1

Tập san

BỆNH VIỆN ĐA KHOA HUYỆN PHÚ TÂN – TỈNH AN GIANG

Lưu hành nội bộ

Tháng 5 năm 2015

2

Ban biên tập:

Bs CK1. Huỳnh Thị Bích Thuỷ

Bs CK1. Nguyễn Phú Khương

Bs CK1. Lê Duy An

Ds CK1. Ngô Thị Thu Trang

Ds. Tống Thị Lan Chi

Dsth. Hoàng Thị Thanh Thảo

3

Ban biên tập Tập san Y Dược Bệnh viện đa khoa Phú Tân xin gửi đến quý đồng

nghiệp những lời chúc tốt đẹp nhất. Chúc quý đồng nghiệp luôn dồi dào sức khỏe, hạnh

phúc và thành công.

Hoạt động thông tin thuốc là một hoạt động chuyên môn thường xuyên của bệnh

viện nhằm cung cấp cho cán bộ y tế các thông tin mới, khách quan, đáng tin cậy về sử

dụng thuốc và các vấn đề liên quan đến công tác điều trị nhằm hướng tới mục tiêu sử

dụng thuốc hợp lý, an toàn, góp phần nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh tại bệnh viện.

Tập san y dược sẽ là cầu nối để chúng tôi mang đến quý đồng nghiệp những

thông tin có ích cho hoạt động y dược, đồng thời cũng là nơi tiếp nhận sự cộng tác, đóng

góp của quý vị nhằm phát triển hoạt động thông tin thuốc, sự trao đổi, hợp tác giữa các

Bác sĩ – Dược sĩ – Điều dưỡng – Kỹ thuật viên và các bộ phận liên quan trong sự nghiệp

chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Để xây dựng và phát triển Tập san, chúng tôi chân thành mong nhận được sự

hợp tác, góp ý, hỗ trợ của quý đồng nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn !

TRƯỞNG BAN BIÊN TẬP Bs. Huỳnh Thị Bích Thuỷ

4

TẢN MẠN MỘT NĂM Y HỌC THẾ GIỚI

Những đột phá trong y học - tế bào gốc

Theo thuật ngữ khoa học, giờ đây tế bào của người trưởng thành có thể được đưa trở về “trạng thái tế bào gốc vạn năng chưa biệt hóa,” nghĩa là các nhà nghiên cứu có thể sử dụng các tế bào gốc có khả năng phát triển thành nhiều loại tế bào khác nhau. Điều này mở ra hy vọng cho lĩnh vực y học tái tạo - tạo ra những mô mới hoặc thậm chí là những cơ quan mới.

Tuy nhiên, bước phát triển lớn này - tạo ra các tế bào gốc vạn năng (iPS) - bị giới hạn trong phạm vi những loại tế bào mà iPS có thể trở thành.

Mặc dù vậy, tháng 1/ 2014, nhóm nghiên cứu thuộc Bệnh viện Brigham và Phụ nữ, Boston, Mỹ công bố một phát hiện mới, qua đó có thể tạo ra tế bào gốc phôi mà không cần phôi.

Những đột phá khác liên quan đến tế bào gốc bao gồm nguồn gốc bệnh Lou Gehrig có thể đã sáng tỏ. Còn có tên là xơ cứng bên teo cơ (ALS), bệnh đã nhận được sự chú ý rộng rãi trong mùa hè năm 2014 - nhờ Thử thách xô nước đá. Đầu năm 2014, các tế bào iPS đã được sử dụng để tạo ra mô hình tế bào thần kinh ALS, mở ra những manh mối về nguồn gốc của căn bệnh này.

Hai nghiên cứu đáng chú ý khác trong năm 2014 cũng liên quan đến tế bào gốc:

- Các nhà khoa học chuyển được tế bào da người trực tiếp thành tế bào não.

- Lần đầu tiên nuôi cấy thành công phổi của người trong ống nghiệm.

Chế độ ăn

Lần đầu tiên có một tin tốt - phát hiện mới nhất trong năm nay - cho thấy có một kiểu chế độ ăn đặc biệt tốt cho sức khỏe:

- Hãy ăn bảy phần trái cây và rau mỗi ngày để giảm nguy cơ tử vong. Ngay khi bạn nghĩ rằng 5 phần mỗi ngày là đủ, thì nghiên cứu dữ liệu từ 65.000 người cho thấy những người ăn thêm 2 phần nữa có số trường hợp tử vong ít hơn.

- Chế độ ăn Địa Trung Hải tốt hơn chế độ ăn ít béo đối với nguy cơ tim mạch. Các tác giả của nghiên cứu này thấy rằng đặt trọng tâm vào những thứ mà bạn đưa vào chế độ ăn quan trọng hơn là vào những thứ mà bạn loại ra.

Cũng có một nghiên cứu nhỏ liên hệ việc uống trà với tăng cường hoạt động não: Trà xanh có thể tăng trí nhớ làm việc.

Không có gì đáng ngạc nhiên là rau và trái cây vẫn đứng đầu về những lợi ích

cho sức khỏe

5

Ebola

Như đã nói ở trên, một trong những câu chuyện thời sự nhất của y học trong năm vừa qua là cuộc khủng hoảng Ebola ở Tây Phi, nhưng không phải là toàn những tin xấu:

Vắcxin Ebola được thử nghiệm trên người. Các vắcxin Ebola đang được triển khai cho những thử nghiệm lâm sàng giai đoạn đầu, sau khi tác dụng bảo vệ được chứng minh trên khỉ.

Phơi nhiễm hóa chất

Tất nhiên, cũng như các hóa chất trong khói thuốc lá, rất nhiều các hóa chất khác là những độc chất tiềm tàng, như 5 câu chuyện dưới đây:

Hóa chất công nghiệp có thể gây “đại dịch rối loạn phát triển thần kinh” trên toàn cầu.

Hóa chất trong bao bì thực phẩm “có thể gây hại cho sức khỏe của người”.

Phơi nhiễm với độc chất trong môi trường liên quan với tăng tỉ lệ bệnh tự kỷ.

Các nhà khoa học xác định những hóa chất “ưu tiên cao” có thể gây ung thư vú

Hóa chất trong thuốc đánh răng, kem chống nắng “cản trở chức năng tinh trùng”.

Sức khỏe tim mạch

Đáng chú ý trong năm nay là việc tìm ra một loạt những con đường mới để nghiên cứu về tổn thương tim hoặc mạch máu, thông qua nuôi cấy trong ống nghiệm, nuôi cấy trên động vật hoặc biện pháp cơ học:

- Tim người “mini” nuôi cấy trong ống nghiệm có thể mở ra cách chữa khỏi bệnh tim. Tế bào gốc đã có thêm một lợi ích nữa khi chúng được sử dụng để tạo ra “tim” tí hon có nhịp đập - đường kính chừng 1mm và co bóp khoảng 30 nhịp/phút, có thể sử dụng để mô hình hóa bệnh tim.

- “Tim mini” có thể giúp cho những người gặp vấn đề về lưu thông máu. Đây cũng là một loại “tim mini” được tạo ra từ tế bào gốc, lần này nhằm hỗ trợ tại những vị trí đặc biệt ở ngoại vi để đẩy máu lưu thông trong những tĩnh mạch bị tổn thương.

Suy tim: ghép tạng của động vật cho người trở nên “khả thi hơn”. Việc biến đổi di truyền tim của lợn con để đưa chúng trở nên giống với người hơn một ngày nào đó có thể thay thế cho nguồn cung tạng ghép hạn chế hiện nay.

Thiết bị mới cấy trong cơ thể có thể kìm hãm và đẩy lùi suy tim. Đây là một cách tiếp cận cơ học với bệnh tim, một chiếc vòng sẽ bù lại sự suy yếu của tim bằng cách cung cấp thêm một xung đồng bộ quanh động mạch chủ.

6

HIV

HIV quay trở lại với các hãng thông tấn năm 2014, với những người đã từng nghe nói về “em bé Mississippi”. Được báo cáo lần đầu tiên năm 2013, đây từng được xem là trường hợp nhiễm HIV bẩm sinh đầu tiên “khỏi bệnh” - với thuốc kháng HIV được dùng trong vòng 30 giờ sau sinh đã thành công trong việc loại bỏ mọi dấu vết của vi rút, khiến không cần điều trị thêm nữa:

- Lại phát hiện thấy HIV ở em bé được tin là đã khỏi bệnh. Tin xấu xuất hiện vào tháng Bảy.

- Thất bại trong điều trị HIV ở em bé Mississippi - sự bắt đầu của một chương mới. Các nhà nghiên cứu trong trường hợp này cho rằng thông tin trên không đồng nghĩa với “sự kết thúc của câu chuyện, mà là bắt đầu một chương mới”.

- HIV tái xuất ở em bé thứ hai mặc dù đã khỏi bệnh nhờ điều trị sớm. Em bé Mississippi hóa ra không phải là trường hợp duy nhất - còn có một câu chuyện khác tương tự ở Italy.

Những bước tiến khác về HIV trong năm 2014 bao gồm triển vọng về vắcxin HIV, khi các nhà nghiên cứu tìm ra cách để tạo ra kháng thể “trung hòa” HIV. Và một cách tiếp cận mới xác định nguồn gốc của đại dịch HIV.

Những công nghệ y học tiên tiến

Một lĩnh vực công nghệ đang phát triển nhanh chóng là in 3D, và nó cũng mang lại những bước tiến mới trong y học:

Tái tạo khuôn mặt cho nạn nhân tai nạn giao thông bằng công nghệ in 3D.

Vật liệu ghép in 3D phục hồi hô hấp cho một em bé.

Công nghệ in 3D khiến điều trị theo đơn đặt hàng trở nên hợp túi tiền hơn.

Những tiến bộ công nghệ gần đây đã vượt ra khỏi các lĩnh vực khác để lấn sân sang y học, bao gồm “kính thông minh cho người khiếm thị”, đang bắt đầu được thử nghiệm trên diện rộng.

Được phát triển dành riêng cho y khoa, nhưng không kém phần tiến bộ, là công nghệ mới trong thẩm tách thận: Thành công cho máy chạy thận nhân tạo sơ sinh đầu tiên của thế giới.

Thiết bị theo dõi sức khỏe cá nhân

Một tổng kết hồi năm ngoái đã thấy rằng công nghệ mang theo người và chạy trên điện thoại thông minh thực sự đã trở thành những công cụ mạnh để theo dõi sức khỏe và quản lý bệnh mạn tính.

“Mang theo người” có thể trở thành “tích hợp” nếu các bước phát triển được tiếp tục theo hướng của hai câu chuyện dưới đây, trong đó công nghệ theo dõi thậm chí còn được đưa gần hơn đến với cơ thể:

Hãy quên thiết bị đeo cổ tay đi, tương lai của việc theo dõi sức khỏe là nằm dưới da.

Thiết bị giống như da, mang theo người theo dõi sức khỏe sức khỏe da và tim mạch 24/7.

Nhưng tiến bộ không giới hạn ở thiết bị theo dõi cá nhân dành cho người lớn - các ứng dụng cũng nhắm vào mục tiêu cải thiện việc chăm sóc sức khỏe trẻ em:

Máy theo dõi em bé “thông minh” mang theo người giúp cha mẹ hiểu con hơn. Thiết bị sẽ theo dõi, tìm hiểu và dự báo thói quen ngủ và những điều kiện ngủ tối ưu của em bé.

Kết nối sức khỏe: chúng ta thu thập dữ liệu tự theo dõi sức khỏe như thế nào? Trong số những câu trả lời cho câu hỏi này năm 2014 là Teddy Lính gác - giải pháp đồ chơi thú nhồi bông để theo dõi sức khỏe trẻ em.

7

Và cuối cùng

Điểm nhấn cuối cùng trong bức tranh của y học thế giới năm 2014 được dành cho những nhà nghiên cứu hàng đầu đã giành được giải thưởng danh giá nhất nhờ những đóng góp của họ cho y học:

Giải Nobel y học năm 2014 được trao cho các nhà khoa học đã khám phá ra “hệ thống định vị toàn cầu nội bộ” của não. Ba nhà khoa học được nhận giải thưởng cho công trình nghiên cứu về “tế bào chỉ chỗ và tế bào kẻ ô” trong não, những tế bào giúp chúng ta xác định được vị trí và phương hướng.

CẨM TÚ (Theo Medicalnewstoday)

Nguồn: Sức khỏe đời sống

Những điều cần biết trong Nhi Khoa BS.CKI. Lê Duy An

Phó trưởng khoa Nhi BVĐK Phú Tân

1. Luôn phải nghĩ đến nguyên nhân

xoắn buồng trứng trong chẩn đoán phân

biệt khi có tình trạng đau bụng ở trẻ gái,

đặc biệt trong độ từ 9 đến 14 tuổi, vì đây

là độ tuổi các điểm xoắn tại các nang

buồng trứng thường xảy ra do trục

hormone sinh dục đang trưởng thành.

2. Các biện pháp ngừa thai khẩn cấp

nên được thảo luận sử dụng ở độ tuổi

thiếu niên có hoạt động tình dục, 90%

thai kỳ ở độ tuổi vị thành niên là ngoài ý

muốn.

3. Bệnh lý mạn tính thường gặp ở trẻ

em là sâu răng sớm.

4. “Tiến trình dị ứng” là hiện tượng

mà trong đó có khoảng một nửa trẻ nhũ

nhi có viêm da cơ địa sẽ dần dần xuất

hiện hen, và hai phần ba các trẻ sẽ hình

thành viêm mũi dị ứng.

5. Bước quan trọng nhất trong điều trị

tất cả phơi nhiễm hóa chất (kể cả trong

khủng bố) là chiến lược khử nhiễm ban

đầu bằng cách cởi bỏ quần áo ngay lập

tức, điều này có thể giúp loại bỏ khoảng

90% chất gây nhiễm.

6. Trong trường hợp bị cắn, kháng

sinh dự phòng cho thấy làm giảm đáng

kể nhiễm trùng chỉ trong 2 trường hợp

sau: vết cắn vào tay và vết cắn do

người. Một vài chuyên gia khuyến cáo

nên điều trị kháng sinh cho những vết

thương có nguy cơ cao khác như do

mèo cắn, vết thương ở chân, vết

thương do đâm, và vết thương được

chăm sóc sau 12 giờ sau khi bị thương.

8

7. Do có khoảng 20% - 40% các

trường hợp bướu giáp đơn ở tuổi thiếu

niên là ác tính, cần phải có các đánh giá

tiếp theo nếu một bướu giáp được phát

hiện.

8. Hơn 40% nhũ nhi dễ nôn trớ hơn

một lần một ngày.

9. Ói mật ở trẻ sơ sinh là dấu hiệu có

khả năng tắc ruột và là một cấp cứu tiêu

hóa thật sự.

10. Khoảng 99% trẻ sơ sinh đủ tháng

đi phân su trong 24 giờ sau khi sinh.

Không thể đi phân su trong vòng 48 giờ

đầu tiên nên được xem là bất thường

cho đến khi được chứng minh ngược

lại.

11. Nguyên nhân gây tiêu máu thường

gặp nhất ở trẻ nhũ nhi nhỏ hơn 1 tuổi là

viêm đại tràng dị ứng (hoặc không đặc

hiệu), thường được cho là do sữa bò.

12. Khi không có tình trạng thiếu máu

cũng không loại trừ được khả năng

thiếu sắt do tình trạng thiếu hụt sắt tiến

triễn tương đối trước khi thiếu máu xuất

hiện.

13. Nguyên nhân đặc hiệu được chẩn

đoán nhiều nhất ở trẻ bị số sau khi đi du

lịch là sốt rét. Hơn một nữa dân số thế

giới sống trong vùng lưu hành của sốt

rét.

14. Tăng billirubin máu nói chung

không phải là chỉ định để ngưng bú mẹ

mà đúng hơn là phải tăng số lần bú.

15. Điều chỉnh triệt để tình trạng táo

bón cho thấy làm giảm tiểu dầm, và tần

số nhiễm trùng tiểu.

16. Đau đầu migraine thường xảy ra

hai bên ơ trẻ em nhưng xuất hiện một

bên (75%) ở người lớn.

17. Co giật có sốt ở trẻ trên 6 tuổi

không được xem là sốt co giật.

18. Nếu trẻ có nhịp thở bình thường thì

đây là một dấu hiệu quan trọng giúp ta

loại trừ chẩn đoán viêm phổi do vi trùng.

19. Ba nguyên nhân thường gặp nhất

của sốc phản vệ tại các bệnh viện và

khoa cấp cứu nhi là do latex, thức ăn,

và thuốc. Những trường hợp nghi ngờ

về thủy hải sản (vd. sò hến, tôm cua),

đậu phộng, và hạt điều thì ta nên chuẩn

bị một liều epinephrine do gia tăng nguy

cơ bị phản vệ trong tương lai.

20. Trẻ sinh non nên được chủng

ngừa đúng theo tuổi sau sinh.

21. Khi tiêm vaccine qua đường tiêm

bắp, ta không cần thiết phải hút kim (để

xem có máu hay không) vì không có

mạch máu nào lớn nằm tại các vị trí

được khuyến cáo tiêm ngừa cả.

22. Trẻ nhũ nhi nam chưa được cắt

bao quy đầu có nguy cơ nhiễm trùng

tiểu cao hơn 10 lần so với trẻ đã cắt bao

quy đầu.

23. Nhức đầu làm trẻ tỉnh dập khi đang

ngủ, kèm nôn không buồn nôn, xấu hơn

khi rặn hoặc ho, và cường độ thay đổi

khi bệnh nhân thay đổi tư thế là các dấu

hiệu liên quan đến bệnh lý gây tăng áp

nội sọ.

24. Một nửa số bệnh nhân bị viêm phổi

Chlamydia có viêm kết mạc xảy ra trước

viêm phổi.

25. Phì đại hạch rốn phổi gợi ý bệnh

lao./.

9

10 DƯỢC PHẨM HỨA HẸN CHO NĂM 2015

Nhân kết thúc năm 2014, Tập đoàn y dược Healthcare Global (HG) Ấn Độ đã bình chọn, công bố danh sách Top 10 dược phẩm hứa hẹn nhất 2015. Theo HG, đây là những sản phẩm “cứu tinh” trị bệnh cứu người, dự kiến sẽ được đưa vào thương phẩm trong năm 2015

1. Keytruda

Đầu tháng 9/2014, Cơ quan Quản lý Thực - Dược phẩm Mỹ (FDA) đã phê chuẩn thuốc Keytruda (pembrolizumab) do hãng Merck & Co. ở New Jersey, Mỹ, bào chế, dùng để điều trị nhóm bệnh u ác tính tiến triển hoặc chưa cắt bỏ, dùng các loại thuốc khác không tác dụng. Keytruda là liệu pháp điều trị thứ 6 được FDA phê duyệt từ năm 2011, bao gồm: ipilimumab (2011), peginterferon alfa-2b (2011), vemurafenib (2011), dabrafenib (2013), và trametinib (2013). Hiệu quả của Keytruda dựa vào nghiên cứu ở trên 170 người cho thấy khối u co lại, chi phí điều trị 12.500 USD/tháng. Ngoài ung thư da, thuốc còn có tác dụng đối với các dạng ung thư khác như: ung thư phổi và thận.

2. Vắcxin sốt xuất huyết

Cuối tháng 7/2014, Tập đoàn dược phẩm Sanofi của Pháp cho hay, họ đã thử nghiệm thành công loại vắcxin chứa 4 týp huyết thanh virút sốt xuất huyết (Dengue) tại Thái Lan. Theo số liệu của Tổ chức Y tế

Thế giới (WHO), ước tính có khoảng 50% dân số toàn cầu có nguy cơ phơi nhiễm virút Dengue. Kết quả giai đoạn nghiên cứu lâm sàng chính thức cho thấy vắcxin có khả năng bảo vệ 95,5% người bệnh ở thể nặng và giảm tới 80,3% nguy cơ nhập viện. Dự kiến sẽ có mặt trên thị trường vào nửa cuối 2015.

3. Sifalimumab

Năm 2015, tại Anh người ta sẽ đưa ra thương phẩm một loại thuốc trị lupus ban đỏ hệ thống (SLE), một loại bệnh tự miễn chưa rõ nguyên nhân, với đặc trưng xuất hiện các dạng tự kháng thể kháng lại các kháng nguyên, các kháng nguyên này trực tiếp phá hủy các tế bào và mô cơ thể và cuối cùng sinh ra viêm nhiễm. Sifalimumab nhắm vào interferon, một loại protein liên quan đến tình trạng viêm và cải thiện sức khỏe. Sifalimumab là một trong hai dược phẩm trị SLE, gồm mavrilimumab và sifalimumab, tất cả đều do công ty công nghệ nghệ sinh học AstraZeneca MedImmune bào chế.

10

4. LCZ696

LCZ696 kết hợp hai loại thuốc huyết áp, một chẹn thụ thể angiotensin II (ARB) và một ức chế neprilysin, gọi là sacubitril. Qua thử nghiệm cho thấy LCZ696 vượt trội hơn so với các chất ức chế ACE tiêu chuẩn trong điều trị suy tim. Đặc biệt, LCZ696 dung nạp tốt, và an toàn cho người bệnh. Trong thử nghiệm do Novartis tài trợ ở 8.400 bệnh nhân suy tim dùng LCZ696 hoặc enalapril cho thấy nhóm dùng LCZ696 giảm nguy cơ nhập viện vì suy tim tới 21% so với enalapril. Trong số 1.251 người chết vì bệnh tim trong quá trình thử nghiệm thì có 558 dùng LCZ696 (13,3%) và 693 dùng enalapril (16,5%). Novartis hiện đang được FDA thẩm định phê duyệt, dự kiến sẽ được có mặt trên thị trường vào cuối năm 2015.

5. Olysio

Hãng Johnson & Johnson vừa cho hay, năm 2015 tới đây họ sẽ đưa vào thương phẩm loại thuốc viêm gan C mạn tính có tên Olysio (simeprevir), dùng kết hợp với Sovaldi của hãng Gilead Sciences Inc. Việc kết hợp này cho phép không phải dùng đến liệu pháp điều trị tiêu chuẩn, kể cả interferon, thuốc tiêm có tác dụng phụ giống như cúm. Olysio là chất ức chế protease, ngăn chặn một loại protein đặc biệt cần thiết để nhân rộng virút viêm gan C và là chất ức chế protease thứ ba được FDA phê chuẩn để trị virút viêm gan C sau Victrelis (boceprevir) và Incivek (telaprevir).

6. Nivolumab

Nivolumab là sản phẩm của hãng Bristol-Myers Squibb (Anh) dùng điều trị bệnh ung thư da (u hắc tố) giúp người bệnh sống lâu hơn so với chỉ dùng hóa trị liệu. Trong thử nghiệm ở 107 người mắc bệnh, 80% đã di căn được tiêm nivolumab tĩnh mạch 2 tuần/lần trong 96 tuần. Kết quả, khối u của 33 người bệnh teo đi 50%, một số trường

hợp khối u biến mất hoàn toàn, 7 người có sức khỏe ổn định, tức không xấu đi trong suốt nửa năm. 43% bệnh nhân sống được 2 năm, gần 60% bệnh nhân sống được 1 năm. Hiện tại, Bristol-Myers đã gửi đơn lên FDA xin phê duyệt, và hy vọng sẽ có quyết định cụ thể vào tháng 3/2015.

7. Kadcyla

Mới đây, FDA đã phê duyệt loại thuốc kadcyla hay ado-trastuzumab emtansine dùng cho nhóm mắc bệnh ung thư vú có hàm lượng các tế bào ung thư protein HER2 dương tính cao. Kadcyla, sản phẩm của hãng Hãng Roche Holding AG (Thụy Sỹ) bào chế sau 15 năm nghiên cứu và thử nghiệm. Phù hợp cho nhóm bệnh di căn giai đoạn cuối, các loại thuốc hiện có không phát huy tác dụng.

8. Palbociclib

Hãng dược phẩm Pfizer vừa tiến hành hàng loạt nghiên cứu về thuốc dùng cho người mắc bệnh ung thư vú tiến triển, có tên Palbociclib hay PD 0332991. Palbociclib được dùng với kết hợp với thuốc nội tiết Femara (Letrozole) cho hiệu quả cao hơn so với việc chỉ sử dụng Femara trong điều trị bệnh ung thư vú tiến triển (giai đoạn IV) ER dương tính và HER2 âm tính. Thực chất Palbociclib là một chất ức chế (CDK 4/6) nhằm giúp ngăn chặn quá trình tế bào ung thư phân chia và phát triển. Trong nghiên cứu giai đoạn đầu ở 165 phụ nữ mãn kinh chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú tiến triển dương tính ER và âm tính HER2, được điều trị bằng Femara kết hợp với placebo (thuốc vờ) hoặc Femara kết hợp với palbociclib. Kết quả, nhóm điều trị bằng Femara kết hợp với palboliclib sống thêm được 20,2 tháng trước khi khối u phát triển còn nhóm kia chỉ đạt 10, 2 tháng. Hiện Pfizer đang đệ đơn lên FDA xin phê duyệt, dự kiến sẽ có mặt trên thị trường vào nửa cuối năm 2015.

11

9. OFEV

OFEV (nintedanib) là sản phẩm của hãng Boehringer Ingelheim (Đức) đã được FDA chấp thuận dùng cho điều trị bệnh xơ hóa phổi tự phát (IPF), căn bệnh đến nay vẫn chưa có thuốc đặc trị. Qua các thử nghiệm lâm sàng cho thấy, thuốc có tác dụng làm chậm quá trình sự suy giảm chức năng phổi tới trên 50%.

10. Cyramza

Hãng dược phẩm Eli Lilly của Mỹ vừa hoàn tất viên nghiên cứu, sản xuất và thử

nghiệm loại thuốc mới có tên Cyramza, được FDA phê duyệt cuối tháng 4/2014 dùng cho bệnh ung thư dạ dày, bệnh ung thư phổ biến thứ 5 trên thế giới và thứ 3 về tỉ lệ tử vong. Cyramza được dùng trong chế độ điều trị kết hợp cho nhóm bệnh nhân ung thư dạ dày tiến triển hoặc hoặc di căn hay trước hoặc sau khi hóa trị fluoropyrimidine hoặc kết hợp Platinum. Cyramza là một tác nhân ức chế, có tác dụng “bỏ đói khối u” bằng cách chặn việc cung cấp máu cho khối u. Qua thử nghiệm, thuốc có tính an toàn và hiệu quả cao. Những người được dùng Cyramza kéo dài thời gian sống trung bình 5,2 tháng so với 3,8 tháng ở nhóm dùng giả dược./.

Khắc Nam (Theo DailyMail - 12/2014)

12

U.S FDA và Health Canada thông báo kết quả sơ bộ của thử nghiệm lâm sàng phác đồ chống kết tập tiểu cầu kép

Kết quả sơ bộ cho thấy hiệu quả của phác đồ nhưng nguy cơ tử vong không do bệnh lý tim mạch lại cao hơn

Cục quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) và Health Canada đang thực hiện đánh giá những bằng chứng mới nhất về độ an toàn của việc sử dụng phác đồ chống kết tập tiểu cầu kép gồm clopidogrel (Plavix) hoặc prasugrel (Effient).

Clopidogrel và presugrel làm giảm nguy cơ hình thành huyết khối trên bệnh nhân đau tim, đột quỵ hay những bệnh lý khác do hình thành cục máu đông. Phác đồ chống kết tập tiểu cầu kép là việc sử dụng một thuốc chống đông máu phối hợp với aspirin. Phác đồ này thường được áp dụng sau khi đặt stent mạch vành để giảm nguy cơ hình thành huyết khối. Stent mạch vành là những ống nhỏ được đặt vào trong những động mạch tim bị hẹp hoặc dễ vỡ giúp những động mạch này luôn mở và duy trì dòng máu đến tim.

Nghiên cứu DAPT (Dual Antiplatelet Therapy) là một thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn, đa quốc gia về phác đồ kép chống kết tập tiểu cầu lần đầu tiên được công bố trên tạp chí New England Journal of Medicine vào 16/11/2014. Nghiên cứu này so sánh 12 tháng với 30 tháng điều trị bằng clopidogrel hoặc prasugrel phối hợp cùng aspirin, sau khi đặt stent mạch vành giải phóng thuốc. Kết quả sơ bộ từ thử nghiệm lâm sàng này cho thấy 30 tháng điều trị bằng phác đồ kép chống kết tập tiểu cầu

làm giảm nguy cơ đau tim và giảm hình thành huyết khối trong stent so với 12 tháng điều trị, tuy nhiên tỉ lệ tử vong không do nguyên nhân tim mạch ở nhóm 30 tháng lại cao hơn nhóm 12 tháng.

Cần lưu ý rằng FDA và Health Canada đang thực hiện đánh giá các kết quả nghiên cứu thu được và hiện chưa đưa ra bất kỳ kết luận hay khuyến cáo nào dựa trên những kết quả này. Thông báo về kết luận cuối cùng cũng như khuyến cáo sẽ được đưa ra sau khi hoàn tất việc đánh giá.

FDA và Health Canada cùng cho rằng lợi ích của clopidogrel và presugrel trong việc ngăn ngừa hình thành huyết khối vẫn vượt qua nguy cơ do các thuốc này mang lại khi sử dụng thuốc theo đúng chỉ định được phê duyệt.

Khuyến cáo dành cho cán bộ y tế:Cán bộ y tế không nên thay đổi cách kê đơn các thuốc vào thời điểm hiện tại. Bệnh nhân có câu hỏi hoặc thắc mắc về phác đồ kép chống kết tập tiểu cầu nên thảo luận cùng bác sỹ. Bệnh nhân không nên ngừng sử dụng clopidogrel và presugrel trừ khi nhận được lời khuyên từ cán bộ y tế. Việc ngừng điều trị có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện cơn đau tim, cục máu đông, đột quỵ và những biến cố tim mạch nghiêm trọng khác./.

Nguồn:http://www.fda.gov/safety/medwatch/safetyinformation/safetyalertsforhumanmedicalproducts/ucm423165.htm http://www.healthycanadians.gc.ca/recall-alert-rappel-avis/hc-sc/2014/42265a-eng.php

Tổng hợp tin: Hoàng Vân Hà, Nguyễn Mai Hoa

13

HSA cảnh báo nguy cơ huyết khối mao mạch và hội chứng thận hư liên quan đến việc sử dụng các chế phẩm

chứa interferon bêta

Nguồn: Adverse Drug Reaction News volume 16 number 3, December 2014

Trong bản tin Adverse Drug Reaction News tháng 12/2014, Cơ quan Quản lý Dược phẩm Singapore (HSA) cập nhật thông tin cho các cán bộ y tế về các trường hợp huyết khối mao mạch (thrombotic microangiopathy - TMA) và hội chứng thận hư (nephrotic syndrome) do sử dụng các chế phẩm chứa interferon bêta đã được báo cáo ở nước ngoài.

Báo cáo về TMA và hội chứng thận hư

Một số trường hợp bị TMA, với biểu hiện xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối (thrombotic thrombocytopenic purpura - TTP) hoặc hội chứng tăng urê máu tán huyết (haemolytic uraemic syndrome - HUS), trong đó có một số ca tử vong, đã được báo cáo trên bệnh nhân sử dụng chế phẩm interferon bêta. Vào tháng 10/2014, Cơ quan Quản lý Dược phẩm Vương quốc Anh (MHRA) đã cảnh báo về vấn đề này sau một loạt những báo cáo về TMA xuất hiện trên bệnh nhân dùng interferon bêta. MHRA đã nhận được tổng số 13 báo cáo về các trường hợp bị TMA, TTS và/hoặc HUS. Biểu hiện lâm sàng của TMA bao gồm giảm tiểu cầu, tăng huyết áp, sốt, biểu hiện trên hệ thần kinh trung ương (ví dụ, hay nhầm lẫn và liệt nhẹ) và suy chức năng thận.

Nhiều trường hợp mắc hội chứng thận hư cùng các bệnh lý thận khác nhau đã được báo cáo ở đối tượng bệnh nhân dùng interferon bêta. Dấu hiệu và triệu chứng

sớm của hội chứng thận hư bao gồm phù, protein niệu và suy chức năng thận, đặc biệt ở những bệnh nhân có nguy cơ cao mắc các bệnh về thận.

Cả TMA và hội chứng thận hư có thể xuất hiện sau vài tuần đến vài năm kể từ lúc bắt đầu điều trị bằng thuốc interferon bêta.

Đánh giá từ Cơ quan Quản lý Dược phẩm châu Âu (EMA)

Ủy ban đánh giá nguy cơ cảnh giác dược (PRAC) thuộc EMA đã thực hiện đánh giá nguy cơ xuất hiện TMA và hội chứng thận hư ở những bệnh nhân sử dụng interferon bêta vào tháng 5 và tháng 9/2013. Vào tháng 2/2014, PRAC kết luận rằng mối liên hệ giữa interferon bêta với TMA hay hội chứng thận hư là không thể phủ nhận. Tiếp theo đó, tại châu Âu, các nhãn thuốc đã được cập nhật về thông tin này và một thông báo đã được gửi đến các cán bộ y tế để nói về các nguy cơ có thể xuất hiện khi sử dụng thuốc này.

14

Thông tin từ CQQL Dược phẩm Singapore (HSA)

HSA chưa nhận được bất cứ báo cáo nào về TMA hay hội chứng thận hư có liên quan đến việc sử dụng interferon bêta. Tuy nhiên, thông tin ghi trên hộp đựng thuốc cũng được cập nhật thêm các cảnh báo về

nguy cơ này của thuốc này. HSA đưa ra khuyến cáo rằng các cán bộ y tế được khuyến cáo nên theo dõi và cân nhắc khả năng xuất hiện TMA hay hội chứng thận hư ở bệnh nhân dùng interferon bêta khi bệnh nhân xuất hiện những dấu hiệu hay triệu chứng phù hợp với chẩn đoán.

Tổng hợp tin: Nguyễn Mai Hoa, Hoàng Vân Hà

NỘI SOI VIÊN NANG ( CAPSULE ENDOSCOPY)

BS. Nguyễn Thị Mỹ Bình (Khoa Nội -BVĐK Phú Tân)

Viên nang nội soi có bản chất là một camera tí hon, chỉ bằng một viên thuốc bổ thông thường (11mm x 24mm) và có thể đưa vào đường tiêu hóa qua đường uống. Tùy theo hãng sản xuất, thời gian hoạt động của viên nang có thể kéo dài từ 8-11 giờ, đủ để đi qua và ghi hình toàn bộ ống tiêu hóa. Các lợi ích của viên nang : với cách sử dụng đơn giản, viên nang nội soi cung cấp khả năng thực hiện nội soi theo cách dễ chịu nhất. Hình ảnh nội soi tuy có độ phân giải thấp (320*320 pixel so với chuẩn HD của các thiết bị nội soi tiêu chuẩn) nhưng vẫn đủ giá trị chẩn đoán khi phát hiện tổn thương. Ngoài sự dễ chịu, viên nang cũng được xem như tuyệt đối an toàn trừ một vài trường hợp rất hiếm có sẵn tắc nghẽn đường tiêu hóa dẫn đến kẹt viên nang cần phải nội soi hay mổ để lấy ra. Trong quá trình viên nang lưu thông, bệnh nhân vẫn sinh hoạt và làm việc bình thường. Các bất lợi của viên nang: Được phát minh khoảng 10 năm nay, tuy rất dễ thực hiện và rất dễ chịu nhưng việc áp dụng nội soi viên nang vẫn còn rất hạn chế vì các lý do sau đây : a/Viên nang lưu thông trong ống tiêu hóa hoàn toàn thụ động nhờ nhu động ruột.

Việc di chuyển một chiều này ngăn cản sự quan sát của camera ở một số vùng của ống tiêu hóa như dạ dày và đại tràng. Do đó, hiện nay viên nang hầu như chỉ được chỉ định cho bệnh lý của ruột non là nơi mà các máy soi tiêu chuẩn không với đến được. Trên thực tế, viên nang hay được dùng khi muốn tìm nguyên nhân chảy máu ẩn trong ruột non. Nội soi viên nang cũng rất hữu ích cho việc theo dõi khối u trong ruột non và và tìm nguyên nhân một số trường hợp đau bụng không rõ nguyên nhân. b/Ngay cả khi nhìn thấy tổn thương, viên nang nội soi không cung cấp khả năng sinh thiết và do đó, không thể có được bằng chứng về giải phẫu bệnh học. c/Viên nang nội soi thuần túy là một thiết bị chẩn đoán. Khi phát hiện tổn thương, để giải quyết thì vẫn cần đến nội soi tiêu chuẩn hay phẫu thuật. d/Cuối cùng, với công nghệ tiên tiến và chỉ sử dụng một lần, chi phí cao là một hạn chế cho việc áp dụng đại trà viên nang nội soi./.

15

SỬ DỤNG HỢP LÝ, AN TOÀN CÁC THUỐC ĐIỀU TRỊ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG NHÓM BIGUANID

Nội dung bài

Hiện nay, tại Pháp có hơn 2 triệu người mắc bệnh đái tháo đường không phụ thuộc insulin (đái tháo đường typ 2). Tình trạng tăng đường huyết này là nguyên nhân của rất nhiều biến chứng, đặc biệt là trên mạch máu. Nếu như điều trị ban đầu với đái tháo đường chỉ dừng ở mức độ thay đổi chế độ ăn uống và lối sống thì điều trị bằng thuốc, đặc biệt là nhóm biguanid, là cần thiết để đạt được mục tiêu giữ cân bằng đường huyết.

Mặc dù đã ra đời từ rất lâu, các thuốc nhóm biguanid vẫn luôn là chỉ định đầu tay trong điều trị đái tháo đường. Trong số ba hoạt chất được đưa ra thị trường vào những năm 1960, metformin là thuốc duy nhất tiếp tục được lưu hành ở Pháp cho tới thời điểm hiện tại.

Cơ chế tác dụng - Đặc tính dược lý

Các thuốc nhóm biguanid là tác nhân hạ đường huyết có nguồn gốc từ một cây thân thảo có tên khoa học là Galega officinalis, được sử dụng từ lâu trong y học cổ truyền. Cây này có chứa một alkaloid cấu trúc guanidin có tên gọi là galegin, có tác dụng hạ đường huyết. Chính từ phân tử này, người ta đã tìm ra metformin có tác dụng chống tăng đường huyết. Thuốc đặc biệt có tác dụng trên cả đường huyết nền và sau ăn. Do không kích thích tăng tiết insulin, metformin không gây hạ đường huyết.

Cơ chế tác dụng của metformin đến nay vẫn chưa sáng tỏ hoàn toàn, có thể thông qua ba cơ chế:

- Giảm sản xuất glucose ở gan (ức chế quá trình tân tạo glucose và quá trình chuyển glycogen thành glucose, tăng tổng hợp glycogen nội bào, tăng độ nhạy cảm với tác động của insulin tại gan);

- Tăng độ nhạy cảm với insulin của cơ (thúc đẩy sự hấp thu và sử dụng glucose ở ngoại vi);

- Làm chậm hấp thu glucose ở ruột.

Ngoài ra, metformin còn hoạt hóa tất cả các hệ vận chuyển glucose trên màng tế bào (các GLUTs). Metformin cũng thể hiện tác động có lợi trên chuyển hóa lipid (giảm cholesterol toàn phần, LDL-cholesterol và triglycerid). Một phần tác dụng của metformin được giải thích là do sự kích hoạt adenosin monophosphat kinase hoạt hóa (AMPK) trong gan và tế bào cơ (hình 2).

Ghi nhớ:

Tăng đường huyết được định nghĩa là khi nồng độ glucose trong máu cao hơn 7 mmol/l.

Dược động học

Hấp thu: Metformin hấp thu không hoàn toàn. Sinh khả dụng chỉ đạt khoảng 50-60 %. Sau khi uống, nồng độ tối đa trong huyết tương đạt được sau khoảng 2 giờ 30 phút. Ở liều thông thường, trạng thái cân bằng đạt được trong vòng 24 đến 48 giờ. Thức ăn làm giảm nhẹ hấp thu. Phân bố: Thuốc liên kết với protein huyết tương ở mức không đáng kể, mặc dù thuốc phân bố chủ yếu trong huyết tương và thứ cấp trong hồng cầu.

Chuyển hóa: Metformin không bị chuyển hóa ở gan do bản chất phân cực mạnh. Thuốc được thải trừ ở dạng nguyên vẹn.

Thải trừ: Thuốc thải trừ qua thận bởi 2 con đường: lọc qua cầu thận và bài xuất ở ống thận.

16

Chỉ định

- Metformin là thuốc được chỉ định đầu tay trong điều trị đái tháo đường không phụ thuộc insulin (typ 2), đặc biệt là ở những bệnh nhân thừa cân (BMI > 25 kg/m

2), sau khi luyện tập và điều chỉnh

chế độ ăn không đủ để kiểm soát đường huyết.

- Metformin đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc phòng ngừa biến chứng mạch máu lớn ở bệnh nhân đái tháo đường (khởi phát nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, ...), và cả trong phòng ngừa các biến chứng mạch máu nhỏ (bệnh lý võng mạc, bệnh thận, ...).

- Metformin cũng có thể được sử dụng như là lựa chọn cuối cùng, kết hợp với insulin cho bệnh nhân đái tháo đường phụ thuộc insulin (đái tháo đường typ 1 hoặc typ 2 ở giai đoạn cần sử dụng insulin).

- Những năm gần đây, trong khi chưa có biện pháp thay thế có hiệu quả, metformin còn được sử dụng để điều trị hội chứng buồng trứng đa nang (nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh ở nữ giới). Bệnh lý này thường liên quan đến tình trạng kháng insulin. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng metformin kết hợp với clomiphen (tác nhân gây rụng trứng) làm tăng cơ hội mang thai ở phụ nữ mắc hội chứng này.

Lưu ý:

Khác với các thuốc điều trị đái tháo đường dạng uống khác, meformin có ưu điểm là không gây tăng cân.

Chống chỉ định

- Rối loạn liên quan đến tình trạng thiếu oxy mô (suy tim hoặc suy hô hấp, sau nhồi máu cơ tim mới mắc, ...).

- Suy thận mạn, ngay cả suy thận ở mức độ trung bình (thanh thải creatinin < 60 ml/phút), bất kỳ bệnh lý nào gây ảnh hưởng đến chức năng thận, mất nước (tiêu chảy nặng, buồn nôn, nôn, giảm thể tích máu tuần hoàn, sốt).

- Suy gan, ngộ độc rượu cấp tính, nghiện rượu (do tăng nguy cơ nhiễm acid lactic).

- Đái tháo đường có nhiễm toan ceton, tiền hôn mê đái tháo đường.

- Nhiễm khuẩn nặng (nhiễm trùng huyết, nhiễm khuẩn tiết niệu, ...), sốc nhiễm trùng.

Sử dụng metformin không được khuyến cáo ở bệnh nhân ăn chay nghiêm ngặt (nguy cơ nhiễm toan lactic).

Phụ nữ có thai và cho con bú:

Trong khi còn thiếu dữ liệu trên đối tượng này, không khuyến cáo sử dụng metformin trong thai kỳ, trong thời gian cho con bú và cả ở bệnh nhi dưới 10 tuổi.

Tác dụng không mong muốn

- Rối loạn tiêu hóa (gặp trên 5 % đến 20 % bệnh nhân): Đau bụng và co thắt cơ trơn vùng bụng, tiêu chảy, buồn nôn, nôn, đầy bụng, đầy hơi, chán ăn, cảm giác khó chịu do vị kim loại trong miệng. Các phản ứng này thường xuất hiện sớm trong quá trình điều trị, có thể hồi phục và giảm đi nếu dùng thuốc tăng liều từ từ và uống thuốc vào cuối bữa ăn.

- Giảm hấp thu vitamin B12: Vitamin này có vai trò quan trọng trong tổng hợp ADN và các acid béo, cũng như trong hoạt động của hệ thần kinh. Thiếu cobalamin có thể là nguyên nhân gây thiếu máu, mệt mỏi hay rối loạn cảm xúc. Vì vậy, có thể phải bổ sung vitamin B12 cho một số bệnh nhân.

- Phản ứng trên da (hiếm gặp): Ban đỏ, ngứa, nổi mề đay.

- Nhiễm toan lactic (rất hiếm gặp, nhưng tỷ lệ tử vong lên tới 50 %).

Nhiễm toan lactic:

- Acid lactic: Các biến chứng chuyển hóa biểu hiện bằng tình trạng tăng nồng độ lactat trong máu (> 5 mmol/l), giảm pH máu, rối loạn thăng bằng điện giải thể hiện bằng tăng giá trị khoảng trống anion và tăng tỷ lệ lactat/pyruvat.

- Triệu chứng lâm sàng: Co thắt cơ, đau bụng và/hoặc ngực, yếu cơ và liệt cơ.

17

- Dấu hiệu cảnh báo: Mệt mỏi nhiều, đau bụng và co thắt cơ trơn vùng bụng, rối loạn tiêu hóa.

- Yếu tố thuận lợi: Suy thận hoặc suy gan, nhiễm toan ceton, ăn chay, nghiện rượu, tình trạng thiếu oxy tổ chức.

- Xử trí: Ngừng dùng thuốc và nhập viện cấp cứu.

Tương tác thuốc

- Tương tác chống chỉ định: Thuốc cản quang chứa iod (có khả năng gây độc cho thận, tăng nguy cơ nhiễm acid lactic). Phải ngừng dùng metformin trong trường hợp cần tiêm các thuốc cản quang chứa iod (48 giờ trước và sau tiêm) do nguy cơ suy thận và nhiễm toan lactic. Tương tự, trong trường hợp phẫu thuật có gây mê, cần tạm ngừng sử dụng metformin.

- Tương tác thuốc cần thận trọng khi sử dụng:

+ Các thuốc ảnh hưởng đến chuyển hóa glucose, làm tăng đường huyết (clorpromazin, glucocorticoid, progesteron liều cao, thuốc tác động giống giao cảm);

+ Thuốc lợi tiểu quai (nguy cơ suy giảm chức năng thận và tích lũy metformin).

Do tỷ lệ liên kết với protein thấp, metformin ít có nguy cơ tương tác với các thuốc liên kết mạnh với protein huyết tương (salicylat, sulfonamid, probenecid, ...). Về mặt lý thuyết, có thể có nguy cơ tương tác gián tiếp (thông qua cạnh tranh) với các thuốc thải trừ ở ống thận ở dạng cation (amilorid, morphin, quinidin, ranitidin, trimethoprim, vancomycin, ...). Trên thực tế, các phân tử có dạng cation này cũng thải trừ qua ống thận, do đó có thể cạnh tranh với metformin. Hiện tượng này dẫn đến tăng nồng độ metformin trong huyết tương, do đó tăng nguy cơ nhiễm toan lactic.

Cần giám sát chặt chẽ hơn khi sử dụng đồng thời metformin với thuốc lợi tiểu, thuốc hạ huyết áp, thuốc chống viêm không steroid (NSAID), insulin, sulfamid, thuốc kháng nấm nhóm azol, các chế phẩm thuốc có chứa cồn. Cần hiệu chỉnh liều của metformin tùy thuộc vào diễn biến lâm sàng

và kết quả xét nghiệm (creatinin huyết thanh, transaminase, ...). Theo dõi nền với bệnh nhân sử dụng metformin:

- Mỗi 3 tháng: Kiểm tra HbA1c (phản ánh mức đường huyết trong 3 tháng gần nhất), kiểm soát huyết áp, theo dõi cân nặng và tuân thủ điều trị.

- Hàng năm: Kiểm tra đáy mắt, creatinin máu, sự xuất hiện micro-albumin niệu, kiểm tra bàn chân, làm xét nghiệm theo dõi các thành phần lipid máu, điện giải đồ.

Hemoglobin liên kết với đường:

Khi tỷ lệ glucose trong máu quá cao sẽ dẫn đến một hiện tượng gọi là liên kết đường. Lượng đường tự do dư thừa sẽ liên kết với các protein mà chúng gặp trong máu, đặc biệt là hemoglobin typ A1c. Cơ chế này là nguyên nhân của các biến chứng gặp phải trong đái tháo đường. Vì thế trong quá trình theo dõi bệnh, cần theo dõi tỷ lệ hemoglobin liên kết với đường (HbA1c). Mục tiêu ban đầu trong điều trị là đạt HbA1c < 6 %.

Phối hợp thuốc trong điều trị đái tháo đường

Nếu sử dụng metformin đơn độc không đủ để đạt được mục tiêu đường huyết, có thể phối hợp thuốc với các thuốc điều trị đái tháo đường dạng uống khác hoặc insulin (bảng 2).

- Metformin + glitazon: Pioglitazon cũng làm giảm sự kháng insulin thông qua tác động ưu tiên trên các tế bào mô mỡ. Kết hợp thuốc này có khuynh hướng tăng sự nhạy cảm của tế bào với insulin (không kèm theo nguy cơ hạ đường huyết).

- Metformin + các chất làm tăng tiết insulin (thuốc nhóm sulphonylure hoặc glinid): Đây là các chất làm tăng bài tiết insulin thông qua tác động lên các tế bào beta của tụy. Metformin có khuynh hướng làm tăng tác dụng hạ đường huyết của các chất kích thích bài tiết insulin (kèm theo nguy cơ hạ đường huyết).

- Metformin + các chất tương tự incretin: Các chất tương tự GLP-1 có tính ổn định cao và các chất ức chế DPP-4 là các thuốc mới được đưa vào sử dụng trong điều

18

trị có thể có tác dụng hiệp đồng khi kết hợp với metformin .

- Metformin + chất ức chế alpha-glucosidase: Ascarbose và miglitol ức chế sự tiêu hóa carbohydrat tại ruột và do đó làm chậm sự hấp thu glucose. Cùng với metformin, thuốc làm tăng tác dụng ức chế sự hấp thu của glucose tại đường tiêu hóa.

Nhiều phối hợp chứa metformin đã được lưu hành trên thị trường (với glibenclamid: Glucovance; với pioglitazon: Competact; với sitagliptin: Janumet; với vildagliptin: Galvus Met).

Metformin được sử dụng đầu tay sau khi việc thay đổi chế độ ăn không giúp đạt được đích điều trị. Liều dùng nên được điều chỉnh từ từ, sau khoảng 10 đến 15 ngày và phải phù hợp với kết quả xét nghiệm. Liều khởi đầu là 500 mg hoặc 850 mg x 2-3 lần một ngày. Ở Pháp, liều tối đa hàng ngày dao động trong khoảng 2550-3000 mg, chia làm 3 lần. Tuy nhiên, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), liều thông thường hàng ngày là 2000 mg/ngày. Nên uống metformin trong bữa ăn để tránh cảm giác kích ứng đường tiêu hóa. Nên uống thuốc hàng ngày, không gián đoạn, trong trường hợp chỉ cần dùng một liều duy nhất/ngày thì nên uống vào buổi sáng. Có thể sử dụng thuốc cho trẻ em trên 10 tuổi, đơn trị liệu hoặc kết hợp với insulin với liều tối đa 2000 mg mỗi ngày.

Khi sử dụng cho người cao tuổi, cần hiệu chỉnh liều và theo dõi chặt chẽ hơn (theo dõi thường xuyên creatinin huyết thanh) để kiểm soát nguy cơ suy thận.

Mục tiêu điều trị đối với đái tháo đường typ 2 là duy trì HbA1c ở mức 6,5 %-7 % tùy từng trường hợp.

Một số lời khuyên kèm theo

Các thuốc điều trị đái tháo đường dạng uống chỉ nên được sử dụng sau khi thất bại với các biện pháp thay đổi chế độ ăn uống, lối sống, đồng thời các biện pháp này vẫn phải được thực hiện ở tất cả các giai đoạn điều trị. Do đó, kể cả khi sử dụng metformin, vẫn cần tôn trọng các quy tắc cơ bản này.

- Chế độ ăn uống: Nên sử dụng các loại đường có chỉ số glucid thấp (tinh bột, trái cây và rau) và hạn chế các loại đường đơn (kẹo, bánh ngọt, ...). Chế độ ăn uống nên có hàm lượng calo thấp nếu thừa cân. Trên thực tế, khi thừa cân, việc giảm cân, ngay cả khi mức độ thấp (5 % khối lượng cơ thể), thường mang lại lợi ích về mặt đường huyết. Trong mọi trường hợp, quan trọng nhất là điều chỉnh mức năng lượng trong thực phẩm cho phù hợp với nhu cầu cá nhân. Tăng lipid máu thường liên quan với đái tháo đường, nên giảm lượng mỡ động vật (chứa acid béo bão hòa), thay thế bằng dầu thực vật và các loại chất béo không bão hòa đa.

- Tập thể dục: Kết hợp với chế độ ăn uống, tập thể dục thường xuyên sẽ giúp bình thường hóa đường huyết. Khuyến khích đi bộ nhanh mỗi ngày ít nhất 30 phút. Bài tập này cũng phù hợp nhất với người thừa cân, tiếp đó là đạp xe và bơi lội. Sự gắng sức sẽ dẫn đến sử dụng lượng đường huyết dư thừa trong máu để duy trì hoạt động của các cơ.

- Ngừng hút thuốc lá: Ngừng hút thuốc là bắt buộc do nguy cơ tích lũy các biến chứng tim mạch (bệnh mạch máu).

- Theo dõi các biến chứng của bệnh: Cần thiết để ngăn chặn các bệnh thần kinh và mạch máu liên quan đến đái tháo đường.

+ Các vết thương ở bàn chân: Tăng đường huyết làm thay đổi độ nhạy cảm của các dây thần kinh ngoại vi, đặc biệt là ở lòng bàn chân, do đó các bệnh nhiễm trùng không phải luôn được phát hiện kịp thời ở bệnh nhân đái tháo đường. Để tránh nguy cơ phải cắt cụt chi, cần kiểm tra tình trạng bàn chân thường xuyên.

+ Tổn thương mạch máu: Đái tháo đường khó kiểm soát có thể gây ra bệnh lý mạch máu lớn và dẫn đến tăng huyết áp. Nên kiểm tra huyết áp thường xuyên. Tăng lipid máu kèm theo sẽ làm tăng nguy cơ tai biến mạch não. Khi chế độ ăn giảm cholesterol không đủ để kiểm soát lipid máu, nên bắt đầu dùng thuốc. Ngoài ra, các bệnh mạch máu võng mạc điển hình ở bệnh nhân đái tháo đường cũng cần được xem xét. Thăm khám mắt ít nhất mỗi năm 1 lần là cần thiết để tránh nguy cơ mù lòa.

19

Một số điều cần nhớ trong thực hành:

Nhóm thuốc biguanid kinh điển này được sử dụng rộng rãi hiện nay, mặc dù đã có những tiến bộ trong điều trị đái tháo đường.

Metformin có ưu điểm là không gây hạ đường huyết quá mức, đặc biệt có lợi cho những bệnh nhân hay hoạt động nhiều (dễ bị tụt đường huyết).

Metformin thường gây rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy, buồn nôn, đau bụng, ...) do thuốc là một base yếu rất phân cực. Để tránh các tác dụng phụ này, khuyên bệnh nhân uống thuốc vào trong hoặc ngay sau bữa ăn.

Metformin cũng có thể gây chuột rút và đau cơ, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiễm toan lactic, một tác dụng phụ nghiêm trọng của thuốc.

Trong trường hợp bệnh nhân phải chiếu chụp sử dụng thuốc cản quang có iod hoặc trải qua các phẫu thuật cần gây mê, phải dừng điều trị với metformin trước 48 giờ và chỉ sử dụng trở lại sau 48 giờ để tránh nguy cơ suy thận, dẫn đến tăng tồn lưu metformin trong cơ thể (quá liều) với hậu quả nhiễm toan lactic.

Tránh sử dụng rượu ở bệnh nhân dùng metformin do hội chứng nhiễm độc rượu cấp là yếu tố nguy cơ chính dẫn đến nhiễm toan lactic.

Vị trí của metformin trong phác đồ điều trị đái tháo đường typ 2

Giá trị HbA1c Điều trị Mức HbA1c mục tiêu

> 6 % Bước 1: Thay đổi chế độ ăn uống, lối sống.

< 6 %

Mặc dù thực hiện bước 1 nhưng HbA1c vẫn > 6,5 %

Bước 2: Đơn trị liệu + thay đổi chế độ ăn uống, lối sống: metformin (hoặc các thuốc uống khác nếu có chống chỉ định hoặc không dung nạp với metformin).

Duy trì HbA1c < 6,5 %

Mặc dù thực hiện bước 2 nhưng HbA1c vẫn > 6,5 %

Bước 3: Kết hợp 2 thuốc + thay đổi chế độ ăn uống, lối sống.

Đưa HbA1c về mức < 6,5 %

Mặc dù thực hiện bước 3 nhưng HbA1c vẫn > 7 %

Bước 4: Kết hợp 3 thuốc + thay đổi chế độ ăn uống, lối sống.

Bước 4: Insulin ± thuốc điều trị đái tháo đường đường uống + thay đổi chế độ ăn uống, lối sống.

Đưa HbA1c về mức < 7 %

Mặc dù thực hiện bước 4 nhưng HbA1c vẫn > 8 %

Bước 5: Insulin ± thuốc điều trị đái tháo đường đường uống + thay đổi chế độ ăn uống, lối sống.

Bước 5: Insulin phân đoạn + thay đổi chế độ ăn uống, lối sống.

Đưa HbA1c về mức < 7 %

Võ Tất Thắng, Hoàng Hà Phương dịch

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

- 20 -

Thông tin về các chuỗi báo cáo ADR nghiêm trọng

năm 2015

Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc và Theo dõi phản ứng có hại của thuốc (Trung tâm DI & ADR Quốc gia) đã nhận được nhiều báo cáo xảy ra theo chuỗi. Trong đó, các phản ứng có hại (ADR) xuất hiện trong một thời gian ngắn tại một cơ sở khám, chữa bệnh với thuốc nghi ngờ nằm trong cùng lô thuốc của một nhà sản xuất:

Thông tin về các chuỗi báo cáo như sau:

Cập nhật ngày 20/4/2015

STT Tên thuốc Nhà sản xuất Số lô Số báo

cáo trong chuỗi

Biểu hiện

1 Ceftriaxon KMP JSC

Kievmedpreparat 80659 6

Tím tái, khó thở, mạch nhanh, hạ huyết áp, sẩn

ngứa, ...

Cập nhật ngày 06/04/2015

STT Tên thuốc Nhà sản xuất Số lô Số báo

cáo trong chuỗi

Biểu hiện

1 Nước cất pha tiêm

5ml

CTCPDP Vĩnh Phúc

(VINPHACO)

471014 3 Phản ứng phản vệ (môi, chi

tím, mạch nhanh)

2 Cinmox 400 mg (moxifloxacin)

Nexus Pharma,

Pakistan M0902 7

Lạnh run, đau buốt sống lưng.

Trong trường hợp xảy ra các ADR nghiêm trọng liên quan đến cùng một chế phẩm trong khoảng thời gian ngắn, Trung tâm DI & ADR Quốc gia đề xuất với cán bộ y tế và bệnh viện gửi báo cáo:

- Kiểm tra quy trình, kỹ thuật tiêm truyền thuốc và quy trình bảo quản thuốc tại bệnh viện. Đảm bảo an toàn trong quá trình tiêm truyền thuốc cho bệnh nhân.

- Tiếp tục theo dõi việc sử dụng các thuốc trong cùng lô và giám sát chặt chẽ bệnh nhân sử dụng các thuốc này.

- Trong trường hợp tiếp tục xảy ra phản ứng có hại, cần phát hiện và xử trí kịp thời, đồng thời, báo cáo ngay về Trung tâm DI & ADR Quốc gia (Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc và Theo dõi phản ứng có hại của thuốc qua email (di.pvcenter@vnn.vn), báo cáo trực tuyến (http://canhgiacduoc.org.vn/CanhGiacDuoc/ADROnline.aspx). Nếu các trường hợp ghi nhận tiếp theo có biểu hiện nghiêm trọng, xin tạm ngừng sử dụng lô thuốc, bảo quản theo đúng điều kiện ghi trên nhãn thuốc và đề nghị Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương, Viện Kiểm nghiệm thuốc thành phố Hồ Chí Minh hoặc các Trung tâm kiểm nghiệm tỉnh lấy mẫu và kiểm tra chất lượng lô thuốc. Chỉ sử dụng lại thuốc trong lô nếu kết quả kiểm nghiệm đạt yêu cầu./.

Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc và theo dõi phản ứng có hại của thuốc

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

21

Những lưu ý khi dùng thuốc ở người bị bệnh gan

Những bệnh nhân bị bệnh gan (viêm gan do virus, do vi khuẩn, do rượu, xơ gan…) đều bị suy giảm chức năng gan tùy theo mức độ bệnh, vì vậy nên cẩn thận khi dùng thuốc vì đa số các thuốc đều được biến đổi tại gan và sau đó được thải qua mật và qua thận.

Thuốc và người bị bệnh gan Người bị bệnh gan phải cẩn thận khi dùng thuốc chữa các bệnh khác. Gan là bộ máy chủ yếu trong việc chuyển hóa thuốc, có trách nhiệm xử lý hầu hết các loại thuốc, vì thế gan dễ chịu những tác dụng phụ của thuốc, dễ bị tổn thương, ảnh hưởng đến sự phục hồi chức năng gan, làm cho gan bị bệnh lâu khỏi hoặc xấu đi.

Người bị yếu gan thì với những loại thuốc gây hại gan rõ ràng cần phải kiêng hoặc cấm dùng. Nhiều thuốc đòi hỏi khi dùng, người bệnh phải thực hiện các test về chức năng gan như định lượng các men gan transaminase, ASAT, ALAT... với việc theo dõi những biểu hiện khác thường của cơ thể như: mệt nhọc, chán ăn, sốt, vàng da hay mắt...

Nên làm các test chức năng gan trong vòng 4 tuần khi bắt đầu dùng thuốc, rồi tiến hành theo định kỳ. Làm test từ 3 đến 6 tháng cho các bệnh nhân nhiều tuổi, phải dùng thuốc liều cao hoặc lâu dài hoặc có sẵn các rối loạn chức năng gan.

Bệnh gan có thể gây nhiều khó khăn cho việc dùng thuốc điều trị vì những lý do sau:

- Chức năng chuyển hoá thuốc của tế bào gan bị suy giảm, có thể gây nhiễm độc thuốc.

- Suy giảm chức năng sản xuất albumin ở người bị bệnh gan nặng có liên quan đến việc giảm gắn kết protein và làm tăng nhiễm độc các thuốc liên kết protein như phenytoin, prednisolon...

- Giảm tổng hợp các yếu tố làm đông máu, biểu hiện ở việc kéo dài thời gian prothrombin, làm tăng độ nhạy cảm với các thuốc chống đông máu.

- Suy giảm chức năng bài xuất mật do ứ mật có thể dẫn đến tích tụ đối với một số loại thuốc được bài xuất ở dạng không đổi như rifampicin, acid fusidic…

- Tăng sinh khả dụng của thuốc do giảm chuyển hoá lần đầu.

- Giảm sinh khả dụng do hấp thụ mỡ kém ở các người bị bệnh gan do ứ mật…

Vì vậy khi dùng thuốc cho người bị bệnh gan cần lưu ý một số nguyên tắc như:

- Tránh thuốc gây độc cho gan.

- Điều chỉnh liều dùng của nhiều loại thuốc cho người bệnh suy chức năng gan để tránh ngộ độc cho gan.

- Giảm lượng thuốc cần dùng ở mức tối thiểu.

- Các loại thuốc gây ứ dịch (thuốc chống viêm không steroid, corcorticosteroid) có thể làm cho phù và cổ trướng nặng thêm ở bệnh nhân gan mạn tính.

- Bệnh não do gan có thể nặng thêm khi dùng thuốc giảm đau, thuốc an thần, thuốc lợi tiểu mất kali, thuốc chống táo bón…

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

22

Những thuốc cần tránh hoặc thận trọng khi sử dụng ở người bị bệnh gan

+ Các thuốc giảm đau chống viêm:

Paracetamol rất hại cho gan đặc biệt khi dùng quá liều hoặc quá dày giữa các lần uống. Thuốc chống viêm không steroid: tránh dùng diclofenac ở bệnh nhân gan nặng, có thể gây phù; các thuốc acetylsalicylic acid, ibuprofen, indomethacin, ketoprofen, naproxen, meloxicam, tenoxicam: nguy cơ cao về xuất huyết tiêu hóa.

Thuốc giảm đau nhóm opi như morphin, pethidin, fentanyl, dextropropoxyphen, codein, dextromethorphan…có thể gia tăng hôn mê ở người bệnh gan.

+ Thuốc kháng sinh:

- Nhóm beta-lactam (ceftriaxon, cloxacilin…): theo dõi chức năng gan ở bệnh nhân gan, vàng da do ứ mật trong hoặc sau điều trị, thường xảy ra ở bệnh nhân nam hoặc bệnh nhân trên 65 tuổi, một đợt điều trị không nên vượt quá 14 ngày.

- Nhóm macrolid (erythromycin, clarithromycin, azithromycin.). Erythromycin: gây độc cho gan không xác định; clarithromycin, azithromycin: rối loạn chức năng gan, vàng da.

- Nhóm quinolon: ciprofloxacin: viêm gan hoại tử; acid nalidixic, norfloxacin, ofloxacin: giảm liều, chỉ dùng cho người bệnh gan khi thật cần thiết.

- Các kháng sinh khác: chloramphenicol: tránh dùng vì tăng nguy cơ ức chế tủy xương; metronidazol: giảm liều xuống 1/3 ở bệnh nhân gan nặng, dùng ngày 1 lần.

- Các thuốc nhóm tetracyclin, clindamycin cũng nên thận trọng dùng.

+ Các loại thuốc điều trị khác:

- Thuốc chữa đái tháo đường (glibenclamid, gliclazid, metformin…) chống chỉ định với trường hợp suy tế bào gan, các bệnh gan khác tránh dùng vì có thể gây vàng da.

- Thuốc chống ung thư (methothrexat) không dùng cho người nhiễm khuẩn nặng ở gan, tác dụng phụ có thể gặp là xơ gan (nếu dùng hàng ngày liên tục). Một phần nhỏ thuốc còn đọng rất lâu ở gan và thận sau nhiều tuần.

- Các thuốc kháng histamin (clorpheniramin, promethazin, diphenhydramin, dimenhydrinat) thì cần thận trọng lựa chọn thuốc với từng trường hợp bệnh gan cụ thể.

- Thuốc lợi tiểu nhóm thiazid và thuốc lợi tiểu quai: dùng furosemid, hydrochlorothiazid đễ dẫn đến tình trạng thiếu kali huyết có thể thúc đẩy hôn mê.

- Các thuốc chống hen (aminophylin, theophylin), nếu dùng phải giảm liều.

- Thuốc điều trị loét dạ dày, tá tràng (omeprazol, cimetidin, ranitidin) có thể gây tác dụng phụ khó chịu cho người bệnh gan.

- Thuốc chống nấm (ketoconazol, griseofulvin) tránh dùng ở bệnh nhân gan nặng…

Dinh dưỡng có vai trò quan trọng giúp giảm những triệu chứng bệnh gan và tăng hiệu quả khi phải dùng thuốc điều trị . Do vậy người bệnh gan cần có chế độ ăn khoa học, không ăn thức ăn chế biến sẵn , ăn nhạt, nên hạn chế dùng chât kích thích như cà phê, thức ăn chua, cay. Ăn thức ăn mềm, nguội.

Nên ăn nhiều hoa quả , tăng cường đạm dễ tiêu như : cá, đậu phụ , đậu nành . Dù bệnh gan ở giai đoạn nào cũng tuyệt đối không sử dụng bia , rượu, thức uống có cồn , thay vào đó la uống nước trái cây tươi, nước tinh khiết ./.

Ds. Tiến Minh (Nguồn Sức khoẻ & Đời sống)

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

23

NHỮNG LOẠI THỰC PHẨM VÀ THUỐC KỲ NHAU

Thực phẩm có thể làm cho thuốc mạnh hơn hoặc kém hiệu quả. Hãy lưu ý tránh các sự kết hợp sau.

Thực phẩm có thể làm cho thuốc mạnh hơn hoặc kém hiệu quả. Hãy lưu ý tránh các sự kết hợp sau.

1. Sữa và thuốc chữa bệnh tuyến giáp

Bạn nên tránh uống sữa trong thời điểm dùng thuốc chữa bệnh tuyến giáp. Nếu mắc bệnh suy giáp, bạn có thể được kê uống một loại thuốc cung cấp cho cơ thể các kích thích tố tuyến giáp cần thiết. Khi đó nên tránh tiêu thụ các sản phẩm sữa, bởi canxi có trong sữa có thể ngăn chặn sự hấp thu của thuốc. Để chắc chắn, hãy chờ đợi 3-4 tiếng sau khi uống thuốc mới dùng sữa.

2. Cà phê và thuốc chống trầm cảm

Thuốc chống trầm cảm có thể tương tác với cà phê và các sản phẩm chứa cafein khác. Do chất cafein trong cà phê làm tăng tác dụng của thuốc, có thể làm cho tác dụng phụ nặng hơn. Kết hợp cà phê và thuốc chống trầm cảm có thể dẫn đến chấn động, hoảng loạn và mất ngủ. Vì vậy, cách tốt nhất là tránh xa cà phê khi bạn đang dùng thuốc chống trầm cảm.

3. Rau lá xanh và thuốc làm loãng máu

Thuốc làm loãng máu có tác dụng ngăn ngừa cục máu đông, tắc mạch phổi, và đột quỵ. Bởi vì các loại thuốc này hoạt động bằng cách giữ cho máu loãng, bạn nên xem xét lượng vitamin K - có tác dụng làm đông máu - mà mình có thể tiêu thụ. Ngoài dạng uống, vitamin K còn có nhiều trong thực phẩm như rau lá xanh. Điều này sẽ dẫn tới phản tác dụng khi bạn đang dùng chất làm loãng máu. Vì vậy hãy nói chuyện với bác sĩ về lượng vitamin K phù hợp với mình.

4. Cafein và thuốc giãn phế quản

Thuốc giãn phế quản được dùng cho người bị bệnh hen suyễn để làm tăng lưu lượng không khí vào phổi, và thuốc này có thể bị

ảnh hưởng bởi chất cafein. Các loại thuốc này là chất kích thích, và tính chất kích thích tự nhiên của cafein có thể cộng hưởng, gây ra tác dụng phụ nguy hiểm khi kết hợp, chẳng hạn như nhịp tim tăng lên. Để ngăn chặn điều này xảy ra, hãy tránh các sản phẩm cafein như cà phê nếu bạn sử dụng thuốc giãn phế quản.

5. Bưởi và thuốc tránh thai

Thuốc tránh thai rất phổ biến và mọi người đều nghĩ thuốc tránh thai không gây tương tác với bất cứ thực phẩm hay dược phẩm nào. Tuy nhiên, thuốc tránh thai có thể gây tương tác với bưởi. Bưởi làm tăng đáng kể nồng độ estradiol, có thể làm tăng tác dụng phụ. Nếu bạn muốn giữ lượng hormone cân bằng, nên tránh xa bưởi khi uống thuốc tránh thai.

6. Bưởi và nhóm thuốc giảm mỡ máu statin

Bưởi là một loại thực phẩm có sự tương tác với rất nhiều thuốc, không chỉ thuốc tránh thai. Ví dụ, bưởi làm tăng nồng độ hoạt chất trong máu khi dùng cùng với nhóm thuốc giảm mỡ máu. Kết hợp bưởi với nhóm thuốc giảm mỡ máu statin có thể làm tăng tác dụng phụ. Kết hợp các nhóm thuốc atorvastatin, lovastatin và simvastatin với bưởi có thể dẫn đến tổn thương gan.

7. Nước ép trái cây màu xanh lá và thuốc trị bệnh tiểu đường

Nếu bạn đang dùng thuốc trị bệnh tiểu đường và uống ép nước trái cây màu xanh lá, nên theo dõi lượng đường trong máu một cách cẩn thận. Nước ép trái cây màu xanh lá có thể làm giảm lượng đường trong máu, và bạn có thể cần phải gặp bác sĩ để thảo luận về liều lượng thuốc của mình.

Quỳnh Trang (Theo allwomenstalk)

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

24

Thực phẩm nên và không nên ăn khi bị bệnh

Lúc chúng ta ốm đau, mệt mỏi thì việc ăn một cái gì đó sẽ có tác dụng tốt hoặc ngược lại làm tình trạng bệnh tồi tệ hơn. Dưới đây là một số bệnh thường gặp và những thực phẩm nên ăn và không nên ăn khi bị bệnh đó.

Tiêu chảy

Khi bị tiêu chảy, bạn hãy thử chế độ ăn BRAT (viết tắt của chế độ ăn gồm chuối, gạo, bánh mì nướng). "Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây tiêu chảy, chẳng hạn như bệnh Crohn hoặc viêm đại tràng. Bạn cần đến bác sĩ nếu tiêu chảy kéo dài hơn hai tuần hoặc đến sớm hơn khi xuất hiện dấu hiệu mất nước, tiêu chảy kèm theo sốt, ra máu, bị đau nặng, buồn nôn và ói mửa", tiến sĩ James Lee, Bệnh viện St. Joseph ở California (Mỹ) khuyên.

- Thực phẩm tốt nhất: Chế độ ăn uống Brat gồm chuối, gạo, sốt táo và bánh mì nướng. Ngoài ra bột yến mạch, khoai tây luộc, bánh mặn, thịt gà nướng hoặc gà tây không da cũng tốt cho người bị tiêu chảy.

- Thực phẩm tệ nhất: Kẹo không đường và kẹo cao su thường có chứa sorbitol không tốt cho tiêu hóa và có thể gây tiêu chảy nặng hơn. Tránh các loại thực phẩm gây ra đầy hơi bao gồm hành tây, súp lơ xanh, cải bắp và đậu. Sữa cũng như rượu và coffee có thể làm nặng thêm bệnh tiêu chảy.

Táo bón

Táo bón có thể xảy ra khi không ăn đủ các loại ngũ cốc giàu chất xơ, trái cây và rau xanh. "Người lớn cần từ 25 đến 30gr chất xơ mỗi ngày," tiến sĩ Lee nói.

- Thực phẩm tốt nhất: Các loại ngũ cốc nguyên hạt giàu chất xơ, các loại hạt, đậu, mận khô, bột yến mạch, hạt lanh, súp lơ xanh, lê và táo. Uống 6-8 ly nước mỗi ngày sẽ tốt khi bị tiêu chảy.

- Thực phẩm tệ nhất: Chocolate, các sản phẩm từ sữa, viên sắt, thuốc giảm đau, thuốc chống trầm cảm có thể làm trầm trọng thêm tình trạng táo bón.

Buồn nôn

Cảm giác buồn nôn làm cho tất cả các loại thực phẩm không còn hấp dẫn, nhưng ăn đúng một số loại thực phẩm có thể làm giảm buồn nôn. "Nói chung nên ăn khẩu phần nhỏ và giảm mùi đến mức tối thiểu", tiến sĩ Lee khuyên.

- Thực phẩm tốt nhất: Bánh mặn, bánh quy cũng như vài mẩu bánh mì khô hoặc ngũ cốc. Gừng, trà chanh, vài lát chanh tươi, bạc hà cũng sẽ có ích khi bị buồn nôn.

- Thực phẩm tệ nhất: Thức ăn cay, nhiều dầu mỡ, cà phê, rượu, đồ uống có ga sẽ làm buồn nôn hơn.

Đau họng

- Thực phẩm tốt nhất: Kết hợp trà bạc hà ấm với mật ong sẽ có tác dụng giảm đau, chữa lành vết thương. Đồ ăn mềm, loãng như súp kem, khoai tây nghiền, sữa chua, trứng...

- Thực phẩm tệ nhất: Tránh các chất lỏng nóng và đồ ăn cứng, khoai tây chiên, các loại hạt. Các loại nước ép có tính axit từ trái cây và rau quả tươi cũng như nước cam, nước ép nho và nước chanh có thể gây kích thích cổ họng, khiến bạn bị đau hơn.

Đau nhức cơ thể

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

25

Theo tiến sĩ Kristine Arthur, bác sĩ nội khoa ở Orange Coast Memorial Medical Center (California, Mỹ), đối với đau nhức cơ bắp nói chung, ăn các thực phẩm chứa nhiều magie và canxi có thể giảm đau nhức.

- Thực phẩm tốt nhất: Các thực phẩm chứa nhiều magie bao gồm các loại hạt, chuối, đậu, rau lá xanh và bơ. Thực phẩm giàu canxi gồm cá hồi, sữa chua, rau màu xanh lá cây đậm và nước cam có thể bổ sung canxi cũng làm giảm co thắt cơ và đau.

- Thực phẩm tệ nhất: Bất cứ thực phẩm gì làm bạn bị mất nước, đặc biệt là rượu và coffee sẽ làm tăng hơn các cơn đau nhức.

Đau đầu

Theo tiến sĩ Arthur, mất nước là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra nhức đầu. Vì vậy nên tập trung xử lý nguyên nhân này đầu tiên để giảm cơn đau của bạn.

- Thực phẩm tốt nhất: Nước và các chất lỏng khác. "Uống một chai nước và chờ 20 phút để xem", tiến sĩ Arthur nói. Caffeine được biết đến làm mất nước nhưng nó cũng có thể giúp đỡ bạn trong tình huống này với điều kiện uống một lượng nhỏ.

- Thực phẩm tệ nhất: Thực phẩm kích thích đau đầu hơn bao gồm các chất làm ngọt nhân tạo, bột ngọt, pho mát để lâu, chocalete, rượu vang đỏ, xúc xích, thịt nguội và trái cây khô.

Đau tai

Đau tai thường đi kèm với các triệu chứng khác. Phổ biến nhất, đau tai liên quan đến

nhiễm trùng đường hô hấp". Một số loại thực phẩm cũng có thể làm đỡ đau tai.

- Thực phẩm tốt nhất: Ăn đồ lỏng và súp gà để giảm bớt chất nhầy trong mũi. Omega-3 trong cá hồi và các loại hạt giảm viêm và vitamin C trong rau lá xanh đậm, hoa quả có múi giúp tăng cường hệ miễn dịch.

- Thực phẩm tồi tệ nhất: Sữa (trừ sữa chua) có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tắc nghẽn đờm. "Hãy tránh xa các loại thực phẩm chế biến sẵn. Nó sẽ làm tăng sự viêm và kéo dài quá trình phục hồi", tiến sĩ Arthur đưa ra lời khuyên.

Phát ban

Phát ban có thể là một triệu chứng của dị ứng. Một số loại thực phẩm sẽ có ích khi bạn bị phát ban.

- Thực phẩm tốt nhất: Omega-3 trong cá hồi, cá mòi và quả óc chó, dầu hạt lanh cũng như các thực phẩm giàu protein đều quan trọng cho sức khỏe của da. "Da được tạo thành từ protein. Do đó, một chế độ ăn uống đầy đủ chất đạm cần thiết cho sự tổng hợp protein da", tiến sĩ Arthur nói.

- Thực phẩm tồi tệ nhất: Các loại thực phẩm phổ biến nhất gây ngứa là các loại hạt, chocolate, cá, cà chua, trứng, hoa quả, đậu nành, lúa mì và sữa.

Cảm lạnh

Khi bạn bị cảm lạnh, có thể sẽ bị sổ mũi liên tục. Các bác sĩ gợi ý uống một ấm trà có thể giảm nhẹ triệu chứng này và giúp bạn cảm thấy tốt hơn.

- Thực phẩm tốt nhất: Hãy thử trà gừng vì trong gừng chứa chất chống oxy hóa và chống viêm.

- Thực phẩm tệ nhất: Thực phẩm cay có thể gây ra một sổ mũi, sau đó còn biến thành nghẹt mũi. Rượu cũng làm trầm trọng thêm tình trạng này.

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

26

Nghẹt mũi

Một khi bị cúm A hay viêm mũi dị ứng thì sẽ gây kích ứng và viêm mạch máu trong mũi, làm bạn khó thở.Hít hơi nước nóng hoặc sử dụng máy tạo độ ẩm có thể giảm nghẹt

mũi. Nếu vẫn không ngừng tăng đờm thì một số loại thực phẩm có thể giúp đỡ bạn.

- Thực phẩm tốt nhất: Bột nghệ vàng sẽ có tác dụng chống viêm. Áp dụng bài thuốc đặt 2 chén sữa dừa hoặc sữa hạnh nhân vào nồi, sau đó thêm 1 muỗng cà phê bột nghệ khô, 1 muỗng cà phê gừng khô, một chút tiêu đen và mật ong. Đun nhỏ lửa trong vòng 10 phút và ăn khi còn nóng.

- Thực phẩm tệ nhất: Không ăn sữa, thức ăn cay và đường. Tất cả chúng đều có thể làm nặng thêm các triệu chứng.

Phan Dương (Theo Health)

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

27

7 sự thật về sức khỏe mà mọi phụ nữ cần biết

Trà xanh rất tốt

Đúng thế, nên trà xanh luôn được khuyên

dùng cho phụ nữ, thường là vì nó có tác

dụng như một loại “thuốc” để chống thèm

ăn. Nhưng không chỉ hỗ trợ cho việc ăn

kiêng, trà xanh còn chứa những hợp chất

thúc đẩy sự phát triển của xương, và giúp

xương không bị suy yếu.

Nhiều nghiên cứu đã gợi ý rằng những đặc

tính này khiến trà xanh trở nên rất tốt trong

phòng ngừa loãng xương – một bệnh tác

động đến phụ nữ nhiều gấp 4 lần so với

nam giới.

Chắc chắn đã đến lúc bạn nên đưa trà

xanh vào chế độ ăn hằng ngày – đây là một

trong những bí quyết hàng đầu về sức khỏe

mà mọi phụ nữ nên biết.

Ung thư vú có liên quan với cân nặng

Có rất nhiều lý do để khiến ai đó bị ung thư,

từ phơi nhiễm với hóa chất cho đến cấu tạo

di truyền. Điều ít người biết là các lựa chọn

về lối sống cũng có thể đóng một vai trò

lớn.

Ung thư vú được cho là xảy ra ở 1/8 số phụ

nữ vào một giai đoạn nào đó trong đời, và

một số nghiên cứu cho thấy phụ nữ thừa

cân dễ bị bệnh hơn 50%. Giảm đi dù chỉ

nửa cân cũng có thể tạo ra sự thay đổi rõ

rệt về khả năng mắc bệnh, và phần lớn mọi

người có thể giảm lượng calo thừa một

cách khá dễ dàng – hãy kiểm tra tủ bếp, tủ

lạnh và danh sách mua sắm – và thay tất

cả bằng những loại có lợi cho sức khỏe

hơn. Cơ thể sẽ biết ơn bạn vì điều này.

Son môi có thể ảnh hưởng đến tim

Bạn có biết son môi được sản xuất như thế

nào không? Thường thì chúng ta hay quan

tâm nhiều đến màu sắc và kết cấu của thỏi

son hơn là những thành phần của nó,

nhưng bạn có thể sẽ sốc khi biết thỏi son

quyến rũ của mình có chứa những chất gì.

Parabens, chì, can xi và triclosan đều rất

phổ biến, mà son môi thì dễ dàng bị hấp

thu vào máu. Tuy chúng ta nên tránh tất cả

những chất kể trên, song nếu bạn thường

xuyên sử dụng son môi, thì cần kiểm tra

thành phần triclosan của thỏi son yêu thích.

Các nghiên cứu trên chuột đã cho thấy chất

này có thể gây ra những vấn đề về tim

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

28

mạch, cơ và cản trở các quá trình ở não.

Nghiên cứu tuy chưa được tiến hành trên

người, nhưng nhiều thương hiệu hàng đầu

đã không còn sử dụng hóa chất này, vì thế

hãy tìm những sản phẩm an toàn để giảm

nguy cơ.

Áo chíp có thể gây đau đầu

Mặc áo chíp sai cỡ? Cứ 5 phụ nữ thì có 4

người đang làm vậy, bất chấp những lời

khuyên được nhắc đi nhắc lại rằng điều này

sẽ tạo ra tư thế không thẳng, và có thể là

nguyên nhân dẫn đến đau nhức và cứng ở

lưng. Áo chíp sai cỡ thậm chí còn có thể

gây đau đầu!

Bộ ngực không giữ nguyên kích thước

trong suốt cuộc đời, vì thế hãy đo lại ít nhất

một lần mỗi năm và thay áo chíp khi nó đã

sờn cũ. Nếu đang mang thai, đang nuôi con

bú hoặc vừa cai sữa, hãy đo lại vòng một

của mình. Điều này rất đáng làm – không

chỉ là để trông đẹp hơn, mà còn giúp bạn

cảm thấy tốt hơn và khỏe mạnh hơn.

Da đầu cần được bảo vệ

Ngay cả những “tín đồ” của kem chống

nắng cũng thường quên mất da đầu –

nhưng tóc của bạn không có tác dụng bảo

vệ thực sự trước ánh nắng mặt trời . Hãy

che kín cả người bạn bằng kem chống

nắng, son môi chống nắng và đừng quên

một chiếc mũ để bảo vệ da đầu!

Phái yếu có những giới hạn

Người ta luôn mặc định rằng nam giới có

“tửu lượng” tốt hơn phụ nữ, và điều này là

đúng. Tuy nhiên vấn đề không nằm ở kích

thước cơ thể - các nghiên cứu cho thấy phụ

nữ sản xuất ít hơn một loại men ở dạ dày

giúp giáng hóa cồn ethanol. Điều này có

nghĩa là khi nam giới và phụ nữ cùng uống

lượng rượu như nhau, thì phụ nữ luôn có

nồng độ cồn trong máu cao hơn.

Cơ thể người phụ nữ cũng có ít nước hơn,

khiến cồn khó pha loãng hơn, và dẫn đến

những triệu chứng “chếnh choáng sau cơn

say”, như đau đầu và khô miệng, trở nên

nghiêm trọng hơn. Các chuyên gia khuyên

chị em nên giới hạn ở mức 3 ly mỗi ngày,

để giảm thiểu những tác hại lâu dài đối với

sức khỏe.

Nhịp tim có thể thay đổi

Bạn có lo lắng về trái tim của mình không?

Tuy nhiều tổ chức trên khắp thế giới đang

mở những chiến dịch để nâng cao nhận

thức cho người dân về sức khỏe tim mạch,

nhưng phần lớn phụ nữ vẫn không thể kể

tên được các triệu chứng của bệnh tim, và

tạp chí British Journal of Medicine gần đây

đã công bố nghiên cứu cho thấy có ngày

càng nhiều phụ nữ đi khám bác sĩ do

những lo ngại liên quan tới nhịp tim. Lý

tưởng mà nói, nhịp tim của bạn nên ở mức

từ 60 đến 80 nhịp/phút khi đang nghỉ ngơi.

Nhịp tim dưới 60 cần đi khám bác sĩ (trừ

phi bạn là vận động viên), nhất là nếu nó đi

kèm với hoa mắt hoặc chóng mặt, còn nhịp

tim trên 100 có thể là dấu hiệu của sức

khỏe kém./.

Theo Dân Trí

Tập san Y Dược (Số 01-2015)

29

Đại hội Đảng viên

Họp mặt ngày thầy thuốc VIệt Nam

Du lịch ngày Quốc tế phụ nữ

Sinh hoạt Đoàn Thanh Niên