หลั�กการเก�ดโรค

สุ�วั�สุสุา เพ็�งสุ�แสุง

คณะสุาธารณสุ�ขศาสุตร� มหาวั�ทยาลั�ยราชภั�ฎบ้#านสุมเด�จเจ#าพ็ระยา

หลั�กการเก�ดโรค

•สาเหตุ�การเกดโรค•ปั�จจ�ยที่��มี�อิธิพลตุ�อิการเกดโรค•ปั�จจ�ยที่��มี�ผลตุ�อิการเกดโรคตุดเชื้��อิ•การถ่�ายที่อิดโรค•ธิรรมีชื้าตุการเกดโรค

สาเหตุ�การเกดโรค

Environment

Agent Host

สุาเหต�การเก�ดโรคHostHost AgentAgent EnvironmenEnvironmen

ttมน�ษย�มน�ษย�อิาย�อิาย�เพศเพศพ�นธิ�"กรรมีพ�นธิ�"กรรมีเชื้��อิชื้าตุเชื้��อิชื้าตุพฤตุกรรมีพฤตุกรรมีส�ขภาพส�ขภาพปั�จจ�ยที่างปั�จจ�ยที่างสร�รวิที่ยาสร�รวิที่ยาปั�จจ�ยที่างด(านปั�จจ�ยที่างด(านจตุใจจตุใจการมี�การมี�ภ*มีค�(มีก�นโรคภ*มีค�(มีก�นโรคการเคยปั+วิยการเคยปั+วิยหร�อิได(ร�บการหร�อิได(ร�บการร�กษามีาก�อินร�กษามีาก�อิน

BiologicBiologicalal

ChemicaChemical l

PhysicalPhysical

จ�ตใจแลัะจ�ตใจแลัะสุ�งคมสุ�งคมขาดสุารบ้างขาดสุารบ้างชน�ดชน�ด

PhysicalPhysical

Chemical Chemical

BiologicalBiological

SocialSocialSocial Economic Social Economic StatusStatus

ปั)จจ�ยท�*ม�อิ�ธ�พ็ลัต,อิการเก�ดโรค•มี� 4 ล�กษณะ1.Predisposing factor เชื้�น อิาย� เพศ ปัระวิ�ตุเคยมี�การ

เจ2บปั+วิยมีาก�อิน2.Enabling factor เชื้�น ฐานะยากจน ควิามีร* (น(อิย ขาดสาร

อิาหาร สภาพแวิดล(อิมีไมี�ด� การด*แลที่างการแพที่ย"ไมี�ที่��วิถ่5ง3.Precipitating factor เชื้�น การอิย*�ใกล(ชื้ดผ*(ปั+วิย การ

ส�มีผ�สผ*(ปั+วิย4.Reinforcing factor เชื้�น การส�มีผ�สก�บผ*(ปั+วิยซ้ำ7�า และ

การที่7างานหน�กเกนไปัที่7าให(ส�ขภาพเส��อิมีโที่รมี อิาจกระตุ�(นให(เกดการเจ2บปั+วิยได(

การเสุ�ยสุมด�ลัระหวั,างอิงค�ปัระกอิบ้ขอิงการเก�ดโรค

Environment

Agent

Host

ควัามสุามารถในการแพ็ร,เช./อิขอิงสุ�*งท�*ท0าให#เก�ดโรคเพ็�*มข1/นควัามสุามารถในการแพ็ร,เช./อิขอิงสุ�*งท�*ท0าให#เก�ดโรคเพ็�*มข1/น

การเสุ�ยสุมด�ลัระหวั,างอิงค�ปัระกอิบ้ขอิงการเก�ดโรค

Environment

Agent

Host

คนท�*ม�ควัามไวัในการเก�ดโรคเพ็�*มข1/นในปัระชากร เช,น คนคนท�*ม�ควัามไวัในการเก�ดโรคเพ็�*มข1/นในปัระชากร เช,น คน

อิ,อินแอิ คนท�*ไม,ได#ร�บ้วั�คซี�น คนสุ4งอิาย� หร.อิเด�กอิ,อินเพ็�*มข1/นอิ,อินแอิ คนท�*ไม,ได#ร�บ้วั�คซี�น คนสุ4งอิาย� หร.อิเด�กอิ,อินเพ็�*มข1/น

การเสุ�ยสุมด�ลัระหวั,างอิงค�ปัระกอิบ้ขอิงการเก�ดโรค

Environment

Agent

Host

การเปัลั�*ยนแปัลังสุ�*งแวัดลั#อิมช,วัยสุน�บ้สุน�นการแพ็ร,กระจายการเปัลั�*ยนแปัลังสุ�*งแวัดลั#อิมช,วัยสุน�บ้สุน�นการแพ็ร,กระจาย

ขอิงเช./อิขอิงเช./อิ

การเสุ�ยสุมด�ลัระหวั,างอิงค�ปัระกอิบ้ขอิงการเก�ดโรค

Environment

Agent

Host

การเปัลั�*ยนแปัลังขอิงสุ�*งแวัดลั#อิมท0าให#ควัามไวัขอิงการต�ดเช./อิการเปัลั�*ยนแปัลังขอิงสุ�*งแวัดลั#อิมท0าให#ควัามไวัขอิงการต�ดเช./อิ

ขอิงสุ�งขารเพ็�*มข1/นขอิงสุ�งขารเพ็�*มข1/น เช,น ฤด4ฝนท0าให#คนไม,สุามาถรอิอิกไปันอิกบ้#านได# ต#อิงอิย4,รวัมเช,น ฤด4ฝนท0าให#คนไม,สุามาถรอิอิกไปันอิกบ้#านได# ต#อิงอิย4,รวัม

ก�นหนาแน,น เปั7นการเพ็�*มโอิกาสุในการแพ็ร,โรคก�นหนาแน,น เปั7นการเพ็�*มโอิกาสุในการแพ็ร,โรค

ปั)จจ�ยท�*ม�อิ�ทธ�พ็ลัต,อิการเก�ดโรค

ส�งขารที่��อิ�อินแอิ ปั+วิยการตุด

เชื้��อิ

ยากจนแที่รกซ้ำ5มีเน��อิเย��อิ

ได(ร�บเชื้��อิแบคที่��เร�ย

พ�นธิ�กรรมี

ที่�พโภชื้นาการ

ที่��อิย*�แอิอิ�ด

ปั)จจ�ยท�*ม�ผลัต,อิการเก�ดโรคต�ดเช./อิ•ส�งขาร หร�อิมีน�ษย" (Host)•ส�งแวิดล(อิมี (Environment)

ปั)จจ�ยท�*ม�ผลัต,อิการเก�ดโรคต�ดเช./อิAgent 1.Pathogenicity ค�อิ ควิามีสามีารถ่ในการที่7าให(เกด

โรค ด*จากส�ดส�วินคนเปั8นโรคตุ�อิคนที่��ส�มีผ�สโรค2.Virulence ควิามีร�นแรงขอิงโรค ค�อิ ควิามีสามีารถ่ที่��

จะแที่รกซ้ำ5มี และที่7าให(เกดโรค3.Infective dose ปัรมีาณเชื้��อิโรค4.Reservoir ร�งโรค ค�อิ ที่��อิย*�เพ��อิเจรญเตุบโตุขอิงเชื้��อิ5.Source แหล�งโรค ค�อิ คนหร�อิวิ�ตุถ่�ที่��ไปัร�บเชื้��อิมีา6.Carrier พาหะ ค�อิ ผ*(ปั+วิยที่��หายจากโรคแล(วิแตุ�ย�งมี�

เชื้��อิในร�างกาย หร�อิผ*(ตุดเชื้��อิแตุ�ไมี�มี�อิาการ

การถ,ายทอิดโรค (Transmission)•การแพ็ร,ขอิงเช./อิจากท�*หน1*งไปัสุ4,ท�*หน1*ง หร.อิจากคนสุ4,คน ม� 2 วั�ธ�1 .การถ,ายทอิดโดยตรง (Direct transmission) การ

ถ,ายทอิดจากคนท�*ต�ดเช./อิ หร.อิร�งโรค ไปัสุ4,คนอิ.*นโดยตรง ผ,านปัระสุาทสุ�มผ�สุ ไอิ จาม เลั.อิด รก

2. การถ,ายทอิดโดยอิ#อิม (Indirect transmission) แบ้,งเปั7น2.1 น0าโดยวั�ตถ� (Vehicle-borne) 2.2 น0าโดยแมลัง (Vector-borne)2.3 น0าโดยอิากาศระยะไกลั (Long distance airborne transmission )

The Natural History of Disease(ธิรรมีชื้าตุขอิงโรค)

ระยะระยะย�งไม,เปั7นย�งไม,เปั7น

โรคโรค

ระยะเปั7นโรคแลั#วัระยะเปั7นโรคแลั#วั ระยะ ระยะ หาย หร.อิ หาย หร.อิ

ตายตายย�งไม,แสุดงย�งไม,แสุดง

อิาการอิาการแสุดงแสุดงอิาการอิาการ

พ็บ้ปั)จจ�ยพ็บ้ปั)จจ�ยเสุ�*ยงเสุ�*ยง

ต�วัอิย,างต�วัอิย,าง

คลัอิเลัสุเตคลัอิเลัสุเตอิรอิลัสุ4ง อิรอิลัสุ4ง

พ็บ้การพ็บ้การเปัลั�*ยนแปัลังเปัลั�*ยนแปัลังพ็ยาธ�สุภัาพ็พ็ยาธ�สุภัาพ็

ต�วัอิย,างต�วัอิย,าง

ม�ไขม�นอิ�ดต�นม�ไขม�นอิ�ดต�นเสุ#นเลั.อิด เสุ#นเลั.อิด

พ็บ้ควัามพ็บ้ควัามผ�ดผ�ด- - ปักต�ปักต�ขอิงอิวั�ยวัะขอิงอิวั�ยวัะเปั:าหมายเปั:าหมาย

ต�วัอิย,างต�วัอิย,าง

โรคห�วัใจ โรคห�วัใจ

ธรรมชาต�การเก�ดโรคค0าศ�พ็ท�ท�*เก�*ยวัข#อิง•ระยะพ�ก (Latent period)•ระยะตุดตุ�อิ (Infections period)•ระยะฟั�กตุ�วิ (Incubation period)•พาหะ (Carrier)•ผ*(ปั+วิยตุดเชื้��อิที่��ไมี�มี�อิาการ (Inapparent case or

silent infection)•ผ*(ส�มีผ�ส (Contact)•อิ�ตุราปั+วิยขอิงผ*(ส�มีผ�สก�บผ*(ปั+วิยรายแรก (Secondary

attact rate)

ระยะเวัลัาขอิงกระบ้วันการเก�ดโรคกระบ้วันการ

เก�ดโรค

กระบ้วันการต�ดเช./อิ

ระยะไวัต,อิการร�บ้เช./อิ

ระยะไวัต,อิการร�บ้เช./อิ

เวิลาที่��ส�มีผ�ส

ไมี�ตุดเชื้��อิก7าจ�ดเชื้��อิหมีดไปัตุายหาย

ไมี�เปั8นโรคเส�ยชื้�วิตุฟั;� นมี�ภ*มีตุ�อิเชื้��อิพาหะ

ระยะฟั�กตุ�วิ

ระยะมี�อิาการ

ระยะตุดตุ�อิ

ระยะพ�ก เวิ

ลา

The End