Embed Size (px)
DESCRIPTION
ჟურნალი ,,National Geographic საქართველო", თებერვალი 2016. ,,ექსპონატებით ისტორიის მოყოლა მუზეუმებისთვის მიღებულფორმატს წარმოადგენს. მეც გადავწყვიტე საქართველოსეროვნული მუზეუმის კოლექციებში დაცული ნივთებით მომეთხრო თქვენთვის ჩვენი ქვეყნის ისტორია უძველესი გეოლოგიური ეპოქებიდან დაწყებული, თანამედროვეობამდე. მინდა გაგაცნოთ ის ფაქტები, რომელთაც მუზეუმის დამთვალიერებელი ვერც საგამოფენ ეტიკეტზე ამოიკითხავს და ვერც საინფორმაციო დაფაზე. ამიტომ, 2016 წლის განმავლობაში, „National Geographic საქართველოს" საშუალებით გიამბობთ რომელიმე ერთი ექსპონატის ისტორიის, მისი სამეცნიერო მნიშვნელობისა და აღმომჩენი მეცნიერებისშესახებ." დავით ლორთქიფანიძე
Citation preview
26 national geo graphic • თებერვალი 2016
პალეოანთროპოლოგიდავითლორთქიფანიძესაქართველოსეროვნულიმუზეუმისგენერალურიდირექტორია.მასNationalGeographicთანმრავალიწლისთანამშრომლობააკავშირებსდაიგიჩვენიქართულიგამოცემისსამეცნიეროსაბჭოსთავმჯდომარეა.
ავტორი:დავით ლორთქიფანიძე
უდაბნოპითეკიექ ს პო ნა ტე ბით ის ტო რი ის მო ყო ლა მუ ზე უ მე ბის თ ვის მი ღე ბულ ფორ მატს წარ მო ად გენს. მეც გა დავ წყ ვი ტე სა ქარ თ ვე ლოს ეროვ ნუ ლი მუ ზე უ მის კო ლექ ცი ე ბში და ცუ ლი ნივ თე ბით მო მეთხ რო თქვენ თ ვის ჩვე ნი ქვეყ ნის ის ტო რია უძ ვე ლე სი გე ო ლო გი უ რი ეპო ქე ბი დან დაწყებუ ლი, თა ნა მედ რო ვე ო ბამ დე. მინ და გა გაც ნოთ ის ფაქ ტე ბი, რო მელთაც მუ ზე უ მის დამ თ ვა ლი ე რე ბე ლი ვერც სა გა მო ფე ნო ეტი კეტ ზე ამო ი კითხავს და ვერც სა ინ ფორ მა ციო და ფა ზე. ამი ტომ, 2016 წლის გან მავ ლო ბა ში, „National Geographic სა ქარ თ ვე ლოს~ სა შუ ა ლე ბით გი ამ ბობთ რო მე ლი მე ერ თი ექ ს პო ნა ტის ის ტო რი ის, მი სი სა მეც ნი ე რო მნიშ ვ ნე ლო ბი სა და აღ მომ ჩე ნი მეც ნი ე რე ბის შე სა ხებ.
1939 წელს, და ვით გა რე ჯას უდაბ ნო ში სა მეც ნი ე რო ექ ს პე დი ცია მუშა ობ და. ნა სა დი ლევს, ნარ ჩე ნე ბის ალა გე ბი სას, ახალ გაზ რ და მეც ნი ერმა, ეკა ტე რი ნე (კატო) გა ბაშ ვილ მა სა ეჭ ვო ძვა ლი შე ნიშ ნა, ხო ლო მის მა ხელ მ ძღ ვა ნელ მა, ცნო ბილ მა პა ლე ონ ტო ლოგ მა ბურ ჩაკ აბ რა მო ვიჩ მა, თა ვი სი გა მოც დი ლი თვა ლის წყა ლო ბით მყის ვე გან საზღ ვ რა, რომ ეს პრი მა ტის ზე და ყბის ფრაგ მენ ტი უნ და ყო ფი ლი ყო ორი კბი ლით.
ეკა ტე რი ნე გა ბაშ ვი ლი სა და ბურ ჩაკ აბ რა მო ვი ჩის ერ თობ ლი ვი სტა ტი ით სა მეც ნი ე რო ლი ტე რა ტუ რა ში აღ ნიშ ნუ ლი ნა მარ ხი უდაბნო პი თე კის სა ხე ლით გახ და ცნო ბი ლი, ხო ლო საბ ჭო თა პრე სა მას მო იხ სე ნი ებ და, რო გორც სსრკის (!) ტე რი ტო რი ა ზე მცხოვ რე ბი უძვე ლე სი ადა მი ა ნის მსგავს მა ი მუნს. არა ვინ იცო და, ზუს ტად რა ადგი ლას აღ მოჩ ნ და უდაბ ნო პი თე კი – ქალ ბა ტონ კა ტოს ამ თე მა ზე სა უ ბა რი არ უყ ვარ და.
რო დე საც მუ ზე უმ ში იმ გან ყო ფი ლე ბის ხელ ძღ ვა ნე ლი გავ ხ ვ დი, სა დაც ქალ ბა ტო ნი კა ტო მუ შა ობ და, ამ აღ მო ჩე ნი დან 60 წე ლი იყო გა სუ ლი. უდაბ ნო პი თე კის მი მართ კი ჩე მი ინ ტე რე სი – ძა ლი ან დი დი. პირ და პირ მი ვე დი და ვუთხა რი, რომ მას კვლე ვის ახა ლი პერ ს პექ ტივა ეძ ლე ო და, ამის თ ვის კი და ვით გა რე ჯა ში წას ვ ლა და იმ ად გი ლის გან საზღ ვ რა იყო სა ჭი რო, სა დაც კბი ლე ბი იპო ვა.
უნ და გე ნა ხათ, რა მარ ჯ ვედ და დი ო და ქალ ბა ტო ნი კა ტო უდაბ ნოს პა პა ნა ქე ბა ში; ზუს ტად გვაჩ ვე ნა ად გი ლი, სა დაც ნა ხე ვარ სა უ კუ ნე ზე მე ტი ხნის წინ, უდაბ ნო პი თე კის ზე და ყბის ნა წი ლი აღ მო ა ჩი ნა.
ქალ ბა ტო ნი კა ტო დი დი ავ ტო რი ტე ტით სარ გებ ლობ და ჩემს უცხოელ კო ლე გებს შო რის. ერ თი ცნო ბი ლი ეს პა ნე ლი პა ლე ონ ტო ლო გი მას აგა ტა კრის ტის გმი რის სა ხელს – მის მარპლს – ეძახ და. პენ სი აზე გას ვ ლის შემ დე გაც, თა ნამ შ რომ ლე ბი სამ სა ხურ ში რა მეს რომ ვერ იპო ვიდ ნენ, ქალ ბა ტონ კა ტოს სახ ლ ში ურე კავ დ ნენ და ისიც ამა თუ
იმ მა სა ლის ზუსტ ად გილ სამ ყო ფელს ეუბ ნე ბო და. ეკა ტე რი ნე გა ბაშ ვილი 97 წლის ასაკ ში გარ და იც ვა ლა და, შე იძ ლე ბა ით ქ ვას, სი ცოცხ ლის ბო ლომ დე არ შე უწყ ვე ტია მუ შა ო ბა.
ჩვე ნი პირ ვე ლი ერ თობ ლი ვი გას ვ ლა კი, იმ ახა ლი ექ ს პე დი ცი ე ბი სა და აღ მო ჩე ნე ბის სა ფუძ ვე ლი გახ და, დღე საც რომ გრძელ დე ბა.
ალ ბათ გა ინ ტე რე სებთ, თუ რა სა მეც ნი ე რო მნიშ ვნ ე ლო ბი საა „უდაბნოპითეკი~.
სხვა დას ხ ვა ლა ბო რა ტო რი უ ლი კვლე ვე ბით და ვად გი ნეთ, რომ ნამარ ხის გე ო ლო გი უ რი ასა კი და ახ ლო ე ბით 8,5 მი ლი ონ წელს ით ვ ლის. ახალ მო ნა ცე მებ ზე დაყ რ დ ნო ბით, ჩემს უფ როს კო ლე გებ თან, ლეო გა ბუ ნი ა სა და აბე სა ლომ ვე კუ ას თან ერ თად თა ვი დან შე ვის წავ ლეთ მა სა ლა და მი ვე დით დას კ ვ ნამ დე, რომ უდაბ ნოს პრი მა ტის ზე და ყბის ორი კბი ლი, რო მელ საც ჩვენ მი ერ ნა პოვ ნი ახა ლი კბი ლიც მი ე მა ტა, დრი ო პი თე კე ბის ჯგუ ფის წარ მო მად გე ნელს ეკუთ ვ ნო და.
გრაფიკა:პალეოარტისტიმაურისიოანტონისმიერრეკონსტრუირებულიუდაბნოპითეკი.ლაბორატორიულიკვლევებითდადგინდა,რომგარეჯშიაღმოჩენილიდრიოპითეკისკბილები8,5მლნ.წლისაა.
ფო ტო (კბილები): მი რი ან კი ლა ძე; (გარეჯი) გიორგი ბუხაიძე
ფერნანდო ხავიერ ურკიხო
28 national geo graphic • თებერვალი 2016
დრი ო პი თე კი უმაღ ლეს მა ი მუ ნებ ში – ჰო მი ნოი დებ ში შე მა ვა ლი გა და შე ნე ბუ ლი ჯგუ ფი ა, რომელ საც მეც ნი ერ თა უმე ტე სო ბა თა ნა მედ რო ვე ორან გუ ტან ებ თან აახ ლო ვებს. დრი ო პი თე კე ბის უმე ტე სო ბა, ძი რი თა დად, ევ რო პა შია აღ მო ჩე ნილი, ხო ლო მათ შო რის უძ ვე ლე სის ასა კი და ახლო ე ბით 12 მი ლი ო ნი წლი თაა გან საზღ ვ რუ ლი. დრი ო პი თე კე ბის საცხოვ რე ბე ლი გა რე მო ხა სი ათდე ბო და სუბ ტ რო პი კუ ლი ტყე ე ბით, ტე ნი ა ნი ჰავი თა და ნაკ ლე ბად გა მო ხა ტუ ლი სე ზო ნუ რო ბით.
ამ ჯგუ ფის გა და შე ნე ბა ემ თხ ვე ვა ე.წ. ვალე ზი ურ კრი ზისს, რო მე ლიც 99,5 მი ლი ო ნი წლის წინ ევ რო პა ში მოხ და და არი დი ზა ცი ის მკვეთრ ზრდა ში (თბილი, ზო მი ე რი ტყე ე ბის შეც ვ ლა უფ რო სე ზო ნუ რი და ღია ბი ო ტო პით) გა მო ი ხა ტა, რა მაც ტყის ბი ნა და რი პრი მა ტე ბის ამოწყ დო მა გა მო იწ ვი ა.
უდაბ ნო პი თეკს გან სა კუთ რე ბულ მნიშ ვნე ლობას ანი ჭებს ის ფაქ ტიც, რომ იგი დრი ო პი თე კების ყვე ლა ზე გვი ან დე ლი წარ მო მად გე ნე ლია და, ამას თან, ჯგუ ფის აღ მო სავ ლე თით უფ რო ფარ თო გავ რ ცე ლე ბა ზე მი უ თი თებს. აღ სა ნიშ ნა ვია ისიც, რომ იგი მორ ფო ლო გი უ რად უფ რო უახ ლოვ დე ბა და სავ ლურ ევ რო პულ პრი მა ტებს, ვიდ რე ტე რიტო რი უ ლად ახ ლოს, თურ ქეთ სა და სა ბერ ძ ნეთ ში ნა პოვნ ჰო მი ნო ი დებს.
და ვით გა რე ჯას უდაბ ნოს მა ი მუ ნი ყვე ლა ზე გვი ან დე ლია დღემ დე ცნო ბილ დრი ო პი თე კებს შო რის. ის ჩვენ თან 1 მი ლი ო ნი წლით მეტ ხანს შე მორ ჩა, რის მი ზე ზა დაც კავ კა სი ის ბუ ნე ბის მრა ვალ ფე როვ ნე ბა შეგ ვიძ ლია მი ვიჩ ნი ოთ. კერ ძოდ, აქ არ სე ბუ ლი საკ ვე ბი რე სურ სე ბის სიმრავ ლე (განსაკუთრებით ხის ნა ყო ფე ბი). უდაბნოს ძუ ძუმ წო ვარ თა ფა უ ნის შე მად გენ ლო ბა და ნა პოვ ნი ხე ე ბის ნაშ თე ბი, ასე ვე, ჰო მი ნო ი დის კბი ლე ბის თხე ლი ემა ლი სა ფუძ ველს გვაძ ლევს ვი ვა რა უ დოთ, რომ უდაბ ნო პი თე კის ეპო ქა ში, გარე ჯას მი და მო ებ ში ღია სივ რ ცე ებ თან ერ თად ტყის უბ ნე ბიც უნ და ყო ფი ლი ყო გავ რ ცე ლე ბული, სა დაც უდაბ ნო პი თეკ თან ერ თად ჰი პა რიო ნე ბი, აფ თ რე ბი, მარ ტორ ქე ბი, ჟი რა ფე ბი და ან ტი ლო პე ბი ბი ნად რობ დ ნენ. შე სა ბა მი სად, და ვით გა რე ჯას 8,5 მი ლი ო ნი წლის წი ნან დე ლი ლან დ შაფ ტი სრუ ლი ად გან ს ხ ვავ დე ბო და დღეს არ სე ბუ ლი უდაბ ნოს გან. j
დავითგარეჯასდღევანდელიუდაბნოსლანდშაფტისრულიადგანსხვავდება8,5მილიონიწლისწინაქარსებულისუბტროპიკულიეკოსისტემისგან,სადაცტენიანიჰავადანაკლებადგამოხატულისეზონურობაიყოგამეფებული.
ფო ტო: გიორგი ბუხაიძე
