำมะกำ จงหวดกำญจนบร อปสมบท วนอำทตย แรม ๑๑ ค ำ เตอน ๘ ปขำล ตรงกบวนท ๙ เดอน กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ณ วดดอน แขวงยำนนำวำ พระอปชฌำย - สมเดจพระพทธโฆษำจำรย วดสำมพระยำ กรงเทพมหำนคร

วทยฐำนะ

อตชวประวตของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

พ.ศ. ๒๔๘๕ - จบชนประถมบรบรณ โรงเรยนอำจวทยำคำร ต ำบลอโลกสหมน อ ำเภอทำมะกำ จงหวดกำญจนบร พ.ศ. ๒๔๘๙ - สอบได น.ธ.เอก ส ำนกเรยนวดพระแทนดงรงวรวหำร อ ำเภอทำมะกำ จงหวดกำญจนบร พ.ศ. ๒๕๐๓ - สอบได ป.ธ. ๙ ส ำนกเรยนวดยำนนำวำ พ.ศ. ๒๕๑๗ - ส ำเรจกำรศกษำโรงเรยนพระสงฆำธกำรสวนกลำง กรงเทพมหำนคร พ.ศ. ๒๕๓๒ - ไดรบปรญญำพทธศำสตรดษฎบณฑตกตตมศกด มหำวทยำลยมหำจฬำลงกรณรำชวทยำลย

บทบำทของทำนพระพรหมโมลในกรณคดวดธรรมกำย

อตชวประวตของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

ป ๒๕๔๒ วดธรรมกายมคดอาญา โดยมสองประเดนคอเรองยกยอกเงนวด และเรองสอนผดจากพระไตรปฎก ป ๒๕๔๙ พระธมมชโย พนจากคดนทงสองประเดน โดย คดยกยอกเงนวด – อยการสงสดขอถอนฟองเนองจากพระธมมชโยไดคนเงนใหแกวดแลว คดสอนผดจำกพระไตรปฎก – พระพรหมโมลซงขณะนนเปนเจาคณะภาค ๑ และกรรมการมหาเถรสมาคม ไดตดสนวาพระธมมชโยไมไดสอนผดไปจากพระไตรปฎก เพยงแตออนดานพระอภธรรม และสงใหไปเรยนพระอภธรรมเพม ผลกระทบ จากการตดสนคดในครงน สงผลใหพระพรหมโมล ถกปลดจากต าแหนงเจาคณะภาค ๑ และกรรมการมหาเถรสมาคม

งำนปกครอง

ผลงำนของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

พ.ศ. ๒๕๐๙ - เปนเจำอำวำสวดดอน พ.ศ. ๒๕๑๓ - เปนเจำคณะต ำบลวดพระยำไกร พ.ศ. ๒๕๑๔ - เปนพระอปชฌำย พ.ศ. ๒๕๑๕ - เปนเจำคณะเขตยำนนำวำ พ.ศ. ๒๕๒๘ - เปนรองเจำคณะภำค ๑ พ.ศ. ๒๕๓๑ - เปนเจำอำวำสวดยำนนำวำ (พระอำรำมหลวง) พ.ศ. ๒๕๓๕-๒๕๔๓ - เปนเจำคณะภำค ๑ พ.ศ. ๒๕๓๕ - เปนกรรมกำรมหำเถรสมำคม

งำนกำรศกษำ

ผลงำนของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

พ.ศ. ๒๔๙๓ - เปนครสอนปรยตธรรม พ.ศ. ๒๔๙๖ - เปนกรรมกำรตรวจธรรมสนำมหลวง พ.ศ. ๒๔๙๖ - เปนกรรมกำรตรวจบำลสนำมหลวง พ.ศ. ๒๕๑๘ - เปนกรรมกำรน ำประโยคบำล สนำมหลวงไปเปดสอบในจงหวดสวนภมภำค พ.ศ. ๒๕๓๑ - เปนเจำส ำนกเรยนวดยำนนำวำ

งำนเผยแผ

ประวตผลงำนของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

๑. ) โลกทปน (พ.ศ. ๒๕๐๖) ๒. ) มนนำถทปน (พ.ศ. ๒๕๐๖) ๓. ) วปสสนำทปน (พ.ศ. ๒๕๐๖) ๔. ) โลกนำถทปน (พ.ศ. ๒๕๐๗) ๕. ) ภำวนำทปน (พ.ศ. ๒๕๐๗) ๖. ) โพธธรรมทปน (พ.ศ. ๒๕๐๗) ๗. ) ภมวลำสน (พ.ศ. ๒๕๑๑) ๘. ) วมตดรตนมำล (พ.ศ. ๒๕๑๕) ๙. ) กรรมทปน (พ.ศ. ๒๔๑๗) ๑๐.) วปสสนำวงศ (พ.ศ. ๒๕๔๓)

รำงวลชนะเลศในกำรประกวดวรรณกรรม*

ประวตผลงำนของทำนพระพรหมโมล (วลาศ ญาณวโร, ป.ธ. ๙)

ภมวลำสน - รำงวลชนะเลศวรรณกรรมสำขำศำสนำ เมอวนท ๗ เมษำยน ๒๕๑๓

วมตตรตนมำล - รำงวลชนะเลศวรรณกรรมสำขำศำสนำ เมอวนท ๑๒ ธนวำคม ๒๕๑๖ กรรมทปน - รำงวลชนะเลศวรรณกรรมสำขำศำสนำ เมอวนท ๑๙ พฤษภำคม ๒๕๑๙ พรอมกบไดรบค ำชมเชยวำ เปน เพชรน ำเอกในวงวรรณกรรมซงนบวำ เปนเกยรตประวตอนสงสงแกวงกำร คณะสงฆไทย *จดประกวดโดยธนำคำรกรงเทพ จ ำกด (มหำชน)

รำยละเอยดดำนบรรณำนกรม ของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

๑.) ลกษณะค ำประพนธ รอยแกว ๒.) ควำมยำว ๒๕๖ หนำ ม ๖ ภำค ๓.) เปนผลงำนล ำดบท ๕ (ในจ ำนวนทงหมด ๑๐ เลม) พมพครงแรกเมอปพ.ศ. ๒๕๐๗ ๔.) เลขเรยกหนงสอ ISBN 974-689-119-7

๕.) หมำยเลขหนงสอในหองสมด มจร. เชยงใหม • 294.3422 พ 237ภ (ส ำนกพมพดอกหญำ) • 294.3422 ว721ภ 2526 (โรงพมพรงเรองธรรม) • 294.3422 ว 721ภ (มลนธธรรมกำย) • 294.3422 พ237ภ2/2545 (ส ำนกพมพดอกหญำ)

หวขอหลก

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

๑. ปณำมพจน ๒. อำรมภกำถำ ๓. ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ ๔. ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ ๕. อวสำนกถำ ๖. ปจฉมพจน

๑.) ปณำมพจน

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ถวำยนมสกำรพระพทธเจำ พระอรยสงฆและครบำอำจำรยทงหลำย และกลำววำรจนำกถำชอวำ “ภำวนำทปน” เพอชแจงเรองกำรบ ำเพญภำวนำในพระพทธศำสนำ ตำมค ำสอนของพระพทธเจำ ขอใหผใครในภำวนำกรรมทงหลำย จงตงใจฟงกถำน

๒.) อำรมภกำถำ เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

กลำวถงเรองรำวของพระพทธเจำกอนตรสร ตงจตอธษฐำน ไดรบพยำกรณ และชวงทเปนพระโพธสตว บ ำเพญบำรมในชำตตำงๆ จนถงชำตสดทำยคอ พระเวสสนดร เมอสนอำยขยกไปจตเปน พระเสตเกตเทพบตร อำยขย ๔,๐๐๐ ปทพย รอเวลำมำจตเปนพระสมมำสมพทธเจำ

พระพทธโกลำหล

ทำนทำวมหำพรหมออกปำวประกำศวำพระพทธเจำ จะอบตขนในโลก พรหมและเทพทงหลำยทลอำรธนำ พระพทธเจำประสต

๒.) อำรมภกำถำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ภำวนำกรรมพระทศพล เรองรำวตงแตพระพทธเจำทรงออกผนวช บ ำเพญทกรกรยำ มมำรมำทลเชญใหเลกบ ำเพญเพยร แตพระพทธองคกทรงบ ำเพญเพยรตอไป จนพบหนทำงแหงมชฌมำปฏปทำ และตรสรอนตรสมมำสมโพธญำณในทสด

ประเภทภำวนำ “ภำเวตพพำต ภำวนำ” “ธรรมทบณฑตชนทงหลำย ควรท ำใหเกดขนเปนครงแรกและครงหลงๆ ใหตดตอกนไปเปนนตย จนถงเจรญขนๆ เรอยไป ธรรมนนชอวำ ภำวนำ” ภำวนำม ๒ ประเภท คอ สมถภำวนำ และ วปสนำภำวนำ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

“กเลเส สเมตต กมโถ” “ธรรมใดมอ ำนำจท ำใหกเลส มกำมฉนทนวรณ เปนตน สงบลงได ธรรมนนชอวำ สมถะ”

อำรมณสมถภำวนำ อำรมณ คอ อปกรณในกำรบ ำเพญสมถะภำวนำ ม ๔๐ อยำงคอ • กสณ ๑๐ • อสภ ๑๐ • อนสต ๑๐ • อปปมญญำ ๔ • อำหำเรปฏกลสญญำ ๑ • จตธำตววตถำน ๑ • อรปฌำน ๔

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

กสณ ๑๐ - ปฐวกสณ (ดนสแดง), อำโปกสณ (น า), เตโชกสณ (ไฟ), วำโยกสณ (ลม), นลกสณ (สเขยว), ปตกสณ (สเหลอง), โลหตกสณ (สแดง), โอทำกสณ (สขาว), อำกำสกสณ (อากาศ), อำโลกกสณ (แสงสวาง)

อสภ ๑๐ - อทธมำตกอสภ (ซากศพพอง ตาย ๒-๓ วน), วนลกอสภ (ซากศพนาเกลยดมสตางๆ), วปพพกอสภ (ศพมน าเหลอง น าหนอง), วจฉททกอสภ (ศพขาด ๒ ทอน), วกขำยตกอสภ (ศพทมสตวรมทง), วกขตตกอสภ (ศพอวยวะแยกสวน), หตวกขตตกอสภ (ศพถกฟนดวยอาวธ), โลหตกอสภ (ศพเลอดอาบ), ปฬวกอสภ (ศพหนอนไตตอม), อฏฐกอสภ (ศพทมแตกระดก)

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อนสต ๑๐ - พทธำนสต, ธมมำนสต, สงฆำนสต, สลำนสต, จำคำนสต, เทวตำนสต, อปสมำนสต, มรณำนสต, กำยคตำสต*, อำณำปำณสต** *มเฉพำะในพระพทธศำสนำ **ผเจรญอำณำปำณสตจนไดฌำน และใชฌำนนเปนบำทในกำรเจรญวปสสนำตอจนบรรลอรหตผล จะสำมำรถก ำหนดรอำยสงขำรได

อปปมญญำ ๔ - เมตตำอปปมญญำ, กรณำอปปมญญำ, มทตำอปปมญญำ, อเบกขำอปปมญญำ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อำหำเรปฏกลสญญำ ๑ พจำรณำควำมนำเกลยดของอำหำร จนเกดปญญำ หรอ ปรญญำ ๓ คอ ญำตปรญญำ (เหนทกขในกำร บรโภค), ตรณปรญญำ (เหนควำมเกดดบของกำร บรโภค), ปหำนปรญญำ (เหนควำมล ำบำกทเกดจำกอำหำร) จตธำตววตถำน ๑ ก ำหนดธำต ๔ ดน, น ำ, ลม, ไฟ ใหเหนเปนเพยงกองธำตหนงๆ ไมม สตวตวตน บคคล เรำ เขำ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อรปฌำน ๔ - อำกำสำนญจำยตนะ (ก ำหนดอำกำศเปนอำรมณ) - วญญำณญจำรยตนะ (ก ำหนดวญญำณเปนอำรมณ) - อำกญจญญำยตนะ ( ก ำหนดภำวะทไมมอะไรเปนอำรมณ) - เนวสญญำนำสญญำยตนะ (ก ำหนดภำวะทมสญญำกไมใช ไมมสญญำกไมใช)

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ผลแหงสมถะภำวนำ จะท ำสงใด ตองมเปำหมำย ตองรผลแหงกำรกระท ำ ผลทสดของสมถภำวนำคอ “ฌำน” แต อำรมณสมถภำวนำไมไดใหผลเปนฌำนหมดทง ๔๐ อำรมณ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อำรมณทใหไดฌำน เปรยบเหมอน “เรอทจอดนงอยไดในกระแสน ำทเชยวกรำก ดวยอ ำนำจถอไมไผทปกไว” ม ๓๐ คอ • กสณ ๑๐ • อสภ ๑๐ • กำยคตำสต • อำณำปำณสต • อปปมญญำ ๔ • อรปฌำน ๔

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อำรมณทไมไดใหถงฌำน เปรยบเหมอน “เรอททอดสมออยกลำงน ำลก” ม ๑๐ คอ • อนสต ๘ ทเหลอ • อำหำเรปฏกลสญญำ • จตธำตววตถำน อำรมณทง ๑๐ น ใหเขำถงเพยง อปจำรภำวนำ ไมถงอปปนำภำวนำ (ฌำน)

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อำจำรยเขำใจผด ภกษผหนง ผมพทธจรต ปญญำมำก แตไมมอำจำรยสอนกรรมฐำน บ ำเพญแตสมถภำวนำดวยอำรมณพทโธ โดยเขำใจวำคอวปสสนำ เมอมภกษฝำยคำมวำสมำซกถำมกเกดโทสะ

กำรบ ำเพญสมถภำวนำ ผบ ำเพญสมถภำวนำ ยอมปรำรถนำซงฌำน หรอกำรเปน ฌำนลำภบคคล แตเมอบ ำเพญสมถภำวนำไปเรอย ยอมพบกบอปสรรคของกำรภำวนำ นนกคอ “นวรณ”

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

นวรณ “ฌำนำทก นวำเรนตต นวรณำน” “สภำพทหำมไวซงคณพเศษ มฌำนเปนตน สภำพนนชอวำ นวรณ” โลกยณำน เมอไดแลว นวรณเกดขน ฌำนเสอม โลกตรฌำน เมอไดแลว นวรณเกดขน ฌำนไมเสอม นวรณถอวำเปนปฏปกษกบสมำธ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

นวรณ ลกษณะ องคธรรม อปมำ*

กำมฉนทะ ควำมพอใจในกำมคณ โลภเจตสก เจำหน (ไมเปนอสระ)

พยำบำท ควำมไมพอใจในอำรมณตำงๆ

โทสเจตสก โรคภย (กระสบกระสำย)

ถนมทธะ ควำมหดห ทอถอย ถนมทธเจตสก คก (ไมเหนสงสวยงำม)

อทธจจกกกจจะ ควำมฟงซำนร ำคำญใจ อทธจจกกกจจะเจตสก ทำส (ถกเจำนำยใชใหวงวน)

วจกจฉำ ควำมสงสยในคณของพระรตนตรย

วจกจฉำเจตสก ทำงกนดำร (เดนไปดวยควำมหวำดหวน)

*ในคมภร สมงคลำวลำสนอรรถกถำ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ปฐมฌำน สมถภำวนำ บ ำเพญโดยกำรบรกรรมไปเรอย จนนวรณสงบลง เขำอปจำรภำวนำ ถำเปน ตกขบคคล (ผมปญญำกลำ) กสำมำรถบรรลปฐมฌำนไดโดยงำย ถำเปน มนทบคคล (ผมปญญำนอย) กสำมำรถบรรลปฐมฌำนได แตชำ Note: ระหวำงทไดปฏภำคนมตในอปจำรภำวนำ ใหพงระวงรกษำสมำธใหด ดจดงพระรำชนระวงรกษำครรภ แหงบตรผจะเกดมำเปนใหญ ลกษณะของปฐมฌำน - มวตก วจำร ปต และสข จำกสมำธ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ทตยฌำน เมอบคคลไดเขำถงปฐมฌำนแลว กสำมำรถขมกเลสใหสงบลงได มสมำธกลำ เปนฌำนลำภบคคล (ผไดถงฌำน) จะตองบ ำเพญปฐมฌำนชวนะใหเกดตอเนอง ๑-๗ วน เพอเปนฐำนแกกำรฝกวสภำวะ ๕ (ฌำนขนสงตองมวสภำวะ)

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

วสภำวะ ๑. อำวชชนวสภำวะ – ความเปนผสามารถพจารณาองคฌาน ๒. สมำปชชนวสภำวะ – ความเปนผสามารถในการเขาฌานเวลาใดกได ๓. อธษฐำนวสภำวะ – ความเปนผสามารถก าหนดเวลาในการเขาฌาน ๔. วฏฐำนวสภำวะ – ความเปนผสามารถในการก าหนดเวลาในการออกจาก

ฌาน ๕. ปจจเวกขณวสภำวะ – ความเปนผสามารถพจารณาองคฌานแหงชวนะ

เมอออกจากฌานแลว

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ทตยฌำน (ตอ) เมอบคคลไดฝกวสภำวะจนช ำนำญ เขำปฐมฌำน ออกปฐมฌำน พจำรณำวำปฐมฌำนนใกลนวรณยงนก ไมประณต เสอมไดงำย เมอพจำรณำจนเกดควำมเบอหนำย กบ ำเพญภำวนำทง ๓ ล ำดบ บรกรรมภำวนำ เขำถงอปจำรภำวนำ และอปปนำภำวนำ ทตยฌำนจะเกดขน ลกษณะของทตยฌำน - ไมมวตก วจำร มแตปต และสข จำกสมำธ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ตตยฌำน เมอบคคลมวสภำวะ เขำทตยฌำน ออกทตยฌำน พจำรณำวำทตยฌำนน ใกลปฐมฌำนยงนก ไมประณต เสอมไดงำย เมอพจำรณำจนเกดควำมเบอหนำย กบ ำเพญภำวนำทง ๓ ล ำดบ บรกรรมภำวนำ เขำถงอปจำรภำวนำ และอปปนำภำวนำ ตตยฌำนจะเกดขน ลกษณะของทตยฌำน – มอเบกขำ สต สมปชญญะ เสวยสขดวยนำมกำย เพรำะปตสนไป

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

จตตถฌำน เมอบคคลมวสภำวะ เขำตตยฌำน ออกตตยฌำน พจำรณำวำตตยฌำนน ใกลทตยฌำนยงนก ไมประณต เสอมไดงำย เมอพจำรณำจนเกดควำมเบอหนำย กบ ำเพญภำวนำทง ๓ ล ำดบ บรกรรมภำวนำ เขำถงอปจำรภำวนำ และอปปนำภำวนำ ไมมทกข ไมมสข ดบโทมนส และ โสมนส จตตถฌำนจะเกดขน ลกษณะของจตตถฌำน – มอเบกขำ อนเปนเหตใหเกดสตบรสทธอย

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

รปฌำนสงสด คอรปฌำน ๔ หรอ รปฌำน ๕ ?

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ฌำน ๒ นย ๑. ปญจกนย – เกดแกบคคลผมปญญำ

นอย ฌำนแรก (ปฐมฌำน) จงมวตกอยำงเดยวเปนองคฌำน

๒. จตกนย – เกดแกบคคลผมปญญำมำก ฌำนแรก (ปฐมฌำน) จงมวตก และวจำร เปนองคฌำน

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ฌำน ปญจกนย (เกดแกมนทบคคล) จตกนย (เกดแกตกขบคคล) ปฐมฌำน ม วตก วจำร ปต สข เอกคคตำ ม วตก วจำร ปต สข เอกคคตำ ทตยฌำน ม วจำร ปต สข เอกคคตำ ม ปต สข เอกคคตำ ตตยฌำน ม ปต สข เอกคคตำ ม สข เอกคคตำ จตตถฌำน ม สข เอกคคตำ ม อเบกขำเอกคคตำ ปญจมฌำน ม อเบกขำเอกคคตำ

*อกษรสแดง คอ องคธรรม ของแตละฌำน

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ฌำน - อภญญำ ผลแหงสมถภำวนำในเบองตนคอ รปฌำน บคคลผไดรปฌำนแลว เรยกวำ ฌำนลำภบคคล ฌำนลำภบคคลทเคยไดอภญญำมำกอน หรอเคยบ ำเพญกศล และอธษฐำนจตใหไดอภญญำ กจะไดอภญญำในขนน แตหำกฌำนลำภบคคลผนนไมเคยไดอภญญำ หรออธษฐำนมำกอน กจะตองบ ำเพญสมถภำวนำตอไปใหไดเขำถงอรปฌำนกอน

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อำกำสำนญจำยตนฌำน เมอไดจตตถฌำนแลว กบ ำเพญตอเนองไป และพจำรณำวำ กำยนนำรงเกยจ หรอ อภญญำนเปนสงไมประณต ปฏบตวสภำวะจนช ำนำญ เมอออกจำกรปฌำนกถอเอำอำกำศเปนอำรมณ บรกรรม “อำกำโส อนนโต อำกำโส อนนโต ......” ไปเรอยๆ จนจตสงบเขำสอำกำสำนญจำยตนฌำน

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

วญญำณญจำยตนฌำน

เมอไดอำกำสำนญจำยตนฌำนแลว กบ ำเพญตอเนองไป และพจำรณำวำอำกำสำนญจำยตนฌำนเปนสงไมประณต อยใกล รปฌำน เสอมไดงำย ปฏบตวสภำวะจนช ำนำญ เมอออกจำกอำกำสำนญจำยตนฌำนกถอเอำวญญำณเปนอำรมณ บรกรรม “วญญำณ อนนต ......” ไปเรอยๆ จนจตสงบเขำสวญญำณญจำยตนฌำน

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อำกญจญญำยตนฌำน เมอไดวญญำณญจำยตนฌำนแลว กบ ำเพญตอเนองไป และพจำรณำวำวญญำณญจำยตนฌำนเปนสงไมประณต อยใกล อำกำสำนญจำยตนฌำนเสอมไดงำย ปฏบตวสภำวะจนช ำนวญ เมอออกจำกวญญำณญจำยตนฌำนกบรกรรม “นตถ กญจ นตถ กญจ ......” ไปเรอยๆ ถอเอำภำวะทไมมอะไร เปนอำรมณ จนจตสงบเขำสอำกญจญญำยตนฌำน

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

เนวสญญำนำสญญำยตนฌำน เมอไดอำกญจญญำยตนฌำนแลว กบ ำเพญตอเนองไป และพจำรณำวำอำกญจญญำยตนฌำนเปนสงไมประณต อยใกล วญญำณญจำยตนฌำนเสอมไดงำย ปฏบตวสภำวะจนช ำนวญ เมอออกจำกอำกญจญญำยตนฌำนก บรกรรม “เอต สนต เอต สนต......” ไปเรอยๆ ถอเอำภำวะทม สญญำกไมใช ไมมสญญำกไมใช เปนอำรมณ จนจตสงบเขำส เนวสญญำนำสญญำยตนฌำน

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

องคฌำนของอรปฌำน อรปฌำนทง ๔ มองคฌำนคอ อเบกขำ เอกคคตำ เหมอนกนทกฌำน แต อรปฌำนระดบสง จะมคณธรรม ควำมละเอยดประณตมำกกวำอรปฌำนระดบต ำลงมำ เปรยบดงปรำสำท ๔ ชน ทมกำรประดบตกแตงสวยงำมในทกๆชน แตชนบนสดยอมตกแตงไดอยำงสวยงำม และประณตทสด

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อภญญำ “วเสสโต ชำนำตต อภญญำ” “ปญญำใดยอมสำมำรถรในอำรมณตำงๆเปนพเศษฉะนน ปญญำนนชอวำ อภญญำ” ผลของฌำนสงสดในชำตปจจบนคอ อภญญำลำภบคคล

อภญญำเกดแกผใด? เกดแกฌำนลำภบคคล ผเจรญสมถภำวนำมำ โดยใชกสณเปนอำรมณเทำนน (เพรำะเปน สมำธทแกกลำทสด)

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อภญญำม ๒ ประเภท ๑. โลกยอภญญำ ๒. โลกตรอภญญำ

*ผทบ ำเพญแตสมถภำวนำลวนๆ จะไดเพยงแคโลกยอภญญำเทำนน โลกตรอภญญำจะเกดไดดวยวปสนำภำวนำ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ) เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

โลกยอภญญำ ๕ ๑. อทธวธอภญญำ – อธษฐานอทธ (ด าดน, แยกราง, เหาะ, หายตว), วฤพพนาอทธ (เนรมตสง

ตางๆได) และ มโนมยทธ (อทธฤทธทส าเรจดวยใจ) ๒. ทพพโสตอภญญำ – หทพยเหมอนเทวดา พรหม ไดยนทกสงทตองการฟง ถาตองการร

ความหมายตองอธษฐานปรจตตวชานนอภญญา ๓. ปรจตตวชำนนอภญญำ – รใจผ อน แรกๆท าโดยดสโลหตในหวใจ เมอช านาญกไมตองดสโลหต

สามารถดใจไดเลย ๔. ปพเพนวำสำนสตอภญญำ – ระลกชาตทตนเคยเกดมาได วาสนาบารมมาก กยอนระลกได

จ านวนชาตมาก ๕. ทพจกขอภญญำ – ตาทพยเหมอนเทวดา เหนไดทกอยางทตองการเหน จตปปาตอภญญา (เหน

การตายและเกดแหงสตวทงหลาย), ยถากมมปคอภญญา (เหนภาวะทสตวไปเกดตามกรรมของตน) และ อาคตงสอภญญา (เหนเหตการณในภายภาคหนา)

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ) เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ขอคดเรองอภญญำ • เมอเขำในถงผลทสดของกำรบ ำเพญสมถภำวนำทจะไดในชำตน ซงคอ อภญญำ นแลว กจะเขำใจวำ เรองเลำตำงๆเกยวกบปำฏหำรยเกดขนไดอยำงไร • ควรพงระลกไววำ อภญญำสำมำรถเสอมได หำกเปนปถชนทมฤทธ กยงตองบ ำเพญเพยรเพอรกษำไว ดงเชนตวอยำงเรอง ฤำษผมฤทธ ในคมภรเอกนบำตอรรถกถำ

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ) เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ฤำษผมฤทธ ครงหนงเมอพระพทธเจำยงทรงบ ำเพญบำรมเปนพระโพธสตวอยนน ไดเคยเปนฤำษผสละทรพยมำกมำยออกบวชบ ำเพญเพยรจะไดอทธฤทธอภญญำ วนหนงพระรำชำมำพบ เกดควำมเลอมใส เชญเขำไปอย วง กบ ำเพญเพยรไปดวยด มำวนหนงเมอเหำะอยบงเอญไดไปเหนนำงมทลกขณำ (พระมเหส) ผำผอนหลดลย ฌำนจงเสอมตกจำกอำกำศ พระรำชำทรำบวำฤำษหลงรกนำงมทลกขณำ กยกนำงใหพระฤำษ นำงมทลกขณำบอกใหฤำษไปขอบำนจำกพระรำชำ และยำยไปอย ดวยกน ฤำษถกนำงมทลกขณำใชใหท ำควำมสะอำดบำน หำขำวหำน ำ ท ำกจของฆำรวำสตำงๆวนวำย จงไดสต และกลบไปบ ำเพญเพยร จะไดฌำนและอภญญำคนกลบมำ *จากคมภรเอกนบาตอรรถกถา

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ) เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

มงหนำสพรหมโลก ผลทสดของสมถภำวนำในชำตนคอ ฌำน ผลทสดของสมถภำวนำในชำตถดไปคอ พรหมโลก *จะบงเกดในพรหมโลกชนใด ขนกบระดบของฌำนทไดบรรล

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ) เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ฌำน ระดบ ชนพรหมทจต อำยขย

ปฐมฌำน ปรตตะ พรหมปำรสชชำภม ๑ ใน ๓ มหำกป

มชฌมะ พรหมปโรหตำภม ครงมหำกป

ปณตะ มหำพรหมำภม ๑ มหำกป

ทตยฌำน ปรตตะ ปรตตำภำภม ๒ มหำกป

มชฌมะ อปปมำณำภำภม ๔ มหำกป

ปณตะ อำภสสรำภม ๘ มหำกป

ตตยฌำน ปรตตะ ปรตตสภำภม ๑๖ มหำกป

มชฌมะ อปปมำณสภำภม ๓๒ มหำกป

ปณตะ สภกณหำภม ๖๔ มหำกป

*จำกพระคมภรธมมหทยวภงค

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ) เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ฌำน ระดบ ชนพรหมทจต อำยขย

จตตถฌำน

จตตถฌำนอยำงเดยวลวนๆ

เวหปผลำภม ๕๐๐ มหำกป

จตตถฌำนทมควำมเบอหนำยจต

อสญญสตตำภม (พรหมลกฟก)

๕๐๐ มหำกป

จตตถฌำนและเปนพระอนำคำม จะบงเกดเปนพรหม ณ สทธำวำสพรหมโลก

อวหำภม ๑,๐๐๐ มหำกป

อตปปำภม ๒,๐๐๐ มหำกป

สทสสำภม ๔,๐๐๐ มหำกป

สทสสภม ๘,๐๐๐ มหำกป

อกนฏฐำภม ๑๖,๐๐๐ มหำกป

*จำกพระคมภรธมมหทยวภงค

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ)

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ฌำน ระดบ ชนพรหมทจต อำยขย

อรปฌำน (จะไปบงเกด ณ อรปพรหมโลก)

อำกำสำนญจำยตนฌำน

อำกำสำนญจำยตนภม ๒๐,๐๐๐ มหำกป

วญญำณญจำยตนฌำน

วญญำณญจำยตนภม ๔๐,๐๐๐ มหำกป

อำกญจญญำยตนฌำน

อำกญจญญำยตนภม ๖๐,๐๐๐ มหำกป

เนวสญญำนำสญญำยตนฌำน

เนวสญญำนำสญญำยตนภม ๘๔,๐๐๐ มหำกป

*จำกพระคมภรธมมหทยวภงค

๓.) ภำวนำภำคท ๑ สมถภำวนำ (ตอ) เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สรปสมถภำวนำ ๑.) สมถภำวนำเปนกำรบ ำเพญเพอใหกเลสทงหลำยสงบระงบไป ๒.) กำรบ ำเพญสมถภำวนำตองใชอำรมณอยำงใดอยำงหนงในอำรมณ ๔๐ (กสณ ๑๐, อสภ ๑๐, อนสต ๑๐, อปปมญญำ ๔, อรปฌำน ๔, อำหำเรปฏกลสญญำ, ธำต ๔) ๓.) ผลในชำตปจจบนของสมถภำวนำคอ ฌำน แบงเปนรปฌำน และอรปฌำน ผไดบรรลอรปฌำน สำมำรถอธษฐำนใหส ำเรจไดซง อภญญำ ๔.) ผลในชำตหนำของสมถภำวนำคอ กำรไปอบตเกดเปนพระพรหม ณ พรหมโลกชนตำงๆ ตำมอ ำนำจแหงฌำนทตนไดบรรล

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

วปสสนำเปนภำวนำกรรมประเภทสงสด วเศษสด ซงมเฉพำะในพระพทธศำสนำเทำนน แตกยงมผเขำใจผดเกยวกบวปสสนำอยมำกมำย เพรำะเปนเรองซบซอน กอนจะท ำควำมเขำใจกบควำมหมำยของค ำวำ “วปสสนำ” ควรท ำควำมเขำใจกบค ำวำ “วฏสงสำร” และ “กเลส ตณหำ” เสยกอน

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

วฏสงสำร วฏสงสำร คอ กำรทองเทยวเวยนเกดเวยนตำยอยในโลกอยำงไมมทสนสด วฏสงสำรม ๓ ประเภทใหญๆ ๑. เหฏฐมสงสำร – ภมเบองต ำทง ๔ คอ นรก เปรต อสรกำย

และ เดรจฉำน ๒. มชฌมสงสำร – ภมชนกลำงทง ๗ คอ มนษย และเทวโลก

ทง ๖ ชน ๓. อปรมสงสำร – ภมชนสงทง ๒๐ คอ พรหมโลกทง ๒๐ ชน *ปถชนยอมตองเวยนวำยตำยเกดวนอยในภพภมเหลำนไมมทสนสด ตรำบเทำทมกเลส

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ทณฑสตร (เปรยบเทยบกำรเวยนวำยในวฏสงสำร)

พระพทธเจำทรงตรสสอนภกษทงหลำยวำ วฏสงสำรเปนสงทหำเบองตนเบองปลำยไมได เมอเหลำสตวยงมอวชชำ และกเลสตณหำอย เปรยบเหมอนทอนไมทโยนขนอำกำศ บำงครำวกตกลงทำงโคน บำงครำวกตกลงทำงขวำง เหมอนสตวทงหลำยทตองทองเทยวไป จำกโลกอนสโลกน จำกโลกนสโลกอน ไมมทสนสด

พระไตรปฎกเลมท ๑๖, พระสตตนตปฎก, สงยตตนกาย, นทานวรรค

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ปฐวสตร (แสดงถงควำมยำวนำนแหงวฏสงสำร)

พระพทธเจำทรงเปรยบเทยบควำมยำวนำนแหงวฏสงสำร วำบรษผหนงปนดนเปนกอนเทำเมดกระเบำทละกอน และสมมตวำ “นคอบดำของเรำ นคอบดำของเรำ......” ไปเรอยๆ ยงไมสนสด จนมหำปฐพนสนสดไปกอน คอควำมยำวนำนแหงสงสำรวฏ ทสมควรแกกำรเบอหนำย คลำยก ำหนด

พระไตรปฎกเลมท ๑๖, พระสตตนตปฎก, สงยตตนกาย, นทานวรรค

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ตงสมตตำสตร (แสดงถงควำมยำวนำนแหงวฏสงสำร) พระพทธเจำทรงแสดงธรรมแกหมภกษผอยปำเปนวตร เทยวบณฑบำตเปนวตร แตยงไมหมดสญโญชน โดยเปรยบวำ โลหตทหลงไหลออกมำจำกผททองเทยวในสงสำรวฏน มมำกกวำน ำในมหำสมทรทง ๔ เปรยบใหเหนควำมยำวนำนของสงสำรวฏน ทนำเบอหนำย และคลำยก ำหนด เพอควำมหลดพน

พระไตรปฎกเลมท ๑๖, พระสตตนตปฎก, สงยตตนกาย, นทานวรรค (ฉบบมจร.เรยก ตงสมตตสตร)

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

เหตใดหนอ สตวทงหลำยจงตองวนเวยนตำยเกดอยในสงสำรวฏ

อนนำเบอน? เพรำะกเลสตณหำนนเอง ผกพนสตวทงหลำยใหตดของอยในวฏสงสำรน

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

กเลส “กเลเสนต อปตำเปนตต กเลสำ” “ธรรมชำตใด มสภำพเศรำหมองเรำรอน และยงสมปยตธรรมใหเศรำหมองเรำรอน ธรรมชำตนนชอวำ กเลส”

กเลสเกดรวมกบจตหรอเจตสกอนใด กท ำใหจตและเจตสกนนเรำรอนไปดวย

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

กเลส ๑๐ ประกำร ๑. ทฐกเลส ๒. วจกจฉำกเลส ๓. โลภกเลส ๔. โทสกเลส ๕. โมหกเลส

๖. มำนกเลส ๗. ถนกเลส ๘. อทธจจกเลส ๙. อหรกกเลส ๑๐. อโนตปปกเลส

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

กเลส ๑๕๐๐ ตณหำ ๑๐๘ กเลส ๑๕๐๐ อำรมณทใหกเลสยดม ๓ คอ จต ๑ เจตสก ๑ รป ๑ จตทงหมดทกดวงนบเปน ๑ เพรำะมธรรมชำตรอำรมณเหมอนกน เจตสกนบเปน ๕๒ ดวง ตำมลกษณะทแตกตำงกน รปทเปนอำรมณของกเลสม ๒๒ รวมสภำพธรรมทเปนอำรมณกเลสม ๗๕ (๑+๔๒+๒๒) กเลสหลกใหญ ๑๐ ประกำร ยอมจบสภำพธรรมทเปนกเลสน รวมเปน ๗๕๐ (๗๕ คณ ๑๐) กเลสทจบอำรมณภำยใน ๗๕๐ + กเลสทจบอำรมณภำยนอก ๗๕๐ = ๑๕๐๐

พระไตรปฎกเลมท ๒๑, พระสตตนตปฎก,องคตตรนกาย จตกกนบาต

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

กเลส ๑๕๐๐ ตณหำ ๑๐๘ (ตอ) ตณหำ ๑๐๘ • ตณหำหลกม ๓ คอ กำมตณหำ ภวตณหำ วภวตณหำ • ตณหำทงหลำยตองอำศยทวำรทง ๖ ในกำรปรำกฏ แตละทวำรมทงทเปนปจจบน อดต และอนำคตกำล จ ำแนกตำมอำรมณและกำล ตณหำแตละอยำงนบได ๑๘ (๖ คณ ๓) • อำรมณทเปนเหตใหเกดตณหำมทงอำรมณภำยใน ๑ ภำยนอก ๑ ดงนนตณหำแตละอยำงจงนบได ๓๖ (๑๘ คณ ๒) • รวมเปนตณหำ ๑๐๘ (๓๖ คณ ๓) พระไตรปฎกเลมท ๒๑, พระสตตนตปฎก,องคตตร

นกาย จตกกนบาต

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

กเลส ๑๕๐๐ ตณหำ ๑๐๘ (ตอ) จ ำนวนของกเลสตณหำทวำมำก ยงไมเทำควำมรำยกำจของมน ทมำกมำยกวำอยำงเทยบไมได • แมไฟนรกทเปนยอดแหงควำมรอน ยงไมสำมำรถเผำกเลสใหมอดไหมไปได • แมน ำกรดทเปนยอดแหงควำมเยน ยงไมสำมำรถกดกเลสใหสลำยไปได • แมเทวดำผเสวยสขอยบนเทวโลก ยงไมสำมำรถใชควำมสขนนลบลำงกเลสได • แมพระพรหมผเสวยสขสงบทประณตทสด ยงไมสำมำรถใชควำมสงบจำกฌำนนน ประหำรหกกเลสไปจำกใจได

พระไตรปฎกเลมท ๒๑, พระสตตนตปฎก,องคตตรนกาย จตกกนบาต

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

หนทำงประหำรกเลส

หลกปฏบตทวไปของชำวพทธโดยยอ คอ ทำน ศล ภำวนำ โดยทรำบกนดแลววำ ทำน และ ศล ใหผลทสดในชำตหนำถงแคสวรรคสมบตเทำนน ภำวนำ นนนบเปนหลกปฏบตขนสง เฉพำะสวนของ สมถภำวนำ กใหผลทสดในชำตนคอ ฌำน และ อภญญำ และผลทสดในชำตหนำคอไปบงเกดเปนพระพรหม ยงไมสำมำรถประหตประหำรกเลสลงได ผทตองกำรประหำรกเลสใหสนซำก เพอออกจำกวฏสงสำรนน ตองศกษำและบ ำเพญ “วปสสนำภำวนำ”

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

วปสสนำ “ปญจกขนเธส ววเธน อนจจำท อำกำเรน ปสสตต วปสสนำ” “ธรรมชำตใด ยอมเหนแจงในขนธ ๕ หรอ รปนำม โดยประกำรตำงๆคอ โดยอำกำรทเปน อนจจง ทกขง อนตตำ ธรรมชำตนน เรยกชอวำ วปสสนำ” “วเสเสน ปสสตต วปสสนำ” “ปญญำทสำมำรถรเหนรปนำม โดยอำกำรตำงๆเปนพเศษ เรยกวำ วปสสนำ”* *จำกคมภร ปรมตถทปนฎกำ

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อำรมณวปสสนำภำวนำ อำรมณหรอเครองมอในกำรบ ำเพญวปสสนำภำวนำมเพยงอยำงเดยวคอ “ขนธ ๕” ซงไดแก ๑. รปขนธ ๒. เวทนำขนธ ๓. สญญำขนธ ๔. สงขำรขนธ ๕. วญญำณขนธ

รป

นำม

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

มงหนำสโลกตรภม เมอบคคลมปญญำเหนภยในวฏสงสำร กจะมควำมประสงคทจะประหำรกเลสทตดแนนอยในจตตน โดยเรมปฏบตวปสสนำภำวนำ ถอเอำขนธ ๕ (รปนำม) เปนอำรมณ จนอนทรยทง ๕* แกกลำ และสมดล สภำวะแหงวปสสนำญำณกจกบงเกดแกบคคลนน และน ำพำบคคลนนบรรลถง โลกตรภม (ภมทพนจำกโลก) *อนทรย ๕ คอ สทธนทรย, วรยนทรย, สตนทรย, สมำธนทรย และ ปญญนทรย

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

โลกตรภม ภมทพนจำกโลก ม ๔ ล ำดบดงน ๑. โสตำปนนโลกตรภม ๒. สกทำคำมโลกตรภม ๓. อนำคำมโลกตรภม ๔. อรหตโลกตรภม ผบรรลโลกตรภมแตละขน สำมำรถประหำรกเลสตณหำใหหมดไปไดเปนล ำดบๆ จนหมดสนไปในขนอรหตโลกตรภม

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

โสตำปนโลกตรภม เปนพระอรยบคคลขนแรกในพทธศำสนำ เมอผเหนภยในวฏสงสำรไดบ ำเพญวปสสนำภำวนำ โดยถอเอำขนธ ๕ (รปนำม) เปนอำรมณไปอยำงตอเนอง จนอนทรยทง ๕ แกกลำและสมดลกนด “สภำวญำณ” กจะเกดขน

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สภำวญำณ ๑.) นำมรปปรจเฉทญำณ – เกดปญญำ รแจมแจงวำอะไรเปนรป อะไรเปน

นำม รปกบนำมเหมอนหรอตำงกนอยำงไร ๒.) ปจจยปรคคหญำณ – เกดปญญำ รในเหตปจจยหรอเหตผลแหงรปนำม ๓.) สมมสนญำณ – เกดปญญำรรปนำม โดยอำกำรทปรำกฏเปนไตรลกษณ

(อนจจง ทกขง อนตตำ)* *ญำณทไตรลกษณจะปรำกฏ จะเกดทกขเวทนำอยำงหนกแกผบ ำเพญ ท ำใหบำงทำนทไมเขำใจ อำจลมเลกกำรบ ำเพญเพยรไป เนองจำกทกขเวทนำอนรนแรงน **ปญญำทเกดในญำณ หมำยควำมถง ภำวนำมยปญญำเทำนน

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สภำวญำณ (ตอ) ๔.) อทยพพยญำณ – เกดปญญำก ำหนดรควำมเกดดบแหงรปนำม ในญำณนจะเกดวปสสนปกเลส (ธรรมเครองเขำไปท ำใหวปสสนำเศรำหมอง) มอย ๑๐ ประกำรคอ โอภำส (แสงสวาง), ญำณ (ปญญาจากวปสสนา), ปต, ปสสทธ (ความสงบกายใจ), สข, อธโมกข (ศรทธากลา), ปคคำหะ (ความเพยร), อปฏฐำนะ (สตอนวองไว), อเบกขำ และ นกนต (ความตดใจในคณวเศษทง ๙ ประการน) *หำกตดอยในวปสสนปกเลสน กจะไมสำมำรถบ ำเพญวปสสนำตอไปได

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สภำวญำณ (ตอ) ๕.) ภงคญำณ – เกดปญญำก ำหนดรควำมแตกสลำยไปแหงรปนำม ในขนนอำจจะไดเหน อปปำทนโรธ ซงเปนควำมดบทยงมโอกำสเกดขนอก ยงไมใชเปนควำมดบทแนแท จงตองมสต และบ ำเพญเพยรตอไป ๖.) ภยญำณ – เกดปญญำเหนรปนำมเปนภยทนำกลว ๗.) อำทนวญำณ – เกดปญญำก ำหนดเหนโทษแหงรปนำม ๘.) นพพทำญำณ – เกดปญญำก ำหนดรควำมเบอหนำยในรปนำม ๙.) มญจตกมยตำญำณ - ญำณปรำรถนำใครหลดพนไปจำกรปนำม

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สภำวญำณ (ตอ) ๑๐.) ปฏสงขำญำณ – ญำณทพจำรณำรปนำมโดยไตรลกษณอกครงหนง (ครงแรกในญำณท ๓ คอ สมมสนญำณ) ครงนพจำรณำดวยปญญำกลำกวำครงแรก ตองพจำรณำเพรำะไตรลกษณเปรยบเหมอนประตสนพพำน ทกขเวทนำในสมมสนญำณ – มำกแหง แตไมรนแรงมำก ทกขเวทนำในปฏสงขำญำณ – นอยแหง แตรนแรงมำก

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สภำวญำณ (ตอ)

๑๑.) สงขำรเบกขำญำณ – ญำณทวำงเฉยในรปนำม เพรำะเหนชดแจงดวยปญญำแลว วำรปนำมนไมมอะไรทจะยดถอเอำเปนทพงได ๑๒.) อนโลมญำณ – เปนญำณทเหนพองตองกนกบวปสสนำญำณเบองตนทง ๘ ตงแตอทยพพยญำณ มำจนถงสงขำรเบกขำญำณ ๑๓.) โคตรภญำณ – ญำณทเขำสภมแหงพระอรยะ กำวลวงจำกโคตรแหงปถชน

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สภำวญำณ (ตอ) ๑๔.) มรรคญำณ - หลงจำกโคตรภญำณแลว กจะถงจดมงหมำยของกำรบ ำเพญวปสสนำ นนกคอ “มรรคญำณ” ซงเปนญำณอนประเสรฐ แตกอนจะศกษำรำยละเอยดของ “มรรคญำณ” ควรท ำควำมเขำใจใน “วฏฐำนคำมนวปสสนำ” เสยกอน

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

วฏฐำนคำมนวปสสนำ คอ ตววปสสนำทจะเขำไปสมรรคญำณ บคคลจะเขำถงพระนพพำนในทำงใด ขนอย กบ

บำรมทไดสงสมมำ

ลกษณะอนทรยทแกกลำ ไตรลกษณทชดแจง วธกำรเขำสมรรค

ผทมสทธนทรยแกกลำ เหนอนจจลกษณชดแจงทสด อนมตตวโมกข (เขำสมรรคทำงอนจลกษณ)

ผทมสมำธนทรยแกกลำ เหนทกขลกษณชดแจงทสด อปปณปตวโมกข (เขำสมรรคทำงทกขลกษณ)

ผทมปญญนทรยแกกลำ เหนอนตตลกษณชดแจงทสด สญญตวโมกข (เขำสมรรคทำงอนตตลกษณ)

อนจจง ทกขง อนตตำ

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สภำวญำณ (ตอ) ๑๕.) ผลญำณ – เมอมรรคญำณบงเกดขนแลว ผลญำณจะปรำกฏตำมตดขนมำทนท ไมมระหวำงกลำงคนเลย มรรคญำณปรำกฏขนเพยงชวขณะจตเดยวเทำนน กจะท ำกำรประหำรกองกเลสตำงๆตำมอ ำนำจของมรรคชนนนๆ ผลญำณในขนแรก กคอ โสตำปนนโลกตรภม นนเอง ๑๖.) ปจจเวกขณญำณ – ภำวนำมยปญญำทก ำหนดหรอพจำรณำอกทหนง เมอมรรคญำณอบต ท ำกำรประหำรกเลส กเขำสผลญำณเสวยอำรมณนพพำน ๒ หรอ ๓ ขณะ หลงจำกนนจตกลงภวงค และจงเกดปจจเวกขณญำณ พจำรณำอรยมรรค อรยผลทตนไดบรรลไป สภำวะแหงพระนพพำ กองกเลสทประหำรไป กองกเลสทเหลออย

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สภำวญำณ (ตอ)

หลงจำกปจจเวกขณญำณ บคคลผบ ำเพญเพยรตอไป จะตกลงมำยงญำณท ๔ คอ อทยพพยญำณ อกครง เพรำะไดบรรลถงญำณสงสดแลว เปรยบเหมอนเดนมำสดทำง ถำจะเดนทำงตอ กตองมำทจดเรมตนใหม เพอทจะเดนทำงสมรรคขนตอไปคอ พระทตยมรรค (สกทำคำมโลกตรภม) นนเอง

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ผลแหงพระปฐมมรรค (โสตำปนนโลกตรภม) ๑.) ประหำรกเลส ๒ ตว คอ ทฐกเลส (ควำมยดมนวำรปนำมเปนของตน) และ วจกจฉำกเลส (ควำมสงสยในพระรตนตรย) ๒.) ตดวฏสงสำร คอ ตองเกดอกอยำงมำกไมเกน ๗ ชำต (เอกพชโสดำบน บำรมกลำ เกดอก ๑ ชำต, โกลงโกลโสดำบน บำรมปำนกลำง เกดอก ๒-๓ ชำต และ สตตกขตตปรมโสดำบน บำรมออน เกดอก ๗ ชำต)

๓.) ปดประตอบำย – จะไมเกดในอบำยภม คอ นรก เปรต อสรกำย เดยรจฉำน อกตอไป

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สกทำคำมโลกตรภม คอ ภมแหงทำนทจะมำเกดอกเพยงครงเดยว บคคลผผำนโสดำปนโลกตรภม บ ำเพญวปสสนำภำวนำ ผำนอทยพพยญำณ มำจนถงสงขำรเบกขำญำณอกครง สภำวะตำงๆจะชดเจนกวำเดม จำกนนเกดอนโลมญำณ ตำมดวย โวทำนะ (แทนโคตรภญำณ) และพระทตยมรรคกจะบงเกดขน ผลแหงพระทตยมรรค (สกทำคำมโลกตรภม) ๑.) กเลสเบำบำงลงกวำพระโสดำบน ๒.) สำมำรถเขำ สกทำคำมผลสมำบต เสวยอำรมณพระนพพำนไดตำมจตปรำรถนำ ๓.) เกดอกเพยงชำตเดยวเทำนน (ในมนษยโลก หรอเทวโลก)

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อนำคำมโลกตรภม คอ ภมแหงทำนทจะไมกลบมำเกดอก บคคลผผำนสกทำคำมโลกตรภม บ ำเพญวปสสนำภำวนำ ผำนอทยพพยญำณ มำจนถงสงขำรเบกขำญำณอกครง สภำวะตำงๆจะชดเจนกวำเดม จำกนนเกดอนโลมญำณ ตำมดวย โวทำนะ และพระตตยมรรคกจะบงเกดขน

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ผลแหงพระตตยมรรค (อนำคำมโลกตรภม) ๑.) ประหำรกเลสไดอก ๑ คอ โทสกเลส (รวมประหำรแลว ๓ คอ ทฐกเลส, วจกจฉำกเลส และ โทสกเลส) ๒.) สำมำรถเขำ อนำคำมผลสมำบต เสวยอำรมณพระนพพำนไดตำมจตปรำรถนำ

๓.) ไมกลบมำเกดในมนษยโลก หรอเทวโลก (กำมภม) อก ไปอบตใน สทธำวำสพรหมโลก เทำนน (แมวำจะบ ำเพญมำแตวปสสนำ ไมไดบ ำเพญสมถภำวนำ แตเมอใกลจะจต จะเกด มคคสทธฌำน ขน เปนปจจยใหทำนไปอบตเกด ณ พรหมโลกชนสทธำวำส

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ผลแหงพระตตยมรรค (อนำคำมโลกตรภม) (ตอ) พระอนำคำมจะไปจตในพรหมโลกสทธำวำสชนใด ขนกบบำรมอนทรยทบ ำเพญมำ ๑.) พระอนำคำมผมสทธนทรยแกกลำ จะไปจต ณ อวหำสทธำวำสพรหมโลก ๒.) พระอนำคำมผมวรยนทรยแกกลำ จะไปจต ณ อตปปำสทธำวำสพรหมโลก ๓.) พระอนำคำมผมสตนทรยแกกลำ จะไปจต ณ สทสสสทธำวำสพรหมโลก ๔.) พระอนำคำมผมสมำธนทรยแกกลำ จะไปจต ณ สทสสสทธำวำสพรหมโลก ๕.) พระอนำคำมผมปญญนทรยแกกลำ จะไปจต ณ อกนฏฐสทธำวำสพรหมโลก

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ผลแหงพระตตยมรรค (อนำคำมโลกตรภม) (ตอ)

เมอพระอนำคำมไปจตเปนพระพรหม ณ สทธำวำสพรหมชนตำงๆแลว ทกทำนกจะส ำเรจเปนพระอรหนตและดบขนธเขำสพระนพพำนตำมประเภทแหงพระอนำคำมทง ๕ ๑.) อนตรำปรนพพำย – พระอนาคามผ เปนพระพรหมแลวส าเรจอรหตผลภายในอายครงแรกของสทธาวาสพรหมโลกททานอย ๒.) อปหจจปรนพพำย – พระอนาคามผ เปนพระพรหมแลวส าเรจอรหตผลภายในอายครงหลงของสทธาวาสพรหมโลกททานอย ๓.) อสงขำรปรนพพำย – พระอนาคามผ เปนพระพรหมแลวส าเรจอรหตผลในภมนนโดยสะดวกสบาย ๔.) สงขำรปรนพพำย – พระอนาคามผ เปนพระพรหมแลวส าเรจอรหตผลในภมนนโดยตองใชความพยายามอยางแรงกลา ๕.) อทธงโสโตอกนฏฐคำม – พระอนาคามผ เปนพระพรหมแลวไปจตในสทธาวาสพรหมโลกชนสงๆขนไป แลวจงบรรลอรหตผล ณ สทธาวาสพรหมโลกชนสงสด

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

อรหตโลกตรภม

คอ ภมทพนจำกโลก บคคลผผำนอนำคำมโลกตรภม บ ำเพญวปสสนำภำวนำ ผำนอทยพพยญำณ มำจนถงสงขำรเบกขำญำณอกครง สภำวะตำงๆจะชดเจนกวำเดม จำกนนเกดอนโลมญำณ ตำมดวย โวทำนะ และพระจตตถมรรคกจะบงเกดขน ประหตประหำรกองกเลสทงปวงใหสนไปจำกขนธสนดำน

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ผลแหงพระจตตถมรรค (อรหตโลกตรภม)

ประหำรกเลสทเหลออก ๗ ประกำรคอ โลภกเลส (กามราคะ, รปราคะ, อรปราคะ), มำนกเลส (ความ ถอตววาด วาไมด วาสง วาต า), อทธจจกเลส (ความฟ งซาน), ถนกเลส (ความงวงเหงา หดห), อหรกกเลส (ความไมละอาย ตออกศล), อโนตปปกเลส (ความไมเกรงกลวตออกศล) และ โมหกเลส (ความมดมน มวเมา) เมอหมดสนซงกเลสทงปวง กไมมเหตปจจยใหมกำรเกดอกตอไป

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

หลก ๓ ประกำรเพอกำรบรรลโลกตรธรรม พระโสดำปตตมรรคญำณ และ พระสกทำคำมมรรคญำณ บรรลไดดวย อธศล คอ ศลชนยอดเยยมสมบรณทสด พระอนำคำมมรรคญำณ บรรลไดดวย อธจต คอ จตมสมาธชนยอดเยยมสมบรณทสด พระอรหตมรรคญำณ บรรลไดดวย อธปญญา คอ ปญญาเตมเปยมยอดเยยมสมบรณทสด

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ฟำแลบ ฟำผำ เปรยบเทยบกำรก ำจดอวชชำในแตละมรรคญำณ ในพระธรรมสงคณ (พระไตรปฎกเลมท ๓๔) กลำววำ ภาวนาปญญาในพระอรยมรรคญาณเบองตนทง ๓ ชอวา วชชปมธรรม ภาวนาปญญาในพระอรหตมรรคญาณชอวา วชรปมธรรม ในพระคมภรอรรถสำลน (อรรถกถำพระธรรมสงคณ) ขยำยควำมวำ วชชปมธรรม เปรยบเหมอนฟาแลบ ก าจดความมดไดในขณะหนง นนคอเมอเกดมรรคญาณเบองตนทง ๓ กก าจดความมดทปกปดอรยสจไวครงหนง วชรปมธรรม เปรยบเหมอนฟาผา ฟาดท าลายสงหนงใหแตกกระจาย นนคอเมออรหตมรรคญาณเกด กฟาดท าลายกเลสใหแตกกระจายสนสดไป

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ควำมสนไปแหงกเลส

ล ำดบขนของญำณ ประหำรกเลสได กเลสทประหำรได พระโสตำปตตมรรคญำณ ๒ ประกำร ทฐกเลส, วจกจฉำกเลส

พระสกทำคำมมรรคญำณ ไมมเพม แตท ำใหกเลสทงหลำยเบำบำงลง

พระอนำคำมมรรคญำณ ๑ ประกำร โทสกเลส

พระอรหตมรรคญำณ ๗ ประกำร โลภกเลส, โมหกเลส, มำนกเลส, ถนกเลส,อทธจจกเลส, อหรกกเลส

และ อโนตปปกเลส

พระอรหตบคคล เรยกอกนำมหนงวำ พระมหำขณำสวเจำ (พระมหำอรยเจำผสนอำสวกเลส)

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ประเภทพระมหำขณำสวเจำ (แบงโดยทวไป)

ประเภท กำรบ ำเพญภำวนำ ผลลพธ

เจโตวมตอรหนต

ทำนผบ ำเพญสมถภำวนำไดฌำนมำกอน แลวบ ำเพญวปสสนำภำวนำจน

บรรลอรหนตผล

เปนฌำนลำภบคคล ไดอภญญำ แสดงฤทธได

ทำนผบ ำเพญมำแตวปสสนำภำวนำ แตเมอบรรลอรหตผล ฌำนกบงเกด

ขน

ปญญำวมตอรหนต ทำนผบ ำเพญมำแตวปสสนำภำวนำ เมอบรรลอรหตผล ไมมฌำนบงเกด

ขน

เปนพระอรหนตสกขวปสสกะ ไมมอภญญำ

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ประเภทพระมหำขณำสวเจำ (แบงโดยประเภทแหงคณวเศษ) ประเภท ผลลพธ

ปฏสมภทำปตตอรหนต

ทำนผบรรลอรหนตและแตกฉำน ๔ ดำนคอ อรรถปฏสมภทำ (แตกฉำนในอรรถ), ธรรม

ปฏสมภทำ (แตกฉำนในธรรม), นรตตปฏสมภทำ (แตกฉำนในภำษำ), ปฏภำณปฏสมภทำ

(แตกฉำนในปฏภำณ)

อปปฏสมภทำปตตอรหนต

พระอรหนตผไมมควำมรในดำนปรยตธรรม (เรยกอกอยำงวำ ม

คพระอรหนต)

๔.) ภำวนำภำคท ๒ วปสสนำภำวนำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สรปวปสสนำภำวนำ

วปสสนำภำวนำเปนกำรบ ำเพญเพอใหกเลสทงหลำยสนไป โดยใชขนธ ๕ (รปนำม) เปนอำรมณในกำรภำวนำ เมอ บ ำเพญไปอยำงถกตอง สภำวะแหงวปสสนำญำณจะเกดขน และกำวหนำขนตำมล ำดบ จนกระทงบรรลถงโลกตรภมทง ๔ ตำมล ำดบ มอรหตโลกตรภมเปนทสด กจะเปนผสนกเลส พนจำกกองทกขทงปวง ไมตองเวยนวำยตำยเกดใน วฏสงสำรอกตอไป

๕.) อวสำนกถำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สมถภำวนำ – บ ำเพญเพอใหกเลสตณหำสงบระงบไป เปรยบเหมอนหนทบหญำ วปสสนำภำวนำ – บ ำเพญเพอใหกเลสตณหำหมดสนไป เปรยบเหมอนกำรถอนรำกถอนโคน วปสสนำภำวนำใหผลประเสรฐกวำสมถภำวนำมำกมำย ผลทสดคอตดใหสนซงกองกเลส ผลทใกลเขำมำกยงใหควำมเทยงแทในกำรเวยนวำยตำยเกดได เชนกำรปดอบำยภมซงเปนผลของโสดำปตตมรรค

๕.) อวสำนกถำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ปดอบำยภมไมได พระพทธเจำทรงตรสไวในฌำนสตรถงบคคล ๔ จ ำพวกคอ “บคคลผไดรปฌำนทง ๔ และตดใจในรปฌำนทง ๔ นน เมอตำยไปยอมบงเกดเปนพรหม เมอหมดอำยพรหมกยงสำมำรถไปบงเกดในอบำยภมได” กำรบ ำเพญวปสสนำภำวนำ แมยงไมไดผลขนสงสดคอ อรหตโลกตรภม แมไดเพยงผลขนแรกคอ โสตำปนนโลกตตรภม กสำมำรถปดกนอบำยภมไดอยำงเดดขำดแลว พระไตรปฎกเลมท ๒๑, พระสตตนตปฎก, องคตตรนกาย จตกกนบาต (ฉบบมจร.เรยก ปฐมนานากรณสตร)

๕.) อวสำนกถำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

พระอรหนตมนอย

พระพทธเจำทรงตรสไวใน วสสวตถสตร วำ พระอรหนตนน มจ ำนวนนอยเมอเทยบกบพระอนำคำม พระอนำคำมมจ ำนวนนอยเมอเทยบกบพระสกทำคำม พระสกทำคำมมจ ำนวนนอยเมอเทยบกบพระโสดำบน พระไตรปฎกเลมท ๑๙, พระสตตนตปฎก, สงยตตนกาย มหาวารวรรค (ฉบบมจร.เรยก วสสงวตถสตร)

๕.) อวสำนกถำ

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

สงมหศจรรยในพระพทธศำสนำ

ใน ปหำรำทสตร พระพทธเจำทรงตรสกบทำวปหำรำทะอสรนทรจอมอสรวำ ในธรรมวนยของพทธศำสนำนน เปนทพ ำนกของสงมชวตใหญคอ พระอรยเจำทง ๔ ล ำดบ และผปฏบตเพอใหถงซงอรยมรรคทง ๔ ล ำดบนน เปรยบไดกบมหำสมทรของจอมอสร ทเปนทพ ำนกของสตวใหญทงหลำย พระสตรนแสดงใหเหนวำสงวเศษมหศจรรยของพระพทธศำสนำน คอ ธรรมวนยนนเอง พระไตรปฎกเลมท ๒๓, พระสตตนตปฎก, องคตตรนกาย สตตก-อฏฐก-นวกนบาต

๖.) ปจฉมพจน

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

กลำวถงประวตของทำน (พระพรหมโมล, วลาศ ญาณวโร) ตงแตไดอปสมบท ศกษำพระปรยตธรรมจนจบเปรยญธรรม ๙ ประโยค และไดเขำกรรมฐำนโดยมพระวปสสนำจำรยในครงแรกคอ พระอำจำรยเขง อตตรกโข ครงทสองคอ พระอำจำรยภททนตะ อำสภเถระ ธมมำจรยะ พระอำจำรยภททนตะไดใหโอวำทวำ กำรทดแทน บญคณพระศำสนำสำมำรถท ำไดหลำยอยำง กำร รจนำหนงสอหลกธรรมกเปนทำงหนง และพระ อำจำรยกไดอำรำธนำใหทำนรจนำหนงสออกสกเรอง

๖.) ปจฉมพจน

เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ทำนจงไดรจนำหนงสอเรอง ภำวนำทปน เลมนขนมำ เมอวนท ๒๗

สงหำคม ๒๕๐๗ ใชเวลำ ๔๑ วน จบลงในวนท ๗ ตลำคม ๒๕๐๗

๖.) ปจฉมพจน เนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

กตวา ห เม อม ปตต ย ภาวนตถทปน สตถโร โลกนาถสส สทธมมฏฐตกามตา สทธปปสนนจตเตน กสล อตถทายก ตสส เตเชน สพเพป สขเมเธนต ปาณโน พทเธ ปสนนา จ ปสนธมมา สงเฆ ปสนนา อถ โมกขกามา สพเพป มจจนต อปายทกขา นพพาน ปปโปนต อนาคเต เต ธมมเวปลลภาวาย อคคา กลยาณนสสตา สพเพป เม สมชฌนต นรนตร มโนรถาต

ขำพเจำผมน ำใจศรทธำเลอมใส ใครจะใหพระสทธรรมค ำสงสอนแหงองคสมเดจพระชนวรโลกนำถบพมศำสดำจำรยถำวรตงมงอยตลอดกำลนำน จงไดอตสำหะรจนำเรยบเรยงภำวนำทปนนขน แลวไดประสบบญกศลซงอ ำนวยประโยชนใหอนใด ดวยเดชะแหงบญกศลนน ขอสรรพสตวทงหลำยจงประสบแตควำมสขส ำรำญจงทวกน อนง บรรดำพทธมำมกชนผเลอมใสในพระไตรรตน

คอ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ มเจตจ ำนงใครจะพนจำกกองทกข จงพนทกขในอบำยภม และจงบรรลถงพระนพพำนในอนำคตกำลดวยเถด

ขอใหมโนรถควำมปรำรถนำอนประเสรฐ ซงเกดจำกน ำใจอนงำมของขำพเจำ จงส ำเรจผลตำมทตงใจไวน ทงหมด เพอควำมหมดจดไพบลยแหงพระสทธรรมค ำสอนขององคสมเดจพระชนวรบรมศำสดำจำรยตลอดกำลนรนดรเทอญ

๑.) ปณำมพจน

ถวำยนมสกำรพระรตนตรยและกลำววำจะรจนำ “ภำวนำทปน” เพอชแจงเรองกำรบ ำเพญภำวนำในระพทธศำสนำ

สรปเนอหำสำระของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

๒.) อำรมภกำถำ

- ชวงทเปนพระโพธสตว - พระพทธโกลำหล - ภำวนำกรรมพระทศพล - ประเภทภำวนำ

๓.) สมถภำวนำ

อำรมณสมถภำวนำ ๔๐ ผลแหงสมถภำวนำ อำรมณทใหไดฌำน อำรมณทไมใหไดฌำน นวรณ รปฌำน ๔ อรปฌำน ๔ อภญญำ พรหมโลก

๔.) วปสสนำภำวนำ

วฏสงสำร กเลส ๑๕๐๐ ตณหำ ๑๐๘ หนทำงประหำรกเลส อำรมณวปสสนำภำวนำ สภำวญำณ ๑๖ โสตำปนนโลกตรภม สกทำคำมโลกตรภม อนำคำมโลกตรภม อรหตโลกตรภม ประเภทพระอรหนต

๕.) อวสำนกถำ

สมถภำวนำ – บ ำเพญเพอใหกเลสตณหำสงบระงบไป เปรยบเหมอนหนทบหญำ วปสสนำภำวนำ – บ ำเพญเพอใหกเลสตณหำหมดสนไป เปรยบเหมอนกำรถอนรำกถอนโคน

๖.) ปจฉมพจน

กลำววำทำนรจนำหนงสอเลมนขนเพอแทนคณพระศำสนำและปดทำยดวยโคลงฉนทบำล

๑.) เนอหำเรองภำวนำครบถวนตงแตเรมจนจบ

วเครำะหเนอหำสำระของ “ภำวนำทปน”

เกรนน ำวำประเภทกำรภำวนำในพระพทธศำสนำมอะไรบำง รำยละเอยดสมถภำวนำ และวปสสนำภำวนำ ครอบคลมทงวธกำร และผลลพธของกำรภำวนำในแตละขน

๒.) แสดงจดเดนของกำรภำวนำในแนวทำงของพระพทธศำสนำไดอยำงชดแจง

๓.) มกำรแบงหมวดหมเนอหำอยำงชดเจน

อธบำยวำสมถภำวนำมมำแตกอนพทธกำล แตวปสสนำภำวนำเปนแนวทำงของพระพทธศำสนำ เปนไปเพอควำมหมดสนแหงกเลสทงปวง เพอกำรออกจำกกำรเวยนวำยตำยเกดในสงสำรวฏ

มกำรแบงเนอหำเปนหมวดหมชดเจน เชนภำคของสมถภำวนำ และภำคของวปสสนำภำวนำ และเรยงล ำดบกำรอธบำยเนอหำในแตละภำคเพอใหเขำใจไดโดยงำย

วเครำะหเนอหำสำระของ “ภำวนำทปน”

๔.) มกำรยกพระสตรและคมภรตำงๆมำประกอบ

เชน ปฐวสตร เพอแสดงใหเหนถงควำมยำวนำนของสงสำรวฏ และล ำดบชนของพรหมโลกจำกคมภรธมมหทยวภงค

๕.) เรองใดเขำใจยำกกจะอธบำยองคธรรมประกอบใหเขำใจชดเจนกอน

๖.) มเรองเลำประกอบเนอหำเปนระยะ

เชน อธบำยเรอง สงสำรวฏ และกเลสตณหำ กอนจะเขำสรำยละเอยดของวปสสนำภำวนำ เพอใหผศกษำเขำใจถงควำมแตกตำงของสมถภำวนำกบวปสสนำภำวนำอยำงชดเจน

เชน เลำเรอง ฤำษผมฤทธ ประกอบกำรอธบำยวำฌำนและอภญญำเสอมได เปนตน

ดำนพระพทธศำสนำ

วเครำะหคณคำของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

• เปนผลงำนทรงคณคำของพระพทธศำสนำ ทรวบรวมเรองกำรภำวนำในแนวทำงของพระพทธศำสนำไวอยำงครบถวน ชดเจน และอำนงำย

• เปนผลงำนทสำมำรถชวยปกปองรกษำพระพทธศำสนำ จำกควำมเขำใจผดในเรองกำรภำวนำ ขจดขอโตแยงตำงๆเกยวกบวธกำรและผลลพธของกำรภำวนำ ซงเปนสำเหตหนงทท ำใหเกดส ำนกปฏบตธรรมภำวนำในรปแบบตำงๆมำกมำยในปจจบนน

วเครำะหคณคำของหนงสอเรอง “ภำวนำทปน”

ดำนผศกษำและปฏบต

• เนอหำอำนงำยและครบถวน สำมำรถอำนเลมเดยวแลวเขำใจในภำพรวมของกำรภำวนำในแนวพระพทธศำสนำไดทงหมด

• ชแจงถงผลลพธและประโยชนของกำรภำวนำอยำงชดเจน เมอผศกษำอำนจบแลว เกดแรงจงใจ และสมมำทฏฐอยำกบ ำเพญภำวนำ

• เปรยบเสมอนเปนแผนทในกำรฝกบ ำเพญภำวนำในแนวพระพทธศำสนำทชดเจนมำก

ขอขอบพระคณในกำรตดตำมชม หวงวำกำรน ำเสนอครงน จะท ำใหทำนไดรจกและเหนถงคณคำในผลงำนของทำนพระพรหมโมล (วลำศ ญาณวโร) และเขำใจถงภำพรวมของกำรภำวนำในแนวทำงของ

พระพทธศำสนำมำกขน และเกดประโยชนแกกำรศกษำพทธ

ศำสนำของทกทำนตอไป ขออนโมทนำสำธในบญทกประกำรของ

ทกทำน และขอใหเจรญรมเยนในธรรม ตลอดกำล

เทอญ สำธ...