8 M o d e r n J a p a n

คงไมมใครปฏเสธวาญปนเปนหนงในประเทศทโดดเดน

นาสนใจในหลายๆ ดาน โดยเฉพาะลกษณะทดเหมอนขดกนเอง

อยในตวแบบทหาไดยากจากประเทศอน ญปนเปนทงมหาอำานาจ

ทางเศรษฐกจ มความกาวหนาดานเทคโนโลยสงแบบโลกตะวนตก

แตกลบรมรวยวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม และประเพณแบบโลก

ตะวนออก เสนหของความตางนเองททำาใหนกประวตศาสตร

หลายคนสนใจและอยากรวาอะไรทำาใหญปนเปนเชนนน

ชวงเวลาหนงในประวตศาสตรญปนทจะตอบคำาถามนไดดทสด

คอยคแหงการเปลยนผานสความเปนสมยใหม หรอทเรยกวา

“ญปนสมยใหม” นนเอง

คำ�นำ�ผแปล

.

9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ญปนสมยใหม : ความรฉบบพกพา เขยนโดย

ครสโตเฟอร โกโต-โจนส กลาวถงประวตศาสตรญปนในชวง

ตงแตกลางศตวรรษท 19 เรอยมาจนถงปจจบน โดยเนนไปท

การพฒนาสความเปนประเทศสมยใหม ประเดนทผเขยน

ตงคำาถามคอ “ความเปนสมยใหม” หมายถง “ความเปนตะวนตก”

เพยงเทานนหรอไม และญปนสามารถเปนประเทศสมยใหม

ในขณะทยงคงรกษาจตวญญาณและตวตนแบบโลกตะวนออก

ไวไดอยางไร

เพอตอบคำาถามดงกลาว ผเขยนไดเลาประวตศาสตร

ญปนโดยไลเรยงตามลำาดบเวลาและเหตการณสำาคญอนม

ผลกระทบตอสงคมญปน เรมตงแตชวงปลายยคทญปนแยกตว

จากโลกภายนอก (ศตวรรษท 17-19) การมาเยอนของ “เรอสดำา”

ของพลเรอจตวาเพอรรแหงสหรฐอเมรกาในป 1853 การปฎรป

เมจ ในชวงระหวางป 1868 ถง 1880 ซงนบเปนการสนสด

ของยคซามไรและขนนางเจาทดน พรอมไปกบการเตบโตของ

รฐบาลกลาง พฒนาการของประชาธปไตยญปน บทบาททาง

การทหารของญปนในสงครามแปซฟก สงครามโลกครงทหนง

และสงครามโลกครงทสอง โดยเฉพาะอยางยงการเปนจกรวรรด

นยมของญปน และการเตบโตทางเศรษฐกจอยางกาวกระโดด

ภายหลงสงครามโลกครงทสอง กระทงถงคำาถามเกยวกบตวตน

ความเปนญปนในปจจบน โดยผเขยนไดอธบายเนอหาแตละบท

ไวอยางชดเจนและมแหลงขอมลอางองนาเชอถอ พรอม

ภาพประกอบและแผนทเพอเสรมความเขาใจ

จดเดนประการหนงของผเขยนคอการนำาเสนอขอมล

1 0 M o d e r n J a p a n

ประวตศาสตรจากแงมมทแตกตาง โดยใหความสำาคญกบมมมอง

ของคนญปนและสงคมญปนเองตอสถานการณนนๆ มากกวา

จะสรปดวยมมมองแบบชาวตะวนตกทมองชาวตะวนออกตาม

ความเขาใจของตนเพยงฝายเดยว ตวอยางเชน การหยบยก

ความเหนของศลปนและนกเขยนทเปรยบเสมอนตวแทนชาว

ญปนมาถายทอดมมมองทนาสนใจ ไมวาจะเปนงานเขยน

ภาพวาด ภาพยนตร บทละคร หรอแมแตอะนเมชนในยคตางๆ

โดยเฉพาะการสะทอนความสบสนของสงคมญปนหลงสงคราม

โลกครงทสอง

แนนอนวาหนงสอเลมเดยวยอมไมสามารถถายทอด

เรองราวของชวงเวลาอนนาสนใจนไดทงหมด ญปนสมยใหม:

ความรฉบบพกพา อาจเปนการมองประวตศาสตรชวงหนงของ

ญปนแบบคนกวาดตามองภาพเขยนขนาดใหญ แมไมไดออยอง

หรอพนจพจารณาอยางลกซงมาก แตกชวยใหผอานมองเหน

ภาพรวมและไดขอมลทนาสนใจไมนอย ผแปลเชอเหลอเกนวา

หนงสอเลมนจะมประโยชนในการกระตนความคดและเปน

กาวแรกทสำาคญในการทำาความรจกประเทศญปนใหลกซง

ยงขน เพราะประวตศาสตรญปนยงมแงมมอกมากมายทนาสนใจ

และนาตดตามคนควา

การแปลหนงสอเลมนเปนประสบการณทดมากสำาหรบ

ผแปล และเปนเรองยากทสำาเรจไดดวยความชวยเหลอจากผคน

มากมาย ผแปลขอขอบคณ คณสฤณ อาชวานนทกล ทชวย

อานทวนตนฉบบเปนคนแรกและแกไขเนอหาบางสวนให

ขอบคณ คณปราบดา หยน และ คณปาลดา พมพะกร ผเปน

1 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

บรรณาธการชวยตรวจแกตนฉบบและตรวจสอบการถอดเสยง

ชอภาษาญปน รวมถงทมงานผอยเบองหลงหนงสอเลมนทกทาน

และชาว openworlds ทกคนททำาใหหนงสอเลมนเปนจรงได

ในทสด

พลอยแสง เอกญาต

มนาคม 2554

1 2 M o d e r n J a p a n

ชอภาษาญปนเขยนตามลำาดบทถกตอง นนคอ เรมดวย

นามสกล ตามดวยชอตว ในบางกรณทเปนบคคลสำาคญทาง

ประวตศาสตรจะนยมเรยกชอตว เชน โทคงาวะ อเอยะส มก

เรยกกนแคอเอยะส หรอ โอดะ โนบนางะ กเรยกกนวาโนบนางะ

สวน โทโยโทม ฮเดโยช กเปนทรจกในชอฮเดโยช อยางไรกตาม

ชอเหลานเปนขอยกเวนจากธรรมเนยมปฏบต สระเสยงยาว

ในภาษาองกฤษจะมเครองหมายกำากบ เชน “นชดะ คทาโร”

(Nishida Kitarô) แตคำาทพบบอยในภาษาองกฤษจะไมใส

เครองหมายกำากบ เชน “โตเกยว” (Tokyo) ชาวญปนไมใชตว s

กำากบพหพจนเหมอนในภาษาองกฤษ ดงนน บางคำาจงเปนทง

เอกพจนและพหพจนในตว เชน ซามไร (samurai) หรอไดเมยว

(Daimyo) เปนตน

กตตกรรมประก�ศและหลกก�รในก�รเขยน

.

1 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ผมขอขอบคณ รานา มตเตอร, รกก เคอรสเตน,

องกส ลอคเยอร และผวจารณหนงสอทไมประสงคออกนามแหง

สำานกพมพมหาวทยาลยออกซฟอรดทชวยอานตนฉบบทงหมด

และใหคำาวจารณทมประโยชนอยางมนำาใจ อกทงยอมเขาใจถง

ความยากลำาบากในการเขยนหนงสอเลมเลกเชนน อยางไรกตาม

ผมขอรบผดชอบแตเพยงผเดยวตอความสบสนหรอผดพลาด

ใดๆ ผมยงเปนหนบญคณบรรณาธการสำานกพมพดวย

แอนเดรย คแพน ผใหกำาลงใจและอดทนกบผมอยางยงยวด

(โดยเฉพาะหลงเหตการณฮารดดสกพงอยางกไมกลบทโอซากา)

ขอขอบคณอยางยงสำาหรบศนยวจยเอเชยตะวนออกสมยใหม

(MEARC) ทใหทนสำาหรบชวงเวลาในเกยวโตเพอใหผมไดเขยน

หนงสออยางจรงจง และขอขอบคณ อสเธอร ทหาเวลาใหผมได

ทงทแสนยง

สดทายผมขอขอบคณ โนโซม และทกชวตทฟารม

รวมถงบรรดานกศกษาของผมทไลเดน ผบมเพาะนสยใหผมเหน

ความสำาคญของการอธบายแทนทจะคาดเดาเอาเอง ผมหวงวา

หนงสอเลกๆ เลมนจะเปนกาวหนงในหนทางทถกตอง แมวา

ผมจะไมกลาคาดหวงกตาม

ผมตงใจเขยนหนงสอเลมนใหพอแม ผสนบสนน

ความสนใจในญปนของผมเสมอมา โดยไมรเลยวาทำาไมมนถง

นาสนใจนก ผมหวงวาหนงสอเลมนจะใหคำาตอบได

ครสโตเฟอร โกโต-โจนส

MODERN JAPAN•

A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

b y

C h r i s t o p h e r G o t o - J o n e s

ญปนสมยใหม•

ความรฉบบพกพา

แปลโดย

พลอยแสง เอกญาต

บทนำ�

.ญปนสมยใหมนนใหมอยางไร

1 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

สำาหรบหลายคนในปจจบน ภาพจำาทแจมชดทสดของญปน

สมยใหมคอขมพลงทางเศรษฐกจ ผวจารณหลายรายเหนวาญปน

มเศรษฐกจยคอตสาหกรรม (หรอแมแตยคหลงอตสาหกรรม)

ทประสบความสำาเรจสงสด มการผสมผสานระหวางความมงคง

มหาศาลทยากเสมอเหมอนกบเสถยรภาพทางสงคมทไมธรรมดา

และความเปนปกแผนอยางชดเจน แมไมนานมานญปนจะประสบ

ปญหาดานเศรษฐกจ อกทงตองเผชญกบการเตบโตอยางรวดเรว

ของจน แตญปนกยงคงเปนชาตเศรษฐกจยกษใหญอนดบสอง

ของโลกตามคาของตวชวดสวนใหญ เปนรองกเพยงสหรฐอเมรกา

เทานน สนคาและผลตภณฑเชงวฒนธรรมของญปนเปนสงท

บรโภคกนทวโลก นบตงแตภาพยนตรอะนเมชน เครองเลนเกม

เพลยสเตชน รถยนต เซมคอนดกเตอร เรอยไปจนถงเทคนคการ

บรหารและศลปะการตอส

ในหลายๆ แง ภาพลกษณเชนนทำาใหญปนกลายเปน

สญลกษณของ “ความเปนสมยใหม” ในโลกปจจบน กระนน ใน

สายตาของหลายคนทไมใชผเชยวชาญ ประเทศญปนกยงคงเปน

1 8 M o d e r n J a p a n

ปรศนา คนเหลานมองวาญปนเปนเหมอนภาพตดตออนสบสน

ระหวางสงแปลกแยกกบสงคนชน ขนบธรรมเนยมกบความเปน

สมยใหม และแมแต “ตะวนออก” กบ “ตะวนตก” เราจะไดเหนวา

ความสบสนนมสาเหตบางสวนจากขอสรปหนง นนคอ ในขณะท

ความเปนสมยใหมกอใหเกดความแปลกแยกทางวฒนธรรม

เพยงเลกนอยใน “โลกตะวนตก” แตในญปนและทอนๆ นน

องคประกอบของความเปนสมยใหมดจะไมสอดคลองหรออาจถง

ขนแปลกแยกจากวฒนธรรมเดม พนฐานของสมมตฐานดงกลาว

อยทความสมพนธซบซอนทฝงรากลกระหวางความเปนสมยใหม

กบประวตศาสตรยโรปและอเมรกา แทจรงแลว ความสมพนธ

ซบซอนทรบรไดดงกลาวเปนหวใจสำาคญของการประทวงตอตาน

แนวคดโลกาภวตนและทนนยมหลายตอหลายครงในโลก

ยคปจจบน สำาหรบหลายคนแลว กระแสความเปนสมยใหมท

บกเขามานดเหมอนการแผขยายอำานาจของโลกตะวนตกนนเอง

เพอเปนตวอยาง เรามาลองพจารณาเหตการณนาสนใจ

เมอไมนานมานกนสกหนอยดกวา

มมมองตอญปนสมยใหม : ฟตบอลโลกป 2002

เกดความคลางแคลงใจอยบางในยโรปเมอญปนกบ

เกาหลใตไดรบเลอกใหเปนเจาภาพรวมจดการแขงขนฟตบอล

โลกรอบสดทายเมอป 2002 หรอวาฟตบอลโลกครงแรกในเอเชยจะ

เปนเหมอนคราวทจดในสหรฐอเมรกาเมอป 1994 ทเจาภาพเปน

ประเทศรำารวยแตไมรอะไรเลยเกยวกบฟตบอล (หรอ “ซอกเกอร”)

1 9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

จงเปนการจดงานเพอกระตนความนยมในกฬาดงกลาว

ประชาชนชาวยโรปรจกประเทศ “ตะวนออกไกล” ทงสองนอย

ยงกวาสหรฐอเมรกาเสยอก พวกเขารจกนนเทนโด โซน และ

แดว รจกคาราเตและเทควนโด รจกเพรลฮาเบอร ฮโรชมา และ

สงครามเกาหล แตพวกเขาไมรวา “เจ-ลก” ของญปนเปนหนงใน

ลกฟตบอลททำาเงนสงสดของโลก อกทงยงไมรวาทมเกาหลใต

จะเอาชนะ “มหาอำานาจ” อยางอตาลและสเปนจนผานเขาไปถง

รอบรองชนะเลศ (แลวแพเยอรมน) แถมยงไดอนดบสงกวาทม

ยอดนยมกอนการแขงขนอยางองกฤษ อารเจนตนา และแชมปเกา

ฝรงเศสดวย สรปกคอ ความหลงใหล (และความสามารถ) ใน

กฬาฟตบอลของญปนและเกาหลใตกระแทกใสหนาชาตยโรป

เขาอยางจง

เปนเรองนาสนใจเมอมายอนคดวาทำาไมขอบเขตความ

สนใจในฟตบอลทเอเชยตะวนออกสรางความประหลาดใจให

ผคนไดมากมายถงเพยงน คำาตอบสวนหนงอยในภาพจำาของ

ญปนท “โลกตะวนตก” ไดรบร ยกตวอยางเชน ในระหวางทำา

ขาวการแขงขนฟตบอลโลกครงนน บบซสถานเกาแกไดผลต

โฆษณาอนสวยงามขนมา 2 ชด เพอใชโฆษณาการแขงขน ชด

แรกออกอากาศกอนการแขงขนหลายสปดาห มความยาว 2

นาทในรปแบบ “อะนเมะ” ซงเปนสอภาพยนตรอะนเมชนแบบ

ญปนทไดรบความนยมอยางกวางขวาง ปจจบนคดเปนรอยละ

60 ของการตนทออกอากาศทางโทรทศนทวโลก ภาพยนตรสน

ดงกลาวมเสยงบรรยายไดอารมณแบบทแฟนๆ วดโอเกมจำาพวก

ยงแหลกและภาพยนตรกำาลงภายในคนเคยกนด “ทกสปจะม

2 0 M o d e r n J a p a n

สดยอดวรบรษจากทงสมมโลกมาแขงขนเพอชงรางวลยงใหญ

ทสดทเคยมมา...” ฉากหลงปรากฏตวอกษรสวยงามทงคนจ

(ตวอกษรจนทใชกนในญปน) และฮนกล (ตวอกษรเกาหล)

เตนระรกดขงขง จากนนภาพโฆษณากโลดแลนมชวตชวาขนมา

เหมอนในนวนยายวทยาศาสตร ลกบอลถกเตะพงขนไปในอากาศ

เหมอนจรวด จอคอมพวเตอรและแสงไฟกะพรบดงปบๆ เมอ

จบภาพลกบอล แทงคแกวแบบโลกอนาคตบรรจรางชายผหนง

ทลอยตวอยในของเหลวใส มขาเทยมโลหะเปลงประกายแบบ

ไซบอรก (ปรากฏวาเขาคอกปตนทมฝรงเศสผเกงกาจเหนอมนษย

นามวา ซดาน) ตามดวยภาพการตนของบรรดายอดนกฟตบอล

ทดสบสนอลหมาน (ไมมใครเปนชาวญปนหรอเกาหลเลย) พากน

วงไปตามถนนในเมอง (ญปน) ทประดบประดาดวยแสงไฟนออน

เพอไลลาจรวดนน

โฆษณาความยาวสองนาทนสวยงามมระดบ เตมไปดวย

การอางองถงวฒนธรรมสมยนยม และแฝงไวดวยนยทวา ญปน

เปนยโทเปยททงเทและลำายค เปนอาณาจกรแหงไซบอรกและ

โลกคอมพวเตอรเหมอนในนวนยายวทยาศาสตร แบบเดยวกบท

วลเลยม กบสน ไดเคยบรรยายไวอยางโดดเดนใน นวโรแมนเซอร

(Neuromancer, 1984) นวนยายวทยาศาสตรแนวไซเบอรพงก1

สดคลาสสก นอกจากนน ดเหมอนวาภาพการเลนฟตบอล

จะไมมชาวญปนหรอเกาหลรวมดวยเลย แมจะมคนมากมาย

1Cyberpunk เปนแนวนวนยายวทยาศาสตรทเนนความทนสมยไฮเทคกบ

ชวตคณภาพตำา พบมากในวรรณกรรมยคโพสตโมเดรนหรอยคหลงสมยใหม

โดยมวลเลยม กบสน (William Gibson) ไดชอวาเปนผบกเบก

2 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ตามทองถนนเฝามองสดยอดนกเตะตางชาตอยางชนชมกตาม

โฆษณาชนทสองไดออกอากาศในชวงเครดตเปด

การแขงขนแตละนด ชดนเปนภาพตดตอทโรแมนตกกวาชด

แรกมากมายนก เรมตนชาๆ ดวยภาพวดเหนอทะเลสาบตอน

พระอาทตยขน ตามดวยภาพโคลส-อพทดวงตาพระพทธรปหน

ธงชาตญปนสะบดพลว นกซโม ธงเกาหลสะบดพลว แลวก

ปลาคารฟ เมอถงตรงนกมลกฟตบอลถกเตะเขาไปสแสงสวางวาบ

ทจะพาเราไปชมภาพอนๆ ทเหลอ ภาพพระพทธรปอกครง

ทวทศนเมอง (มแสงไฟนออนและวด) สนามฟตบอล (กบผเลน

บราซลคนหนง) ภาพการเตนรำาพนเมองของเกาหล เดวด เบคแฮม

มภาพการเตนรำาเกาหลอก นกซโมอก วดอก ภาพออยองจบอยท

เกอชาของญปน (หรอกเซยงของเกาหล) แลวจากนนกเปน

ภาพเนบชาโรแมนตกของภเขาฟจ เมอถงตรงนระดบความเรว

เปลยนไปอยางกะทนหน ราวกบวาเราถกนำามาสสมยใหม รถไฟ

หวกระสนชนคนเซนโผลมาใหเหน มภาพนกฟตบอลทระบไมได

วาเปนใครอกหลายคน รถไฟอกหลายขบวน มแสงไฟอก และถนน

พลกพลานเตมไปดวยจอสวางไสว (ฉายภาพนกฟตบอล) ภาพ

การเตนรำาพนเมองของเกาหลอก และตบทายดวยลกฟตบอล

ทมาพรอมแสงไฟสวางวาบเปนทางพงรอดเสาโทรอ (เสาศกดสทธ

ปากทางเขาศาลเจาชนโต) ตนใหญทตงตระหงานอยราวกบเปน

เสาประต

แนนอนวาภาพทใชนเปนแบบทพบเหนไดทวไปและ

ไมสรางสรรคเลยสกนด แตกดวยเหตนเองทมนเปดเผยความ

เปนญปนในสายตาโลกตะวนตกไดมากมายยง หากตดประเดน

2 2 M o d e r n J a p a n

ทนกฟตบอลญปนหายไปอยางนาประหลาดในโฆษณาสองชด

นแลว เราไดเหนการผสมผสานอนเปนเอกลกษณของวฒนธรรม

โบราณ (ซโม เกอชา ฟจ พระพทธรป) กบความเปนสมยใหม

ยงยวด (รถไฟหวกระสน เมองแหงแสงไฟนออน ไซบอรก) รวมถง

ความลกลบกบเทคโนโลย ญปนถกวาดภาพใหเปน “ประเทศอน”

ทแตกตางชวนฉงน ซงหาทางปรบ (แลวเปลยน) องคประกอบ

ของความทนสมยทผชมชาตตะวนตกนาจะคนเคยกนด เราคาด

ไดวาผชมจะตนตาตนใจเมอไดเหนซโมกบรถไฟความเรวสงใน

ภาพเคลอนไหวชดเดยวกน กแลวทำาไมมนถงเปนเชนนนเลา

หลกใหญใจความกคอ ไมใชแคความแตกตางทาง

วฒนธรรมของญปนเทานนททำาใหมนนาตนเตนเหลอเกน แต

ยงรวมถงความจรงทวา ญปนเปนประเทศททนสมย มความ

กาวหนาดานเทคโนโลย แถมยงไมใชชาตตะวนตกอกดวย หาก

ลองวเคราะหหยาบๆ ญปนถกนำาเสนอวาแปลกประหลาด

เพราะมประวตศาสตรลมลกของวฒนธรรมแบบ “ตะวนออก” กบ

ภาวะปจจบนทมความเปน “ตะวนตก” อยางผดคาด ความเปน

สมยใหมกบโลกตะวนตกนนแยกแยะจากกนไดยากเยนสำาหรบ

ผชม (หรอสำาหรบบบซ)

พดอกอยางกคอ คำาถามเกยวกบความหมายและ

เอกภาพของโลกสมยใหมไดมอบเหตผลพเศษใหผสงเกตการณ

ทสนใจไดพนจพเคราะหญปน ในฐานะทยอมรบกนอยาง

กวางขวางวาเปนชาต “ไมตะวนตก” ชาตแรกในประวตศาสตร

ทมความเปนสมยใหม แทจรงแลว ประวตศาสตรของญปน

สมยใหมนบตงแตสนสดการโดดเดยวตวเองจากนานาชาต

2 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ตอนกลางศตวรรษท 19 เรอยมาจนถงปจจบน ถอเปนบนทกของ

ประเทศหนงทตอสดนรนเพอรบมอกบผลกระทบจากการเผชญ

กบมหาอำานาจตะวนตกและการเปดรบแนวคดกบเทคโนโลย

ของโลกสมยใหมไปดวยพรอมๆ กน การเจรจาตอรองทงในแง

การเมองและปรชญาถอเปนกญแจสำาคญของยคสมยน

ประสบการณของญปนไดมอบเลนสทนาตนใจใหเราไดทอดมอง

ไปเหนวถหลากหลายทประเทศใชตอบสนองปญหาอนซบซอน

ของการเปลยนแปลงดานวฒนธรรม ปรชญา สงคม การเมอง

และวทยาศาสตร โดยเฉพาะอยางยงเมอมนเกดขนเพราะ

การมาถงอยางฉบพลน (และไมไดรบเชญ) ของเรอปนใหญ

สญชาตอเมรกน

ผมไมอาจหวงวาหนงสอ ญปนสมยใหม : ความรฉบบ

พกพา เลมนจะทำาหนาทนำาเสนอภาพรวมของชวงเวลาอน

นาตนเตนและสำาคญยงในประวตศาสตรญปนไดอยางพอเพยง

แตมนจะพจารณาชดคำาถามทวา การเรยกญปนเปนสงคม

“สมยใหม” มความหมายอยางไร และประเภทของความเปน

“สมยใหม” ทวานมความสำาคญอยางไรตอคนญปนกลมตางๆ

ในชวงเวลาทแตกตางกน ขณะเดยวกนกจะทาทายขอสรปทวไป

เกยวกบประวตศาสตรญปนบางเรอง เชน คำากลาวอางบอยครง

วาญปนตดขาดตวเองโดยสนเชงจากโลกภายนอกตลอด

ชวงเวลายาวนานทเรยกวา สะโคค (ศตวรรษท 17 – 19) สงผลใหการ

เปดรบวฒนธรรมอนเปนองคประกอบสำาคญสความเปนสมยใหม

ของญปน เราจะพจารณาวถทความตอเนองและการเปลยนแปลง

ดานวฒนธรรมและสงคมมปฏกรยาตอกนในชวงเวลาดงกลาว

2 4 M o d e r n J a p a n

แมเมอเผชญกบลกษณะอนผดแผกจากธรรมดาอยางชดแจง

เชน บทสรปหายนะของสงครามโลกครงทสองในยานแปซฟก

ขอมลนจงเทากบเปนการทาทายตอขอสรปทวาญปนหลง

สงครามมความไมตอเนองดานวฒนธรรม

และทายทสด แมวาขอมลจำานวนมากในทนจะจบอยท

วถซงชนชนผนำาดานการเมอง ปรชญา และสงคม มสวนในการ

เปลยนผานอยางลกซงของสงคมญปน และคำาถามเรองความ

รวมสมยของมนอยางไมอาจหลกเลยงได แตกยงมความจำาเปน

ทเราตองมองไปยงวถซงผคนทวไปเผชญกบการเปลยนแปลง

เหลาน และไมใชแคในฐานะผรบสภาพทามกลางกระแส

ประวตศาสตรภาพใหญ แตในฐานะตวการผมบทบาทในการ

สรางชาตสมยใหมเพอตวของพวกเขาเอง หากมองในบางแง

แนวโนมสการตดสนใจรวมกนในระดบชาตนถอเปนปจจยสำาคญ

อยางหนง (และเปนปรศนาหลก) ของความเปนสมยใหม

พดอกอยางกคอ นคอหนงสอเลมเลกเกยวกบการทญปน

ไปของเกยวกบความเปนสมยใหม แตกยงเปนหนงสอวาดวย

การพจารณาความหมายและมตของความเปน “สมยใหม”

ผานประสบการณของญปนดวย มนไมใชกรณทความเปน

สมยใหม เกดขน กบญปนเฉยๆ แตเปนการเปลยนแปลงผาน

อตสาหกรรม การตรากตรำาทำางานหนก การเสยเลอดเนอ

และความคดสรางสรรคทญปนหลอหลอมตวเองจนกลายเปน

ประเทศทเจรญกาวหนาและมความเปนสมยใหมอยางทเรา

รจกกนในทกวนน ในขณะทความหมายของสมยใหมยงคง

เปนทถกเถยงและทาทายกนอย ตวอยางของญปนจะชวย

2 5A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ใหเหนถงความจำาเปนในการรวบรวมประสบการณหลากหลาย

ของประเทศตางๆ เมอพยายามทำาความเขาใจกบมตและ

ความเปนจรงทางประวตศาสตรของมน ความเปนสมยใหมและ

โลกตะวนตกอาจเชอมโยงกนอยจรง แตมนไมใชสงเดยวกนแนๆ

วาแต “สมยใหม” คออะไรกนแน

มนเปนความเขาใจ (ผด) ทวไปทวา “สมยใหม” นน

โดยพนฐานแลวหมายถงเวลาชวขณะหนง หรอเปนยคหนง

ในประวตศาสตรทใกลเคยงกบยคปจจบน แมวาความหมายน

ภาพประกอบ 1 ศาลเจาชนโตบนดาดฟา

2 6 M o d e r n J a p a n

อาจใชไดในชวตประจำาวนทวไป แตจะเปนเรองทนาสนใจและ

มประโยชนมากกวาหากเราพจารณาคำานในแงเทคนคและ

เนอหาสาระมากขน ภายใตกรอบคดเชนน คำาวา “สมยใหม”

หมายถง กลมชดของคานยมสวนรวม (norms) และวถปฏบต

(practices) ในดานภมปญญา สงคม การเมอง และวทยาศาสตร

ทมความเฉพาะเจาะจงตามสมควร การกำาหนดใหคำาวา “สมยใหม”

เปนกลมหวขอทเกยวเนองกนในเชงหลกการมากกวาแคเปน

เพยงชวงเวลาหนงเชนน ทำาใหเราสามารถตดตามการเกดขน

ของมนในชวงเวลาตางๆ ในประเทศตางๆ หรอวฒนธรรมตางๆ

ได เชน ยโรปเปนสมยใหมกอนญปนใชไหม ญปนเปนสมยใหม

กอนรสเซยหรอไม ถาใช เปนเพราะเหตใด นอกจากนน มนยง

เปดทางใหเราถามคำาถามชวนคดเกยวกบปจจบน เชนญปน

มความเปนสมยใหมจรงหรอ หากจรง เราจะอธบายไดอยางไร

วา ทำาไมญปนถงแตกตางจากองกฤษเหลอเกน เรายงจะได

ตอบคำาถามสำาคญทวา มองคประกอบใดบางในความเปนสมยใหม

ทสำาคญ และมอะไรบางทเปนความบงเอญทางวฒนธรรม และทาย

ทสด หากการเกดขนของความเปนสมยใหมสามารถพจารณาได

เชนน เปนไปไดหรอไมทจะชชดถงภาวะทเรยกวา “โพสตโมเดรน”

หรอ “หลงสมยใหม” ความเปนสมยใหมในบางแหงไดผานพน

ไปแลวอยางนนหรอ มนไมไดเกดขนในปจจบนแลวหรออยางไร

มทไหนบางทความเปนสมยใหมยงมาไมถง

แนวคดเชนนทำาใหเกดคำาถามทคอนขางสมเสยงใน

เชงจรยธรรมอยบาง เชน ถาเรายอมรบวาสมยใหมเปนระดบ

ขนหนงในการพฒนา เราจะหลกเลยง (หรอควรหลกเลยง) ทจะ

2 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ตดสนการพฒนาประเทศเทยบกบมาตรฐานนไดอยางไร พดอก

อยางกคอ แนวคดความเปนสมยใหมไดนำาความคดอนตอเนอง

ของกระบวนการทางประวตศาสตรซงดำาเนนมาถงจดสงสดใน

อดมคตแบบยโรป-อเมรกนรวมสมยเขามาดวยหรอไม เราจะได

เหนกนในบทท 3 วาคำาถามเหลานเปนสงทปญญาชนชาวญปน

วตกกนมาตงแตตนทศวรรษ 1940 ขณะทพวกเขาพยายาม

หาทาง “เอาชนะกระบวนการสมยใหม” ความรสกอยากเอาชนะ

ความเปนสมยใหมนเกยวของอยางซบซอนกบโครงการสราง

จกรวรรดญปนในเอเชย ในยคหลงสงคราม แนวคดนกกลายเปน

สงทเชอมโยงอยกบความรสกทอยากใหญปนและเอเชย “ปฏเสธ”

สหรฐอเมรกา

เมอคำานงถงวาแนวคดความเปน “สมยใหม” ดเหมอน

มความสำาคญมากเพยงใด เราจะเอยถงความหมายและเนอหา

ของมนไดอยางไรบาง นาเสยดายทยงขาดความเหนรวมเกยวกบ

มตแทจรงของความเปนสมยใหม แมวาผแสดงความคดเหน

สวนใหญจะเหนพองเกยวกบชนดของลกษณะเฉพาะทเราควร

จะใชเปนเกณฑในการพจารณาเรองน เชน สงคมหนงอาจถก

ตดสนวามความเปนสมยใหมหากแสดงออกถงสญลกษณของ

การเปนสงคมอตสาหกรรมหรอสงคมเมอง ระบบเศรษฐกจอาจ

มความเปนสมยใหมหากมนกระตนใหเกดเศรษฐกจระบบตลาด

ทจดการดวยหลกเกณฑแบบทนนยม ระบบการเมองสมยใหม

ควรจดเปนรปแบบของรฐชาตแบบรวมศนย รองรบดวยชาตนยม

แบบประชานยม และระบบรฐบาลแบบตวแทน (อาจเปนแบบ

ประชาธปไตยกได) ทใหความสำาคญกบเจตจำานงของประชาชน

2 8 M o d e r n J a p a n

ระบบการเมองเชนนตงอยบนสงทเรยกวา “จตสำานกสมยใหม”

ซงรวมถงการยอมรบในศกดศรและสทธอนไมอาจแบงแยกได

ของปจเจกชน ทงนโดยถอเอาวาพวกเขามระดบความรหนงสอ

และการเขาถงขอมล (ผานการศกษาและพนทสาธารณะ) ท

ทำาใหผคนตดสนใจไดอยางมเหตผลเกยวกบสงทพวกเขา

ตองการสงสด การเนนยำาเรองความมเหตมผลเปนพนฐานสำาคญ

สมยใหมควรมลกษณะของความเปนเหตเปนผลมากกวา

ความเชอ (หรออาจเปนศาสนา) และดวยการพฒนาวทยาศาสตร

เทคโนโลยอนเปนตวขบเคลอนสงคม คนยคใหมมพลงเทคโนโลย

เพอใชในการควบคมธรรมชาต ปลอยอาวธทำาลายลาง และ

ชวยชวตมนษยผานยาสมยใหม เครองจกรอตสาหกรรมทำาให

โลกเลกลงและเปดทางส โลกทมการเชอมโยงกนอยางม

ความหมาย รถไฟเปนผนำายคสมยใหมใหแพรกระจายไปอยาง

ทวถง

ลกษณะเหลานหลายประการดเหมอนจะถอกำาเนด

ในยคเรองปญญาของยโรป (European Enlightenment)

สมยศตวรรษท 18 และนนกไมใชเหตบงเอญเสยดวย ผแสดง

ความคดเหนหลายคนลงความเหนวา ยคดงกลาวเปนจดกำาเนด

ของสมยใหม โดยเฉพาะอยางยงเมอแนวคดความเปนสมยใหม

กบกระบวนการเกดยคเรองปญญาคลายจะมจดยดเหนยว

รวมกนในกระบวนการและแรงบนดาลใจสความเปนสากลนยม

ของหลกการ อยางไรกตาม เปนเรองสำาคญทตองจดจำา

ไววามความแตกตางระหวางการพจารณาจดกำาเนดในเชง

ประวตศาสตรของกลมแนวคดนในยโรปกบการอางวาแนวคด

2 9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ดงกลาวเปนของยโรปโดยแกนแท การอางเชนนนดจะสวนทาง

กบจตวญญาณสากลของยคเรองปญญา อยางไรกตาม ทงผ

สนบสนนและผตอตานการแพรกระจายไปทวโลกของความเปน

สมยใหมทงในและนอกยโรปมกจะกอใหเกดความสบสนน

มนอาจดกวาทจะมองความเปนสมยใหมในฐานะการตอบสนอง

ทเปนไปไดอยางหลากหลายตอโลกอตสาหกรรมทนนยม

เราจะไดเหนกนวาประวตศาสตรของญปนสมยใหม

มจดยนทหลากหลายในคำาถามสำาคญดานการเมอง ไลจาก

ผพยายามปฏ เสธองคประกอบท งหลายของความเปน

สมยใหมเพราะอยากปฏเสธความเปนตะวนตก ผพยายามรกษา

ขนบธรรมเนยมญปนขณะทรบเอาแนวคด “ปลอดคานยม” ของ

ความมเหตมผลแบบสมยใหม ไปจนถงพวกสงเสรมการละทง

ขนบธรรมเนยมญปนไปทงหมดดวยแนวคดพนฐานวามเพยง

การเปลยนเปนแบบตะวนตกเทานนทจะทำาใหญปนมความ

เปนสมยใหมอยางแทจรง ในบางแงมม ความกงวลดานสงคม

วฒนธรรมเกยวกบความเปนตวตนและททางของขนบธรรมเนยม

ในสงคมเปนหนงในสญลกษณของยคสมยใหม ไมเพยงในญปน

แตเปนทกหนแหง ยคสมยใหมไมไดมลกษณะเดนเพยงแคความ

กาวลำาดานวทยาศาสตร แตยงมความไรกฎเกณฑทางสงคมและ

ความวนวายทางการเมองดวย

แทจรงแลว สำาหรบหลายคน สงททำาใหกระบวนการ

เปลยนสความเปนสมยใหมกลายเปนเรองนาตนเตนและชวน

วตกทกขรอน กคอ ปฏกรยาอนทรงพลงระหวางขนบธรรมเนยม

กบความเปนสมยใหมนนเอง ในบางแงมม ความเปนสมยใหม

3 0 M o d e r n J a p a n

ถกวางรปแบบใหอยตรงขามกบขนบธรรมเนยม หรอกคอการ

เอาชนะรปแบบการดำาเนนชวตตามขนบธรรมเนยม (ซงถก

มองวา “ไรเหตผล”) นนเอง อยางไรกด คงเปนการตความสดขว

เกนไปหากจะบอกวายคสมยใหมควรปราศจากขนบธรรมเนยม

วฒนธรรมโดยสนเชง จอรจ ออรเวลล ไดจำาลองผลลพธจาก

การคดเชนนนไวอยางโดงดงในนวนยายชอ 1984 ของเขาแลว

พดอกอยางกคอ ยคสมยใหมไมควรปดกนความหลากหลาย

ทางวฒนธรรม แตคนสมยใหมควรหลอมรวมกบวฒนธรรมของตน

ในรปแบบใหมๆ โดยมองวาสงเหลานนเปน ธรรมเนยม (traditions)

ไมใช ความจรง (truths)

กระนน กระบวนการตอรองเพอใหไดมาซงความ

สมพนธอนมนคงและแขงแรงระหวางวฒนธรรมกบความเปน

สมยใหมนนเตมไปดวยอปสรรค สวนหนงเพราะวาไมมมาตรฐาน

ความเปนสมยใหมทปราศจากวฒนธรรมโดยสนเชงเพอใช

ประเมนความสำาเรจ ไมวาเราจะชอบหรอไมกตาม ผลงความเหน

สวนใหญมแนวโนมทจะหนไปใชตำานานยคเรองปญญาของ

ยโรปในฐานะตนแบบ และนนกจะพาเราหวนคนสอนตรายของ

ยคจกรวรรดนยมอกครง ดงนน เรองสำาคญสำาหรบความเปนสมย

ใหมกคอการเรยนรวธแยกแยะมนใหได ตอใหมนดแตกตางจาก

ทเราเคยพบเจอมากตาม เพราะหากทำาไมไดกอาจเสยงตอการท

เราจะไปดวนตดสนวาความแตกตางทางวฒนธรรมทงหมดเปน

หลกฐานถงความเปนสมยใหมทมอปสรรคขดขวางอย

3 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

โครงสรางของหนงสอ

หนงสอเลมนแบงบทโดยยดตามยคสมยเปนหลก

บทท 1 วาดวยการเผชญหนาสองทางของญปน ทางแรกคอ

การเผชญหนากบโลกตะวนตกเมอพลเรอจตวาเพอรรแหง

สหรฐอเมรกามาถงในป 1853 เพอเปดญปน “ผแยกตวโดดเดยว”

สการคานานาชาต ทางทสองคอการเผชญกบกระแสความคด

สมยใหมและพลงขบเคลอนทางสงคมทกอตวขนแลวในญปน

ยคโทคงาวะ ซงเปนยคทสมยใหมกบโลกตะวนตกมาซอนทบกน

แตกไมใชสงเดยวกน ความเปนสมยใหมทเกดขนเปนครงแรก

ของญปนเปนสงท เกดขนเอง บทนบอกเลาสวนหนงใน

เรองราวของญปนสมยใหมทถกมองขามอยบอยครงแตม

ความสำาคญมาก นนคอความตอเนองกบอดต

บทท 2 ขยบสยคเมจ เผยใหเหนวาญปนพยายาม

อยางไรในการเปลยนตวเองสชาตจกรวรรดนยมสมยใหมไดใน

ครงหลงของศตวรรษท 19 บางครงเรยกยคนวา ยคเรองปญญา

ของญปน เมอคนญปนเปดรบความเปนสมยใหมและองค

ประกอบของมนอยางกระตอรอรน

บทท 3 เดนหนาสตนศตวรรษท 20 ชวงเวลาทญปน

ผงาดขนมาเปนมหาอำานาจจกรวรรดนยมของเอเชย เอาชนะ

จน (1895) และรสเซย (1905) จากนนกสรางจกรวรรดใหญใน

สงครามทเรยกวามหาเอเชยบรพา บทนเนนเปนพเศษเรองท

โครงการสรางจกรวรรดไดรบแรงหนน (และแรงตาน) จากการ

พฒนาอตสาหกรรมและแนวคดการเมองสมยใหม ปจจยสำาคญ

3 2 M o d e r n J a p a n

อยางหนงของยคนคอการทปญญาชนและผนำาการเมองซงม

อทธพลมากบางคนพยายามตความสงครามของญปนวาเปน

ความพยายามเอาชนะความเปนสมยใหม

บทท 4 เกยวของกบตอนจบของสงครามโลกครงท 2

กองกำาลงฝายสมพนธมตร และการเตบโตทางเศรษฐกจอยาง

รวดเรวของญปนในยคหลงสงคราม การวพากษการปฏรปสงคม

และการเมองอนหลากหลายทเกดขนในตอนนน โดยจบตาเปน

พเศษกบการทสงคมและวฒนธรรมของญปนพยายามทำาความ

เขาใจกบความเปนจรงใหมหลงสงคราม บางทอาจเปนการเคลอน

สตวตนของญปนในยคหลงสมยใหมดวย

บทท 5 เปนการถกเถยงเรองตวตนและบทบาทของ

ญปนในโลกยคหลงสงครามเยน โดยเนนคำาถามสำาคญเกยวกบ

ความสามารถและความตงใจของญปนในการสลายภาพตำานาน

จกรวรรดนยมของตนและ “ความรสกตกเปนเหยอ” เรองเหลาน

ยงคง “สดใหม” อยในญปนรวมสมยและเปนตวตดสนภารกจเพอ

“ความเปนปกตสข” ในระบบโลกสากล

ทายทสด บทสงทาย จะพจารณาความหมายของการ

ใชชวตในญปนในชวงตนของศตวรรษท 21

3 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ภาพประกอบ 2 แผนทญปน

3 4 M o d e r n J a p a n

ภาพประกอบ 3 แผนทเอเชยตะวนออก

บทท 1

.การเผชญหนากบโลกสมยใหมของญปน

3 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

หากมองแวบแรก ตนกำาเนดของญปนสมยใหมดจะ

สอดคลองอยางเหมาะเจาะกบการปรากฏตวอยางนาตนตะลง

ของนายพลเรอจตวาเพอรรในป 1853 กอนหนานน ญปนคลาย

เปนประเทศทปกครองดวยระบอบศกดนา ซอนตวอยในภาวะ

โดดเดยวตวเองจากโลกมา 250 ป หลงจากเพอรรมาเยอนญปนได

50 ป ประเทศนกเกดการปฏรปขนอยางแทจรง มเศรษฐกจแบบ

อตสาหกรรมสมยใหม มรฐบาลภายใตรฐธรรมนญ และเรมจะเปน

จกรวรรดอาณานคม ในสายตาผวจารณหลายคน การปฏรปอยาง

รวดเรวนาทงนเกดจากการทญปนไดเผชญหนาอยางชวนสะพรง

กบเทคโนโลยและพลงของประเทศตะวนตกทเหนอกวา หากมอง

เชนนน การกระทำาของเพอรรกคอการบกตะลยญปนสมยเกา

และบบบงคบใหออกสโลกสมยใหม อยางไรกตาม เราจะไดเหนกน

ในบทนวาความเปนจรงไมไดเรยบงายขนาดนน

3 8 M o d e r n J a p a n

การมาเยอนของเพอรร

หลงจากผนวกเทกซสในป 1845 กอสงครามกบเมกซโก

และปดทายดวยการรวมแคลฟอรเนยเขามาเปนสหพนธรฐ

ในเดอนกนยายน 1850 ในปรากฏการณทเรยกวา “ตนทอง”

(gold rush) สหรฐอเมรกากขยายดนแดนไปทางตะวนตกอยาง

กระตอรอรน ความมงมนในเชงจกรวรรดนยมของสหรฐอเมรกา

และความปรารถนาทจะแขงขนกบสหราชอาณาจกรเพอโอกาส

ในการคาขายกำาไรงามทเอเชยไดกระตนใหสหรฐอเมรกามอง

เลยไปไกลยงขนจนขามมหาสมทรแปซฟกไปถงญปน เชนนแลว

การมาถงของพลเรอจตวาเพอรรกบ “เรอสดำา” ในตำานาน 4 ลำา

ในเดอนกรกฎาคม 1853 กดเหมอนกาวยางทเปนธรรมชาต

อยางยง

เพอรรขนชอในวงการนาวกโยธนเรองความมงมนใน

กระบวนการความเปนสมยใหมและเชยวชาญดานเรอกลไฟ

มากเปนพเศษ แมแตกอนหนาการเดนทางอนโดงดงสญปน

ดวยเรอหลวงมสซสซปป เขากไดรบฉายา “บดาแหงทพเรอ

กลไฟ” แลว การปรากฏตวของเรอกลไฟสดำา 4 ลำาเปนสงคกคาม

เจาหนาทรฐบาลทองถนในอาวอระงะ (ใกลเอโดะหรอโตเกยว

ในปจจบน) จนตองดำาเนนการดวยขนตอนทไมเคยมมากอน

นนคอยอมอนญาตให เพอร ร ขนฝ งและนำาจดหมายจาก

ประธานาธบดสหรฐ มลลารด ฟลมอร มามอบให ตราบจนถง

ตอนนน นโยบายโดดเดยวตวเองอยางเปนทางการ (สะโคค)

หามชาวตางชาตเดนทางเขาตวเกาะหลกของญปน นอกเหนอ

3 9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

จากพอคาชาวดตชกลมเลกๆ ทไดรบอนญาตใหอยบนเกาะ

เดจมะซงเปนเกาะถกสรางขนใกลเมองชายแดนอยางนางาซาก

นบตงแตป 1641 จดหมายดงกลาวบรรจชดขอเรยกรองให

เปดเสรการคามากขน และเพอรรกจากอระงะไปพรอมกบ

คำามนเสมอนลางบอกเหตวาจะกลบมาในปหนาพรอมกองเรอ

ทใหญกวาน พรอมความมงมนทจะบบบงคบหากญปนยงคง

แขงขน

แทจรงแลว สหรฐอเมรกาเปนผมาทหลง เรอยโรปเคย

พยายามจะเปดประเทศญปนมากอนหนานนอยางนอย 50 ปแลว

เรอรสเซยเรมแสดงความสนใจในเกาะฮอกไกโดทอยทางเหนอ

ตงแตป 1792 องกฤษทประกาศความยงใหญในจนไดอยาง

นาสะพรงกลว กลองเรอมาทอาวอระงะในป 1818 เพอขอรองอยาง

แบงรบแบงสใหเปดรบความสมพนธดานการคา แตคำาขอของ

ประเทศเหลานถกปฏเสธ ในป 1825 รฐบาลโชกน หรอบาคฟ

หนมาใสใจเรองการปรากฏตวของเรอตางชาต จนมการออกคำาสง

ใหเจาเมองชายฝงตอตานการรกรานจากตางชาตดวยกำาลง

หากจำาเปน และในป 1837 เรอสนคาลำาหนงของสหรฐอเมรกา

กโดนระเบด ในชวง 50 ปแรกของศตวรรษท 19 บาคฟเชอ

จรงจงวาสามารถกดกนโลกตะวนตกออกไปได ตราบจนกระทงม

ทตจากกษตรยชาวดตช พระเจาวลเลยมท 3 ในป 1844 พยายาม

อธบายกบโชกนวาโลกไดเปลยนแปลงไปแลวนบตงแตการ

ขบไลชาวยโรปออกไปจนหมดในศตวรรษท 17 บาคฟจงเรม

ทบทวนจดยนของญปนบนโลกนอกครง ชยชนะรวบยอดของ

องกฤษเหนอจนในสงครามฝนเมอป 1842 ดเหมอนจะพสจน

4 0 M o d e r n J a p a n

ความจรงน หากองกฤษสามารถยำายประเทศใหญอยางจน

ไดอยางงายดายปานนน ประเทศญปนซงเลกกวาและมความ

สำาคญนอยกวาจะรอดพนชะตากรรมเดยวกนไดอยางไร ยกเวนวา

พวกตนจะผกสมพนธดานการทหารอยางจรงจงกบมหาอำานาจ

ตะวนตก บาคฟ จงรบยกเลกคำาสงใหยงเรอตางชาตทนท ในชวง

เวลานเองทเพอรรเขามาถงอาวอระงะเปนครงแรก

เมอเพอรรกลบมาพรอมเรอ 9 ลำาในเดอนกมภาพนธ

1854 เขาคนพบวาเจาหนาทรฐบาลพรอมจะลงนามในสนธ

สญญาคานางาวะ (31 มนาคม 1854) สนธสญญานเปดทาเรอ

ชโมดะและฮาโกดาเตะ รวมถงจดใหมสถานทตงสถานกงสลสหรฐ

แหงแรกบนเกาะหลกของญปน ทาวนเซนด แฮรรส จะเขามารบ

ตำาแหนงนทชโมดะในเดอนกรกฎาคม 1856 สนธสญญาคานางาวะ

เสมอนการเปดประตเขอน มหาอำานาจนกลาจกรวรรดนยม

ชาวยโรปกรบขอขอตกลงคลายกนอยางรวดเรว ทงฝรงเศส

องกฤษ เนเธอรแลนด และรสเซย ลวนลงนามในสญญาใหมหลง

การมาเยอนหนทสองของเพอรร

เมอถงป 1858 ญปนกเขาสยคแหงสญญาไมเทาเทยม

อยางเตมตว ญปนพบวาตวเองอยในสถานการณคลายกบจน

หลงสงครามฝน แมไมมการยงกระสนจรงสกนด (ยกเวนเรอง

สำาคญทมหาอำานาจตะวนตกเหนพองกน นนคอหามคาฝน

กบญปน) ญปนสญเสยอำานาจควบคมภาษการคา ตองยอม

เปดพรมแดนรบการคาและการพาณชยกบโลกตะวนตก และ

ถงกบยอมมอบสทธสภาพนอกอาณาเขตใหกบมหาอำานาจ

ตะวนตก (ซงหมายความวาตางชาตไดรบยกเวนจากกฎหมาย

4 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ญปนแมอยบนแผนดนญปนกตาม) อยางไรกด แทนทจะถกบบ

ดวยความพายแพทางการทหาร มาตรการเหลานถกบงคบใช

กบญปนจากพนฐานทวาญปนไมใชสมาชกผเทาเทยมกบชาต

ตะวนตกในสงคมนานาชาต ญปนไมใชชาตประชาธปไตยท

พฒนาดานอตสาหกรรมและมความทนสมย ดงทเราจะไดเหนกน

ตอไปวาการดถกเหยยดหยามเชนนเปนพลงขบเคลอนสำาคญ

ตอการพฒนาความรสกชาตนยมรนแรงในชวงปลายศตวรรษ

ท 19 รวมถงเปนปจจยสำาคญทขบเคลอนการเปลยนแปลง

ครงใหญทจะตามมา ญปนพยายามอยางถงทสดเพอยตสญญา

ทไมเทาเทยมเหลาน

เปนเรองสำาคญทตองบนทกไววา ออกจะเปนการกลาว

เกนจรงไปสกหนอยหากจะบอกวาการดถกเหยยดหยามเหลาน

ทำาลายความรสกภาคภมใจในชาตของญปนทมมาอยางตอเนอง

หรอมอยกอนหนานแลว เนองจากกอนชวงกลางศตวรรษท 19

ญปนยงเปนประเทศทมลกษณะแบงแยกเปนสวนๆ และไมมการ

รวมศนย หากยดโยงเขาดวยกนผานสายสมพนธแหงความภกด

การพงพงทางการทหาร และสญลกษณทางศาสนาเทานน การ

ดถกเหยยดหยามจากสญญาทไมเทาเทยมกลบเปนรากฐาน

ในกระบวนการสรางสำานกรวมสมยในความรสกถงความเปน

ชาตญปนในหลายทางดวยกน

ความสำาคญของพลงอำานาจรวมสมยทเกดจากการ

พฒนาอตสาหกรรม ซงสอผานกองทพเรอของเพอรรในเหตการณ

เหลาน กเปนสงทไมควรมองขาม ภาพของ “เรอสดำา” กลายเปน

สญลกษณในญปนอยางรวดเรว เปนตวแทนการคกคามของ

4 2 M o d e r n J a p a n

มหาอำานาจตะวนตก อกทงเปนการคกคามตอญปนยคเกา

ทกำาลงพายแพตอกระแสวฒนธรรมรวมสมยและเทคโนโลย

เกรดเลกๆ นอยๆ ทนาตนเตนเกยวกบการกลบมาหนทสอง

ของเพอรรในป 1854 สะทอนถงเรองนไดด บนทกรวมสมย

ไดบรรยายถงการทเจาหนาทญปนจดการแขงขนซโมเพอตอนรบ

เจาหนาทอเมรกน โดยคาดวานาจะเปนความพยายามขม

ชาวตางชาตดวยพลงและศลปะการตอสของคนญปน อยางไรกด

มรายงานวาผแทนสหรฐไมประทบใจเลยสกนดกบการแสดง

ดงกลาว กลบรสกวานาขน ดานผแทนสหรฐฯ เองกไดตอรางรถไฟ

ยาว 100 เมตรเปนวงกลมและประกอบรถไฟหวจกรไอนำา

ขนาดยอสวน 1 ใน 4 เทาของรถไฟจรงมอบเปนของขวญให

เจาหนาทญปนไดนงเลน นคอสงยนยนถงผลกระทบอนสราง

ความแตกตนจากเทคโนโลยอตสาหกรรมททำาใหรถไฟของเลนน

กลายเปนสงทมอำานาจคกคามยงกวาพลงดบของซโม

เพอรรอาจรอยแลวถงผลกระทบทจะเกดขนจาก

เรอสดำากบรถไฟเลกน กอนออกเดนทางมาปฏบตทำาภารกจ

เพอรรไดอานเอกสารเทาทมเกยวกบญปนยคโทคงาวะ เขาถงกบ

คดวาจะปรกษาผขนชอวาเชยวชาญประเทศญปนอยาง ฟลปป

ฟรานซ วอน ซโบลด (Philipp Franz von Siebold) ผเคยอยใน

ถนชาวดตชบนเกาะเดจมะมานานแปดปกอนกลบมาอยทไลเดน

ประเทศเนเธอรแลนด ถงกระนนขอมลเกยวกบประเทศทลกลบ

และโดดเดยวตวเองแหงนมนอยมาก มชาวตะวนตกเพยงนอยนด

ทมขอมลตรงเกยวกบญปน และแมแตผทม (เชนซโบลดเอง)

กไดพบเหนสงแวดลอมดานสงคมและการเมองของดนแดน

4 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ประหลาดนเพยงจำากด บรพนยมกำาลงโตเตมท ความหลงใหลใน

“ความเรนลบแบบตะวนออก” แตมสขอมลสวนใหญ เรองราว

เกยวกบญปนจากปากคำาชาวตะวนตกชวงตนศตวรรษท 19

ใหภาพอาณาจกรทปกครองดวยระบอบศกดนา อตสาหกรรม

และความทนสมยยงไมเคยกลำากราย ขอมลสวนใหญยงระบวา

ชาวญปนยงดกวา “คนเถอน” ชาตอนๆ ทนกลาจกรวรรดนยม

ชาวยโรปในเอเชยและแอฟรกาไดพบเจอ ชาวญปนเปนคนม

วฒนธรรม สะอาดและสภาพเรยบรอยเสมอ ทาวนเซนด แฮรรส

เองกเคยบรรยายถงญปนไวอยางโดงดงวาเปนการผสานรวม

ยคทองของความเรยบงายและความซอตรงเขาไวดวยกน

ขอมลของเพอรรผดพลาดในหลายแงซงลวนสำาคญยง

ภาพประกอบ 4 เรอกลไฟของพลเรอจตวาเพอรรมาถงอาวอระงะในป 1853 ดงปรากฏในภาพพมพแกะไม

4 4 M o d e r n J a p a n

ลองพจารณาดเถดวาเพอรรรวาญปนเปนรฐจกรวรรดทปกครอง

โดยจกรพรรด (ในประเทศตะวนตกยคนนมกเรยกวา “มกะโดะ”)

แตเขากลบไมเคยรถงความแตกตางระหวางราชสำานกของ

จกรพรรดกบรฐบาลบาคฟของโชกน เพอรรออกจากญปนในป

1854 โดยเชอวาตนเองไดลงนามในสญญากบตวแทนจกรพรรด

แตความจรงเขาไดพบกบตวแทนบาคฟตางหาก ความแตกตาง

นสำาคญยง และมผลสะทอนอยางยงตอวถประวตศาสตรญปน

รวมสมย สถาบนบาคฟเปนหนงในลกษณะสำาคญของระบบ

การเมองสมยโทคงาวะ ทำาใหมนแตกตางจากการปกครองแบบ

ศกดนาซงเปนลกษณะของประวตศาสตรยโรป แมแตตอนปลาย

ทศวรรษ 1850 กงสลใหญสหรฐอเมรกาประจำาประเทศญปนอยาง

ทาวนเซนด แฮรรส กยงยนยนทจะเรยกโชกนวา “พระจกรพรรด

แหงญปน”

หากเพอรรสบสนกบเรองพนฐานอยางตวตนของผม

อำานาจสงสดแหงญปนเชนน แลวในเรองอนเขาจะขาดความร

ความเขาใจมากมายถงเพยงไหนเลา พดอกอยางกคอ อะไรคอ

ลกษณะแทจรงของญปนทเพอรรไดพบในทศวรรษ 1850 และ

มนเปนยคกอนสมยใหมเชนทเขาคดจรงหรอ

การรวมประเทศญปน

และกำาเนดสนตภาพในยคโทคงาวะ

สถาบนสวนใหญทเปนเอกลกษณของญปนตอนกลาง

ศตวรรษท 19 ไดรบการกอตงขนตอนตนศตวรรษท 17 โดยผกอตง

4 5A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ระบบการปกครองโทคงาวะ ซงชอยคกตงตามชอของบคคล

ผนดวย นนคอ โทคงาวะ อเอยะส ผรวมญปนไดในทสดหลงศก

เซคงาฮาระในตำานานเมอป 1600 และหลานของอเอยะสชอ

โทคงาวะ อเอมทซ ผปกครองในตำาแหนงโชกนตงแตป 1623

ถง 1651

สนตภาพในยคโทคงาวะเกดขนหลงชวงเวลายาวนาน

ทมการสรบกนเปนกลมๆ เรยกวา หลงจากยคเซนโกค (ยคไฟ

สงคราม) ซงเรมตนดวยศกโอนน (ป 1467-1477) เมอเมองหลวง

เกาแกเกยวโตถกทำาลายยอยยบ จนกระทงมการรวมญปนและ

ทำาใหเกดความสงบสขดวย “ผรวมประเทศทงสาม” ไดแก โอดะ

โนบนางะ โทโยโทม ฮเดโยช และกมาถง โทคงาวะ อเอยะส ผตง

คณะรฐบาลทเอโดะ (โตเกยวในปจจบน) ในชวงปตนๆ ของ

ศตวรรษท 17 ในชวงศตวรรษทมการสรบเกอบตลอดเวลานเอง

ทญปนไดเผชญกบการกาวขนมามอำานาจของชนชนนกรบซามไร

และไดเมยวซงเปนนายของนกรบเหลาน รวมถงความปนปวน

จากพระนกรบแหงวดพทธมากมายหลายแหง

กระบวนการนองเลอดของการรวมชาตเรมตนดวยการ

ขยายอาณาเขตอยางไรกฎเกณฑของ โอดะ โนบนางะ เรมจาก

จงหวดโอวารทเปนบานเกดของเขา (ใกลเมองนาโกยาในปจจบน)

นกประวตศาสตรมกจะวาดภาพใหโนบนางะเปนคนโหดเหยม

และเหนแกตว เปนความจรงอยางแนนอนทเขาเลนงานหมบาน

ใกลเคยงอยางโหดรายและทำาลายวดพทธจำานวนนบไมถวน

เผาหองสมดโบราณ รวมถงฆาพระสงฆกบผศรทธา

อยางไรกตาม คงเปนเรองผดหากนำาเสนอภาพโนบนางะ

4 6 M o d e r n J a p a n

ในฐานะทรราชโหดเหยมเพยงอยางเดยว เขาเปนผกำาหนด

รปแบบการปกครองแบบศกดนาหลวมๆ ทวพนทกงปกครอง

ตนเอง บวกกบกลไกการเกบภาษแบบราชการกงรวมศนย

นอกจากนนเขายงเปนผเรมกระบวนการปลดอาวธชาวนา นำาไปส

การตงกำาแพงแบงแยกทางดานสงคมและการเมองระหวางชนชน

ซามไรกบกลมอนๆ ทเหลอ ผสบทอดตำาแหนงตอจากโนบนางะคอ

โทโยโทม ฮเดโยช ไดตอยอดจากแนวทางนโดยสนบสนนใหม

“การลาดาบ” (sword hunt) ทวประเทศในป 1588 เมอถงตน

ศตวรรษท 17 กกลายเปนเรองผดกฎหมายทใครอนนอกจาก

สมาชกในชนชนซามไรจะพกดาบ การพกดาบสองเลมกลายเปน

สทธพเศษและสญลกษณของซามไรซงเปนคนกลมนอยในสงคม

สงทไมเคยปรากฏมากอนกคอ โนบนางะปฏเสธ

ตำาแหนงโชกน ซงตามธรรมเนยมเปนตำาแหนงทแตงตงโดย

จกรพรรด นบตงแต มนาโมโตะ โยรโตโมะ ไดรบตำาแหนงน

ในป 1192 เปนการเรมตนรฐบาลบาคฟยคคามาคระ โนบนางะ

ตดสนใจเชนนเพราะปรารถนาจะแสดงออกวาเขาไมไดขนตรง

ตอจกรพรรดทเกยวโต (วาเขาไมใช “แมทพคนปาเชองๆ” ของ

จกรพรรด) แตเขาเชอมโยงโดยตรงกบแผนดนญปน (หรอเทงกะ

อาณาจกรใตสวรรค) โดยไมจำาเปนตองมราชวงศเปนตวกลาง

พดอกอยางคอ โนบนางะตองการใหญปนรบรสทธของเขาในการ

ปกครองแบบ เรยลโพลตก (realpolitik) กลาวคอ อำานาจในการ

ปกครองของเขาเพยงอยางเดยวกเพยงพอทจะทำาใหกฎของเขา

กลายเปนความชอบธรรม แทนทจะพงศาสนาหรอพลงสนบสนน

จากราชสำานกทแทบไมมอำานาจใดๆ เลย อยางไรกตาม ความ

4 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

เปนไปไดอนสดโตงนไดถกดบฝนโดยผสบทอดของโนบนางะ

เองในยคหลง นนคอ โทคงาวะ อเอยะส ผยอมรบตำาแหนงโชกน

จากจกรพรรดในป 1603 เพอใชเปนหนทางสรางความเปน

ปกแผนและทำาใหอาณาจกรใหมของเขาเปนส งถกตอง

ตามกฎหมาย ในทายทสด ชวงสงบสนตของยคโทคงาวะกเกดขน

โดยไดรบความเหนชอบจากองคจกรพรรด

ผรบชวงอำานาจตอจากโนบนางะคอ โทโยโทม ฮเดโยช

เขาเปนผนำาทสรางตวขนมาเองและรบใชโนบนางะมาตงแตป

1557 แมฮเดโยชไมไดถอกำาเนดในครอบครวชนสง แตกไตเตา

ขนสตำาแหนงสงอยางรวดเรวดวยมนสมองดานกลยทธ เขาได

เสรมความเขมแขงใหกบความสำาเรจของโนบนางะดวยการสราง

ระบบพนธมตรทซบซอน เมอถงทศวรรษ 1590 ฮเดโยชเปนเจา

แหงกลมไดเมยวทยงใหญระดบประเทศอยางไมอาจโตเถยงได

ไดเมยวแตละคนผกพนกบเขาดวยคำาสาบานวาจะจงรกภกด

สำานกในบญคณ เปนหนบญคณ และใหความยำาเกรง เขาบรหาร

อาณาจกรรวมกนกบกลมนายพลผภกด และขนศกทจางมาอก

จำานวนมาก อยางไรกตาม ความสำาเรจของการสรางพนธมตร

อยางไมเคยมมากอนนเสยงตอการทำาลายตวเอง เนองจาก

สวนหนงของระบบดงกลาวตงอยบนการปนบำาเหนจและการ

ลงโทษในชวงสงคราม ฮเดโยชกงวลวาสนตภาพจะเปนเหต

ใหระบบความจงรกภกดนพงทลาย หากปราศจากผลประโยชน

ทไดจากการรบมาแจกจายใหคนทอยภายใตการดแล จะเหลอ

อะไรเปนฐานความชอบธรรมของฮเดโยชอกเลา เขาแตกตาง

จากโนบนางะตรงทตวเขาวงเตนขอตำาแหนงโชกนจากจกรพรรด

4 8 M o d e r n J a p a n

เพอเพมความชอบธรรมใหกบตนเอง แตกถกปฏเสธ ในการ

พยายามครงสดทาย ฮเดโยชขอให อาชคางะ โยชอะก ผถกปลด

(แตยงคงมตำาแหนงโชกนทไรอำานาจแมถกขบจากราชสำานกโดย

โนบนางะ) รบเขาอยในอปการะ เพอทเขาจะไดรบทอดตำาแหนง

ตอไป โยชอะกปฏเสธ ในตอนทาย ฮเดโยชกไดรบตำาแหนง คมปะก

(ทปรกษาพระจกรพรรดททรงเจรญพระชนมพรรษาแลว) เดม

ตำาแหนงนเปนของตระกลฟจวาระ

เราจะเหนไดวาฮเดโยชตดอยในการเมองทซบซอน

และออนไหวระหวางอำานาจกบตำาแหนง ซงดำารงอยในหมผนำา

การทหารของญปนกบราชสำานกมาหลายศตวรรษ แทจรงแลว

ปญหาการจดระบบการเมองนจะคงอยภายใตฉากหนาของ

สนตภาพในยคโทคงาวะ และจะโผลขนมาอกครงอยางรนแรง

ในเหตการณหลงการมาเยอนของพลเรอจตวาเพอรรในศตวรรษ

ท 19 ในบางแงซงเราจะไดเหนกนในภายหลงนน แรงผลกน

จะปรากฏไปตลอดจนถงสงครามแปซฟกในชวงครงแรกของ

ศตวรรษท 20 ในญปนรวมสมยเอง บทบาทและสถานะของ

จกรพรรดไดรบการยอมรบอยางเปนทางการโดยรฐธรรมนญ

หลงสงคราม แตกระนนสถาบนน (ญปนเปนประเทศเดยวในโลก

ทยงมผนำาเปนจกรพรรด) กยงคงมสทธพเศษยงใหญและอำานาจ

ในเชงสญลกษณเหนอความชอบธรรมของรฐบาล (ซงปจจบน

ขนตรงตออำานาจอธปไตยของประชาชน ไมใชตอจกรพรรดแลว)

เมอขาดตำาแหนงและเสถยรภาพทปรารถนา ฮเดโยช

จงพยายามขบเคลอนพลงรวมของ “ญปน” ดวยการบกเกาหล

ในป 1592 และ 1597 เปนสงสำาคญทตองเขาใจวาการบกเหลาน

4 9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ไมใชสงครามระดบชาตสมยใหมแบบทเหนกนในยโรปหลงการ

ปฏวตฝรงเศส แตเปนแบบสงครามครเสดโดยกองทพซามไร

ผหวงจะไดกำาไรจากการผจญภย ไมมกองทพแหงชาตญปน อกทง

คนสวนใหญของประเทศกถกปลดอาวธไปอยางเปนระบบแลว

ในชวง “ลาดาบ” ฮเดโยชรวาความภกดของไดเมยวบางคนกบ

ซามไรของพวกเขาขนอยกบผลประโยชนสมำาเสมอจากการรบ

อยางไรกตาม การบกเกาหลกลายเปนหายนะ แทนทจะไดยกฐานะ

ความลมเหลวกลบทำาใหคลงทรพยสนของตระกลลดฮวบและ

เสอมเสยตอฐานะจอมพลผแขงแกรง เปนการเปดทางให โทคงาวะ

อเอยะส ไดขนมาสบอำานาจแทน อยางไรกด การบกเกาหล

ทลมเหลวของฮเดโยชไดเนนยำาถงแนวโนมท รฐเกดใหม

ทงหลายมกเบยงประเดนปญหาในประเทศโดยใชการผจญภย

ตางแดนเขามาดงความสนใจแทน กรณของญปนมกมเกาหล

เปนเปาหมายแรก ซงเรากจะไดเหนกนอกครงในชวงเปลยนผาน

สศตวรรษท 20

ความกงวลใจเกยวกบชาวตางชาตของฮเดโยชยง

พบเหนไดในการกระทำาของเขาทมตอผเผยแพรศาสนาครสต

นกายเยซอต ซงเรมเขามาในควชเมอกลางศตวรรษท 16 ขณะท

โนบนางะคอนขางยอมรบชาวครสเตยนมากกวา ทงนอาจม

สาเหตจากทเขาตอตานอำานาจของวดพทธและไมเหนชอบกบ

ความสำาคญในเชงศาสนาของจกรพรรดกเปนได สวนฮเดโยช

รสกวาการปรากฏตวของชาวยโรปเหลานนาสงสยและเปนภย

คกคาม โดยเฉพาะเมอเกดขนหลงจากสเปนลาฟลปปนสเปน

เมองขนสำาเรจ ตอมาในป 1597 ฮเดโยชหนมาเลนงานพวก

5 0 M o d e r n J a p a n

เยซอต โดยจบผเผยแพรศาสนาและชาวญปนเปลยนศาสนา

จำานวนหนงตรงไมกางเขนกอนจะขบชาวครสตออกจากญปน

ในป 1598 การกระทำานเปนลางบอกเหตกอนเกด สะโคค-เรอ

(คำาสงปดประเทศ) อนโดงดงในป 1635 และยงคงใชบงคบอย

จนกระทงพลเรอจตวาเพอรรแหงสหรฐเดนทางมาถง คำาสงน

หามนบถอศาสนาครสตนกายคาทอลก โดยอางวาเปนศาสนา

ทอนตรายและจองลมลางสถาบน หามชาวญปนทกคนออกนอก

ประเทศและประกาศใหสญญากบมหาอำานาจยโรปทงหมดเปนสง

ผดกฎหมาย ยกเวนชาวดตช (ในเขตการคาเลกจวบนเกาะเดจมะ

เมองนางาซาก) คำาสงนยงจำากดการตดตอกบเพอนบานของ

ญปนดวย อยางนอยกในหลกการ (แตทำาไมไดในทางปฏบต)

จำากดการคาขายกบจนใหมไดแคทางหมเกาะรวกว (ปจจบนคอ

โอกนาวา) และการคากบเกาหลใหอยแคเกาะเลกๆ อยางทซชมะ

แมออกจะเปนการพดเกนจรงหากจะบอกวา สะโคค ไดโดดเดยว

ญปนยคโทคงาวะจากโลกภายนอกอยางสนเชง แตกคงบอกไดวา

มนลดการรบรขอมลเกยวกบยโรปซงยคเรองปญญากำาลงเรมตน

ขนและเปนการเปดฉากพฒนาการดานวทยาศาสตรและปรชญา

สมยใหมอกดวย

หลงจากฮเดโยชเสยชวตในป 1598 ขนศกของเขาก

ไมอาจรกษาความมนคงไวได เนองจากระบบพนธมตรซบซอน

ซงยดโยงญปนอยนนผกตดอยกบตวตนของฮเดโยชดวย ผลกคอ

การตอสแยงอำานาจ ในตอนทายเปน โทคงาวะ อเอยะส ผขนมา

มอำานาจสงสดหลงการรบในตำานานทเซคงาฮาระในป 1600 ซง

เขาไดจดทพของตนเองและพนธมตรเขารบกบกองกำาลงฝาย

5 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ตรงขามทรวมตวกนเปนกลมทยงจงรกภกดตอตระกลโทโยโทม

หลงชยชนะได 3 ป จกรพรรดกเสนอตำาแหนงโชกนใหอเอยะส

และเขากตอบรบ ในขณะทจกรพรรดยงคงแยกตวอยในพระราชวง

ทเกยวโตเมองหลวงอยางเปนทางการ รฐบาลบาคฟของตระกล

โทะคงาวะปกครองญปนอยางสงบสขจากฐานอำานาจในเอโดะ

ตงแตป 1603 ถง 1863 เมอไดรบมอบตำาแหนงโชกนจาก

จกรพรรดแลว ตำาแหนงนกกลายเปนมรดกตกทอด นนคอสาเหต

ทยคสมยนไดชอตามตระกลโทคงาวะ (หรอบางครงกตงตาม

ชอเมองปกครอง นนคอเอโดะ) และรฐบาลนเองทเปนผตอนรบ

พลเรอจตวาเพอรรในป 1853 และ 1854

ลกษณะทวไปของสนตภาพในยคโทคงาวะ

และกำาเนดของความเปนสมยใหม

ลกษณะท ว ไปดานส งคมและการเ มองของยค

โทคงาวะถกกำาหนดโดยอ เอยะสและหลานชายของเขา

ชออเอมทซ ทงสองพยายามยตสภาวะสงครามทรมเราญปน

มานานหลายศตวรรษ ดวยการสรางสถาบนขนมาเปนทางออก

ใหกบปญหาดานการเมองทมมายาวนาน กลาวคอ ความสมพนธ

ระหวางบคคลและลำาดบชนทางอำานาจระหวางกลมตางๆ ไดแก

ความสมพนธระหวางจกรพรรดกบโชกน ความสมพนธระหวาง

โชกนกบไดเมยว ความสมพนธระหวางไดเมยวกบซามไรลกสมน

ความสมพนธระหวางซามไรกบประชาชนกลมอน และความ

สมพนธระหวางประชาชนญปนกบโชกน

5 2 M o d e r n J a p a n

ทางแกในลกษณะสถาบนทจดตงโดยโทคงาวะมก

รวมกนอยภายใตชอ บาคฮน ไทเซ ซงเหนไดชดเจนวาเปน

โครงสรางการเมองแบบศกดนาทเชอมโยง บาคฟ (รฐบาลใน

กระโจมหรอรฐบาลทหาร) กบฮน (อาณาจกรทปกครองโดย

ไดเมยว) ในไทเซ (ระบบ) หนงเดยว อยางไรกตาม คำาถามวา

ระบบนเปนแบบศกดนาอยางแทจรงหรอไมนนยงเปนทถกเถยง

กนอย หนงในหวขอหลกของการโตเถยงน ซงสอดคลองกบ

ยคสมยใหม คอพลวตเชงอำานาจระหวางพระจกรพรรดกบโชกน

นบเปนเรองผดปกตสำาหรบระบบศกดนาทมผนำาสถาบน

แยกกนสองรายในแกนกลางของอำานาจ นนคอผนำาจกรวรรดกบ

ผถออำานาจโชกน ความตงเครยดทเกดขนระหวางสองสถาบน

เปนสาเหตอนมลกษณะเฉพาะของความไรเสถยรภาพใน

ประวตศาสตรญปน

อเอยะสแกปญหาความตงเครยดดวยวธทไดผลในเชง

ปฏบตมาก นนคอ แทนทจะแคยอมรบวาความชอบธรรมของ

รฐบาลบาคฟขนอยกบการทราชสำานกหลวงใหการรบรอง

(ถอเปนการสอโดยนยถงความตำาตอยกวาของตำาแหนงโชกน)

อเอยะสกลบประกาศอยางชดเจนดวยวาราชสำานกอยไดกเพราะ

พงพารฐบาลบาคฟ การพงพาเชนนไปไกลเกนบทบญญตดงเดม

ของโชกนคนแรกๆ (นนคอการเปนดาบขางกายจกรพรรดในการ

ปกปองอาณาจกร) ในชวงตนของยคสมยใหม ราชสำานกหลวง

ตกตำาและเสยงตอการลมสลาย จรงๆ แลวยงถงขนพงตระกล

โทคงาวะในการชวยเหลอดานการเงนเพอความอยรอด

อเอยะสยอมไมปลอยใหราชสำานกหลวงลมสลาย แตนำา

5 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

มนมาใชใหเปนประโยชนกบตนเอง เมอเขาเปนฝายหาเงนทน

มาใหราชสำานก (และใหอยทเกยวโตซงหางไกลจากรฐบาลใหม

ของเขาท เอโดะ) เชนนกสามารถเพมเกยรตและสถานะ

ใหราชสำานกได แตกเทากบยงตอกยำาถงความสำาคญในฐานะ

สญลกษณ และแยกราชสำานกออกจากอำานาจแทจรงอยางชดเจน

ยงขน ในขณะเดยวกน เขากทำาใหจกรพรรดตองพงพารฐบาล

บาคฟเพอยกระดบความชอบธรรมของตนเอง ในการตอบแทน

การสนบสนนของเขา ราชสำานกไดยอมสละสนซงอำานาจ

ทหลงเหลออย แมแตอำานาจในการมอบรางวลเกยรตยศ

ระบบการปกครองโทคงาวะไดเปลยนราชสำานกใหกลายเปน

เหมอนระบอบกษตรยภายใตรฐธรรมนญสมยใหมในหลายๆ

แงดวยกน (แมวาญปนจะยงไมมรฐธรรมนญจนถงป 1868

และรฐธรรมนญฉบบป 1868 กมอบอำานาจใหจกรพรรด

มากกวาทพระองคเคยไดภายใตการปกครองยคโทคงาวะ

มากมายนก)

แทจรงแลว อเอยะสไมพอใจกบโครงสรางทมความเปน

สมยใหมอยางนาประหลาดใจน และเขากพยายามอยางมากท

จะมอบความชอบธรรมใหตำาแหนงโชกนทงในดานศาสนาและ

จตวญญาณ โดยไมขนตรง (และอาจถงขนแขงขน) กบราชสำานก

เขาไดตงสถานทสำาคญทางศาสนาแหงใหมใกลเอโดะ (เชนศาล

ของเขาเองทนกโก) ซงในทสดกกลายเปนสถานทเคารพบชา

ระดบชาตทมสถานะเทาเทยมกบศาลหลวงตามประเพณ รวม

ถงศาลใหญทอเสะ อนทจรงเจาหนาทราชสำานกยงถกบงคบให

มาเคารพศาลโทคงาวะโดยไมไดรบสทธพเศษใดๆ ดวย อเอยะส

5 4 M o d e r n J a p a n

เหมอนกบโนบนางะตรงทอยากใหรฐบาลบาคฟของตน

เกยวโยงโดยตรงกบเทงกะ (อาณาจกรใตสวรรค) โดยไมตอง

พงตวกลางอยางราชวงศ การปกครองยคโทคงาวะไมเพยงลด

อำานาจจกรพรรดเปนแคเครองมอในการบรหาร แตยงเดนไป

ตามกระบวนการสรางสำานกความเปนชาตทไมตองการจกรพรรด

เลยแมแตนอย กระบวนการทงสองนขดแยงกนเองอยในบางแง

และสนตภาพในยคโทคงาวะกไมเคยประสบความสำาเรจในการ

พฒนาสำานกความเปนชาตแบบปราศจากจกรพรรดได ความ

ลมเหลวนเองทยอนกลบมาสรางภาวะสำาคญสความวนวาย

ของการปฏวตในศตวรรษท 19

เมอไดทางออกอนมนคงเกยวกบคำาถามถงความ

สมพนธระหวางจกรพรรดกบโชกนแลว ปญหาถดไปคอความ

สมพนธระหวางโชกนกบไดเมยว ในเชงปฏบต นอาจเปนเรอง

สำาคญและกดดนทสดหลงศกเซคงาฮาระ เนองจากระบบบรหาร

ใดๆ ทไมอาจรวบรวมขนศกไดอยางจรงจง (และคมไดในระดบทนา

พอใจ) ยอมถงกาลยอยยบ ดงนน เพอใหไดผล อเอยะสเลอกใชวธ

ผสมผสานระหวางการใหรางวลกบการลงโทษ ชกจงใจและมอบ

อำานาจใหพวกทแสดงความจงรกภกดตอเขาในศกเซคงาฮาระ

(เรยกวา ฟได ไดเมยว) ในขณะทผลกไสและปลดพวกทแขงขน

ตอเขา (เรยกวา โทซามะ ไดเมยว) ในทางปฏบต มนหมายถง

การขบไดเมยวออกจากอาณาเขตเดม (เทากบตดพวกเขา

ออกจากฐานอำานาจในระดบรากหญา) รบดนแดนของเจานาย

หลายคน โอนยายอาณาเขตกวางใหญใหตระกลโทคงาวะเอง

และมอบดนแดนทเหลอใหกบไดเมยวกลมเลกลงไปอก ผลกคอ

5 5A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

มการจดกลมใหมของไดเมยวประมาณ 180 คน แตละคนสาบาน

วาจะจงรกภกดตอตระกลโทคงาวะ ไดเมยวเหลานถกสงหาม

ไมใหสรางปราสาทในพนทปกครองมากกวาหนงหลง และหาม

เปนพนธมตรกนเองดวย ในระดบเปนทางการ (แมจะไมใชในทาง

ปฏบต) พวกเขาเกยวโยงกนผานสถาบนระดบชาตคอสถาบน

โชกนเทานน พวกฟได ไดเมยว เปนเจาแหงอาณาจกรทอยใกล

เอโดะและดนแดนของโทคงาวะมากทสด ในขณะท โทซามะ

ไดเมยว มแนวโนมจะไดอยแถวชายขอบ เชน ดนแดนรอบนอก

ของซตสมะและโจช

อเอยะสปกปองตวเองดวยวธน แตกตองแลกกบการท

ไมสามารถจบตามองไดเมยวผมแนวโนมตอตานเขาไดอยาง

ใกลชด ในกรณทโชคราย มการผสมผสานกนของปจจยหลายๆ

อยาง พนทเหลานยงมแนวโนมทจะไดพบเจอ (และคาขาย) กบ

มหาอำานาจตางชาตดวย แมจะพยายามแคไหน ฮเดโยชกไม

สามารถกวาดลางชาวครสตออกไปจากควชไดหมด และนโยบาย

ปดประเทศ หรอ สะโคค-เรอ ของอเอมทซกไมไดตดขาดการ

ตดตอกบโลกภายนอกไปเสยทงหมด เมอถงศตวรรษท 19

ซตสมะและโจชมอำานาจเพมขนอยางมหาศาลผานการเปดตว

เรยนรจากโลกภายนอกมากกวาเมองอน

ในเชงปฏบต กระบวนการรวมอำานาจนถอวาออนดอย

ซงสวนหนงเปนแผนการโดยจงใจทจะลดผตอตานกระบวนการ

รวมอำานาจ แตสวนหนงยงเปนเพราะระดบการรวมอำานาจ

ประเภทททำากนในนครรฐสมยใหมยงเขามาไมถงญปน ทสำาคญ

คอ อาณาเขตทองถนมอสระดานการเงนในระดบสง แมวาไดเมยว

5 6 M o d e r n J a p a n

มภาระทตองแบงรายไดไปทำางานสาธารณะและรายจายอนๆ

แตกไมมมาตรฐานภาษทใชกนอยางตอเนองหรอแบบรวมศนย

ดงนน การกระจายความมงคงไปทวอาณาจกรจงเปนสงสำาคญ

อยางไรกตาม การปกครองในยคโทคงาวะกยงสรางภาระทาง

การเงน (และทางยทธศาสตร) อนสำาคญยงตอไดเมยวทกคน

ในชวงปลายทศวรรษ 1630 โทคงาวะ อเอมทซ ไดนำาระบบ

ซนคน โคไต ของ “การเขาเวรสลบป” มาบงคบใหไดเมยวทกคนใน

ญปนมบานพกในเอโดะเชนเดยวกบในพนทปกครอง ยงกวานน

ไดเมยวยงตองมาอาศยอยในเอโดะแบบปเวนป และครอบครว

ปจจบนกตองพกอยทเอโดะอยางถาวรดวย แมวาความเปนอย

จะด แตครอบครวของไดเมยวกถอวาเปนตวประกนชนดทเอโดะ

ระบบซนคน โคไตมผลกระทบสำาคญหลายอยางตอ

พฒนาการของญปนสมยใหม อนดบแรกคอ ความจำาเปนทตอง

มบานพกใหญสองแหง ซงสวนใหญอยหางกนมาก ประกอบกบ

ความจำาเปนทตองม “ขบวน” พรอมผตดตามเตมยศเมอเดนทาง

จากแหงหนงไปอกแหงแบบปเวนป กลายเปนภาระหนกทาง

การเงนของไดเมยว และถอเปนการควบคมการเพมอทธพล

ไปในตว นอกจากนน ระบบตวประกนยงทำาใหไดเมยวทแขงขน

หมดกำาลงใจทจะตอตานตระกลโทคงาวะ แมอยในภาวะท

สามารถทำาไดกตาม เราไมควรดแคลนอทธพลของปจจยเหลาน

ในการสรางความมนคง โดยเฉพาะในชวงปแรกๆ ของยคโทคงาวะ

เมอบาดแผลจากศกสงครามทยาวนานหลายศตวรรษยงคง

สดใหมอยในความทรงจำาของขนศกบางสวน อยางไรกด ในระยะ

ยาวแลว ผลกระทบดานการเงนของการจดการเชนนจะทำาใหเกด

5 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ความตงเครยดทางสงคมและการเมอง ซงนำาไปสความเสอมของ

การปกครองแบบโทคงาวะตงแตกอนเพอรรจะมาเยอนดวยซำา

ผลกระทบสำาคญอกประการของซนคน โคไต คอการ

ทระบบนสนบสนนการพฒนาสำานก “ความเปนชาต” ซงอาจเปน

ครงแรกในญปน ไดเมยวทงหมด ไมวาจะมาจากไหนหรอวาม

ความคดความเชอเชนไร ตางตองมาใชเวลาอยในเอโดะถงครง

หนงของเวลาทงหมด เทากบเปนการเสรมสถานะของเมองแหงน

ในฐานะเมองหลวงญปน (แมวาเกยวโตจะยงคงเปนเมองหลวง

ในทางทฤษฎ) และพวกเขากถกบงคบดวย กฎหมายแหงชาต

ใหยอมเชนนน ดงนน ซนคน โคไต จงไมเพยงสนบสนนใหไดเมยว

กบบรวารรสกเปนอนหนงอนเดยวกบองคกรระดบชาต แตยง

เสรมขอเทจจรงทวาอำานาจศนยกลางในองคกรนนคอสถาบนทาง

โลกอยางบาคฟ แทนทจะเปนผมอำานาจตามประเพณและศาสนา

อยางราชวงศ นอกจากนน การตองใชเวลาถงครงหนงอยไกลจาก

ถนฐานกลดความใกลชดระหวางไดเมยวกบเครอขายสนบสนน

ในทองถนทเคยมมาอยางมหาศาล ไดเมยวหรอเจานายระดบ

ทองถน คอยๆ กลายเปนบคคลสำาคญระดบชาต

ผลกระทบสำาคญขางเคยงอกอยางของระบบซนคน โคไต

คอการทมนทำาใหประเทศอนกระจดกระจายนเตมไปดวยเสนทาง

คมนาคมและโอกาสในการคา ขบวนไดเมยวกบผตดตาม

แบบรายปไดรอยรวมเศรษฐกจของอาณาจกรไวดวยกนตลอด

เสนทางทเคลอนผาน สงผลใหมการเตบโตอยางรวดเรวของเมอง

คาขายและสถานการคา เชนเดยวกบการพฒนาหนงในระบบ

ถนนหนทางทนาประทบใจทสดแหงหนงในโลก ความสำาเรจท

5 8 M o d e r n J a p a n

นาตนตาตนใจทสดคอ การเตบโตพงพรวดของโอซากาตามแนว

เสนทางหลวงชอดง โทไคโด ซงเชอมระหวางเกยวโตกบเอโดะ

เชนเดยวกบการกอสรางทางหลวง นาคะเซนโด ผานเทอกเขา

แอลปของญปน ในแงของความเปนจรง ระบบซนคน โคไต ได

เรมตนการพฒนาเศรษฐกจของชาตซงเตบโตอยางนาตกใจ

ตลอดศตวรรษท 17 และวางรากฐานใหกบการพฒนาสความเปน

สมยใหมดานเศรษฐกจอยางรวดเรวในศตวรรษท 19

ความคลองตวในการเดนทางอนเกดจากระบบการ

เขาเวรสลบปยงไปกระตนกระบวนการเกดเมองใหญอกดวย

เมอถงสนศตวรรษท 17 เอโดะกลายเปนเมองใหญทสดบนโลก

มประชากรเกน 1 ลานคน โตเกยวในปจจบนกยงคงเปนหนงใน

เมองใหญทสดของโลกและมประชากรชาวเมองกวา 35 ลานคน

เมองทองถนอยางเกยวโตและโอซากามขนาดเทาลอนดอนหรอ

ปารสในตอนนน โดยมประชากรประมาณ 350,000 คน ในปจจบน

โอซากากยงคงเปนเมองใหญอนดบสองของญปน โดยรวมแลว

ตอนปลายศตวรรษท 17 ประชากรญปนรอยละ 10 โดยประมาณ

อาศยอยในเมองทมขนาดคอนขางใหญ ทำาใหญปนกลายเปน

หนงในประเทศทมความเจรญแบบเมองใหญมากทสดแหงหนง

ของโลก ไมเพยงเทานน ยงมเสถยรภาพทางสงคมทเกดขนใหม

(และการสนสดของศกสงครามตอเนอง) การคาภายในทเพมขน

ผคนอานออกเขยนไดมากขน และความกาวหนาดานเทคโนโลย

การเกษตร สงผลใหประชากรญปนเพมจำานวนขนเทาตวในชวง

ศตวรรษท 17 จนสงถง 33 ลานคนโดยประมาณในชวงเปลยนผาน

สศตวรรษท 18 เมอเปรยบเทยบกนแลว ในตอนนนประชากร

5 9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

องกฤษอยทประมาณ 5 ลานคน และจะไมสงถง 30 ลานคน

จนถงชวงครงหลงของศตวรรษท 19

ระดบการเตบโตเชนนไมไดยงยนในญปน อยางนอย

สวนหนงเปนเพราะตลาดภายในประเทศมขอเสยเปรยบอยาง

หนกจากการขาดแคลนทรพยากรธรรมชาตของตวเกาะเอง

และโดยเฉพาะจากความจรงทวารฐบาลบาคฟไดกดกนการคา

ไมเฉพาะกบยโรปเทานนแตยงรวมถงเอเชยภาคพนทวปดวย

ผลกคอเกดความชะงกงนดานเศรษฐกจและประชากร ซงไมม

การเตบโตขนเลยตลอดศตวรรษสดทายในยคโทคงาวะ ดงนน

เมอชาตตะวนตกมาเยอนเปนครงทสองในฐานะสวนหนงของ

โลกาภวตนขนทสอง การพฒนาของญปนจงอยในขนดกวาการ

เพาะเมลดทนนยมเพยงเลกนอย แมวาจะมความกาวหนา

ดานวฒนธรรมและศลปะอยางมหาศาล แตโดยพนฐานแลว

ความชะงกงนดงกลาวกทำาใหเกดภาวะซบเซาทางเศรษฐกจใน

ศตวรรษท 19 แทจรงแลวศตวรรษท 18 และตนศตวรรษท 19

เกดภยแลงในวงกวาง อตราการเสยชวตของทารกเพมขน และ

เกดความไมสงบในสงคมเพมขน ญปนวนเวยนอยตรงขอบ

ของวกฤตและการปฏรปตงแตกอนเพอรรมาถงดวยซำา ในทาง

ตรงขาม ประชากรองกฤษในชวงเวลาเดยวกนไดพงสงขนจน

เทยบเทาญปน และเศรษฐกจอตสาหกรรมกบจกรวรรดของ

องกฤษกแผขยายไปทวโลกอยางหวกระหาย

ความรสกเปนอนหนงอนเดยวกนในระดบชาตทเพมขน

และการตดตอถงกนไดงายขนในแงภมศาสตรในระดบทไมเคย

มมากอน กลบตรงขามกบการเคลอนทระหวางชนชนในสงคม

6 0 M o d e r n J a p a n

ญปนยคโทคงาวะ แทจรงแลว หนงในปจจยอนทรงพลงมากทสด

ของสงคมยคโทคงาวะคอการตงระบบแบงชนชนทเรยกวา

ช-โน-โค-โช ซงตดสนสถานะและหนาทของประชาชนสวนใหญ

รวมถงความสมพนธของพวกเขากบไดเมยวดวย โครงสราง

สชนนยกใหซามไร (ช) อยบนยอดสดของการจดอนดบ ชาวนา (โน)

มสถานะรองลองมา จากนนกเปนชางฝมอ (โค) และสดทาย

คอพอคา (โช) อยระดบลางสด ตำาแหนงของคนในระบบการ

จดอนดบนตดสนจากชาตกำาเนด และการเลอนระดบหลงจากนน

กเปนเรองยากสดขดหรอเปนไปไมไดเลย ระบบนถอวามความ

ยตธรรมตามลทธขงจอทนำาเสนอโดยนกคดสรางสรรคในยค

โทคงาวะ เชน ผเชยวชาญแนวคดขงจอใหม ฮายาช ราซน

หลกคดแบบขงจอเนนความสำาคญของศรทธาและความ

จงรกภกด โดยเฉพาะอยางยงการกำาหนดบทบาทอยางเหมาะสม

ในสงคม ผปกครองและผถกปกครองมปฏสมพนธตอกนอยาง

สมเหตสมผลและเปนธรรมชาต เชนเดยวกบทสวรรคโนมลงมา

หาดน หรออยางพอมหนาทปกครองลก ในขณะทลกมหนาท

กตญญตอพอ ความสมพนธนถกมองวาเปนสวนหนงของ

กฎธรรมชาตทไมอาจแบงแยกได ดงนนจงไมเปดโอกาสให

ถกทาทายโดยความตงใจของมนษย ในบรบทของการปกครอง

ยคโทคงาวะทยงใหมอย แนวคดตอเสถยรภาพเชนนมประโยชน

มาก และชวยปรบความเขมงวดและการขาดความยดหยน

ทางสงคมในระบบ ช-โน-โค-โช ไดอกดวย ฮายาช ราซน ยงเนน

เปนพเศษดวยวา ความจงรกภกดของผคนเปนสงทตองมอบ

ใหโชกน (ไมใชจกรพรรดผทเขาลดบทบาททางการเมองลง)

6 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ทำาใหเกดการยกระดบโชกนเปนพอของประเทศไดอยางม

ประสทธภาพยง พดอกอยางคอการปกครองในยคโทคงาวะ

ใชประโยชนจากรปแบบหนาททางการเมองอนสมเหตสมผล

และควบคมโดยรฐบาล หากมองในเวทโลก ญปนถอเปนหนงใน

สงคมท “สมยใหม” ทสดในชวงเวลานน

สงทเรยกกนวา “คตนยมโทคงาวะ” (Tokugawa ideo-

logy) ยงนำาแนวคดบางสวนมาจากพทธศาสนาดวย หลงจาก

ฮเดโยชไดตดกำาลงรบของวดพทธจำานวนหนงไปในชวงปลาย

ศตวรรษท 16 โทคงาวะ อเอยะส ตามดวยอเอมทซ กไดนำา

ศาสนาพทธกลบมาอยในกระแสดวยการบงคบใหคนธรรมดา

ทงหลายในแผนดนตองไปลงทะเบยนกบวดพทธ บางทการ

กระทำานอาจเกดขนโดยไมตงใจ แตการเปนผดแลศาสนาพทธของ

ตระกลโทคงาวะคอวธตานฐานะศกดสทธของจกรพรรดตาม

ศาสนาชนโต อนเปนศาสนาพนถนของญปนทมรากฐานจาก

คมภรโคะจก (ค.ศ. 712) ตามคมภรน จกรพรรดเปนผสบทอด

สายตรงของเทพแหงดวงอาทตย อะมะเตะระส-โอมกะม ดงนน

จงควรไดรบการยกยองเปนเทพผมชวต อยางไรกตาม จากมมมอง

ของลำาดบชนทางสงคม ศาสนาพทธ (โดยเฉพาะนกายเซน) ยงม

บทบาทอกประการหนงผานอทธพลของนกคดอยาง ซสก โชซน

นนคอหลกความอดทนอดกลนและความไมแบงแยกซงนำาไปส

เสถยรภาพ ทงยงลดความขดแยงและการแขงขนในระบบ

ช-โน-โค-โช อกดวย เซนไดรบความนยมเปนพเศษในหมซามไร

ผคนพบวาพวกตนปราศจากบทบาทดานการทหารในสงคมญปน

เปนครงแรกในรอบหลายศตวรรษ แทจรงแลว ความสมพนธ

6 2 M o d e r n J a p a n

ใกลชดระหวางเซนกบซามไรซงพบเหนไดทวไปในนวนยายและ

ภาพยนตรยคปจจบนนน คอการนำาเสนอวถของซามไรทหนมา

นบถอศาสนาในชวงทบานเมองอยในความสนต ซามไรกบเซน

ไมเคยเกยวพนกนเลยในยคเซนโกคทซามไรยงรบพงกนอย

อยางไรกด เมอถงศตวรรษท 18 ระบบสงคมยคโทคงาวะ

เรมกลายเปนเหยอความสำาเรจของตนเอง เสถยรภาพเรม

ดเหมอนการสกดกน และปญหาของการจดททางหรอแมแตการ

สนบสนนการเปลยนแปลงทางสงคมมความสำาคญขนมา โดย

เฉพาะอยางยงเมอเศรษฐกจชะงกงน ผแสดงความคดเหนดาน

สงคมเรมสงเกตถงความยากจนและความทกขยากทเพมขน

ในเมองทงสองแหงและเขตชนบท เมองทเกดใหมสกปรก และ

ชนบทกมภยแลงและความอดอยากไปทว งานหนกของชาวนา

(ทมมากถงรอยละ 80 ของประชากร) ดเหมอนจะมแตเพม

ขน ในขณะเดยวกน ชนชนพอคาทเกดใหมกคอยๆ รำารวยขน

แมวาจะมฐานะตำาตอยอยลางสดของระบบศกดนาทางสงคม ใน

ขณะเดยวกน ซามไรผโดยพนฐานเปนหนวยตนทนสำาคญของ

ระบบโทคงาวะ กกำาลงลำาบากจากการขาดแหลงรายไดทเคยม

แมวาจะอยลำาดบชนสงสดของระบบศกดนา ซามไรกลบสญเสย

ทรพยทจำาเปนตองใชเพอแสดงอำานาจไปอยางรวดเรว อกทง

เมอไมมสงครามไวประกาศคณคา (และคานยมในปรชญาท

เชอมน) ซามไรกสญเสยความเคารพนบถอจากคนอนในสงคม

เนองจากสถานะของซามไรถกตดสนจากชาตกำาเนด (ประมาณ

รอยละ 6 ของประชากร) แทนความสามารถ ความรสกรงเกยจ

ทเกดกบบคคลไรความสามารถกยงแพรหลาย จนกระทง “ความ

6 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

สามารถแบบซามไร” กลายเปนถอยคำาดถกเหยยดหยามไปใน

ทสด กระบวนการนถกเรงดวยการตสองหนาอยางชดเจนของ

ซามไร ผขมวดควใสคณคาในเชงวตถของชนชนชาวกรงทเกด

ใหม แตตวเองกลบเปนผอปการะอยางออกนอกหนาทสดของ

อกโยะ (โลกทลองลอย) แหลงบนเทงเรงรมยทเตบโตรวดเรว

ในเมองใหญ สงทยอนแยงกคอ การไปใชบรการของซามไรชวยเรง

พฒนาการอยางใหญหลวงในดานศลปะ รปแบบศลปะทมชอเสยง

ทสดของญปนสมยใหมตอนตนบางสวนมกำาเนดในชวงนเอง

โดยเฉพาะ อกโยะเอะ (ภาพของโลกทลองลอย) และโรงละครคาบก

อยางหลงยงทำาหนาทอกประการในฐานะบานของนกแสดงผ

สวมบทบาทโสเภณชนสง ผอาศยอยในอกโยะนน ในทางปฏบต

ถอวาอยนอกระบบช-โน-โค-โช เนองจากพวกเขาเปนตวแทน

อาชพทเกดใหม นนคอการคาขายและศลปะ ซงไมอาจกำาหนดให

เขาในกรอบตามธรรมเนยมไดอยางงายดาย แหลงบนเทงเหลาน

ยงคงเปนสสนของเมองใหญๆ ในญปนจวบจนปจจบน และกลม

คนมชอเสยงทนนกทรงอทธพลยงขนดวย

สำาหรบผวจารณในยคปจจบนบางคน เชนนกทฤษฎ

การเมองผมชอเสยง มารยามะ มาซาโอะ แทจรงแลวสถานการณ

ทยากลำาบากในศตวรรษท 18 ไดเปดทางใหเมลดความเปนสมย

ใหมของญปนไดรบการหวาน มารยามะและคนอนๆ ชอยาง

เฉพาะเจาะจงไปยงงานของ โอกว โซไร ผบกเบกสงทเรยกวา

โคะกะค (การเรยนรแบบโบราณ) โซไรเปนตวแทนความทาทาย

สำาคญตอแนวคดดงเดมของลทธขงจอใหม แมจะมาจากกรอบ

แนวคดแบบขงจอเองกตาม เขาเหนดวยวารากฐานของการคด

6 4 M o d e r n J a p a n

และการกระทำาทถกตองอาจพบไดในวรรณกรรมคลาสสกของจน

โบราณ แตเขาเถยงวาการยดตดตามตวอกษรในแบบไมพฒนา

หรออนรกษนยมถอเปนความผดพลาด เขาโตวาเปนหนาททาง

ประวตศาสตรของผนำาผยงใหญทงหลายในการตความและปรบ

ใชเนอความเหลานน โดยขนอยกบความรอบรในตวบทแทจรง

แตยงตองพจารณาสภาพแวดลอมพเศษในขณะนนดวย พดอก

อยางคอ โซไรเถยงวาแมแตระบบการเมองแบบขงจอกควรม

แรงขบเคลอนและยอมรบการเปลยนแปลงทจำาเปนในสงคม

การยดตดอยกบอดตเพยงเพราะอยากรกษารปแบบอนม

เสถยรภาพในยคกอนนนถอวาผดทำานองคลองธรรม แมไมอาจ

พดไดวาโซไรเรยกรองใหรฐบาลบาคฟ กลายเปนรฐบาล

สมยใหมทมความรบผดชอบและตอบสนองตอความตองการ

ของประชาชน เคารพสทธดานสงคมและการเมองของประชาชน

ญปน แตนกประวตศาสตรบางคนกยนยนวาแนวคดของเขาได

เตรยมเบกทางสำาหรบการพฒนาดงกลาวในยคสมยใหม

เปาหมายเฉพาะเจาะจงในคำาวจารณของโซไรคอ การ

คงอยของสงท เขาพจารณาวาเปนการกระทำาทางสงคมท

ผดยคผดสมย เชน ทาทอวดโอของซามไรทมตอชนชนพอคาซง

มจำานวนมากขนเรอยๆ แทจรงแลวบทบาทของซามไรในสงคม

โทคงาวะคอสงทตองกงวลสนใจเปนหลก เนองจากการคงอย

อยางตอเนองของชนชนนเปนสงทใหเหตผลไดยากขนเรอยๆ

ลางบอกเหตอยางหนงเกดขนหลงป 1702 เรยกกนวา เหตการณ

ทอะโก หรอ การลางแคนของโรนน (ซามไรไมมนาย) 47 คน

ในปจจบนเรองเลาอนมชอเสยงนกลายเปนตำานานประจำาชาต

6 5A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ของญปนไปแลว ซามไร 47 คนลางแคนใหกบการตายของไดเมยว

ผเปนนาย (เจาเมองอะโก) หลงจากเขาถกบบใหกระทำาเซปปก

(ฆาตวตายโดยวธควานทอง และเปนทรจกกนในภาษาทหยาบ

กวาวา ฮารา-คร หรอการผาทอง) แมการปกครองในยคโทคงาวะ

จะหามการลางแคนอยางเดดขาด ซามไรผจงรกภกดกวางแผน

ปฏบตการดงกลาวอยถง 22 เดอน โดยรทงรวาพวกตนอาจตอง

เสยชวตไมวาแผนจะประสบความสำาเรจหรอไม ในทสดพวกโรนน

กลงมอตามแผนและสงหารไดเมยวผเปนสาเหตการเสยชวต

ของเจานายไดสำาเรจ จากนนพวกเขากเขามอบตวตอเจาหนาท

บานเมองและอาสากระทำาเซปปกเปนบทลงโทษในความผด

ทพวกเขากอขน

กรณดงกลาวทำาใหเกดความวนวายขนานใหญในยคนน

และมนยงคงเปนสวนสำาคญของเอกลกษณความเปนชาต

ญปนมาจนถงสมยใหม สำาหรบโซไรแลว ไมวาโรนน 47 คนจะ

ประกอบกจอนกลาหาญขนาดไหน การกระทำาของพวกเขากได

แสดงออกถงความรสกกตญญอยางผดยคผดสมยทมตอไดเมยว

ผหนง แทนทจะเคารพในกฎหมายของแผนดน โรนน 47 คนเปน

สญลกษณของยคกอนความเปนชาต และพวกเขากแสดงออกวา

คณคาแตดงเดมของชนชนซามไรอาจเปนอปสรรคตอการ

พฒนาสความเปนสมยใหมของญปนไดเพยงไร อยางไรกตาม

สำาหรบประชากรกลมอนๆ (รวมถงซามไรอนๆ อกหลากหลาย

กลม) การกระทำาของโรนนเหลานเปนตวแทนของแนวคดบชโด

(วถนกรบ) และแสดงออกวาคณคาดงเดมของความจงรกภกด

เสยสละ อดทน และไวเกยรต ยงไมไดถกลบลางไปโดยสนตภาพ

6 6 M o d e r n J a p a n

ภาพประกอบ 5 โรนนแตงกายเปนตำารวจ ดงทปรากฏในฉากละครเรอง จชนกระ เปนภาพพมพแกะไม ชวงป 1804 - 1812

6 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ในยคโทคงาวะ แทจรงแลว เหตการณทอะโกไดกลายเปนหนง

ในหวขอทโดงดงทสดในวฒนธรรมญปน เปนแรงบนดาลใจให

นกเขยนบทคาบกและบนระก เชนเดยวกบศลปนตางๆ ตราบจน

ถงปจจบน นกเขยนบทละครทมผยกยองวายงใหญทสดในญปน

ชอ จคะมตส ไดเขยนบททมชอเสยงทสดของเรอง จชนกระ และ

บรรดาศลปนอกโยะเอะผยงใหญของญปนลวนสรางผลงาน

ภาพชดจากเรองน ไมวาจะเปนฮโรชเกะ โฮคไซ คนสะดะ

และแนนอนวาตองมคนโยชดวย ในวฒนธรรมรวมสมย มทง

ภาพยนตร นวนยาย มงงะ (นวนยายภาพ) อะนเมะ และแมแต

วดโอเกม ทอทศใหกบตำานานน สวนสสานของโรนนกไดกลาย

เปนสถานททองเทยวสำาคญไป

พดอกอยางคอ ความตงเครยดระหวางคณคาดงเดมและ

คณคาทางสงคมใหม ซงโดยปกตเชอมโยงกบกระบวนการพฒนา

สความเปนสมยใหม ไดกลายเปนองคประกอบสำาคญของสงคม

ยคโทคงาวะตอนตนศตวรรษท 18 ภาพโรแมนตกของซามไรใน

ฐานะบรวารผนบถอหลกปรชญาและมเกยรต ยนดทจะสละชวต

ใหเจานายเหนอหว กลายเปนเรองของวฒนธรรมสมยนยม ไมใช

เพยงสำาหรบมวลชนไวเสพเทานน ซามไรเองกนยมดวย แต

อดมคตเหลานตรงขามอยางสนเชงกบประสบการณจรงของชวต

ในญปนยคโทคงาวะ ซามไรสวนใหญไมเคยชกดาบสรบดวยซำา

การลางแคนถกหามเดดขาด ความจงรกภกดควรจะรวมศนยอย

ทโชกนและเทงกะ แทนทจะเปนเจานายทองถน ซามไรในเมอง

กลายเปนผบรโภคทเสอมลงเรอยๆ ในขณะทซามไรหวเมองก

สญเสยสถานะไปอยางรวดเรว สำาหรบหลายคนแลว ซามไรเปน

6 8 M o d e r n J a p a n

ภาระมากกวาสญลกษณทางสงคม ดงนนจงนบเปนเรองยอนแยง

เมอเหตการณทอะโกเขาไปทำาลายความสงบเรยบรอยทางสงคม

ไปชวขณะ แตในทางปฏบตแลวเหตการณดงกลาวไดกลายเปน

ปจจยสำาคญในการปลกฝงจตสำานกความเปนชาตสมยใหมไป

อยางรวดเรว

บาคมตสและการปฏรปเมจ

ดงนนเมอพลเรอจตวาเพอรรมาถง ญปนกเปนสงคมท

ซบซอนและพรนไปดวยความขดแยงอยกอนแลว มนมคณสมบต

หลายประการของประเทศสมยใหม มกลไกรฐทครอบคลมทง

ประเทศภายใตการควบคมทางโลกโดยรฐบาลบาคฟทเอโดะ

ซงในทางกลบกนกพงอำานาจทางศาสนาของราชวงศในเกยวโต

เพอใหไดรบความชอบธรรม หลงจากหลายศตวรรษแหงสนต

และเสถยรภาพอยางทไมเคยมมากอน ญปนกมเศรษฐกจ

ตลาดภายในประเทศทประสบความสำาเรจ เพยงแตเปนแบบท

ยงอยนอกระบบตลาดภมภาคเอเชย วฒนธรรมระดบชาตกำาลง

เบงบานโดยเฉพาะในเมองใหญทมการจดการดเยยมอยาง

เอโดะและโอซากา อยางไรกตาม พนฐานดานปรชญาและ

เศรษฐกจของอาณาจกรนกกำาลงผกรอนและความตงเครยด

ทางสงคมกซมเซาะระบบชนชนทผดยคผดสมยและไม

ยดหยน รฐบาลบาคฟไมมระบบภาษทรวมศนยหรอตอเนอง

ไมมระบบการเคลอนยายกำาลงพลในระดบชาต และมความ

สามารถจำากดในการควบคมความสมพนธของเขตกงปกครอง

6 9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ตนเองกบโลกภายนอก พดอกอยางคอ เพอรร ไดมาพบ

ประเทศทกำาลงอยในกระบวนการพฒนาสความเปนสมยใหม

ซงกำาลงวนวายกบชวงเวลาแรกเรมในการใชระบอบการ

ปกครองทจงใจออกแบบมาเพอสงเสรมภาวะหยดนงและ

เสถยรภาพ เปนระบบการปกครองบนจดเปลยนเพอการปฏรป

นกประวตศาสตรตงชอชวงเวลาระหวางป 1853 – 1868 วา

บาคมตส หรออวสานสถาบนโชกน

การมาถงของเพอรรเสมอนตวเรงปฏกรยาในสวนผสม

ทแปรปรวน ไปกระตนและกอใหเกดชดเหตการณททายสดก

หกมมกลายเปนการลมรฐบาลบาคฟ และนำาไปสการตงจกรพรรด

เปนผมอำานาจสงสดในประเทศอธปไตยสมยใหม หลงจากผานไป

สองศตวรรษกบการคอยๆ ฟมฟกอำานาจสทธขาดทางการเมอง

ในญปนและโดดเดยวราชสำานกหลวงใหเปนแคหนวยสญลกษณ

บางทการกระทำาทนาสงสยทสดในชดเหตการณนอาจเกดขนจาก

การกำากบควบคมของบาคฟเอง อนดบแรก หลงจากเพอรรมาถง

ครงแรกในป 1853 หวหนาคณะมนตร (chief councillor) ของ

บาคฟ อาเบะ มาซาฮโระ ไดทำาในสงทไมเคยปรากฏมากอน นนคอ

ขอความเหนจากไดเมยววาควรตอบสนองตอคำาขาดของเพอรร

อยางไรด แมวาความตงใจของเขาอาจเปนการสรางความเหน

ชอบรวมกนในระดบชาต ซงเปนสงสำาคญยงเมอเผชญกบภย

คกคาม แตผลกระทบของมนกลายเปนเหมอนการบงชวาบาคฟ

ขาดอำานาจทจำาเปนในฐานะผนำาในชวงวกฤต แทจรงแลวผล

ทตามมาคอ อาเบะถกบบใหลาออก ไมมความเหนรวม และกลม

ไดเมยวทรงอำานาจทไมชอบชาวตางประเทศกกาวขนมาบนเวท

7 0 M o d e r n J a p a n

ระดบชาต พรอมกบพดถงบทบาทสำาคญของจกรพรรดในฐานะ

ผนำาชาตทแขงแกรงกวาเดมในชวงเวลาวกฤตอยางทไมเคย

ประสบมากอน

เหตการณทสองนนนาประหลาดใจยงกวา หลงจาก

เพอรรยอนกลบมาและตง ทาวนเซนด แฮรรส เปนกงสล

สหรฐอเมรกาประจำาชโมดะ กหนไปเจรจากนเรองขอตกลงการคา

ในตอนนนโชกน โทคงาวะ อเอซาดะ กำาลงปวยใกลตาย และ

ปญหาเรองผสบทอดกยงแกไมตก ผรบตำาแหนงตอจากอาเบะ

คอ ฮอตตะ มาซาโยช มงานยากในการเจรจาหาทางแกปญหา

คแฝดน เขากบ ฟได ไดเมยว ตองการรบขอตกลงการคาของแฮรรส

และแตงตงใหเดกหวออนวย 12 ป โทคงาวะ อเอโมช ทายาทของ

เมองคซงเปนสายตระกลโทคงาวะ ขนเปนโชกน แตโชครายเพราะ

ความออนแอทเหนไดชดของบาคฟในชวงเวลายากลำาบากน

ทำาให โทซามะ ไดเมยว (โดยเฉพาะเมองซตสมะ) รวมกบเมอง

ทตอตานตางชาตอนๆ (เชน มโตะ ซงแทจรงกเปนสายตระกล

โทคงาวะ) ตงตวเปนปฏปกษกบทางเลอกทงสองน โดยตองการ

ปฏเสธสนธสญญาและปรารถนาทจะตง โทคงาวะ โยชโนบ (บตร

ของไดเมยวแหงมโตะ โทคงาวะ นารอาก) เปนโชกนแทน

เพอแกปญหาความขดแยง ฮอตตะไดกระทำาการอน

นาประหลาดใจดวยการเดนทางไปเกยวโตเพอขอใหจกรพรรด

โคเมอใหการรบรองสนธสญญาของแฮรรสและเหนชอบกบ

ตวเลอกผสบทอดตำาแหนงโชกนของบาคฟ เปนครงแรกในรอบ

หลายศตวรรษทจกรพรรดถกดงเขามาในวงวนการตดสนใจทาง

การเมอง แตนบเปนโชครายของฮอตตะทจกรพรรดมทศนคต

7 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ตอตานตางชาตอยางชดเจน และเปนผสนบสนนโทคงาวะ

โยชโนบ ไดเมยวแหงซตสมะและมโตะทฝกใฝจกรวรรดนยมมาก

ขนเรอยๆ ไดแซงหนามากระซบขางหจกรพรรดโคเมอกอนแลว

ฮอตตะผถกเหยยดหยามไดกลบไปยงเอโดะ การกระทำาของเขา

ไดทำาลายความชอบธรรมของบาคฟไปอยางมหนต ทงเมอมคำาสง

จากจกรพรรดทตรงขามกบความปรารถนาของรฐบาลโชกน เขา

จงตดสนใจลาออก

แมวา อ นาโอสเกะ ผสบตำาแหนงตอจากฮอตตะจะ

พยายามแกปญหาดวยความรนแรง แตความเสยหายตอความ

ชอบธรรมของบาคฟกเกดขนแลว และเปนไปไมไดทจะทำาใหทก

อยางกลบเปนเชนเดม การกระทำาทไมประนประนอมของอตอ

ไดเมยวหวรนแรงมแตจะผลกใหกลมตอตานตางชาตแยกตวออก

ไปมากขน และสงพวกเขาเขาไปหากลมตอตานบาคฟ-ยกยอง

ราชวงศมากกวาเดม ภายใน 2 ป กลมซามไรจากเมองมโตะก

ลอบสงหารอกลางเมองเอโดะ และหลงจากนนบาคฟกถกบงคบ

ใหอำานวยความสะดวกตอเหลาไดเมยวมากทสด เชน ในป 1862

โชกนยกเลกระบบซนคน โคไตในทสด และใหไดเมยวใชเงนท

สะสมไวไปกบการปองกนประเทศโดยสรางกองทหารภายใน

เขตแดนของตนเอง ในขณะทการประกาศเชนนอาจตงใจอำานวย

ความสะดวกใหไดเมยว แตผลกระทบกคอการกระจายอำานาจ

ทางการเมองออกจากเอโดะ ดวยการยกเลกภาระทางการเงนท

หนกทสดสำาหรบไดเมยวหวรน และในขณะเดยวกนกเปนการ

สงเสรมใหไดเมยวเหลานสรางกองทพสวนตวอนทรงพลงขน

ฉากหนาทแสดงความเปนอนหนงอนเดยวกนของประเทศในยค

7 2 M o d e r n J a p a n

โทคงาวะกำาลงพงทลายลง

เมอถงทศวรรษ 1860 บาคฟตกอยภายใตภยคกคาม

จากสามดานพรอมกน ภยแรกคอภาระทตองปกครอง โทซามะ

ไดเมยว ซงแสดงความไมพอใจมากขนเรอยๆ และควบคม

ไดยากขนเรอยๆ ภยทสองคอมความเสยงอยางแทจรงทจะเกด

ความวนวายทางสงคมจากซามไรหนมหรอ ชช (บรษผมจด

มงหมาย) ผเรยกตวเองวา “ผจงรกภกด” เพราะพวกเขาตงใจจะ

คนอำานาจการปกครองญปนใหกบราชวงศ โดยเชอวาบาคฟ

ชวงชงอำานาจจากจกรพรรดโดยไมถกตอง ในทางปฏบต เราอาจ

พบเจอเหลาชชไดในดนแดนโทซามะ โดยเฉพาะทเมองซตสมะ

และโจช แมวาบางสวนอาจพบเจอไดในพนทชนในเชน มโตะ

คนเหลานรวมตวกนภายใตสโลแกน ซนโน โจอ (หนนจกรพรรด

ขบคนเถอน) แตภายใตการนำาของนกปราชญซามไรอยาง

โยชดะ โชอน (จากโจช) และซาคาโมโตะ เรยวมะ (จากโทะสะ)

ทำาใหพวกชช ยงเชอมนในมมมองตอโลกตะวนตก โดยเหนวา

เทคโนโลยของตะวนตกนนแฝงพลงอำานาจทเพยงพอจะโคน

บาคฟและปองกนประเทศจากการถกรกรานไดดวย ภยคกคาม

ทสามตอบาคฟมาจากภายนอกประเทศ นนคอความกดดนจาก

มหาอำานาจตะวนตก อยางไรกตาม เมอมองหลายๆ ดานแลว

ความกดดนจากภายนอกนแทจรงกเปนสวนหนงในบรบทของ

ภยคกคามอกสองดานมากกวาจะเปนภยคกคามดวยตวของมน

เอง

ภายใตอทธพลของบรรยากาศทเปลยนไปอยางสนเชง

ในเกยวโต จกรพรรดโคเมอเองกเรมยำาอำานาจของราชวงศ

7 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ในป 1862 พระองคไดสงคำาขออยางเปนทางการถงโชกนในฐานะ

ทเปน “ผบญชาการทหารสงสดผปราบคนเถอน” ของพระองค

ใหไลคนเถอนตะวนตกออกไปจากญปน โดยกำาหนดเสนตาย

ในวนท 25 มถนายน 1863 เมอเสนตายผานพนไป บาคฟไมได

พยายามดำาเนนการใดๆ ตามคำาขอ อยางไรกตาม ในสวนอนๆ

ของญปน “ผจงรกภกด” ทตอตานบาคฟ พากนอดอดใจ ซามไร

ในเมองโจชผมงมนตดอาวธตนเองดวยปนไฟของตะวนตก

ไดเปดฉากยงใสเรออเมรกนนอกชายฝง การตอบโตเปนไปอยาง

รวดเรวและรนแรง หนงในผลลพธกคอดนแดนโจชกลายเปน

แมเหลกสำาหรบพวกหวขบถและผจงรกภกด ปตอมาพวกเขา

ตงกองทพและเคลอนไปทางเกยวโต มงมนทจะ “ปลดแอก”

จกรพรรดจากเงอมมอของบาคฟ

ภายใตการนำาของซามไรเมองโทะสะชอ ซาคาโมโตะ

เรยวมะ ดนแดนโทซามะอยางโจชและซตสมะเรมรสกวา

พวกเขามความสนใจรวมกนอยมาก ไมเพยงมความแคนมานาน

กบตระกลโทคงาวะ แตยงมสดสวนของซามไรสงผดปกต (มากถง

รอยละ 25 ของประชากร) ซามไรเหลานตางกมแนวคดแบบ

“ผจงรกภกด” ยงกวานน อาณาจกรรอบนอกเหลานยงมขอ

ไดเปรยบตรงทอยหางไกลจากเอโดะ จงไดเกบเกยวขอมลความร

ของโลกตะวนตกและเทคโนโลยสมยใหมมาอยางระมดระวงและ

กระตอรอรนนบแตการมาเยอนของเพอรร เมอถงกลางทศวรรษ

1860 พวกเขากพฒนากำาลงทหารสมยใหมขนมาไดอยางรวดเรว

ซงอยางนอยกเทาเทยมกบกองทพของบาคฟ แตทรดหนาไปกวา

นนคอ ซามไรจากโจช เชน ทากาสง ชนซาก ไดจดตงหนวย

7 4 M o d e r n J a p a n

ทหารทประกอบดวยผทไมใชซามไร นบเปนการยตขอหามอาย

250 ป ทหามชนชนนอกเหนอจากซามไรพกอาวธ กองทหาร

ของทากาสงอาจเปนกองทพ “ของประชาชน” สมยใหมกองทพ

แรกของญปนกเปนได

ในป 1866 โจชและซตสมะตกลงเปนพนธมตรลบ (และ

ผดกฎหมาย) รวมเปนรวมตายกน ในปเดยวกนนน โทคงาวะ

อเอโมช เสยชวตจากโรคหวใจ โทคงาวะ โยชโนบ แหงเมองมโตะ

ไดรบการแตงตงใหเปนโชกน โยชโนบตดสนใจยกทพบกโจช

เพอลงโทษฐานกระทำาการไมเหมาะสมและเปนการเชอดไกให

ลงด เขาเปนผนยมความเปนสมยใหม และบาคฟกไดรบความ

ชวยเหลอคอนขางมากจากสหรฐอเมรกาและฝรงเศสในการสราง

กองทพสมยใหม อยางไรกด เมอบาคฟเขาไปประชดโจชทอยดาน

ตะวนตกเฉยงใตสดของประเทศ เมองซตสมะกลบปฏเสธคำาสง

เรยกทพอยางคาดไมถง ผลกคอ กองทพบาคฟพายใหกบโจช

และถกบบใหถอยทพอยางนาอดสตลอดเสนทางจนถงเอโดะ เปน

ครงแรกในรอบหลายศตวรรษทบาคฟถกตราหนาวาออนดอย

เชงการทหารในการปกครองอาณาจกร ขออางสดทายและเปน

ขออางพนฐานทสดทใชสรางความชอบธรรมไดถกทำาลายลงแลว

ในอกหลายเดอนตอมาไดเกดความวนวายในสงคมยกใหญ

และการลกฮอของชาวบานทวประเทศ สะทอนถงวกฤตความ

ชอบธรรมทถกทำาลายลงจากภาพกองทพบาคฟทพายแพ

ถอยรนกลบบาน และแลวกเกดลางรายของการเปลยนแปลง

เมอจกรพรรดโคเมอสนพระชนมในป 1867 พระโอรสไดสบทอด

บลลงกและเสดจขนเปนจกรพรรดเมจในเดอนกมภาพนธ 1867

7 5A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ควนหลงจากการพายแพของบาคฟ ทำาใหโทะสะ

พยายามอกครงทจะเปนตวกลางเกลยกลอมใหโชกนโยชโนบ

ยอมรบความจำาเปนทตองปฏรปการเมองทงหมด การตงรฐสภา

ในแบบปรสเซย และการคนอำานาจสทธขาดในการปกครองให

จกรพรรด แทจรงแลว โยชโนบดเหมอนจะเหนดวยกบการปฏรป

เหลาน อยางไรกตาม มนสายเกนไปแลวสำาหรบบาคฟ ไดเมยว

แหงซตสมะและโจชไดตดสนใจทจะฉกฉวยโอกาสนในการรวบ

อำานาจมาจดการเสยเอง ดวยกาวทกลาในเดอนธนวาคม 1867

ทพผสมของสองเมองไดเดนหนาสเกยวโต เขายดเมอง และ

ควบคมพระราชวงหลวง ภายในหนงเดอน พวกเขากเกลยกลอม

ใหจกรพรรดองคใหมประกาศเรยกคนอำานาจแหงจกรวรรดและ

ใชพระราชอำานาจยกเลกบาคฟในเดอนมกราคมป 1868

โชกนโยชโนบแขงขนตอคำาสงดงกลาว และเรม

ความขดแยงทจบลงดวยการนองเลอดซงตอมาเปนทรจกในชอ

ศกโบะชน อนทจรง ศกครงนจบลงภายในเวลาไมกเดอน

เมอการโจมตเกยวโตโดยโยชโนบถกตานกลบไปไดอยาง

งายดาย และเขากถกบบใหตองลาถอยกลบสเอโดะ เมองเอโดะ

เองถกตแตกในเดอนเมษายนป 1868 เมอขนศกระดบตำานาน

ของโยชโนบอยาง คตส ไคช มอบเมองใหกบกองทพหลวงโดยไม

ตอตาน เหนไดชดวาเปนเพราะเขาคดวาความเปนอนหนง

อนเดยวและสนตสขมความสำาคญมากกวาการรกษาบาคฟไว

นเองคอการปฏรปเมจซงไดรบอทธพลทงจากววฒนาการส

ความเปนสมยใหมและการเกดกองทพใหญทใชอาวธแบบ

ตะวนตกและควบคมดวยแผนยทธศาสตรแบบยโรป