หนา ๑๘ เลม ๑๒๘ ตอนท ๕๔ ก ราชกจจานเบกษา ๔ กรกฎาคม ๒๕๕๔

คาแนะนาของประธานศาลปกครองสงสด ในการดาเนนคดปกครองเกยวกบสงแวดลอม

โดยทปญหาเกยวกบสงแวดลอมสงผลกระทบตอสทธประโยชนของสาธารณชนและการบรหารราชการแผนดนโดยรวม สมควรใหการดาเนนกระบวนวธพจารณาคดปกครองเกยวกบสงแวดลอมเปนไปโดยรวดเรวทนตอการปองกนผลกระทบทอาจเกดขนตอระบบนเวศ สงคมและเศรษฐกจ รวมทงตอการแกไขเยยวยาความเดอดรอนหรอเสยหายแกคกรณอยางมประสทธภาพ

อาศยอานาจตามความในมาตรา ๒๘ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ประกอบขอ ๖ (๕) และ (๖) ของระเบยบ ก.ศป. วาดวยอานาจหนาทประธานศาลปกครองสงสดและอธบดศาลปกครองชนตน และการบรหารงานศาลปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๔ ประธานศาลปกครองสงสดจงออกคาแนะนา ดงตอไปน

ขอ ๑ ในคาแนะนาน “คดปกครองเกยวกบสงแวดลอม” หมายความรวมถง คดพพาทระหวางหนวยราชการ

หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกร ตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาท ของรฐกบเอกชน หรอระหวางหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาทของรฐดวยกน อนเนองมาจากการใชอานาจทางปกครองหรอการดาเนนกจการทางปกครองตามบทบญญตของกฎหมายท เกยวกบสงแวดลอม การคมครองหรอรกษาสภาพทางธรรมชาต พช สตว หรอสงมชวต การจดการทรพยากรธรรมชาต การคมครองดแลสขภาพมนษย การจดระเบยบสภาพแวดลอมมนษย สภาพภมอากาศ ภมทศน ศลปวฒนธรรม หรอกฎหมายทเกยวของ และคดอนตามประกาศของประธานศาลปกครองสงสด

กรณมปญหาวาคดใดเปนคดปกครองเกยวกบสงแวดลอมหรอไม ในศาลปกครองชนตน ใหอธบดศาลปกครองชนตนนนเปนผวนจฉย สวนในศาลปกครองสงสดใหประธานศาลปกครองสงสดเปนผวนจฉย

ขอ ๒ ในการพจารณาความสมบรณครบถวนของคาฟอง ตามมาตรา ๔๕ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ศาลพงพจารณาดงน

(๑) การพจารณาเกยวกบการกระทาท เ ปนเหตแหงการฟองคด รวมทงขอเทจจร ง หรอพฤตการณเกยวกบการกระทาดงกลาว หากพอทจะเขาใจไดวาผฟองคดไดรบหรออาจจะไดรบ ผลจากการกระทาดงกลาวในลกษณะใดลกษณะหนงโดยมอาจหลกเลยงได กถอไดวาเพยงพอทจะพจารณาและดาเนนการตอไปไดแลว

หนา ๑๙ เลม ๑๒๘ ตอนท ๕๔ ก ราชกจจานเบกษา ๔ กรกฎาคม ๒๕๕๔

(๒) การพจารณาเกยวกบคาขอใหศาลกาหนดคาบงคบ เนองจากคดปกครองเกยวกบสงแวดลอมมลกษณะพเศษในเรองการเยยวยาความเสยหายใหแกผฟองคดแตกตางจากคดปกครองทวไป คาขอและคาบงคบจงควรพจารณาใหครอบคลมถงประเดนความเสยหายดงน

(ก) คาเสยหายทางดานสขภาพอนามย เชน คารกษาพยาบาล คาขาดไรอปการะ คาปลงศพ คาทดแทนความเสอมเสยสมรรถภาพของรางกาย คาขาดประโยชนจากการประกอบอาชพ คาเสยหายทางดานจตใจ คาใชจายในการรกษาพยาบาลหรอคาใชจายในการตรวจรกษาตดตามอาการปวยหลงจากวนฟอง เปนตน

(ข) คาเสยหายทางดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน คาฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คาเสยหายท ไม มตวเลขเช งพาณชย ไดแก ความสญเสยทางระบบน เวศ หรอทรพยากรธรรมชาต เปนตน

(ค) คาเสยหายทางดานวถชวตของชมชนในสงคม เชน ความสญเสยเอกลกษณ ของชมชน ความสญเสยทางศลปวฒนธรรม เปนตน

ทงน เมอคาขอหรอคาบงคบไมสมบรณครบถวน ศาลพงมคาสงใหผฟองคดทาการแกไขหรอชแจงขอเทจจรงเพมเตม หรอดาเนนการไตสวนผฟองคดหรอหนวยงานทเกยวของ แลวแตกรณ เพอแกไขขอบกพรองนนใหชดเจน

ขอ ๓ คดปกครองเกยวกบสงแวดลอมทสงผลกระทบตอประโยชนสาธารณะ การพจารณา ถงความเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงได ทจะเปนผมสทธฟองคดตอศาลนน ควรพจารณาในความหมายอยางกวาง โดยคานงถงสทธชมชน ชมชนทองถน ชมชนทองถนดงเดม องคการเอกชน สมาคม นตบคคลหรอกลมผลประโยชนทมสวนไดเสยในเรองสงแวดลอม รวมทงบทบญญตของรฐธรรมนญทเกยวกบเสรภาพในการรวมกนเปนสมาคม สหภาพ สหพนธ สหกรณ กลมเกษตรกร องคการเอกชน องคการพฒนาเอกชน หรอหมคณะอนดวย

การพจารณาระยะเวลาการฟองคด ควรใหความสาคญกบหลกเกณฑเกยวกบระยะเวลา การฟองคด ตามมาตรา ๕๒ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

กรณท มการยนคาขอยกเวนคาธรรมเนยมศาล ศาลควรพจารณาใหความสาคญเกยวกบผลกระทบหรอประโยชนทเกดขนกบสาธารณะประกอบในการพจารณายกเวนคาธรรมเนยมศาลดวย และโดยสถานะของผขอซงยนฟองเพอแกไขเยยวยาสงแวดลอม หากตองเสยคาธรรมเนยมศาล พงถอวาผขอจะไดรบความเดอดรอนเกนสมควร ตามมาตรา ๔๕/๑ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

ขอ ๔ คดปกครองเกยวกบสงแวดลอมทสงผลกระทบตอประโยชนสาธารณะในปจจบน และหรออาจสงผลกระทบตอประโยชนสาธารณะในอนาคต ศาลพงพจารณากาหนดมาตรการ หรอวธการชวคราวกอนการพพากษาโดยไมตองรอใหผฟองคดรองขอ

หนา ๒๐ เลม ๑๒๘ ตอนท ๕๔ ก ราชกจจานเบกษา ๔ กรกฎาคม ๒๕๕๔

ขอ ๕ ในกรณทศาลมคาสงกาหนดมาตรการหรอวธการชวคราวกอนการพพากษา ใหหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐปฏบตตามหลกเกณฑและวธการทศาลกาหนด ศาลพงมคาสงใหเจาหนาทศาลทเ กยวของกบการบงคบคดไปตดตามตรวจสอบการปฏบตตามคาสงศาล และรายงานใหศาลทราบเปนระยะ หากปรากฏวามการฝาฝนคาสงศาล ใหศาลดาเนนการตามทเหนสมควรเพอใหคาสงกาหนดมาตรการหรอวธการชวคราวกอนการพพากษาบรรลผล

ขอ ๖ ศาลพงวางแนวทางในการแสวงหาขอเทจจรงใ หตรงตามรปคดโดยรวดเรว และกาหนดประเดนทผถกฟองคดตองทาคาใหการ พรอมทงใหจดสงพยานหลกฐานทเกยวของทงหมด ทเปนประโยชนแกการพจารณาคด และในระหวางทผถกฟองคดทาคาใหการศาลอาจแสวงหาขอเทจจรงและพยานหลกฐานอน ๆ ควบคกนไป รวมทงพจารณาวาสมควรทจะมการแตงตงพยานผเชยวชาญเพอใหความเหนในประเดนเกยวกบปญหาทางเทคนคหรอไม หากสมควรกใหพจารณาแตงตงพยานผเชยวชาญไปดวยในคราวเดยวกน

การพจารณาตงพยานผเชยวชาญ ศาลพงคานงถงความเปนกลาง ความร ประสบการณ และประวตการทางานของพยานผเชยวชาญ ความเปนทยอมรบของหลกการและทฤษฎทพยานผเชยวชาญเสนอ รวมทงประโยชนสวนไดเสยของพยานผเชยวชาญดงกลาว

ขอ ๗ เพอเปนการเรงรดการดาเนนคดและมใหกระบวนพจารณาคดลาชาเกนสมควร ในกรณทมการขอขยายระยะเวลาทาคาใหการ ศาลพงพจารณาอนญาตใหเทาทจาเปน สาหรบกรณ ทมขอเทจจรงยงยากซบซอน ใหศาลพจารณาขยายระยะเวลาทาคาใหการตามความเหมาะสม

ขอ ๘ เมอผถกฟองคดทาคาใหการยนตอศาลแลว หากขอเทจจรงทไดจากคกรณและทศาลแสวงหามาเพยงพอทจะพจารณาพพากษาไดแลว ศาลพงสงสาเนาคาใหการพรอมทงพยานหลกฐานใหแกผฟองคดเพอทราบ พรอมทงสรปขอเทจจรงและความเหนเพอเตรยมจดทาบนทกของตลาการเจาของสานวนเสนอตอองคคณะเพอพจารณาตอไป

ขอ ๙ ในการแสวงหาขอเทจจรงเกยวกบการพสจนระหวางการกระทากบผลทกอใหเกดความเสยหาย ตลอดจนการกาหนดคาเสยหาย ซงมความซบซอนและเปนปญหาทางเทคนค ศาลพงพจารณาในเรองดงตอไปน

(๑) กรณทมการฟองเรยกคาเสยหาย นอกจากการรบฟงขอเทจจรงและพยานหลกฐาน ของผฟองคดแลว ศาลอาจแสวงหาขอเทจจรงโดยการไตสวนเพอใหไดขอเทจจรงและพยานหลกฐานเกยวกบความเสยหายใหเกดความชดเจน ทงน เพอใชในการพจารณากาหนดจานวนคาเสยหาย ทแนนอน ในกรณทไมอาจแสวงหาพยานหลกฐานไดอยางชดเจนเกยวกบความเสยหายทเกดขนและศาลเหนวามความเสยหายเกดขนจรง ศาลอาจใชดลพนจกาหนดคาเสยหายแบบเหมารวมตามความเหมาะสม โดยคานงถงพฤตการณและความรายแรงของการกระทานน

หนา ๒๑ เลม ๑๒๘ ตอนท ๕๔ ก ราชกจจานเบกษา ๔ กรกฎาคม ๒๕๕๔

(๒) กรณทเกดความเสยหายซงศาลอาจกาหนดคาเสยหายไดในอนาคต ศาลควรไตสวนขอเทจจรงเพอใชในการกาหนดคาสนไหมทดแทนในคาพพากษาดวย เชน กรณผเสยหายไดรบมลพษจากรงสหรอสารพษอนตรายอน ๆ และเกดอาการเจบปวยเรอรง ศาลควรกาหนดคาเสยหายใหเปนธรรมตามความเส ยหายท เ กดข นจร ง ท งน ในกรณท ย ง ไ ม มการแต งต งพยานผ เช ย วชาญ ศาลอาจพจารณาแตงตงพยานผเชยวชาญ เพอใหความเหนแกศาลกได เชน แพทยเฉพาะทางดาน อาชวเวชศาสตรและสงแวดลอม เปนตน

(๓) กรณทเกดความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาต ศาลควรพจารณาแตงตงพยานผเชยวชาญโดยเฉพาะในการรวบรวมพยานหลกฐาน ในเรองสาเหตของการเกดความเสยหาย มลคาความเสยหายของระบบนเวศท เสย ไป คาใช จายในการแกไขฟนฟสภาพแวดลอมและขจดมลพษท เกดแกทรพยากรธรรมชาต ทงมาตรการเพอปองกน คมครอง รกษา หรอฟนฟทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม เพอใชในการพจารณาพพากษาคดตอไป

(๔) กรณทค วามเ สยหายเกดจากมลพษ การ กาหนดค าเสยหาย ในกรณด งกลาว ศาลควรพจารณาแตงตงพยานผเชยวชาญทมความรเฉพาะดานโดยตรง เชน ผเชยวชาญทางดานเสยง อากาศ หรอของเสยอนตรายอน ๆ ซงอาจเปนนกวชาการในหนวยงานของรฐ ใหความเหนตอศาล ในการกาหนดคาเสยหายอนเกดจากมลพษนน

(๕) กรณทศาลไตสวนแลวปรากฏวา ความเสยหายทผฟองคดไดรบมากเกนกวาทปรากฏ ในคาขอทายฟอง ศาลควรแจงใหผฟองคดทราบ

ขอ ๑๐ การตรวจสอบสถานทพพาท ศาลพงดาเนนการดงตอไปน (๑) กอนออกไปตรวจสอบสถานท ศาลควรวางแผนการตรวจสอบสถานทใหละเอยดรอบคอบ

หากกรณมสถานการณเปลยนแปลงไป ศาลควรพจารณาแกไขสถานการณเฉพาะหนานนใหมความเหมาะสมและมเหตผล โดยจะตองระมดระวงในการวางตนเพอมใหคกรณเกดความเขาใจทคลาดเคลอนวา ศาลวางตนไมเปนกลาง หรอไมใหความเสมอภาคแกคกรณ

(๒) กรณทเหนวาในการตรวจสอบสถานทอาจมการเผชญหนาระหวางคกรณทงสองฝาย หรอบคคลภายนอก จนอาจกอใหเกดความรนแรงหรออปสรรคตอการตรวจสอบสถานท ศาลควรสงใหสานกงานศาลปกครองประสานขอความรวมมอกบเจาหนาทฝายปกครองหรอเจาหนาทตารวจในพนทเปนการลวงหนา เพอรกษาความสงบเรยบรอยในสถานทดงกลาว

(๓) กอนตรวจสอบขอเทจจรงในสถานท ศาลควรแจงใหคกรณและบคคลทอย ณ สถานทนน ทราบวา การตรวจสอบสถานทเปนการดาเนนกระบวนพจารณาของศาล ขอใหคกรณและบคคล ทอย ณ สถานทนน อานวยความสะดวกในการดาเนนกระบวนพจารณาของศาล หากผใดกระทาการอนเปนการขดขวาง อาจมความผดตามกฎหมาย

(๔) เมอสนสดการตรวจสอบสถานทดงกลาวแลว ศาลควรจดแจงรายละเอยดเกยวกบ การดาเนนการของศาลและเหตการณทเกดขนในระหวางนนไวในรายงานกระบวนพจารณา

หนา ๒๒ เลม ๑๒๘ ตอนท ๕๔ ก ราชกจจานเบกษา ๔ กรกฎาคม ๒๕๕๔

ขอ ๑๑ ศาลพงวนจฉยและใหเหตผลในทกขอหา ทกประเดนหรอขอโตเถยงทคกรณกลาวอางทงหมด รวมทงควรวนจฉยเพอวางบรรทดฐานในการปฏบตราชการทด การสรางปทสถานของสงคมและคมครองประโยชนสาธารณะ โดยคานงถงผลกระทบทอาจเกดขนทางดานเศรษฐกจ สงคม การบรหารราชการแผนดน การปองกน คมครอง รกษาหรอฟนฟทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอม หลกการพฒนาทยงยน ผลทจะเกดขนในอนาคตตอทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม ชวตหรอสขภาพอนามยของบคคล และสทธของชนรนหลงดวย

ขอ ๑๒ การกาหนดคาเสยหายในคาพพากษา ศาลพงกาหนดใหครอบคลมคาเสยหายตาง ๆ ตามขอเทจจรงในแตละคด เชน คาใชจายในการรกษาพยาบาลหรอคาใชจายในการตรวจรกษาตดตามอาการปวยหลงจากวนฟอง คาเสยหายทางดานสขภาพ คาขาดประโยชน คาเสยหายในอนาคต คาเสยหายทางดานจตใจหรอคาเสยหายอนมใชตวเงน คาเสยหายทางดานทรพยากรธรรมชาต คาขจดมลพษ คาฟนฟทรพยากรธรรมชาต คาเสยหายทเกดขนตอสทธชมชนและวถชวตชมชน รวมทงอาจตงขอสงวนในคาพพากษาเพอกาหนดคาเสยหายในอนาคตดวย

กรณทศาลจะพจารณาพพากษาใหผรบผดตองดาเนนการอนใดเพอเยยวยาความเสยหาย ทางสงแวดลอม ศาลควรกาหนดเปนเงอนไขในคาพพากษาเพอใหผรบผดปฏบตตามขอกาหนดดงกลาว ทงน ตามความเหมาะสมแกกรณ

ขอ ๑๓ ศาลพงพจารณาวาในการกาหนดคาบงคบในเรองใดเรองหนงควรตองกาหนดให คาบงคบนนมผลยอนหลงหรอมผลไปในอนาคตหรอไม ทงน โดยคานงถงผลสมฤทธในการเยยวยา ความเสยหายแกผฟองคดและสงแวดลอมเปนสาคญ รวมทงตองคานงถงผลกระทบทอาจเกดขนเนองจากผลแหงคาพพากษาดวย

สาหรบกรณทคาบงคบเปนการสงใหหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระทาการอยางหนงอยางใด ศาลพงกาหนดระยะเวลาเพอใหหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐนนตองปฏบตอยางชดเจนวาตองดาเนนการใหแลวเสรจภายในกวน ทงน โดยคานงถงความรายแรงของผล ทจะเกดตอสงแวดลอมและระยะเวลาตามปกตในการปฏบตราชการทหนวยงานทางปกครอง หรอเจาหนาทของรฐนนสามารถดาเนนการใหแลวเสรจได

ขอ ๑๔ ในกรณทศาลไดตงขอสงวนเกยวกบเรองหนงเรองใดไวในคาพพากษา หากความปรากฏตอศาลในระหวางระยะเวลาทกาหนดวาขอเทจจรงตามทศาลไดตงขอสงวนไวนนไดเกดขน หรอเปลยนแปลงไป ศาลพงดาเนนการไตสวนขอเทจจรงในเรองดงกลาวใหชดเจนและอาจมคาพพากษาในสวนทไดมการตงขอสงวนไวกได

ขอ ๑๕ นอกจากทกาหนดไวในคาแนะนาน ศาลพงลดและเรงรดขนตอนการดาเนนกระบวนพจารณาและงานธรการคด เพอใหคดแลวเสรจโดยเรว

ใหไว ณ วนท ๒๙ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๔ หสวฒ วฑตวรยกล

ประธานศาลปกครองสงสด