9Kap.KMPI

7/31/2019 9Kap.KMPI

1/36

KOMPLEKSI MADHOR IPAJTUESHMERISE INDORE:

GENET, STRUKTURAMOLEKULARE, FUNKSIONET

7/31/2019 9Kap.KMPI

2/36

Prkufizimet:

Kompleksi madhor i pajtueshmerise indore (KMPI)shtnj kompleks genesh q kodohen n krahun e shkurtr t

kromozomit t gjasht (6) tek njeriu (tek i cili ky kompleksnjihet dhe me emrtimin HLA = Human LeucocyteAntigens.

Karakteristik kryesore e ktyre geneve sht polimorfizmialelik i tyre, pra brnda t njjtes specie, grupe t

ndryshme individsh bartin alele t ndryshme t te njjtevelokuse.

Funksioni i ktij kompleksi sht kodimi pr molekulamembranore n siprfaqen e mjaft qelizave t organizmit,te cilat molekula luajn nj rol t rndsishm nprgjigjen imunitare.

KMPI e ndajm n 3 regjionekryesore gjenetike:

Sipa vendosjes 5' - 3' n genome dhe pra duke u nisur ngaafersia me centromerin kta regjione jane:

1. Regj. t klass II ; 2. Regj. t klass III ; 3. Regj i klass

7/31/2019 9Kap.KMPI

3/36

Downloaded from: StudentConsult (on 29 October 2006 11:36 AM)

2005 Elsevier

7/31/2019 9Kap.KMPI

4/36

Figure 5-11

7/31/2019 9Kap.KMPI

5/36

N klasn I t KMPI kemi 3 lokuse kryesore: B,C, A

Shumllojshmeria alelike sht me e shprehur pr lokusin Bpastaj A dhe me pak pr lokusin C.

Kto gjene kodojn pr nj varg polipeptidik q quhet vargualfa (P.M. rreth 43000 dalton) dhe q sht i shprehur nsiprfaqen e t gjitha qelizave me brthame t organizmit.

Ky varg prbhet nga 3 domene ekstraqelizore (homologe medomenet e imunoglobulinave) q duke filluar nga domeni me

distal quhen alfa 1, alfa2, alfa3. N nivelin e domenit alfa 3, ktij vargu i sht asociuar me

lidhje jo kovalente por hapesinore nj varg me P.M. rreth 12000dalton q quhet beta-2-mikroglobulin dhe q sht i koduarn nj kromozom tjetr nga kromozomi 6.

. Shumllojshmeria alotipike e vargut alfa bartet nga ana

molekulare nga domeni alfa1 dhe alfa2. Karakteristike e t tre domeneve t vargut alfa si dhe e beta-2-

mikroglobulines sht homologjia e tyre me domenet evargjeve t Ig si dhe me ata t vargjeve t TCR.

T gjthe kta domene kan rreth 110 aminoacide si dhe nj

lidhje kovalente bisulfurore q sht e vendosur brndadomenit.

7/31/2019 9Kap.KMPI

6/36

Figure 3-14

7/31/2019 9Kap.KMPI

7/36Downloaded from: StudentConsult (on 29 October 2006 11:36 AM)

2005 Elsevier

7/31/2019 9Kap.KMPI

8/36


2005 Elsevier

7/31/2019 9Kap.KMPI

9/36

Figure 3-20

7/31/2019 9Kap.KMPI

10/36

Shperndarja e molekulave te KMPI KL. I

Te gjitha qelizat me brthame t organizmit bartinn siprfaqen e tyre molekulat e klass se I.

Me tepr ato jan shprehur me qelizat limfoide,me pak n ato hepatike, mushkeri dhe veshka

dhe mjaft rralle n tru dhe muskujt skeletike.

Tek njeriu, siprfaqja e trofoblastit viloz nukshpreh Antigent HLA-A, B ose C; n vend t tyre

ai shpreh HLA-G i cili nuk shprehet n asnj llojindi tjetr.

Antigent me shum t shprehur t njeriu jan

HLA-A dhe HLA-B.

7/31/2019 9Kap.KMPI

11/36

Klasa e II e KMPI

Molekulat e klass II jan glikoproteina transmembranore t

prbra nga nj nj varg alfa dhe nj beta secili me nj peshemolekulare prkatesisht prej 34 dhe 28 kD.

Ekziston nj homologji n sekuencat e ktyre vargjeve meklasn I.

Domenet me afer membrans qelizore, ato alfa 2 dhe beta 2,kan palosjen karakteristike t Ig ndrsa ato alfa1 dhe beta1 ingjajn domeneve alfa1 dhe alfa2 t Kl I duke formuar nj"gropz" ku vendoset polipeptidi antigenik.

Molekulat e Klass II jan t shprehura n limfocitet B,

qelizat dentritike, dhe makrofagt; sidoqofte dhe qeliza ttjera si endoteliumi kapilar, dhe shum qeliza epiteliale kuraktivizohen nga gama-interferoni psh. mund t shprehinmolekulat e klass II ashtu sic bjn dhe limfocitet T taktivizuar.

7/31/2019 9Kap.KMPI

12/36

Figure 3-21

7/31/2019 9Kap.KMPI

13/36

Figure 3-23

7/31/2019 9Kap.KMPI

14/36

Figure 3-19

7/31/2019 9Kap.KMPI

15/36


2005 Elsevier

7/31/2019 9Kap.KMPI

16/36


2005 Elsevier

7/31/2019 9Kap.KMPI

17/36


2005 Elsevier

7/31/2019 9Kap.KMPI

18/36

Figure 3-15

7/31/2019 9Kap.KMPI

19/36

Figure 3-16

7/31/2019 9Kap.KMPI

20/36

Klasa e III e KMPI

Ne kt regjion kodohen nj sr

molekulash t komplementit kryesisht sidhe t TNF, molekula kto q nuk jan nsiprfaqet qelizore, por n serum ose

sekretohen nga qeliza t ndryshme.

o mor zm g eneve

7/31/2019 9Kap.KMPI

21/36

o mor zm g eneve .

Ndryshe nga imunoglobulinat t cilat kan 3 nivelevariabiliteti: idiotipik, izotipik dhe alotipik, sistemi HLA ka vetm 2nivelet e fundit (izotipik dhe alotipik).

Ai izotipik shprehet n lokuset e ndryshme t sistemit HLA (A,B,C, DR, DQ, DR etj).

Karakteristika kryesore e HLA sht polimorfizmi alelik (neindivid t ndryshm, alele t ndryshme t te njjtit lokus).

HLA-B dhe A jan shum polimorfike po kshtu dhe peptidet e

klass II : DR beta, DQ beta dhe DQ alfa , me pak DP beta ndrsaDR alfa dhe beta-2-mikroglobulina jan molekula invariante.

Ndryshimet e aminoacideve prgjegjs pr kt polimorfizemndodhin n domenet alfa1 dhe alfa2 t klass I si dhe n ato alfa1dhe beta1 t klass II.

Gjenet e sistemit HLA kan ekspresion kodominant dhesegregojn n mnyr mendeliane (si grupet e gjakut p.sh.).

Trsia e geneve KMPI q ndodhen n nj nga kromozomet ciftformjne haplotipin.

Pra cdo individ ka 2 haplotipe (teresia e tyre quhet genotipi HLA)dhe fmija trashegon nj haplotip nga cdo prind.

7/31/2019 9Kap.KMPI

22/36

Figure 5-13

7/31/2019 9Kap.KMPI

23/36

Figure 5-15

7/31/2019 9Kap.KMPI

24/36

Figure 5-16

7/31/2019 9Kap.KMPI

25/36

Figure 5-14

7/31/2019 9Kap.KMPI

26/36

Funksionet e molekulave t KMPI Kl I.

. Ato funksionojn si shnues qelizor q i mundsojn qelizat einfektuara t organizmit t njihen nga limfocitet T helper dhe

citotoksik. Polimorfizmi i pasur alelik i HLA paraqet nj prgjigje t species pr t

amplifikuar mbrojtjen ndaj mikroorganizmave t ndryshm. Funksioni kryesor i molekulave t Kl I sht restriksioni alotipik i

veprimit t limfociteve T citotoksik.

Ky funksion ka t bj me faktin q limfocitet T citotoksik t nj

organizmi mund t realizojn vrasjen e nj qeliz q bart nj antigen thuaj vetm nqs ky antigen sht i shoqruar me molekulat e KMPI tklass I t alotipit t ktij organizmi.

Pra limfocitet T citotoksik t nj organizmi e kryejn funksionin e tyrecitolitik ndaj qelizave t infektuara me nj virus vetm nqs kto qelizabartin t njjtin alotip t KMPI t atij organizmi ku jan prodhuar dhe

edukuar kto limfocite. Pra kta qeliza T citotoksik s'do t jen n gjndje t kryejn efektin

citotoksik mbi qelizat e nj organizmi tjetr (qe bart alotipe t tjera tKMPI) t infektuara me t njjtin virus.

7/31/2019 9Kap.KMPI

27/36

Antigent Endogjene Fenomeni i restriksionit alotipik realizohet me an t

aftsise se molekulave t klass I t KMPI pr t'u lidhurme antigen endogjene.

Me antigen endogjene quajme antigent virale,autoantigent ose antigent tumorale, q kankarakteristik t prbashkt faktin q ata prdorinaparatin biologjik t vet qelizs pr t'u sintetizuar.

Antigent endogjene sintetizohen n citoplazmn e

qelizs dhe aty ata lidhen me molekulat KMPI t Kl I. Antigent endogjene paraqiten n formn e

polipeptideve prej 9-20 aminoacideve dhe kuypolipeptid vendoset pikrisht n hapsirn qformohet midis domenit alfa1 dhe alfa2.

Me pas molekulat e Kl I bashk me polipeptidin e huajdo t shprehen n siprfaqen e qelizs dhe ktundodh njohja e ktij asociacioni nga limfociti Tcititoksik.

Receptori TCR i ktij limfociti njeh kryesisht

polipeptidin e huaj+domenet alfa1 dhe alfa2 t KMPI tKL I t vet organizmit.

7/31/2019 9Kap.KMPI

28/36


2005 Elsevier

7/31/2019 9Kap.KMPI

29/36

Figure 5-17

Funksionet e Klass II t KMPI

7/31/2019 9Kap.KMPI

30/36

Funksionet e Klass II t KMPI

Funksioni kryesor imunologjik i ktyre molekulave

sht paraqitja e Antigenve ekzogjene limfociteveT helper, t cilt njohin antigenin + KMPI t klass II.

Kjo paraqitje bhet nga qelizat antigen-paraqitse silimfocitet B, makrofagt apo qelizat dendritike.

Megjithse fillimisht t zbuluar nprmjettransplanteve, molekulat HLA prdoren pr funksionet rndsishme vitale.

Roli i tyre n prgjigjen imune sht shum irndsishm dhe n kt aspekt polimorfizmi i pasuri KMPI paraqet nj prgjigje t species pr t rriturvariabilitetin e prgjigjes imune ndajshumllojshmerise se mikroorganizmave

7/31/2019 9Kap.KMPI

31/36

Figure 5-18

7/31/2019 9Kap.KMPI

32/36

Figure 5-1

7/31/2019 9Kap.KMPI

33/36

Figure 5-2

7/31/2019 9Kap.KMPI

34/36

Figure 5-6

7/31/2019 9Kap.KMPI

35/36

Figure 5-7

Prdorimi klinik i tipizimit t KMPI t njeriu (HLA)

7/31/2019 9Kap.KMPI

36/36

Prdorimi klinik i tipizimit t KMPI t njeriu (HLA)

1. Prdorimi kryesor sht pa dyshim prcaktimi iprshtatshmerise midis dhuruesit dhe marrsit t transplantit.Kjo bhet me metodat klasike t limfocitotoksicitetit ose ato mebashkkohore t biologjise molekulare.

2. N mjeksine ligjore tipizimi i HLA t fmija dhe prindet shtmetoda me e efektshme pr prjashtimin e atesise dhe ekonfirmon at der n 99%.

3. N gjenetiken e popullatave studimi i aleleve t HLA sht njemetode e ndjeshme pr ndjekjen e przjerjes se popullatave tndryshme dhe studimin e origjins se tyre.

4. Disa alele t HLA jan t lidhura me smundje t ndryshme

kryesisht autoimune: kshtu HLA B-27 haset n 95% t tesmurve me Spondiloartrit ankilozant. Po kshtu HLA-DR3 dhe4 hasen n nj frekuence mjaft t rritur n t smurt me diabetjuvenil insulinovartes. Mendohet se agjent infeksioze (Antigent tyre) paraqiten n mnyr t vecant nga sistemi imunitar iindividve me kto alotipe dhe si pasoj reaksioni imun ndaj

antigenit t huaj bhet i demshem edhe ndaj autoAntigenve pr

Documents

9Kap.KMPI