บทท๕

พทธศาสนากบการอนรกษ น ำา

หวข อบรรยาย

๕. ๑ ความสำาค ญของนำาในพระพทธศาสนา

๕. ๒ พระภกษบรรยายถงแหลงน ำาธรรมชาต

๕. ๓ พระว น ยบ ญญต เก ยวก บน ำาของพระสงฆ

๕. ๔ อปมานำาเพ อการสอนธรรม

หวข อบรรยาย (ตอ)

๕ . ๕ วฒนธรรมและความเชอทางพทธ ศาสนาทม อ ทธ พลตอการ อนรกษ

น ำา๕ . ๖ วถ ช ว ตของศาสนกชนทส งเสรมต อ

การอนร กษ น ำา๕ . ๗ ระเบ ยบว ธ การปฏบ ต เพ อการ

อนร กษน ำา๕ . ๘ วธ ปฏ บ ต ของผน ำาในการอนร กษ

น ำา

๕ . ๑ ความสำาค ญของนำาในพทธศาสนา๑) ธาตน ำาเป นธาต ท ส ำาค ญและ

เป นต วประสาน๒) พระพทธศาสนาไดช ให เห น

ความสำาค ญของนำาฝน นำาฝนเป นส งท ส ำาค ญยงส ำาหรบผ ท แสวงหาความ

มนคงในชว ตและ ทร พย สมบต ๓) สรรพสงเผชญอนตรายและ

ความทกข ถ าขาดนำา พระพทธองค ทรงมพระกร ณาตอสรรพสตว ทรงร บ

หนาท ในการทำาใหฝนตก

“... ภเขากว างใหญ ม น ำาใส

เกล อนกลน ไปดวยล งและค าง

ดาษดมไปดวยนำาและสาหร าย

ย อมทำาให ใจของเราร นรมย …”

พระพทธองคทรงใชโบกขรณเปร ยบ เท ยบก บค ณคาของ คนด สระนำาน นใส

สะอาดเย น และเป นทส ำาราญใจ( ขททกนกาย ขททกปาฐะ เล ม ๒๕ ขอ ๗ - ๑๐

หนา ๑๑-๑๓ พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบหล วงม ๒๕๑๘)

๕ . ๒ พระภกษ บรรยายถงแหลงน ำาธรรมชาต

๕ . ๓ พระว น ยบ ญญต เก ยวก บน ำาของพระสงฆ๑) พระพทธองคทรงอนญาต

ใหพระสงฆอาบนำา

หามจำาวด ทงทรางกายชม ดวยเหงอ เพราะเหงอจะทำาลาย

ทงจวรและเสนาสนะ อนญาตให อาบนำาได แมยงไมถงกงเดอน

กตาม๒) พระพทธองคไม ทรงอนญาตให

พระสงฆบร โภคนำาม ต วส ตว

“ ภกษใด รอย บรโภคนำามตวสตว เปนอาบตปาจตตย เวนไมรวานำามตวสตว

หรอ วกลจรตหรออาทกมมกะ(ทำาผดคนแรก) ”

๕ . ๓ พระว น ยบ ญญต เก ยวกบ

น ำำของพระสงฆ (ตอ)

๔) ขอพงปฏ บตในปำทกวรรค“ ภกษพงตระหนกวำ เรำไม

อำพำธ (ปวย) จกไมยนถำย อจจำระ หรอปสสำวะ หรอ

บวนเขฬะ (นำำลำย) ลงบนของ เขยว (พช)”

๓) นำำด มท ทรงอนญำต นำำดมเหลำนภกษ สำมเณรสำมำรถฉนไดแม

เลยเทยงวน เชน นำำผลมะมวง ผลหวำ ผลกลวย มเมลด ผลกลวยไมมเมลด ผลมะซำง ผลจนทร

หรอองน เงำบว ผลมะปรำง หรอลนจ เปนตน

“… ทำนผเจร ญ ! ทำนว ำยลองไปตำมกระแสนำำเพรำะใคร ได ส งนำเพลน

ใจ แตว ำเบ องลำงน น ม ห วงน ำำล ก ม คลน มน ำำวน ม ย กษ มรำกษส

เม อท ำนไปถงท น นจะตองตำยหร อได ร บท กข เจ ยนตำย

ภกษ ท งหลำย ! บร ษคนนน ครนได ฟ งแลว ก พยำยำมว ำยทวน

กระแสนำำกล บมำดวยก ำำล งมอและเท ำท งหมดของเขำ ...”

( พระวนยปฎก มหำวรรค เลม ๔ ขอ ๑๕๖ หนำ ๓๙๐

ในพระไตรปฎกภำษำไทย ฉบบหลวง ,๒๕๑๔)

๕ . ๔ อปมำนำำเพ อกำร

สอนธรรมะ ๑) นำำวนเหมอนกำมคณทงห ำ

อปมำ บรษคนหนง วำยลองไปตำมกระแสนำำลงเพรำะตองกำรสง

นำเพลนใจ มบรษบณฑตยนบนฝง เหนบรษวำยนำำนนแลว รองบอกไป

วำ

๕ . ๔ อปมำนำำเพ อกำร

สอนธรรมะ (ตอ)

๒) จตใจเสมอนนำำนำำเปนธำตทำงธรรมชำตทบรสทธมำ

แตกำำเนดสงตำง ๆ มำปะปน เขำจงทำำใหนำำแปรเปลยนสภำพไป เชน

เดยวกบ สภำวะจตของมนษย ทเปน จต ประภสสร มำแตกำำเนด แตเมอถกอปกเลส

จรเขำมำปะปนจงทำำใหเกดกำรแปรเปลยนไปได

๕ . ๔ อปมำนำำเพ อกำร

สอนธรรมะ (ตอ)นำำยงเปนสญลกษณ

ทำงศำสนำทสำำคญอกประกำรหนงคอเปนองคประกอบทสำำคญของสรรพ

สง เปนตวหลอหลอมรป ธำตกบธำตอนๆ นำำจงม

ลกษณะทสำำคญ คอ เปนกฎของควำมสมดลในแงของจกรวำลวทยำ

๑) ควำมเช อด งเดมปรำกฏใน ศำสนวงศ ประเทศไทยจงม

สญล กษณทำงพธกรรม วรรณกรรม นำฏศลป จ ตรกรรม ฯลฯ ทเก ยวก บ

น ำำมำกมำย

๕ . ๕ วฒนธรรมและควำมเช อทำงพทธศำสนำ

ทม อ ทธ พลตอกำรอนร กษ น ำำ

๓) ความเช อเหล าน มบทบาทสำาค ญในการอนร กษ ธรรมชาตและเป นป จจ ยท ด ย งในการปองก นการทำาลาย

ธรรมชาตส งแวดลอม

๒) สญลกษณในประเพณชาวบานนนมกสะทอนเก ยวก บนาคใหน ำาชาวบานธรรมดาไมสามารถทำาพธ กรรมทสะท อนความเช อเร องด งกล าวน ได

มากนก และนาคกเป นส ญลกษณของนำาท สาม ญชนใชในพธ และส ง

ประดษฐ ต างๆ อย างแพรหลาย

๕ . ๕ วฒนธรรมและความเช อทางพทธศาสนา

ทมอ ทธ พลตอการอนร กษ น ำา (ตอ)

๕ . ๖ วถช ว ตของศาสนกชนท

ส งเสร มต อการอนร กษ น ำา

วถชวตของพทธศาสนกชนนน มความสำาคญกบการใชนำาและการเปนอย

ทเนองดวยนำาอยางแนบแนนมานาน อกทงขนบธรรมเนยมประเพณ และ

วฒนธรรมตางๆ มกมนำาเปนองค ประกอบในพธนนๆ เชน ประเพณลอย

กระทง ประเพณการกรวดนำา พระราช พธถอนำาพพฒนสตยา เปนตน

ประเพณลอยกระทง ว นเพ ญขน ๑๕ คำา เดอน ๑๒

"ประเพณลอยกระทง” มพ นฐานความเช อมาจากล ทธพ ธกรรมของ

พราหมณ ผสานกบศร ทธาในศาสนาพทธ จนเก ด "ประเพณชกโคม" ขนเสาร มแม น ำา

เพ อบชาพระบรมสาร ร กธาต พระจ ฬามณ ในชนดาวดงส และ "ประเพณลอยโคม"

บชารอยพระพทธบาท

ประเพณบ งไฟพญานาค บงไฟพญานาค เปนปรากฏการณท

เกดขนในลมแมนำาโขง มลกไฟสแดงอม ชมพ พงขนจากแมนำาสทองฟา และท

สำาคญจะเกดขนเฉพาะวนขน ๑๕ คำา เดอน ๑๑

พญานาคใตลำานำาโขงจะขนมาพน บงไฟเปนดวงประทปถวายเปนพทธบชา

เพอสรรเสรญคณของพระสมมา สมพทธเจา

พธ การกรวดนำาม ๓แบบ

๑) แผสวนบ ญ

๒) ใชแทนสงของ

ทให ซ งใหญโต

๓) การตด

ส มพนธไมตร

พระราชพธ ถอน ำาพ พ ฒนสตยา

พระราชพธอนเปนมงคลแหงความ ซอสตยทใชนำาเปนเครองกำาหนด เรยก

อยางยอวา พระราชพธถอนำา เปนการดม นำาทแทงดวยพระแสงราชศสตรา สาบาน

ตนเพอแสดงความซอสตยจงรกภกดตอพระมหากษตรย

พระแสงศาสตราว ธประจ ำาพระองค พระมหากษตร ย

๕ . ๗ ระเบ ยบวธ การปฏบ ต เพ อการอนร กษ น ำา๑) การจดสอถายทอดเนอหาของหลก

ธรรมสประชาชน เพอใหเกดสำานกรวมในการรกษาแหลงนำา

๒) ใหพระสงฆ ไดปฏบตเปนตวอยางโดยยดหลกในพระวนยบญญต๓) พระสงฆ ทำาหนาทอนๆประกอบไป

พรอมกนดวย โดยทำาหนาทในการบรรยาย การเทศนา หรอการสอน ในชน

เรยน

๕ . ๘ วธ ปฏ บ ต ของผ น ำาในการอนร กษ น ำา

๑) ปฏบตตนใหอยในระเบยบทเรยกวา พระวนยบญญต หรอ พระปาฏโมกข

๒) นำาพทธธรรมมาปฏบตเปนแบบอยาง

อางอ ง

- ประเวศ อนทองปาน. (๒๕๔๕). พทธศาสนากบ สงแวดลอม

-http://www.dmc.tv/forum/lofiversion/index.php

/t2526.html

-www.buddhism.rilc.ku.ac.th/.../บทท

%205%20พทธก บการอนร กษ น ำา