75 ป ธนาคารแหงประเทศไทย เหลยวหลง แลหนา 1

พงศศกด เหลองอราม คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

กนยายน 2561

บทคดยอ

ตลอดระยะเวลา 75 ปของธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ทไดผานชวงหวเลยวหวตอทางเศรษฐกจมาหลายยคสมยและฟนฝาอปสรรคนานาประการ บทความนทบทวนตนกำเนดและววฒนาการของบทบาท ธปท. ในการดแลรกษาความมนคงทางการเงนของประเทศ เพอหาบทเรยนจากอดตและมองไปขางหนาถงความทาทายทอาจเกดขนในอนาคต ในกรณของประเทศกำลงพฒนาเชนประเทศไทย ความเปนธนาคารกลางมไดจำกดหนาทเพยงรกษาเสถยรภาพทางการเงนตามภารกจของธนาคารกลางโดยทวไปเทานน หากแตมบทบาทในการสงเสรมการพฒนาทางเศรษฐกจ ดงจะไดเหนจากการวางรากฐานและปรบปรงโครงสรางระบบการเงนเพอใหเออตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและสามารถรองรบสถานการณตางๆทเปลยนแปลงไปตามระดบการพฒนาของประเทศ ดงนนในบทความน เราจะมองยอนกลบไปตงแตความเปนมาของการจดตงธนาคารกลางของประเทศและศกษาจดเปลยนสำคญๆท ธปท. ตองเผชญในแตละยคสมย ประสบการณในอดตยงไดแสดงใหเหนวาการดำเนนการเพอใหนโยบายบรรลวตถประสงค การบรหารงานธนาคารกลางจำเปนอยางยงทตองอาศยศลปะในการประสานความรวมมอกบภาคสวนอนๆในระบบเศรษฐกจ

เนอหาของบทความนสงเคราะหและปรบปรงมาจากหนงสอ 72 ป ธนาคารแหงประเทศไทย ทเรยบเรยงโดยผเขยน และผเขยนขอขอบคณ1

ธนาคารแหงประเทศไทยทไดอนญาตใหนำเนอหาจากหนงสอมาเผยแพรตอในรปบทความเพอประโยชนทางวชาการ อยางไรกตาม ความเหนในบทความนเปนของผเขยน ไมจำเปนตองสอดคลองกบความเหนของธนาคารแหงประเทศไทย และผเขยนขอนอมรบความผดพลาดทอาจเกดขนในบทความนแตเพยงผเดยว

1

1. บทนำ

ปจจบน ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ไดเปดดำเนนการมาครบรอบปท 75 ซงหากเปรยบกบชวตคนกตองถอไดวาผานประสบการณมามากมาย ดงนนจงเปนศภมงคลวาระทเราจะมาทบทวนตนกำเนดและววฒนาการของ ธปท. ทมตอระบบเศรษฐกจการเงนของประเทศจากบรบททางประวตศาสตร และมองไปขางหนาถงความทาทายในอนาคต ถงแมวาสภาพทางการเมอง เศรษฐกจและสงคม จะเปลยนแปลงไปอยางมากตลอดระยะเวลาทผานมา ในกรณของประเทศไทย ความทาทายของธนาคารกลางในประเทศกำลงพฒนาไมไดมเพยงการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจตามภารกจของธนาคารกลางโดยทวไปเทานน แตยงเกยวของบทบาทการสงเสรมพฒนาการทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะการพฒนาภาคการเงนของประเทศใหสอดคลองไปกบระดบพฒนาการทางเศรษฐกจ ทงนเนองจากบทบาททงสองดานนมความเกยวพนซงกนและกนอยางใกลชด ในดานหนง การมงรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจแตละเลยปญหาโครงสรางทางเศรษฐกจทอาจเจรญเตบโตอยางบดเบอน ในทสดแลวกนำมาสความไรเสถยรภาพทางการเงนในระยะตอไปได ขณะทการมงแตความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจแตละเลยปญหาเสถยรภาพทางการเงน ในทสดการพฒนาเศรษฐกจในระยะยาวกอาจจะสะดดหรอลมลงได ดงนน งานของธนาคารกลางยงคงเกยวของกบการรกษาสมดลของระบบเศรษฐกจในหลากหลายมต ทงในระยะสนและระยะยาว ในดานการเตบโตของภาคการเงนและภาคเศรษฐกจจรง รวมถงการประสานนโยบายการเงนและการคลง ประสบการณในการรกษาสมดลในมตตางๆเหลานไดสะทอนผานบทบาทการดำเนนงานตลอด 75 ป ของ ธปท. ในบทความน เราจะมาเหลยวหลงถงประสบการณของประเทศไทยตงแตความเปนมาของการจดตงธนาคารแหงประเทศไทย โดยสบสวนถงทมาทไปของการจดตงธนาคารชาต ซงกวาจะเปนผลสำเรจตองใชระยะเวลายาวนานและผานจดเปลยนมาถงสามครง โดยครงแรกเกดขนภายหลงจากการเสดจประพาสยโรปของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวในป 2440 พระเจานองยาเธอ กรมหมนมหศรราชหฤทย เสนาบดกระทรวงพระคลงมหาสมบตในขณะนน มดำรทจะตงธนาคารสำหรบแผนดน เรยกวา แนชนแนลแบงก จดมงหมายหลกเพอการจำหนายธนบตร แตมไดทรงตงขนในทนท หากแตทรงดำเนนการแบบคอยเปนคอยไป โดยจดการสองเรองขนมากอนการตงธนาคารชาต นนคอ การออกธนบตรโดยรฐบาล ซงเปนผลสำเรจในป 2445 และการจดตงกจการธนาคารพาณชยของคนไทยเปนครงแรกในป 2447 หลงจากนนคอยจดตงธนาคารชาตขนในภายหลง แมวาในระยะตอมาจะมการศกษาเรองการเปลยนธนาคารพาณชยใหเปนธนาคารชาต แตกไมประสบผลสำเรจ สาเหตสำคญมาจากขอถกเถยงวาอะไรคอสงทธนาคารกลางควรกระทำและไมควรกระทำ ซงขณะนนไดเกดความเขาใจคลาดเคลอนเปนอนมากถงบทบาทหนาทหลกของธนาคารกลาง จดเปลยนครงทสองเกดขนในสมยของจอมพล ป. พบลสงคราม นายกรฐมนตร โดยมหลวงประดษฐมนธรรม (ปรด พนมยงค) เปนรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง ทานไดแตงตง พระวรวงศเธอ พระองคเจาววฒนไชย ใหเปนทปรกษากระทรวงการคลงฝายไทย โดยมวตถประสงคเพอคานอำนาจกบทปรกษาการคลงทเปนชาวองกฤษซงไมเหนดวยทจะใหตงธนาคารชาต ในทสดกนำไปสการประนประนอม โดยใหจดตง ‘สำนกงานธนาคารชาตไทย’ ขนมากอน อยางไรกตามสำนกงานธนาคารชาตทตงขนนยงไมเปนธนาคารกลางอยางแทจรง เนองจากถกจำกดใหทำหนาทหลกเพยงเพอการดแลจดการเงนกใหรฐบาลเทานนและเพยงเพอเตรยมความพรอมเรองบคลากรดานการเงนการธนาคารเพอทสามารถจดตงธนาคารกลางเตมรปแบบไดในภายหลง

2

ปรากฎวา ภายหลงจากจดตงสำนกงานธนาคารชาตไทยไดเพยงปเศษ ไดเกดสงครามโลกครงทสองขนและนำไปสการเขามารกรานอธปไตยจากประเทศญปน ซงไดยนขอเสนอทางการเงนทเอารดเอาเปรยบประเทศไทย หนงในนนคอการจดตงธนาคารกลางขน โดยมเจาหนาทเปนชาวญปน ซงถอเปนการควบคมการเงนของประเทศ และเปนสงทรฐบาลไมสามารถยอมได พระองคเจาววฒนไชยจงรบหนาทเปนผดำเนนการทงในดานการรางพระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทยขนเพอเปนหลกฐานแสดงวารฐบาลไทยไดดำเนนการในเรองนอยแลว และดานการเจรจาจนเปนผลสำเรจในการปองกนมใหญปนมอำนาจควบคมระบบเงนตราและเครดตของไทยได ในทสด ‘ธนาคารแหงประเทศไทย’ จงไดกอตงขนในระหวางสงคราม โดยจำเปนตองมพนกงานทงหมดเปนคนไทย และเปดดำเนนการอยางเปนทางการในวนท 10 ธนวาคม พ.ศ. 2485 และพระองคเจาววฒนไชยดำรงตำแหนงผวาการธนาคารแหงประเทศไทยพระองคแรก ภาคทสองของบทความนจะเหลยวหลงถงพนธกจของธนาคารแหงประเทศไทยตลอดชวงเวลา 75 ป ซงไดผานจดเปลยนสำคญมา 5 ชวงเวลา คอ ในยคแรก (2485-2498) เปนชวงเวลาระหวางและภายหลงสงครามมหาเอเชยบรพา ซง ธปท. ประสบปญหาเสถยรภาพทางการเงนอยางรนแรง ทงในดานอตราเงนเฟอสงอยางตอเนองและความไรเสถยรภาพของคาเงนบาท นอกจากนน ธปท. ยงคงตองเผชญปญหาการขาดดลทางการคลงของภาครฐทใชวธกเงนจาก ธปท. มาใชจาย ทำใหยคแรก ของ ธปท. ทำไดเพยงการแกปญหาเฉพาะหนา และไมมเวลาดแลพฒนาระบบการเงนไดอยางทตองการ บทเรยนในยคแรกแสดงใหเหนวา การดำเนนงานของ ธปท. โดยลำพงไมสามารถทจะดแลความมนคงทางการเงนของประเทศใหเกดขนไดอยางยงยน หากภาคสวนอนยงขาดวนยในการใชจายเงน เมอกาวสยคทสอง (2498-2514) เปนจดเปลยนทสำคญทนำไปสการเปดศกราชใหมแหงเศรษฐกจไทย เนองจากมการวางรากฐานความมนคงทางการเงนและมการตนตวตอการวางแผนพฒนาเศรษฐกจ ดวยการปฏรปกฎหมายพนฐานททำให ธปท. สามารถทำหนาทเปนธนาคารกลางไดอยางสมบรณมากขน ทงดานการเงน การธนาคาร และมการสรางวนยดานการงบประมาณของรฐบาล ประสบการณในชวงนคอการรกษาสมดลไดอยางด จงทำใหเศรษฐกจไทยเตบโตในระดบทสงควบคไปกบความมเสถยรภาพ ยคทสาม (2514-2533) ธปท. พบกบความทาทายในการบรหารเศรษฐกจทามกลามความแปรปรวนทงจากภายนอก คอการลอยตวของคาเงนของกลมประเทศอตสาหกรรมใหญ วกฤตการณราคานำมนโลกถงสองครง และจากภายในคอเกดปญหาความไมมนคงของสถาบนการเงนภายในประเทศ บทเรยนในชวงนคอการประสานนโยบายไดโดยมความยดหยนทงในดานการเงนการคลงและนโยบายอตราแลกเปลยน ควบคกบการปรบโครงสรางเศรษฐกจในดานตางๆ จนในทสดเปนปจจยสำคญททำใหประเทศไทยสามารถรอดพนความผนผวนทมาจากภายนอกและนำไปสการเตบโตทางเศรษฐกจทสงในระยะตอมา ยคทส (2533-2541) เปนชวงเวลาท ธปท. หนมาผอนคลายขอจำกดทางเงนตางๆ เพอสงเสรมใหระบบการเงนมประสทธภาพและมการแขงขนกนมากขน แตตองเผชญกบการเตบโตทางเศรษฐกจในเวลาอนรวดเรวควบคไปกบการปฏรประบบการเงนใหเสรมากขนกอใหเกดความไมสมดลในระบบเศรษฐกจทงในระดบมหภาค คอการขาดดลบญชเดนสะพด การกอหนตางประเทศของภาคเอกชน และในระดบสถาบนการเงนและตลาดการเงน จนในทสดตองประสบกบวกฤตการณทงระบบเศรษฐกจทรนแรงทสดในประวตศาสตร ยคทหา (2541-ปจจบน) ไดมการเปลยนแปลงครงใหญขององคกร ทงการใชกรอบนโยบายการเงนทเนนความโปรงใน ความรบผดชอบ และการสอสารตอสาธารณชน ควบคไปกบการดแลเสถยรภาพการเงนผานการใชมาตรการดาน Macroprudential ดานนโยบายสถาบนการเงนกไดขยายภารกจออกไปสการใหความสำคญกบการคมครองและใหความรทางการเงนตอผบรโภค การรกษาสมดลระหวางความมนคงและพยายามเพมประสทธภาพใหระบบการเงนไดชวยเปนเกราะรองรบความผนผวนจากเศรษฐกจโลกดงทไดผานบทพสจน

3

มาแลวเมอวกฤตการเงนโลกทผานมาในป 2552 นอกจากนยงใหเนนความสำคญทมงพฒนาระบบการเงนใหกาวทนกบความกาวหนาทางเทคโนโลยทเปลยนไปอยางรวดเรวเพอใหเกดประสทธภาพและบรการทางการเงนททวถงมากยงขน สวนสดทายของบทความน เราจะมาแลไปขางหนาถงบทบาทและความทาทายขององคกรในอนาคต ทเกยวของกบการตอบสนองความคาดหวงของสงคมไทยทมเพมมากขน

2. เหลยวหลงการจดตงธนาคารแหงประเทศไทย

แนวความคดทจะจดตง ‘ธนาคารแหงชาต’ ไดมความเปนมาตงแตรชสมยพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว ทงนเนองจากความเจรญรงเรองการคาระหวางประเทศไดทำใหเกดววฒนาการทาง

เศรษฐกจทใชเงนตราเปนสอกลางการแลกเปลยนกวางขวางมากขน และไดเกดความตองการบรการทางการ

เงนอยางชดเจนขน โดยในป 2431 ธนาคารฮองกงและเซยงไฮ ธนาคารพาณชยสญชาตองกฤษแหงแรกไดรบพระบรมราชานญาตใหเปดดำเนนกจการสาขาในประเทศไทย ตอมาไดมธนาคารพาณชยตางชาตเขาดำเนน

กจการในประเทศไทยเพมขน เชน ธนาคารชารเตอรแหงอนเดย ออสเตรเลยและจน (Charter Bank of India

Australia and China) ซงเปนธนาคารชาตสญชาตองกฤษ ในป 2437 และธนาคารแหงอนโดจน (Banque

de l’Indo-China) ของฝรงเศส ในป 2439 นอกเหนอจากการตงสาขาธนาคารพาณชยของชาตตะวนตก ไดมชาวตะวนตกขอพระบรมราชาน

ญาตจดตงสถาบนการเงนทมลกษณะคลายคลงกบบทบาทหนาทของธนาคารกลาง คอดำเนนการออกธนบตร

และดแลการเงนใหกบรฐบาล (ขณะนน ประเทศไทยยงไมมการออกธนบตรในรปเงนกระดาษขนใชเอง มเพยง

แตบตรธนาคารของสาขาธนาคารพาณชยตางชาตทใชในวงจำกด) เชนการขอเอกสทธในการดำเนนงานทางการเงนทงปวงแทนรฐบาลเปนระยะเวลายาวนานถง 100 ป แตขอเสนอตางชาตเหลานไดถกปฎเสธมาโดย

ตลอด ทงนเนองจากเปนขอเสนอทเปนการเอารดเอาเปรยบประเทศไทยเปนอยางมาก บคคลทมสวนสำคญใน

การถวายความเหนในชวงแรกตอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว คอ พระเจานองยาเธอ กรมหลวง

เทวะวงษวโรปการ จนกระทงภายหลงการเสดจประพาสยโรปพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในป 2440 ซง

ถอวาเปนตนกำเนดอนสำคญของแนวคดทจะจดตงธนาคารกลางของไทย เนองจากพระเจานองยาเธอ กรม

หมนมหศรราชหฤทย เสนาบดกระทรวงพระคลงมหาสมบต (26 สงหาคม พ.ศ. 2439 - 1 มถนายน พ.ศ.

2449) ไดตามเสดจดวยพระองคหนง และไดทรงเหนกจการธนาคารกลางของในประเทศยโรป จงทรงมดำรทจะตงธนาคารสำหรบแผนดนขน เรยกวา แนชนแนลแบงก โดยมจดมงหมายหลกเพอการจำหนายธนบตร แต

ตอมาทรงเหนวารฐบาลสามารถจดการเรองนโดยใชวธของอนเดยคอรฐบาลเปนผออกธนบตรเองโดยเกบเงน

สำรองทมาแลกธนบตรไวเปนหลกประกนสำหรบจายคน ซงใชไดผลด จงชะลอความคดจดตงธนาคารชาตกอน

โดยทรงเหนวาการตงธนาคารชาตขนเพยงดแลการออกธนบตรอาจเปนการ ‘ขชางจบตกกระแตน’ พระองคทานจงดำเนนการสองดาน คอ การออกเงนกระดาษขนใชเอง และการจดตงธนาคารพาณชยของไทยขน และ

เมอประสบผลสำเรจจงคอยดำเนนการตงธนาคารชาตขนในภายหลง

4

กำเนดธนบตรไทย 2

การใชเงนตราในรปแบบทพมพจากกระดาษใหเปนทยอมรบจากประชาชนเปนปญหาทมมาตงแตรช

สมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ซงไดมความพยายามหลายครงทจะออกใชเงนกระดาษ แตกไม

ประสบผลสาเรจ เชนการออกเปน หมาย, ใบพระราชทานเงนตรา, อฐกระดาษ, เงนกระดาษหลวง เปนตน ขณะทเงนตราในรปเงนเหรยญซงเปนทยอมรบแลวกยงเกดปญหาขาดแคลน จงทาใหสาขาของธนาคาร

พาณชยตางชาตตางทยอยขออนญาตทางการไทยเพอพมพ ‘บตรธนาคาร’ หรอ Bank Note ของตนเองออก

ใช บตรธนาคารนมลกษณะเปนตวสญญาใชเงนชนดหนง ซงธนาคารผออกบตรยนยอมรบบตรธนาคารของตน

แลกกบการจายเงนตราทเปนเหรยญโลหะตามราคาทพมพไวบนบตรธนาคาร ธนาคารแรกทนาบตรธนาคารออกใชคอ ธนาคารฮองกงและเซยงไฮ จากด ออกใชในป 2432 ตอมา ธนาคารชารเตอรแหงอนเดย

ออสเตรเลยและจน (Chartered Bank of India, Australia and China) นาออกใชในป 2441 และธนาคาร

แหงอนโดจน (Banque de L’Indo Chine) นาออกใชในป 2442

ในชวงป 2441 พระเจานองยาเธอ กรมหมนมหศรราชหฤทย ไดทรงดาเนนการมอบหมายใหนาย Afred Mitchell-Innes ทปรกษาชาวองกฤษเปนผศกษาการออกธนบตรโดยรฐบาลไทย ปรากฎวานาย

Mitchell-Innes แสดงความกงวลวาการออกธนบตรในไทยนนอาจประสบปญหาดงเชนในประเทศอนๆไดถา

รฐบาลมทนสารองไมเพยงพอ หากประชาชนเกดความไมเชอมนแลวนาเงนกระดาษทออกใชมาแลกกลบคน

อาจทาใหรฐบาลตองประกาศหยดการนาธนบตรมาแลกคน โดยยกตวอยางทเกดขนในประเทศอยปต ทนาไปสการจราจลและการลมสลายของระบบเงนตรา และนาไปสขออางทประเทศองกฤษใชในการแทรกแซงทางการ

เมอง สวนขอเสนอใหรฐบาลจายเงนเดอนเปนธนบตรใหกบขาราชการ นาย Mitchell-Innes กเชอวาจะไม

ประสบผลสาเรจ ธนบตรทไดรบกจะถกแลกคนมาททางการทนทโดยนามาแลกเปนเงนเหรยญเพอจบจาย

ใชสอย นอกจากน การออกธนบตรของรฐบาลไทยยงตองแขงขนกบบตรธนาคารของสาขาธนาคารพาณชยตางประเทศ ซงแมวาจะออกมาเปนเวลาหลายป กยงจากดการใชอยแตเพยงภายในกรงเทพเทานน บนทกของ

นาย Mitchell-Innes น กรมหมนมหศรราชหฤทยไดนาความกราบบงคมทลตอพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหวและ ไดรบคาแนะนาใหยดเวลาออกไปกอน

ในป 2443 กรมหมนมหศรราชหฤทยไดยนกรานทจะดำเนนการออกใชธนบตรใหเปนผลสำเรจ โดย3

ครงน นาย Charles James Rivett-Carnac รบหนาทเปนทปรกษาคนใหมของกระทรวงพระคลงมหาสมบต

และไดแนะนาใหขอยมตวนาย W.F.J Williamson ทปรกษาชาวองกฤษของรฐบาลอนเดยเขามาชวยงาน

ราชการดานการออกธนบตร เนองจากมประสบการณในประเทศอนเดยมากอน โดย นาย Williamson เขา

มาทาหนาทในการรางกฎหมายและระเบยบตางๆ โดยทนท และแนะนาใหรฐบาลไทยตดตอธนาคารแหงประเทศองกฤษ ซงไดแนะนาไปทบรษท โทมส เดอ ลา ร จากด (Thomas de la Rue) ประเทศองกฤษ ให

เปนผจดพมพธนบตรไทย

ดรายละเอยดเพมเตมไดใน ธนาคารแหงประเทศไทย. 100 ป ธนบตรไทย. (2545). 2

Brown, Ian G. (1972). “Paper Currency: The Government Note Issues in the Reign of King Chulalongkorn”, Journal of the 3

Siam Society, Vol. 60.2.

5

เมอไดตระเตรยมกฎระเบยบและแหลงทมาชองการพมพธนบตรเปนทเรยบรอย กรมหมนมหศรราชหฤทยจงไดเสนอรางพระราชบญญตสคณะรฐมนตรเพอพจารณาและหนงวนหลงจากนน พระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหวไดมพระบรมราชโองการใหตราพระราชบญญตธนบตรสยาม รตนโกสนทร ศก 121 ลง

วนท 24 มถนายน 2445 โดยมคาปรารภความวา “การคาขายในพระราชอาณาจกร ณ บดนยอมสมบรณขน

กวาแตกอนเปนอนมาก การรบสงเงนทองซงเปนของกลางสาหรบ แลกเปลยนในระหวางสนคาทงหลายยอมมจานวนทรบจายมากขน การทนาเงนไปมาคราวละมากๆเชนนน ยอมทาใหเปนเรอง ลาบากเสยเวลาของ

อาณาประชาราษฎรผทรบจายมากๆเปนอเนกประการ โดยพระมหากรณาธคณ เพอประโยชนตอความ

สะดวกของประชาชน จงพระกรณาโปรดเกลาฯใหเจาพนกงานกระทรวงพระคลงมหาสมบตจดทาตวสญญาท

ใชแทนเงน เรยกวาธนบตรขน เพอรบแลกเงนของประชาชนเกบรกษาไว แลจาหนายธนบตรใหออกใชแทนเงนเพอสะดวกตอการนบแลตรวจตราหรอจะพาไปมากงายกวาทจะขนเงนอนมจานวนมากไปนน...” พระราช

บญญตธนบตร ร.ศ. 121 กาหนดใหผถอธนบตรมสทธนาธนบตรมาแลกเปลยนเปนเหรยญกษาปณได และกา

หนดใหนาเงนตราทผนาธนบตรมาแลกเกบไวเปนเงนสารอง เพอวา เมอมผนาเอาธนบตรนนกลบมาแลกเปน

เหรยญกษาปณคนในภายหลง กจะมเงนตราแลกเปลยนกลบคนไปได ธนบตรทจดพมพขนนจงมลกษณะเปนตวสญญาใชเงน

อยางไรกตาม ปญหาสาคญทรฐบาลยงคงตองเผชญคอ จะทาอยางไรกบบตรธนาคารทสาขาธนาคาร

พาณชยตางชาตทออกหมนเวยนอยแลว ในชวงแรกไดเกดขอกงวลวาหากประกาศใหธนาคารเหลานหยดการ

ออกใชโดยทนท จะทาใหเกดปญหาขนมาไดเพราะจะมคนนาบตรธนาคารเหลานมาแลกคนทงหมดและธนาคารไมสามารถมเงนสารองเพยงพอ ในเรองน รฐบาลไดมหนงสอแจงใหสาขาธนาคารพาณชยตางประเทศ

ทง 3 แหง โดยคอยทยอยถอนคนบตรธนาคารออกจากระบบเงนตราเพราะตองการนาธนบตรทเปนของ

รฐบาลออกใชเอง ปรากฏวาสาขาธนาคารพาณชยตางประเทศตางยนยอมไถถอนบตรธนาคารของตน ทงน

เนองจากธนาคารพาณชยเหลานไมจาเปนตองเกบรกษาเงนสารองไวเผอมคนนาบตรธนาคารมาแลกอก ตอไป และหนมาใชธนบตรทออกโดยรฐบาลไทยแทน

ประการทสองซงเปนเรองททาทายอยางยงคอ จะทาอยางไรใหประชาชนทวไปเกดความไววางใจกบ

เงนทผลตจากกระดาษ ในชวงแรก กรมหมนมหศรราชหฤทยไดมดารจะกราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหวมาทรงกลาวในพธเปดเพอใหเปนทรบรและไววางใจของประชาชนทงประเทศ โดยมอบหมายใหนาย Rivett-Carnac เปนผรางพระราชดารส แตในรางทนาย Rivett-Carnac เขยนนน กลบกลาย

เปนขอความทงพระราชบญญตทมรายละเอยดขอกฏระเบยบ จานวนมาก และทสาคญในรางพระราชดารสนม

ขอความทกรมหมนมหศรฯ ทรงไมเหนดวย ทจะประกาศวาทกหนวยงานของทางราชการตองใชธนบตรท

รฐบาลไทยเปนผออก เนองจากกรมหมนมหศรฯ ทรงเหนวาธนบตรทจะออกใชใหมนไมควรทาใหประชาชนรสกวาทางการบงคบใหใช แตทรงตองการใหประชาชนรสกมอสรภาพทจะนาเงนเหรยญของตนมาแลกเปน

ธนบตร ไดตามความสมครใจ แมวารางพระราชดารสจะถกทาใหสนลง ในวนพธเปดดงทรายงานการเปดกรม

ธนบตรลงวนท 19 กนยายน ร.ศ. 121 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไมไดเสดจมาดวยพระองค

เองเนองจากทรงไมสบาย และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระเจานองยาเธอ เจาฟากรมพระภานพนธวงษวรเดช เสดจไปเปดกรมธนบตรแทน โดยใหพระบรมวงษานวงศ ขาราชการและแขกชาวตางประเทศ

6

ไดนาเงนมาแลกเปนปฐมฤกษ เพอแสดงใหเหนถงการยอมรบและไดเปดใหประชาชนทวไปมาแลกในเวลาตอมา ในวนท 23 กนยายน 2445

ภายหลงจากทนาธนบตรออกใชแลว ผลปรากฎวาการนาธนบตรออกใชประสบผลสาเรจอยางทไมเคย

มมากอน ภายในเวลาไมถงสเดอน ยอดการหมนเวยนของธนบตรรฐบาลไทยเกนยอดหมนเวยนของบตร

ธนาคารของสาขาธนาคารพาณชยตางชาตสามแหงรวมกน และในปแรกของการออกใช ยอดการหมนเวยนสงถงกวา 6 ลานบาท โดยกอนหนาน นาย Mitchell-Innes ได เดยคาดการณไววาจะมเพยง 2-3 ลานบาท

เทานน

ตอมาไดมการตราพระราชบญญตเงนตรา พ.ศ. 2471 กำหนดใหธนบตรเปนเงนตราชนดหนง ธนบตร

จงเปลยนลกษณะจากการเปนตวสญญาใชเงนมาเปนเงนตรา และเปลยนขอความบนธนบตรแบบสองใหเปน “ธนบตรเปนเงนทชำระหนไดตามกฎหมาย” ดงนนการออกธนบตรจงตองมทนสำรองหนนหลง จงสงใหโอน

เงนสำรอง (ตามพ.ร.บ.ธนบตร ร.ศ. 121) หรอทนสำรองธนบตรออกใช มาเปนทนสำรองเงนตรา ซงสงทชอบ

ตามกฎหมายอนจะประกอบเปนทนสำรองเงนตราประกอบไปดวย 1) ทองคำ 2) หลกทรพยทองคำ 3) เงน

ฝากทถอนไดทนทหรอทถอนไดโดยบอกลวงหนาไมเกน 7 วน และเปนเงนตราของประเทศทใชมาตราทองคำ 4) เหรยญบาท พ.ร.บ.เงนตราระบใหกนทนสำรองไวตางหากจากเงนแผนดนชนดอนทงหลาย และหามไมใหใช

จายเงนทนสำรองน เวนแตการถอนธนบตรกลบจากระบบเศรษฐกจ โดยใหมการตราคาทนสำรองทกปโดย

คำนวณตามราคาตลาด หากทนสำรองมมลคามากกวาธนบตรออกใชใหโอนเปนรายไดแผนดน แตหากขาด

เหลอใหนำเงนรายไดแผนดนเขาชดเชย ในป พ.ศ. 2471 กรมธนบตรจงไดเปลยนเปนกรมเงนตรา สงกดกระทรวงพระคลงมหาสมบตเชนเดม และตอมาในป พ.ศ. 2476 ไดเปลยนเปนกองเงนตรา สงกดกรมคลง ทำ

หนาทออกธนบตรจนกระทงมการตงธนาคารแหงประเทศไทยในป พ.ศ. 2485

กำเนด ‘บคคลภย’ ธนาคารพาณชยไทยแหงแรก 4

ในสวนของการจดตงธนาคารพาณชยขนเพอใหคนไทยเกดความคนเคย ซงขณะนนประเทศไทยยง

ไมมธนาคารพาณชยทเปนของคนไทย และเพอเปนการเตรยมความพรอมทจะใหเปนธนาคารชาตในระยะตอ

ไป การดำเนนการในขนแรก กรมหมนมหศรราชหฤทยไมตองการใหชาวตางชาตไดทราบ เพราะยงทรงไมแน

ใจนกวาจะทำการไดสำเรจ ซงอาจทำใหเสยโอกาสทจะตงธนาคารชาตตอไปในอนาคต จงทรงใหชอวา บคคลภย (Book Club) และกลาวไววา “…สำหรบไทยฟ งกให คดแปลเลนขนๆ ไมรวาอะไร ถาฝรงฟงกเขาใจ

วาปบบลกไลเบรร แลทำอะไรตออะไรใหเคลอบคลมเพอไมใหทราบวาจดการแบงกกงแตตน เพราะถาไมสำเรจ

กยอมเปนทอปยศ หรอจะเปนการตดความคดเสยทจะทำตอไปไมได...” อยางไรกตาม แผนการตงธนาคารชาต

มไดทรงหวงวาจะเกดขนในเรววน จากคำกราบบงคมทลตอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไววา “ถาความสามารถแหงชวตจะยนยาวอยจนถงอาย 50 กค ดดวยเกลาฯวา จะใกลตอความสำเรจมากทเดยว...

การทกำหนดชาชดถงเพยงนกเพราะการจดการแบงกนตองอาไศรยดำเนนไปตามเวลาความรของประชาชนจะ

มขน ไมเปนอนสามารถจะใหสำเรจไปไดดวยความเรงรอนยงกวาจะคอยกอคอยสานตามๆกนไปเทานน...”

ดรายละเอยดเพมเตมไดใน “100 ปจากบคคลภยสไทยพาณชย” จดทำโดยธนาคารพาณชย จำกด (มหาชน) เนองในโอกาสครบรอบ 100 ป 4

ธนาคารไทยพาณชย 2549 (กรงเทพฯ: ศรวฒนาอนเตอรพรนท)

7

เมอขาวการจดตงธนาคารพาณชยใหมของไทยไดแพรออกไปสชาวตางชาต ความเกรงกลววาผลประโยชนทเคยไดจะลดลงจงไดเกดปฏกรยาจากนายธนาคารชาวตางชาต ในเรองนกรมหมนมหศรฯไดทรง

เปรยบไววา: “…ถาไทยมอำนาจในการนขนไดเพยงใด กเทากบเปนไทยแกตวขนเพยงนน ฟแนนซเปนเครอง

ปองกนผลประโยชนของบานเมองฝายการพลเรอน ทหารเปนเครองรกษาผลประโยชนในการอกฉกรรจ กำลง

ทงสองฝายนเมอพรอมจงนบวาเปนกำลง ถาขาดฝายหนงกไมเปนองค การฟแนนซเมองเราเหมอนกบนำขงอยในสระ มคลองไหลเขาออกแตสองทาง คอ คลองใหญขององกฤษและลำหลอดเลกของฝรงเศส ซงทงสองอาจ

จะปดเสยใหนำเนาไดงาย...”

การมธนาคารใหมทเปรยบไดกบใหนำไหลออกไดสะดวกขนน กอใหเกดการเคลอนไหวอยางมากทง

ภายในและภายนอกประเทศ ในเชงกลาวหาวาเสนาบดกระทรวงพระคลงมหาสมบต ไดใชอำนาจหนาทชวยเหลอธนาคารใหมเนองจากมผลประโยชนสวนตวอยดวย เมอกรมหมนมหศรราชหฤทยไดทรงทราบความวาม

เรองการเมองระหวางประเทศเขามาเกยวของ และแมวามไดกระทำการใดๆ เปนเรองเสอมเสยดงทถกกลาวหา

แตทรงเกรงวาเรองดงกลาวอาจลกลามเปนภยตอประเทศชาต ประกอบกำลงทรงประชวร จงกราบถวายบงคม

ลาออกจากตำแหนงเสนาบดกระทรวงพระคลงมหาสมบต โดยกลาววา “…ไมไดทำการเสยใหแกบานเมอง ฤราชการ นอกจากโปลตกซงพงคดทราบเกลาภายหลงวาจะมมาได... สวนตวขาพระพทธเจาถงจะตองกราบ

ถวายบงคมลาจากตำแหนงเวลานกไมมความเสยใจ... แลจำนวนการทกำหนดไวตามโปรแกรมทจะจดฉลอง

พระเดชพระคณนนกสำเรจบรบรณขาดแนชลนลแบงกซงเปนอนทำไมได จงรบใสเกลาฯพงไปไปรเวตแบงก

การนนกสำเรจเปนรากเหงาลงแลว ขาพระพทธเจามความอมใจวาไดทำการใหแกชาตอยางสำคญอยางหนง...” และเรองกเปนอนยต

การจดตงธนาคารกดำเนนการไดโดยเรยบรอยและไดจดทะเบยนเปน บรษท แบงกสยามกมมาจลทน

จำกด ในวนท 25 กมภาพนธ พ.ศ. 2449 กรมหมนมหศรราชหฤทย ทรงสนพระชนมในป 2450 เมอมพระ

ชนษา 42 ป แมพระองคจะไมไดทรงเหนธนาคารชาต แตพระโอรส หมอมเจาววฒนไชย ไชยนต (ตอมาไดรบการสถาปนาเปนพระวรวงศเธอ พระองคเจาววฒนไชย) ผซงใน 35 ปตอมา ไดดำเนนการจดตงธนาคารชาตขน

และเปนผวาการธนาคารแหงประเทศไทยพระองคแรก และเนองจาก พระเจาบรมวงศเธอ กรมหมนมหศรราช

หฤทย ไดทรงเปนผบกเบกการกอตงการธนาคารไทย ในเวลาตอมาจงทรงไดรบการเทดพระเกยรตเปน ‘พระ

บดาแหงการธนาคารไทย’ แนวความคดทจะเปลยนแบงกสยามกมมาจลมาเปนธนาคารชาตไดปรากฎหลกฐานขนในชวงป 2457

รชสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว โดยกรมหลวงจนทบรนฤนารถ เสนาบดกระทรวงพระ

คลงมหาสมบต ไดขอพระบรมราชานญาตใหจาง Mr. W.B. Hunter ซงเปนผจดการ Bank of Madras ซงเปน

ธนาคารหนงในสามของประเทศอนเดยทมลกษณะตรงกบธนาคารชาตในขณะนน และทำกจธระของธนาคารชาตทกประการ เวนแตการออกธนบตรซงรฐบาลเปนผจดการเอง มาใหคำปรกษาเปนระยะเวลา 1 เดอน

เมอนายฮนเตอรไดเดนทางมาในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2457 กไดศกษาความเปนไปไดทจะเปลยนแบงก

สยามกมมาจลมาเปนธนาคารชาต หลงจากทำรายงานทมความยาวถง 32 หนา ไดใหความเหนโดยสรป คอ

ควรใหตงธนาคารชาตขนโดยซอกจการของแบงกสยามกมมาจล เพอเปนพนฐานในการพฒนาประเทศและระบบการธนาคาร และไมเปนกจการทแสวงหากำไร แตทำหนาทเปนธนาคารของรฐบาลและเปนธนาคารของ

ประชาชน ทงนเนองจากประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม จงควรพจารณาสงเสรมสนเชอการเกษตร นอก

8

เหนอจากการพฒนาชลประทานเพอเพมผลผลต รวมถงเปนธนาคารของธนาคารพาณชย ดวยการรบซอลดตวเงนจากธนาคารพาณชย แตไมควรไมควรซอขายเงนตราตางประเทศกบบคคลทวไป ซงจะเปนการแขงขนกบ

ธนาคารพาณชย สวนการออกธนบตรใหรฐบาลเปนผออกตอไป แตใหธนาคารชาตเปนผดำเนนการแทน

เพราะประชาชนอาจไมเชอถอ ดงทเคยเกดขนในประเทศอนเดย นอกจากนธนาคารควรมสาขาในจงหวดตางๆ

เพอสนบสนนการใชธนบตรและการใหสนเชอโดยใหกยมหรอรบซอลดตวเงนกบพอคาหรอเกษตรกรทองถน และ คณสมบตของผทจะมาทำงานควรมการฝกงานในธนาคารองกฤษหรอสกอตแลนดอยางนอย 2 ป และ

ศกษาการธนาคารและเศรษฐศาสตรไปดวย แตผลการสอบกมใชเครองตดสนวาจะทำงานดหรอไม ดงนน

คณสมบตทสำคญคอความซอสตยสจรต มนษยสมพนธ ความรรอบตว สามญสำนกและความรทางทฤษฎเปน

เรองสดทาย อยางไรกตามไมปรากฎหลกฐานวามการพจารณาขอเสนอของนาย Hunter ในชวงเวลานนเปนชวงท

สงครามในทวปยโรปไดลกลามจนเกดสงครามโลก แมวาไทยจะไมไดรบภยจากสงครามโลกในครงนโดยตรง แต

ไดเรมนโยบายขอแกไขสนธสญญาการคากบประเทศตางๆทไมเปนธรรม และโครงการทจะตงธนาคารชาตจง

ถกละเลยไปจนกระทงสนสดรชสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

กำเนด ‘ธนาคารแหงประเทศไทย’

ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครองในป 2475 ประเทศไทยไดรบผลกระทบจากเศรษฐกจตกตำทวโลก ปรากฎวาไดมขอเสนอของคนไทยใหรฐบาลจดตงธนาคารกลางขนและเกดขอถกเถยงกนเปนอนมาก ขอ

ขดแยงสำคญมาจากทปรกษาการคลงทเปนชาวตางชาต ซงมนำหนกในการเสนอความเหนตอรฐบาล ทงนขอ

เสนอตางๆโดยคนไทยใหจดตงธนาคารชาตกยงมความเหนทไมชดเจนวาอะไรเปนบทบาทหนาททธนาคารชาต

พงและไมพงกระทำ คนไทยโดยทวไปกยงไมมความเขาใจทถกตองในเรองการธนาคารกลาง อยางไรกตามขอเสนอเหลานนบไดวามจดรวมเดยวกนทสะทอนใหเหนไดอยางชดเจนวาตองการทจะใหมธนาคารชาตเขามา

ชวยพฒนาและแกปญหาทางเศรษฐกจของประเทศ

ดงจดหมายของนาย James Baxter ทปรกษากระทรวงการคลง ลงวนท 11 กนยายน 2476 ถง

เจาพระยาศรธรรมาธเบศ รฐมนตรวาการกระทรวงการคลง เพอตอบขอซกถามเรองความพรอมจดตงธนาคารกลางขนในประเทศไทย พรอมกนกบจดหมายทมความยาว 3 หนา นาย Baxter ยงไดทำการศกษากฎหมาย

และบทบาทของธนาคารกลางในประเทศตางๆทจดตงขนภายหลงสงครามโลกครงทหนง แลวทำเปนขอเขยน

แนบทมความยาว 20 หนากระดาษ ซงอธบายถงบทบาททธนาคารกลางพงและไมพงกระทำ ความสมพนธกบ

รฐบาลและความสมพนธกบธนาคารพาณชย โดยกลาววา ธนาคารกลางทตงขนในชวงหลงๆนไดใหความสำคญไปทการดแลเสถยรภาพทางการเงนและการปองกนเงนเฟอทมกจะมาจากแรงกดดนทางการเมอง ดงนน

ธนาคารกลางทจะจดตงขนมความจำเปนทตองสามารถควบคมปรมาณเงนและปรมาณสนเชอได อยางไรกตาม

นาย Baxter มความเหนวายงไมสมควรแกเวลาในการจดตงธนาคารกลางขนในประเทศไทย เนองจากการจด

ตงธนาคารกลางนนควรตองกระทำอยางละเอยดถถวน จำเปนตองมทปรกษาทเปนผเชยวชาญมประสบการณดานนเปนการเฉพาะ และไดเสนอวาการตงธนาคารกลางทเกดขนใหมในชวงหลงสงครามมกจะไดรบคำแนะนำ

9

และความชวยเหลอจากธนาคารกลางแหงประเทศองกฤษ ซงเปนทรบรองกนวาเปนบอเกดแหงความรความชำนาญในเรองธนาคารกลาง

เจาพระยาศรธรรมาธเบศไดจดสงรายงานนใหกบนายกรฐมนตรเพอพจารณา เมอวนท 18 กนยายน

2476 แตในชวงเวลานน รฐบาลกลบมภารกจเรงดวนในการปราบปรามกบฎในเดอนตลาคม 2476 จงทำให

การพจารณาเรองนถกเลอนออกไปอก ภายหลงเหตการณเขาสภาวะปกต ปรากฎวาไดมขอเสนอของพระยาสรยานวตร (ผซงเคยเสนอความเหนใหมการจดตงธนาคารชาตขนเมอ 30 ปกอนหนา คอ ในป 2446 เมอครง

ดำรงตำแหนงอครรราชทตประจำกรงปารส ประเทศฝรงเศส) ไดทำหนงสอ 2 ฉบบถงพระยาพหลพล

พยหเสนา นายกรฐมนตร ลงวนท 16 และ 17 มถนายน 2477 เรอง ‘โครงการของธนาคารชาต’ และใหชอไว

วา ‘ธนาคารชาตแหงสยาม’ โดยม “ความมงหมายในการสงเคราะห และบำรงกสกรรม พาณชยกรรมของประเทศ” ทานไดกลาวไวในตอนหนงในจดหมายฉบบวนท 17 มถนายน 2477 วาอปสรรคใหญคอ “กระทรวง

การคลงจะไมยอมใหธนาคารชาตเปนผแทนตว (เอเยนต) ทำการแทนในการเกบและจายเงนผลประโยชนราย

ไดของแผนดนแทนกระทรวงการคลง” และไดลงทายจดหมายไววา “ทกวนนสารพดการงานของแผนดนจะ

ดำเนนไปไมได กเพราะไมมธนาคารชาตทจะหาเงนมาใหอยางเดยว เพราะหวงจะเอาเงนภาษอากรมาใชในการทงหลายน ไมเพยงพอเปนแน ถาไมอาศยธนาคารชาตกเปนอนวาโครงการทงหลายของกระทรวงพาณชย และ

ทบวงการอนๆ ททำขนนน กเปนอนปวยการ จะสมกบความทหลวงพบลยสงครามยนยนวารฐบาลใน 2 ปท

แลวมา ยงไมไดทำการอะไรใหปรากฎแกตาปวงชนราษฎรสกอยางเดยว และการธนาคารชาตทจะสงเคราะห

ราษฎรไดนน จะเปนทยนดดวยกนทงแผนดน” อกบคคลหนงทสนบสนนใหมธนาคารชาต คอ พระสารสาสนพลขนธ รฐมนตรวาการกระทรวง

เศรษฐการ (29 มนาคม พ.ศ. 2477 - 22 กนยายน พ.ศ. 2477) ซงไดทำหนงสอถงนายกรฐมนตร เมอวนท 21

สงหาคม 2477 โดยมขอความวา “…เราพยายามจะเพาะการคาและอตสาหกรรมในประเทศ แตมขอขดของท

ไมมแบงก แบงกทเราตองการมถง 4 ชนด แตเรามอยชนดเดยวคอ Exchange Bank เรายงตองการอก 3 คอ Land Mortgage Bank, Co-operative Bank และ Industrial Bank แตจะตงไมไดเพราะไมมแม ตองตงแม

แบงกเสยกอน คอแบงกชาต แลวแบงกอนๆ กคงเกดขนเอง...”

จดเปลยนททำใหการจดตงธนาคารชาตจนเปนผลสำเรจม 2 ครงทสำคญ คอ ในชวงแรก เมอหลวง

ประดษฐมนธรรม (ปรด พนมยงค) ไดขนมาเปนรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงในยคของจอมพล ป. พบลสงคราม นายกรฐมนตรคนท 3 ของประเทศ (16 ธนวาคม พ.ศ. 2481 - 1 สงหาคม พ.ศ. 2487) หลวง

ประดษฐมนธรรมเปนผหนงทมเจตนารมยทจะตงธนาคารชาตมาตงแตชวงการเปลยนแปลงการปกครองใหมๆ

เมอขนมาดำรงตำแหนงรฐมนตร ทานจงไดรอฟนแนวความคดนขนมาอกครงและไดแตงตง พระวรวงศเธอ

พระองคเจาววฒนไชย (ขณะนนเปนอธบดกรมศลกากร) ใหเปนทปรกษากระทรวงการคลงฝายไทยในป 2482 เพอคานอำนาจกบทปรกษาการคลงชาวตางประเทศ โดยขณะนน ทปรกษาชาวตางประเทศของกระทรวงการ

คลงคอ นาย W.A.M. Doll ชาวองกฤษ ตอจากนาย James Baxter นายดอลลไดเคยเสนอความเหนผาน

รายงานประจำปของสำนกงานทปรกษากระทรวงการคลงในป 2481 ไววา “คนสวนมากยงเขาใจผดในเรอง

ธนาคารกลางวาจะเปนทางใหเกดมธนาคารและธรกจเครดตอนๆ ซงความจรงตรงกนขาม ควรมสงเหลานกอนจงมธนาคารกลาง บางกคดวาจะเปนทางใหไดเงนมาใชในสงซงในขณะนนหาเงนมาทำไมได บางกคดวาจะ

เปนแหลงชวยชาวนา ซงทถกเปนธนาคารเพอการเกษตรมากกวาธนาคารกลาง”

10

ในประเดนน พระสารสาสนพลขนธไดเขยนบทความลงในหนงสอพมพประชามตร (เมอวนท 6 มกราคม 2481 และใชนามปากกาวา 555) วา “…มสเตอรดอล หาวาคนไทยโดยมากเขาใจผด เพราะไมรวาหนาทของแบงกกลางมอะไร ขอนขาพเจารบวาจรงอยบาง เพราะไดฟงความเหนของพอคาคหบดหลายคนตองการแบงกชาตเปนตนกลปพฤกษ ตองการเงนขนมากควาเอาไดทแบงกชาต ซง

เปนความเขาใจผดโดยแทเพราะแบงกชาตเปนแบงกของแบงกไมใชแบงกของเอกชน แตขาพเจากจำตองบอกวา มสเตอรดอลเองกเขาใจผดไปบางเหมอนกนในการทเปรยบแบงกชาตเปนหลงคาของการคาและเครดต ทจรงแบงกชาตเปนคลองรากของการคาและเครดตตางหาก ทปฤกษาเขาใจไขวเขวไปเชนนจงเหนวายงไมถงเวลาทจะตงแบงกชาต มสเตอรดอลเหนวาคนไทยครำครวญหานน ไมใชแบงกกลาง

แตเปนแบงกกสกรรม ขอนกจรงของทปฤกษาอก แตแบงกกสกรรมอก แบงกอตสาหกรรมและแบงกอนๆ ยอมตองพงพาอาศยแบงกกลาง ถามแบงกกลางแลว แบงกอนๆกเกดขนไดโดยงาย เปรยบเหมอนมแม เมอไมมมารดา บตรธดาจะเกดอยางไร”

การตงตำแหนงทปรกษาการคลงฝายไทยขนมาอกหนงตำแหนง ทำใหนายดอลลไดแสดงความเหนท

ไมคอยพอใจนก ดงความในจดหมายของนายดอลลถง Sir Otto Niemeyer ธนาคารแหงประเทศองกฤษ ตอนหนงวา “เปนทรกนวาฝายฝรงเศสตองการเขามามบทบาทในกระทรวงน และหลวงประดษฐมนธรรมซงจบการ

ศกษาจากมหาวทยาลย Sorbonne กถอไดวาเปนผนยมฝรงเศส ไมเพยงแตเทานน ขาพเจาเชอวาพระ

สารสาสนพลขนธ ซงเปนคนสนทและเปนคนทหลวงประดษฐมนธรรมรบฟงความคดเหนกเปนฝายญปน …น

เปนเหตผลสำคญเลยทเดยวทขาพเจาตดสนใจทจะอยตอเพอยบยงการขยายตวดงกลาวในฐานะตวแทนขององกฤษ” นอกจากนนายดอลลยงไดกลาวถงทปรกษาชาวไทยในเชงดแคลนวา “…ขาพเจาเขาใจวารฐมนตร

กำลงรางหลกการนโยบายการตงธนาคารชาตอย จงไดแตงตงพระองคเจาวรรณไวทยากรและหมอมเจาววฒน

ไชย ไชยนต เปนตวแทนในการปรกษาหารอเรองนกบขาพเจา (ซงเปนวธการทคอนขางแปลก) ซงอาจจะ

หมายความวารฐมนตรตองการขยายงานใหมากไปกวาทขาพเจาไดเสนอแนะไว แตขาพเจาจะพยายามหาทางผอนปรนใหดทสด มใหมการตงธนาคารชาตอยางเตมรป เพราะการตงธนาคารชาตเชนนนมโอกาสอยางยงวา

จะกอใหเกดความเสยหายขนได เนองจากการควบคมสนเชอและเงนตราจะตกอยในมอของนกการเงนมอ

สมครเลน”

แมวานายดอลลจะไมเหนดวยกบการตงธนาคารชาต แตการทหลวงประดษฐมนธรรมไดพยายามทำความเขาใจกบนายดอลลถงวตถประสงคทจะจดใหมธนาคารแหงชาตขน ในลกษณะทมการดำเนนการเปน

ขนตอน และผลสรปจงออกมาในลกษณะทมการประนประนอมกน คอในขนแรกใหตงองคกรขนเพอใหดแล

แทนรฐบาลในดานการจดการเงนกและเตรยมการฝกคนใหมความชำนาญแลวจงคอยตงธนาคารชาตเตมรป

แบบขน ในเรองน พระองคเจาววฒนไชย ไดเลาเหตการณทสำคญชวงนนไวดงน : 5

“The idea of setting up a Central Bank next came from the new Finance Minister who took office in

1938. It was opposed by the foreign Advisor to the Ministry. Things came to a deadlock and I was brought in to advise. Here then was a domestic problem, to be solved by the homely method of compromise. When the

question is: whether or not a certain institution should be set up, obviously the best solution is to set up something else. And that was how a new Government institution, subsequently called the Thai National Banking Bureau, was conceived. The “Act for the Establishment of the Thai National Banking Bureau” was promulgated

in 1939. The Bureau was to have two functions, namely (1) to transact the kinds of business to be specified by the minister; and (2) to commence preparation for the subsequent establishment of a Central Bank. The kinds of

business specified were the issue and management of internal loans on behalf of the Government and public

“Of shoes and ships…” by H.H. Prince Viwat, Speech delivered at the Economists’ Luncheon Group, 18 November 1959.5

11

bodies; and the accepting of money on deposits from and the making of loans to the Government, public

bodies, banks and other credit institutions. The Bureau was given a capital of Tcs. 10 million. It so happened that the Treasury was then launching out, for the first time, upon a policy of raising internal loans. Issue and management of Government internal loans were therefore handed over to the new

Bureau. Later on, the commercial banks found it convenient to keep a part of their cash reserve with the Bureau for final clearing purposes. Such deposits were re-deposited by the Bureau with the Treasury and were treated

by the latter as part of its working balance. And here I may perhaps be allowed to add that the Minister was happy; because the Bureau was regarded as a stepping stone towards a Central Bank. The foreign Adviser was also happy; because the Bureau

was not a Central Bank at all.”

หลงจากทหลวงประดษฐมนธรรมไดแกไขอปสรรคเรองขอคดคานของทปรกษาคลงแลว ยงมเรองการ

ทำความเขาใจกบธนาคารพาณชยของตางชาตในประเทศไทยวา การตงธนาคารชาตขนนนจะไมกระทบ

กระเทอนการดำเนนงานของธนาคารพาณชยเหลาน หลวงประดษฐมนธรรมจงไดขอให นายดอลแบร (F.A. Dolbeare) ทปรกษากระทรวงการตางประเทศชาวอเมรกน และพระวรวงศเธอ พระองคเจาวรรณไวทยากร ท

ปรกษากระทรวงการตางประเทศฝายไทย ไดชวยสรางความเขาใจกบนานาชาต โดยเฉพาะสาขาของธนาคาร

ตางชาตในประเทศไทย

ในทสดกนำไปสการจดตง ‘สำนกงานธนาคารชาตไทย’ โดยมฐานะเปนทบวงการเมองในสงกดกระทรวงการคลง ไดมพธเปดอยางเปนทางการเมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2483 กลาวไดวาสำนกงาน

ธนาคารชาตถอเปนเพยงสภาพปฐมแหงธนาคารกลาง เนองจากหนาทสำคญของสำนกงานฯทไดรบมอบหมาย

ในระยะแรกมเพยงการจดการเงนกแทนรฐบาล และการเตรยมความพรอมทจะจดตงธนาคารกลางอยาง

สมบรณในเวลาตอไป สำหรบจดเปลยนครงทสอง ไดเกดสงครามมหาเอเชยบรพาขนในวนท 8 ธนวาคม 2484 โดยญปน

ประกาศสงครามกบสหรฐอเมรกาและองกฤษ และไดยกกองทพผานเขามาในประเทศไทย ทางญปนไดมขอ

เสนอทางการเงน 3 ขอและหนงในนนคอการจดตงธนาคารกลางขน โดยมเจาหนาททปรกษาและหวหนา

หนวยงานตางๆเปนชาวญปน แตเนองจากไทยเปนประเทศเอกราชมาโดยตลอด การทใหเจาหนาทตางชาตมาดแลการเงนของประเทศจงเปนขอเสนอทรฐบาลไทยไมอาจยอมรบได เหตการณดงกลาวนไดเรงรดใหรฐบาล

ไทยตดสนใจตงธนาคารชาตขน

ขณะนนสำนกงานธนาคารธนาคารชาตเพงเปดดำเนนงานไดเพยงปกวา แตรฐบาลไดตดสนใจแก

ปญหาโดยอางกบทางญปนวากำลงดำเนนการทจะจดตงธนาคารกลางอยแลว และพระองคเจาววฒนไชย ทปรกษาฝายไทยของกระทรวงการคลง ทรงไดรบมอบหมายใหเปนผรางกฎหมายขน การดำเนนการในเรองนจง

เปนไปอยางรวดเรวมาก โดยไดใชเวลาเพยง 2 เดอนนบจากวนทพระองคเจาววฒนไชย (เมอครงพระยศเปน

หมอมเจา) ไดทรงทำหนงสอถงรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง จนถงวนทประกาศออกใชพระราชบญญต

ธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2485 เมอไดมการออกพระราชบญญตเปนหลกฐานแลว คณะผแทนรฐบาลไทยเดนทางไปเจรจาวาดวยเศรษฐกจและการเงนในเดอนเมษายน 2485 พระองคเจาววฒนไชยไดทรงเจรจา

กบญปนจนเปนผลสำเรจ ธนาคารแหงประเทศไทยไดกอตงขนโดยมพนกงานทงหมดเปนคนไทย เรองน

พระองคเจาววฒนไชยไดกลาววา “Equipped with this evidence, the Economic Mission to Japan, of which I was a member, was able in April 2485 (1942) to persuade the Japanese Government of the inadvisability of having foreigners in a national

12

institution of a sovereign state. Furthermore by the executive’s power to issue the Royal Decree, any infusion of

dangerous ideas into the Bank charter was successfully avoided. Conceived in war and politics, the Bank of Thailand was born on December 10th 2485 (1942); premature, no doubt, but sufficiently lusty to prevent foreign usurpation of the monetary crown.”

ธนาคารแหงประเทศไทยไดมพธเปดขนอยางเปนทางการเมอวนท 10 ธนวาคม 2585 การจดตง

ธนาคารแหงประเทศไทยจงไดเกดขนเพอรกษาอธปไตยทางการเงนของประเทศจากภยสงคราม พรอมกบ ‘พนธกจในการดแลความมนคงทางการเงนของประเทศ’

3. เหลยวหลงพนธกจธนาคารแหงประเทศไทย

ในชวงของสงครามโลกครงทสองทธนาคารแหงประเทศไทยถอกำเนดขนนน การปกครองของประเทศไทยอยภายใตรฐบาลทหารของจอมพล ป. พบลสงคราม โดยมพลเอก เภา เพยรเลศ บรภณฑยทธกจ

เปนรฐมนตรกระทรวงการคลง ธนาคารกลางทตงใหมตองเผชญกบภาวะสงครามถอเปนสงทยากลำบากเปน

อยางยง เนองจากภาวะการเงนและเครดตยอมผนผวนไปอยางรวดเรวและความใหมของธนาคารทยงไมเปนท

รจกแพรหลาย ขณะทพระองคเจาววฒนไชย นอกจากทรงดำรงตำแหนงผวาการ ธปท. แลว ยงคงตองปฏบตหนาทราชการในตำแหนงทปรกษากระทรวงการคลงไปพรอมๆกน

หากพจารณายอนกลบไปตงแตกอนทพระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2485 จะถก

ประกาศใชอยางเปนทางการ ทมาของพระราชบญญตฉบบแรกนไดมจดเรมตนมาจาก ‘บนทกเรองการตง

ธนาคารกลาง’ ทพระองคเจาววฒนไชยไดทรงทำขนเพอเสนอรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง ในเดอนกมภาพนธ 2485 นอกเหนอไปจากการกำหนดบทบาทหนาทอนพงเปนงานของธนาคารกลางแลว พระองคเจา

ววฒนไชยไดทรงกลาวถงปญหาตางๆทพงพจารณาในการตงธนาคารกลาง โดยในหวขอแรกททรงเขยนเปน

เรองทวาจะใหธนาคารกลางนมฐานะอยางไร และมความสมพนธกบรฐบาลอยางไร หลงจากททรงพจารณา

จากกฎหมายธนาคารกลางในประเทศตางๆ พระองคเจาไดทรงใหความเหนไววา สำหรบธนาคารกลางทจะตง

ขนใหม ลกษณะการปกครองควรเปนไปวาใหรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงเปนผควบคมทวไปกจะเปนการสมควร เพอททำใหงานดำเนนไดสะดวกรวดเรวและมการควบคมแขงแรงพอ อยางไรกตาม ไดทรงเลงเหน

วาการดำเนนการของธนาคารกลางในการดแลความมนคงทางการเงน อาจถกแรงกดดนทางการเมอง

แทรกแซงได และทรงไดใหความเหนในบนทกทเขยนเปนภาษาองกฤษ (เรอง The Bank of Thailand) ใน

เวลาตอมาวา ไมวาตวบทกฎหมายจะมระบบตรวจสอบและถวงดล หรอจะเขยนปองกนไวอยางไร การทธนาคารแหงประเทศไทยจะสามารถแยกตวออกจากแรงกดดนทางการเมองไดหรอไมนนขนอยกบการกระทำผ

บรหารขององคกรและสดทายขนกบรฐบาลเอง ถาสามารถสรางและรกษาประเพณใหมการบรหารงานไดอยาง

มอสระ ธนาคารกสามารถทจะดำเนนกจการเพอประโยชนแกสาธารณะได

อยางไรกตาม พระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2485 ธปท. แมวาไดรบอำนาจทจะประกอบกจการอนพงเปนงานของธนาคารกลางคอ นายธนาคารของรฐบาล นายธนาคารของธนาคารพาณชย

การดแลทนสำรองเงนตราและมเอกสทธในการออกธนบตร แตการกำหนดพนธกจในการรกษาเสถยรภาพ

ทางการเงนนนกลบไมไดถกกลาวถงไวโดยตรงไวในพระราชบญญต ทงทเจตนารมณการจดตงธนาคารแหง

ประเทศไทยนนไดปรากฎในบนทกรางพระราชบญญตฉบบแรกทพระองคเจาววฒนไชย ดงความวา “สมควร

13

จดใหมธนาคารประเภททเรยกกนวา ‘ธนาคารกลาง’ (Central Bank) มหนาทจดระเบยบการเงนตราและควบคมเครดต กบทงเปนธนาคารของรฐและธนาคารของธนาคารอนทงหลาย เพอประโยชนในอนจะนำมาซง

ความมนคงในการเงนของประเทศ” สาเหตทพนธกจอนสำคญนไมไดถกระบไวในกฎหมายกลบถกอธบายไวใน

รายงานประจำปฉบบแรก ดงน:

“คณะกรรมการใครเสนอความทวๆไปวาดวยกจการอนหนง ซ งนยมกนวาเปนหนาทสำคญของธนาคารกลาง กลาวคอการ

ดำรงไวซงความมนคงแหงเงน หรอการใชอทธพลในอนจะใหระดบราคาสนคาไมเพมลดอยางรวดเรว ในเรองความมนคงแหงเงนนน มขอควรสงเกตวาแมพระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทย ซงเหมอนกบกฎหมายวาดวยธนาคารกลางของนานาประเทศโดยมาก จะมได

มบทบญญตกลาวถงการใหธนาคารกลางรกษาความมนคงแหงเงนไวกตาม แตหลกการทวไปทวาธนาคารกลางมหนาทสำคญในอนทจะตองรกษาไวซงความมนคงแหงเงนนน ธนาคารแหงประเทศไทยไดยอมรบนบถออยางเครงครดเหมอนกน... อยางไรกด มขอพงสงเกต

ดวยวา อนการดำรงไวซงความมนคงแหงเงนนน มใชเปนกจการทจะทำไดสำเรจไปไดโดยอาศยแตเฉพาะกำลงของธนาคารกลางแตอยางเดยว แตยอมจะตองอาศยพฤตการณอนๆประกอบดวย พฤตการณเหลานนบางเวลากอยนอกอำนาจของธนาคารกลางทจะฝนได ดงจะเหนไดไนกรณทประเทศตกอยในภาวะคบขนเชนเมอมสงครามเปนตน ในพฤตการณเชนวานลำพงแตธนาคารกลางฝายเดยว กไมม

ธนาคารใดเลยทสามารถดำรงไวซงคาภายในแหงเงนตราใหยนท”

จะเหนไดวา พระองคเจาววฒนไชยไดทรงเลงเหนความยากลำบากทอาจเกดขนทงในดานการรกษา

เสถยรภาพทางการเงนทจำเปนทตองอาศยการประสานความรวมมอกน และในดานการบรหารงานของ

ธนาคารกลางทอาจถกแรงกดดนทางการเมองแทรกแซงได เมอเหลยวหลงการดำเนนงานในชวงระยะเวลา 75 ป กลาวไดวา ธปท. ไดผานบทพสจนความทาทายตางๆเหลานมาโดยตลอด โดยไดผานจดเปลยนสำคญๆ ดง

ตอน

ยคท 1: ธปท. ในระหวางและหลงสงครามโลกครงทสอง (2485-2498)

โจทยสำคญของธนาคารแหงประเทศไทยในทนทเมอเปดดำเนนการคอการดำเนนการจดหาธนบตรให

เพยงพอตอความตองการของรฐบาลและเพอเปนคาใชจายของกองทพของญปนในประเทศไทยทเพมขนอยาง

รวดเรวตามความรนแรงของสงคราม ปญหานเปนความจำเปนทางการเมองทหลกเลยงไมไดในยามสงคราม แตเมอมองในดานเสถยรภาพทางเศรษฐกจของประเทศแลว ธปท. กจำเปนตองหาวธทางปองกนหรอบรรเทา

ผลกระทบของปญหาเงนเฟอทกำลงเปนภยลกลามตอความมนคงทางการเงนของประเทศอนเปนผลมาจาก

จากการออกธนบตรทเพมขนอยางมาก

ความตองการเงนบาทจำนวนมากในชวงสงครามทงจากฝายทหารญปนและฝายรฐบาลไทยทำใหจำนวนธนบตรทออกใชเพมขนถง 7 เทา จากชวงกอนสงครามในเดอนพฤศจกายน 2483 จนสนสงครามในวน

ท 31 สงหาคม 2488 สถานการณตางๆบงคบให ธปท.ตองออกธนบตรโดยไมมสวนสมพนธกบปรมาณสนคา

พระองคเจาววฒนไชยไดอธบายวา “เหตทกระทำใหคาของเงนไมเปนเสถยรภาพนนมอย 3 ประการ เรยงตาม

ลำดบแหงความสำคญไดดงตอไปน คอ 1) การใชจายของทหารญปน 2) รฐบาลจายเงนเกนกวารายได และ 3) อตราแลกเปลยนบาทกบเยน” ในดานการใชจายของทหารญปน เมอทหารญปนนำเงนเยนมาแลก ทาง 6

ธปท.จะนำเงนเยนนนเขาเปนทนสำรองเงนตรา และจำหนายธนบตรใหญปนไปจบจายใชสอย ดงนนตลอดชวง

เวลาสงคราม ประเทศไทยไดสะสมเงนเยนเขาบญชทนสำรองเงนตราเปนจำนวนมากและทำใหเกดการ

พระวรวงศเธอ พระองคเจาววฒนไชย. “สถานการณการคลงและการเงนปจจบน,” ววฒนไชยานสรณ. (2504). หนา 202.6

14

เปลยนแปลงในโครงสรางสวนประกอบของทนสำรองเงนตราจากกอนหนากองทพญปนจะบกไทย 8 วน ทนสำรองเงนตราประกอบดวย ทองคำและสนทรพยทเปนเงนปอนดถงรอยละ 84 ของธนบตรออกใช ขณะท

หลงเสรจสนสงคราม ทนสำรองเงนตราเปนเงนเยนถงรอยละ 70 และเปนทองคำเพยงแครอยละ 17 เทานน7

สวนปญหาการใชจายของรฐบาลทมความจำเปนทตองใชจายเงนเพอการปองกนประเทศ ขณะทราย

ไดภาษและเงนกจากประชาชนมไมเพยงพอ ทำใหรฐบาลขาดดลการคลง และธปท. ตองจดหาเงนสวนทขาดออกมาใหรฐบาลกยม โดยสงพนธบตรคลงตามท พ.ร.บ. เงนตรา ในภาวะฉกเฉน พ.ศ. 2484 ไดใหอำนาจไว

เขาทนสำรองเงนตรา และแลกเอาธนบตรออกมาใหรฐบาลมาใหใชจายยามตองการมาก “การหาเงนทขาดอย

โดยวธน กตองวารฐบาลอาศยโรงพมพใหพมพเงนกระดาษออกมาจนพอใชเทานน อนเปนเหตอกประการหนง

ทชวยทำใหเงนเฟอ” 8

สาเหตประการทสามทกอใหเกดปญหาเงนเฟอกคอ อตราแลกเปลยนทถกกำหนดไวท 1 บาท ตอ 1

เยน ในภาวะปกตอตราแลกเปลยนจะเปนกลไกททำใหการชำระเงนระหวางประเทศปรบตวสดลยภาพ กลาว

คอ ในชวงสงครามมเงนไหลเขาประเทศโดยเฉพาะเงนสงเขามาเพอใชจายของทหารญปนจำนวนมากกวาเงนท

ไทยชำระใหประเทศอน ยอมเกดความตองการบาทจากธปท.มากกวาบาททธปท. ไดมาจากผทตองการ ในการคาของสงใดๆ เมอมความตองการมากกวาปรมาณสงของทจดหามาได ผคายอมเพมราคาสงของนนๆ จนทำให

อปสงคและอปทานเทาเทยมกน ดงนนในเวลาปกตเมอมความตองการเงนบาทมากกวาทธนาคารไดมา กควร

ปรบขนอตราแลกเปลยนระหวางบาทกบเยน เพอปรบดลชำระเงนใหกลบสมดลได แตในชวงเวลาสงคราม

กลไกการปรบตวนไดถกทำลายลงเพราะประเทศไทยไดมความตกลงไวกบฝายญปนวาจะตองดำรงอตราแลกเปลยนไว 1 บาทตอ 1 เยน “ธนาคารจงตองจำหนายธนบตรแลกเปลยนกบเยนอยเรอยไป นเปนเหตอกอน

หนงทกระทำใหคาของเงนตกตำลง”

ปจจยทงสามขางตนเปนชนวนใหเกดปญหาเงนเฟอ ซงเปนปรากฎการณทคนไทยในขณะนนยงไมคน

เคย คำวา “เงนเฟอ” ปรากฎครงแรกในรายงานประจำปของ ธปท. เมอป 2487 โดยใชเรยกสถานการณท “ปรมาณแหงเงนเพมมากขน แตสงของทจะซอมไดเพมมากขนตามสวน ราคาสงของกจะตองแพงขน หรออก

นยหนงคาแหงเงนตราจะเสอมลง”

การแกปญหาของ ธปท. มหลากหลายวธแตสามารถกลาวสรปไดเปนหลกการแหงการกนเงนเฟอตาม

บนทกของพระองคเจาววฒนไชยได 2 หลกการคอ “1) ตองดงเงนออกจากมอประชาชนมาเขาคลง 2) ควบคมการใหเครดตมใหเกนกวาทจำเปนจรงๆ โดยปฏบตตามหลก 2 ประการน อำนาจการซอทอยในมอประชาชน

จะลดนอยลง ระดบราคาสนคาทวไปกจะพงขนรวดเรวมได เมอไดดงเงนมาเขาคลงไดแลว ธนบตรออกใชจะไม

เพมขนมากและรวดเรว อาการแหงโรคเงนเฟอกจะไมรนแรง” อยางไรกตาม มาตรการตางๆทยบยงการเพม

ของปรมาณเงนและการควบคมเครดตไดผลเพยงชวคราว เพราะการใชจายของทหารญปนทเพมขนอยางตอเนองยงคงเปนแรงผลกดนใหเกดเงนเฟออยางทประเทศไทยไมสามารถหลกเลยงได อตราเงนเฟอในชวง

สงครามเพมสงขนอยางตอเนองตามการเพมขนของปรมาณการออกธนบตร แตหากทางการไมมมาตรการ

ตางๆยอมทำใหคาครองชพและราคาสนคาสงขนกวาทเปน

ธนาคารแหงประเทศไทย หนงสอทระลกวนครบรอบปท 20. หนา 12 7

ธนาคารแหงประเทศไทย รายงานประจำป พ.ศ. 2488. หนา 48

15

ในเดอนกนยายน ป 2489 ไดมเหตการณสำคญทแสดงใหเหนหลกการทำงานของคณะกรรมการธนาคารแหงประเทศไทยเมอถกการเมองแทรกแซง ในชวงเวลานน พระองคเจาววฒนไชยไดทรงพยายามทจะ

ลดปรมาณเงนในประเทศเพอควบคมภาวะเงนเฟอ โดยตองการแบงขายทองคำจากทนสำรองเงนตราภายใน

ประเทศบางสวนเพอไถถอนธนบตรจากการหมนเวยนในระบบ การขายทองคำครงนนปรากฎวาไดมความเหน

ขดกนระหวางรฐบาลในสมยนนกบคณะกรรมการธนาคารแหงประเทศไทยในประเดนทเกยวกบวธการขายทองคำ โดยรฐบาลตองการจะใหดำเนนวธการขายโดย 1. ทำเปนทองคำแทงเลกๆ 2. กำหนดวาจะขายใน

คราวหนงๆ เปนปรมาณเทาใด แลวประกาศแจงวนทจะขาย 3. ขายในราคาทไดกำหนดขน ซงจะเปนราคาท

ตำกวาตลาดเลกนอย

สวนคณะกรรมการธนาคารแหงประเทศไทยมความเหนวา ในประเดนแรกวา: เนองจากทองคำทมอยแตละแทงมความหนาประมาณ 5.2 ซม. ถาจะทำเปนทองคำแทงเลกๆขาย กจะตองหลอมแลวรดใหบางกวา

นนมาก แลวจงจะตดแบงเปนแทงเลกๆได ซงการกระทำเชนนยอมจะตองเกดรายจายขน และจะมปรมาณ

ทองคำสญเพลงไปมใชนอย นอกจากนนยงจะตองมการควบคมตรวจตรากนอยางแขงแรง แตเมอไดพจารณา

วตถประสงคของพระราชบญญตจดสรรทนสำรองเงนตราเพอบรณะประเทศทจะใหลดจำนวนธนบตรทจำหนาย การทตองมรายจายขนกจะทำใหไมไดผลเตมตามวตถประสงคนน การทำทองคำเปนแทงเลกๆขาย

นน ถาขายไมไดหรอขายไมหมด ขนาดของทองคำซงแตเดมเคยเปนแทงใหญอนเปนขยาดทซอขายกนในตาง

ประเทศกจะเสยไป หรอในแงทขายทองไปไดกอาจเปดชองใชมผทจรตเอาทองคำทมเนอตำกวาทองคำ

ทนสำรองไปขาย โดยอางวาเปนทองคำทซอมาจากธนาคาร ถามการหลอกลวงกนเชนน กอาจกระทบกระเทอนชอเสยงของธนาคารรวมตลอดถงรฐบาลดวย เมอเปนเชนนคณะกรรมการธนาคารฯจงเหนควรบอก

ขายทงแทงใหญตามสภาพทเปนอยทดลองดกอน การขายตามขอเสนอนจะไมทำใหมรายจายอยางใดเกดขน

สำหรบประเดนตอมากคอคณะกรรมการฯไดเสนอวาควรจะขายโดยวธประมลราคา เนองจาก 1.การ

ดำเนนการขายของรฐบาล มหลกการทวไปวาจะตองขายโดยวธประมลราคา 2. การขายโดยวธประมลราคาเปนทางทจะไดราคาอยางดทสดทจะพงได และถกตองตามวตถประสงคของพระราชบญญตดวย 3. ถาจะขาย

โดยวธกำหนดราคา โดยถอราคาตลาดในกรงเทพฯเปนเกณฑกำหนดแลว จะทำใหเกดความเสยหายได เพราะ

ราคาทองคำในกรงเทพฯถกกำหนดโดยพอคาทองคำใหญๆ 5-6 คน ซงในบางคราวทงๆทพอคาเหลานนเอง

กำหนดราคาขน แตกไมยอมขายในราคาตนทกำหนด ในเวลาตอมา แมวาธนาคารไดมหนงสอแจงความเหนดงกลาวไปใหรฐบาลทราบแลวกตาม คณะ

รฐมนตรในสมยนนกยงยนยนใหธนาคารปฏบตการตามวธการเดมทไดเคยแจงใหธนาคารทราบไวแลว ซงใน

ครงหลงนคณะกรรมการธนาคารไดประชมหารอกนในประเดนสำคญ 2 ขอ ตามทคณะรฐมนตรไดมมตไว คอ

1. ใหหลอมเปนแทงเลกๆขาย และ 2. ใหขายโดยวธการกำหนดราคาใหตำกวาราคาตลาด (ซงไมตองประมลราคา) ในประเดนแรก คณะกรรมการธนาคารฯ อนโลมปฏบตไปไดตามความเหนรฐมนตร อยางไรกตาม

สำหรบประเดนทสอง คณะกรรมการธนาคารฯ ถอเปนขอสำคญ และหลงจากไดพจารณาถงผลไดเสยในการ

ปฏบตในขอนแลว ไมสามารถทจะใหเปนไปตามมตของคณะรฐมนตรได นอกจากนนคณะกรรมการธนาคารฯ

ยงกลาวถงสาเหตไววา “ตามพระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2485 และตามกฎหมายและวธปฏบตทเปนมาภายหลงพระราชบญญต

ดงกลาวแลวนน ในสวนทเกยวกบการเงนของประเทศ กระทรวงการคลงกบธนาคารแหงประเทศไทยตกอยในฐานะทตองแยกเปนตางหากจากกน กระทรวงการคลงมหนาทในอนทจะหาเงนและใชจายเงนไปตามพระราชบญญตงบประมาณ สวนทรพยสนในทนสำรองอน

16

เปนสมบตของชาตนนอยในอำนาจหนาทของธนาคารแหงประเทศไทย อนมคณะกรรมการเปนผบรหารและรบผดชอบตามบทบญญต

แหงกฎหมาย กลาวคอ คณะกรรมการธนาคารแหงประเทศไทยเปนองคการทมอำนาจหนาทประกอบดวยความรบผดชอบโดยตนเอง เปนอกสวนหนงตางหากจากองคการของรฐบาล เมอเปนเชนน คณะกรรมการธนาคารแหงประเทศไทยจงตกอยในฐานะทจะตองปฏบตภารกจไปตามความคดเหนของตนโดย

สจรต สงใดทคณะกรรมการเหนวาถาทำไปจะเปนการเสยหาย หรอไมไดประโยชนเทาทควรจะไดแลว คณะกรรมการจะขนทำไปหรอกระทำไปโดยคำสงของผหนงผใดไมไดทงสน การทไมปฏบตตามหลกทวาน คณะกรรมการกจะตองรบผดโดยไมมขอแกตวใดๆ การขาย

โดยไมประมลเปนการเสยหายแกผลประโยชนของธนาคารฯ เปนอยางมาก คณะกรรมการธนาคารฯ จงมความเสยใจทจะปฏบตไปไมได”

ตอมาเมอรฐมนตรยงมมตยนยนอยตามเดมและไดมการเปลยนคณะกรรมการจำนวน 4 ทาน

พระองคเจาววฒนไชยไดลาออกจากตำแหนงผวาการธนาคารพรอมดวยรองผวาการ เมอวนท 17 ต.ค. 2489

การลาออกของผวาการ ธปท. ไดเกดปฏกรยาจากภายนอก ดงจะเหนไดจากบทความตอนหนงของจดหมายถง

บรรณาธการหนงสอพมพ “สแตนดารด” ลงวนท 18 ตลาคม 2489 โดยผใชนามวา A foreign reader ดงตอไปน : 9

“The news that Prince Viwat has resigned his appointment as Governor of Bank of Siam is bound to

arouse considerable interest in banking circles. Prince Viwat has steered the baht through many difficult years, and is perhaps the only Siamese banking authority with an international reputation. It is generally believed that the masterly review of Siam’s war currency problems included in the last annual report of the Bank of Siam was

written by Prince Viwat himself and this fact did much to impress on foreign authorities the view that Siam’s currency problems were in safe hands. The news of Prince Viwat’s resignation has therefore come as something of a shock.

The immediate cause of Prince Viwat’s drastic action is reported to have been a disagreement between

the authorities of the Bank of Siam and the present Government as to the best method of effecting the sale of

gold recently authorized by Parliament. The Bank of Siam took the view that, since the avowed object of selling the gold was to effect an immediate reduction in the volume of outstanding currency, and thus to encourage a fall in the present exhorbitant cost of living, the gold should be carefully placed on the market at the highest

prices it would fetch. We have yet to learn the Government’s reason for rejecting this advice, and arguing that

the gold should be liquidated at a price below the present market level…”

สงครามโลกครงทสองยตลงในวนท 16 สงหาคม พ.ศ. 2488 เมอสงครามยตลง แมวากจการการคา

จะเรมฟนตวขนแตประชาชนยงคงไดรบความเดอนรอนจากความขาดแคลนเครองอปโภคทตองซอมาจากตางประเทศ ขณะทประเทศไทยแทบไมมเงนตราตางประเทศเหลออยเลย และไมสามารถหนไปใชอตราแลก

เปลยนเดมโดยการผกคาเงนบาทไวกบปอนดสเตอรลง (ปอนดสเตอรลงละ 11 บาท) เหมอนในชวงกอน

สงครามได ขณะทเงนเยนของญปนทเปนเงนทนสำรองเงนตราในชวงสงครามไดเสอมคาลงเปนอนมาก

ดงนน โจทยในการฟนฟเศรษฐกจของ ธปท. ในชวงหลงสงครามมสองประการทสำคญคอ หนง จะจดสรรเงนตราตางประเทศทมอยอยางไรใหเกดประโยชนแกสวนรวมมากทสด และสอง จะจบจายเงนในการ

ฟนฟบรณะประเทศอยางไรทจะไมทำใหภาวะเงนเฟอทวความรนแรงขนไปอก ผวาการเสรม วนจฉยกล ได

กลาวถงสถานการณเงนตราตางประเทศของไทยในเวลานนวา “ในป พ.ศ. 2489 อาจเรยกไดวาเรามเงนตรา

ตางประเทศนอยมาก หรอเรยกวาเกอบไมมเลย เราตองคอยๆ สะสมเงนตราตางประเทศไวทละนดละนอย และเพมขนเปนลำดบ” เพอบรรเทาความขาดแคลนดงกลาว ในชวงแรกจงไดออกมาตรการควบคมการแลก

ววฒนไชยานสรณ – สดดพระเกยรต หนา 1069

17

เปลยนเงนอยางสนเชงเพอรวบรวมเงนตราตางประเทศทไดมาไวท ธปท. ซงจะเปนแหลงกลางและแหลงเดยว แตหลงจากทางการไดใชระบบควบคมการแลกเปลยนทเขมงวดนไปเพยง 8 เดอน ในวนท 28 มกราคม ป

2490 ทางการไดเปลยนระบบใหมเปน ระบบอตราแลกเปลยนหลายอตรา (Multiple currency practice)

คอ 1) อตราทางการ ซงกำหนดขนโดยทางการตามกฎหมายเงนตรา และ 2) อตราตลาดเสร ซงกำหนดขน

ตามความตองการของตลาดเงนตราตางประเทศในตลาดเสร (และเดมทคอ อตราตลาดมดแตเปนการพฒนาใหเปนตลาดอนชอบดวยกฎหมาย)

การเปลยนระบบการควบคมเปนระบบหลายอตรา พรอมกบผอนคลายการควบคมการสงออกสนคา

สงผลใหประเทศไทยสามารถสะสมเงนตราตางประเทศและเปนการพฒนาตลาดเงนตราตางประเทศไปดวย

เนองจากเมอ ธปท. ไดสะสมเงนตราตางประเทศมากพอจงเรมขายใหกบธนาคารพาณชยเพอไปขายตอใหผนำเขาอกท มผลทำใหอปทานเงนตราตางประเทศในตลาดเสรเพมมากขน โดยอตราเงนตราตางประเทศโนมลงมา

หาอตราราชการ อนเปนทางไปสการจดระบบเงนตราใหเขาสเสถยรภาพได จากตนป 2490 อตราแลกเปลยน

เฉลยอยท 80-84 บาทตอ 1 ปอนดสเตอรลง เปน 57-59 บาทตอ 1 ปอนดสเตอรลง ในปลายป 2490

นอกจากน ยงหวงผลทางนโยบายการเงนในประเทศดวย การขายเงนตราตางประเทศในอตราเสรจะชวยใหมการดงธนบตรกลบเขามาจากการหมนเวยนไดมากกวาธนบตรทจายออกไป ทงนเนองจาก ธปท. จายเงนบาท

เมอรบเงนตราตางประเทศจากการสงออกขาว ยาง ดบก และไมสก ในอตรา 40 บาทตอปอนดสเตอรลง แต

ขายในอตราเสรซงสงกวาอตราทางราชการมาก กำไรจากอตราแลกเปลยนน ธปท. ไดกนสวนหนงไวตางหาก

ในบญชเสถยรภาพคาเงน ดวยความประสงคจะลดปรมาณเงนในระบบ ในระหวางป 2493 – 2494 ผลกระทบจากสงครามเกาหลทำใหสนคาสงออกของไทยขายไดราคาด

มากโดยเฉพาะอยางยง ยาง และดบก สงผลใหการคาตางประเทศของไทยฟนตวอยางตอเนองจนเกนดล สวน

ในดานสนคานำเขา ธปท. ไดใชอตราตลาดเสรทสงกวาอตราทางราชการในการกำกบสนคานำเขา ในชวงนการ

ชำระเงนของไทยมจำนวนเกนดลมากจนทำใหเงนสำรองระหวางประเทศเพมขนอยางรวดเรว แตการทประเทศไทยมการชำระเงนระหวางประเทศเกนดลเปนเวลาหลายป ธปท. จงตองพมพธนบตรเพมขนเพอแลก

กบเงนตราตางประเทศทผสงออกไดมาเปนจำนวนมาก

ตอมารฐบาลตองการให ธปท. เปลยนแปลงนโยบายการเงนตางประเทศ เพอใหสอดคลองกบสภาวะ

เศรษฐกจในเวลานน เพราะปรมาณเงนในระบบไดเพมขนรวดเรว โดยเฉพาะป 2493 และ 2494 ทเพมขนถงรอยละ 25.3 และ 23.7 ซงเปนผลมาจากการชำระเงนทเกนดลมากตดตอกนตงแตป 2490 – 2494 ทำให

ธปท. สะสมเงนตราตางประเทศไดมากขน อกปจจยสำคญทมสวนทำใหปรมาณเงนเพมขนคอ การขาดดลการ

คลงของรฐบาล ทำใหมการกยมจาก ธปท. ถงแมวา ธปท. ไดพยายามลดปรมาณธนบตร โดยการกนกำไรทเกด

จากการขายเงนตราตางประเทศไปเกบไวในบญชเสถยรภาพแลวกตาม ความพยายามในการระงบภาวะเงนเฟอนจงไมเกดผลเทาทควร

สถานการณดงกลาวน รฐบาลจงมความตองการทจะลดราคาของสนคาเขาและลดคาครองชพไป

พรอมๆ กน โดยการเพมคาเงนบาททนท การปรบปรงอตราแลกเปลยนในลกษณะน หมอมหลวงเดช สนทวงศ

ผวาการ ธปท. ในขณะนนไมเหนดวย และเสนอใหรฐบาลดำเนนนโยบายท ธปท. ปฏบตอยตอไป คอใหอตรา

แลกเปลยนในตลาดเสรเปนไปตามภาวะการคาระหวางประเทศ โดย ธปท. จะคอยๆโนมอตราแลกเปลยนให

ตำลงเทาทจะทำไดตามอปทานของเงนตราตางประเทศ ในขณะนนอตราทรฐบาลขายอยท 51 บาทตอ 1

18

ปอนดสเตอรลง ซงใกลเคยงกบอตราตลาดท 51.35 บาทตอ 1 ปอนดสเตอรลง นอกจากเรองการปรบปรงอตราแลกเปลยนแลว ทานยงไมเหนดวยกบการทรฐบาลจะกลบไปใชนโยบายการควบคมการจายเงนตราตาง

ประเทศอกครง จงเปนเหตใหทานลาออกจากตำแหนงในวนท 29 กมภาพนธ 2495 และในทสด ธปท. กไดรบ

นโยบายจากรฐบาลใหลดอตราขายเงนปอนดสเตอรลงเพอการนำเขาโดยทนท โดยลดลงจาก 51 บาทตอ 1

ปอนดสเตอรลง เหลอ 45 บาทตอ 1 ปอนดสเตอรลง ผลปรากฎวาความตงใจของรฐบาลในการยบยงภาวะเงนเฟอโดยใหมการนำเขาสนคามากขนไมไดเปน

ไปอยางทคาดการณไวเพราะสาเหต 3 ประการ ประการแรก สนคาทประชาชนคนไทยบรโภคสวนใหญเปน

สนคาทผลตขนภายในประเทศ ซงเปนสาเหตหลกของปญหาเงนเฟอ ประการทสอง งบประมาณขาดดลของ

รฐบาลมจำนวนมากจนรฐบาลตองกเงนจาก ธปท. โดยตรง และการกยมโดยตรงจาก ธปท. สงผลใหปรมาณเงนเพมมากกวาจำนวนท ธปท. สามารถดงเขามาจากภาคประชาชนจากการขายเงนตราตางประเทศได

ประการทสาม ภาวะการคาตางประเทศของไทยไดเปลยนแปลงไปหลงจากพน Korean Boom โดยอปสงค

ของสนคาสงออกของไทยลดลงและระดบราคาลดตำลง พรอมกนนนประเทศตางๆ ไดพยายามเพมผลผลตของ

ตนเองประกอบกบการเพมคาของเงนบาทอยางกะทนหนทำใหสนคาสงออกของไทยแขงขนในตลาดไดยาก ปลายป 2497 รฐบาลไดตดสนใจใหมการปรบปรงแกไขนโยบายการเงนการคลง ตลอดจนนโยบาย

อตราแลกเปลยนใหมใหเหมาะสมกบสภาวะเศรษฐกจ หลงจากทใชระบบอตราแลกเปลยนหลายอตรามาเกอบ

8 ป โดยจดประสงคของการใชระบบอตราแลกเปลยนหลายอตราเพอสะสมเงนทนสำรองเงนตราตางประเทศ

นนถอวาประสบความสำเรจ เพราะเงนทนสำรองไดเพมขนมากจนอยในระดบทเพยงพอ จากทประเทศไทยมทองคำทเปนทนสำรองเพยงรอยละ 17 ของธนบตรออกใชในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 จนเพมขนเทากบ

ธนบตรออกใช หรอเทากบรอยละ 100 ของธนบตรออกใชในป 2495 การปรบนโยบายใหระบบการแลก

เปลยนเงนเปนระบบตลาดเสรเพอใหสะทอนกบสภาวะเศรษฐกจตางประเทศและการคาของไทย จงนบไดวา

เปนชวงหวเลยวหวตอสำคญของระบบเศรษฐกจและระบบอตราแลกเปลยนของไทย นอกเหนอจากการเปลยนแปลงนโยบายทสำคญดงทกลาวขางตนแลว ธปท. ไดเสนอแนะแนวทางใน

การดำเนนนโยบายเพอใหการดแลเสถยรภาพทางการเงนเกดขนไดอยางตอเนอง ดงขอความทปรากฎอยใน

รายงานประจำป 2497 แสดงใหเหนถงความจำเปนทจะตองประสานนโยบายของทางการอยางใกลชดทง

นโยบายการเงน นโยบายการคลง และการคาระหวางประเทศ ดงน “ธนาคารใครจะเสนอวา นโยบายการเงน การคลง การคาตางประเทศ ตลอดจนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศควรดำเนน

ตอไปโดยความประสานกนอยางใกลชดและไมขดแยงกนเอง เปนตนวา ในดานการเงน ความประสงคทจะใหปรมาณแหงเงนอยในสภาพทเหมาะสมและไมเฟอยอมไมอาจดำเนนไปได ถานโยบายการคลงทำใหปรมาณเงนหมนเวยนในมอประชาชนเพมสงขนโดยรฐบาล

มรายจายทวมรายได ในดานนโยบายการคาระหวางประเทศ การรกษาความสมดลแหงดลการชำระเงนโดยการสงเสรมสนคาขาออก และจำกดสนคาขาเขาประเภทไมจำเปน ยอมกระทำไปไดยาก ในเมอปรมาณเงนทเพมขนในมอประชาชน ยอมเปนเครองจงใจใหประชาชนจบจายมากยงขน โดยเฉพาะในประเภทสนคาฟมเฟอยจากตางประเทศ และอตราปรวรรตเงนตราตางประเทศอยในระดบทไม

สงเสรมสนคาขาออกในดานพฒนาเศรษฐกจของประเทศ กควรสงเสรมเฉพาะกจการทจะสามารถกระทำไปไดโดยมสมรรถภาพ โดยไดมการศกษาและมแผนการปฏบตดแลวโดยพรอมมล มฉะนน ผลทไดรบกจะไมคมกบรายจายทจะตองเสยไป และการจายเงนเปนจำนวนมากในทางทไมกอใหผลผลตเพมขนนน จะนำไปสภาวะเงนเฟอตอไปอกดวย”

19

ยคท 2: ชวงแหงการวางรากฐานแและพฒนาเศรษฐกจ (2498-2514)

ประสบการณในยคแรกของ ธปท. ทตองเผชญกบปญหาเสถยรภาพทางการเงนทงในระหวางสงคราม

และการบรณะฟนฟเศรษฐกจการเงนทเปนผลพวงภายหลงสงคราม ทำให ธปท. ไมมเวลาและทรพยากรมา

วางรากฐานความมนคงของระบบการเงนและสถาบนการเงนไดอยางแทจรง ซงไดสะทอนในบทสรปของหนงสอครบรอบหนงทศวรรษของ ธปท. วา “ธนาคารแหงประเทศไทยไดดำเนนกจการอนเปนบทบาทสำคญ

ยงในการเศรษฐกจของประเทศ การดำเนนงานของธนาคารยงมอาจเปรยบไดกบกจการของธนาคารกลาง ซง

ตงอยในประเทศทระบบธนาคารเจรญแลว... ธนาคารยงคงมหนาทสำคญทจะตองปฏบตตอไปในการจดระบบ

การธนาคารของประเทศไทยและในการสถาปนาเงนบาทใหมคามนคงตอไป” ในชวงระหวางป 2498-2514 ธปท. จงไดเนนหนกไปในดานวางรากฐานเพอดแลเสถยรภาพการเงนของประเทศ และสนบสนนนโยบายของ

รฐบาลในดานการพฒนาเศรษฐกจ จนนำไปสการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทสงควบคไปกบเสถยรภาพทางการ

เงน กลาวไดวายคทสองนเปนจดเรมตนของ ธปท. ในการทำหนาทเปนธนาคารกลางเพอการพฒนาประเทศ

การวางรากฐานในยคนมาจากการปฎรปนโยบายทางเศรษฐกจครงใหญทง 3 ดาน คอ การเงน การคลง และการธนาคาร โดยในดานการเงน ไดมการจดตงทนรกษาระดบอตราแลกเปลยนเงนตรา (เปดดำเนน

การเมอวนท 29 สงหาคม 2498) เพอทำหนาทรกษาสมดลระหวางอปสงคและอปทานเงนตราตางประเทศเพอ

ใหอตราแลกเปลยนมเสถยรภาพ และไดทำการแกไขปรบปรงพระราชบญญตเงนตราขนมาใหม (พระราช

บญญตเงนตรา พ.ศ. 2501) เพอใหการจำหนายธนบตรภายในประเทศใหมความยดหยนสอดคลองกบความตองการของวงการคาและภาวะเศรษฐกจของประเทศ ทงสองดานนเปนพนฐานทสำคญในการดแลเสถยรภาพ

ทางการเงนทงภายในและภายนอก สวนทางดานการคลง ไดมการจดตงสำนกงบประมาณ ในป 2501 การ

ประกาศใชพระราชบญญตการงบประมาณ พ.ศ. 2502 การจดตงสำนกงานเศรษฐกจการคลง ในป 2504 เพอ

เปนหนวยงานดานการวางแผนและนโยบายใหกบรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง ดานการธนาคาร จดเปลยนทสำคญคอการออกพระราชบญญตการธนาคารพาณชย พ.ศ. 2505 เนองมาจากสถานการณทาง

เศรษฐกจไทยหลงสงครามไดเปลยนแปลงไปมาก โดยเฉพาะอยางยงการทมธนาคารพาณชยของไทยเกดขน

ใหมหลายธนาคารและการจดตงสมาคมธนาคารไทยในป 2501 การปรบปรงกฎหมายวาดานการธนาคาร

พาณชยขนใหมนเพอใหมเครองมอควบคมการดำเนนงานของธนาคารพาณชยใหเปนไปโดยรอบคอบมากขน และสงเสรมใหระบบธนาคารกาวหนายงขน

ทงน โครงสรางเศรษฐกจไทยทผานมานนเจรญเตบโตและผนผวนไปตามสภาวะการคาระหวาง

ประเทศ โดยรายไดทเปนเงนตราตางประเทศพงพงอยกบสนคาออกหลกเพยง 4 ชนดคอ ขาว ยางพารา ดบก

และไมสก กอนหนาทจะมการจดทำแผนพฒนาเศรษฐกจอยางจรงจง ประเทศไทยไมเคยมการจดเกบตวเลขผลตภณฑมวลรวมประชาชาตอยางเปนทางการ ทำใหการพจารณาฐานะเศรษฐกจทางเศรษฐกจของประเทศ

จงมกดจากสถตการคากบตางประเทศเปนสำคญ เมอประเทศไทยไดเรมเขาสยคตนตวในการพฒนาเศรษฐกจ

ทางการไทยไดรบความชวยเหลอทางการเงนจากตางประเทศนบตงแตป 2499 เปนตนมา โดยเฉพาะจาก

สหรฐอเมรกาและธนาคารโลก ซงไดชวยแบงเบาภาระงบประมาณรายจายของรฐบาล และเปนการเตมชองวางระหวางเงนออมภายในประเทศและเงนทตองการลงทนเพอพฒนาเศรษฐกจ นอกจากน ยงไดรบความชวย

เหลอทางวชาการจากธนาคารโลก โดยคณะสำรวจของธนาคารโลกและเจาหนาทฝายไทยไดจดทำรายงาน

20

สำคญในชอ ‘A Public Development Program for Thailand’ (โครงการพฒนาการของรฐบาลสำหรบประเทศไทย) ผลของการสำรวจคอ การเสนอใหรฐบาลเตรยมวางแผนเศรษฐกจระยะยาว ทงดานการเกษตร

กรรม อตสาหกรรม และคมนาคม และใหจดตงหนวยงานขนเปนการถาวร เพอทำหนาทวางแผนและควบคม

การดำเนนงานใหเปนไปตามแผนทไดวางไว รฐบาลไทยในขณะนนซงม จอมพล สฤษด ธนะรชต เปนนายก

รฐมนตร พจารณาเหนชอบจงไดออก พ.ร.บ. สภาพฒนาการเศรษฐกจแหงชาต พ.ศ. 2502 ประกาศออกใชวนท 5 กรกฎาคม 2502 มหนาทสำคญคอ จดทำแผนในการพฒนาเศรษฐกจในระยะยาวเสนอรฐบาล และใน

ภายหลงไดขยายเปาหมายในการพฒนาประเทศใหครอบคลมทงดานเศรษฐกจและสงคม จงไดเปลยนชอเปน

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ผลการดำเนนงานของแผนพฒนาฯ ฉบบท 1 ผลกดนใหเศรษฐกจไทยรดหนาไปอยางชดเจน โดยเศรษฐกจขยายตวเฉลยรอยละ 7.9 ตอป สวนแผนพฒนาฯ ฉบบท 2 (2510 - 2514) ยงคงเนนพฒนาดาน

โครงสรางพนฐานทวางไว แตกระจายออกสชนบทมากขน เชน สรางทางหลวงทเชอมภาคตางๆ หรอเชอม

อำเภอทหางไกล พฒนาระบบคลองใหสามารถสงนำถงไรนาประชาชน ในดานไฟฟากสรางระบบสายสงเพอให

อำเภอ ตำบล และหมบาน ผลปรากฎวารายไดประชาชาตเพมขนรอยละ 7.2 ตอป ซงสงกวาเปาหมาย ความสำเรจของการเรงรดพฒนาไมเพยงแตทำใหประเทศไทยมอตราการเจรญเตบโตทดขน เสถยรภาพทางการเงนก

อยระดบทดมาก คอมภาวะเงนเฟอเฉลยเพยงไมเกนรอยละ 3 ตอป ขณะทฐานะการคลงของรฐบาลขาดดลตำ

กวารอยละ 2 ของรายไดประชาชาตโดยเฉลยในชวงแผนพฒนาฯ ทงสองฉบบ

บทบาทของธปท. ภายใตผวาการ ปวย องภากรณ ยงไดมสวนสำคญในการพฒนาตลาดทน โดยรเรมใหมการศกษาการจดตงตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย และเกดการเปลยนแปลงภายใน ธปท. อยางสำคญ

อกหลายประการ เชน การเปดสำนกงาน ธปท. ในตางจงหวด การจดตงโรงพมพธนบตรเปนครงแรก และการ

สงนกเรยนทนไปศกษาตางประเทศ เปนตน ดานความรวมมอกบตางประเทศกนบวา ธปท. ไดสรางชอเสยง

เปนทยอมรบจากนานาประเทศเปนอนมาก และมการจดตงศนยวจยและฝกอบรมของกลมธนาคารกลางในภมภาคเอเชยอาคเนย (SEACEN Centre) เปนตน

ในเรองการดำเนนนโยบายการเงนเพอใหเศรษฐกจเตบโตอยางมเสถยรภาพนน ผวาการปวยวางหลก

การสำคญททานเรยกวา “ทฤษฎลกโปง” ซงอธบายถงระบบเศรษฐกจโดยเปรยบรายไดประชาชาตกบปรมาณ

เงนเปนลกโปงสองใบซอนกน ใบในแทนรายไดทแทจรง ใบนอกแทนปรมาณเงน ธปท. มหนาทจะตองรกษาขนาดของลกโปงทงสองใหสมพนธกน ผานลกสบลมเขาออกสามทางคอ ลกสบการคลงหรอการใชจายของ

รฐบาล ลกสบการเงนภายในประเทศผานการขยายเครดตหรอสนเชอของธนาคารพาณชย และลกสบการเงน

ระหวางประเทศผานการคาระหวางประเทศ

จากทฤษฎลกโปงสามสบ ผวาการปวยไดใหแนวคดเพมเตมวา “มาตรการทางการคลงและการเงน ใชไมไดผล ถาแยกออกจากกน... จากประสบการณของเรา นโยบายการเงนในประเทศกำลงพฒนาจะใชไดผลก

ตอเมอนโยบายการคลงกำลงทำงานอย หรออกนยหนง นโยบายงบประมาณและนโยบายภาษทรดกม ทำให

การดำเนนงานของธนาคารกลางงายขน... จากขอเทจจรงดงกลาวและจากความเชอทวากนไวดกวาแก

21

ธนาคารชาตจงควรจะพยายามเขาไปมสวนรวมในการพจารณางบประมาณประจำปและการเกบภาษตงแตในระยะแรก” 10

ในยคพฒนาประเทศนน การวางรากฐานทางการคลงและการงบประมาณถอเปนเรองเรงดวนในขณะ

นน รฐบาลไดวางระเบยบโดยถอรายไดเปนเกณฑในการประเมนรายจาย ไมใชถอรายจายเปนเกณฑในการ

กำหนดรายไดอยางทเปนมา โดยรฐบาลตองจดทำงบประมาณออกตางหากจากการจดเกบรายไดและเบกจายเงน และไดจดตงสำนกงบประมาณ สงกดสำนกนายกรฐมนตร นบแตวนท 14 กมภาพนธ 2502 พรอมทงตรา

พ.ร.บ. วธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 โดยกฎหมายฉบบนวางระบบการกำหนดรายจายของรฐบาลใหมความ

รดกมและสอดคลองกบรายไดทรฐบาลจะไดรบในแตละปงบประมาณ ยกเลกอำนาจการเบกเงนเกนบญชของ

รฐบาลจาก ธปท. และจำกดอำนาจการกยมเงนของรฐบาลไวไมเกนรอยละ 20 ของงบประมาณรายจาย การทผวาการปวยเปนผอยเบองหลงการรางกฎหมายฉบบน ทานจงไดรบการแตงตงใหเปนผอำนวยการสำนกงบ

ประมาณ เปนคนแรก (14 กมภาพนธ 2502 - 30 กนยายน 2504) เพอทจะวางกรอบงบประมาณในแตละป

ใหอยในระดบทเหมาะสม และประสานนโยบายการเงนการคลงใหสอดคลองกนมากขน ผวาการปวยไดรเรมให

มการประชมระหวาง 4 หนวยงานหลกทรบผดชอบดานการเงนการคลง ไดแก รฐมนตรวาการกระทรวงการคลง เปนผชแจงเกยวกบรายได ผอำนวยการสำนกงบประมาณ ชแจงเกยวกบรายจาย เลขาธการสภาพฒนฯ

ชแจงเกยวกบการลงทนของประเทศในดานตางๆ และผวาการ ธปท. พจารณาประเดนเกยวกบปรมาณเงน

และเงนเฟอ

ในสวนลกสบทสองนจะเกยวกบนโยบายการเงนผานการใหสนเชอของธนาคารพาณชย คอ เมอธนาคารพาณชยมาเอาเงนไปจาก ธปท. หรอขยายการใหสนเชอแกประชาชน กคอการสบลมเขาทำใหปรมาณ

เงนเพมขน ในขณะทถาธนาคารพาณชยนำเงนมาคน ธปท. หรอลดการใหสนเชอกคอ การสบลมออกให

ปรมาณเงนลดลง ในชวงระยะเวลาน ธปท. ไดมบทบาทอยางสำคญในการกำกบดแลใหธนาคารพาณชยปลอย

สนเชอไปในทศทางทสอดคลองกบความตองการพฒนาเศรษฐกจของรฐบาล การปลอยสนเชอของธนาคารพาณชยสามารถแยกเปน 2 รปแบบ คอสนเชอทธนาคารพาณชยเปนผปลอยเองทงหมด และสนเชอท ธปท. ม

สวนเกยวของผานธนาคารพาณชย โดยการใหสนเขอแกภาคเศรษฐกจทตองการสนบสนนเปนพเศษน ธปท.

จะใชวธรบชวงซอลดตวสญญาใชเงนของผประกอบกจการตางๆ ทผานธนาคารพาณชยในอตราสวนลดทตำ

เปนพเศษ เชน ธปท. คดดอกเบยกบธนาคารพาณชยรอยละ 5 ตอป แลวใหธนาคารพาณชยปลอยสนเชอใหผประกอบการในภาคเศรษฐกจทไดรบการสนบสนนในอตรารอยละ 7 ตอป เปนตน ซงเทากบ ธปท. ใหเอกชนก

ทางออมในอตราดอกเบยตำ

มาตรการดงกลาวเปนไปตามพระราชกฤษฎกากำหนดกจการ ธปท. พ.ศ. 2485 ซงไดกำหนดไววาให

ธปท. อาจทำการ “ซอ ขาย และรบชวงซ อลดตวแลกเงนและตวสญญาใชเงนทเกดจากการคาหรอพาณชยอนสจรต…” ในเรองน คณหญงสภาพ ยศสนทร (ผทมบทบาทสำคญในงานวชาการของ ธปท. ตงแต ป 2503

เปนตนมา และเปนกำลงสำคญทานหนงของผวาการปวย) ไดใหแนวคดของ ธปท. เรองนโยบายเรองการรบ

ชวงซอลดไววา

ปวย องภากรณ. “การประสานนโยบายการเงน นโยบายการคลง และการบรหารหน,” ในปวย องภากรณ ทศนะวาดวยเศรษฐกจ. (2545). หนา 10

248.

22

“ในการปฏบตงานของ ธปท. ได ถอจดหมายทจะพยายามจดใหมปรมาณเงนและเครดตเพยงพอแกความตองการของ

เศรษฐกจ ถงแมเรายงมอาจยดหดเครดตไดตามความตองการ เชนประเทศทมตลาดเงนอยางมระเบยบกตาม แตเราเชอวาเรากำลงดำเนนการไปในทางทถก เศรษฐกจของประเทศไทยผกพนอยกบการเกษตร โดยเฉพาะกบการสงสนคาออกซงเปนพชผลการเกษตรเสยสวนใหญ ฉะนนการท ธปท. เรมจดปลอยเงนทางดานการสงสนคาออกกอนดวยดวยการรบชวงซอลดตวเงนเกยวกบสนคาออก เสรม

ดวยนโยบายทางดานทนรกษาระดบฯ และอำนวยความสะดวกในการโอนเงนกบภมภาค ตลอดจนจดใหมปรมาณเงนเพยงพอแกความตองการตามฤดกาล เราเชอวาไดสงผลทางออมไปยงการเกษตรดวย ดงจะเหนไดวาพชผลการเกษตรไดเพมประเภทและปรมาณขนเปน

ลำดบใน 2-3 ปทผานมา…” 11

ผลของการปรบโครงสรางการผลตเศรษฐกจไทยทผานมา ซงเดมทมรายไดจากการสงออกสนคาขน

ปฐมไมกชนด สนคาสงออกดงเดม คอ ขาว ยางพารา ดบก ไมสก ซงคดเปนสดสวนถงรอยละ 80 - 90 ของ

การสงออกทงหมดในป 2493 แตสดสวนนไดลดลงเปนลำดบจนเหลอรอยละ 52 ในป 2511 เนองจากไดมการเตบโตของสนคาเกษตรใหมอยางรวดเรว (พชใหม 6 ชนดคอ ขาวโพด มนสำปะหลง ปอแกว นน เมลดพช

นำมนและยาสบ) ทำใหโครงสรางการผลตสนคาเกษตรมการกระจายตวออกไปกวางขวางมากขน

ลกสบทสามคอดานการเงนระหวางประเทศ การสงสนคาออกทำใหประเทศไดเงนตราตางประเทศมา

และแลกเปนเงนบาทไปใชในระบบเปนการสบลมเขา สวนการนำเขาสนคา ผนำเขาตองนำเงนบาทมาแลกเปนเงนตราตางประเทศเทากบการสบลมออก การรกษาสมดลจงเปนการรกษาเสถยรภาพดานการคาและการ

ชำระเงนระหวางประเทศ หลงจากทไดมการวางรากฐานความมนคงในระบบการเงนมาตงแตมการตรา

กฎหมาย พ.ร.บ. เงนตรา พ.ศ. 2501 และไดจดตงใหมกองทนรกษาระดบอตราแลกเปลยนเงนตราดแลคาเงน

บาทตงแตป 2498 คาเงนบาทกมเสถยรภาพจนนาพอใจ ในเดอน ตลาคม 2506 ตามพนธะทมตอกองทนการเงนระหวางประเทศ ประเทศไทยจงไดประกาศคาเสมอภาคของเงนบาท ไวท 20.80 บาทตอดอลลาร สรอ. (1

บาทเทากบทองคำ 0.0427245 กรมบรสทธ) โดยทนรกษาระดบฯจะเปนผกำหนดอตราซอขายกบธนาคาร

พาณชย และคอยควบคมใหอตราแลกเปลยนเคลอนไหวขนลงไดไมเกนรอยละ 1 ของอตราคาเสมอภาค การ

กำหนดคาเสมอภาคของเงนบาทนนเปนเครองชวดวารฐบาลมนใจในเสถยรภาพของเศรษฐกจไทย และเปรยบเสมอนเปาหมายในการรกษาเสถยรภาพของเงนบาทซงชวยทำใหการคาระหวางประเทศของไทยดำเนนไปได

สะดวก

ยคท 4: ยนหยดทามกลางความแปรปรวน (2514-2533)

ชวงเวลานเปนชวงทมความยงยากทางการเงนระหวางประเทศมากทสดครงหนงในประวตศาสตร

เนองจากมการปรบคาเงนและมการเกงกำไรอยางไมหยดหยอน แสดงใหเหนขอบกพรองสำคญของระบบการ

เงนระหวางประเทศ (ภายใตระบบคาเสมอภาคหรอระบบ Bretton Woods) โดยในวนท 16 สงหาคม 2514 เมอสหรฐอเมรกาประกาศงดรบแลกเงนดอลลาร สรอ. เปนทองคำ (15 สงหาคม 2514 ตามเวลาใน

สหรฐอเมรกา) ประวตศาสตรการเงนของโลกไดบนทกวาเปนวน “Nixon Shock” เนองจากเปนการสง

สญญาณถงการลมสลายของระบบคาเสมอภาค สวนประเทศอตสาหกรรมทสำคญหลายประเทศกไดปลอยให

คาเงนลอยตวจนตลาดการเงนปนปวน จนกระทงวนท 18 ธนวาคม 2514 ทประชมของกลมประเทศ

สภาพ ยศสนทร. “นโยบายการเงนของธนาคารแหงประเทศไทยชวยการเกษตรไดอยางไร,” บทความในการประชมวทยาการทางเศรษฐศาสตร11

เกษตร ครงท 2. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 29 มกราคม 2506

23

อตสาหกรรม 10 ประเทศกสามารถตกลงกนได (Smithsonian Agreement) โดยขยายขอบเขตของการเปลยนแปลงอตราแลกเปลยนจากคาเสมอภาคใหกวางขนเปนรอยละ 2.5 จากเดมทรอยละ 1

ธปท. ในยคของผวาการพสทธ นมมานเหมนท (ผวาการคนแรกทเปนลกหมอขนานแทของ ธปท. โดย

ไดเรมตนชวตการทำงานมาตงแตเรมตนจดตงสำนกงานธนาคารชาตไทย) ไดเตรยมพรอมรบมอกบการ

เปลยนแปลงครงนน โดยไดหารอรวมกบกระทรวงการคลงในเรองผลกระทบทมตอประเทศไทยจากการปรบอตราคาเงนบาทและเสนอตอคณะปฏวต (นำโดยจอมพล ถนอม กตตขจร) นายบญมา วงศสวรรค ปลด

กระทรวงการคลงในขณะนน และทานไดเขารวมชแจงจนไดขอสรปวาจะคงคาเงนบาทไวกบดอลลาร สรอ. ใน

อตราเดมคอ 1 ดอลลาร สรอ. ตอ 20.80 บาท เมอสหรฐอเมรกาประกาศลดคาเงนอยางเปนทางการในวนท 8

พฤษภาคม 2515 ประเทศไทยจงไดประกาศปรบคาเสมอภาคของเงนบาทในวนเดยวกน (จากเดม 1 บาท ตอทองคำบรสทธ 0.0427245 กรม เปน 0.0393516 กรม) นบวาเปนการปรบคาเงนครงแรกในสมยผวาการ

พสทธ เรองดงกลาวนนบเปนเรองสำคญมากในยคนนถงแมวาอตราแลกเปลยนระหวางเงนบาทกบดอลลาร

สรอ. ไมไดเปลยนแปลง แตเปน “เพราะเปนการปรบคาเงนครงแรกนบตงแตทประเทศไทยไดมการกำหนด

คาเสมอภาคของเงนบาทมาตงแตปพ.ศ. 2506” 12

อยางไรกตาม ขอตกลง Smithsonian เปนเพยงมาตรการชวคราวทจะแกปญหาวกฤตการณการเงน

ระหวางประเทศในระยะสน แตไมไดแกไขขอบกพรองอนเปนพนฐานของระบบ ในเวลาตอมาตลาดการเงน

ระหวางประเทศไดเรมปนปวนขนอกครงและมการเคลอนยายเงนทนระยะสนจำนวนมหาศาล เหตการณนได

ทำใหสหรฐอเมรกาจำเปนตองลดคาเงนเปนครงทสอง โดยประกาศลดคาเงนดอลลาร สรอ. ลงรอยละ 10 จากนนหลายประเทศในยโรปและญปนกเรมลอยตวอตราแลกเปลยนอยางอสระ ในระยะนขอตกลง Smithsonian

กเทากบสลายตวไปเชนเดยวกบระบบ Bretton Woods ทสลายตวไปโดยปรยาย

หลงจากนนชวงกลางป 2516 เมอเงนสกลสำคญตางๆ ไดมการลอยตวและมคาสงมากเมอเทยบกบ

เงนดอลลาร สรอ. การทเงนบาทผกกบการปรบคาเงนตามสกลเงนดอลลาร สรอ. จงมคาตำลงเมอเทยบกบเงนสกลอนเชนเดยวกน ทงๆ ทในระยะนนฐานะดลการคาและการชำระเงนของประเทศไมไดเสอมลง ทำให

เกดขอกงวลถงปญหาเงนเฟอ ธปท. จงไดเสนอใหมการปรบปรงคาเงนบาทใหเพมขนรอยละ 4 เพอปองกนไม

ใหราคาสนคาในประเทศสงขน ทำใหอตราแลกเปลยนระหวางบาทกบดอลลาร สรอ. เปน 20.00 บาท ตอ 1

ดอลลาร สรอ. และประเทศไทยยงไดแจงตอกองทนการเงนระหวางประเทศเพอขอใหเงนบาทสามารถเคลอนไหวในชวงทกวางมากขนคอ แทนทจะเปนรอยละ 1 เปนรอยละ 2.25 จากคาเสมอภาค หลงการปรบใน

ครงนแลว ธปท. กสามารถรกษาคาเสมอภาคนไวไดตลอดมาจนถงป 2521

ในวนท 8 มนาคม 2521 ธปท. ในสมยของผวาการเสนาะไดประกาศยกเลกการกำหนดคาเสมอภาค

ของเงนบาทโดยหนมาผกกบตะกราเงน แมวาในทางปฏบตยงคงผกอยกบดอลลาร สรอ แตไดเปลยนจากทนรกษาระดบอตราแลกเปลยนเงนตราเปนผกำหนดอตราแลกเปลยนแตเพยงผเดยวมาใชวธการกำหนดอตรา

แลกเปลยนประจำวนรวมกบธนาคารพาณชยแทน เรยกวา “ระบบกำหนดอตราแลกเปลยนประจำวน” (หรอ

Daily Fixing) และไดเรมใชในวนท 1 พฤศจกายน 2521 โดยวธการกำหนดอตราแลกเปลยนประจำวนจะชวย

ใหการกำหนดอตราแลกเปลยนมความยดหยนขน จงสะทอนถงอปสงคและอปทานในการซอขายเงนตราตาง

ชวลต ธนะชานนท. “ทานผวาการพสทธ,” ในหนงสออนสรณในงานพระราชทานเพลงศพ นายพสทธ นมมานเหมนท. (2528). หนา 63-68.12

24

ประเทศในแตละวนและเปนการเรยนรการดำเนนงานระบบอตราแลกเปลยนทมความยดหยนเพมขนเปนลำดบ เพอใหสามารถเปลยนแปลงใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจทงภายในและนอกประเทศทกำลง

เปลยนแปลงอยางรวดเรว

จากความผนผวนของคาเงนดอลลาร สรอ. ทไดเพมสงขนในป 2523 ถงรอยละ 35.9 เนองจาก

เศรษฐกจสหรฐอเมรกา ฟนตวและขยายตวไดดกวาประเทศในแถบยโรปและญปน นกลงทนมความเชอมนจงสนใจทจะถอเงนดอลลาร สรอ. ขณะทเงนบาทกไดเพมคาอยางรวดเรวจากการผกโยงไวกบดอลลาร สรอ. การ

แขงคาของเงนบาทแนนอนวาสงผลกระทบตอการสงออกโดยเฉพาะภาคการเกษตร ธปท. จงไดประกาศ

ปรบปรงระบบการแลกเปลยนเงนตราเมอวนท 2 พฤศจกายน 2527 โดยมการเปลยนแปลงในระบบการแลก

เปลยนเงนตรา 2 ประการคอ 1. การผกคาเงนบาทไวกบกลมเงนตราตางประเทศของประเทศคคาทสำคญของไทยแทนการผกคาเงนบาทกบเงนดอลลาร สรอ. สกลเดยว โดยใหทนรกษาระดบอตราแลกเปลยนเงนตราเปน

ผกำหนดอตรากลางสำหรบการซอขาย และ 2. ปรบปรงอตราแลกเปลยนใหอยในระดบทเหมาะสมมากขน

โดยลดคาเงนบาทลงประมาณรอยละ 15 มผลบงคบใชในวนท 5 พฤศจกายน 2527 อตราแลกเปลยนจง

เปลยนแปลงจาก 23 บาท ตอ 1 ดอลลาร สรอ. มาเปน 27 บาท ตอ 1 ดอลลาร สรอ. ดงนน อตราแลกเปลยนของเงนบาทในระบบใหมนจะมคาเปลยนแปลงขนลงตามความเหมาะสม ไม

ไดยดตายตวกบการเคลอนไหวของเงนดอลลาร สรอ. มการนำสกลเงนตางๆ ของประเทศคคาทสำคญซง

สะทอนการเปลยนแปลงของสภาวะเศรษฐกจภายนอกประเทศมาพจารณารวมถงปจจยดานเศรษฐกจภายใน

ประเทศไทยทอาจไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงดานอตราแลกเปลยน การปรบลดคาเงนบาทกวารอยละ 15 ในครงนถอวารนแรงมาก และกอาจกลาวไดวาเปนปจจยสำคญทเปลยนโฉมหนาเศรษฐกจของไทยใน

ระยะตอมา เพราะมาตรการนชวยใหสนคาออกของไทยโดยเฉพาะอยางยงประเภทอตสาหกรรมแขงขนสประ

เทศอนๆ ไดดกวาเดมมาก ปรมาณและมลคาการสงออกเพมขนอยางรวดเรว และเศรษฐกจไทยระหวางป

2530 - 2533 รงเรองขนมาก อกทงยงทำใหระบบการแลกเปลยนเงนตรามความคลองตวและสามารถปรบตวใหสอดคลองกบสถานการณทางเศรษฐกจและการเงนระหวางประเทศของโลกได นายชวลตจงไดเปรยบเปรย

วา “การดำเนนมาตรการนไมใชใหยาธรรมดา แตเปนการผ าตดเพอรกษาโรคราย คนไขตองเจบปวดเปนอยาง

ยง และแพทยผรกษากถกประณาม” 13

นอกจากความปนปวนในดานการเงนระหวางประเทศแลว ประเทศไทยยงตองเผชญกบวกฤตการณนำมนโลกถงสองครง โดยครงแรกในป 2516 กลมโอเปกไดรวมตวกนขนราคานำมนถง 4 เทา เศรษฐกจไทย

ประสบกบภาวะผนผวนอยางมาก สงผลใหอตราเงนเฟอในป 2517 เพมสงขนรอยละ 24 แตเนองจากขณะนน

เศรษฐกจไทยยงคงแขงแรง ภาระหนตางประเทศอยในเกณฑตำ ประกอบกบราคาสนคาสงออกขนปฐมอยใน

เกณฑสง เศรษฐกจปรบตวเพยงเลกนอยกสามารถฟนตวได อยางไรกตาม ปญหาเสถยรภาพทรนแรงไดกอตวขนอกในป 2522 โดยวกฤตการณนำมนครงท 2 ไดสงผลกระทบตอประเทศตางๆ รนแรงกวาครงแรก

เนองจากเปนชวงทเศรษฐกจโลกกำลงเขาสภาวะซบเซา สนคาขนปฐมมราคาตกตำ สถานการณดงกลาวได

สรางแรงกดดนใหประเทศตางๆ ตองดำเนนนโยบายทางเศรษฐกจอยางเขมงวด โดยเฉพาะในสหรฐอเมรกา

ทำใหดอกเบยและคาเงนดอลลาร สรอ. เพมสงขนมากเปนประวตการณ ภาวะซบเซาของเศรษฐกจโลก

ชวลต ธนะชานนท. “คำไวอาลย,” ในหนงสออนสรณพระราชทานเพลงศพนายสมหมาย ฮนตระกล. (2536).13

25

ประกอบกบการกดกนทางการคาไดสงผลกระทบอยางรนแรงตอเศรษฐกจไทย การสงออกชะลอตวลง ราคาสนคาตกตำ ขณะทการนำเขายงคงเพมสงเนองจากการขยายตวดานอปสงคและการนำเขานำมนในราคาทสง

ขน สงผลใหประเทศไทยไดรบผลกระทบทงเสถยรภาพดานราคาและดานการเงนระหวางประเทศ โดยอตรา

เงนเฟอไดพงสงขน เงนทนจำนวนมากไดไหลออกไปยงตางประเทศ ดลบญชเดนสะพดและดลการชำระเงน

ขาดดลอยางหนก จนทำใหเกดปญหาเงนออมในประเทศ ภาระหนตางประเทศเพมสงขน ธปท. จำเปนตองดำเนนนโยบายรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจ โดยใหความสำคญกบการแกปญหา

เงนเฟอและฐานะเงนสำรองระหวางประเทศ ดวยการดำเนนนโยบายทางเศรษฐกจเขมงวดเพอควบคมการ

ขยายตวของอปสงคในประเทศ ปรบอตราดอกเบยในประเทศใหสงขนเพอเรงระดมเงนออมและแกปญหาการ

ขาดสภาพคลองของระบบการเงน รวมทงปองกนการไหลออกของเงนทนไปตางประเทศ อนเนองมาจากความแตกตางระหวางอตราดอกเบยภายในกบภายนอกประเทศ การดำเนนนโยบายทเขมงวดในขณะนนสงผล

ใหการขยายตวของเศรษฐกจไทยชะลอตวลงอยางมากในป 2525 และ 2526 เมอปญหาเงนเฟอเรมคลคลาย

ลง ธปท. ไดหนมาใหความสำคญกบการกระตนเศรษฐกจโดยการลดอตราดอกเบยมาตรฐานลงหลายครง รวม

ทงประกาศลดเพดานอตราดอกเบยเงนฝากประจำและเงนใหกยมของธนาคารพาณชย ทำใหเศรษฐกจฟนตวอยางรวดเรว แตการฟนตวดงกลาวไดนำมาสแรงกดดนเพมเตมในดานดลการคาและดลการชำระเงน

ระหวางประเทศในป 2527 ธปท. จงไดดำเนนมาตรการทางการเงนเขมงวดโดยการขอความรวมมอจาก

ธนาคารพาณชยในการควบคมการปลอยสนเชอใหแกภาคเอกชน รวมทงไดใชมาตรการอตราดอกเบย

มาตรฐานและปรบเพดานอตราดอกเบยเงนใหกยมของธนาคารพาณชยและบรษทเงนทนใหสงขน จากการดำเนนนโยบายอยางระมดระวงประกอบกบภาวะเศรษฐกจทเอออำนวย ทำใหประเทศไทยสามารถแกปญหา

เงนเฟอและหลดพนจากภาวะซบเซาทางเศรษฐกจ และไดดำเนนนโยบายการเงนในลกษณะผอนคลายตงแต

กลางป 2528 จนทำใหระบบเศรษฐกจไทยฟนตวโดยในชวงป 2530 - 2533 เศรษฐกจไทยสามารถฟนตวเฉลย

สงถงรอยละ 11.7 ตอป ขณะทประเทศไทยอยในชวงแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 3 (พ.ศ. 2515 -

2519) ซงใหความสำคญกบการกระจายความเจรญใหถงประชาชนสวนใหญของประเทศ ธปท. ในยคผวาการ

เสนาะ อนากลไดมนโยบายใหธนาคารพาณชยมสวนรวมในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศมากขน แตขณะ

นนธนาคารพาณชยไดมปญหาเชงโครงสรางทสำคญอยสองประการ เรองแรกคอ โครงสรางผถอหนมลกษณะทผกขาดโดยกลมคนเพยงไมกครอบครว ทำใหมการใหสนเชอกนในกลมพวกพองเปนจำนวนมาก เรองทสองคอ

การปลอยสนเชอมลกษณะเออใหเกดการพฒนาทขาดความสมดล นนคอเมอมการระดมเงนฝากจากทว

ประเทศแลว เงนใหสนเชอมกจะอยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล ทานจงดำเนนการจดตงคณะทำงานเพอ

ศกษาประเดนทสมควรแกไขใน พ.ร.บ. การธนาคารพาณชย พ.ศ. 2505 ทไดใชมาถงกวา 13 ป และยงไมมการแกไขปรบปรงใหเขากบสภาพเศรษฐกจเลย แตในกระบวนการแกกฎหมายนนมความลาชาเปนอนมาก

เนองจากสภาวะทางการเมองกขาดเสถยรภาพ มการปฏวตรฐประหาร มการเปลยนนายกรฐมนตรถง 4 คน

และมการตอตานจากบคคลหลายกลมเนองจากการเสยผลประโยชนของบคคลเหลานน แตในทสดกสามารถ

ผลกดนใหมการประกาศใช พ.ร.บ. การธนาคารพาณชยฉบบท 2 พ.ศ. 2522 ซงใน พ.ร.บ. ฉบบนมสาระสำคญคอ การใหธนาคารพาณชยกระจายหนเพอไมใหมการผกขาดและการใชอทธพลของเจาของธนาคารเพอ

ประโยชนในพวกพอง และใหธนาคารทเปดใหมตองเปนบรษทมหาชน

26

นอกจากน ธปท. ไดมการออกมาตรการใหธนาคารพาณชยปลอยสนเชอใหภาคเกษตรในลกษณะคอยเปนคอยไป โดยในขนแรกกำหนดเพยงรอยละ 5 ของยอดสนเชอ และในกรณทธนาคารใดไมมประสบการณ

ความชำนาญเพยงพอกสามารถปลอยผานธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) ได หลงจาก

นนกไดมการปรบเปลยนสดสวนตอยอดเงนกเปนสดสวนตอยอดของเงนฝากและไดคอยๆ เพมปละรอยละ 2

ไปจนถงรอยละ 13 ในป 2522 และไดอนญาตใหรวมสนเชอเพอธรกจในชนบทและเปลยนชอเปน “โครงการสนเชอสชนบท” นอกจากน ธปท. ยงไดมนโยบายเรองการเปดสาขาของธนาคารพาณชย โดยกำหนดใหการขอ

อนญาตเปดสาขาในเขตกรงเทพฯ นนจำเปนตองเปดสาขาในอำเภอในชนบทดวย และกำหนดใหสาขาของ

ธนาคารพาณชยทเปดใหมในอำเภอรอบนอกใหสนเชอแกธรกจทองถนไมตำกวารอยละ 60 ของยอดเงนฝากท

ระดมไดในสาขานน ซงนอกเหนอจากการใหมการกระจายบรการทางการเงนออกไปมากขน ในชวงตงแตปลายป 2521 จนถงป 2522 ไดเกดวกฤตการณขนกบบรษทราชาเงนทน ซงเปนบรษทท

ประกอบธรกจเงนทนและหลกทรพยขนาดใหญเปนอนดบสอง ไดมการเกงกำไรในตลาดหลกทรพยจนทำให

ราคาสงขนมาก โดยนบตงแตเขาทำการซอขายในเดอนกนยายน 2520 จนถงเดอนพฤศจกายน 2521 ราคาได

เพมสงขนถงประมาณ 9 เทา ในชวงแรกบรษทราชาเงนทนไดใหกยมเพอซอหนในบรษทอนๆ ในตลาดหลกทรพย แตตอมากลายเปนการใหกยมเพอซอหนของบรษทตนเอง ดงนนความมนคงของกจการจงขน

อยกบราคาหนของบรษทเอง ตอมาเมอราคาหนลดตำลงและระบบการเงนอยในภาวะตงตว ประกอบกบการ

บรหารงานทไมมประสทธภาพ บรษทราชาเงนทนจงประสบปญหาขาดสภาพคลองอยางรนแรง และในเดอน

เมษายน 2522 บรษทไดตกอยในสภาพไมสามารถชำระหนได ผวาการเสนาะไดเลาทมาทไปในเรองนวา “ปญหาเกดขนเมอระบบการเงนภายในประเทศมการเปลยนแปลงอยางสำคญคอ มก จการเงนทนเกดขนมากมายทระดมเงน

ดวยการกเงนจากประชาชนไปปลอยสนเชออกตอหนง จนกระทงรฐบาลโดยกระทรวงการคลงตองหาทางกำหนดวธการควบคมดวยการออกประกาศคณะปฏวตฉบบท 58 ลงวนท 26 มกราคม พ.ศ. 2515 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงออกใบอนญาตแกผประกอบ

การธรกจเงนทนและธรกจหลกทรพยมอำนาจกำหนดหลกเกณฑและวธการควบคมได จงมบรษททดำเนนการอยแลวมาขอใบอนญาตเปนบรษทเงนทนตามประกาศคณะปฏวตฉบบนเปนจำนวนมาก ซงกระทรวงการคลงไดใหใบอนญาตเปนระยะๆ จนกระทงมจำนวนบรษทเงนทนนบ 100 บรษท เมอผมเขามารบตำแหนงผวาการธนาคารแหงประเทศไทยในวนท 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2518 กรสก

หนกใจทกระทรวงการคลงมอบหมายให ธปท. เปนผมหนาทควบคมดแลบรษทเงนทนอนเปนธรกจทเกดขนมาใหมในระบบการเงนของประเทศ บรษทเหลานสามารถระดมเงนจากประชาชนทวไปมาใชในการปลอยสนเชอในทำนองเดยวกบธนาคารพาณชย หากปลอยทงไวโดยมแตการอนญาตและการดแลตามประกาศคณะปฎวตฉบบท 58 เทานนจะไมเพยงพอ และถากจการมปญหาจะเปนปญหาตอระบบ

การเงนในอนาคตได จงไดสงใหเรงราง พ.ร.บ. การประกอบธรกจเงนทนธรกจหลกทรพยและธรกจเครดตฟองซเอร เพอใหมการควบคมดแลบรษทเงนทนหลกทรพยอยางรอบคอบและมหลกเกณฑทชดเจนขนเพอนำเสนอสภานตบญญต แตกประสบปญหาทำใหการผาน

กฎหมายลาชาเชนเดยวกบ พ.ร.บ. การธนาคารพาณชยฉบบทสอง ดงนนกวาจะผานเปนกฎหมายไดกเปนป พ.ศ. 2522 เมอวกฤตการณในธรกจเงนทนและธรกจหลกทรพยไดเกดขนแลว” 14

ในทสดเมอ พ.ร.บ. การประกอบธรกจเงนทน ธรกจหลกทรพยและธรกจเครดตฟองซเอรไดประกาศ

ใชเมอวนท 9 พฤษภาคม 2522 ธปท. ไดอาศยอำนาจตามกฎหมายเขาควบคมในสองวนถดมาและถอนใบ

อนญาตประกอบธรกจเงนทนในเดอนสงหาคม 2522 พรอมแจงความจบผกระทำผด

จากบทเรยนวกฤตการณราชาเงนทนในป 2522 ทำให ธปท. จงมแนวคดทจะปองกนการตนตระหนกของผฝากซงเงนมกกอใหเกดผลกระทบเปนลกโซทอาจลกลามไปสสถาบนการเงนอนทยงมฐานะดได ธปท. จง

ไดแตงตงคณะทำงานศกษาเรองสถาบนประกนเงนฝากและไดราง พ.ร.บ. สถาบนประกนเงนฝากขน อยางไร

เสนาะ อนากล. พลงเทคโนแครต : ผานชวตและงานของเสนาะ อนากล. (2556).14

27

กตาม คณะรฐมนตรไดเสนอราง พ.ร.บ. ดงกลาวตอรฐสภาหลายครง แตดวยเหตผลทางการเมองไดมผขอใหเปลยนวาระการประชมนอยตลอด จนเมอสภาปดสมยประชมจงไมไดมการจดตงสถาบนประกนเงนฝากขน

ในป 2524 ผวาการนกล ประจวบเหมาะ ซงดำรงตำแหนงผวาการ ธปท. ในขณะนน ไดหารอกบนาย

ไพศาล กมาลยวสย ผอำนวยการฝายกฎหมาย และนายศภชย พานชภกด ผอำนวยการสำนกผวาการ ถง

แนวทางทจะปรบปรงราง พ.ร.บ. สถาบนประกนเงนฝาก มาเปนการจดตงองคกรขนาดเลกและใหมอำนาจดำเนนการใหความชวยเหลอสถาบนการเงนในเรองท ธปท. ทำไมได เชน การซอหนสถาบนการเงน เปนตน

จนกระทงเมอเกดวกฤตการณสถาบนการเงนในป 2526 หลงจากททางการไดออกมาตรการแกไขหลาย

ประการ เชน การใหความชวยเหลอดานสภาพคลอง การออกโครงการ 4 เมษายน 2527 การใหความชวย

เหลอแกผถอตวสญญาใชเงนแลว ปรากฏวาแกปญหาไดลำบากและไมคลองตว นายสมหมาย ฮนตระกล รฐมนตรวาการกระทรวงการคลง จงมดำรใหนำเรองการจดตงองคกรนมาทบทวน ผวาการกำจร สถรกล จงได

ดำเนนการรางกฎหมายขน โดยเปนการทำงานรวมกนระหวาง ธปท. สำนกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

กระทรวงการคลง และภาคสถาบนการเงน ทงน การรางกฎหมายไดผานการพจารณาของคณะรฐมนตร และม

ผลบงคบใชตงแตวนท 27 พฤศจกายน 2528 และพรอมกนนนไดมการปรบปรงแกไขกฎหมาย พ.ร.บ. ธปท. และเพมเตมเนอหาหมวด 5 ทว กองทนเพอการฟนฟและพฒนาระบบสถาบนการเงน

กองทนฟนฟฯ ถกจดตงเปนกองทนหนงใน ธปท. มฐานะเปนนตบคคล มวตถประสงคเพอฟนฟและ

พฒนาระบบสถาบนการเงนใหมความมนคงและเสถยรภาพ โดยใหทางการสามารถดำเนนมาตรการตางๆ ผาน

ทางกองทนฟนฟฯ และใหจดตงคณะกรรมการของกองทนฟนฟฯ โดยมผวาการ ธปท. เปนประธาน และปลดกระทรวงการคลงเปนรองประธาน โดยคณะกรรมการฯ จะแตงตงผจดการกองทนฟนฟฯ ให “มหนาทดำเนน

กจการของกองทนฟนฟฯ ใหเปนไปตามวตถประสงคและอำนาจหนาทของกองทนฟนฟฯ และตามนโยบาย

หรอขอบงคบทคณะกรรมการจดการกองทนฟนฟฯ กำหนด” ทงน กองทนฟนฟฯ มอำนาจใหกยมเงนแก

สถาบนการเงน เขาซอหรอถอหน การรบซอสนทรพยเสยหาย การใหความชวยเหลอโดยการรบอาวล การรบประกนผฝากเงนและเจาหนของสถาบนการเงน มเงนฝากไวในสถาบนการเงน

กองทนฟนฟฯ ไดเรมเขาชวยเหลอธนาคารเอเชยทรสตในชวงปลายป 2528 เนองจากธนาคารมฐานะ

การเงนทขาดทนและมสนทรพยดอยคณภาพจำนวนมาก โดยหนสนสวนมากเปนเงนฝากของประชาชน เพอ

เปนการคมครองประโยชนของผฝากเงนและปองกนไมใหธนาคารแหงนตองเลกกจการซงจะมผลกระทบตอความเชอถอในระบบธนาคารพาณชย ทางการจงไดออกคำสงใหธนาคารลดทนเพอตดบญชความเสยหายและ

ใหกองทนฟนฟฯ เขาชวยซอหนเพมทน พรอมทงใหความชวยเหลอดานสภาพคลองโดยการใหกโดยไมคด

ดอกเบย แตมทรพยสนเปนประกน ธนาคารเอเชยทรสตจงสามารถดำเนนธรกจตอไปได และเปลยนชอเปน

ธนาคารสยาม จำกด ตอมาในป 2530 ทางการมนโยบายทจะใหมธนาคารของรฐเพยงแหงเดยว จงไดรวมกจการธนาคารสยามเขากบธนาคารกรงไทย โดยโอนสนทรพย หนสน และบญชผฝากเงนไปยงธนาคารกรง

ไทย เรองราวของการใหความชวยเหลอแกธนาคารเอเชยทรสตขางตนเปนตวอยางของการดำเนนงานของกอง

ทนฟนฟฯ โดยการใหความชวยเหลอในสถาบนการเงนแตละแหงจะแตกตางกนไปโดยจะพจารณาจากสาเหต

และเลอกวธการแกปญหาทเหมาะสม หลงจากผานพนชวงเวลาแหงวกฤตการณทงในตลาดการเงนโลกและสถาบนการเงนตางๆในประเทศ

ธปท. ไดปรบปรงระบบการเงนและระบบสถาบนการเงนใหพรอมและมนคงเพอรองรบการเตบโตทาง

28

เศรษฐกจของประเทศ ประกอบกบมการเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจและปจจยสนบสนนจากภาวะเศรษฐกจโลก นอกจากน ในชวงป 2528 คาเงนดอลลาร สรอ. แขงคาขนมากและทำใหประเทศสหรฐอเมรกา

ประสบปญหาขาดดลการคา นำไปสขอตกลงทเรยกกนวา “พลาซาแอคคอรด” (Plaza Accord) ใหประเทศ

อตสาหกรรมอนๆ ทเกนดลการคาปรบคาเงนใหแขงคาขนเมอเทยบกบดอลลาร สรอ. ประเทศญปนทเคยอาศย

คาเงนเยนออนเพอสงเสรมเศรษฐกจภาคอตสาหกรรมถกบงคบใหเพมคาเงน ญปนจงมความจำเปนทจะตองยายแหลงการผลตอตสาหกรรมออกนอกประเทศ โดยหาทตงฐานการผลตใหม ซงเปนจงหวะเดยวกบทการ

แกไขวกฤตการณและเสรมสรางเสถยรภาพสถาบนการเงน รวมถงการปรบปรงระบบอตราแลกเปลยนไดสราง

ความมนใจใหกบนกลงทน ประจวบเหมาะกบการทประเทศไทยมแผนพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก ไทย

จงพรอมทจะเปนฐานการลงทนใหมสำหรบประเทศตางๆ การดำเนนนโยบายรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจควบคไปกบการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ ทำใหเศรษฐกจไทยขยายตวในอตราทสงอยางตอเนองในชวงป

2530 - 2535 เฉลยสงถงรอยละ 10 ตอปเปนอตราการขยายตวทสงสดรองจากประเทศจน ขณะทการสงออก

ของไทยกขยายตวสงขนในป 2529 - 2535 โดยขยายตวเฉลยสงถงรอยละ 23 นบเปนอตราการขยายตวสง

ทสดในภมภาคเอเชย สงผลใหเงนทนจากตางประเทศไหลเขาอยางตอเนอง

ยคท 4: ธปท. ทามกลางมรสมเศรษฐกจ (2533-2441)

การทเศรษฐกจของไทยมการขยายตวในระดบสง พรอมกบโครงสรางเศรษฐกจไดเปลยนไปสระบบทมภาคอตสาหกรรมและบรการเปนตวนำ กอใหเกดความตองการดานบรการทางการเงนในรปแบบทหลากหลาย

ยงขน ในชวงเวลาตงแตป 2533 เปนตนมา ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) จงไดดำเนนนโยบายการปฎรป

ระบบการเงน โดยมเปาหมายใหการระดมและจดสรรทรพยากรทางการเงนของประเทศมประสทธภาพมากขน

สามารถรองรบการเจรญเตบโตไดอยางตอเนองและเตรยมความพรอมใหสถาบนการเงนไทยสามารถแขงขนไดในระดบสากล ในยคน จงเปนชวงเวลาท ธปท. ไดปรบบทบาทจากการควบคมระบบการเงนเปนการสงเสรม

ใหการดำเนนกจกรรมทางการเงนเปนไปไดอยางเสรตามกลไกตลาดมากยงขน

ในวนท 21 พฤษภาคม 2533 ถอเปนวนเรมตนของการเปดเสรทางการเงนอยางเปนทางการของไทย

เนองจากเปนวนทประเทศไทยไดมการผอนคลายการควบคมการแลกเปลยนเงน ดวยการประกาศรบพนธะมาตรา 8 แหงขอตกลงวาดวยกองทนการเงนระหวางประเทศ (International Monetary Fund) เพอ

เปนการยกระดบใหเกดความเชอมนของนกลงทนตางประเทศ สงผลใหการเคลอนยายเงนทนมความสะดวก

มากขน โดยมพลเอกชาตชาย ชณหะวณ นายกรฐมนตร เปนประธานในพธ การรบพนธะมาตรา 8 ของ

ประเทศไทยเปนลำดบท 68 จากประเทศสมาชกกองทนการเงนฯ จำนวน 152 ประเทศ อยางไรกตาม ผวาการชวลต ธนะชานนท ไดอธบายถงเรองนไววา

“ในทางปฏบตการซอขายแลกเปลยนเงนบาทมความเสรสอดคลองตามพนธะขอ 8 มานานแลว ด งนน การประกาศครงนจง

เสมอนเปนการเปลยนสถานภาพและการประกาศอยางเปนทางการเทานน เราสามารถรบพนธะขอ 8 ไดโดยไมตองทำอะไรเพมเตม แตเหตผลสำคญของการรบพนธะขอ 8 คอ เพอใหนานาประเทศรบทราบอยางเปนทางการถงนโยบายของทางการไทยทถอหลกการบรหารเศรษฐกจของประเทศวาโดยทวไปเราผกพนตวเองกบระบบแลกเปลยนเพอการคาและบรการทเสร และปราศจากขอจำกดทอาจกอให

เกดความเสยหายแกธรกจการคาระหวางประเทศ ดวยเหตน การรบพนธะขอ 8 ของทางการจะทำใหนกธรกจ นกลงทน และนกการคา เชอมนตอแนวนโยบายเสรของทางการ และในสายตาของนกธรกจตางประเทศเปนการแสดงวาเรามความมนใจตอฐานะเศรษฐกจของ

29

ประเทศ เรามความพรอมทจะดำเนนนโยบายเศรษฐกจระหวางประเทศดงนานาอารยประเทศ โดยเฉพาะเมอเกดปญหาเศรษฐกจ การ

ดำเนนนโยบายของเราจะมงแกปญหาทตนเหต ดงทเราไดดำเนนการมาแลวในอดต อาทเชน หากมปญหาดลการคา ดลการชำระเงนอยางรนแรง เราจะไมหนกลบไปใชนโยบายจำกดหรอควบคมการชำระสนคาและบรการระหวางประเทศอนเปนการแกปญหาทไมตรงจด แตเราจะใชมาตรการการเงนและมาตรการการคลงเปนแกนนำในการแกไขสถานการณ” 15

ทงน ประเทศไทยไดเขาสยคทองของเศรษฐกจในชวงป 2530 - 2533 ขณะนนเศรษฐกจไทยมการ

ขยายตวสงถงรอยละ 11.7 การสงออกมการขยายตวเฉลยสงถงรอยละ 20.1 ขณะเดยวกนเศรษฐกจภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตกำลงไดรบความสนใจเปนอยางมาก ทำใหนกลงทนตางชาตสนใจทจะเขามาลงทนใน

ภมภาคและสงผลใหมเงนทนไหลเขาในระดบทสง ธปท. ในสมยผวาการวจตร สพนจ ไดเหนการเปลยนแปลง

อยางรวดเรวของเศรษฐกจไทยจงวางเปาหมายใหประเทศไทยเปนศนยกลางทางการเงนของภมภาคอนโดจน

คอใหมความสามารถในการใหบรการทางการเงนในระดบสากล เปนศนยกลางการระดมเงนและการใหกยมเงนตราตางประเทศขนาดใหญได และเพอใหสามารถบรรลเปาหมายการพฒนาใหประเทศไทยเปนศนยกลาง

ทางการเงนในภมภาคอนโดจน ธปท. ไดอนญาตใหธนาคารพาณชยทงในและตางประเทศเปดใหมกจการวเทศ

ธนกจ (Bangkok International Banking Facilities: BIBF) ไดในเดอนมนาคม 2536 โดยใหบรการรบฝาก

เงนหรอกยมเงนจากตางประเทศเปนเงนตราตางประเทศ และนำมาใหกยมเปนเงนตราตางประเทศในประเทศไทย (Out-In) หรอตางประเทศ (Out-Out) ทำการซอขายเงนตราตางประเทศ ทำธรกรรมการเงนท

เกยวของกบการคาระหวางประเทศและยงสามารถใหบรการขอมลทางการเงนเปนทปรกษาทางการเงน จด

จำหนายขายตราสารหนทออกจำหนายในตางประเทศ หรอเรยกรวมๆ วาบรการดานวาณชธนกจ

(Investment Banking) ไดดวย โดยในเดอนมนาคม 2536 ทางการไดใหใบอนญาตประกอบธรกจวเทศธนกจแกธนาคารพาณชยจำนวน 46 ธนาคาร ประกอบดวยธนาคารไทย 15 ธนาคาร สาขาธนาคารพาณชยตาง

ประเทศในประเทศไทย 11 ธนาคาร และธนาคารพาณชยตางประเทศรายใหม 20 ธนาคาร

การเปดเสรและการปฏรปทางการเงนของประเทศไทยตามแผนพฒนาระบบการเงนมวตถประสงค

หลก 3 ประการคอ 1. เพอใหตลาดการเงนทำงานมประสทธภาพและเปนไปตามกลไกตลาดมากขน 2. เกด

การจดสรรเงนออมในประเทศไปสการลงทนทชวยสนบสนนการเตบโตของเศรษฐกจ 3. พฒนาระบบการเงนใหเปนสากล ทงน การปฏรประบบการเงนในชวงเวลานนถอเปนการเปลยนแปลงทใหญทสดในประวตศาสตร

เศรษฐกจการเงนของประเทศไทย เพราะมการลดขอจำกดทงดานอตราดอกเบย (Price) อนญาตใหสถาบน

การเงนตางชาตมาทำธรกจในประเทศไทยทำใหเกดการแขงขนเพมขนผานธรกจวเทศธนกจ (Entry) ขยาย

ขอบเขตการดำเนนงานใหสถาบนการเงน (Scope of Operation) และปรบปรงการกำกบดแลสถาบนการเงน (Infrastructure Building of the Payments and Supervision System)

นอกจากน การพฒนาตลาดทนเปนเรองสำคญอกเรองหนงท ธปท. เลงเหนและไดมสวนรวมในการ

ผลกดนใหเกดการจดตงตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยมาตงแตแรก แตทผานมาการกำกบดแลตลาดทนอย

ภายใตความรบผดชอบของหลายหนวยงานและเกยวของกบกฎหมายหลายฉบบในวนท 16 มนาคม 2535 จงไดมการตรากฎหมาย พระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย พ.ศ. 2535 ขนเพอกำหนดใหมองคกร

คอ “คณะกรรมการกำกบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย” ทำหนาทควบคมธรกจหลกทรพยและกำกบการ

ออกหลกทรพย เพอปกปองผลประโยชนของผลงทนในหลกทรพย จงไดเปลยนแปลงใหกจการทเกยวของกบ

ชวลต ธนะชานนท. “การเปลยนแปลงทศทางการเงนของประเทศกบการปรบตวของธรกจ,” สนทรพจนเนองในงานครบรอบ 35 ป สภา15

หอการคาไทย (27 มถนายน 2533).

30

ธรกจหลกทรพยซงเดมอยภายใตการดแลของ ธปท. ไปอยภายใตการกำกบดแลของคณะกรรมการกำกบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.)

ภาวะเศรษฐกจทรอนแรงของประเทศไทยประกอบกบการผอนคลายทางการเงนและการเปดเสรทาง

ดานเงนทนในชวงป 2530 เปนตนมา ทำใหเกดการเคลอนยายของเงนทน ซงไมไดเกดเฉพาะประเทศไทย

เทานนแตเกดกบประเทศเศรษฐกจเกดใหมทงในภมภาคเอเชยและละตนอเมรกา ทงนเพราะเงนทนจะโยกยายไปยงแหลงทใหผลตอบแทนสง โดยเงนไหลเขาสทธของประเทศไทยเพมขนจากประมาณรอยละ 3 ตอ GDP

ในชวงป 2526 - 2531 เปนรอยละ 11 ในชวงป 2532 - 2538 การไหลเขาของเงนทนตางประเทศนไดสงผล

กระทบตอเศรษฐกจสองดานดวยกน ไดแก 1. เปนปจจยทกระตนใหเกดการขยายตวของการใชจายในประเทศ

จากสภาพคลองและสนเชอของสถาบนการเงนขยายตวไดมากขน โดยในป 2533 - 2539 สนเชอจากสถาบนการเงนใหแกภาคเอกชนขยายตวเฉลยรอยละ 24 ตอป 2. เปนปจจยทสรางความเสยงเพมเตมใหแกสถาบน16

การเงนในการทำธรกจ เนองจากเงนทนเหลานไหลเขาผานชองทางระบบสถาบนการเงนตางๆ โดยเฉพาะอยาง

ยงธนาคารพาณชยและกจการวเทศธนกจ ซงเปนผลจากการทภาครฐสรางแรงจงใจใหสทธพเศษทางภาษ

สำหรบชองทางกจการวเทศธนกจ ชองทางนจงเปนชองทางทนยมและมเงนทนไหลเขาผานมากทสด จากการทเศรษฐกจไทยเตบโตอยางเฟองฟในชวงป 2531 - 2533 นอกจากจะกอใหเกดปญหา

เสถยรภาพในระดบมหภาคแลว ยงกอใหเกดการสะสมของความไมสมดลทางการเงน โดยเฉพาะอยางยงใน

ภาคอสงหารมทรพย ซงราคาทอยอาศยเพมขนอยางรวดเรวและภาวะการกอสรางในป 2532 ไดขยายตวใน

อตราสงทสดในรอบ 10 ปทผานมา ซงเปนผลมาจากการขยายตวของงานกอสรางทงโรงงาน อาคารพาณชยและทอยอาศย โดยเฉพาะอาคารชด สภาพคลองทางการเงนทไหลเขามาจากตางประเทศ และความคาดหวง

วาเศรษฐกจไทยกำลงอยในยคทอง ทำใหเกดโครงการดานอสงหารมทรพยมากมายทงในเมองและทวทกภาค

ของประเทศ ในชวงเวลานน ธนาคารพาณชยและบรษทเงนทนไดใหสนเชอแกการประกอบธรกจประเภท

อสงหารมทรพยเพมขน โดยเฉพาะอยางยงในกรณของบรษทเงนทนไดมการเปลยนโครงสรางการใหสนเชอ จากทเคยเนนการใหสนเชอแกภาคอตสาหกรรมมาเปนเนนภาคอสงหารมทรพยและการบรโภคสวนบคคล การ

ปลอยสนเชอใหกบภาคเศรษฐกจทเตบโตสงในชวงวฏจกรเศรษฐกจขยายตวนนทำใหบรษทเงนทนมบทบาทใน

การจดสรรเงนทนมากขน และสนทรพยของบรษทเงนทนกาวกระโดดเตบโตเฉลยรอยละ 26 ตอป ในชวงป

2527 - 2537 ราคาหนของภาคอสงหารมทรพยในตลาดหลกทรพย (SET) ทะยานสงขนกวา 20 เทาภายในระยะเวลาเพยง 5 ปคอ ตงแตตนป 2532 จนถงปลายป 2536 หากเปรยบเทยบกบราคาหนหมวดอนๆ ราคา

หนของบรษทเงนทนและหลกทรพยเองกเพมสงขนถง 15.7 เทา เนองจากเปนแหลงเงนทนสำคญของภาค

อสงหารมทรพย ขณะทดชนตลาดหลกทรพยและดชนราคาหนภาคธนาคาร เตบโตในสดสวนทตำกวามาก คอ

3.9 และ 5.6 เทาตามลำดบ ผลจากการดำเนนนโยบายการเงนทเขมงวด ทำใหภาคการกอสรางขยายตวอยางชะลอตวมาเรอยๆ

จนในป 2537 การกอสรางอาคารพาณชยและอาคารสำนกงานในเขตกรงเทพฯ เรมมสนคาลนตลาดและม

โครงการทกอสรางแลวแตไมเสรจตามกำหนด การโอนขายไมเปนไปตามกำหนด ทงหมดนเรมสงผลกระทบไป

ยงผผลตวสดกอสรางและมผลตอความสามารถในการชำระหนคนเงนกใหแกสถาบนการเงน เมอบรษทตางๆ

อมมาร สยามวาลา และณฐนนท วจตรอกษร. การโอนหนเอกชนมาเปนหนสาธารณะ. (2546). หนา 25.16

31

ในภาคอสงหารมทรพยไมสามารถขายสนคาไดอยางทคาดการณ จงสงผลกระทบตอการชำระหนคนแกสถาบนการเงน โดยเฉพาะอยางยง บรษทเงนทนไดรบผลกระทบโดยตรงเพราะใหสนเชอแกภาคอสงหารมทรพยใน

สดสวนทสง ทำใหราคาหนของทงภาคอสงหารมทรพยและบรษทเงนทนลดลงอยางรนแรงในป 2537

ในป 2539 ซงเปนชวงเวลาทเศรษฐกจของประเทศไทยไดเปลยนสภาพจากเศรษฐกจทขยายตวใน

อตราคอนขางสงมาเปนการชะลอตว เมอภาวะพนฐานของประเทศเรมออนลงเหตการณตางๆ กเขามารมเรา เรมจากปญหาหนตางประเทศของเอกชน การขาดดลบญชเดนสะพดซงเปนผลจากการขยายตวอยางรวดเรว

ของเศรษฐกจ ทำใหชองวางระหวางการลงทนและการออมของประเทศกวางขน ประกอบกบปญหาการสง

ออกชะลอตวอนเนองมาจากการปรบโครงสรางของอตสาหกรรมการสงออกของประเทศรวมถงการชะลอตว

ของความตองการซอในตางประเทศ ปจจยลบเหลานเมอสะสมกนมากเขากกลายเปนผลทางจตวทยาทบนทอนความเชอมนในระบบเศรษฐกจการเงนของประเทศไทย

หลงจากทบรษทมดส อนเวสเตอรส เซอรวส (Moody’s Investors Service) ประกาศลดอนดบความ

นาเชอถอหนระยะสนของไทยลงในวนท 3 กนยายน 2539 เงนทนตางประเทศเรมไหลออกอยางตอเนองจากท

เคยมการไหลเขามาเปนจำนวนมหาศาล การไหลออกของเงนทนตางประเทศนกอใหเกดปญหาเงนตงตว ดชนตลาดหลกทรพยลดลงอยางตอเนอง บรษทตางๆ ทลงทนในภาคอสงหารมทรพยเรมประสบปญหาสภาพคลอง

ปญหาในภาคอสงหารมทรพยจากภาวะทมสนคาลนตลาด การกอสรางไมแลวเสรจตามกำหนดไดสงผลกระทบ

ตอการชำระเงนกคนใหกบสถาบนการเงน โดยเฉพาะอยางยงบรษทเงนทนตางๆ และปญหาฐานะการเงนของ

บรษทเงนทนนทำใหทางการไดประกาศรายชอใหบรษทเงนทน 10 แหงทำการเพมทนเมอวนท 3 มนาคม 2540 อยางไรกตาม การสงใหสถาบนการเงนเพมทนกลบทำใหประชาชนแตกตนถอนเงนจากบรษทเงนทน

ธปท. จงไดใหกองทนเพอการฟนฟและพฒนาระบบสถาบนการเงน (กองทนฟนฟฯ) รบอาวลตวสญญาใชเงน

ของบรษทเงนทนทประสบปญหาและใหกยมเงนเพอชวยสภาพคลองกบบรษทอนๆ ในขณะเดยวกนสถาบน

การเงนทมความจำเปนตองปรบปรงฐานะการเงนและการบรหารงานนน ทางการไดสงระงบการดำเนนกจการและใหสถาบนการเงนเหลานนสงแผนฟนฟกจการ โดยการเพมทนหรอรวมกจการเขากบบรษททแขงแรงกวา

ทงน การสงระงบการดำเนนกจการแบงออกเปนสองชวงเวลา คอ การสงระงบการดำเนนกจการของบรษทเงน

ทน 16 แหงในวนท 26 มถนายน 2540 และตอมาจงมการสงระงบการดำเนนกจการของบรษทเงนทนเพมเตม

อก 42 แหงในวนท 5 สงหาคม 2540 นอกเหนอจากปญหาฟองสบแตกในภาคอสงหารมทรพยทสงตอไปทความมนคงของระบบสถาบนการ

เงนแลว ยงมเรองแรงกดดนตอคาเงนบาท การทหนระยะสนของภาคเอกชนมสดสวนทสงเมอเทยบกบ

ทนสำรองระหวางประเทศ ไดกอใหเกดความเสยงทสงขนจากการโจมตคาเงนบาท ดงในหนงสอถงรฐมนตร

วาการกระทรวงการคลง ลงวนท 28 พฤษภาคม 2540 ผวาการเรงชยไดสรปเหตการณในครงหลงของป 2539 ไวดงน

“นบตงแตปลายป 2539 เปนต นมา คาเงนบาทไดรบแรงกดดนเปนระลอก และไดทวความรนแรงขนเปนลำดบ ทงนเปนผล

สบเนองมาจากภาวะเศรษฐกจและการสงออกของประเทศทชะลอตวลงอยางมาก สงผลใหธรกจอสงหารมทรพยและตลาดหลกทรพยซบเซา ตลอดจนความหวงใยในปญหาความมนคงของระบบสถาบนการเงน ปจจยเหลานไดบนทอนความเชอมนของนกลงทนตางชาตตอเศรษฐกจของประเทศ และตอนโยบายอตราแลกเปลยน โดยคาดวาทางการอาจจะปรบเปลยนใชอตราแลกเปลยนเพอเปนเครองมอ

ในการแกปญหาเศรษฐกจ เชน การลดคาเงนบาท การคาดการณดงกลาวเปนชนวนใหนกเกงกำไรตางชาตโจมตคาเงนบาทในตลาดหลายครง เพอสรางแรงกดดนใหทางการตองลดคาเงน และ/หรอปรบเปลยนนโยบายอตราแลกเปลยนเพอทำกำไร”

32

ในทสด เมอวนท 2 กรกฎาคม 2540 กระทรวงการคลงและ ธปท. จงประกาศลอยคาเงนบาท ซงหลงจากททางการประกาศลอยตวคาเงนบาทไมนาน ธปท. กถกวพากษวจารณจากภาคธรกจและหนวยงานตางๆ

ทไดรบผลกระทบ ผวาการเรงชยจงไดลาออกจากตำแหนงในวนท 29 กรกฎาคม 2540

ในการฟนฟระบบเศรษฐกจของไทยในชวงหลงวกฤตการณนน ประเทศไทยไดรบความชวยเหลอ

ทางการเงนจากกองทนการเงนฯ ซงไดมการกำหนดเงอนไขตางๆใหประเทศไทยปฏบตตามผานการจดทำหนงสอแสดงเจตจำนง ทางดานนโยบายการเงน กองทนการเงนฯไดเสนอใหทางการยงคงตองดำเนนนโยบาย

การเงนเขมงวดเพอรกษาเสถยรภาพของอตราแลกเปลยนและระดบราคาในประเทศ โดยกำหนดใหอตรา

ดอกเบยสงถงรอยละ 23.8 ตอป (อตราดอกเบยเงนกยมขามคนระหวางธนาคาร เดอนกนยายน 2540) การ

กำหนดอตราดอกเบยไวในระดบสงเชนนไดรบเสยงวพากษวจารณจากทงนกวชาการและประชาชนโดยทวไปเปนอยางมาก ผลปรากฎวาแนวทางทกองทนการเงนฯ ไดเสนอนนกลบไมเหมาะสมกบสภาวะและระบบ

เศรษฐกจของไทย เงนทนตางประเทศไหลออกมากกวาทคาดและอตราแลกเปลยนยงออนตวอยางตอเนอง

จนถงสนป 2540 ผวาการชยวฒน ไดสะทอนเบองหลงการตดสนใจในการดำเนนนโยบายการเงนครงนนวา

“จดตดสนใจทสำคญในแงนโยบายการเงนจงอยทวา จะใชนโยบายการเงนทเขมงวดเปนการชวคราวนานเพยงใด และจงหวะ

ใดจงเหมาะสมกบการผอนคลายนโยบายโดยไมกอใหเกดผลเสย ผทมองเหตการณยอนหลงไปจากจดปจจบน อาจจะวจารณไดวา การผอนคลายเกดขนชาเกนไป แตสำหรบผวางนโยบายแลว ณ จดทตดสนใจ รปภาพจะไมชดเจนเทาทมองกลบในขณะน เพราะการ

ตดสนใจภายใตสถานการณทางการเงนของประเทศทยงผนผวนอยมาก จะมความเสยงทงสองทศทาง หากผอนคลายนโยบายการเงนเรวเกนไป และกอใหเกดปญหากบคาเงน เหตการณกลบจะยงเลวรายมากขน แตหากผอนคลายชาเกนไป ผลกระทบจากอตราดอกเบยสงก

กอใหเกดปญหารายแรงเชนกน” 17

การแกไขปญหาเศรษฐกจในชวงตนป 2541 ไมไดมเพยงอปสรรคในดานการดำเนนนโยบายและ

ปญหาในระบบเศรษฐกจเทานน แตการทำงานของ ธปท. ตองเผชญกบเรองของกระแสวพากษวจารณอยางตอ

เนองและรนแรงเปนผลใหผวาการชยวฒน พรอมรองผวาการลาออกจากตำแหนงในวนท 5 พฤษภาคม 2541

ผวาการชยวฒน ไดกลาวถงสาเหตในการลาออกผานหนงสอลาออกวา

“ในขณะทธนาคารแหงประเทศไทยไดพยายามทมเทกำลงความสามารถในการแกไขปญหาเศรษฐกจการเงนของประเทศ

อยางเตมทอยขณะน แตกมกระแสวพากษวจารณผลการทำงาน โดยโยงกบเรองอดตทการดำเนนงานของธนาคารไมไดผลตามทคาด การนำเรองในอดตกบปจจบนมาโยงกนตลอดเวลา ทำใหผลงานในปจจบนของธนาคาร ไมไดรบการยอมรบและสนบสนนเทาทควร จงม

ความจำเปนทจะตองหาทางตดความเชอมโยงดงกลาว โดยเฉพาะตวผมเองซงเปนตวเชอมโยงทสำคญเพราะเคยเปนผบรหารระดบสงในอดตมากอน ทงนเพอใหธนาคารมผนำใหม ทสามารถดแลการดำเนนการแกไขปญหาของประเทศใหลลวงตอไป โดยไมมภาพในอดตมา

เปนตวถวง ผมมความเชอมนวา การดำเนนงานของธนาคารแหงประเทศไทยในการแกไขปญหาเศรษฐกจการเงนของประเทศ จะมความตอเนองอยางราบรน เพราะการปฏบตงานของธนาคารแหงประเทศไทย ไดอาศยการทมเทความสามารถของพนกงานทกระดบตลอดมา มไดขนกบบคคลหนงบคคลใดเพยงคนเดยว เมอผวาการคนใหมเขาปฏบตหนาทกจะรวมทำงานกบพนกงานของธนาคารในการแกไข

ปญหาของประเทศใหลลวงไปไดโดยเรว”

ชยวฒน วบลยสวสด. “ขอคดจากวกฤตการณทางเศรษฐกจของไทย,” บทความเสนอในการสมนาทางวชาการประจำป 2542 ของคณะ17

เศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 26 มนาคม 2542.

33

ยคท 5: ธปท. บนรอยตอแหงการเปลยนแปลง (2441-ปจจบน)

วกฤตการณเศรษฐกจป 2540-2541 เปนชวงหวเลยวหวตอทสำคญของ ธปท. โดยเฉพาะการฟนภาพ

ลกษณองคกรและแกปญหาเศรษฐกจไทยซงกำลงเขาสภาวะถดถอยไปพรอมๆ กบปญหาความออนแอของ

สถาบนการเงนทงระบบ การดำเนนงานของ ธปท. จนถงปจจบน (ครอบคลมการทำงานของผวาการจำนวน 5 ทาน) จงถอไดวาเปนยคทมการเปลยนแปลงอยางมากทสดครงหนงในประวตศาสตรองคกร โดยในสมยของผ

วาการหมอมราชวงศจตมงคล โสณกล ธปท. ไมเพยงตองแกปญหาหนทไมกอใหเกดรายไดในระบบการเงนทม

สดสวนสงมาก แตตองพลกฟนคนวกฤตศรทธาของประชาชนทมตอ ธปท. โดยไดรเรมปรบปรงระบบโครงสราง

การทำงานภายในองคกรขนานใหญใหมประสทธภาพและนำกรอบการดำเนนนโยบายการเงนรปแบบใหมทเนนความโปรงใสและความรบผดชอบ

ในดานสถาบนการเงนกมการแกปญหาระบบสถาบนการเงนใหมความเขมแขงโดยจดเปลยนสำคญเรม

ตนขนตงแตป 2547 ในสมยของผวาการหมอมราชวงศปรดยาธร เทวกล ท ธปท. เรมใชแผนพฒนาระบบ

สถาบนการเงนระยะท 1 (2547 - 2551) เพอจดรปแบบและขอบเขตการดำเนนงานของสถาบนการเงนใหมความชดเจนมากขน และเปนจดเรมตนของแผนพฒนาระบบสถาบนการเงนในระยะตอมา ดงเชนแผนพฒนา

ระยะท 2 (2553 - 2557) ซงมงเนนการลดอปสรรคในดานตางๆ เพอสงเสรมการแขงขนและใหประชาชน

สามารถเขาถงการใชบรการไดทวถงมากยงขนเปนตน ปจจบน ธปท. อยในชวงการดำเนนการของแผนพฒนา

ระยะท 3 ดงทจะกลาวตอไป ในชวงของผวาการ ธารษา วฒนเกส ซงเปนผวาการหญงคนแรก ธปท. ทตองทำงานในชวงหวเลยวหวตอทางการเมองภายในซงมการเปลยนผานถง 4 รฐบาลและ 5 รฐมนตรวาการ

กระทรวงการคลง ไดปรบปรงกฎหมายสำคญ 3 ฉบบทเรมตนมาตงแตสมยของผวาการหมอมราชวงศจตมงคล

โสณกลจนเปนผลสำเรจในป 2551 ไดแก พระราชบญญต (พ.ร.บ.) ธรกจสถาบนการเงน พ.ร.บ. สถาบน

คมครองเงนฝาก และ พ.ร.บ. ธปท. โดย พ.ร.บ. ธรกจสถาบนการเงน ไดเปดโอกาสใหสามารถรองรบการดำเนนธรกจการเงนใหมๆ ของสถาบนการเงน ทางการมอำนาจกำกบดแลสถาบนการเงนอยางมประสทธภาพ

มากขน และสามารถแกไขปญหาไดอยางรวดเรวทนเหตการณ มการคมครองผบรโภคไดดขน ขณะท พ.ร.บ.

คมครองเงนฝากสามารถรองรบการจดตงระบบประกนเงนฝากทมการคำประกนอยในขอบเขตทเหมาะสมแทน

การคำประกนเตมจำนวน โดยการเปลยนแปลงระบบประกนเงนฝากไดดำเนนการอยางคอยเปนคอยไป สวน พ.ร.บ. ธปท. มแนวทางให ธปท. มความเปนอสระในการดำเนนงานขณะเดยวกนกมกลไกการ

ถวงดลอำนาจทเหมาะสม ซงไดกำหนดกระบวนการสรรหาตำแหนงผวาการมความโปรงใสและเปดกวางยงขน

จนไดผวาการประสาร ไตรรตนวรกล มาเปนผวาการ ธปท. คนแรกภายใต พ.ร.บ. ฉบบใหมน ซงไดมการ

กำหนดวาระการทำงานทชดเจนคอคราวละ 5 ป (และสามารถตอไดอกไมเกนหนงวาระ) การดำเนนนโยบายของ ธปท. ยคใหมนไดใหความสำคญกบความโปรงใสในการทำงาน ดวนการสอสารตอสาธารณชนในรปแบบ

ตางๆ และไดปรบปรงโครงสรางระบบการทำงานอยางตอเนอง ตลอดจนการสรางวฒนธรรมองคกรและแผน

กลยทธองคกรทมกำหนดระยะเวลาและเปาหมายทชดเจน

ในปจจบนมาถงยคของผวาการ วรไท สนตประภพ ซงนอกเหนอจากพนธกจหลกในการรกษาเสถยรภาพ ยงไดเพมเตมมตดานการพฒนาตามแผนยทธศาสตร 3 ป (2560-2562) ของ ธปท. ซงประกอบ

ดวย การพฒนาระบบการเงน การเชอมโยงกบตางประเทศ และ การสงเสรมบรการทางการเงนอยางทวถง

34

หลงจากททางการไดมาหนใชระบบอตราแลกเปลยนลอยตวแบบมการจดการ (Managed Float) ตงแตเดอนกรกฎาคม 2540 โดยใหคาเงนของประเทศถกกาหนดโดยกลไกของตลาดและปจจยพนฐานทาง

เศรษฐกจ ไดทาใหเงนบาทออนคาลงจนประเทศไทยสามารถกลบมามดลการดาและดลบญชเดนสะพดทเกน

ดลในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจป 2540 รวมทงเงนทนเคลอนยายระหวางประเทศทไหลออกไปในชวงวกฤต

เศรษฐกจเรมไหลกลบเขามาในประเทศ ในเดอนพฤษภาคม 2543 ธปท. ไดเปลยนกรอบการดาเนนนโยบายการเงนมาเปนการกาหนดเปาหมายเงนเฟอ (Inflation Targeting) ภายใตนโยบายการเงนแบบกาหนดเปา

หมายเงนเฟอน ธปท. จะดาเนนนโยบายการเงนผานอตราดอกเบยนโยบาย โดยมจดมงหมายเพอทจะรกษา

เสถยรภาพของระดบราคาหรอดแลอตราเงนเฟออยในเปาหมายทกำหนดไว ภายใตกรอบใหมน คณะกรรมการ

นโยบายการเงน (กนง.) เปนผรบผดชอบในการกาหนดทศทางของนโยบายการเงนทเหมาะสม หวใจสำคญกรอบในการดาเนนนโยบายการเงนแบบใหมนไดเนนความโปรงใสผานการสอสารและความรบผดชอบผานการ

รกษากรอบเปาหมายเงนเฟอ ซงความโปรงใสและการสอสารแกสาธารณชนดงกลาวถอเปนแนวทางทธนาคาร

กลางทวโลกใหความสาคญมากขนในชวงหลง เพราะนอกจากจะชวยเพมความเชอถอทสาธารณชนมตอ

ธนาคารกลางแลว การสอสารถงทศทางของนโยบายการเงนยงจะชวยเสรมประสทธภาพของการดาเนนนโยบายการเงน และทำใหตลาดการเงนสามารถปรบตวไดอยางราบรนยงขน

เมอเหลยวหลงถงผลการดำเนนนโยบายการเงนของ ธปท. ภายใตกรอบเปาหมายเงนเฟอ ในชวง

ทศวรรษแรก ธปท. ไดทำการประเมนวา “ภายใตสภาวะแวดลอมของเศรษฐกจการเงนโลกทเปลยนแปลง

อยางรวดเรว กรอบนโยบายการเงนดงกลาวยงมความเหมาะสมกบประเทศไทยอยหรอไม และมความจาเปนตองปรบปรงเปลยนแปลงหรอไมอยางไร” การประเมนผลนทำโดยผเชยวชาญอสระจากภายนอก โดยพจารณา

ในประเดนทสำคญอยางรอบดาน เชน ประสทธผลของการใชกรอบเปาหมายเงนเฟอเพอบรรลเปาหมายการ

รกษาเสถยรภาพเศรษฐกจในชวง 10 ปทผานมา ความพอเพยงของเครองมอทใชในการดาเนนนโยบายการเงน

กระบวนการตดสนใจของคณะกรรมการนโยบายการเงน ขอมลและแบบจาลองทใช การสอสารกบสาธารณชน ความสมพนธของนโยบายการเงนกบการรกษาเสถยรภาพระบบการเงน การบรหารจดการอตราแลกเปลยน

ในภาพรวมผเชยวชาญทงสองทานไดแสดงความเหนวาการดาเนนนโยบายการเงนภายใตกรอบเปาหมาย

เงนเฟออยในเกณฑทดสอดคลองกบมาตรฐานสากลสงสด (Best International Practices) และยงมความ

เหมาะสมกบประเทศไทยในระยะตอไป สำหรบผลการดำเนนการในการรกษาเสถยรภาพทางดานราคาเมอเทยบกบทศวรรษกอนหนา อตราเงนเฟอไดปรบตวลดลงจากเดมอยางเหนไดชด ขณะทรกษาการเตบโตทาง

เศรษฐกจในอตราเฉลยรอยละ 4.2 ตอป

เมอเรมตนป 2554 ทเปนการกาวเขาสทศวรรษทสองของการดำเนนนโยบายการเงนภายใตเปาหมาย

เงนเฟอ ธปท. ในยคของผวาการประสาร โดย กนง. ไดมมตเหนชอบใหเปดเผยผลการลงคะแนนเสยงและรายงานการประชมฉบบยอเปนครงแรก ซงเปนพฒนาการทสำคญอกขนหนงของการสอสารเชงนโยบาย

เนองจากจะชวยใหทกฝายไมวาจะเปนผคนในตลาดการเงน นกธรกจ และประชาชนมความเขาใจถงทมาทไป

ของการตดสนใจดานนโยบายการเงนในแตละครงมากขน ผวาการประสารไดกลาวในเรองนวา“ถาเทยบเรอง

35

การสอสารนโยบายการเงนของ ธปท. กบธนาคารกลางอนๆ ในภมภาคแลว ถอวาเราเปนประเทศทเปดเผยขอมลการดำเนนนโยบายการเงนมากทสดในภมภาคเอเชยแปซฟก” 18

อยางไรกตาม การดำเนนนโยบายการเงนในประเทศทใหอตราแลกเปลยนเคลอนไหวไดอยางยดหยน

(Managed float) ในกรณของเศรษฐกจไทยทมขนาดเลกและเปดตองประสบกบความทาทายสำคญในการ

ดแลความผนผวนของเงนทนเคลอนยาย ดงทไดเหนจากป 2549 ธปท. ในยคของผวาการธารษาเปนชวงเวลาทเงนบาทปรบตวแขงคากวาคาเงนในภมภาคทกสกลทงทเศรษฐกจไทยไมไดขยายตวสงกวาประเทศอนๆ ทำให

เรมมสญญาณความเสยงตอระบบเศรษฐกจ ธปท. จงเรมใชมาตรการดแลเงนทนไหลเขาโดยเรมตนจาก

มาตรการทไมรนแรงและเขมขนตามลำดบ เมอมาตรการไมรนแรงทดำเนนการมาไมไดผล ซงมองไดจากการ

แขงคาของเงนบาทในทางเดยว จนพดเปนภาษาการเงนไดวาเปน ‘One Way Bet’ ธปท. จงจำเปนตองออกมาตรการทรนแรงขน (19 ธนวาคม 2549) โดยกำหนดใหกนเงนตราตางประเทศทนตบคคลรบอนญาตรบแลก

เปลยนเปนเงนบาทตองกนเงนสำรองรอยละ 30 แตตอมาไดมการผอนผนการกนเงนสำรองในกรณตางๆ ทไม

ไดมลกษณะเปนการเกงกำไรคาเงนบาท

หลงจากออกมาตรการกนสำรองเปนระยะเวลาหนง การเคลอนไหวของเงนบาทแมจะยงคงแขงคาขน แตเปนการเคลอนไหวทสอดคลองกนกบภมภาคมากขน ในทสดเมอพจารณาแลววาปรมาณเงนตราตาง

ประเทศเขาและออกมความสมดลมากขน ขณะทภาคการผลตและภาคการสงออกกไดปรบตวรองรบการ

เปลยนแปลงคาเงนไดดขนจากการปองกนความเสยงจากอตราแลกเปลยนเพมขนมาก ธปท.จงไดยกเลก

มาตรการดำรงเงนสำรองระยะสนในวนท 3 มนาคม 2551 ประสบการณดงกลาว ทำให ธปท. ไดพฒนาระบบตดตามขอมลเงนทนอยางละเอยดและทนตอเหตการณมากขน และมแนวคดทตองการใหเงนทนมการไหลออก

มากขนไดอยางมสมดลมากขน

ปรมาณเงนทนทไหลเขามาในปรมาณทสงมากเมอเทยบกบขนาดของเศรษฐกจไทย สามารถเปรยบได

กบ “ชางตวใหญกบนำบอเลก เมอชางเขามาเหยยบยำ นำในบอกทะลกทลาย” ซงผวาการธารษาไดกลาวไวในหนงสอ “ดอกไมแกรงกลางแรงลม” (หนา 106-107) วา

“หากจะถามวา เหตใดแบงกชาตไมเพมการซอดอลลาร สรอ. เพอหยดการแขงคาของเงนบาทใหได ก คงตองเฉลยวา ในชวง

นนรวมทงกอนหนาแบงกชาตไดเขาซอดอลลาร สรอ. อยางเตมทและตอเนอง ในขณะทอตราการเตบโตทางเศรษฐกจอยในระดบทตำกวาอตราการเพมของปรมาณเงนทแบงกชาตตองจายซอดอลลาร สรอ. มาโดยตลอดนบตงแตวกฤตตมยำกงเปนตนมา หากแบงกชาตยงฝนแทรกแซงคาเงนดวยการซอดอลลาร สรอ. เพอหยดการแขงคาของเงนบาทกจะทำใหการดแลปรมาณเงนบาทในระบบทำไดยากขน

และอาจสงผลตอประสทธภาพการดำเนนนโยบายการเงน ซงหมายความวาการดแลเงนเฟอจะทำไดไมเตมท ซงถอเปนเรองใหญทแบงกชาตไมสามารถปลอยใหเกดขนไดเดดขาด ดงนนจงมความจำเปนทจะตองสรางกำแพงเพอปองกนการไหลเขาของเงนทนระยะสนและชะลอการแขงคาของเงนบาทเพมขนโดยลำดบ” อยางไรกตาม แมวามาตรการดำรงเงนสำรองการนำเขาเงนทนระยะสนจะชวยชะลอการไหลเขาของ

เงนทนระยะสนจากตางประเทศและชวยเพมความอสระของการดำเนนนโยบายการเงนหลงจากการออกมาตรการในเดอนธนวาคม 2549 ธปท. ไดถกวพากษวจารณอยางมากเนองจากสงผลกระทบรนแรงตอตลาด

การเงน ผวาการธารษาไดมองเหลยวหลงในเรองนไววา

“มาตรการ URR (Unremunerated Reserve Requirement) ในอดตเปนสงทคนมองวาตกยค ถอยหลงเขาคลอง เพราะ

เหนวาทกอยางตององกลไกตลาด ในยคนนไมมองคกรใดออกมาพดในลกษณะยอมรบหรอสนบสนน แตตอนนกระแสโลกเปลยนไป ทง

ประสาร ไตรรตนวรกล. “จดหมายจากผวาการ ถง อาจารยปวย,” ในพระสยาม. ปท 36, ฉบบพเศษ (2556): หนา 9-11.18

36

IMF และนกเศรษฐศาสตรตางยอมรบวา มาตรการดงกลาวเปนเครองมออยางหนงทใชไดตามความจำเปนและเหมาะสม… เมอมองยอน

กลบไป สรปไดวา มาตรการ URR ไดใหบทเรยนแกแบงกชาตหลายเรอง โดยเฉพาะความสำคญของการเตรยมการดานสอสารเพอทำความเขาใจทถกตองแกประชาชนทวไปเมอจะมการออกมาตรการทสำคญ และความจำเปนทตองมระบบขอมลเรวแมอาจจะเปนเพยงขอมลเบองตน โดยเฉพาะเกยวกบการไหลเขาออกของเงนทมความรวดเรว” บทเรยนดงกลาวไดมสวนทำให ธปท. จดทำแผนแมบทเงนทนเคลอนยายระหวางประเทศขนเปนครง

แรกในป 2555 เพอเปนการผอนคลายดานเงนทนขาออกของคนไทยและลดแรงกดดนจากเงนทนไหลเขา เนองจากการผอนคลายเงนทนเคลอนยายจะชวยสรางสภาพแวดลอมในประเทศทเออใหเกดความสมดลของ

เงนทนเคลอนยาย และทำใหคาเงนบาทจะมโอกาสเคลอนไหวในลกษณะ 2 ทศทางมากขน กลาวคอไมแขงคา

หรอออนคาอยดานเดยวเปนเวลานาน นอกจากนยงเปนปจจยสนบสนนใหนกลงทนไทยสามารถกระจายการ

ลงทนออกไปในตางประเทศไดกวางขวางขนแลว สำหรบเรองความมนคงของระบบสถาบนการเงนนนมมตทเชอมโยงอยางใกลชดกบภาวะเศรษฐกจ

การเงนในระดบมหภาค แมวาสถาบนการเงนไทยจะสามารถผานพนวกฤตการณการเงนโลกในป 2551 ไดเปน

อยางด แตผวาการประสารไดกลาววา

“บทเรยนหนงทเราไดจากวกฤตการเงนโลกนน คอความสาคญในการดแลความเสยงในเชงระบบ (Systemic Risk) เพราะ

เปนความเสยงทสามารถสงผลกระทบรนแรงไดมากดงเชนทเราไดเหนในชวงทผานมา สาหรบประเทศไทยทมแบงกชาตทาหนาททงกา

กบดแลสถาบนการเงนและยงเปนผดาเนนนโยบายการเงนในระดบมหภาคดวย กยอมเปนธรรมดาทประชาชนจะฝากความหวงไวกบแบงกชาตในการระแวดระวงดแลทงความเสยงในแตละสถาบนการเงนและความเสยงเชงระบบ ซงแบงกชาตกไดมการ เตรยมความพรอมอยางสมำเสมอ สาหรบความเสยงเชงระบบทอาจเกดขนไดในอนาคต โดยมกระบวนการตรวจสอบทชวยสะทอนความเสยงของ

ระบบสถาบนการเงนลวงหนา (Macro-Surveillance) เชน การกระจกตวของสนเชอ ความผนแปรในราคาอสงหารมทรพย เปนตน สวนในแงปฏบตนน ประเทศไทยกนบวาเปนประเทศแรกๆ ทไดรเรมใชนโยบาย Macro-Prudential ซงคอการกาหนดกฎระเบยบทตามปกตทแบงกชาตใชในการกากบดแลสถาบนการเงน มาเปนเครองมอนโยบายเพอวตถประสงคในการ ปองกนไมใหเกดความเสยงเชง

ระบบขนแตเนนๆ” 19

ในดานการกำกบสถาบนการเงนนน การทบรการทางการเงนมความซบซอนสงขนอกทงยงมผเลนมาก

ขนและหลากหลายขนตลอดจนมผกำกบดแลหรอรบผดชอบทขยายวงออกไปกวางขนจงเปนความจำเปนท ธปท. จะตองประสานงานกบหนวยงานอนทเกยวของใหมากขนดวย โดยเฉพาะหนวยงานททำหนาทกำกบ

ดแลในตลาดทนและตลาดเงนดานตางๆ ดงนนในคณะกรรมการนโยบายสถาบนการเงน (กนส.) ไดมตวแทน

ผทรงคณวฒจากคณะกรรมการกำกบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย และคณะกรรมการกำกบและพฒนา

ธรกจประกนภย ประกนชวต มารวมอยดวย นอกจากน ในเดอนมถนายน 2555 ธปท. ไดรเรมใหมการประชมรวมกนระหวางคณะกรรมการสองชดคอ กนง. และ กนส. อยางเปนทางการขนเปนครงแรก ซงมวตถประสงค

เพอใหมการแลกเปลยนความคดเหนอนจะนำไปสการประสานความรวมมอระหวางคณะกรรมการทงสองใน

การชวยเพมประสทธภาพการดแลเสถยรภาพระบบการเงน ซงประกอบไปดวย ดานเศรษฐกจมหภาค สถาบน

การเงน และตลาดการเงน ทงนเนองจากในปจจบนทการสงผานความเสยงระหวางภาคเศรษฐกจและระบบการเงนทงในประเทศและตางประเทศมความเชอมโยงกนมากขน ความเชยวชาญและประสบการณของ

กรรมการทงสองคณะจะชวยใหการประเมนความเสยงเชงระบบและการพจารณาผสมผสานเครองมอนโยบาย

เปนไปอยางเหมาะสม

ประสาร ไตรรตนวรกล. “ทศทางการดาเนนนโยบายของธนาคารแหงประเทศไทยในป 2554,” สนทรพจน (26 มกราคม 2554).19

37

อกมตหนงทสำคญคอดานระบบการชำระเงน ซงถอเปนโครงสรางพนฐานหลกทสำคญของระบบการเงน ธปท. ไดมการจดตงคณะกรรมการระบบการชำระเงน (กรช.) ในเดอนสงหาคม ป 2544  เพอทำหนาท

กำหนดนโยบายเกยวกบระบบการชำระเงนของประเทศใหมประสทธภาพและปลอดภย และไดดำเนนงานตาม

แผนกลยทธมาแลว 3 ฉบบ ในปจจบนเพอเปนการยกระดบการกำกบดแลระบบและบรการการชำระเงนให

สอดคลองกบมาตรฐานสากล ธปท. จงผลกดนใหมการออกพระราชบญญตระบบการชำระเงน พ.ศ. 2560 (มผลใชบงคบในวนท 16 เมษายน 2561) ภายใตยคการทำงานของผวาการวรไท สนตประภพ ธปท. ไดรวมขบ

เคลอนและผลกดนแผนยทธศาสตร National e-Payment กบกระทรวงการคลงและสมาคมธนาคารไทย โดย

ผานโครงการพรอมเพยททำใหการโอนเงนระหวางธนาคารไดสะดวกและตนทนตำ ทงน ธปท.ในยคของผ

วาการวรไทเลงเหนถงการใชประโยชนจากเทคโนโลยทกาวหนาอยางรวดเรวเพอการพฒนาระบบการเงน ซงสามารถชวยเพมทงผลตภาพใหกบระบบเศรษฐกจและชวยกระจายประโยชนการเขาถงบรการทางการเงนให

ทวถงมากยงขน ขณะเดยวกนไดมการพจารณาประโยชนควบคกบระวงความเสยงจากนวตกรรมทางการเงน

ใหมๆ จงไดมการสงเสรมใหนำกลไกกระบะทราย หรอ “Regulatory Sandbox” มาใช เพอใหผตองการให

บรการทางการเงนสามารถทดสอบกบผบรโภคจรงภายใตสภาพแวดลอมทมขอบเขตจำกดและมกรอบการกำกบดแลทยดหยน

นอกจากน ในวาระครบรอบ 75 ปของการสถาปนา ธปท. ไดเปดอาคารศนยการเรยนรใหประชาชน

ทวไปสามารถเรยนรประวตศาสตรเศรษฐกจการเงนของประเทศไทยและใชบรการหองสมดของ ซงเดมท

อาคารแหงนเปนอาคารโรงพมพธนบตรแหงแรกของประเทศไทย

4. แลหนา บทบาทธนาคารแหงประเทศไทย

ในการรกษาพนธกจในการดแลความมนคงทางการเงนของประเทศซงเปนหนาทหลกของธนาคารกลางนน นโยบายหรอมาตรการตางๆสามารถอำนวยประโยชนหรอโทษแกผคนในระบบเศรษฐกจไดอยางมาก

ดงนน ธปท. จงตองดำเนนมาตรการการเงนตางๆ ภายใตบทบญญตของกฎหมายใหเปนกลางทสดโดยมอง

ประโยชนของสวนรวมเปนทตง อกทงยงตองมความตอเนองในการดำเนนนโยบายตางๆดวย แตความเปน

กลางจะเกดขนไมได หากการดำเนนการของธนาคารไมปลอดจากอทธพลทางการเมอง ซงอาจมงแสวงประโยชนแกกลมใดกลมหนง นอกจากนความตอเนองกจะเกดขนไมไดหากสถานะของธนาคารไมเปนอสระพอ

สมควรจากรฐบาลซงมกมการเปลยนแปลงไดบอยๆ โจทยทสำคญของ ธปท. ในระยะตอไป คอ ทำอยางไรให

ประชาชนในวงกวางเขาใจบทบาทหนาทของ ธปท. และ ทำอยางไรใหประชาชนไววางใจและเชอใจไดวา ธปท.

ทำหรอมเปาหมายสดทายเพอผลประโยชนของสงคมและสวนรวม อดตผวาการประสาร ไตรรตนวรกล ไดกลาววา “หากแบงกชาตไมปฏบตตามหนาททสมควรจะทำ ไม

สามารถตอบสนองตอความคาดหวงของประชาชนได จนความนาเชอถอหดหาย แบงกชาตกจะไมสามารถ

ปฎบตภารกจของธนาคารกลางใหลลวงได ดงนน การตอบสนองตอความคาดหวงของประชาชนจงเปนสงท

สำคญ” และเสนอวาแบงกชาตควรมลกษณะ 3 ประการ คอ 20

ประสาร ไตรรตนวรกล. “ภารกจททาทายของธนาคารแหงประเทศไทย" คากลาวปาฐกถา (31 มกราคม 2556).20

38

1. เปนองคกรทพงพาได ทงในเรองเศรษฐกจการเงนและคมครองดแลผใชบรการทางการเงน การเปนทพงพาได มสองมตคอ หนง “รลกและรรอบ” หมายถงความเขาใจสถานการณเศรษฐกจทงของไทยและตาง

ประเทศอยางลกซง เพอใหการตดสนใจทางนโยบายเปนไปอยางรอบคอบรอบดานและทนกาล และ สอง

“มองไกลและกลาวเตอน” หมายถงการมองไปขางหนาและหากมความเสยงทอาจเกดขน แบงกชาตควรเปน

หนวยงานแรกๆ ทออกมาเตอน แมวาความเสยงจะยงไมมากกตาม 2. เปนองคกรทเตรยมพรอมรบการเปลยนแปลง ซงเกยวของกบบทบาทในการพฒนาประเทศ ใน

ดานการเตรยมความพรอมเศรษฐกจไทยรบมอกบกระแสการเปลยนแปลงในอนาคต เชน เรองการเตรยม

พรอมใหสามารถรองรบความผนผวนทอาจเพมขนจากความเชอมโยงของตลาดเงนตลาดทนทวโลก เรองการ

พฒนาระบบชำระเงนใหมประสทธภาพและมความมนคงปลอดภยยงขน ซงจะชวยใหการคาการลงทนทงในและตางประเทศมความคลองตวมากขน และเรองการศกษารปแบบธรกจใหมๆ ตามเทคโนโลยทเปลยนแปลง

ไป เปนตน

3. เปนองคกรทเขาถงผคนในทกภาคสวน หมายถง สามารถสอสารใหผคนทวไปเขาใจไดงาย มความ

เขาใจในภาคธรกจใหลกซงยงขนดวยการออกไปพบผประกอบการเพอรบทราบปญหาและขอมล แลกเปลยนความเหนในทกสาขา ทงสวนกลางและภมภาค และการเขาถงภาคประชาชน ไมวาจะเปนการใหคำปรกษา

ผานการตงศนยคมครองผใชบรการทางการเงน เพอเขาถงประชาชนรายยอยโดยการใหความรและคำปรกษา

เกยวกบบรการทางการเงน รบฟงเรองรองเรยน ประกอบกบการใหความรทางการเงนและการวางแผนทางการ

เงนผานหลายชองทาง ทงผานสอโทรทศน วทย และรปแบบการสอสารใหมๆ ทสรางสรรค ในการทำภารกจเพอใหบรรลความคาดหวงของสาธารณชนนน ธปท. จำเปนตองรบฟงและเขาถงผคน

ในทกภาคสวน ซงไมเพยงแตระหวางองคกรของทางการดวยกนเอง แตรวมทงภาคธรกจและภาคประชาชน

ดวย โดยผวาการประสารไดเปรยบเทยบเพอใหเหนภาพของ ‘ความเปนธนาคารชาตในอนาคต’ วา “หาก

เปรยบเทยบแบงกชาตเปนบคคลหนงคน แบงกชาตในความคดของคนสวนใหญอาจจะเปนนกวชาการทรอบคอบ ยดมนในหลกการ ฉลาดหลกแหลม แตสอความหมายใหผอนเขาใจไดไมงายนก และดเหมอนเปนคน

ทเขาถงไดยาก ภารกจททาทายของแบงกชาต จงเปนการปรบเปลยนบคลกใหแบงกชาตเปนคนทเปดเผย ใจ

กวาง เขาถงไดงาย และสอสารใหทกฝายเขาใจได อยางชดเจน ขณะทยงคงคณสมบตยดมนในหลกการเอาไว”

39