KaradenizAraştırmaları•Bahar2012•Sayı33•147‐180

BİRMODERNYÖNETİMTEKNİĞİOLARAKALGILAMAYÖNETİMİVEİÇGÜVENLİKHİZMETLERİ

MehmetAkifÖzer

ÖzetAlgılamayönetimidahaçokfaydasağlayanvebelirsizliğidahaaz

olan bilgileri sağlayabilmek için dış dünyadan veri akışını kontrol et‐mekvegeliştirmekanlamınagelenvesonyıllardaoldukçapopülerhalegelmişyenibiryönetimtekniğidir.YöntemABDsiyasikararlarınınül‐kedevetümdünyakamuoyundabenimsenmesiiçinkullanılanbirtek‐nikolarakilkkezABDSavunmaBakanlığıiçindekibirimlercekullanıl‐mıştır.Buçalışmadaböylesineönemliolanveönemidehergeçengünartan algılama yönetimi ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır. Bu çerçe‐vede; algı, algılama,algılamasürecigibikavramlar incelenecek, sonraalgılamayönetimi‐örgütyönetimiilişkisi,kamudiplomasisi,halklailiş‐kilervepropagandakonularıelealınacaktır.ButeorikbilgilerTürkiyeözelinde, güvenlik sektöründe bu yöntemden nasıl yararlanabileceğikonusundakimodeldenememizezeminoluşturacaktır.

AnahtarKelimeler:Algılama,ÖrgütYönetimi,KamuDiplomasisi,Halklaİlişkiler,Propaganda.

AbstractPerceptionManagement is a newmanagementmethod that be‐

cameverypopularinrecentyearsanditmeanstocontroldataflowingfrom outside for supplying informationwhich are imperceptible andmorebenefical.Thismethod isusedfirst inUnitedStates,MinistryofNationalDefense,asanewmethod forbeingadoptedtopublicabautUnitedStatespoliticaldecisions inthestatesandintheworld. Inthisstudy, perceptionmanagement as importantmanagementmethod inthesedayswillbetakenup.Inthiscontext,perception,perceptionpro‐cess, perception management – organization management relation,publicdiplomacy,publicrelations,propagandasubjectswillbeevalua‐ted. These theoretical informations will help us about formin a newmodelforsecuritysector.

KeyWords:Perception,OrganizationManagement,PublicDiplo‐macy,PublicRelations,Propaganda.

Doç.Dr.,GaziÜn.İİBFKamuYönetimiBölümüÖğretimÜyesi.ozer@gazi.edu.tr.

MehmetAkifÖzer

148

GİRİŞAlgılamayönetimidahaçokfaydasağlayanvebelirsizliğidahaazolanbilgi‐lerisağlayabilmekiçindışdünyadanveriakışınıkontroletmekvegeliştir‐mek anlamına gelen ve son yıllarda oldukça popüler hale gelmiş yeni biryönetimtekniğidir.

YöntemABDsiyasikararlarınınülkedevetümdünyakamuoyundabe‐nimsenmesiiçinkullanılanbirteknikolarakilkkezABDSavunmaBakanlığıiçindekibirimlercekullanılmıştır.

Buçalışmadaböylesineönemliolanveönemidehergeçengünartanalgılamayönetimiayrıntılıbirşekildeelealınacaktır.Bununiçinöncekav‐ramsalçerçevebaşlığıaltında,algı,algılama,algılamasürecigibikavramlarincelenecek,sonraalgılamayönetimi‐örgütyönetimiilişkisi,kamudiploma‐sisi,halklailişkilervepropagandakonularıayrıntılıbirşekildeanalizedile‐cektir.ÇalışmanınsonkısmındaTürkiyeözelinde,içgüvenlikhizmetlerindebuyöntemdennasılyararlanabileceğikonusundabirdeğerlendirmeyapıl‐mayaçalışılacaktır.

KAVRAMSALÇERÇEVEAlgınınsözlükanlamı,nesneldünyayıduyularyoluylaöznelbilinceaktarmaolarakbelirtilmektedir.Algı terimi,dilimizdede,Batıdillerindedeolduğugibi almak kökünden türetilmiştir. Batı dillerindeki perception terimi ise,Hint‐Avrupadilgrubununalmakanlamındakikapkökündengelmektedir.

Algınınenkısatanımıolannesneldünyayıduyularyoluylaöznelbilin‐ce aktarma, bir anlamda bizi gerçekliğe götürmektedir. Algılar gerçektir,çünküinsanlaronlarainanırlar(Saydam,2005/a:38).Yanialgılarnasılyo‐rumladığımız,neye inandığımızvenasıldavrandığımız sonucuoluşur.De‐ğer yaratırlar yada eksiltirler. Genelleştirilirler ya da sorunları çözerler.Gücümüzalgılarımızdankaynaklanır.Onuniçinbirçokpsikologuninandığıgibialgılamagerçekliktir(Stupak,2000:253).Bununyanındaalgıbirbelir‐tidir,kişiseldirvebireyseldir(Bijoor,2003:2).Denemeveöğrenmeyoluylaortayaçıkarlar(Stupak,2006:235).

Birinsanınbellibiryöndeeylemegeçebilmesiiçinönkoşul,oinsanınoyöndebiralternatifinvarlığınıbilmesivebubilgiyialgılamasıdır(Saydam,2005/a:69).Budurumbizi,algınınbiyolojikbirunsurolarakdışdünyadanyapılan uyarımların fiziksel duyumlar şeklinde zihinde birleştirilmesi(Ronnie,Johanson,Xiong,2006:1)şeklindekitanımınagötürmektedir.

İnsanlarıhareketegeçirenvehareketlerininyönlerinibelirleyen,onla‐rındüşünceleri,umutları,inançlarıkısacaarzuları,ihtiyaçlarıvekorkuları‐dır.İnsanlarınfaaliyetleri,bireylerinarzu,inanç,ihtiyaçvehattakorkuları‐na göre de yönetilmektedir. Bu saydığımız güç ve kuvvetlerin bileşkesi,kişinin psikolojik çabalarını bir amaca ulaşmak üzere organize etmekte,onlaradevamlılıkvedinamiklikkazandırmaktadır(Eren,1993:316).Bura‐

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

149

daalgılamabireyinoandayaşamaktaolduğubirdeneyimi,geçimdeneyim‐lerin birikimleriyle birlikte özümleyecek yeni bir bilişsel bütüne ulaşmasışeklindedüşünülmektedir.Algılamavedeğerlemeolaraknitelenenvehemgönderici,hemdealıcıiçinsözkonusuolanbuunsur,kişilerinkendilerineçevrelerindenulaşanbilgi, fikir,duyguvemesajlarıalgılamavedeğerlemebiçimleriileilgilidir.

Algılamayıduyumsalbirbilgilenmeolaraktanımladığımızdabeşduyuorganımız aracılığıyla duyma, tatma, görme, koklama, dokunma duyularıyardımı ile dış dünyadan bilgi edinmeyi kastetmiş oluyoruz (Saydam,2005/a:69).

Buradaalgılamadeneyselvezihinselalgılamaolarak ikibiçimdekar‐şımızaçıkmaktadır.Deneyselalgılamalar,görme,dokunma,işitme,tatmavekoklamayoluyla algıladıklarımız; zihinsel algılamalar ise altıncı hissimizleyanibirkonuhakkındavarolanfikirlerimizaracılığıylaalgıladıklarımızdır(Stupak, 2000:253). Birinci algılamayı sayısal, fiziksel vemaddi özelliklermeydana getirirken, ikincisini oluşturmak ve elde etmek daha zordur. Zi‐hinsel algılamaları sağlamak için karşı tarafın algılamasındaki sınırları veengelleribilmekvemesajıbuçerçeveleregörevermekgereklidir.Kesinlikleunutulmamasıgereken,davranışbiçimleriniakılvemantıktançokduygula‐rınyönettiğidir(Saydam,2005/a:89).

Yaşamımızda temel olarak iki dünya bulunmaktadır. Birincisi bilinenbilgilerdendiğeriisebilinmeyenbilgilerdenoluşmaktadır.Dolayısıylayöne‐tilemeyen fikirler bunların farklılığının bir sonucu olarak oluşmaktadır.Bizimbakışaçımızda faaliyetlerimizinçıktılarınıgörebilmek içinhaberdarolunangörüşlerioluşturmakmaksadıileinsanlarınalgılarınıyönetmekbirzorunlulukolmaktadır(McDonough,1998:1).

Esasındaorganizmanınkendi içortamındanve içindeyaşadığıdışor‐tamlardan haberdar olmasını sağlayan süreçler bilinç olgusunu meydanagetirmektedir.Busüreçler,yukardabelirttiğimizbilinmeyenbilgilercedoğ‐rudan gözlemlenemeyendavranışlarla ortaya çıkmaktadır. Bunun zihinselsüreçlerine eksperiyans denilmektedir. Günümüzde eksperiyansların bir‐birleriyle iletişimindekiolaylar tamolarakbilinemiyor.Bunudadavranış‐lardakideğişmelerlekontrolederiz.Busüreçlerihafızaveöğrenmeproses‐leriylebirliktedüşünmekgerekiyor(Evliyaoğlu,1987:127).

Genel olarak algı, dış dünyanın duyumlarla gelen imgesinin bilinçtegerçekleşentasarımıolarakbelirtilmektedir.Nesnelerduyuyukardabelirt‐tiğimizgibiorganlarınıetkilemekte,buetki isebilinceaktarılmaktadır.Nevarkialgı,arıduyumlardan,ansalbirişlevigerektirmesiyleayrılmaktadır.

Örneğingörmeduyumuz,her ikigözümüzdeveçeşitliplânlardabeli‐renikiağaçimgesigetirir.Buikiağaçimgesiansalbirişlevletekleşir.Tek‐leşenbuimgeye,bellektebirikeneslialgılardangerekliolanlardaçağrışımyoluyla eklendikten sonra ağaç algısı gerçekleşmiş olur. Özellikle görme,

MehmetAkifÖzer

150

işitme ve dokunma duyuları insanın bilincine kavram ve düşünce yapımıiçinalgısalgereçlertaşırlar.

Tarihselsüreçtealgılamasadeceduyuların,veyaayniradikalbakışaçı‐sıylasadeceaklınürünüsaymıştır.Oysaalgıduyusal‐ansalbir işlevdir.BualandaotoritekabuledilenAlmandüşünürüLeibniz'egöredealgı,bilinçdı‐şı bir işlevdir.Gerçek anlamında, öznenin, kendisinindışındaolanı almasıdemektir. Bununla beraber ruhbilimciler ruhsal edimlerle ilgili olarak, dışalgıyakarşıbirdeiçalgıdanbahsetmektedirler(FelsefeSözlüğü,2005:1).

Bu sınıflandırmanın yanında algılama ile ilgili olarak oldukça zenginbirkavramkümesi bulunmaktadır.Ruhbilimdebirdeneğinbellibirsüre‐den birbirinden ayrılabilen tepkiler gösterebildiği çevrenin tümüne algıalanı,algınınbeyindegerçekleştiğisüreyealgısüresi,algınınparçalarıara‐sındaki ilişkilerdenoluşan yapıya algısal yapı, çeşitli nesnelerin bir bütünolarak yada bir nesnenin özelliklerine ayrılmaksızın algılanmasına algısalbirlik,duyularla gelen algısal gereçlerinbütünlenmesineve anlamlandırıl‐masınaalgılaştırma,sesiletimininbozulmasındandoğansağırlığaalgılamasağırlığı, algılayaraköğrenmeyealgısalöğrenmevebellibirörneğeuygunolarakalgılamaeğiliminealgısalkurgudenmektedir(Başkayavd.;2003:1).

Literatürde algı ile ilişkili görülendiğer bir kavramdaparadigmadır.Kavram algı süreci, seçici algı ve algıda organizasyon kavramları ile açık‐lanmaktadır.Dahaöncedebelirttiğimizgibi algı, duyusal verilerinanlam‐landırılmasısürecidir.Algılayanınihtiyaçları,güdüleriaçısındanhazıroluşuvealgılanannesneninözellikleriseçicialgılamadaetkilifaktörlerdir.

Algılamasüreciaktiftir.Algılayannesnelerigelişigüzeldeğilbirdüzeniçindealgılar.Algılamasürecisadecefizikselçevreninalgılanmasıilesınırlıdeğildir. Sosyal olayların algılanmasında da aynı süreçler söz konusudur(Başkayavd.;2003:1).

Paradigma kavramı, algılama, yorumlama ve bilme süreçleriyle ilgilitüm etkenlerin yarattığı örgütlü ve dinamik düşünsel sistemdir. Para‐digmayakarşılık "algıdüzeneği" teriminindekullanılabilir.Paradigmabirtür harita ve belirli durumlarda nasıl davranılması gerektiğine ilişkin birtemel kalıptır. Gerçek durumlara uygun paradigmaları belirlemek ise ol‐dukçazordur.

Paradigmanın içini dolduran algısal süreçler, nesnel uyaranların al‐gılanmasınıiçerenfizyolojiksüreçlerivebununsonucuoluşanbilişselgirdi‐lerin yorumlanması, anlamlandırılması gibi işlemleri kapsayan bilişsel sü‐reçleri içeren iki aşamalı bir yapı göstermektedir (Başkaya vd.; 2003:1).Böylelikle algı‐biliş sürecinde insan mekanla ilişki kurduğunda öncelikleonun en somut boyutuna ulaşmakta ve bu somutluk deneyimle soyutlaş‐maktadır.Fizyolojiksüreçiçindekisübjektifolgularherkesiçingenellenebi‐lirken,bilişsel süreç içindeki sübjektifolgularçokdahakişiselözellikgös‐termektedir(Başkayavd.;2003:1).

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

151

Algılamabirfarkınavarma,farkınavarılma,bilgisetimiziçindeyerbu‐larakyakıştırmavesözkonusuolguyunitelvenicelolarakyargılayıpdeğer‐lemesürecidir(Kaynak,1990:63).Butanımaynızamandaalgılamanınsaltduyularabağlı fizyolojikbir süreçolmadığını, duyularınmerkezi sinir sis‐temineelektro‐kimyasalyollailettiklerienerjikotalarındanibaretolanme‐sajların,yapısalbirbiçimdeanlamlandırılmasısüreciolduğunugöstermek‐tedir.Duyusalmesajlarınanlamıözümsenebiliyorsaalgılamaoluşmaktadır(Tolanvd.,1985:83).Algılamaoluştuktansonraisedavranışıntemelbelir‐leyicisi olan motivlerin oluşumunda rolü olan dürtü, güdü, gereksinme,istekgibialtetmenlerbirincilolarakduygusalalgılamasüreçleriileoluşum‐larınıtamamlamaktavefonksiyonelhalegelmektedir(Kaynak,1990:64).

Algılamaduyular aracığıyla varlığı anlaşılanbirtakımnesnelerin belliilişkisistemleriiçineoturtularakanlamlandırılmalarısüreciolarakkarşımı‐zaçıkmaktadır.Buanlamlandırma ise,bireyinnesnelerdenduyusalolarakgelen verilerle, verilerin kaynağı olan nesneler arasında zihinsel bir ilintikurulmasıyla gerçekleşir. Böylece algılanan yani anlamlandırılan nesnebireyin evreni ile ilişkilerin şeması içinde bir yere oturtulur (Tolan vd.,1985:90).

Algılamaduyularlagelenparçasalverileredeğil,bunlararasındakibü‐tünsel ilişkilerin yapılaşmasına bağlı olarak gerçekleşmektedir. Örneğinmasayıilkbakıştatümüylealgılayamayız.Ancakzamanlamasaileilgilidörtbacaklı, veya yuvarlık gibi nitelendirmeler yaparak masayı bütünsel birimgeolarakalgılarız.

Algılamavebellekarasındadabir ilişkibulunmaktadır.Bellekbeyninbirçok değişik bölgesindeki sinir hücrelerine, bu hücrelerin birbirleriylebuluştuğukavşaknoktalarınadağılmışdurumdadır.Hücrelerinbirbirleriylebağlantı biçimi, gerektiğinde depolanan bilginin kolayca bilince sunulabil‐mesinisağlamakta,ayrıcaalgılarınbellektedebiraradagruplaşmasınıdo‐layısıyla,anımsanmakistenenözgülbilgikırıntısıylabirlikteonabağlıbilgi‐lerindeçağrışımyoluylaanımsanabilmesinikolaylaştırmaktadır(Tolanvd.,1985:84).

Algıladığımıznesneninalgılanmışdünyamızın,çevremizdefizikivarlı‐ğasahipşeyleredüzenliamakarmaşıkbirbağımlılığıolduğugibi,aynıza‐mandao sıra oradabulunmayannesne ve olaylarla da bağımlı olduğubi‐linmektedir.Dünyayışöyleyadaböylealgılamamız,duyularımızlagerçektealgıladığımıznesnelerkadarhafıza,söylentivefantezilerindebirürünüdür.Toplumsaldavranışınişleyişinikavrayabilmekiçinbütünalgıların,anıların,fantezilerinnasılbirleştiklerini,nasılbirbütünlüğekavuştuklarınıyadaoandasahipolunantanımayapılarıhalinegelmekiçinnasılörgütlendiklerinibilmekgerekmektedir(Krech‐Crutchfield,1967:88).

Daha önce de belirttiğimiz gibi algılama, duyu organları aracılığıylagerçekleşmektedir. Görme olayı ışığın fizik uyarıları, gözün optik yapısıaracığıylabuyapıiçindebulunansinirlerinuyarılmalarısonucubeyineileti‐

MehmetAkifÖzer

152

lerek(Kaynak,1990:65)gerçekleşmektedir.Buradaalgılamabiyolojikola‐rakgöziçisiniruçlarınınışıktarafındanuyarılmasısonucusağlanır.

Duyma sürecinde ise biyolojik olarak dış kulak kepçesinde toplânantitreşimlerinkulakzarınayansıtılması,kulakzarınındayenidentitreşerekkendine iletilen titreşimleri kulak kemikçikleri aracılığı ile beyine gidenişitmeduyususinirlerinin içkulağayansıtması sözkonusudur. Sesin,bey‐ninilgilimerkezitarafındanalgılanmasıeşanlıolarakpsikolojikalgılamaveyorumlamasüreçlerinidebaşlatmaktadır(Kaynak,1990:68).

Algılama süreçlerini temel olarak görme ve işitme duyuları oluştu‐rurken, tat alma, koku alma, dokunma, basınç duyarlılığı, acı ve ısı du‐yarlılığıdahernekadaralgılamaalanlarıdaralsada,bireyseldavranışayönvermektedirler(Kaynak,1990:68‐71).

Görüldüğügibialgılamabeşduyumuzuneşanlıdevreyegirmesiileenetkinbiçimdegerçekleşmektedir.Algıladığımızbirolgudiğerindenayrıisealışmamışolduğumuza illüzyon,normaldışı algılamalara isehalusinasyondenilmektedir(Kaynak,1990:72).

Algılama sürecinde çeşitli klasikleşmişdeğişmezlikler sözkonusudur.Genelde tanımadığımız şeyleri uzaktan gördüğümüzde, onları geneldeperspektifbüyüklüğündeveyauzlaşmabüyüklüğündealgılamaeğilimivar‐dır.Sözkonusunesneleryakınageldikçebüyürveanlaşılırolur.Ancakta‐nıdıkbirinsanınyüzüyaklaştıkçairileşmez.Hepaynıbiçimveiriliktealgı‐lanır. Tanıdığımız şeylerde algılama nesnenin doğal iriliğine bağlıdır. Budurumaalgılamadabüyüklükdeğişmezliğidenilmektedir.

Algılamadabiçimdeğişmezliğindeisenesneleringöründüklerigibide‐ğil(birkapınındikdörtgenolması)bildiğimizşekliilealgılanması(ogörün‐tüdikdörtgendeğilbirkapıdır)sözkonusudur.

Algılamada renk değişmezliği ile de karşılaşılabilinmektedir. Gün ışı‐ğında görüp algılanan nesne rengiyle birlikte belleğimize yerleşir. Dahasonraonesneyikaranlıktabilegörsekonunrengibelleğimizdedir.Budu‐ruma benzeyen diğer bir değişmezlik olan beyazlık değişmezliğinde isebeyazrenkparlaklığınınaydınlıktavegölgede izlendiğindeaynıkalmasın‐danhareketedilmektedir.Tambeyazolan ikiayrıbeyazkağıtsayfası,birigölgeyediğeriiseışığakonduğundakarşıdanaynıbeyazlıktafarkedilecek‐lerdir.

Algılama sürecinde ayrıca nesneler anımsandığında hep son görülendurumlarıveyerleriiledüşünülmektedir(Kaynak,1990:73‐76).Budurumadaalgılamadayerdeğişmezidenilmektedir.

Bunların yanında algılama sürecini etkileyen çeşitli unsurlar da bu‐lunmaktadır.Bunlardanbasmakalıpyargı,birkitle,toplum,ulusyadaben‐zeribirsosyalbirimiçintanınmışveyayılmışgurupözelliklerininososyalbirim ile birlikte düşünülen bir kişiye da aynenmal edilmesidir (Kaynak,

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

153

1990:82). Bu durum algılama sürecini olumlu ya da olumsuz etkileyebil‐mektedir.

Haleetkisidenilenbirdurumdaalgılamasürecinifarklışekillerdeetki‐leyebilmektedir.Buradagrupsalözelliklerindenkişiyeözgüyakıştırmade‐ğil de, kişisel bir özellikten giderek genel bir değerlendirme yapmak sözkonusudur.Örneğinişedevamıdüzenliolanbireyinperformansınınyüksekolacağının düşünülmesi gibi. (Kaynak, 1990:82). Bu duruma, bireylerinalgılamalarında önemli hatalara yol açacağından çok dikkat edilmesi ge‐rekmektedir.

Algılama ile ilgili kavramsal çerçeveyi incelerken algısal örgütlenmekavramını da açıklığa kavuşturmak gerekmektedir. Algısal örgütlenmede,kişilergeneldebirrengi,sesiyadaışığı,geometrikbirgörüntüyütekolarakalgılamazlar.Bunlarıgeneldeörgütlenmiş,kendi içindebirdüzenvebiçimiçindealgılanır.Ayrıcakişininalgılamayatkınlığıdaalgılanacakvarlıklarıngiderekkişi veolayları bir bütünedönüştürerekyadaörgütleyerek algıla‐mayayöneliktir(Kaynak,1990:77).

Algısalörgütlenmeninenyaygıngözlenebilirolanışekilvezeminebağ‐lıolarakgelişenidir.Bizgerçektebirkitap,mektupgibiyazılıyadabasılıbirşeyokuduğumuzdakağıtüzerindebirtakımşekilleriörgütleriz,sözcüklerivecümleleritüretiriz(Kaynak,1990:79).

Algısalörgütlenmedeikincibirolguda,kişininalgılamayakonunesne‐leri gruplayarak fark edilebilir bir bütüne dönüştürmek istemesidir (Kay‐nak,1990:79).

Algılamada bireysel yönelim bütünü saptayıp onu algılamaya yöne‐liktir. Algılamada ancak sürekliliği olan olgular, örnekler, ilişkiler algı‐lanmaktadır.Kişivenesnelerinbirbirineyakınolmalarıdaonlarınbirliktebir bütün olarak algılanmalarına yol açar. Bunun yanında benzer yapıdabulunankişi, nesneve varlıklarbirlikte algılanmayayatkındırlar (Kaynak,1990:80‐81)

Algılamaileilgililiteratürebaktığımızdasosyalalgılamadaönemlibirkavramolarakkarşımızaçıkmaktadır.Sosyalalgılamadabirbireyindiğerbireylerialgılayışbiçimisözkonusuolmaktadır.Sosyalalgılamalarönyargı‐lıveyanıltıcıbirişleyişgösterdiklerindenkişiseltutumvedavranışlardadasaptırılmaveyanılgılıyönelimlersözkonusuolabilmektedir.

Burada algılayan kişinin özellikleri oldukça önemlidir. Kişinin ken‐disiniiyianlamışolmasıbaşkalarınıdadoğruolarakanlayabilmesinikolay‐laştırır.Bireyinsahipolduğukişiliközellikleribireyindiğerkişilerioözel‐likler doğrultusunda algılamasını etkiler. Kendini anlayıp kabul edebilenkişi,diğerlerinideanlayıpkabuledebilecektir(Kaynak,1990:82)

Tüm bunların yanında algılanan kişinin özellikleri de önemlidir. Al‐gılanacak kişinin mevkii, diğer kişilerin onu algılama biçimini çok etkile‐yecektir.Algılanacakbireyinözellikleribellikategorilere(statüverol)ayrı‐

MehmetAkifÖzer

154

lır. Böylece algılama süreci basitleştirilmeye çalışılır. Algılanacak kişiningörünürniteliklerionunalgılanışınıönemliölçüdeetkiler.

Algılamasürecindeetkinolankültürelyapıdaçokönemlidir.Dahaön‐cedebelirttiğimizgibi algılamaduyumları anlamşemaları içineoturtmakdemektir.Anlamlartümötekietkenlerbiryanabırakılsadasimgesistemle‐ri,özellikledilaracılığıylabilinceyansıyandüşüncelerdir.Simgelerledüşü‐nür,düşündüklerimizi simgelerlebaşkalarına iletiriz (Tolanvd.,1985:90).Toplumsalkonum,bireyinsınıfsalyeridealgılamayıetkilemektehattayan‐lışalgısalyargılarayolaçabilmektedir.Herkültürduyumsalverilerikendi‐negörebirşemayauygunbiçimdeanlamlaradönüştürmektedir(Tolanvd.,1985:92).

Algılamayıetkileyennedenlerinbaşındaetkiliuyarı ilekarşılaşmadanöncekidönemde,konu ile ilgili yaşamdeneylerininbulunupbulunmamasıgelmektedir. Organizmanın, o andaki ile daha önce karşılaşıp karşılaşma‐ması,organizmanıoankialgılamasınıetkiler,yanialgılamayıkolaylaştırır.Aynı uyarı ile karşılaşma sıklığı artarsa, bireyin bu uyarıya karşı tepkidebulunmasıhemhızlanmaktahemdeherkarşılaşmadaaynıbiçimdetepkidebulunmaktadır.

Bazendebazıuyarılarlakarşılaşmanınsayıcaartmışolması,buuyarı‐ya karşı aynı biçimde tepkide bulunma olasılığını artırmamakta, aksineazaltmaktadır.Artmabaşlamışsauyarıkarşısındabirçeşitöğrenmebaşla‐mıştır.Bunatepkidebulunmaalışkanlığıdenir.Reklamlardakitekrarsayısıbubakımdandeğerlendirilmelidir.Reklamsatışısağlar,çokreklamiseçoksatışısağlar(Saydam,2005/b:409).Enbaştagereksizgibigörülentekrar‐larreklamkonusundabirandahayatibirönemkazanabilmektedir.

ALGILAMAVEÖRGÜTYÖNETİMİYukarda da belirttiğimiz gibi örgüt yönetiminde oldukça önemli olan algıkavramı, kişilerin çevreleriyle ilgili uyarıyı duyma, organize etme, anlamavedeğerlemesüreciolarakdeğerlendirilmektedir.Algı,duyuorganlarındangelenverilerin(bilgi,uyarı)organizeedilmesiveonlaraanlamverilmesiileilgilisüreciifadeetmektedir.Kişilerduyuorganlarıkanalıylabinlerceuyarıalmaktadır.Buuyarılardanbazıları,hemenhemenhiçdikkatealınmamakta,geri kalanı ise kişilerin zihninde sınıflanarak, daha önceki tecrübelerle vebilgiileilişkikurulmakta,bunlaradeğişenölçülerdeönematfedilmektedir.

Buradaalgılamasüreci,kişilerinsahipolduklarıdeğeryargıları, amaçve hedefleri, ihtiyaçları, içinde yetiştikleri kültürel ortam, bilgileri hisleri,geçmişteki tecrübeleri ve hatta biyolojik ve fiziksel özellikleri gibi bir çoketmentarafındanetkilenmektedir.Dolayısıylaaynıuyarı,farklıkişilertara‐fındandeğişikşekillerdealgılanmaktadır(Eren,2001:397).

Algılamasürecindegönderici,göndereceğimesajımeydanagetirirken,kendisineulaşanbilgilerikullanmakta,bunlarıkendiamaç,değeryargısıve

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

155

anlayışı doğrultusunda belirli kodlara (yazılı,metin, konuşma gibi) çevir‐mektedir. Yani hermesaj, göndericinin algılama sürecinin bir sonucu ola‐caktır.Dolayısıilebualgılamasüreci,birçeşitfiltrerolüoynayacaktır.Bireyherşeyideğilgörmekistediğinigörecekveanlamakistediğinianlayacaktır(Eren,2001:397).

Bu durum,mesajı gönderen için olduğu kadar alan için de söz konu‐sudur. Alıcı da, kendi algılama ve değerleme sürecini etkileyen etmenlerebağlıolarak,mesajınbirkısmınıbelkihiçdikkatealmayacak,yadadiğerbirdeyimlemesaja gönderenin verdiğinden daha değişik bir önem ve anlamverecektir. Yani haberleşme kanalından gelenmesaj, alıcının süzgecindengeçerekdeğerlendirilecektir.Mesajıçözenalıcıda,onunkapsadığısembol‐lere kendi algılama sürecine göre bir değer ve anlam verecektir (Eren,2001:397).

Örgütyönetimindeyukardabelirtilenalgılamasürecibüyükönemta‐şımaktadır.Örgütlerdeözellikleemirvetalimatlardakieksiklikler,algılamasürecini devreye sokmaktadır. Üst mesajı astının geri kalanı anlayacağınıdüşünerekeksikyollarsahaberitamolarakarayacakolanastiyiveyakötübiryorumagidecek,amabuyorumiletilenmesajapekuygunolmayacaktır(Eren, 2001:399). Dolayısıyla da bu aşamada örgütte algılama farklılıkla‐rındankaynaklananörgütselçatışmalarortayaçıkacaktır.

Literatürdealgılamafarklılıklarındankaynaklananörgütselçatışmalarşuşekildebelirtilmektedir:

a)Bilgi edinmeve göndermede farklılıklar: İşbölümüveuzmanlaşmamal ve hizmet üretiminde verimliliğin sağlanmasında modern örgütlerintemelözelliliğinioluştururlar.Çünküherörgütselbirimözelbir işlevesa‐hiptirvesadecekendifaaliyetlerineuygungelenbazıbilgileriörgütesağlar‐lar.Ayrıcaherbiriminuyguladığıhaberleşme,bilgiedinmeyolveyöntem‐leri farklıdır. Verimliliğin sağlanması için, örgütler bölümlere ihtiyaçlarıolanbilgileriuygunbirkanallagönderecekhaberleşmesistemlerigeliştirir‐ler. Haberleşme ve bilgi gönderme süreci ise bölümler arasında algılamafarklılıklarıdoğurmaktadır.

b) Bilgi sağlamada bağımsızlık: Bölümsel uzmanlaşma ve teknik bilgikarmaşıklığıarttıkçabölümler,biçimselvebiçimselolmayankendibağım‐sız bilgi kaynaklarını geliştirirler. Örneğin bu amaçla araştırma geliştirmebölümüuzmanları vemühendisler istihdameder ve kendinebağımsız birbilgisağlamagrubukurarken,pazarlamabölümüpazararaştırmacıları tü‐keticidavranışlarını analiz edenuzmanlarınbağımsızbilgi edinmegücün‐denyararlanır.Buşekildeherbölümörgütteneolupbittiğihakkındaveyaişlemingidişatıkonusundaoldukçafarklıgörüşaçılarıgeliştirirler.

c) Zaman ufkunda farklılıklar: Örgütlerde görevlerin yapısı veya ni‐teliği, farklı örgüt birimleri, kısımları ve bölümleri zaman ufkunda deği‐şikliklere yol açar. Bazı görevlerin plânlanması, iki, üç yıl kadar geniş birzaman ufkunu kapsar. Geniş ölçüde yaygın zaman ufuklarının bulunduğu

MehmetAkifÖzer

156

örgütlerde bireyler, kısımlar ve bölümler bakımından öngörülerde veplânlamadagörüşbirliğisağlamakçokzordur.Sözkonusugörüşfarklılıkla‐rı ve erken veya geç öngörüler nedeniyle birbirlerine bağlı olan örgütselkısımvebölümlerdeanlaşmazlıklarveçatışmalarartacaktır.

ç)Amaçlardafarklılıklar:Herörgütbölümününfarklıörgütselamaçla‐rasahipolmasıdaalgılamadafarklılığayolaçmaktadır.Herörgütselbirimkendihedefleriniveamaçlarınımaksimizeedipbaşarılarınıartırmayaçalı‐şırkenbirbirlerinezıtdüşmekteveanlaşmazlıklaranedenolmaktadır.Çün‐küherbölümörgütselbaşarıyıancakkendibirimininişlevlerininbaşarısınabağlamaktaveörgütükendigörüşaçılarındangörmektevealgılamaktadır

d)Yöneticilikgörüşveuygulamalarındakifarklılıklar:Heryöneticika‐rarverme,plânlama,bunlarıuygulatmabakımındanastlarınıhareketege‐çirme, onları güdüleme ve kontrol etme yönünden diğer yöneticilerdenfarklı yol ve yöntemlere sahiptirler. Bunlar bazen örgütün genel personelpolitikasına ve plânlarına ters düşebilir. Ayrıca çeşitli bölümlerde farklıyönetimbiçimlerininkullanılması ve sorunlaraheryöneticininkendi algı‐lamabiçimiilebakmasıvedeğerlemesibazıanlaşmazlıklarınortayaçıkma‐sına neden olabilir. Ayrıca bir yöneticinin uyguladığı yönetim biçimininastlarınabenimsetmesibirtakımanlaşmazlıklarıveçatışmalarıdoğurabile‐cektir.

e) Yeniliklerin gerektirdiği yeni bilgi ve görüşlerden doğan anlaş‐mazlıklar.Örgütlerdeyenilikvedeğişmeleringerektirdiğibilgi, tecrübeveesnekliğe bazı eski yöneticilerin algılayamamalarından ve bunlarla ilgiliuygulamalarıbiranönceyürürlüğekoyamamalarındandolayıortayaçıkananlaşmazlıkveçatışmalargörülebilir(Eren,2001:545‐546).

Örgütsel algılama yöntem ve teknikleri, özellikleABD'de 1990'lardanitibaren, kamu ve özel sektörde yoğun olarak kullanılmaya başlanan biryönetim tekniği olarak dikkat çekmektedir. Askeri alan dışında özelliklehastanelerdebaşarılıuygulamalarıgörülmüştür(Stupak,2001:235).

Dahaöncedebelirttiğimizgibiyöneticileraçısındanörgütselalgılamadiğerlerinesorusormaveonlardangeribildirimdebulunmayıgerektirmek‐tedir.Birçok lider klasikleşmişbir şekilde geri bildirimalmazlarhattabirçokhaldegeribildirimiyapıcıgörmezler (Russell,2001:2).Bundandolayıdaalgılamanınöneminikavrayamazlar.

Ancakönemininkavranmasındasorunlarolsada,esasındaörgütyöne‐timinde algılama yöntem ve tekniklerini uygulamak da oldukça zordur.Bununlaberaberörgütyönetiminetabiolanlarmutlakageribildirimalmakve vermek hususunda kendilerini bireysel olarak geliştirmelidirler. ÇinlifilozofLao‐tzu“başkalarınıbilmekakılcılık‐kendinibilmekiseerdemliliktir.Liderlerolarakbizlerbaşkalarınıbilmenindeötesinegitmeliyiz.Kendigüç‐lüklerimizivezayıflıklarımızıanlamayız.Buerdem,kendibilgimizigenişle‐terek ve kendimize güveni artırarak, örgütlerin yönetiminde daha etkinçalışmamızı sağlayacaktır (Russell, 2001:2)", diyerek, bir anlamda algıla‐

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

157

manın örgüt yönetimindeki önemini binlerce yıl öncesinden ortaya koy‐muştur.

ALGILAMAYÖNETİMİEn kısa tanımıyla algılama yönetimi daha geniş kapsamlı, daha çok faydasağlayanvedahaazbelirsizenformasyoneldeedebilmekiçindışdünyadanveriakışınıkontroletmekvegeliştirmekanlamınagelmektedir.Bu tanım,aynızamandaalgılamayönetiminde,verieldeetmeninsunibirhaberalmasürecinin ayrılmaz bir parçası olduğunu ortaya koymaktadır (Saydam,2005/a:81).

Toplum mühendisliği çerçevesinden bakıldığında algılama yönetimi,uygulanmasıçokeskileredayananbiranlayıştı.Belkiadıkonmamıştıama,çeşitli semavi dinlerin yayılmasında gözlemlenmesi mümkündü. Adınınkonmasıiçinbirkaçbinyılgeçmesigerekmişti.İsimbabasıolarakPentagonveCIA olarakbilinmektedir.Ortaya çıkışı ise "yumuşak güç" kavramı tar‐tışmasınınbirkaçyılöncesinerastlamaktadır(Saydam,2005/a:70).

Dolayısıyla yöntemin kavramlaştırılması ilk kez ABD ordusunda ol‐muştur.ABDSavunmaBakanlığıbubakışaçısıylayöntemişuşekildetanım‐lamaktadır:

"Algılama yönetimi dış izleyicilerce seçilmiş, bilgileri yalanlamave/veya bildirme faaliyetleridir. Amaç onların duygularını, güdülerini,amaçlarınıetkilemekvedeğiştirmektir.Bununiçinherdüzeydevehertürlüistihbaratsistemikurulur.Temelamaç; liderleri resmi tahminlerveöngö‐rüler ile etkileyerek resmi faaliyet ve dışsal davranış olarak çıktıya ulaş‐maktır.Birçok farklı alanda algılamayönetimidoğruprojeksiyonları, ope‐rasyongüvenliğini,aldatmayı,örtbasetmeyivepsikolojikoperasyonlarıbirarayagetirmektedir(Thefreedictionary,2006:1).

Uygulamada etkili bir algılama yönetimi aşağıda belirtilen süreçlerikapsamaktadır:

Algılamahedefivemevcutdurumdoğrultusundaenformasyonta‐lebikonusundatalepyürütmek,

Farklı enformasyon taleplerini önem sırasına göre derecelen‐dirmekvearalarındakiihtilafıçözümlemek,

Kararvericilerarasındaişbirliğiyadamüzakereortamıyaratarakalgıoluşturmahedefinineşzamanlıolarakyerinegetirilmesiniveuyumunusağlamak,

Algılama sürecini desteklemek üzere, diğer veri elde etme kay‐naklarınıyönetmek,(örneğinemirkomutasistemindebuekkaynaklarha‐berajanslarıvegözlemcilerolabilirler).

Kapsamıgenişleyenvefaydasıartanenformasyonlaoluşturulmakistenenalgılamayıdestekleyereksistemdışındakidiğer faaliyetleriplânla‐

MehmetAkifÖzer

158

mak, (örneğin kullanılan haber kaynakları dışındaki diğer kaynaklarla dailgilifaaliyetleryapmak).

Yakıngelecektemeydanagelmesimuhtemelbirolaylailgiliilkel‐denenformasyonsağlayabilmekiçin,mevcutdurumlailgilieğilimlerdikka‐tealınarakkaynaklarıproaktifbiçimdetahsisetmekveplânlamak(Saydam,2005/a:82).

Tüm bu hususlar dikkate alındığında algılama yönetiminin iki temelunsuruolduğuortaya çıkmaktadır.Bunlardanbirincisibir şeyindoğruol‐madığınayönelikolarakaldatmavekandırmadır.Yabancıalgılamayönetici‐lerinin 2. Dünya Savaşı sırasında Hitler’i, öldürücü darbeyi Normandiyayerine Pas‐de‐Calais’den vurma yönünde ikna etmeleri bu duruma örnekolarakverilebilir.

İkincisiisedoğrulamaprojeksiyonudur.Buradakesinvedoğrubilgilerkarşısındamuhalifveyanlışdüşünceleryayılır.Askerioperasyonlarınçeşit‐li provokasyonlaramaruz kalabileceği gibi tehdit içerikli faaliyetlerde bu‐lunmakdabudurumaörnekolarakverilebilir(Richelson,2003:2).

Örgütyönetimindebaşarıyaulaşabilmekiçinoldukçaönemliolanalgı‐lamayönetimindenihaiamacaulaşabilmekiçinaşağıdabelirtilenadımlarıgerçekleştirmekgerekmektedir:

a)İşsonuçlarınıetkileyecekveişhedeflerineulaşmayısağlayacakbü‐tünsosyalpaydaşlarınbelirlenmesi,

b) Yönetilecek iki üç konunun farklılaştırıcı unsurlar olarak belir‐lenmesi,

c)Bukonularadayanarakhedefliveodaklanmış içvedış sosyalpay‐daşlarüzerindeduygusaletkiyaratacakmesajlarınbelirlenmesi,

ç)Sosyalpaydaşlarınbeyinlerinevekalplerineulaşacaktemeliletişimtekniklerinin kullanılması, mevcut algıların tespit edilmesi, odaklanılmışmesajlarınyaratılmasıveistenilendavranışbiçimleriyleölçülebilirsonuçla‐rıneldeedilmesi,

d) Mesajı belirlerken, karşı tarafın ne algıladığının dikkate alınması,karşıtarafınalgılamaengellerinintanımlanması,

e)İletişimalanındakimevcutakımların,mesajlarınalgılanmasınınasıletkilediğiningözönünealınması,

f) Aktif olarak karşı tarafın dinlenilmeye çalışılması ve karşılıklı di‐yalogunalgılamave iletişiminetkisiniartırdığınınbilincindeolunması,çiftyönlüiletişimkurulması,

g)Hedeflerleilgiliortakaklınoluşturulmasıvegeribildirimlerdenya‐rarlanılması,

h) Algılamaların ve üslubun hiçbir zaman değerlerdeki eksikliklerinyerinialamayacağınınbilinmesi(Saydam,2005/a:90).

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

159

Esasında, algılama yöneticilerinin yukarda belirtilenleri uygulama‐larınınyanından,ayrıca;hedefkitlenindeğerleriyleuyumsağlamak,hedefkitlenin kültürüne özen göstermek, beklentilerin üzerinde yaklaşım sergi‐lemek,yalınolmak,sonucaodaklanmakgibiözetlenebilecektemelalgılamayönetimikurallarınauymalarıgerekmektedir.Busüreçtegeliştirilecekalgı‐lamayönetimi tekniği;kültür,hacim,misyon,vizyon,otoriteyapısı,eğitimhedefleri, akademik amaçlar ve entelektüel beklentiler dikkate alınarakhazırlanmalıdır(Stupak,2000:258).

ABD’li bir algılama yöneticisi yaptığı işi tanımlarken şu ifadeleri kul‐lanmaktadır:“Bennebirulusalgüvenlikstratejisiyimnedeaskeribirtak‐tisyen. Ben kamusal amaçları birleştiren, kamu politikasının gerekleriniyerinegetirmek için iletişiminher türlü teknikveunsurundanyararlananbirkişiyim(Hanscom,,2006:1).Buifadealgılamayönetimindeiletişimsü‐recinintemelbelirleyiciolduğunugöstermektedir.

Görüldüğügibibiralgılamayöneticisiiçintemelamaç(özelliklekamusektörünehitapediyorsa)kamupolitikalarınıngerekleriniyerinegetirmekiçin iletişimin her türlü teknik ve unsurlarından yararlanmaktır. Buradagayrımeşruunsurlardandayararlanılabilmektedir.Dolayısıylabusonhu‐susalgılamayöneticilerineyöneltileneleştirilerinenbaşındagelmektedir.

Başarılı algılama yöneticileri başarılarının arkasında yatan faktörleri,şuöğütlerivererek,anlatmaktadırlar:

Çabalarınızıetkileyenguruplarıbelirleyin. Sizidiğerlerindenayıran ikiyadaüç temabelirleyin. (Eğitim,kültür

yadalokal) Bufarklılaşmıştemalaradayananpolitikalargeliştirin. Temeliletişimtekniklerindenyararlanın,mevcutalgılarıanalizedin.

Burada amacınız, arzu edilen ve ölçülebilir davranışları yerine getirerekkilitgrupların,gerçeklerleyenidenodaklaşmasınısağlamakolmalıdır.

Algılamavealgılanmanınanlamınıvemesajlarınıiçeriğinidaimadü‐şünün.

Mesajları, iletişim sürecinde etkileyen farklı eğilimleri düşünün vealgılarıetkinbirşekildeyönetmeyeteneğikazanın.

Dialoğu geliştirin.Dialoğu etkin iletişimi ve anlayışını artıran temelunsurolduğunuhiçbirzamanunutmayın(Stupak,2000:257).

Sayılan bu gereklilikler, algılama yönetiminin, acil veri birleştirmeamacınayönelikolarakjenerikbirkonseptesahipolmasıgerektiğiniortayakoymaktadır. Özellikle algıyı kazanma sürecinde bu durum büyük önemkazanmaktadır.Ancakbunuherbiralgılamaaracınaaşırıodaklanmaolma‐dansağlamakgerekmektedir(Rnnie,Johanson,Xiong,2006:3)

Busüreçteayrıcasırlaravedemokratiksürecinsembollerinedesaygıduyulmasıgerekmektedir.Çünkügünümüzdegörünümlerve imajlar ideo‐

MehmetAkifÖzer

160

lojilerdenve sorunlardandahaönemlihale gelmişlerdir. Politikacıların vebasının yarattığı yeni unsurlar artık gerçekleri değiştirmeye değil, sürekliolarakalgılamayıyönetmeyeodaklaşmaktadırlar(Schechter,2006:2).

Ancakbusürecinaçıkvenetolduğunudüşünmektebizleriyanıltabilir.Çünkü ne düşündüğümüzü ve neyi bildiğimizi şekillendiren güçler daimagörünürolmazlarveneanlamageldikleriniveyasöylediklerininneanlamageldikleriniveyasöylediklerininneanlamıolduğunuortayakoymayagerekduymazlar (Schechter, 2006:2). Bu durum başarılı bir algılama yöneticisiiçinsahipolunmasıgerekenentemelözelliklerdenbirisidir.

Literatürdebiralgılamayöneticisininbaşarılıolupolmadığının ise şusorularlatestedildiğibelirtilmektedir:

Etkinlik:Çıktıveamaçilişkisibaşarılıbirşekildesağlandımı?Verimlilik:Girdiveçıktıilişkisibaşarılıbirşekildesağlandımı?Uyarlanabilirlik: Yapılan faaliyetler değişen taleplere uyum sağla‐

yabiliyormu?(Craig,1999:2).Geneldealgılamayönetimi,belirsizliğidüşükolan,yüksekfaydaiçeren,

içeriğidolubilgileridışdünyadansağlamayöntemlerinigeliştirmevebun‐larınkontrolünüsağlayanvebudurumauyankonseptlergeliştirmeyönte‐mi olarak bilinmektedir. Burada geçerli olan konseptler, gerekli verilerisağlamasürecininbirsonucuolarakyapayzekâsistemininiçselbirparça‐sıdır. Bu bakış açısıyla hareket ettiğimizde algılama yönetiminin içeriğinibelirleyebiliriz. Ancak algılama yönetimi aşağıdaki belirtilen durumlardandolayıhiçbirzamansınırlanamaz(Ronnie,Johanson,Xiong,2006:3).

a) Görevin ve şartların öneminin altını çizerek bilgi taleplerini sağ‐lamayasaygıduymak,

b) Farklı bilgi taleplerini ve onlar arasındaki çatışmayı çözüm yön‐temlerininönemleriniderecelendirmek,

c)Gerçekzamanlıdağıtımıvealgılamagörevlilerininbirbirineuyumu‐nusağlamak.Budurumakararunsurlarıarasındabütünlüksağlayarak,yenigörüşlerinortayaçıkmasınaimkansağlamakörnekolarakverilebilir.

ç) Algılama sürecine katkı sağlayabilmek için bilgi‐enformasyon kay‐naklarına ek olarak veri sağlayan diğer kaynakları da başarılı bir şekildeyönetmek.Kamusalalandaheraçıdankurulacakkontrol sistemlerinde,ekkaynaklarolarak insangözlemcilerivediğeryenikurumvearaçlardandayararlanmak,budurumaörnekolarakverilebilir.

d)Dışsalduyarlılıkaksiyonlarınıplânlamak.Eldeedilenbilgilerdenye‐terlikatkıyısağlayabilmekiçinartanoranlardaalgılamanınamacınıdestek‐lemeksuretiyle,bilgienformasyonaraçlarınınbulunduğuortamlarıbütün‐cülbirbakışaçısıylakontrolaltınaalmak,budurumaörnekolarakverilebi‐lir.

e)Kaynaklarınproaktifkullanımıveplânlanması.Busüreçtegenelgi‐dişataveöncedenyapılantahminleregörehabereilkulaşanolmavegele‐

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

161

cekteolabileceklerideilktakipetmeyeteneğininderecesinienüstseviyeyeçıkarmakgerekmektedir.

Literatürde yukarda belirtilen gerekliliklere uyulduğu takdirde, al‐gılamayönetimiuygulamalarınınörgütçalışanlarınakatkılarıdaşuşekildebelirtilmektedir:

Farklı kurum kültürlerini tanıma ve kendi kurumunun özelliklerinifarketme,

Kurum kültürünün görünen ve görünmeyen değer ve normlarınıgözdengeçirme,

Kurumkültürününişsonuçlarınaetkilerinifarketme, Kişiseliletişimtarzınıtanımaveeksiklerigeliştirme, Olumlubirilkizleniminnasılvehangiadımlarlaoluşturulabileceğini

öğrenme, İşvesosyalhayattagiysilerindiliverenklerinuyumuylatanışma, Yaşamıniçindennezaketvegörgükurallarınıbenimseme, İmajyönetimininilkadımıolarakkişiselgelişimplânıyapma, Kurumkültürünügüçlendirme, Kurumkimliğiyleuyumludışgörünümvetavıroluşturma, Farklılıklarıdestekleyenancakkurumitibarınıgüçlendirenkişiselal‐

gıyaratma, İlkizlenimlekurumhakkındauygunmesajverme, Kurumkültürününtutarlılığınıkoruma, Dışçevrevemüşterilerüzerindeolumluetkiyaratma.Belirtilenkatkılardandaanlaşılacağıgibialgılamayönetimikurumve

kişiimajıaçısındandaçokönemlidir.Kurumuntemeldeğerlerikurumkül‐türünün çekirdeğini oluştururken, kurum çalışanlarının görünüşleriyledavranış ve ilişki kurmabiçimleri kurum kültürünün dışa yansıyan yüzü‐dür. Örgütlerin dış çevresiyle ilişki kurma biçimi, kurumsal farkındalığıyüksek çalışanların yarattığı kişisel algıda somut ifadesini bulmaktadır.Algılamayönetimiişortamında,örgütseldeğerleriveilkeleridoğrultusun‐da karar ve davranışları özendirdiği gibi örgütün dış yüzünü de şekillen‐dirmeyiamaçlamaktadır.

Algılama yönetiminin önemli bir unsuru da pazarlama stratejisini iyikurabilmektir. Burada aşağıda belirtilen hususlara (Saydam, 2005/a:70)dikkatedilirse,algılamayönetimiuygulamalarınınbaşarıderecesidearta‐caktır.

Hedefkitlenindeğerleriyleuyum, Hedefkitleninkültürüyleuyum, Beklentilerinüzerindeyaklaşımsergilemek,

MehmetAkifÖzer

162

Yalınolmak,sonucaodaklanmak,ölçümlemek, Gerçekleredayanmak,tekraretmek,farklılaşmak, Görselliğidoğruyönetmek, Düşüncelerdençokduygularahitapetmek.Yukarda belirtilen hususlar arasında en önemlisi gerçeklere da‐

yanmaktır. Bir ürün, hizmet yada fikrin satın alınabilmesi için hedef kit‐leleriniknaedilmesisüreci,gerçeklerdenyolaçıkmadanyönetilemez.Oysaresmikullanımdabu süreçher şıktayönetilmelidir.Gerçeklerülkenin "âlimenfaati"içinherankurbanedilebilir.Bunedenledebazıyazarlar,algıla‐mayönetimiyerinekamudiplomasisikavramınıkullanmayı tercihetmek‐tedir. Öyle ya, gerçekler ve diplomasi birbirlerinehiç de özdeş kavramlardeğildir(Saydam,2005/a:70).

ALGILAMAYÖNETİMİVEKAMUDİPLOMASİSİYukarıdadaelealdığımızgibialgılamayönetimi,gerekülkeiçindegerekseyabancıülkelerdekihedefkitleleringörüşlerinietkilemekiçinyapılanfaali‐yetlerintamamınıkapsamaktadır.Bufaaliyetleryurtdışındayoğunlaştığın‐da,kamudiplomasisiadınıalmaktadırlar.Ülkeiçindeisedahaçokalgılamayönetimiolarakbilinmektedir.

Kamudiplomasisiterimi1960’lardaulusalhükümetlerarasındakietki‐leşimden çok uluslar arası diplomasi faaliyetlerini betimlemek için kulla‐nılmıştır.ÖzellikleABDBilgiAjansı,kamudiplomasimisyonunuüslenenbirkurumolarakdikkatçekmektedir.

Kamudiplomasisivealgılamayönetimihedefnüfusunsiyasalolaylarabakışını kontrol etmeye yönelik bir propaganda stratejisi olarak kabuledilmektedir.Herikiyöntemdeİstihbaratteşkilatlarıncadahaçokyabancınüfusu istenen şekilde yönlendirmek için kullanılmaktadır (Parry,2004/a:1).

Literatürdekamudiplomasisidürüstpropaganda içinorijinalbirsöz‐cükedebiyatıyapmayöntemidir.Algılamayönetimiiseözelliklealdatmavehile yöntemlerinden yararlanma tekniklerini kapsamaktadır. Onun içinalgılamayönetimidürüstbilgininsınırlıdağıtımıveyayılmasıolarakdüşü‐nülmemelidir (Thefreedictionary, 2006:2). Algılama yönetiminin en çokeleştirialanbuyönünde,yöneticilerinniyetininaldatmavehileolduğube‐lirtilmektedir.Buradikalyorumuniyiniyetlialgılamayöneticilerinehaksız‐lıkolacağınıdabelirtenteorisyenlerbulunmaktadır.

Hernekadaryukardabelirtildiğigibialgılamayönetimiilekamudip‐lomasisi arasındaküçük farklılıklarolsadaalgılamayönetimindeetkinliğisağlayacak kaynaklardaki yetersizlikler, kültürel anlayış ve kavrayışlardabütünleşmelere, psikolojik operasyonlara, kamu diplomasisine ve halklailişkilereyoğunolarakihtiyaçduyulmasınanedenolmaktadır(Maier‐Rahn,2002:84).Gerekalgılamayönetimigereksedekamudiplomasisifarklışekil‐

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

163

lerdeolsadadoğrulamaprojeksiyonları,operasyongüvenliğivepsikolojikoperasyonlarlailgilidir(Craig,1999:1).

Görüldüğü gibi algılama yönetimi davranışları ve nesnel sorgulamayıetkileyenhertürlüfaaliyetiiçerirken,kamudiplomasisidahaçokyurtdışınayönelikolarakpsikolojikoperasyonlarıvekamununbilgilendirmeveyön‐lendirilmesifaaliyetlerinikapsamaktadır(Collins,2003:1).

Algılamayönetimialtındaistihbaratteşkilatlarıhedefnüfusunistenenve belirlenen aşamalarına gelebilmeleri için çok sayıda yöntem ve adımizlemektedir.Öncefaaliyetinuygulanacağınüfusunkültüreleğilimleriana‐lizedilmekte,zayıflıklarıbulunmaktavehassasnoktalarıbelirlenmektedir.Ardındanbukültürelgöstergeleregörepropagandatemalarıgeliştirilmek‐tedir. Bu paralelde medyadan ve düşünce tanklarından yararlanılırken,dedikodu, söylentiler ve taşlamalardan hedefe zarar vermek için yararla‐nılmaktadır.

Devletler için algılama yönetimi ve kamu diplomasisinin önemi; ya‐bancıların her seviyedeki istihbarat birimleri ve liderleri de dâhil olmaküzere, bu ülkelerdeki geniş kitlelerin, kendi hedefleri doğrultusunda tavıralmalarıveresmiadımlaratmalarınısağlamakamacıyla,seçilmişbilgiakı‐şınıvesomutbelgeleriyönlendirerekyadareddedilmesinisağlayarak,kit‐lelerin hislerini, güdülenmelerini, düşünce sistemlerini etki altına almayaçalışmak için yürütülen eylemlerin tamamını kapsamasından kaynaklan‐maktadır(Saydam,2005/a:71).

Başarılıalgılamayönetimiuygulamaları;çeşitliyöntemlerkullanılarakgerçekleri yansıtma, operasyongüvenliği sağlama, gerçeği gizlemeve çar‐pıtma, psikolojik operasyonları yönetme gibi temel unsurların bileşkesin‐denoluşmaktadır

Literatürde algılama yönetimi kapsamında kamu diplomasisi uy‐gulamalarınaeniyiörneklerdenbirisideFilistinlideriYaserArafat'lailgiliolarakgösterilmektedir.YaşadığıdönemdeArafatkamudiplomasisini çokiyikullanannadir liderlerdenbirisiolmuştur.Arafat,öncekamuvicdanınıetkilemişve tümdünyadapolitikacılarınkamuvicdanıalgılamalarınıetki‐lemiştir.Bu taktik, onunnasıl teröristliktenNobelBarışÖdülü sahipliğineuzandığısorusununenaçıkcevabıdır(DeBakker‐Edelman,1996:1).

Yaser Arafat’ı dünya uçak korsanı olarak gazete sayfalarından tanı‐mıştır. Ancak ilginçtir ki Arafat, politika yapıcılarını etkilemek için hiçbirşeyyapmamıştır.Uçakkaçırmasıdünyakamuoyuncafarkedilmesiiçinye‐terli olmuştur. Farkında olmak bazen etkilemek için tek başına yeterli ol‐maktadır.

Ardındanselfdetermasyonhakkınısavunmuşveülkesiniİsrailileaynıdüzeye taşımıştır. Ancak bunu yaparken stratejik bir taktik geliştirerekAvrupa ülkelerinde Filistin lehine kamuoyu oluşturmuştur. Özellikle Ara‐fat'ın Hollanda kamuoyuna yönelik çabaları kısa sürede sonuç vermiş ve

MehmetAkifÖzer

164

sonuçtaHollandaFilistinKurtuluşÖrgütünekapılarınıaçanilkülkeolmuş‐tur.

EsasındaHollanda İsrail’i destekliyordu. AncakArafatHollandalılarıngüçlüliberalbirgeçmişiolduğunubiliyordu.Bustratejionaistediğinieldeetmeninyolunuaçacakkamuoyudesteği sağlamıştır (DeBakker‐Edelman,1996:2)

Arafat örneği bizlere kamudiplomasisinin kişisel kullanımının iyi biruygulamasını göstermektedir. Ancak uygulamada gerek algılama yönetimigerekse kamu diplomasisi daha çok kurumsal faaliyetlerle gündeme gel‐mektedir.

Günümüzde algılama yönetiminin her ne kadar dış bir propagandaaracıolduğudüşünülsedebazeniçpolitikadadauyguladığıgörülmektedir.ÖrneğinABD'dasıksıkuygulandığıgibisavaştaölenbirABD’liaskerinüstübayrakla örtülü tabuta konması, artık rahat ve güvendeuyuyor imajı ver‐mek için yapılmaktadır (Thefreedictionary, 2006:2). Bu durumunülke in‐sanınaverdiğimesaj"tümbunlarsizinrahatınızvegüvenliğiniziçinyapılı‐yor"şeklindedir.

Bu örnekten de anlaşılacağı gibi algılama yönetimi ve kamu diplo‐masisiuygulamalarınınliderikabuledilenABD'debuyöntemlereülkeiçin‐dedebaşvurulduğugörülmektedir.Ancakyöntemlerinmasumiyetsınırlarıtartışmalıdır.HernekadarABD'ninresmitanımlamasındabuyöntemlerdeyabancı kitlelerin hedeflendiği ifade edilse de, ülkedeki muhalif çevreler,SavunmaBakanlığı’nınbustratejivetaktiklerikendivatandaşlarıüzerindeuyguladığınıdailerisürmektedirler(Saydam,2005/a:71).

SavunmaBakanlığınınalgılamayönetimitanımındabuyönteminsade‐cedışülkelereuygulandığısöylensede,Pentagonunbazıalgılamayönetimitekniklerini ülke içinde de uyguluyor (Benjamin, 2006:3) olması, oldukçamanidarbulunmaktadır.Çünküalgılamayönetimininözündezatenmanipü‐lasyonyanihile,aldatmaveyönlendirmebulunmaktadır.

ABDSavunmaBakanlığıgenelolarakalgılamayönetiminibirpsikolojikoperasyontürüolarakgörmektedir.Buyöntemkullanılarak, insanlargele‐nekselolarakdışdünyayayönelikolarakhazırlanmaktaveonlarınduygula‐rını, düşüncelerini, motivasyon unsurlarını vemantıklarını etkilemek içinbilgitoplânmakta,bilgiaktarılmaktavebazıbilgilerdedeğiştirilmektedir.

Burada düşmanları ve dostları etkilemede temel amaç, istenen dav‐ranışınkarşıtarafçasergilenmesinisağlamaktır.SavunmaBakanlığıyetkili‐leribudurumuşuşekildeözetlemektedirler:"Algılamayönetimi,doğrudanalgılamayı, güvenlik operasyonlarını örtme, gizleme ve psikolojik operas‐yonlarolarakbirleştirmektir"(Guma,2006:2).

Algılama yönetimi ABD’de Başkan Reagan döneminde kamu diplo‐masisi ismiyle kullanılmıştır. Başkan Bush yönetiminde ise bu tür faali‐yetlere "stratejik etki" denilmiştir. Esasında her iki kavram da ABD yö‐

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

165

netiminde, tüm dünyada ve gerektiğinde de ABD’de algılamayı yönetmeistekvekapasitesinigöstermektedir(Guma,2006:1).

ABD'deyarımyüzyıldanberiCIAyurtdışındaalgılamayönetimitaktiğigeliştirmektedir.Örneğin1953yılındaİranBaşbakanınıngörevdenalınma‐sıiçinbirpropagandageliştirmişlerveBaşbakanıngaripbirkişiolduğunuçünkü çalışma ofisinde bornoz giydiği şeklinde fısıltı dedikodusunu çalış‐tırmışlardır(Parry,2004/b:2).

BenzerfaaliyetlerVietnamSavaşısırasındadayapılmıştır.Özelliklesa‐vaş sonrasında kamuoyunumaniple etmek için algılama yönetimi kapsa‐mında çeşitli politikalaruygulanmıştır (Parry, 2004/a:1).BudönemdeVi‐etnamlılarınboşinançlarıolanbirtoplulukolduğuşeklindeyanlışastrolojiraporlarıyayınlamışlarveVietnamgüçleriiçinbüyükhezimeteuğrayacak‐ları şeklinde tehlike tahminleri yapmışlardır. Bu süreçte CIA’in başarısı,medyanın kapasitesine ve istihbarat ajanlarının kontrol ve yürütme yete‐neklerinebağlı(Parry,2004/b:6)olarakinişliçıkışlıbirseyirizlemiştir.

ABD'de1950’lerinbaşındaalgılamayönetimifaaliyetleriHaberveKa‐muEnformasyonÖrgütüveCIAbünyesindebirleştirilmeyeçalışılmıştır.Butarihlerde,sözkonusualanda faaliyetgösterenuzmansayısınınNewYorkTimes’agöre800’ügeçtiğibelirtilmektedir.

Algılama yönetimi uygulamaları 1980’lerde artmaya başlamıştır. Budönemde CIA çalışanları ve askeri psikolojik savaş uzmanları tarafındankamudiplomasisiaraçlarınınorganizebirşekildekullanımıamacı ilegün‐demegetirilmiştir(Parry,2006:1).

1980’lerin ortasında dönemin CIA Başkanı, algılama yönetimi faali‐yetleriiçinyenibirkonseptgeliştirmiştir.Budönemdeörgütlüveorganizeolmuşbirşekildekamudiplomasisiaraçveorganlarıyenibirürüngibiye‐nidendizaynedilmiştir.BusıradaOrtaAmerika’dakomünizmkorkusununolması,Sandinistalaretkisi,ABD'yiözelliklebubölgeyeyönelikyenitedbir‐leralmayazorlamıştır.

AyrıcaBaşkanReagan’ın listesindedünyanındiğerbölgeleridevardı.ÖrneğindöneminLibyalideriKaddafilisteninbaşındayeralıyordu.Budö‐nemde yapılan algılama yönetimi çalışmaları daha çok beyaz propagandaismialtındavegizliceABDhükümeti tarafından finanseedilmiştir (Guma,2006:1).

ABD Savunma Bakanlığı, algılama yönetimi ile ilgili olarak; yönetilenalgıyı yaymak, bilgiyi yönetmek, kaçınılmaz olarak medyayı yönetmek veterörlesavaşkonusundaavantajsağlamayı(O’Connor,2006:1)temelamaç‐larıolaraksaymaktadır.

1980'li yıllarda ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Politika Grubu, KamuDiplomasisi Ofisi ve Pentagonun (ABD SavunmaBakanlığı) da görüşlerinialmak suretiyle,BeyazSaray’ınmesajlarını vepolitikalarını koordineede‐rek, algılama yönetimi faaliyetlerine öncülük etmiştir. Söz konusu yüksek

MehmetAkifÖzer

166

bütçelibukurumların iyikoordineedilmesiyle,ABDstratejikalgılamayö‐netimiyapısı,başarılıbirşekildeoluşturulmuştur.Buyapı,geneldebirinciltehditolarakgördüğüİslamdünyasıüzerindeyoğunlaşmışveyalnızcaOr‐tadoğuiçin750milyondolarlıkbütçeayırmıştır(Collins,2003:1).

Son yıllarda ABD'deki algılama yönetimi faaliyetlerine Irak savaşıdamgasını vurmuştur.ABD'de; Irak’taki savaşparadoksunun, algılamayö‐netimininAmerikanhalkınınduygularını,nesnelsorgulamalarını,motivas‐yonlarını, etkilemedeki başarısı oranında azalacağına inanılmaktadır.ABD’yi Amerikan bayrakları ile karşılayan Kuveytliler, ABD Donanmasınıalkışlayan Iraklılar, bu süreçteAmerikanhalkınındüşüncelerinin şekillen‐mesineönemlietkiyapmaktadır.ABD'debuönemlifaaliyetlerCIAkontro‐lündekiRendonGrupgibikuruluşlarcasağlanmaktadır(Rampton‐Stauber;2006:2).

ABD'de 2005 yılında Pentagon, Rendon Grup gibi üç sözleşmeci ku‐ruluşa 300milyon dolar tahsis etmiştir. Burada amaç beş yıllık bir süreçiçinde, uluslararası algılama yönetimi projesi kapsamında uzmanlar tara‐fındanpsikolojikoperasyonlariçinyaratıcıgörüşlerinoluşturmasınısağla‐maktır(Jonathan,2005:1).ABDbaştapsikolojikoperasyonlarolmaküzere,tüm faaliyetlerinde sözkonusu strateji uzmanlarının görüşlerindenyarar‐lanmaktadır.

ABD'deRendonGrup'unsahibiRendon"savaşısatanadam"olarakta‐nınmaktadır.RendongrupBushdöneminde2000‐2004arasındaSavunmaBakanlığı ile en az 35 sözleşme yapmış ve yaklaşık 50/100milyon dolaralmıştır.(Bamford,2006:3).

ABD’lialgılamayöneticileri,Iraksavaşında,ABD’ninIraklıasilerekarşıyürüttüğümücadeleyi"terörlemücadele",SaddamHüseyin'inisyankârlarlamücadelesini ise "vahşi bir diktatörün yaptıkları" şeklinde yaymaya çalış‐mışlardır (Moore, 2004:2). Algılama yöneticileri "Biz Saddam karşısındaolanIraklılaraveKürtleretelevizyonistasyonlarıkurarakyardımediyoruz.TelevizyondanSaddamkarşıtıpropagandayapmak içinburadayız"şeklin‐deki sloganlarla Irak halkını ABD'nin yanına çekmeye çalışmışlardır. Bufaaliyetleri yürüten grubu ise (Rendon Grup), CIA, bu işleri yapması içingörevlendirmiştir(Bamford,2006:2).

RendonGrupvebenzerleriABDpropagandasıyapmakiçin,Irak'ta20Martta2003'tekiilksaldırıdanöncehavadan40milyondanfazlaelbroşürüatmışlardır.BazıbroşürlerABDgüçlerinekarşımukavemetgösterilmeme‐siniöngörürkenbazılarıdaIrakBaasPartisiliderleriniküçümseyicinitelik‐teydi (Collins,2003:2).BudurumhalküzerindeönemlipsikolojiketkilereyolaçmışvehalkınIrakyönetimineolandesteğininazalmasındabüyükroloynamıştır.

Görüldüğü gibi ABD, Irak için özgürlük operasyonunda algılama yö‐netimi taktiklerinyararlanmış,kamudiplomasisi, yaniABDpolitikalarınıniçeriği, yapılanlar ve niyetler ile ilgili bilgilendirme ve ikna etme faa‐

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

167

liyetlerini yürütmüş ve bu süreçte psikolojik operasyonlardan yoğun birşekildeyararlanmıştır(Saydam,2005/a:72).

ABDaçısındanIrakoperasyonununkilitnoktası,dışkamuoyunundes‐teğininalınmasını sağlayankamudiplomasisi,psikolojikoperasyonlar,dışizleyicileri etkileyen ve ikna eden faaliyetler vemedya olmuştur (Collins,2003:1).

Yani söz konusu bu unsurları bünyesinde bulunduran algılama yö‐netimi, ABD'nin Irak savaşındaki başarısı yada başarısızlığının zemininihazırlamıştır. Çünkü bu dönemde ABD'li askerlerin Iraklı insanlara yap‐tıkları işkencegörüntülerininmedyayasızdırılması, tümİslamdünyasındaABD'ye yönelik Anti‐Amerikancılık akımının büyük güç kazanmasına yolaçmıştır. Ayrıca Irak içinde ABD güçlerini ülkeden çıkarabilmek için çoksayıdaörgütkurulmuş,ABD'ninkayıplarıisehergeçengünartmıştır.Ayrı‐caIraktümbölgeyiderindenetkileyecekbiriçsavaşadoğrusürüklenmek‐tedir. Bu tablonun oluşmasında algılama yönetimi uygulamalarının büyükpayıbulunmaktadır.

ABD’deIrakoperasyonundapsikolojikoperasyonaracıolarakradyoyuçok etkin kullanmıştır. Uçaklara kurulan radyo istasyonlarından popülermüzikvehaberyayınıyapmışlarvebirçokduyuruyubuyöntemleIraklıla‐railetmişlerdir.Müzikaralarındayaptıklarıanonslarlaniyetlerinibelirtmiş‐lerdir.Ayrıcanüfusyoğunluğununolmadığıyerlerdederadyo istasyonlarıkurmuşlardır.BuşekildeülkeüzerindebualandatekgüçolupIrakhalkınıtek noktadan kontrollü olarak bilgilendirmeyi amaçlamışlardı (Collins,2003:2).

ABDgüçleriayrıcaIraksavaşısırasındaIrakrejimiileilgiliönemliko‐numda olan kişilere cep telefonu mesajı ve e mailler göndererek, kişiselalgılama yönetimi uygulaması da yapmışlardır. Bunun yanında çağın ileti‐şimaracıolaninternetimkânlarındandayararlanmışlardır.

2003yılındaIrak’tasadece60taneİnternetcafevardıveevbaşına25dolarücretIraklılariçinçokyüksekti.BazıBaazPartisiüyeleridışındaIrak‐lılar İnternet'ten kolaylıkla yararlanamadılar. ABD’de bu durumu kendilehineçokiyikullandı(Collins,2003:3).Algılamayönetimiuygulamasıola‐rak Iraklılara kısmi de olsa internetten yararlanma imkânı verilerek,ABD'yeyönelikbirsempatioluşmasıiçinçabaharcandı.

ABDsonolarakIraksavaşısırasındauyguladığıtümbuyöntemlerisü‐rekliolarakpsikolojikoperasyon taktiklerikapsamındagerçekleştirmiştir.Burada ürünün sponsorunun kim olduğu en başta gizli tutulmuştur. Iraksavaşısürecindekaynağıbelliolmayansiyahpsikolojikoperasyontaktiklerikullanılmışvebunlar tekkaynaktanyönetilmiştir.ABDmerkezi İstihbaratKurumu ancak Şubat 2003’ten sonra sponsorları ya da kaynakları açıkla‐mayabaşlamıştır.Siyahpropagandadakişilerbilgilerinhangikaynaklardangeldiğini anlayamamaktadırlar. Ancak burada risk, hile ve aldatmacanın

MehmetAkifÖzer

168

örtülü olması durumunda beyaz yada siyah psikolojik operasyonun zarargörebilmeihtimalininbulunmasıdır(Collins,2003:3).

BugünNATOileüyeleriarasındapsikolojikoperasyonlaraayrılanbüt‐çelerkonusundabüyükfarklarbulunmaktadır.ABDbualanabüyükrakam‐larayırarak, ilk sıradayeralmaktadır.Belçika,ÇekCumhuriyeti,Almanya,Polonya,İspanyaveİngiltere,sonyıllardaABD'yiörnekalarakbukonudakiyetenekleriniartırmakiçinbüyükçabaharcamaktadırlar(Collins,2003:3).

ABD, uluslararası bilgi enformasyon sistemini de çok iyi kullanmak‐tadır. ABD'de bu süreçte görevli kuruluşlar, alanlarında oldukça iyi olanalgılamayöneticilerindenoluşmaktadır.Kuruluşlardenizaşırıülkelerdeveiçerde,algılamayönetiminekapsamındayapılmasıgerekenlerihiçbirşekil‐dekarıştırmazlar.Temelamaçları,ABDüzerindenasıldoğrudanpropagan‐dayapıldığınıbelirlemekveABDhükümetinin,bufaaliyetlere"karşıpropa‐ganda"üretmelerineyardımcıolmaktır(Peet,2001:1).

SonyıllardaABD'deresmiolmamaklabirlikteözelsektörkuruluşugibihareketedenvesözkonusupsikolojikoperasyonlarkonusundagerekABDİstihbarat birimlerine gerekse de ABD Hükümetine, özellikle Ortadoğu,petrol,terörkonularındasürekligeribildirimsağlayanvestratejikpolitikaüretençoksayıdadüşüncekuruluşukurulmaktadır.

Bukuruluşlarınhemenhemenhepsiuyguladıklarıbilgioperasyonsü‐reçleriniaşağıdabelirtilenonikitemeladımdagerçekleştirmektedir(Jones,1999:3):

Görevinanalizi:Amaçaskerivepolitikamaçlarınvekomutamerke‐zininniyetininbelirlenebilmesiiçingörevlerinanalizininyapılmasıdır.Bilgioperasyonhücreleri,mevcutve geçerli bilgi ve istihbaratı toplarlarve ce‐vaplanmasıgerekensorularıhazırlamayabaşlarlar.

İstihbarat toplamak:: Öncelikle plânlama, yerine getirme, izleme vedeğerlendirmeyapmakgerekmektedir.

Bilgi operasyonlarının amaçlarının belirlenmesi: Amaçlar spesifik,açıkvebelirginolmalıdır.

Caydırmak, vazgeçirmek: Karşı tarafı belirlenen amaçlar doğrultu‐sundadezemformasyontekniklerindenyararlanarakcaydırmakçokönem‐lidir.

Her unsur için amaçları belirlemek: Atılacak her adımda amaçlarınbelirlenmişolması,biranlamdayolharitasınınçıkarılmasınayardımcıolur.

Bilgi operasyon amaçlarını saptamak, analiz etmek: Amaçların uy‐gunluğununmutlakaanalizedilmesigerekmektedir.

Sıcakbirbilgitemasıortamıoluşturmak:Bilgilerintoplânmasıvede‐ğerlendirilmesi için uygun ve yeterli veri kaynakları belirlenip, bunlarındeğerlendirilmesiiçingerekliortamlaroluşturulmalıdır.

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

169

Baskı noktalarını analiz etmek: Bu noktalar davranışların kontroledilmesisürecinietkiler.Örneğinsıkıntıiçindekibirtoplulukiçinyardımlarönemlibirbaskınoktasıdır.

Etkinlikölçülerinigeliştirmek:Banaamaçlarımaulaşmamdayardımedecek bilgi operasyonlarını nasıl bilebilirim? sorusuna cevap bulmak ge‐rekmektedir.

Etkinlik: Çıktı ile amaçlar arasındaki ilişkiyi gösterir. Burada bilgioperasyon amaçları başarılmış mı? Hayırsa niye hayır? sorularına cevaparanır.

Verimlilik:Girdiileçıktıarasındakiilişkidir.Bilgioperasyonlarıetkinolsa da bunların verimli yani hızlı ve ucuz olabilmesi için çaba har‐canmalıdır.

Bilgi operasyonları kampanyaplânlarını yürütmek, yerine getirmekvetakipetmek:Bunlarıgerçekleştirmekiçinbiruyummatriksioluşturmakgerekmektedir.Yaniplânlarınyürütülmesi,gereğininyapılmasıvesonuçla‐rın takipedilmesibirbirleriyleuyum içindeolan teknikve taktiklerle sağ‐lanmalıdır.

Bilgi operasyon plânlarını değerlendirmek: Nihayetinde en önemliolan bu aşamada, plânın değerlendirmesi ve ona göre faaliyete geçilmesigerekmektedir.ALGILAMAYÖNETİMİVEHALKLAİLİŞKİLERÇalışmada ayrıntılı bir şekilde ele aldığımız algılama yönetimi tekniklerigenelolarakhalklailişkilersüreciiçindeuygulanmaktadır.Örgütler,müşte‐rilerineve çalışanlarınayönelikolarakuyguladıklarıbuyöntem için farklıhalkla ilişkilerstratejileridegeliştirereketkinlikleriniartırmayaçalışmak‐tadırlar. Ancak bu süreçte en önemli unsur uygulamadaki başarıdır. ÜnlühalklailişkileruzmanıBobPalmerbunu"Bizteorihakkındakonuşmuyoruz.Onuuyguluyoruz!(Stupak,2000:251)diyerekifadeetmektedir.

Örgütlerhalklailişkilersürecindealgılamayönetimiiçinçokçeşitliile‐tişim teknikleri ve kanallarından yararlanılmaktadır. Örneğin ABD'de bukonudaen çok radyo ve televizyonyayıncılığındanyararlanılmaktadır. Si‐lahlıKuvvetlerRadyoveTelevizyonKuruluşu,elaltındanyapılanyayınlarveaskeripsikolojikoperasyonyayıncılığıçoksıkkullanılmaktadır.Sonyıl‐larda dış operasyonlarla ilgili olarak ABD güçleri hedef seçtikleri örneğinİran gibi ülkelere yönelik olarak radyo frekanslarını bozma, çeşitli farklıdalgalaryaymagibi(Richelson,2003:2)yöntemleruygulamaktadırlar.

Günümüzde kamuoyu,medya raporlarından ve çalışmalarından özel‐likledeyayınlarındanoldukçafazlaetkilenmektedir.ABD’deCIAkamuoyu‐nun görüşlerinin etkilenmesi için globalmedya araçlarının kullanılmasınave ilgili raporlardan yararlanmaya yönelik yaptığı çalışmalarla çok iyi birörnektir.DezemformasyonveABDvatandaşlarınayönelikiçselpropaganda

MehmetAkifÖzer

170

bilebugün,ABDistihbaratbirimlerinintemelstratejilerindenbiriolmuştur(Peet,2001:1).

Halkla ilişkiler farklı yöntem ve teknikleri içeren ve algılama yöne‐timinitamamıylakapsayanuygulamalıbirsosyalbilimdir.Ancakçiftyönlüsimetrikiletişimdoğruuygulandığıtakdirde,aynızamandakurumsaletkin‐likvebaşarıyakatkısıolanbiryönetimdisiplinidir(Saydam,2005/a:50).

Disipliningelişimindepropaganda,manipulasyon,indoktrination,sos‐yalsınıfgibikavramlarkötügörevselanlamyüklemelerinesahipolduklarıiçinterkedilmişvekötüsistemleritanımlamadakullanılmayabaşlanmıştır.Ancaksonyıllardabenzerbiçimde,halklailişkilerkavramınındauzunyıllarboyu gelişen ve yayılan negatif çağrışımları nedeniyle yavaş yavaş terkedilmeyebaşlandığısöylenmektedir(Erdoğan,2007:1).

Hernekadarhalklailişkilerdisipliningelişimindekavramsalbirkaosyaşanıyor olsa da kamu görüşünün çoğu zaman karıştırılıyor olması vebundan dolayı da iyi bilgilendirilmenin bir zorunluluk olması (Waller,1995:2), disiplinin sürekli olarak dinamik kalmasına ve toplumsal açıdansürekli ihtiyaçduyulanbiruygulamave tekniklerbütünüolmasınayolaç‐mıştır.

İÇGÜVENLİKHİZMETLERİVEALGILAMAYÖNETİMİGenel olarak suçunönlenmesi ve suçluların yakalanması ile ilgili teşkilatavehukukirejime içgüvenlikdenilmektedir. İçgüvenlik,buna ilişkinteşki‐latlarınsuçoluşmasınıönlemevesuçlularıtakipveyakalamaçabalarıvebuçabalaraimkânverenhukukiçerçeveyideiçermektedir.Birolayıniçgüven‐liksınırlarıiçindedeğerlendirilebilmesiiçin,fiilsuçsabunamaniolunmasıve failin yakalanmasıyla ilgili çaba harcanması gerekmektedir. Ayrıca sözkonusufiilinülkesınırlarıiçindegerçekleşmesigerekmektedir.

İçgüvenlikhizmetleri,tanımıgereğibirhizmetsektörüolup,diğerka‐mu hizmet sektörleri gibi, sivil katılım ve denetime açık, şeffaf ve hesapverebilirliknitelikleri (Cerrah,2005:1)önplandaolan, toplumudoğrudanilgilendiren ve devletin asli görevleri arasında sayılan bir kamu hizmetiuygulamasıdır.Buyönüylesözkonusuhizmetlersüreklilikvebütünlükarzeder.Sadecepolislerdenveyasadeceadlimeselelerden ibaretolmayanbualan,birbütündür(Dunay,2005:109)vetoplumunherkesiminiilgilendirir.Bualandayapılacakdüzenlemeleremutlakabütüncülbiranlayışlayaklaş‐makgerekir.

Avrupa’da Sanayi Devrimi ile başlayan modernleşme ilk olarak gü‐venliksektörününkendiiçinde‘dışgüvenlik’ve‘içgüvenlik’şeklindebirişbölümünüveuzmanlaşmasınıdoğurmuştur.‘Savunma’(defense)olarakdatanımlanan‘dışgüvenlik’askeribirhizmetalanıolaraktanımlanırken,‘po‐lislik’(policing)olarakadlandırılan‘içgüvenlik’sivilbirhizmetalanıolaraksınıflandırılmıştır(Cerrah,2005:1).

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

171

İçgüvenlik,yanipolislikhizmetleri,Türkiye’dePolis,JandarmaveSahilGüvenlik olmak üzere üç ayrı yapılanmada yerine getirilmektedir. Ancak,polislik olarak tanımlanan iç güvenlik hizmetlerinde içinde yaşadığımızçağıngereğiolarakortayaçıkanartışvefarklılaşma,bugörevlerdenbazıla‐rının özel güvenlik sektörüne devredilmesini sonucunu da doğurmuştur(Cerrah,2005:2).

Sanayi Devrimi ile başlayanmodernleşmenin de tamamlanarak artıkpost‐modernbirtoplumageçişinyaşandığıgünümüzdegüvenliksektörün‐dekimodernleşmesadecebiçimselalanilesınırlıkalmayıpgereklizihinseldönüşümlerledetamamlanmalıdır.Modernçağınteknolojikimkânlarındanyararlanarak fizikselmodernizasyonunu tamamlamışolan güvenlik sektö‐rünün,modernizmöncesine ait değer ve yaklaşımları aşarak zihinselmo‐dernizasyonunudatamamlamasıgereklidir.Güvenlikhizmetlerinin‘kutsal’olduğuvebuhizmetiyerinegetirenpersonelinhatayapmayacağıvedolayı‐sıyla eleştirilerekyıpratılmaması gerektiği gibi, SanayiDevrimiöncesiAv‐rupa’sında var olan düşünceleri çağrıştıran yaklaşımlar modernleşmeninruhuna aykırıdır. Güvenlik sektöründeki fizikselmodernizasyonun ekono‐mik bedelini ödeyen toplumun, ödediği bedele karşılık gelen bir kalitedehizmetalmayahakkıvardır(Cerrah,2005:2).

Güvenlik sektöründe gerçekleşmesi gereken zihinsel dönüşümün enönemlileri‘hukukunüstünlüğüneinanma’ve‘sivilotoriteninüstünlüğünün’benimsenmesidirkibuikincisi‘güvenliksektörününparlamenterdenetimi’olarakdaifadeedilebilir.Busektörüngerçekanlamdaçağdaşlaşmasıbuikitemelilkeninkurumsallaşarak,‘sivilkatılımvedenetim’,‘şeffaflık’ve‘hesapverebilirlik’ şeklinde güvenlik sektörüne yansımasıyla gerçekleşecektir(Cerrah,2005:1).

Sözkonusuiçgüvenlikhizmetlerindehalkınalgılamalarıbüyükönemtaşımaktadır. İç güvenlik hizmetlerinin görülmesinde halkın desteği çokönemlidir.Busüreçtehalkınalgılamasınınyönetimi,hemsürecinkalitesiniartıracak, hem de gelecekte bu alanda yapılacak reformların da yönününbelirlenmesineyardımcıolacaktır.Halkıngörüşlerinekulakvermekhizme‐tinbenimsenmeoranınıdaartıracaktır(Bocco,2006:5).

Son yıllarda bu durum toplum destekli iç güvenlik hizmetleri uygu‐lamalarını gündeme getirmiştir. Bu durum söz konusu alana dönük tek‐nolojinin sağgörülü kullanımının gelişmesine yardımcı olurken aynı za‐mandainsanolmaya,birliktekonuşmayaveçalışmayaadanmışlığınbaşarı‐sının üzerinde hiçbir şeyin olamayacağı inancını da pekiştirmektedir. Budurum,çağdaştoplumunkaygılarınayeniyaratıcıyaklaşımlarbiçimlendir‐mek içinsokaktagörevyapanlarınbirliktevardıklarıkanaatlerine,aklavedeneyimlerinegüveninşaetmektedir(Apan,2007:1).

İçgüvenlikteşkilatınınsivilotoriteyetambağlıolmasıdemek,buteşki‐latın genel olarak yönetilmesinden, iç güvenlik stratejilerinin oluş‐turulmasından,içgüvenlikleilgiligeneldurumdeğerlendirmelerininhazır‐

MehmetAkifÖzer

172

lanmasından,buteşkilatlarınsiyasisonuçdoğuraneylemlerindensivilsiya‐silerinsorumluolmasıdemektir.

Değişensivilsiyasiotoriteolanhükümetlerledeğişmeyensilahlısiviliçgüvenlik kurumunun birbirlerini etkileyeceği bir gerçektir. Hükümetlerinfelsefelerine,güçlerinevetarzlarınagörebuetkisilikyadaderinolacaktır.İçgüvenlikteşkilatınıngenelsaygınlığıvebaşarısı,hükümetlerinbukurum‐larüzerindekitasarruflarınıetkileyecektir(Keleş,2007:1).

İç güvenlik hizmetleri ayrıca düzen ve asayişin etkili bir şekilde sağ‐lanmasınıamaçlayanbireğitimidegerektirmektedir.Bunedenle,içgüven‐likhizmetlerininsivil/siyasaldenetimetabiolacakşekilde(Arslan,2005:5)düzenlenmesioldukçaönemlidir.

Günümüzde, terör, yasadışı göç, insan kaçakçılığı, uyuşturucu ticaretiveörgütlüsuçlargibiçokboyutluvekarmaşıksuçtürleri,gerekulusalge‐rekseuluslararasıgüvenlikaçısındanönceliklisorunalanlarınıoluşturmak‐tadırlar.

11 Eylül 2001 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleş‐tirilen saldırılar, tarihte bilinen en büyük terör eylemi olmuştur. 11 Eylülsaldırıları ve sonrasında yaşanan gelişmeler; terörün, gelişen teknolojiyeparalelolarak,savaştandahaağırsonuçlardoğurabileceğini,mevcutgüven‐liksistemlerininbu tehdidiortadankaldırmayayetmediğinivebuproble‐min salt güvenlik önlemleriyle çözülmesinin de mümkün olmadığını gös‐termektedir(İçişleriBakanlığı;2006:2).

Bu saldırılar sonrasında, ulusal düzeyde huzur ve istikrarın sağlan‐ması, uluslararası barış ve güvenlikle ilişkili hâle gelmiştir. Bu gelişmeylebirlikte,içgüvenlikalanındatehditkavramıvealgılamalarıhızladeğişikliğeuğramıştır. Esasında iç vedış tehdit olarak ayrılan tehdidindeğerlendiril‐mesigörevi siyasibirgörevdir.Demokratikmekanizmada tehdidindeğer‐lendirilmesisiyasiorgantarafındanyapılmalı,güvenlikgüçlerivesavunmagüçleributehditdeğerlendirmesiningereğineuygunolarakhareketetme‐lidirler(Dülger,2005:28).

İçgüvenlikuygulamalarınınbaşarısında, toplumungenişkesimlerininkatılımının sağlanması ve önlemlerin öncelikle kamu vicdanında kabulgörmesi çokönemlidir.Bu sebeple, emniyetveasayişhizmetlerinin sunu‐mundahalkınkatılımınınvehalklabütünleşmeninenüstdüzeydegerçek‐leştirilmesiamacınayönelikolarakdiğerdevletorganları,sivil toplumku‐ruluşları,medyaveyerelyönetimlerindeçalışmalaravekararalmasüreç‐lerinekatılımınısağlayacak,buyöndeki istekveönerilerideğerlendirerek,aksaklıklarıgiderecekbiryapınınoluşturulmasınaihtiyaçduyulmaktadır.

Bundandolayıözelliklegüvenlik,savunmavestratejipolitikalarıoluş‐turulmasıkonusundasorunyalnızcadenetimolmayıpsivillerindaha fazlakatkısınınsağlanmasıdır.Çünküsivilkesimlerinkatkıdabulunmadıklarıbirsiyasetinsonuçlarınıdenetlemeleriçokanlamlıdeğildir(Cizre,2005:63).

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

173

Buyapıyıesasalansuçlamücadeleyaklaşımıolarak"ToplumDestekliGüvenlikHizmeti”, suçunsebeplerininanalitikolarak tespitinive tedbirle‐rin bu doğrultuda geliştirilmesini, kurumlar ve vatandaşlarla işbirliğiningerçekleştirilmesinivesuçunoluşmadanönlenmesiniöngörmektedir.

Toplum destekli güvenlik hizmeti, güvenlik birimlerinin başarısınınhalkınmemnuniyetiyleölçülmesi,güvenlikfaaliyetlerinintoplumsalişbirli‐ğivesorumlulukpaylaşımıylayürütülmesianlamınagelmektedir.Buişbir‐liği, suçların oluşmasını önlemeyi, oluştuğunda hızlı bir şekilde suçu çöz‐meyi ve suçlulara ulaşarak kamu güvenliğinin korunmasını amaçlamakta‐dır.

Çağdaş demokrasilerde, devletin üstleneceği rol ve sorumluluk, "herşey insaniçindir" felsefesi temelinde,vatandaşıtoplumsalhayatınherala‐nında öne alarak, vatandaşlarını çağdaş ve evrensel değerlere kavuştur‐maktır. Bu anlamda, özellikle iç güvenlik alanında, vatandaşa ve toplumagüveninesasalınmasıbüyükönemarzetmektedir.

İçgüvenlikpolitikalarınınoluşturulmasında,toplumsalortakdeğerler,insan hak ve özgürlükleri, hukukun üstünlüğü, yönetimin sorumluluğu,toplumunsorunçözmekapasitesininartırılmasıvetoplumunçoğulcuyapı‐sınıkarardüzeyindeuyumadönüştürmegibifaktörlerindedikkatealınma‐sıgerekmektedir.

Busebeple,kamudüzenineyönelikfaaliyetlerde,bireyleminterörey‐lemi olarak değerlendirilmesi için, şiddete yönelme ve bir eylemin varlığıtemel ölçüt alınmaktadır. Ancak, özgürlük alanlarını genişletici ve hakkınkullanımını kolaylaştırıcı hükümler içeren bu uygulamaların, demokratiktoplumdüzenininsağlanmasındaherhangibirzafiyetesebebiyetvermeme‐si için, şiddet eylemlerineuygulananyaptırımlarınağırlaştırılması ihtiyacıkarşımızaçıkmaktadır.

Demokratik toplumlarda devletin görevi, vatandaşının temel hak veözgürlüklerini korumak ve geliştirmektir. Temel hak ve özgürlükler ara‐sındada, düşünce özgürlüğüönemli bir yer tutmakta ve bu özgürlük, dü‐şüncelerinözgürce açıklanmasının yanında, bunlarıöğrenmeözgürlüğünüdeiçermektedir.

Bu özgürlüklerin gerçek anlamda kullanılabildiği güvenli bir ortamınoluşturulması da, toplumsal hayatta, insanların birbirlerini anlaması vesorunların çözümündeki yetersizliklerin ve boşlukların giderilmesiylemümkündür.

Demokratikyönetimlerde,şiddetiçermeyenfarklıanlayış,düşünceveinanışlar, toplumun ortak paydasını oluşturmaktadır. Dolayısıyla, terörüntoplum ve birey üzerinde oluşturduğu psikolojik etkinin ortadan kaldırıl‐ması,ancakkarşılıklıgüvenvesevgiortamıylamümkünolacaktır.Toplum‐dakiyanlışanlamalarveönyargılarpekçoksorunakaynaklıketmektedir.

MehmetAkifÖzer

174

Farklıkültür,inançvedeğerbakımındanzengintoplumlarda,buanla‐yış, ancak uzlaşma kültürü ve tecrübesinin o toplumda geliştirilmesiylesağlanabilecektir.

İçgüvenlikalanındayasal,yapısalveuygulamayayönelikherçaba; Demokratiktoplumyapısınınkorunmasını, Vatandaşavetoplumagüveninesasalınmasını, İçgüvenlikuygulamalarınınsosyal,siyasal,ekonomikvekültürelbo‐

yutlarıdakapsayacakşekildeetkinhâlegetirilmesini, Kamuoyundakidüşünceveeğilimler iletoplumsaldinamiklerindik‐

katealınmasını, Temelhakveözgürlüklerin çağdaş anlamdakullanılabildiği güvenli

birortamınoluşturulmasınıamaçlamaktadır(İçişleriBakanlığı;2006:2).

SONUÇÇalışmamızdaayrıntılıbirşekildeelealdığımızgibialgılamayönetimidahaçok fayda sağlayanvebelirsizliği daha azolanbilgileri sağlayabilmek içindış dünyadan veri akışını kontrol etmek ve geliştirmekdemektir. KavramilkkezABDSavunmaBakanlığıiçindekibirimlercekullanılmıştır.ABDsiya‐sikararlarınınülkedevetümdünyakamuoyundabenimsenmesiiçinkulla‐nılan bir yöntem olarak ortaya atılmıştır. ABD SavunmaBakanlığına görealgılamayönetimi;yabancılarınherseviyedekiistihbaratbirimlerivelider‐leridedahilolmaküzere,buülkelerdekigenişkitlelerikendiABDhedefleridoğrultusundatavıralmalarınıveresmiadımlaratmalarınısağlamakama‐cıyla, seçilmiş bilgi akışını ve somut belgeleri yönlendirerek yada kabuledilmemelerinisağlayarak,kitlelerinhislerini,güdülenmelerinivedüşüncesistemlerinietkialtınaalmayaçalışmakiçinyürütüleneylemlerintamamı‐dır.Buyönüylealgılamayönetimi,çeşitliyollarıkullanarakgerçekleriyan‐sıtma,operasyongüvenliğisağlama,gerçeği izlemeveçarpıtma,psikolojikoperasyonlarıyönetmegibiunsurlarınbileşkesindenoluşmaktadır.

İçgüvenlikhizmetleriise,tanımıgereğibir‘hizmet’sektörüolup,top‐lumbarışınıbozanyadabozacağıvarsayılanfiillerdenbazılarınıncezamü‐eyyidesi kapsamına alınması ile ortaya çıkmıştır. Ülke içinde suç sayılanfiillerinişlenmesiniönleyecekbirimlerinkurulması,suçişlendiğindedefailiyakalayacakbirorganizasyonununbulunması,toplumdüzeninibozanyadabozacakolanlariçincaydırıcıbirniteliktedir.

İç güvenlik hizmetleri, Türkiye’de Polis, Jandarma ve Sahil Güvenlikolmaküzereüçayrıyapılanmadayerinegetirilmektedir.Herüçkuruluşta,ülkede oluşan iç tehdidi bertaraf etmek ve güvenliği sağlamak amacıyla,kamukurumvekuruluşlarıncadadesteklenenveyasalyetkilerleyürütülen,devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü koruma ve kollamaharekâtlarınıyerinegetirmektedirler.

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

175

İçgüvenlikhizmetlerininbaşarısında,toplumungenişkesimlerininka‐tılımının sağlanması ve önlemlerin öncelikle kamu vicdanında kabul gör‐mesiçokönemlidir.Toplumdestekligüvenlikhizmeti,güvenlikbirimlerininbaşarısının halkınmemnuniyetiyle ölçülmesi, güvenlik faaliyetlerinin top‐lumsal işbirliğive sorumlulukpaylaşımıylayürütülmesianlamınagelmek‐tedir.

Buişbirliği,suçlarınoluşmasınıönlemeyi,oluştuğundahızlıbirşekildeçözülmesinivesuçlularaulaşarakkamugüvenliğininkorunmasınıamaçla‐maktadır.

Demokratikyönetimlerde,şiddetiçermeyenfarklıanlayış,düşünceveinanışlar, toplumun ortak paydasını oluşturmaktadır. Dolayısıyla, terörüntoplum ve birey üzerinde oluşturduğu psikolojik etkinin ortadan kaldırıl‐ması,ancakkarşılıklıgüvenvesevgiortamıylamümkünolacaktır.Toplum‐daki yanlış anlamalar ve önyargılarpek çok sorunakaynaklık etmektedir.Günümüzde bir çok farklı unsur, toplumun algılamasını yöneterek, bu şe‐kildesuniyanlışanlamalaraveönyargılarayolaçmaktadır.Budurumisetoplumdaistikrarıbozmaktadır.

Demokratik toplumlarda devletin görevi, vatandaşının temel hak veözgürlüklerini korumak ve geliştirmektir. Temel hak ve özgürlükler ara‐sında, düşünce özgürlüğü önemli bir yer tutmakta ve bu özgürlük, dü‐şüncelerinözgürce açıklanmasının yanında, bunlarıöğrenmeözgürlüğünüdeiçermektedir.Ancakbunlarıöğrenmesürecindetoplumyanlışyönlendi‐rilmemeliveözgürlükleringerçekanlamdakullanılabildiğigerçekbilgileredayalıgüvenlibirortamınoluşturulmasıgerekmektedir.Buhusustaönce‐likledevletegörevdüşmektedir.

İç güvenlik hizmetlerinde istikrarın ve başarının yakalanması, sağ‐lanacak toplumdesteğinebağlıdır.Toplumunbualandakatkısının tamol‐ması, olaylarla ilgili olarakdoğru şekildebilgilendirilmelerinebağlıdır.Bubilgilendirme sürecinde aksamalar ve yetersizlikler yaşanması, devreyebaşkaunsurların girmesine ve toplumunalgılama şeklini kendi istediklerişekilde değiştirmelerine yol açmaktadır. Bu olumsuzluğun giderilebilmesiiçiniçgüvenlikhizmetlerinderolalankuruluşlarbiralgılamayönetimistra‐tejisi geliştirmek zorundadırlar. Bu konuda gerekli yasal zemin de hazır‐lanmalıdır.

İçgüvenlikhizmetlerinisağlayankuruluşlarıngeliştireceklerialgılamayönetimistratejisişuunsurlardanoluşmalıdır:

‐ Hedef kitlenin değerleriyle uyum: İç güvenlik hizmetlerinde görevalan tüm birimler, doğrudan hizmet verilen toplumun değerleri ile uyumiçinde olmalı ve bu doğrultuda hareket etmelidir. Toplumsal değerlerleçatışan hareketler, bu kuruluşların arkasındaki toplumsal desteği za‐yıflatacakvehizmetlerinbaşarıyaulaşmasınıgüçleştirecektir.

‐ Hedef kitlenin kültürüyle uyum: İç güvenlik hizmeti sunan birimlerhedef kitle olarak görülen toplumun kültürü konusunda personelini özel

MehmetAkifÖzer

176

eğitime tabi tutmak zorundadır. Aksi halde toplumun kültürü konusundabilgisi olmayan personel, hata yaparak, diğer birimlerin ve personelin deolumsuzetkilenmesinenedenolacaktır.

‐ Beklentilerin üzerinde yaklaşım sergilemek: İç güvenlik hizmetle‐rindebeklentilerinüzerindeyaklaşımsergilemekoldukçazordur.Çünkübudurumamevzuatlar imkanvermez.Ancakbu alandayapılan araştırmalar;kişilerin,beklentileriüzerindebiryaklaşım ilekarşıkarşıyakaldıklarında,olumsuz tüm tavırlarını değiştirdiklerini, hatta istenen yönde tavır almaeğilimindeolduklarınıgöstermektedir.

‐ Yalın olmak: İç güvenlik hizmetlerinin yalınlığı, yapılmak istenenintoplum tarafından net bir şekilde anlaşılması, bu hizmetlere verilen top‐lumsaldesteğindeartmasınısağlayacaktır.Bununaksinehizmetlerle ilgilikarmaşık mesajlar vermek, toplumun doğruyu algılamasında engel oluş‐turmak,mevcutdurumudahadakötüleştirecekveiçteniçetoplumsalistik‐rarınkankaybetmesinenedenolunacaktır.

‐Sonucaodaklanmak:Özelliklekamuhizmetlerindehedefkitle,kendi‐sinenihaiolaraksunulanhizmetideğerlendirmektevekendisininbuiştensağladığıkişiseltatminideğerlendirmektedir.Onlarınbuduygularınahitapedebilmekiçiniçgüvenlikhizmetlerindesonuçlarüzerindeyoğunlaşılmalı,eldeedilensonuçlarçokiyianalizedilerek,plânlananlarlavehedeflenenler‐leilişkisikurularak,sonuçlaraulaşmadakibaşarıbelirlenmelidir.

‐ Ölçümlemek: İç güvenlik hizmetlerinde elde edilen başarı yada ba‐şarısızlıkmutlakaçeşitlitekniklerkullanılarakölçülmelivebirgeribildirimsağlanarak,sonrakifaaliyetlerdemaksimumetkinliğeulaşmayaçalışılmalı‐dır. Toplumsal desteğin başarının olduğu yerde olacağı unutulmamalı, içgüvenlikhareketlerindekamuoyudoğruvenetbilgilerleaydınlatılmalıdır.

‐Gerçeklere dayanmak: İç güvenlikhizmetlerinde görev alan tümbi‐rimler,hiçbirşekildevarsayımlarlahareketetmemeli,gerçekveölçülebilenbulgular değerlendirilerek gerekli hizmetler verilmelidir. Kamuoyunungerçekbilgilerleaydınlatılması,verilecekdesteğimutlakşekildeartıracak‐tır.

‐Tekraretmek:Özellikleiçgüvenlikhizmetlerindekamuoyunaverilenmesajların kalıcı olabilmesi için, farklı yöntemler kullanılarak tekrar edil‐mesi gerekir.Bu tekraryapılırken,mutlaka farklı iletişim teknikleri kulla‐nılmalıdır. Çünkü toplumda bu tekrarlar farklı şekillerde yorumlanırsa,verilmekistenenmesajlartamamenolumsuzbiryapıyabürünebilir.Buradayapılacaktekrarınamacı,verilmekistenenmesajlarınsıksıkvurgulanarakkalıcılığınınsağlanmasıdır.

‐ Farklılaşmak: Algılama yönetiminde beklenenin ötesinde davra‐nışlarda bulunmak, hedef kitlenin sempatisini kazanmaya yol açmaktadır.Tabibu farklılaşmaolumlubeklentilerinüzerineçıkmaşeklindeolmalıdır.İçgüvenlikhizmetiverentümbirimler,kamuoyununhassasiyetlerini,önce‐liklerinivebeklentileriniçokiyianalizederek,olumlubeklentilerdoğrultu‐

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

177

sundafarklılaşmalı,basmakalıp tutumvedavranışlarınıdeğiştirmelivebuşekildetoplumdaolumlubirkurumsalimajoluşturmalıdır.

‐Görselliğidoğruyönetmek:Yapılanaraştırmalardabirkonununhemsözle, hemde o konuda görsel bir şeyler gösterilmek suretiyle sunulmasıhalinde,3saatiçindeakılmakalmaoranının%85,üçgünsonrahatırlanmaoranının ise%65 olduğunu gösteriyor. Diğer kamu hizmetlerinde olduğugibiiçgüvenlikhizmetlerindedeyapılantanıtıcıveaydınlatıcıfaaliyetlerinkamuoyununbelleğindeyeralabilmesiiçingörselçalışmalaraağırlıkveril‐melidir.Bununiçingerekliteknolojikyapıkurulmalıvemevcutbasınyayınkuruluşlarındanenüstseviyedeyararlanılmalıdır.

‐ Düşüncelerden çok duygulara hitap etmek: Yapılan bilimsel araş‐tırmalar duyguların hafıza üzerinde büyük rol oynadığını göstermektedir.Mutlu bir zamanda öğrenilenlerin, mutlu zamanlarda hatırlandığı, üzgünzamanlardaöğrenilenleriniseüzgünzamanlardadahaiyihatırlandığıbelir‐tilmektedir. İçgüvenlikhizmetlerindealgılamayönetimi ile ilgiliyapılacakçalışmalardakamuoyununduygularınayönelikhareketler,beklenendeste‐ğinçokçabukoluşmasınısağlayacaktır.Buradasorun,duygularınbelirlen‐mesidir.Çünkü toplumdazamanzamanduygularınönceliğideğişebilmek‐tedir. İç güvenlik birimlerinin bu konuda toplumu çok iyi algılamaları vebuna göre algılama yönetimi çalışmalarında düşüncelerden çok duygularıkullanarakyenitekniklergeliştirmelerigerekmektedir.

Sonyıllardatümdünyadaalgılamayönetimininözelsektördekikulla‐nımalanıkamuhizmetlerinedoğrukaymıştır.Yukardaanahatlarıylaözet‐lediğimiz11 temelkural (Hedefkitlenindeğerleriyleuyum,hedefkitleninkültürüyleuyum,beklentilerinüzerindeyaklaşımsergilemek,yalınolmak,sonucaodaklanmak,ölçümlemek,gerçekleredayanmak,tekraretmek,fark‐lılaşmak, görselliği doğru yönetmek, düşüncelerden çok duygulara hitapetmek)artıkkamuhizmetlerineuyarlanarakkullanılmayabaşlanmıştır.

Algılamayönetiminintemelamacıolanbirürün,hizmetyadafikrinsa‐tınalınabilmesiiçinhedefkitleleriniknaedilmesisüreci,gerçeklerdenyolaçıkmadan yönetilemez. Ancak bu gerçeklik, algılama yönetiminin kamuhizmetlerinde kullanımında, süreçlerin her şıkta yönetilme gerçeğindenhareketledevletin"âlimenfaati"içingözardıedilebilmektedir.

GünümüzdeözellikleABDtarafındançokiyiuygulananbuyöntem,ar‐tık bir kamu diplomasisi yöntemi olma yoluna girmiştir. Kamu diplo‐masisindeolduğugibialgılamayönetimindedegerçekler,herzaman,oldu‐ğu gibi yansıtılmamakta, çeşitli süreçlerden geçirilerek, kamuoyuna veyauluslararasıtoplumafarklışekildesunulmaktadır.

Ülkemizdeiçgüvenlikhizmetlerindegörevalanbirimler,algılamayö‐netimiileilgiliolaraközelbirçalışmabaşlatmalıvetümdünyadabaşlayanbusürecingerisindekalmamalıdırlar.

MehmetAkifÖzer

178

KAYNAKLARAPAN Ahmet (2007). "Toplum Destekli Polis", www.egm.gov.‐tr/apk/dergi/

(30.03.2007).ARSLANZühtü(2005).“GüvenlikveİnsanHaklarıArasındakiKırılganDenge”,

GüvenlikSektöründeDemokratikAçılımlar:TürkiyeveAvrupaGüvenlikSek‐törü Yönetişimi, Uluslararası Konferans, TESEV‐DCAF, Ankara(03.02.2005).

BAMFORD James (2006). The Man Who Sold the Warhttp://www.rollingstone.com/politics/story/_/id/8798997?pageid=rs.Home&pageregion=single7&rnd=1132756895217&has‐player=true&version=6.0.12.1212(10.3.2006).

BAŞKAYA,Aysuvd.(2003)"MekansalİmajÜzerineBirDeneme:GaziÜniversi‐tesiMühendislikMimarlık Fakültesi Eğitim Bloğu Giriş Holü",GaziÜniv.Müh.Mim.Fak.Der,Cilt18,No2,79‐94,2003.

BENJAMIN Mark (2006). The invisible wounded, http://207.44.245.159/ ar‐ticle8224.htm,10.3.2006.

BIJOOR Harish (2003). It's perception management!,http://www.blonnet.com/catalyst/2003/04/17/stories/2003041700140400.htm.(17.04.2003).

BOCCORiccardo(2005).PalestinianPublicPerceptionsofSecurityGovernance,Summary Report, (Geneva, 14 October 2005) http://www.dcaf.ch/mena/Palestinian_Perceptions.pdf(10‐03‐2006).

CERRAHİbrahim(2005)."İçGüvenlikSektörününZihinselModernizasyonu:İçgüvenlik tehdit algılamasının ‘meşruiyeti’ ve sektörün ‘demokratik göze‐timi’,UluslararasıKonferans,TESEV‐DCAF,Ankara,(03.02.2005).

CİZREÜmit(2005).“GüvenlikSektörününParlamenterGözetimindeYeniUfuk‐lar:TürkiyeİçinÖnemi”,GüvenlikSektöründeDemokratikGözetim:Türkiyeve Dünya, DCAF (Cenevre Silahlı Kuvvetlerin Demokratik Denetimi veTESEVGüvenlikSektörüÇalışmalarıDizisi‐1),TESEVYay.,İstanbul,2005.

COLLINS Steven (2003). Mind games http://www.nato.int/docu/revi‐ew/2003/issue2/english/art4.html

CRAIG Jones (1999). "The PerceptionManagement Process",MilitaryReview,Dec98‐Feb99,Vol.78,Issue6.

DEBAKKERFerdinand‐KarenA.Edelman(1996).PerceptıonManagement:TheYasirArafatTransformatıon,AcrosstheBoard,01471554,Oct96,Vol.33,Issue9.

DUNAY Pal (2005). “Güvenlik Sektörü Yönetişimi ve Avrupa Entegrasyonu”,Güvenlik Sektöründe Demokratik Gözetim: Türkiye ve Dünya, DCAF (Ce‐nevreSilahlıKuvvetlerinDemokratikDenetimiveTESEVGüvenlikSektörüÇalışmalarıDizisi‐1),TESEVYay.,İstanbul.

DÜLGERMehmet (2005). “Türkiye’de Güvenlik Sektörü Gözetiminin Siyaseti:ParlamenterBoyut”,GüvenlikSektöründeDemokratikGözetim:TürkiyeveDünya,DCAF(CenevreSilahlıKuvvetlerinDemokratikDenetimiveTESEVGüvenlikSektörüÇalışmalarıDizisi‐1),TESEVYay.,İstanbul.

ERDOĞAN İrfan (2007). "Halkla ilişkilerde halkla ilişkiler kavramının eroz‐yonu",http://law.ankara.edu.tr/~erdogan/(30‐03‐2007).

AlgılamaYönetimiveİçGüvenlikHizmetleri

179

ERENErol(1993).YönetimPsikolojisi,BetaYay.,İstanbul.ERENErol(2001).YönetimveOrganizasyon,BetaYay.,İstanbul,2001.EVLİYAOĞLUGökhan(1987). İletişimPsikolojisi,Psikolojik İletişim,Gazeteciler

CemiyetiYayınları,Ankara,1987.Felsefe Sözlüğü (2005). Algı ve Diğer Kavramlar, www.felsefe.gen.tr

(20.01.2005).GUMA Greg (2006). The evolution of perception management tactics

http://www.towardfreedom. com/home/content/view/388/59/(25.2.2006).

HANSCOM Michael (2006). Perception Management, http://www. michael‐hanscom. com/eclecticism / 2003/08/perception_mana.html (01‐03‐2006).

http://enclopedia.thefreedictionary.com/Perception management(10.03.2006).

İçişleri Bakanlığı (2006). "Yeni Güvenlik Hizmeti Anlayışı",http://www.strateji.gov.tr/(10.12.2006).

JONATHANAlter(2005)."TheRealPriceOfPropaganda",Newsweek,Vol.146,Issue24,12/12/2005.

JONESCraigS.(1999).“ThePerceptıonManagementProcess”,MilitaryReview,00264148,Dec98‐Feb99,Vol.78,Issue6.

KAYNAKTuğray(1990).ÖrgütselDavranış,İstanbulÜn.Yayını,1990.KELEŞ Faruk (2007). "İç Güvenlik Kimin İşi? http://www.liberal‐dt.org.tr/

(10.01.2007).KRECHDavit‐RichardCrutchfıeld(1967).SosyalPsikoloji,TeoriveSorunlar,çev.

E.Güçbilmez‐O.Onaran,Ankara:TürkSiyasiİlimlerDerneğiYay.MAIERMark‐TimRahn(2002)."InformationOperationsandMillenniumChal‐

lenge"JointForceQuarterly,Issue35.MCDONOUGH John (1998). “Pr‐AndThen Some:Burson‐Marsteller 'Manages

Perceptıons”AdvertisingAge69No:44,N.21998.MOORE Stan (2004). Examples of "Perception Management" http://usa. me‐

diamonitors.net/headlines/examples_of_perception_manageme‐nt_instruction_by_omission,(13.06.2004).

O'CONNOR Rory (2006). Perception Management,http://www.mediachannel.org/ views/ dissector/ affalert299.shtml(10.03.2006).

PARRY Robert (2004a). Bush's 'Perception Management' Plân,ttp://www.consortiumnews.com/2004/a

PARRY Robert (2004b). “Perception Management”,http://www.consortiumnews.com/2004/b.

PARRYRobert(2006).LostHistory:CIA’sPerception,Manegement,http://www.consortiumnews.com/archive/lost12.html.(11.01.2006).

PEET Preston (2001). Perception management & domestic propagandahttp://www.disinfo.com/archive/pages/dossier/id248/pg1/index.html.(02.11.2001).

RAMPTON Sheldon John Stauber (2006). How To Sell a Warhttp://www.inthesetimes.com/comments(10‐03‐2006).

MehmetAkifÖzer

180

RICHELSON Jeffrey (2003). “Planning to deceive”, The Bulletin of the AtomicScientists59no264‐9March/April2003.

RONNIELM.Johansson‐NingXiong(2006).PerceptionManagement:AnEmer‐gingConceptforInformationFusion,www.nada.kth.se.(20‐02‐2006).

RUSSELLJeffreyS.(2001).Areyoumanagingperception?LeadershipandMa‐nagementinEngineering,April,2001.

SAYDAMAli(2005a).AlgılamaYönetimi,RotaYay.,İstanbul.SAYDAMAli(2005b).“AlgılamaYönetimi”,NPQTürkiyeDergisi,Cilt:7,Sayı:1.SCHECHTERDanny(2006).PerceptionManagement,http://www.mediachan‐

nel.org/views/dissector/persuasion.shtml(05.01.2006).STIBBE P. (1980). "Management Perceptions & Management Development",

JournalofEuoropeanIndustrialTraining,Issue4,Vol.4,1980.STUPAK Ronald J. (2001). "Perceptıons Management: An Actıve Strategy For

MarketıngAndDelıverıngAcademıcExcellenceAtLıberalArtsColleges",PublicAdministrationQuarterly,Summer,2001.

STUPAK Ronald J. (2000). Perceptıon Management: An Actıve Strategy ForMarketıng And Delıverıng Academıc Excellence, Busıness Sophıstıcatıon,AndCommunıcatıonSuccesses,PublicAdministration&Management:AnInteractiveJournal(05.04.2000).

TOLANBarlasvd.(1985).BenveToplum,SosyalPsikoloji‐1,TeoriYay.,Ankara,1985.

WALLER Robert (1995). “Taxing polls”, New Statesman & Society, Vol.8(26.05.1995).