8 M o d e r n C h i n a

คำ�นำ�ผแปล

สงททำ�ใหผแปลเรมหนม�ใหคว�มสนใจคว�มเปนม�และ

ความเปนไปของสาธารณรฐประชาชนจนคอภาพยนตร จาก

ภาพยนตรจนหลายๆ เรองทเขาฉายในงานเทศกาลภาพยนตร

ในชวง 4-5 ปทผานมา ผแปลสมผสไดถงคำาถามมากมายท

เกดขนจากความเปลยนแปลงทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม

อนสงผลกระทบตอชวตความเปนอยของชาวจน โดยเฉพาะ

คนยากคนจนบรเวณชายขอบของสงคม

จากฝมอของผกำากบและนกแสดง ทำาใหผแปลพยายาม

ตดตามขาวสารเกยวกบจน และพยายามเชอมโยงขาวสาร

เหลานนเขากบ ‘สาร’ ทภาพยนตรเหลานนนำาเสนอ ดวยหวงวา

วนหนงจะสามารถมองเหน ‘ความเปนจน’ ไดรอบดานและมความ

เขาใจเกยวกบมนมากขน

จนสมยใหม: ความรฉบบพกพา เลมนจงเขามาใน

9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

จงหวะทพอเหมาะพอด จากการพจารณา ‘ความเปนสมยใหม’

ของจนอยางรอบดาน ทงในดานการเมอง สงคม เศรษฐกจ และ

วฒนธรรม ทำาใหผแปลมองเหนสายธารของความเปลยนแปลง

และผลกระทบของมนไดชดเจนขน นบตงแตยคราชวงศจวบจน

กระทงพรรคคอมมวนสตจนในปจจบน

หนงสอเลมนเรมตนจากการเดนเขาสความเปนสมยใหม

ของจนในชวงปลายราชวงศชง ซงไมใชเรองงายสำาหรบการ

อธบายความเปนมาดงกลาวแบบยนยอเพอเปนรากฐานสำาหรบ

การศกษาเรยนรในขนตอไป อยางไรกตาม มนกทำาหนาทนนได

อยางรอบดานและครอบคลม โดยการพจารณาจน ณ ปจจบนผาน

บรบททางประวตศาสตรและบรบทในระดบโลก กอนจะอธบายวา

ทำาไมจนสมยใหมจงเปนอยางทมนปรากฏ

โดยภาพรวม หนงสอเลมนตองการเสนอภาพของ

จนทสะทอนมมมองหลกสามเรอง หนง จนเปนสงคมทเปดรบ

อทธพลจากภายนอกเกอบตลอดเวลา สงคมจนจงไมไดแยกตว

โดดเดยว แตมนคอสวนหนงของการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม

ในระดบภมภาคและระดบโลก สอง จนสมยใหมคอสวนผสม

อนซบซอนของประเพณทองถนกบอทธพลจากภายนอก และ

สาม การทำาความเขาใจเกยวกบการพฒนาสจนสมยใหมควร

พจารณาความตอเนอง ความเปลยนแปลง และผลกระทบของ

ความเปลยนแปลงทมตอสงคมและวฒนธรรมโดยรวม โดย

ไมควรพจารณาผานชนชนนำาทางการเมองเพยงเทานน

ดานการเมอง ผเขยนเหนวาทงพรรคชาตนยมและพรรค

คอมมวนสตตางมบทบาทสำาคญบนเสนทางสการเปนสมยใหม

1 0 M o d e r n C h i n a

และเราสามารถมองไดวาการตงรฐบาลพรรคชาตนยมในป 1928

จนกระทงถงปจจบนคอโครงการระยะยาวของการสรางจนให

ทนสมย ซงแนนอนวามนตรงกนขามกบมมมองของผนำาทง

สองฝายทตางกมองฝายตรงขามวาเปนความชวราย

ดานสงคม ผเขยนทำาการสำารวจความเปลยนแปลง

ในสงคมจน เชน ความสมพนธระหวางหญงกบชาย รปแบบ

การถอครองทดน หนาทและพนธสญญาของรฐทมตอประชาชน

เพอชใหเหนวาสงคมจนกาวเดนไปสสมยใหมมากเพยงใด

ดานเศรษฐกจ นอกจากการสบหารองรอยจดกำาเนดของ

การมปฏสมพนธกบระบบเศรษฐกจโลกของจน ผเขยนยงอธบาย

พฒนาการทางเศรษฐกจของจนเพอเชอมโยงสสภาพความ

เปนจรงในปจจบน และชใหเหนถงปญหาทกำาลงเกดขน รวมทง

แรงกดดนทงจากภายในและภายนอกประเทศ

ดานวฒนธรรม ผเขยนใชงานวรรณกรรม ภาพยนตร

รายการโทรทศน รวมทงสถาปตยกรรม เปนภาพสะทอนความ

เคลอนไหวทางภมปญญา การขบเคลอน ‘วฒนธรรมใหม’ รวมทง

การตอสเพอการนำาเสนอความคดความเหน โดยใชรายการ

โทรทศนยอดนยมรายการหนงเปนตวอยางของการประณาม

‘อารยธรรมจนทลาหลงและคบแคบ’ (ในความเหนของคนกลม

หนง)—กอนทมนจะถกหามฉาย

ในฐานะผเรมตนศกษาเรยนร ผแปลเชอวาหนงสอ

เลมนคอรากฐานทดสำาหรบการทำาความเขาใจทมาและทไปของ

สาธารณรฐประชาชนจนในหวงเวลาปจจบน รวมทงการวางกรอบ

การศกษาในแงมมตางๆ ทลกซงขนเปนลำาดบ นอกเหนอจาก

1 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

การศกษาเรยนรเพอรบมอกบอทธพลจากจนในรปแบบตางๆ ท

ทวโลกตางนอมรบและหวนเกรงในเวลาเดยวกน

ผแปลขอขอบคณ คณปานชวา บตราช ทชวยแกไข

และตรวจทานตนฉบบใหอยางละเอยด ขอบคณ คณนลนรตน

พยบไชยกล สำาหรบการชวยถอดเสยงภาษาจนและการดแล

อยางดยงทปกกง เทยนจน และมองโกเลยใน ทงนหากมขอ

ผดพลาดประการใด ถอเปนความรบผดชอบของผแปลแตเพยง

ผเดยว

กตตพงศ สนธสมพนธ

พฤศจกายน 2554

1 2 M o d e r n C h i n a

ผมขอขอบคณทกท�นทสำ�นกพมพมห�วทย�ลยออกซ-

ฟอรดซงมอบหมายความรฉบบพกพาเลมนใหกบผม และคอย

เฝาดมนในทกขนตอนของชวต ขอบคณ มารชา ฟเลยน, ลเซยนา

โอ’ฟลาเฮอรต, เดบอราห พรอทโร และ เจมส ทอมปสน การ

เขยนหนงสอเลมนจำาเปนตองอานหนงสอจำานวนมาก ผมคง

ไมสามารถหาเวลาอานงานเหลานนถาไมไดพกการสอน ซงผม

ไดรบเงนสนบสนนกอนใหญจากรางวลฟลป เลเวอรฮลม โดย

กองทนเลเวอรฮลม การสำารวจพนทในป 2006 เกดขนไดเพราะ

นำาใจจากโครงการแลกเปลยนทางดานสงคมศาสตรระหวาง

สถาบนการศกษาขององกฤษกบจน ผมเปนหนคำาขอบคณตอผ

ไมประสงคออกนามทใหคำาวจารณอนมคณคาทงในขนเคาโครง

และในขนตนฉบบ เพอนรวมงานและเพอนๆ หลายคนมสวน

ชวยเหลอหลากหลายดานสำาหรบการเขยนหนงสอเลมน แตผม

กตตกรรมประก�ศ

1 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ขอเอยชอ เกรแฮม ฮตชงส และ นล ไพเพอร ซงอานตนฉบบ

ดวยความอดทน และใหคำาวจารณสำาหรบทกๆ รางทแสนจะ

ไมเรยบรอย ดวยความเฉลยวฉลาดและความรสกดๆ ทมให

มากมาย ผมไดรบการสนบสนนอยางไมขาดตกบกพรองจาก

พอกบแมของผมและพามนา แคทารนอานและวจารณตนฉบบ

ทงหมด และคอยสนบสนนผมทกอยางจนเกนกวาจะนบไหว

ผมขออทศหนงสอเลมนใหกบเธอ

ร�น� มตเตอร

บทท 1

จนสมยใหมคออะไร

1 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

มนเปนไปไมไดทจะทำาอยางอนนอกจากยอมรบมต

เอกฉนททวา หลงจากชวงเวลาอนยาวนาน ประเทศจน

กไดมาถงจดเปลยนแหงโชคชะตา... การหมนหยามชาว

ตางชาตกลายเปนอดต... แมแตในพนทชนบทหางไกล

เรากไดพบกบจตวญญาณใหม—ผานหลกฐานอนนา

ประหลาดใจ—นนคอ ผคนเกอบทงหมดปรารถนาทจะ

เรยนรภาษาองกฤษ... ดวยเชอวาความรภาษาองกฤษ

คอหนทางสความกาวหนา เปนกญแจไขไปสความรทาง

ดานวทยาศาสตรและศลปะ ปรชญาและนโยบาย ของชาต

ตะวนตก

ก�รประเมนข�งตนม�จ�กหนงสอชอ จนใหม (New China)

ทเขยนโดย ดบเบลย. วาย. ฟลเลอรตน (W. Y. Fullerton) และ

ซ. อ. วลสน (C. E. Wilson) ในทศวรรษท 3 ของยคการ ‘ปฏรป

และเปดประเทศ’ (gaige kaifang – กายเกอ ไคฟาง) ของจน

ในทสด ความจำาเจซำาซากของยคนยมเหมาอนครำาคร—กองทพ

มดคนงานชาวจนขมบขมบปาวรองสโลแกนตอตานเกลยดชง

1 8 M o d e r n C h i n a

จกรวรรดนยม โดยทกคนอยในชดคนงานผาฝายทอสนำาเงน

—กเปดทางใหกบทศนยภาพของประเทศทในเขตเมองเตมไป

ดวยตกระฟา ประเทศซงพนทในเขตชนบทถกเปลยนแปลง

โดยกรรมสทธในทดนรปแบบใหมและแรงงานอพยพทเพมขน

มหาศาล ประเทศซงประชากรตองการจะออกไปเกยวโยงกบโลก

ภายนอก หลงจากแยกตวโดดเดยวอยนานหลายป

ขอสงเกตของฟลเลอรตนและวลสนทวาประเทศจนได

มาถง ‘จดเปลยนแหงโชคชะตา’ และการทประชากรจำานวนมาก

กำาลงเรยนรภาษาองกฤษในฐานะหนทางหนงของการเตมเตม

ความเปลยนแปลงดงกลาว ดเหมอนจะเปนความคดเหนทมเหต

มผลสำาหรบประเทศจน ซงเหนไดชดวาแตกตางอยางมากจาก

ประเทศทเคยถกปกครองโดยประธานเหมาเมอชวอายคนทผาน

มา

อยางไรกตาม ฟลเลอรตนและวลสนไมไดเขยน

ขอสงเกตของพวกเขาบนเครองบน 747 หนงในหลายๆ ลำาของ

สายการบนแอร ไชนา ซงบรรทกผโดยสารหลายพนคนเดนทาง

ไปมาระหวางจนกบตะวนตก กอนจะลงจอดทสนามบนเคนเนด

หรอฮทโทรว พวกเขาเขยนหนงสอเลมดงกลาวเมอหนงศตวรรษ

กอน และเมอมองยอนกลบไป แนวคดเบองหลงชอรองหนงสอ

ของพวกเขาทวา ‘เรองราวของการเดนทางสมยใหม’ (a story

of modern travel) นนเกดขนในหวงเวลาอนนาสะเทอนใจของ

ประวตศาสตรจน คอป 1910

ประเทศจนทพวกเขานำาเสนอนนมชวตชวา กระทงม

ความหวงและมปฏสมพนธกบโลกภายนอกอยางมาก ทวาไมถง

1 9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

หนงปตอมา ราชวงศชงซงเปนราชวงศสดทายทปกครองจน

ในชวงทฟลเลอรตนและวลสนไปเยอนกลมสลาย การปฏวต

ในเดอนตลาคม 1911 ทำาใหหวงเวลาสองพนปของการปกครอง

ในระบอบจกรพรรดเดนทางมาถงจดจบ และเปดทางใหกบ

ระบอบสาธารณรฐ ซงกลมสลายในอกไมถงสสบปตอมา กอนท

สาธารณรฐประชาชนจนจะไดรบการสถาปนา โดยรปแบบของ

มนกมการเปลยนแปลงตลอดหลายสบปทผานมา สำาหรบการ

พยายามใหคำานยามวาจน ‘สมยใหม’ คออะไร นแสดงใหเหน

วาจนตองใชเวลามากเพยงใดในการกำาหนดวสยทศนวาดวย

กระบวนการทำาใหเปนสมยใหมของตนเอง เพอใหเสนทางเดน

นบตงแตตนศตวรรษท 20 ยงคงมความหมายสำาหรบชวงตน

ศตวรรษท 21

จนเปนประเทศทมประชากรมากทสดในโลก คอ 1,300

ลานคน ณ จดเรมตนของศตวรรษท 21 เศรษฐกจจนเตบโตโดย

เฉลยประมาณรอยละ 10 ตอป ในชวงสบปแรกของศตวรรษน

จนพยายามเสาะหาบทบาทของตนในระดบภมภาคและระดบ

โลกดวยการเขาไปมบทบาททางการเมองและเศรษฐกจใน

แอฟรกา ละตนอเมรกา และตะวนออกกลาง อกทงยงเรงจงหวะ

กาวไปสการแสดงตวตนในฐานะสมาชกของชมชนโลกทมความ

รบผดชอบ และการแสดงบทบาทในพนททมปญหา เชน อหราน

และเกาหลเหนอ ซงชาตตะวนตกมบทบาทเพยงเลกนอย กฬา

โอลมปกทปกกงในป 2008 เปนหมดหมายของการ ‘เผยตว’ ของ

จนในฐานะสมาชกของสงคมโลก และเปนจดสงสดของ ‘การกาว

ทะยานโดยสนต’ (peaceful rise) ซงไดรบการวางแผนมาตงแต

2 0 M o d e r n C h i n a

ชวงกลางทศวรรษ 1990 วล ‘การกาวทะยานโดยสนต’ (heping

jueqi – เหอผง เจวยฉ)—ซงเกยวโยงกบนกคดทางการเมองชอ

เจง ปเจยน (Zheng Bijian)—โดยตวมนเองนน นกอดมการณ

ชาวจนคดวาเปนการเผชญหนามากเกนไป และถกแทนทดวย

วล ‘การพฒนาอยางสนต’ (peaceful development) อยางไร

กตาม แนวคดยงคงไมเปลยนแปลง และในทสดจนกไดรบบทบาท

มหาอำานาจในระดบภมภาคและระดบโลกกลบคนมา หลงจากสญ

เสยมนไปในชวงกลางศตวรรษท 19

ไมวาจะไปทไหนในจน คณจะเหนสญลกษณของการ

เปลยนแปลงเสมอ พนทจำานวนมากทางภาคตะวนตกของจน

ถกนำาทวมจากการสรางเขอนสามผา (Three Gorges Dam)

กนแมนำาแยงซ ผทอยอาศยในพนทดงกลาวตองอพยพโยกยาย

เขาไปอยในเขตเมอง พรอมๆ กบการเคลอนหนจากประเพณ

การทำาเกษตรแบบดงเดม ในเขตเมอง ไปต เสรชเอนจนเชอสาย

จน ครอบครองตลาดเหนอเจาตลาดระดบโลกอยางกเกล ภายใต

กฎหมายควบคมอนเขมงวดของจนม ‘พนทสเทา’ ของผลตภณฑ

ทางวฒนธรรม ตงแตภาพยนตรใตดนทวพากษการปฏวต

วฒนธรรมไปจนถงภาพโป การขบถทางวฒนธรรมเสาะหา

หนทางทจะทำาใหมมมองของตนเปนทรบร

ตอนนจนคอนกแสดงหลกบนเวทตลาดโลก เกอบตลอด

ชวงแรกของทศวรรษ 2000 การสงออกทเพมขนอยางรวดเรว

ของจนทำาใหเกดความกงวลขนในสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป

เกยวกบการเกนดลทางการคาของจน ชาตตะวนตกยงกงวล

เกยวกบคาเงนหยวน (หรอเหรนหมนป – RMB) ของจนซงจะ

2 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

มผลตอเงนดอลลาร สำาหรบเรองน สหรฐอเมรกาและฝรงเศส

พยายามอยางหนกในการลอบบใหธนาคารประชาชนแหง

ประเทศจน (People’s Bank of China) เพมคาเงนหยวน การ

เกนดลบญชเดนสะพดของจนยงหมายความวาจนมเงนสดให

ใชจายเพอการลงทนไดทวโลก ตงแตสหรฐอเมรกา แอฟรกา

ไปจนถงรสเซย ในป 2005 บรษทตางๆ ของจนไดซอสนทรพย

ของกลมบรษทรถยนตโรเวอรขององกฤษทลมละลาย ในป 2007

ทนจากจนไดรบขอเสนอใหจายเงนชวยบารเคลย ธนาคาร

ยกษใหญผลประกอบการดขององกฤษ เพอควบรวมกจการของ

เอบเอน-แอมโร คแขงจากเนเธอรแลนด

ภ�พประกอบ 1 แรงงานอพยพผดกฎหมายเปนสงทพบเหนไดทวไปในเขต

กอสรางของจน งานของพวกเขาเปนทมาของเสนขอบฟาอนวจตรกาวลำา

ในเมองตางๆ เชน เซยงไฮและปกกง

2 2 M o d e r n C h i n a

กระนนกตาม จนยงมปญหาความไรสมดลทรนแรงทสด

ครงหนงในประวตศาสตรโลกรอคอยใหชำาระสะสาง ในขณะท

เปนประเทศซงมระบบเศรษฐกจขนาดใหญทเตบโตเรวทสด

ในโลก แตสงคมจนกกลายเปนสงคมทมความเหลอมลำามากทสด

ในโลกเชนกน ถงแมวานโยบายของประเทศจะชวยใหประชากร

หลายลานคนหลดพนจากความยากจน สำาหรบคนจนในเมองและ

ชนบท บรการทางดานสขภาพและการศกษามไวสำาหรบคนทม

เงนเทานน อกทงจนยงถกรมเราดวยวกฤตทางดานสงแวดลอม

และทรพยากร ปญหาไฟดบเปนประจำาทวประเทศทำาใหการผลต

ทางอตสาหกรรมมปญหา

ในระดบโลก ประเทศตองไขวควาหาพลงงานและ

ทรพยากรแรธาต ความเสอมโทรมของสงแวดลอมบงคบให

ผใชจกรยานตองสวมหนากากปองกนควนพษ และเปนสาเหต

ททำาใหโลมาในแมนำาแยงซสญพนธ ในขณะทปญหาโลกรอน

ทวความรนแรงมากขน จนกกลายเปนประเทศทปลอยกาซ

คารบอนไดออกไซดเขาสชนบรรยากาศมากทสดในโลก จนยงคง

รกษาระบอบเผดจการแบบพรรคเดยวและควบคมความเหนตาง

ทางการเมองอยางเขมงวดรนแรง แตกระนนกมการประทวง

นโยบายและการปฏบตของเจาหนาทรฐเกดขนหลายพนครง

ในแตละป ซงจำานวนหนงนำาไปสความรนแรง และการทจรตก

ยงคงลกลามแพรขยาย

จนในชวงเรมตนศตวรรษท 20 กบจนในชวงเรมตน

ศตวรรษท 21 มความแตกตางทสำาคญหลายประการ เมอ

ศตวรรษทแลว จนคอเหยอของลทธจกรวรรดนยมตะวนตกและ

2 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ญปน ประเทศตองตกอยในหวงอนตรายระยะหนง และถกพลง

จากตางแดนผาแยกเหมอนกบผลแตง จนในขณะนนจงเปนรฐ

ทออนแอและเปราะบาง แตจนในวนนแขงแรงมากขน ถงแม

จะมความขดแยงฝงลกและความผดพลาดตางๆ เกดขนกตาม

อยางไรกด จนในวนนกบจนเมอ 100 ปทแลวกมหลายอยาง

ทเหมอนกนจนนาประหลาดใจ นนคอ การเมองทไรเสถยรภาพ

วกฤตทางดานเศรษฐกจและสงคม และความจำาเปนในการคนหา

บทบาทของตนในโลกทถกครอบงำาโดยชาตตะวนตก—ถงแมวา

พลงดงกลาวจะออนแอลงในยคหลงสงครามเยนกตาม

ผนำาจนซงมมมมองอนแนวแนตอประวตศาสตร

ในทศทางทเปนความจรงนอยกวามมมองของชนชนนำาอเมรกน

และสหราชอาณาจกรในชวงไมกปมาน คงจะบอกเชนเดยวกน

วาราชวงศชงซงดเหมอนกำาลงเสอมอำานาจเรมปรบตวสความ

ทนสมยอยางรวดเรวจนนาตนตาตนใจในชวงแรกของศตวรรษ

ท 20 อยางไรกตาม มนกลมสลาย เชนเดยวกบระบอบสวนใหญ

ในชวงสทศวรรษตอมา ความตงใจอนแนวแนของผนำาสาธารณรฐ

ประชาชนจนกคอ ชะตากรรมดงกลาวจะตองไมมวนเกดขนกบ

พวกเขา

เพอทจะเขาใจความกลวและความกงวลเหลานน และ

เพอทจะเขาใจจนภายใตเงอนไขของตวมนเอง เราจะทำาความ

เขาใจจน ณ ปจจบนไดกโดยผานการพจารณาบรบททางประวต-

ศาสตรและบรบทในระดบโลกเทานน และนคอสงทหนงสอเลมน

พยายามจะทำา นนคอ อธบายวาทำาไมจนสมยใหมจงเปนอยางท

มนเปนในทกวนน

2 4 M o d e r n C h i n a

เหนอสงอนใด หนงสอเลมนตองการเสนอภาพของจน

ซงสะทอนมมมองหลกสามเรอง เรองทหนง แทนทจะเปนสงคม

ปด จนเปนสงคมทเปดรบอทธพลจากภายนอกแทบจะตลอด

เวลา เราไมสามารถทำาความเขาวฒนธรรมและสงคม ‘จน’ ได

โดยพจารณาแยกขาดจากโลกภายนอก กลาวอกแบบหนงกคอ

เราไมสามารถจดวางจนในฐานะกรณพเศษของสงคมทแยกตว

โดดเดยว แตมนคอสวนหนงของการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม

ทงในระดบภมภาคและระดบโลก

เรองทสอง เปนเรองงายเกนไปทจะบอกวาจนไดเคลอน

ผาน ‘สมยเกา’ ในอดตมาส ‘สมยใหม’ ในปจจบน ถาจะพดให

ถกตอง จนสมยใหมทเราเหนในทกวนนคอสวนผสมอนซบซอน

ของขนบธรรมเนยมทองถนดงเดมกบอทธพลจากภายนอก ซง

สวนหนงมาจากตะวนตก สงคมไมไดเปลยนในชวขามคนในป

1912 เมอจกรพรรดองคสดทายสละราชสมบต หรอในป 1949

เมอพรรคคอมมวนสตทำาการปฏวต เชนเดยวกบทจนสมยใหม

ในวนนไมไดเหมอนกนในทกแงมมกบในชวงทองคจกรพรรด

ยงอยบนราชบลลงกเมอ 100 หรอ 200 ปกอน

เรองทสาม ความเขาใจของเราเกยวกบการพฒนาส

จนสมยใหมไมควรพจารณาผานบรรดาชนชนนำาทางการเมอง

ในแตละยคและความขดแยงระหวางพวกเขาเพยงเทานน เรา

ควรพจารณาความตอเนอง—เชนเดยวกบความเปลยนแปลง—

ของวธการกาวเขาสยคสมยใหมของจน และผลกระทบของความ

เปลยนแปลงทมตอสงคมและวฒนธรรมโดยรวม

2 5A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

คว�มหม�ยของจนคออะไร

ไมวาจะเมอหลายรอยปกอนหรอในทกวนน คำาถาม

สำาคญกยงคงอย นนคอ จนสมยใหม คอ อะไร เพอไปสคำาตอบ

เราจำาเปนตองใชเวลาเลกนอยสำาหรบการศกษาวเคราะหคำา

สองคำา นนคอ จน และ สมยใหม

‘จน’ ในวนน โดยทวไปเชอมโยงกบสาธารณรฐประชาชน

จน (People’s Republic of China) ซงเปนรฐทกอตงขนเมอป

1949 หลงจากชยชนะของพรรคคอมมวนสตจนภายใตการนำา

ของประธาน เหมา เจอตง (Mao Zedong) รฐแหงนครอบครอง

อาณาเขตเดยวกนกบอาณาจกรจนภายใตการปกครองของ

ราชวงศชง (1644-1911) ราชวงศลำาดบสดทาย ซงไดขยาย

พนทปกครองเพมเตมจากเดมไปทางดานทศตะวนตกและทศ

เหนอ (รฐสมยใหมไมยอมปลอยมอจากทเบต ไมไดอางสทธ

เหนอประเทศมองโกเลยหรอดนแดนในแถบตะวนออกเฉยงเหนอ

ซงครอบครองโดยรสเซยในยคซาร1 และไมไดปกครองไตหวน

ในทางปฏบต)

อยางไรกตาม ความตอเนองทางดานภมศาสตรดงกลาว

ปดซอนความเปนจรงทวารปรางของจนเปลยนแปลงมาตลอด

หลายศตวรรษ และยงคงเปลยนแปลงจนกระทงทกวนน เมอ

ประมาณ 2,500 ปกอน กลมของรฐอสระซงรบพงกนนนตงอย ณ

บรเวณใจกลางของพนททเราเรยกวา ‘จน’ ในปจจบน วรรณกรรม

1 การปกครองในระบอบกษตรยของรสเซย ชวงป 1547-1721 (ผแปล)

2 6 M o d e r n C h i n a

และประวตศาสตรจากหวงเวลานนถกเขาใจวาเปนจน ซงผคนยค

ปจจบนทยอมลำาบากศกษาภาษาจนยคดงเดมสามารถอานเขาใจ

ได นบตงแตป 221 กอนครสตศกราช จกรพรรดและราชวงศ

ในแตละยคไดรวบรวมรฐอสระเหลานนจนกอเกดเปนอารยธรรม

ยคคลาสสกของจน โดยมราชวงศฮน ราชวงศถง ราชวงศซง

ราชวงศหยวน ราชวงศหมง และราชวงศชง เปนสวนหนงใน

นน พวกเขาไดสรางอารยธรรมทเจรญรงเรองทงในดานศลปะ

วรรณกรรม การทต การแพทย และเทคโนโลย

อยางไรกตาม คำาวา ‘จน’ (China) หรอคำาวา จงกวอ

(Zhongguo – ‘อาณาจกรกลาง’ คำาในภาษาจนปจจบนทหมายถง

‘จน’) ไมใชวธทผคนในยคสมยนนคดเกยวกบตนเอง แนวคด

เกยวกบ ‘จน’ ในแบบทเราเขาใจ—ทงในเชงอตลกษณระดบชาต

หรอชาตพนธ—เปนผลผลตของศตวรรษท 19 (คอคำาวา จงกวอ)

ซงเปนทชดเจนวามนเปนความรบรรวมของสงทเราอาจจะ

เรยกวา ‘ความเปนจน’ ทเกดขนในหมคนเหลานน อนยงยนกวา

การกอเกดและดบสลายของราชวงศตางๆ

อตลกษณดงกลาวเกดจากอะไร ผคนสวนใหญผกโยง

ตนเองเขากบการปกครองของราชวงศ เชน ‘ประชาชนของหมง’

หรอ ‘ประชาชนของชง’ แตอะไรทอยเบองหลงถอยคำาดงกลาว

คนคนหนงจะเปน ‘ชาวหมง’ ไดอยางไร

ตลอดหลายศตวรรษทผานมา มคณลกษณะรวม

หลากหลายทดงชมชนซงเรารจกในฐานะ ‘ชาวจน’ เขามาเกยวโยง

กน ในชวงเรมตน สงคมจนหยดนงและเปนสงคมเกษตร ซง

ตรงกนขามกบสงคมชนเผา เชน ชนเผาแมนจ ชนเผามองโกล

2 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

และชนเผาหนวเจน (Jurchen) ทเขามาเกยวของในบางชวง

เวลา และลกษณะเดนในสงคมชวงนน เชน การชลประทาน ก

ยงคงความสำาคญตลอดชวงประวตศาสตรของจน ขนาดของ

ประชากรจนนนใหญโตกวาเพอนบานเสมอมา และอตราการ

เตบโตของจำานวนประชากรภายในเขตแดนกเพมขนตลอดหลาย

ศตวรรษเชนกน ในชวงแรกเรมของจน พนทอนกวางใหญไพศาล

ถกจบจองโดยกลมคนแตกตางหลากหลาย แตนบตงแตป 221

กอนครสตศกราช ภายหลงการรวบอำานาจของราชวงศฉน การ

ปกครองกตกเปนของประชากรกลมทเรารจกในนามของชาวจน

(มกจะเรยกวา ‘ชาวฮน’ หลงจากราชวงศตอมามอำานาจ) แตทำาไม

ชาวจน จงคดวาตนเองคอชาวจน

โดยทวไป อตลกษณทมรวมกนมาจากพธกรรมททำา

รวมกน เปนเวลามากกวา 2,000 ปทสมมตฐานตางๆ เกยวกบ

สงคมและการเมอง—ซงมทมาจากแนวคดของขงจอ นกคด

ในศตวรรษท 6 กอนครสตศกราช—กำาหนดรปแบบการปกครอง

และพฤตกรรมประจำาวน โดยการประยกตบรรทดฐานดงกลาว

ผคนในแตละกลมจงสามารถกลายเปน ‘ประชาชนของราชวงศ’

ได ซงนนกคอชาวจน

บางครงลทธขงจอถกเรยกวาเปนศาสนา แตอนทจรง

มนเปนมากกวาระบบจรยธรรมหรอระบบบรรทดฐาน การเขาไป

เกยวของกบทกซอกมมของชวต และ ความยดหยนและการ

ปรบตวของมนในทกๆ สถานการณ บางครงมนจงเทยบได

กบบทบาทของบรรทดฐานทางศาสนาของชาวยว-ครสเตยน

ในสงคมตะวนตก ซงแมแตผทโตแยงหรอปฏเสธบรรทดฐาน

2 8 M o d e r n C h i n a

เหลานนกยงคงพบวาตนเองอยภายใตอทธพลของมน ไมวาจะ

รตวหรอไมกตาม

ลทธขงจออยบนพนฐานของแนวคดเรองหนาททม

รวมกน การดำารงรกษาโครงสรางลำาดบชนชน ความเชอในเรอง

การพฒนาตนเอง การศกษา การปรบปรงแกไข และเหนอสงอน

ใดคอความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม ลทธขงจอรงเกยจ

ความรนแรงและมแนวโนมดถกการแสวงกำาไร ถงแมจะไมได

ตอตานอยางเดดขาดกตาม สวนแนวคดสงสดคอการมภมปญญา

มากเพยงพอทจะไดเขาสสถานะ ‘ปราชญ’ (sheng – เซง) แต

อยางนอยทสด คนเราควรพยายามทจะเปน จวนจอ (junzi) ซง

สวนใหญมกแปลวา ‘สภาพบรษ’ แตความหมายทดทสดนาจะ

หมายถง ‘วญญชน’ ขงจอมองยอนกลบไปในสมยราชวงศโจว

ซงอาจกลาวไดวาเปน ‘ยคทอง’ ทผานไปเนนนานแลวแมในชวง

ชวตของเขาเอง นอกจากน มนยงเปนยคทกำาหนดมาตรฐาน

อนพงปรารถนา (แตอาจไมสามารถบรรลได) สำาหรบยคปจจบน

ความคดของขงจอไมไดผดขนมาจากอากาศ เขามชวต

อยในยครณรฐ (Warring States) ซงคานยมของยคสมยแหง

ความรนแรงทำาใหเขาตนตระหนก และกระตนใหเขานกถงความ

สงบและเสถยรภาพ

ขงจอไมใชนกคดเพยงคนเดยวทมอทธพลตอจนในชวง

แรกเรม สวนจอ (Xunzi) เชอวามนษยมความชวรายเปนพนฐาน

ซงตางจากขงจอและเมงจอ (Mencius) ทเชอในธรรมชาตอน

ดงามของมนษย สวน หาน เฟยจอ (Han Feizi) ไปไกลกวา

นน เขายนยนวามใชหลกจรยธรรม แตมเพยงระบบกฎหมายท

2 9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

เขมงวดและบทลงโทษอนรนแรงเทานนทจะสามารถควบคม

ไมใหมนษยทำาในสงผด

ชวงเวลาน (ศตวรรษท 5 กอนครสตศกราช) เปนหนง

ในชวงทเกดวกฤตรนแรงทสดในดนแดนซงเรารจกในปจจบนวา

ประเทศจน แตทนาประหลาดกคอ มนกลบนำามาซงความรงเรอง

ทางดานวฒนธรรมและการศกษาหาความรทไมมยคสมยใด

เทยบได เชนเดยวกบวกฤตทเกดขนในศตวรรษท 5 กอน

ครสตศกราชทกรซ อนนำาไปสการแสดงออกทมลกษณะเฉพาะ

ของบทละครและปรชญา

อยางไรกตาม ถงแมจะเปนยคสมยทภมปญญาเบงบาน

ทสด แตกมเพยงความคดของขงจอทไดรบการยอมรบในแวดวง

การปกครองของจน แมวาแนวคดของเขาจะถกปรบประยกต—

และบอยครงกแทบไมเหลอเคาเดม—โดยนกปกครองและนกคด

ทศกษาขอเขยนของเขามาอยางตอเนองยาวนานหลายศตวรรษ

แตตลอดชวงเวลานน สมมตฐานจากลทธขงจอกยงคงดำารงอย

จนในยคกอนสมยใหมมแนวคดทชดเจนเรองความ

แตกตางระหวางตนเองกบคนกลมอน ซงเหตผลสำาคญเปนเพราะ

การถกโจมตจากเพอนบานและการโจมตเพอนบานทเกดขน

เปนประจำา ในชวงเวลาระหวางสองราชวงศทยงใหญทสดของ

จน—ราชวงศหยวนและราชวงศชง—ประเทศแหงนถกปกครอง

โดยชนชาตอน (มองโกลและแมนจ ตามลำาดบ) อยางไรกตาม

การฟนสภาพอยางนาประหลาดใจของระบบรฐของจนกสงผล

ใหผปกครองเหลานนตองปรบตวเขากบบรรทดฐานทางดาน

การปกครองของจน ซงทำาใหผรกรานเหลานนแตกตางจาก

จกรวรรดนยมตะวนตกทไมไดทำาอะไรแบบนน

3 0 M o d e r n C h i n a

ภ�พประกอบ 2 หญงมฐานะชาวจนในชวงตนศตวรรษท 20 เธอสวมใสเสอผา

ราคาแพงและมดเทา

3 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

แตกระนน การประสานกลมกลนกไมไดครอบคลม

ทงหมด ระบอบอภชนาธปไตย (aristocracy) ของราชวงศชง

ยงคงดำารงระบบอนซบซอนของอตลกษณของชนชนนำาชาว

แมนจตลอดหลายศตวรรษทพวกเขาอยในอำานาจ ชาวแมนจใช

‘สญลกษณกองธง’ เปนสญลกษณของแตละองคกร (การแบง

กลมมพนฐานมาจากกองทพของชนเผาในอดต) และผหญงชาว

แมนจจะไมมดเทา แตเหนอสงอนใด พธการและสมมตฐานตางๆ

จากหลกจรยธรรมและบรรทดฐานของขงจอกยงคงครอบคลมทง

สงคม และจนในยคราชวงศชงคอสงคมแบบจน ไมใชสงคมของ

ชาวแมนจ

ศตวรรษท 19 คอจดเปลยนครงสำาคญสำาหรบทศนะท

ชาวจนมตอตนเอง เปนเวลายาวนานหลายศตวรรษทอาณาจกร

แหงนนยามตนเองดวยคำาวา เทยนเซย (tianxia) ซงตามตว

อกษรและในเชงบทกวหมายถง ‘ทกอยางอยใตสวรรค’ สงน

ไมไดหมายความวาชาวจนในยคกอนสมยใหมไมตระหนกวา

ยงมผนดนและผคนทไมไดเปนของพวกเขา พวกเขารแนนอน

วาม แตอาณาจกรไดรวบรวมกลมคนทสำาคญไวหมดแลว และ

เขตแดนของมนกยดหยน ถงแมจะไมยดหยนเตมทกตาม [การ

ลงนามในสนธสญญาเนอรชนสก (Nerchinsk) เมอป 1689

เปนการกำาหนดเขตแดนในปจจบนระหวางจนกบรสเซย ซง

เปนทชดเจนวาราชวงศชงไมไดปราศจากการรบรเรองเขตแดน]

การมาถงของลทธจกรวรรดนยมตะวนตกบงคบใหจน

ตองคดถงตนเองในฐานะทเปนสวนหนงของ ระบบ นานาชาต

เปนครงแรก การมาถงของความคดทางการเมองจากยโรปนำา

3 2 M o d e r n C h i n a

แนวคดเรองรฐชาตมาสจน และชาวจนจำานวนมากจำาตองยอมรบ

ความจรงทวาจนยคเกาไดจากไปแลว พรอมๆ กบความจำาเปน

ในการยนยนพนทของจนยคใหมในลำาดบชนของมวลประเทศ

อนเปนความพยายามทยงคงอยจนทกวนน

อยางไรกตาม สาธารณรฐประชาชนจนในยคใหมกไมได

ประกอบดวยทกสรรพสงของจนหรอเปนโลกของจน ไตหวนเสนอ

วสยทศนทเปนทางเลอก มชวตชวา และเปนประชาธปไตย ของ

สงทเรยกวา ‘วฒนธรรมจน’ เชนเดยวกบฮองกง ดงนน ชาวจน

ซงกระจดกระจายอยตามทตางๆ หรอ ‘ชาวจนโพนทะเล’ จงม

อทธพลตอสงคมอยางสงคโปรและชมชนชาวจนซงตงอยในทก

ทวปทวโลก

จนคอผนแผนดนใหญ ไมไดเปนเพยงแคประเทศ มน

คอชดอตลกษณซงบางกเหมอนกน บางกตางกน และบางก

ขดแยงกน—สมยใหม ขงจอ อำานาจเบดเสรจ ประชาธปไตย

เสร และการควบคม—เหนอสงอนใด จนคอคำานามพหพจน

สมยใหมคออะไร

โดยทวไป ‘สมยใหม’ ถกใชในฐานะคำายอของ ‘เมอ

ไมนานมาน’ ดงนน การศกษาเกยวกบจน ‘สมยใหม’ จะเกยวของ

กบประวตศาสตรของมนตลอดชวงศตวรรษทผานมาหรอนาน

กวานนเลกนอย อยางไรกตาม หนงสอเลมนจะใชคำานยามท

เฉพาะเจาะจงมากขนของ ‘สมยใหม’ เพราะการทำาเชนนนจะ

สามารถไปถงหวใจของคำาถามทใหญทสดซงยงคงเผชญหนากบ

3 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

จนในทกวนน นนคอคำาถามทวา สงคมและวฒนธรรมจะมรปแบบ

อยางไร และอะไรคอสงทวาดฝนไว

อนดบแรก มหนทางทแนนอนจำานวนหนงทจะ ไม คด

เกยวกบจน ‘สมยใหม’ หากเราพยายามจะนยามเสนทางการ

เปลยนแปลงของจนนบตงแตศตวรรษท 19 มนเปนไปไดทเรา

จะตกลงไปในหนงในสองคำาอธบายซงเปนทรบรในวงกวางมาก

เกนไป

คำาอธบายแรกเปนทรบรกนทวไปตงแตชวอายคน

ทแลวเมอครงเหมายงมอำานาจ และดเหมอนวาจนไดเปลยน

ระบบการเมองและสงคมของตนอยางสมบรณ คำาอธบายนเกด

ขนหลงจากคำาประกาศเรอง ‘จนใหม’ ของพรรคคอมมวนสตจน

(Chinese Communist Party: CCP) (ดงทขอความเรมตนของ

บทนแสดงใหเหน นนกคอ นไมใชครงแรกและครงสดทายของ

การใชคำาวา ‘จนใหม’) ซงจนเกา ‘ศกดนา’ ‘ประเพณ’ และจน

แบบ ‘กงอาณานคม’—อนเปนโลกทเตมไปดวยความโหดราย

ลำาดบชนชนทางสงคม การมดเทา การทารณกรรม และความ

ยากจน—ถกปดกวาดออกไปในทสด เพอเปดทางใหกบความ

เทาเทยม อตสาหกรรม และความเปนธรรม

คำาอธบายทสองเปนทรบรกนทวไปในชวงตนศตวรรษ

ท 20—แตถกแบนไประยะหนงภายหลงป 1949 —และยงคง

แพรหลายจนกระทงทกวนน คำาอธบายนบอกวาจนไมได

เปลยนแปลงในสาระสำาคญ กระทงบคคลสำาคญอยางเหมาและ

เตง เสยวผง (Deng Xiaoping – ผนำาการปฏรปในทศวรรษ 1980)

ทแมจะหมคลมดวยความเชอในลทธคอมมวนสมและการเมอง

3 4 M o d e r n C h i n a

ของมวลชน แตแทจรงแลวกไมตางจาก ‘จกรพรรด’ ในเขตชนบท

ของจนทกวนน ความเชอในสงเหนอธรรมชาตทมมาแตดงเดม

ศาสนา (เชน ลทธฝาหลนกงซงถกพรรคคอมมวนสตสงแบน) และ

ลำาดบชนชน ยงคงมความสำาคญสงสดไมตางจากเมอหลายรอยป

กอน เหนอสงอนใด สงคมจนยงคงอยภายใตอทธพลของขงจอ

และความเชอในเรองชนชน โดยมแผนปายคำาวาคอมมวนสต

แขวนไวเบองบน

มมมองทงสองแบบดงกลาวเปนสงทผด จนเปนสงคม

สมยใหมอยางสมบรณ เพยงแตรปแบบของการแสดงความเปน

สมยใหมนนไมสามารถแยกขาดจากอทธพลของมรดกทสงตอ

มาจากยคกอนสมยใหมได (คำาทเหมาะสมกวาคอ ‘ประเพณ’)

แตกระนนกไมไดหมายความวาอทธพลจากยคกอนสมยใหม

จะปกหลกมนคงไมแปรเปลยน เนองจากจนพบกบความ

เปลยนแปลงขนานใหญตลอดระยะเวลาหลายรอยป ไลมาตงแต

การพฒนาระบบราชการ วทยาศาสตร และเทคโนโลย (การคดคน

ดนปน นาฬกา และเขมทศ) ระบบเศรษฐกจแบบเกงกำาไรอยาง

เขมขน (นบตงแตป 1000 เปนตนมา) และวฒนธรรมทางศาสนา

ทผสมผสานกนอยางหลากหลาย

การพฒนาทเหมอนกนในหลายดานของยโรปกบจน

ในชวงป 1000 ถงราวป 1800 ไมควรปดบงความจรงทวา

อาณาจกรจนและในชวงตนของยโรปสมยใหมมความ แตกตาง

กนอยางมากในดานสมมตฐานและกรอบความคด การพฒนา

ความเปนสมยใหมในโลกตะวนตกไดรบการสนบสนนจากชด

คำายนยน—ซงจำานวนมากยงคงมอทธพลในทกวนน—เกยวกบ

3 5A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

องคกรของสงคม ทสำาคญทสดคอแนวคดเกยวกบ ‘ความ

กาวหนา’ ในฐานะพลงขบเคลอนกจกรรมของมนษย นกปรชญา

อยาง เรอเน เดสการตส (René Descartes) และ เกออรก

วลเฮลม ฟรดรค เฮเกล (Georg Wilhelm Friedrich Hegel)

เหนวาความเปนสมยใหมมทมาจากความมเหตผล (rational-

ity) และอนตวทยา (teleology)2—อนเปนเรองเลาทครอบคลม

ทกสง—ซงบงชวาโลกกำาลงเคลอนไปในทศทางทดขน ความ

กาวหนาดงกลาวถกขบเคลอนจากหลายอยาง หนงในนนคอ

แนวคดทวาการเปลยนแปลงอยางมพลงและสรางสรรคเปน

สงทดโดยตวมนเอง สงคมกอนสมยใหมมกจะกลววาพลงของ

การเปลยนแปลงจะนำาไปสการทำาลายลาง แตกรอบความคด

สมยใหมใหการตอนรบมน

กลาวอยางเฉพาะเจาะจงกคอ การยอมรบและความ

กระตอรอรนตอความกาวหนาทแสดงใหเหนผานความเจรญ

เตบโตทางเศรษฐกจ กอนจะตามมาดวยความเจรญเตบโตทาง

ดานอตสาหกรรม ไดกลายมาเปนศนยกลางการพฒนาของ

สงคมสมยใหม โดยเฉพาะอยางยงการถอกำาเนดของยคเรอง

ปญญา (Enlightenment) ในศตวรรษท 18 ซงแนวคดเรองความ

มเหตผล ความสามารถในการเลอก และการตดสนใจในทศทาง

ทคาดการณไดหรอเปนวทยาศาสตร กลายเปนสวนสำาคญในการ

จดระเบยบสงคมสมยใหม

ความเปนสมยใหมเปลยนแปลงไปตามความคดท

สมาชกในสงคมมตอตนเอง สงคมเปนเรองทางโลก ความเปน

2 ทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลของการกระทำา (ผแปล)

3 6 M o d e r n C h i n a

สมยใหมไมจำาเปนตองเปนศตรกบศาสนา แตศาสนาถกจำากด

อยในพนทใดพนทหนงในสงคมมากกวาการแทรกซมไปทว

ปจเจกบคคลทมความสามารถในการใชเหตผลคอศนยกลางของ

โลกสมยใหมในปจจบน ในเวลาเดยวกน จดเชอมตอทางดาน

ประเพณระหวางบคคลกบชมชนในวงกวางกถกทำาลาย สงคม

สมยใหมไมสนบสนนการจดแบงสถานะและเสรภาพตามระบบ

ศกดนาแบบเกา และทำาลายมนเพอความเทาเทยม หรอเพอเปน

ตวอยางของสงคมทปราศจากชนชน

เหนอสงอนใด สงคมสวนใหญเปนสงคมสมยใหม

เนองจากพวกเขาเขาใจตนเองในลกษณะนน การตระหนกร

ในตนเอง (‘การบรรลซงปญญา’) คอสาระสำาคญของความเปน

สมยใหมและอตลกษณซงงอกเงยมาจากมน เชน ความเปนชาต

สงนทำาใหตะวนตกแตกตางอยางมากกบพนทอนในโลกทางดาน

คานยม ‘สมยใหม’

จนเปนตวอยางทแสดงใหเหนวาประวตศาสตรอน

ยาวนานหลายพนปมสวนเกยวของกบสมมตฐานของความเปน

สมยใหมกอนทจะไดรบอทธพลจากตะวนตกเนนนาน จนใช

ระบบการสอบคดเลอกเพอเขารบราชการตงแตศตวรรษท 10

ซงชดเจนวาเปนแนวทางทมเหตมผลและมระเบยบสำาหรบการ

พยายามเลอกชนชนนำาทางอำานาจ ขณะทในเวลานนสวนใหญ

ในยโรปใชคำาสงจากศาสนาและการบบบงคบดวยกำาลงสำาหรบ

การทำาหนาทดงกลาว พรอมกนนน จนกเรมพฒนาระบบ

เศรษฐกจแบบคาขายทรวมศนยและทรงพลง ดวยการปลกพช

เพอขายแทนการปลกไวกนเอง ดงนนจงชดเจนวาแงมมของ

3 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

‘ความเปนสมยใหม’ จำานวนมากปรากฏใหเหนในจนกอนและ

ชดเจนกวาในยโรป

หนงในองคประกอบทมพลงของความคดสมยใหม

ในยโรปคอความสามารถในการยนกรานแนวคดทวาจดกำาเนด

และการกอรางของมนแตกตางอยางชดเจนจากสงคมอนๆ

สาเหตสวนหนงมาจากความปรารถนาทจะสรางความแตกตาง

อยางลกซงระหวางการเมองของยโรปตะวนตกกบสงคมอนๆ

โดยเฉพาะในศตวรรษท 19 ซงแนวคดเรองจกรวรรดนยมกาว

ขนมามบทบาท นอกจากนน คณลกษณะของความเปนสมยใหม

โดยเฉพาะการตระหนกรในตนเองและความรสกรวมของการ

ตอตานลำาดบชนชน กถกดงออกมาจากประเพณดงเดมทาง

ศาสนา ซงการเกดและการเกดใหมคอสงสำาคญ

แมจะเปนทชดเจนวาศาสนาครสตเปนหนงในทมาของ

แนวคดดงกลาว (นอกจากนยงเปนพนฐานทางวฒนธรรมของ

อนตวทยาในเรองความกาวหนา ซงเปนสาระสำาคญของความ

เปนสมยใหมแบบคลาสสก) แตแนวคดเรองการรแจงและการ

ตระหนกรในตนเองนนปรากฏขนกอนในฐานะสวนหนงของ

แนวคดในศาสนาพทธ และหลายศตวรรษตอมากถกพฒนาขน

ในอกแนวทางหนงภายใตนยามของศาสนาอสลาม กรอบคด

วาดวยความเปนสมยใหมทยดถอยโรปเปนศนยกลางอยาง

เขมขนนนยากทจะยอมรบวามนมทมาจากวฒนธรรมอนหลาก

หลาย แตถงอยางไรมนกเปนเชนนน

ไมแตกตางกน จนในชวงกอนกลางศตวรรษท 19 ก

ไมไดมสมมตฐานหลกบางขอเกยวกบการกอเกดของชนชนนำา

3 8 M o d e r n C h i n a

รวมกบยโรปในชวงศตวรรษท 16-19 ในชวงเวลานน จนยง

ไมไดพฒนาความเคลอนไหวทางการเมองอนทรงพลงซงเชอ

ในการทำาลายลำาดบชนชน ในโลกของขงจอ ผคนในคำากลาวทวา

‘สทะเลลวนพนองกน’ อาจเปน ‘พนอง’ กนได แต ‘มนษยแตละ

คน’ ไมเทาเทยมกน

นกคดชาวจนไมไดเนนดานดของการเปนปจเจกใน

ฐานะดานตรงขามกบความเปนสวนรวม ถงแมจะมแนวคดท

ชดเจนเกยวกบการพฒนาตวเองไปสการเปน ‘วญญชน’ หรอ

‘ปราชญ’ เชนเดยวกบทไมไดมแนวคดเชงอนตวทยาในเรอง

ความกาวหนาเปนศนยกลางของวธการมองโลกของพวกเขา

ประวตศาสตรคอการพยายามยอนกลบไปสยคทองในสมย

ราชวงศโจวและแนวทางของบรรพบรษ จนในยคกอนสมยใหม

ไดพฒนาเทคโนโลยและการปกครองทกาวหนาอยางมาก โดย

เนนความสำาคญของแบบอยางในอดตและความมระเบยบ แทน

การสรรเสรญนวตกรรมและการเปลยนแปลงทมพลงสรางสรรค

โดยตวมนเอง

สำาหรบการขยายตวทางเศรษฐกจ แมอาจจะเกนเลยไป

หากกลาววาแนวคดแบบขงจอนนไมยอมรบการคาทกรปแบบ

(ราชวงศหมงและราชวงศชงมองเรองการจดสรรทพกอาศย

อนสะดวกสบายของรฐดวยแนวคดเชงพาณชย) แตมนกทำาให

มโนทศนเรองการขยายตวทางเศรษฐกจซงเปนสงทดโดยตว

มนเองนนไมไดเปนศนยกลางของกรอบความคดของจนในยค

กอนสมยใหม ดงเชนทมนเปนรปแบบของความเปนสมยใหมซง

เกดขนในยโรป

3 9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

สมมตฐานเหลานแสดงใหเหนความแตกตางอยาง

สนเชงกบประสบการณของจนในชวงเวลารวมสมย นบตงแต

ชวงตนศตวรรษท 20 เปนอยางนอย รฐบาลจนและนกคดชนนำา

ไดยอมรบหลกการสวนใหญของความเปนสมยใหม แมกระทง

ในชวงการตอตานลทธจกรวรรดนยมจากตะวนตกและญปน

อยางรนแรง ซงเปนการพยายามนำาหลกการดงกลาวเขามา

ในจน ดงทเราจะไดเหนตอไป (บทท 2 และ 3) วาทงรฐบาล

คอมมวนสตและชาตนยมซงปกครองจนในศตวรรษท 20 ตาง

ประกาศวาจนกำาลงกาวเดนไปสอนาคต ซงวฒนธรรมใหมและ

มพลงสรางสรรคเปนสงจำาเปน อกทงชนชนในสงคมจำาเปนตอง

ถกทำาลาย ไมใชดำารงไว

และในขณะทความสงบเรยบรอยเปนเรองสำาคญ การ

ขยายตวทางเศรษฐกจจงเปนหนทางเดยวในการทำาใหจนรำารวย

และแขงแรง ตวอยางทชดเจนทสดกคอ ผนำาจนมสมมตฐานของ

สมยใหมทรนแรงและไมประนประนอมยงกวาผนำาในยคเดยวกน

ของอนเดยและญปนในชวงตนศตวรรษท 20 ดงทจะกลาวถงใน

บทท 3 ‘ขบวนการ 4 พฤษภาคม’ ในทศวรรษ 1910 แสดงใหเหน

ถงความกระตอรอรนในการปฏเสธแนวคดของขงจอในอดตอยาง

เบดเสรจเดดขาดยงกวาการปฏเสธสงคมในอดตของผนำาอนเดย

อยาง มหาตมะ คานธ (Mahatma Gandhi)

ทวาในเวลาเดยวกนกมองคประกอบในจนตนาการ

สำาหรบการตามหาความเปนสมยใหม ความเปนสมยใหมนน

เปลยนแปลงไปเรอยๆ และมโนทศนตางๆ ของจนตอความเปน

สมยใหมกเปลยนแปลงเชนกน ความเปนสมยใหมของกลม ‘ผ

4 0 M o d e r n C h i n a

สรางความเขมแขงใหตนเอง’ (self-strengthener) ทพยายาม

ประยกตใชเทคโนโลยของตะวนตกในชวงปลายราชวงศชง ไม

เหมอนกบความเปนสมยใหมของกลมหวกาวหนาทประกาศ

‘วฒนธรรมใหม’ ในทศวรรษ 1910 และแตกตางกบความเปน

สมยใหมของทงกลมนกชาตนยมและผรวมขบวนการคอมมวนสต

ซงมเปาหมายแรกอยทการคนหาอตลกษณสมยใหมทมนคง

สำาหรบรฐและประชาชนชาวจน กระทงในทกวนน คำาถามทวา

จนสมยใหมมหนาตาเปนอยางไรกยงคงเคลอนไหวเปลยนแปลง

ในเวลาเดยวกน ความเขมแขงทเพงเรมตนของจนกทำาใหจน

อยในตำาแหนงทไดเปรยบกวาในอดต สำาหรบการเสนอมมมอง

เกยวกบความเปนสมยใหมในแบบของตนยอนกลบเขาไปในโลก

แหงคำานยามของความเปนสมยใหมซงขยายกวางออกไปเรอยๆ

ดวยขอยกเวนเพยงไมกขอ ทกกลมทขบเคยวแยงชงกน

เพอเปนฝายกำาหนดอนาคตของจนในศตวรรษท 20 ลวนเปนกลม

‘สมยใหม’ ซงไมใชเพยงแคในความรสกของการเปนผ ‘มาใหม’

เทานน แตเปนการปฏเสธหรอการประยกตบรรทดฐานของขงจอ

ในอดต และการนอมรบบรรทดฐานชดใหมทมาจากภายนอก

โดยนำามาปรบใชในทศทางททำาให ‘จน’ กบ ‘สมยใหม’ อยรวมกน

ได แมจะดเหมอนวาทงสองคำาเปนสงตรงขามกน

ถงแมวาพวกเขาจะผดคำาพดนบครงไมถวน แตผ

ปกครองจนในศตวรรษท 20 และ 21 ไดพยายามสรางรฐชาตท

ประชาชนมความเทาเทยมกนและตระหนกรในตนเอง ซงนคอ

เปาหมายอนชดแจงของสมยใหม เนอหาทเหลอของหนงสอ

เลมนจะเปนการพยายามประเมนวาพวกเขาประสบความสำาเรจ

แคไหนกบเปาหมายดงกลาว