1

ค ำแนะน ำกำรใชชดกจกรรมกำรเรยนรส ำหรบคร

ชดกจกรรมกำรเรยนรท 5 เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม

สวนประกอบของชดกจกรรมกำรเรยนรท 5 มเอกสำรทครผสอนจะตองเตรยมใหครบ ดงน

ชดกจกรรมกำรเรยนรท 5 เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม

แผนการจดการเรยนร เรอง วธการถายทอดลกษณะทางพนธกรรม จ านวน 1 ชด บตรค าสง จ านวน 36 ชด บตรเนอหา จ านวน 36 ชด

บตรกจกรรม จ านวน 36 ชด

แบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน จ านวน 36 ชด

แนวตอบบตรกจกรรม จ านวน 36 ชด

แบบเฉลยแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน จ านวน 36 ชด

กระดาษค าตอบแบบทดสอบ จ านวน 36 ชด

แบบบนทกผลการเรยนร ชดกจกรรมการเรยนรท 5 เรอง วธการถายทอดลกษณะทางพนธกรรม

จ านวน 1 ชด

2

บทบำทของคร 1. ครควรศกษาเนอหาทจะสอนโดยละเอยดและศกษาชดกจกรรมการเรยนรอยางรอบคอบ 2. ครควรจดชนเรยนตามแผนผงการจดชนเรยน 3. กอนสอนครตองเตรยมชดกจกรรมการเรยนรพรอมทงวสดอปกรณไวบนโตะประจ ากลมใหเรยบรอย โดยผเรยนไดรบคนละ 1 ชด เวนแตสอการสอนทตองใชรวมกนในกลม 4. ถาเปนการสอนครงแรก ครตองชแจงใหนกเรยนรเกยวกบบทบาทของนกเรยนในการใชชดกจกรรมการเรยนร 5. ครควรชแจงหรอรวมกบนกเรยนตกลงวธการวดและประเมนผลรายวชาพรอมทงก าหนดวนเวลา ทจะน างานมาสงครผสอน 6. การสอนแบงเปน 7 ขนตอน คอ 6.1 ขนตรวจสอบความรเดม (Elicitation) 6.2 ขนเราความสนใจ (Engagement) 6.3 ขนส ารวจและคนหา (Exploration) 6.4 ขนอธบายและลงขอสรป (Explanation) 6.5 ขนขยายความร (Elaboration) 6.6 ขนประเมนผล (Evaluation) 6.7 ขนน าความรไปใช (Extension) 7. ขณะทนกเรยนประกอบกจกรรม ครควรเดนดการท างานของนกเรยนอยางใกลชด หากนกเรยน คนใดหรอกลมใดมปญหา ครจะตองใหการชวยเหลอทนท 8. ครแนะน าอปกรณทใชในการทดลองบางชนดทนกเรยนไมคนเคย 9. การสรปบทเรยน ควรเนนกจกรรมรวมของนกเรยนทกกลมหรอตวแทนของกลมรวมกน 10. หลงจากเรยนดวยชดกจกรรมการเรยนรเสรจแลว ใหนกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยนหลงใชชด กจกรรมการเรยนรแตละชด 11. ในกรณทนกเรยนคนใดขาดเรยน ครควรใหเรยนเปนรายบคคลจากชดการเรยนทเตรยมไว โดยครแยกชดการเรยนออกมา 1 ชด ส าหรบนกเรยนคนนน 12. ผเรยนทไมผานการประเมนหลงเรยน จะตองประกอบกจกรรมการประเมนซอมเสรมและ สอบแกตวตามจดประสงคทไมผาน 13. ครเกบกระดาษค าตอบ แบบบนทกผลการท ากจกรรมของนกเรยนไวในแฟมของนกเรยนแตละคน เพอดการเปลยนแปลงพฤตกรรมและความกาวหนาของนกเรยน

3

แผนผงกำรจดชนเรยน

ใหจดตำมแผนผงทก ำหนดไวดงน

- เอกสารเสรมความร เปนสวนทจดไวส าหรบนกเรยนทท ากจกรรมเสรจกอนผอน ไดมาศกษาหาความรเพมเตม หรอนกเรยนทมความสนใจในเรองนนเปนพเศษ ไดมาศกษา กจกรรมการทดลองเสรมในบทเรยนในเวลาวาง - โตะอปกรณมไวส าหรบตง “สงทครตองเตรยม” ซงไมไดจดไวในชดกจกรรมการเรยนร แบงออกเปนกลมโดยจดไวในตะกรา

กระด

านด า

โตะอ

ปกรณ

/โตะส

ำธต

กลมท 3

กลมท 1

กลมท 2

กลมท 6

กลมท 5

กลมท 4

เอกสำรเสรมควำมร

อำงน ำ ตเกบอปกรณ

4

ค ำแนะน ำในกำรใชชดกจกรรมกำรเรยนรส ำหรบนกเรยน

ชดกจกรรมกำรเรยนรท 5 เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม

วตถประสงค

1. เพอใชเปนสอการเรยนการสอนวชาชววทยาพนฐาน รหสวชา ว31103 เรอง ลกษณะทาง พนธกรรม 2. เพอพฒนากระบวนการเรยนการสอน และผลสมฤทธทางการเรยนวชาชววทยาพนฐาน

รหสวชา ว31103 เรอง ลกษณะทางพนธกรรม ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 3. เพอขจดปญหาการไมมสอประกอบการเรยนการสอนวชาชววทยาพนฐาน รหสวชา ว31103 เรอง ลกษณะทางพนธกรรม 4. เพอสงเสรมใหนกเรยนไดศกษาคนควาดวยตนเอง และมเปาหมายในการคนควาทชดเจน

ค ำชแจง

1. ใหนกเรยนทกคนศกษาจดประสงคการเรยนรและเนอหาอยางละเอยด 2. การเรยนดวยชดกจกรรมการเรยนรจะตองปฏบตตามขนตอนทก าหนดใหอยางเครงครด

และมความซอสตยตอตนเอง 3. กอนเรมเรยนโดยใชชดกจกรรมการเรยนรใหนกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน

4. ถานกเรยนคนใดสงสยหรอมปญหาทไมเขาใจ สามารถขอค าแนะน าจากครผสอน ไดตลอดเวลา 5. เมอนกเรยนศกษาหรอท ากจกรรม จากชดกจกรรมการเรยนร ชดท 5 เรอง วธการถายทอด ลกษณะทางพนธกรรม จบแลวใหนกเรยนแตละคนท าแบบทดสอบหลงเรยน 6. เวลาทใชในการศกษาชดกจกรรมการเรยนร ชดท 5 เรอง วธการถายทอดลกษณะทาง พนธกรรม จ านวน 2 ชวโมง

5

บทบำทของนกเรยน

1. นกเรยนแตละกลมอานคมอการใชชดกจกรรมการเรยนรและปฏบตกจกรรมตามล าดบขน อยางระมดระวง 2. ใหนกเรยนแตละกลมศกษาหนวยการเรยนร จดประสงคการเรยนร บตรค าสง บตรเนอหา ในชดกจกรรมการเรยนรทงหมดอยางละเอยด 3. นกเรยนท ากจกรรมตามบตรกจกรรมเปนกลม 4. นกเรยนควรมการบรหารการท างานกลมเปนอยางด หากมปญหาใดๆ ควรปรกษาครผสอนทกครง และควรแบงบทบาทหนาทกนชดเจน 5. ทกครงเมอเสรจสนกจกรรมการเรยนรในชดกจกรรมการเรยนร นกเรยนจะตองน าเสนอผลการศกษา หรอผลการทดลองเปนเลมรายงานเพอแสดงผลงานของกลมตนเอง 6. ทกกจกรรมการเรยนรมเวลาจ ากด นกเรยนควรปฏบตงานใหทนเวลา ไมควรปลอยทงสะสมงาน ใหคางเนองจากผลงานของแตละกจกรรมการเรยน จะเปนองคความรส าหรบกจกรรมการเรยน ในล าดบถดไป 7. ในการท ากจกรรมการเรยน ใหนกเรยนเปนผสรางองคความรหรอชวยกนศกษาคนควาหาความร และตอบค าถามดวยความตงใจ 8. เมอเรยนจบแตละกจกรรมการเรยน ควรเกบอปกรณการเรยนเขาทเดมใหเรยบรอยทกครง 9. หลงจากนกเรยนไดศกษาชดกจกรรมการเรยนรจบแลว ขนตอนสดทายของการเรยนโดยชดกจกรรม การเรยนร ใหนกเรยนท าแบบทดสอบยอยหลงจากการปฏบตกจกรรม 10. นกเรยนควรมความสามคค รวมมอรวมใจในการสรางสรรคผลงานการเรยนขณะด าเนนกจกรรม การเรยนทกครง

6

แผนผง ขนตอนกำรใชชดกจกรรมกำรเรยนร

7

หนวยกำรเรยนร เรอง พนธกรรม

เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม ชนมธยมศกษำปท 4 รำยวชำ ชววทยำพนฐำน รหสวชำ ว31103 เวลำ 2 ชวโมง

1. สำระส ำคญ การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมสามารถถายทอดผานทางโครโมโซมรางกาย และถายทอดผานทางโครโมโซมเพศ

2. มำตรฐำนกำรเรยนร/ตวชวด 2.1 มำตรฐำนกำรเรยนร ว 1.2 เขาใจกระบวนการและความส าคญของการถายทอดลกษณะทางพนธกรรม ววฒนาการของสงมชวต ความหลากหลายทางชวภาพ การใชเทคโนโลยชวภาพทมผลกระทบตอมนษย

และสงแวดลอม มกระบวนการสบเสาะหาความรและจตวทยาศาสตร สอสารสงทเรยนรและน าความร ไปใชประโยชน

ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานน ๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

2.2 ตวชวด ว 1.2 ม.4-6/1 อธบายกระบวนการถายทอดสารพนธกรรม การแปรผนทางพนธกรรม มวเทชน และการเกดความหลากหลายทางชวภาพ ว 8.1 ม.4-6/2 สรางสมมตฐานทมทฤษฎรองรบ หรอคาดการณสงทจะพบ หรอสรางแบบจ าลอง หรอสรางรปแบบ เพอน าไปสการส ารวจตรวจสอบ ว 8.1 ม.4-6/7 วเคราะหขอมล แปลความหมายขอมล และประเมนความสอดคลองของขอสรป หรอสาระส าคญ เพอตรวจสอบกบสมมตฐานทตงไว ว 8.1 ม.4-6/10 น าผลของการส ารวจตรวจสอบทได ทงวธการและองคความรทไดไปสรางค าถามใหม น าไปใชแกปญหาในสถานการณใหม และในชวตจรง

8

จดประสงคกำรเรยนร 3.1 ควำมร 1) อธบายวธการถายทอดลกษณะทางพนธกรรมได 2) บอกสาเหตของการกลายหรอการผาเหลาของสงมชวตได 3) บอกผลกระทบตอการด ารงชวตของมนษยและสงมชวตทเกดจากการกลายได 3.2 ทกษะกระบวนกำร 1) ศกษาคนควา และอภปรายการกลายหรอการผาเหลาของสงมชวตได 2) สรปประเดนส าคญของการกลายหรอการผาเหลาของสงมชวตได 3.3 สมรรถนะส ำคญของผเรยน 1) ความสามารถในการคด (1) ทกษะการสงเกต (2) ทกษะการส ารวจคนหา (3) ทกษะการสรปลงความเหน 2) ความสามารถในการใชทกษะชวต 3.4 คณลกษณะอนพงประสงค 1) มวนย 2) ใฝเรยนร 3) มงมนในการท างาน 3.5 ควำมพงพอใจของนกเรยนทมตอกำรจดกำรเรยนร

9

บตรค ำสง ชดท 5

เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม

ค ำสง ใหนกเรยนอานบตรค าสง แลวปฏบตตามขนตอนดงตอไปน

1. ประธานกลมแจกบตรค าสง บตรเนอหา บตรกจกรรม และใบค าถามใหกบสมาชก ในกลมทกคน 2. สมาชกทกคนรวมกนศกษาบตรค าสง บตรเนอหา และบตรกจกรรม 3. สมาชกทกคนแลกเปลยนเรยนรโดยการปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมาย 4. สมาชกทกคนรวมกนประเมนผลการปฏบตกจกรรมโดยการตรวจค าตอบจากบตรแนวค าตอบ กจกรรมและใหคะแนนขอทถกตองขอละ 1 คะแนน 5. ประธานใหทกคนอานใบค าถาม แลวใหสมาชกทกคนตอบค าถามลงในกระดาษค าตอบ 6. สมาชกทกคนตรวจค าตอบจากบตรแนวค าตอบค าถาม มอบกระดาษค าตอบใหกบเลขานการ เพอบนทกผลการปฏบตกจกรรม 7. เมอปฏบตกจกรรมเรยบรอยแลว ใหทกคนเกบบตรค าสง บตรเนอหา บตรกจกรรม และบตรแนวค าตอบเขาซองและเกบสอการเรยนการสอนทกอยางใหเรยบรอย 8. นกเรยนควรมความซอสตยตอตนเอง โดยปฏบตกจกรรมตามล าดบขนตอนของการเรยนร ทก าหนดและไมอานบตรแนวค าตอบกอนปฏบตกจกรรม

10

แบบทดสอบกอนเรยน ชดท 5

วชำ ชววทยำพนฐำน ชนมธยมศกษำปท 4 เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม จ ำนวน 10 ขอ

ค ำชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองเพยงค าตอบเดยวแลวท าเครองหมายกากบาท (X) ลงในกระดาษค าตอบ 1. การกลายในเซลลรางกายสวนใหญจะไมขยายไปสเซลลอน เพราะเหตใด ก. ยนของรางกายเปนยนดอย ข. เซลลรางกายหยดการเจรญเตบโต ค. เซลลรางกายพนระยะการแบงเซลลไปแลว ง. ยนของรางกายไมม DNA อย 2. การแบงเซลลแบบไมโอซสในเพศชายท าใหไดเซลลทมจ านวนโครโมโซมเทาใด และมจ านวนกเซลล ก. เซลลทมจ านวนโครโมโซม 2n เซลลเดยว

ข. เซลลทมจ านวนโครโมโซม 2n 4 เซลล ค. เซลลทมจ านวนโครโมโซม n เซลลเดยว ง. เซลลทมจ านวนโครโมโซม n 4 เซลล

3. อตราสวนของจ านวนโครโมโซมในนวเคลยสทเกดจากการแบงเซลลแบบไมโทซสกบจ านวนโครโมโซม ในนวเคลยสทเกดจากการแบงเซลลแบบไมโอซสเปนเทาใด

ก. 1 : 1 ข. 2 : 1 ค. 3 : 1 ง. 4 : 1

4. จ านวนโครโมโซมในขอใดตอไปน นาจะเกดการ “กลายพนธ” ก. 2n = 46 ข. 44 + XX ค. 44 + XY ง. 2n = 47

11

5. ยนควบคมการมนวมอนวเทาเกนเปนยนทควบคมลกษณะเดน ยนควบคมการมนวมอนวเทาสบนว เปนยนทควบคมลกษณะดอย ถาทงพอและแม มลกษณะนวปกต แตมยนทควบคมการมนวมอนวเทา เกน มลก 4 คน มลกกคนทนาจะมนวมอนวเทาเกน

ก. 0 คน ข. 2 คน ค. 3 คน ง. 4 คน

6. ขอใดถกตอง 1. ในเซลลสบพนธพบแตโครโมโซมเพศเทานน 2. เซลลสบพนธเกดจากเซลลทมการแบงนวเคลยสแบบไมโอซส 3. ลกชายทกคนจะมโอกาสไดรบโครโมโซม X จากแม 4. เซลลสบพนธของพอและแมมโอกาสเทาๆ กน ทจะใหลกชายหรอลกสาว

ก. 1 และ 2 ข. 2 และ 3 ค. 3 และ 4 ง. 1 และ 4

7. ขอใดไมใชคณสมบตของโครโมโซมเพศของคน ก. ไมสามารถพบโครโมโซม Y ในเพศหญง ข. ในเพศชายมโครโมโซม X เชนเดยวกบเพศหญง ค. ในโครโมโซม X มยนควบคมบางลกษณะอย และสามารถถายทอดไปยงลกได ง. ในเพศชายพบโครโมโซม Y เฉพาะในอณฑะและเซลลสบพนธ

8. ชายผวเผอกแตงงานกบหญงผวปกตทไมเคยมประวตญาตพนองคนใดมผวเผอก ลกของหญงชายคน จะเปนพาหะของผวเผอกรอยละเทาไร (ถาลกษณะผวเผอกเปนลกษณะดอย ผวปกตเปนลกษณะเดน) ก. รอยละ 0 ข. รอยละ 50 ค. รอยละ 75 ง. รอยละ 100

12

9. การแบงเซลลแบบไมโอซส มความส าคญตอสงมชวตอยางไร ก. ท าใหสงมชวตมการเจรญเตบโต ข. ท าใหมเซลลใหมทดแทนเซลลทช ารด ค. ท าใหเกดการรวมกนของเซลลสบพนธทงสองเพศ ง. ท าใหสงมชวตนนมโครโมโซมคงทในทกรน 10. การศกษาทางวทยาศาสตรเกยวกบพนธกรรมของมนษยมขอจ ากดเพราะเหตใด ก. มนษยมวงชวตยาวนานและมลกนอย ข. หลกทางพนธกรรมไมสามารถน ามาใชกบมนษยได ค. การใหค าปรกษาเกยวกบพนธกรรมยงไมไดน ามาใชกบมนษย ง. ปจจยทางสงแวดลอมจ ากดการผาเหลาในมนษย

13

บตรทบทวนควำมร

เรอง จ ำนวนโครโมโซมในรำงกำยของคนเรำ

วชำ ชววทยำพนฐำน รหสวชำ ว31103 เรอง ควำมผดปกตขณะสรำงเซลลสบพนธ ชอ-สกล................................................... ชนมธยมศกษำปท...................เลขท...............

ค ำชแจง ใหนกเรยนศกษาภาพทก าหนดใหตอไปน แลวตอบค าถาม

ภาพท 5.1 โครโมโซมของมนษย (ทมาของภาพ : https://sites.google.com/site/ laksna-thi-thaythxd-thang-phanthukrrm)

ค ำถำม 1. จากภาพโครโมโซมมนษย ภาพใดเปนโครโมโซมของเพศชาย และเพศหญงตามล าดบ ............................................................................................................................. ........................................ 2. โครโมโซมของทงเพศชาย และเพศหญง เปนโครโมโซมทพบในเซลลสบพนธ หรอเซลลรางกาย ............................................................................................................................. ....................................... 3. โครโมโซมทง 23 ค แบงออกไดเปนกประเภท อะไรบาง ................................................................................................................................................................ .... ............................................................................................................................. .......................................

ขนท 1 ตรวจสอบควำมรเดม

ก. ก.

ข.

14

บตรค ำถำมท 5.1 เรอง ควำมผดปกตขณะสรำงเซลลสบพนธ

วชำ ชววทยำพนฐำน รหสวชำ ว31103 เรอง ควำมผดปกตขณะสรำงเซลลสบพนธ ชอ-สกล................................................... ชนมธยมศกษำปท...................เลขท...............

ค ำชแจง ใหนกเรยนศกษาภาพทก าหนดใหตอไปน แลวตอบค าถาม

ก. ข. ภาพท 5.2 ความผดปกตขณะสรางเซลลสบพนธ (ทมาของภาพ : https://sites.google.com/site/ laksna-thi-thaythxd-thang-phanthukrrm)

ค ำถำม 1.Jจากภาพการแบงเซลล ภาพใดทเกดความผดปกต ทเกดขนระหวางการ แบงเซลล และผดปกตอยางไร ........................................................................................................ ............................................................. 2. ภาพ ก. ไดเซลลสบพนธทผดปกตกเซลล และผดปกตอยางไรบาง ............................................................................................................... ...................................................... 3. ภาพ ข. ไดเซลลสบพนธทผดปกตกเซลล และผดปกตอยางไรบาง ...................................................................................................... .............................................................. 4. ถาเซลลสบพนธทไมมโครโมโซมอยภายในนวเคลยส ไปปฏสนธกบไข ทมจ านวนโครโมโซมปกต จะเกดผลอยางไร ......................................................................... ......................................................................................... ......................................................................... .........................................................................................

ขนท 2 เรำควำมสนใจ

ก. ก.

ข.

15

บตรเนอหำ ชดท 5 เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม

วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมทม 2 ลกษณะ ดงน 1. ผำนทำงออโตโซม โครโมโซมในสงมชวตนนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ ออโตโซมและโครโมโซมเพศ ออโตโซมม 22 ค ซงพบวาการถายทอดลกษณะทางพนธกรรมผานทางออโตโซมจะเปนไปตามกฎของเมนเดล เชน ยนทควบคมลกษณะมตงห 2. ผำนทำงโครโมโซมเพศ ลกษณะทางพนธกรรมตางๆ ทกลาวมาขางตน เปนการถายทอดลกษณะทางพนธกรรมผานทาง ออโตโซม แตจะมลกษณะทางพนธกรรมบางอยางทจะถายทอด ผานทางโครโมโซมเพศ การถายทอดลกษณะทางพนธกรรมผานทางโครโมโซมเพศนน จะเกยวเนองกบโครโมโซม X ตวอยางเชน ยนทก าหนด ตาบอดส เมอมยนดอยทก าหนดลกษณะดงกลาวในโครโมโซม X ขณะทโครโมโซม Y ไมมจงท าใหยนดอยแสดงออกมาไดอยางเตมทในเพศชายซงตางจากเพศหญงทมยนเปนค ถามยนดอยเพยงยนเดยว หญงคนนนกจะเปนพาหะของโรคแตไมแสดงอาการของโรค

ภาพท 5.3 ตวอยางการถายทอดยน ตาบอดส ซงอยบนโครโมโซม X (ทมาของภาพ : Photo bank ACT.)

คนโบราณเชอกนวาลกษณะทางพนธกรรมถายทอดตอไปใหลกหลานไดทางสายเลอด แตในปจจบนนกชววทยาพนฐานพบวา ลกษณะทปรากฏในลกเปนผลเนองมาจากมการถายทอดยนจากพอแม โดยผานเซลลสบพนธภายในเซลลมนวเคลยส ภายในนวเคลยสมโครโมโซมยนเปนสวนหนงของโครโมโซม โครโมโซมหนงๆ มยนก าหนดลกษณะตาง ๆ เปนพน ๆ ลกษณะยนเปนสารเคมทเรยกวา DNA มโครงสรางเปนสายยาวพนกนเปนเกลยวค ท าหนาทก าหนดกจกรรมทกอยางภายในเซลล โดยควบคม การสงเคราะหโปรตน เชน เอนไซมชนดตาง ๆ เฮโมโกลบน ฮอรโมนบางชนด เปนตน นกเรยนไดเรยนมาแลววา สงมชวตหลายเซลลเรมตนจากเซลลเดยว คอไขทไดรบการผสมจากอสจ ซงตอมาไดแบงตวเพมจ านวนเซลลมากขน ท าใหมการเจรญเตบโต วธการแบงตวของเซลล จะมขนตอนทแนนอนเปนระเบยบ ซงนกเรยนจะศกษาไดโดยสงเกตการณเปลยนแปลงของโครโมโซมในเซลลปลายรากหอมขณะมการแบงตว

ขนท 3 ส ำรวจและคนหำ

16

โดยทวไปเซลลของสงมชวตจะแบงทงนวเคลยสและไซโตพลาสซม นวเคลยสแบงตวกอนแลวจงแบงไซโตพลาสซม ในเซลลสตวแบงไซโทพลาสซมโดยการคอดกลางแลวแยกออกจากกน แตเซลลพชจะแบงโดยการสรางผนงเซลลมาคน รางกายของสงมชวต ประกอบดวยเซลล 2 ประเภท คอ เซลลรางกาย และเซลลสบพนธ เซลลรางกายทกเซลลเกดจากการแบงนวเคลยสแบบ ไมโทซส สวนเซลลสบพนธ เกดจากการแบงตวของเซลลรางกายกลมหนงซงอยในตอมเพศโดยกระบวนการแบงนวเคลยสแบบ ไมโอซส

การสรางเซลลสบพนธ เปนการแบงนวเคลยสของเซลลในรงไขและอณฑะดวยกระบวนการแบงน ว เคล ยสแบบไมโอซ ส ซ งแบ งได เป น 2 ระยะ ระยะแรกเปนการแบงเซลลออกเปนเซลลใหม 2 เซลล นวเคลยสของเซลลใหมจะมจ านวนโครโมโซมเพยงครงหน งของจ านวนโครโมโซมของเซลล เดม โดยโครโมโซมทคกนจะแยกออกจากกนและไปอย ใน เซลลใหม

ภาพท 5.4 การแบงนวเคลยสของเซลลสบพนธแบบไมโอซส (ทมาของภาพ : Photo bank ACT.)

ระยะท 2 นวเคลยสของเซลลใหมแตละเซลลจะแบงตวตอไปเหมอนกบการแบงแบบไมโทซส ท าใหไดเซลลใหมรวมทงหมด 4 เซลล แตละเซลลมจ านวนโครโมโซมเพยงครงหนงของจ านวนโครโมโซมทอยในนวเคลยสของเซลลเรมตน เซลลทไดใหมเหลานเรยกวา เซลลสบพนธ

กำรกลำย กำรกลำย (mutation) หรอการผาเหลา เปนปรากฏการณทมการเปลยนแปลงโครงสรางของยน ท าใหมสมบตเปลยนแปลงไปจากเดมสามารถเกดขนเองตามธรรมชาต ซงแบงออกเปนสองลกษณะ ไดแก 1. กำรกลำยทเซลลรำงกำย จะเกดกบยนในเซลลตาง ๆ ของรางกาย การเปลยนแปลง ในลกษณะนจะไมถายทอดไปสลกหลาน เชน การเกดมะเรง เนองอก เปนตน 2. กำรกลำยทเซลลสบพนธ เกดกบยนในเซลลสบพนธซงสามารถถายทอดลกษณะ ความผดปกตดงกลาวไปสลกหลานได

ภาพท 5.5 สงกอการกลาย เชน รงส บหร อาจท าใหรางกายเกดความผดปกตได (ทมาของภาพ : Photo bank ACT.)

17

การกลายนอกจากจะเกดขนเองตามธรรมชาตแลว มนษยกเปนตนเหตท าใหเกดการกลายของสงมชวตตาง ๆ รวมทงตวมนษยเองดวย ไมวาจะโดยเจตนาหรอไมกตาม เชน การใชสารเคมปราบศตรพช ท าใหเกดการกลายของแมลง พชบางชนด นกกนแมลง เปนตน การกลายลวนมผลกระทบตอ การด ารงชวตของมนษยและสงมชวตอนๆ เชน กรณทมผลรนแรง อาจท าใหไมมบตร ตงครรภแลวแทง คลอดกอนครบก าหนด มอวยวะไมครบ หรอมอาการผดปกตมาแตก าเนด แตในบางกรณกอาจท าใหมความผดปกตเลกนอย ซงทางการแพทยสามารถชวยแกไขได เชน ปากแหวงเพดานโหว มนวเกน เปนตน

ภาพท 5.6 อาการปากแหวงเพดานโหว (ทมาของภาพ : Photo bank ACT.)

อยางไรกตาม มใชวาการกลาย จะมผลเสยไปทงหมด บางกรณกมผลด ตอมนษยดวยเชนกน ตวอยางเชน ผปวยทเปนโรคโลหตจาง (sicklecell anaemia) เซลลเมดเลอดแดงจะถกท าลายหรอสลายไดงาย จะมความตานทานตอโรคมาลาเรยสงมาก เพราะเชอมาลาเรยจะไมสามารถเขาไปอยในเซลลเมดเลอดแดงของผปวย

ภาพท 5.7 สภาพทมนวเกน (ทมาของภาพ : Photo bank ACT.)

18

ตำบอดส

ภาพท 5.8 อปกรณทใชทดสอบตาบอดส ภาพท 5.9 แสดงเรตนาและเซลลรบแสงส (ทมาของภาพ : Photo bank ACT.) (ทมาของภาพ : Photo bank ACT.)

ตาบอดส หรอทเรยกวา color blindness เปนอาการทตาของผปวยแปรผลแปรภาพสผดไปจากผอนทเปนตาปกต ตาเปนอวยวะจ าเปนตอการด าเนนชวตอยางปกตสขในสงคม หากเกดความผดปกตไมวาจะเปนเรองใดทมผลกระทบตอการมองเหน บคคลนน ๆ ยอมไดรบผลกระทบ ไมทางใดกทางหนง ภาวะตาบอดสเปนปญหาทสงผลกระทบตอการใชชวตในสงคมมากพอสมควร ปกตแลวตาคนเราจะมเซลลรบแสงอย 2 กลม กลมแรกเปนเซลลรบแสงทรบรถงความมด หรอสวาง ไมสามารถแยกสออกไดและจะมความไวตอการกระตนแมในททมแสงเพยงเลกนอย เชน เวลากลางคนเซลลกลมทสองเปนเซลลท าหนาทมองเหนสตาง ๆ โดยจะแยกไดเปนเซลล อก 3 ชนด ตามระดบคลนแสงหรอสทกระตน คอ เซลลรบแสงสแดง เซลลรบแสงสน าเงน และเซลลรบแสงสเขยว ส าหรบแสงสอนจะกระตนเซลลดงกลาวมากกวาหนงชนดแลวใหสมองเราแปลภาพออกมาเปนสทตองการ เชน สมวงเกดจากแสงทกระตนทงเซลลรบแสงสแดงและเซลลรบแสงส น าเงน ในระดบทพอๆ กนซงเซลลกลมทสองนจะท างานไดดตองมแสงสวางเพยงพอ ดงนนในทสลวๆ เราจงไมสามารถแยกสของวตถได แตยงพอบอกรปรางไดเนองจากมการท างานในเซลลของ กลมแรกอย เมอเพมแสงสวางขนเราจงมองเหนสตาง ๆ ขนมา

19

ประเภทของตำบอดส โรคตาบอดสพบไดประมาณ 8% ของประชากร แบงเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ กลมท เปนต งแตก ำเนด (congenital color vision defects) กลมท มความผดปกต มาตงแตก าเนดตาทง 2 ขางจะมอาการมองเหนสผดปกตเหมอนกนคงทไมเปลยนแปลง ผทสามารถเหนสไดปกตจะตองมเซลลรบแสงสทจอประสาทตาครบทง 3 ส คอ แดง เขยว และน าเงนและมปรมาณเมดสในเซลลทปกตรวมทงระบบประสาทตาและการแปลผลทเปนปกตดวย สวนความผดปกตของเมดสและเซลลรบแสงสน าเงนนน ถกควบคมดวยยนบนโครโมโซม 7 จงมการถายทอดแบบ autosomal dominant ซงจะพบผปวยกลมนไดนอย กลมทเปนภำยหลง (acquired color vision defects) มกเกดจากโรคทางจอประสาทตาหรอโรคของเสนประสาทตาอกเสบ มกจะเสยสแดงมากกวาสอน และอาจเสยเพยงเลกนอย คอดส ทควรจะเปนนนดมดกวาปกตหรออาจจะแยกสนนไมไดเลยกได ซงมกพบกลมแรก คอกลมทเปนตงแตก าเนดบอยกวากลมทเปนภายหลงเมอพจารณาในกลม ทเปนตงแตเกด กลมยอยทพบไดบอยทสด คอ กลมทบอดสเขยว -แดง ซงพบไดประมาณ 5-8% ในผชายและพบเพยง 0.5% ในผหญง (ผชายพบไดบอยกวา) สวนในกลมทเปนภายหลง มกพบเปนการบอดสน าเงน - เหลอง และพบไดพอๆ กนทงชายและหญงซงจ านวนคนทเปนในกลมนนอยกวากลมทเปนแตก าเนดมาก

ภาพท 5.10 แสดงเซลลรบแสงสของดวงตามนษย (ทมาของภาพ : Photo bank ACT.)

20

สำเหตกำรเกดตำบอดส

ตาบอดส (Color blindness) เกดขนจากเซลลประสาทชนดหนงในมานตาซงมความไว ตอสตาง ๆ มความบกพรองหรอพการท าใหดวงตาไมสามารถทจะมองเหนสบางสได ตาบอดสม หลายชนด ชนดททกคนรจกโดยทวไปไดแก ตาบอดสทมองสเขยวกบสแดงไมเหน (Red–Green blindness) ซงจะท าใหไมสามารถแยกสแดงกบสเขยวจากสอน ๆ ได ดงนนคนตาบอดสชนดนจะมองเหนสงตาง ๆ ในโลกเปนสน าเงน สเหลอง สขาว สด า สเทา และสวนผสมของสเหลานนทงหมด

ภาพท 5.11 แสดงการถายทอดทางพนธกรรมโดยโครโมโซม

(ทมาของภาพ : Photo bank ACT.)

การพบโรคนในผชายมากกวาผหญงและมกเปนกบแบบ แดง-เขยวแทบทงหมด เนองจากวายนทควบคมการสรางรงควตถรบสชนดสแดงและสเขยวนน (red-pigment gene, green-pigment gene) อยบนโครโมโซม X เมอยนนขาดตกบกพรองไปในคนใดคนหนงกจะท าใหคนนนสามารถรบร สเหลานนไดลดลงกวาคนปกต แนนอนวาผหญงมโอกาสเปนนอยกวาเนองจากในผหญงมโครโมโซม X ถงสองตว ถาเพยงแต X ตวใดตวหนงมยนเหลานอย กสามารถรบรสไดแลว ในขณะทผชายมโครโมโซม X เพยงตวเดยว อกตวเปน Y ซงไมไดมแพคเกจบรรจยนนแถมมาดวยกจะแสดงอาการไดเมอ X ตวเดยวเทาทมอยนนบกพรองไป

อำกำร ตาบอดสมหลายชนด ชนดทพบบอยทสด เรยกวา red/green color blindness โดยจะแยกสแดงและสเขยวคอนขางล าบากโดยเฉพาะเวลาทแสงไมสวางนกสวนนอยลงมาของคนทม ตาบอดสคอพวกทไมสามารถแยกสน าเงนกบสเหลอง จะมบางเหมอนกนทเปนโรคตาบอดสทกสเลยแตเปนสวนนอยมาก คนทบอดสแดง-เขยวมกจะบอดสน าเงน-เหลองดวย ทงนไมวาจะเปนตาบอดส ชนดใดลวนจะมสายตาหรอการมองเหน (vision) ทเปนปกต เพยงแตความสามารถในการแยกส ไมปกตเทานนเอง

21

ภาพท 5.12-2 แผนทดสอบตาบอดส (ทมาของภาพ : http://biology.ipst.ac.th)

กลมทมความผดปกตทเกดขนมาภายหลง มกเกดจากการถกท าลายของจอประสาทตาเสนประสาทตาหรอสวนรบรในสมองจากสาเหตตาง ๆ เชน การอกเสบ ภาวะขาดเลอด อบตเหตเนองอก การเสอมลงของจอประสาทตา หรอผลขางเคยงจากยาหรอสารเคม ผปวยมกจะมอาการเรยกชอสหรอเหนสผดไปจากเดม โดยมากพบความผดปกตของ การมองสน าเงนเหลองมากกวาแดงเขยว ความผดปกตของตาทง 2 ขางไมเทากน อาจเปนตาเดยวหรอทง 2 ตา มการเปลยนแปลงมากขนหรอลดลงไดรวมทงมความผดปกตของสายตาดานอน ๆ เชน การมองเหนและลานสายตาลดลงไดขนอยกบสาเหตและความรนแรงของโรค

กำรรกษำเมอตำบอดส ในรายทเปนไมรนแรงผปวยจะไมมอาการแตอยางใด สวนในรายทเปนรนแรงผปกครองอาจจะสงเกตพบตอนเปนเดกอยางไรกตามปจจบนยงไมมการรกษาเฉพาะถาเปนแลวจะเปนตลอดชวตโดยเฉพาะแบบทเปนมาตงแตก าเนดยงไมพบวธรกษาทไดผล ภาพท 5.12-1 แผนทดสอบตาบอดส (ทมาของภาพ : http://biology.ipst.ac.th) สวนประเภททเกดจากโรคตาง ๆ ทมผลตอจอประสาทและเสนประสาทตาเมอเกดอาการ

มองเหนสผดปกตไป ใหรบมารบการตรวจรกษาอาจปองกนไมใหเกดความผดปกตถาวรได ค ำแนะน ำบำงประกำรเมอตำบอดส ในผปวยทมภาวะตาบอดสแตก าเนดควรปรกษาแพทยเพอรบ ค าแนะน าถงโอกาสการถายทอดทางพนธกรรม และโอกาสหลกเลยง ทจะท าใหเกดภาวะตาบอดสในหมญาต ผทมภาวะตาบอดสภายหลง

ควรรบการตรวจวนจฉยถงสาเหตเพอแพทยจะไดวางแผนการรกษาทเหมาะสมตอไป การทคนใดคนหนงเกดตาบอดสขน คนๆนกยงสามารถด ารงชวตไดอยางปกตเหมอนคนปกตทว ๆ ไปไดเพยงแตการแปรผลผดไปจากความจรงเทานน ถาตาบอดสไมมากนกสามารถแกไขไดดวย การใชแวนตาทงนควรปรกษาจกษแพทยเพอตรวจเชคสายตาและใหค าแนะน าในการปรบตว ตลอดจนแนวทางในการรกษาตอไป บางครงคนตาบอดสอาจถกกดกนจากสถาบนหรออาชพบางประเภทซงจรง ๆ แลวคนท ตาบอดสเพยงแตเหนสผดไปจากสทเปนจรงไมใชมองไมเหนสเลย

22

คนทตาบอดสสวนใหญเรยกสทใชบอกความแตกตางของไฟจราจรไดและกท างานสวนใหญไดเหมอนคนปกต เวนเสยแตจะมส ในบางแถบสทท าใหเขาสบสน ในแบบทดสอบอาจจะมการออกแบบส ในชวงของแถบสทท าใหคนตาบอดสดสบสนซงโดยปกตในชวตประจ าวน คนตาบอดสจะพบสดงกลาวนอยมากซงจะพบวาคนตาบอดส ภาพท 5.12-3 แผนทดสอบตาบอดส มความสามารถในการแยกสเฉดเดยวกนทมความ (ทมาของภาพ : http://biology.ipst.ac.th) แตกตางกนเพยงเลกนอย ไดดกวาคนปกต เชน คนตาบอดสเขยวจะแยกสทคลายกน เชน เขยวออนเขยวอมเหลอง อาชพทคนตาบอดสไมควรท า ไดแก นกเคมทตองท างานกบส จตรกรอาชพทตองมการใชสเปนตวแสดงถง สงตาง ๆ เชน ในอปกรณอเลกทรอนกส หองนกบน เปนตน

ตำบอดสกบชวตประจ ำวน ปจจบนผทเปนโรคตาบอดสอนโลมใหขบรถได แตตอง ผานการทดสอบความสามารถในการบอกสของสญญาณไฟจราจรไดถกตอง เพราะผเปนโรคตาบอดสจะทราบวา ตนเองบอดสอะไรหรอตองสามารถแยกไดวาต าแหนงใด เปนสญญาณไฟสแดง สเหลองหรอสเขยว หากแยกสเหลานไดถกตองกสามารถปฏบตตามกฎจราจรไดหากผปวยเปนมากโดย บอดสเหลานทงหมดและไมสามารถแยกสไดจะไมไดรบอนญาตใหขบรถเพราะจะท าใหเกดอนตรายได ภาพท 5.13-1 สญญาณไฟทคนตาปกตมองเหน (ทมาของภาพ : http://www.piyadanetwork.com) ปจจบนนยงมความเขาใจผดในเรองตาบอดสท าใหคน ตาบอดส ถกหามไมใหขบรถหรอท างานในบางหนวยงานหรอเรยน หนงสอ ซงในความเปนจรงแลวคนทตาบอดสเพยงแตเหนสผดไปจาก สทเปนจรงไมใชมองไมเหนสเลยเราพบวาคนทตาบอดสสวนใหญเรยก สถก บอกความแตกตางของไฟจราจรไดและกท างานสวนใหญได เหมอนคนปกตเวนเสยแตจะมสในบางแถบสทท าใหเขาสบสนใน ภาพท 5.13-2 สญญาณไฟทคนตาบอดสมองเหน แบบทดสอบ จะมการออกแบบสในชวงของแถบสทท าใหคน(ทมาของภาพ : http://www.piyadanetwork.com) ตาบอดสดสบสนซงโดยโดยปกตในชวตประจ าวน คนตาบอดสจะพบสดงกลาวนอยมากในหลายประเทศ เชน ญปน หรอสหรฐอเมรกา กเคยมปญหา ในลกษณะดงกลาว ซงหลงจากมการรณรงคโดยจกษแพทยกลมหนงมหาวทยาลยตาง ๆ จงยอมรบเดกเหลาน เขาเรยนได

23

ภาพท 5.14 โครงสรางของนยนตาของคน (ทมาของภาพ : http://www.sc.mahidol.ac.th/scpy/Optics/basic_laser5.htm)

อยางไรกตามมอาชพทคนตาบอดสไมควรท า ไดแก อาชพทตองใชความสามารถในการแยกแยะสเปนส าคญ เชน นกเคมทตองท างานกบส จตรกร พนกงานตรวจคณภาพสนคา (QC) ฯลฯ นอกจากน อาชพทไมควรรบคนตาบอดสท างานกคอ อาชพทตองมการใชสเปนตวแสดงถงสงตางๆ เชน ในอปกรณอเลกทรอนกสนกบน นกเดนเรอ เปนตน นอกจากนพบวา ตาบอดสไมใชจะมแตขอเสยเทานนเราพบวาคนตาบอดสสบสนในเรองของส แตมความสามารถในการแยกสเฉดเดยวกนทมความแตกตางกนเพยงเลกนอยได ดกวาคนปกต เชน คนตาบอดสเขยวจะแยกสทคลายกน เชน เขยวออน เขยวอมเหลองไดดในบางประเทศ เชน อสราเอล มการรบคนทตาบอดสเขาประจ าในกองทพบก เพราะคนเหลานจะมองเหนรถถงททาส พรางตวอยในภมประเทศไดดกวาคนธรรมดา

24

บตรกจกรรมท 5.1

เรอง ตำบอดส

ค ำชแจง ใหนกเรยนสบคนขอมลเกยวกบลกษณะอาการ สาเหต และวธการทดสอบตาบอดส จากบตรเนอหาและแหลงขอมลสารสนเทศ แลวตอบค าถามหลงท ากจกรรมท 5.1

25

แบบบนทกผลกำรท ำกจกรรมท 5.1

วชำ ชววทยำพนฐำน รหสวชำ ว31103 เรอง ตำบอดส ชอ-สกล............................................................... ชนมธยมศกษำปท...................เลขท...............

ค ำถำมหลงท ำกจกรรมท 5.1

1. สาเหตของการเกดตาบอดส ค ำตอบ ............................................................................................................................. ........................... ...................................................................................................... ............................................................... ............................................................................................................................. ........................................ ....................................................................................................................................................... .............. 2. ลกษณะอาการ ค ำตอบ ............................................................................................... ......................................................... ............................................................................................................................. ........................................ .......................................................................................... ........................................................................... ............................................................................................................................. ........................................ 3. วธการทดสอบตาบอดส ค ำตอบ ............................................................................................................................. ........................... ............................................................................. ........................................................................................ ............................................................................................................................. ........................................ .............................................................................................................................. ....................................... 4. โทษทเกดจากอาการตาบอดส ค ำตอบ ............................................................................................................................. ........................... ...................................................................................................... ............................................................... ............................................................................................................................. ........................................ 5. วธปองกนไมใหเกดโรคตาบอดส ค ำตอบ ............................................................................................................................. ........................... ........................................................................................ .............................................................................

ขนท 4 อธบำยและลงขอสรป

26

บตรกจกรรมท 5.2 เรอง กำรกลำย

ค ำชแจง ใหนกเรยนดภาพดานลางแลวตอบค าถามลงในแบบบนทกผลการท ากจกรรมท 5.2

ปำกแหวง นวเกน

อวยวะผดปกต เลอดไหลไมหยด

27

แบบบนทกผลกำรท ำกจกรรมท 5.2 วชำ ชววทยำพนฐำน เรอง กำรกลำย ชอ-สกล...............................................................

ชนมธยมศกษำปท...................เลขท...............

ค ำถำมหลงท ำกจกรรมท 5.2 1. จากภาพในบตรกจกรรมท 5.2 เพราะเหตใดมนษยบางคนจงมลกษณะเชนน ค ำตอบ ............................................................................................................................. ........................... ........................................................ ............................................................................................................. ............................................................................................................................. ........................................ 2. ท าไมคนตงครรภจงไมควรสบบหรและดมสรา ค ำตอบ ............................................................................................................................. ........................... ...................................................................................................... ............................................................... ............................................................................................................................. ........................................ 3. การกลายมผลดและผลเสยตอการด ารงชวตของมนษยและสงมชวตอนๆ อยางไร ค ำตอบ ............................................................................................................................. ........................... ...................................................................................................... ............................................................... ............................................................................................................................. ........................................ 4. การกลายทเซลลรางกายจะเกดกบยนในเซลลตาง ๆ ของรางกาย การเปลยนแปลงในลกษณะน ไมถายทอดไปสลกหลาน ไดแกอะไร ค ำตอบ ............................................................................................................................. ........................... ...................................................................................................... ............................................................... ............................................................................................................................. ........................................ 5. สาเหตการกลายนอกจากจะเกดตามธรรมชาตแลวยงมสาเหตมาจากมนษยเอง ไดแกอะไรบาง ค ำตอบ ............................................................................................................................. ........................... .................................................................................................................................................................... . ............................................................................................................................. ........................................

ขนท 5 ขยำยควำมร

28

แบบทดสอบหลงเรยน ชดท 5

วชำ ชววทยำพนฐำน รหสวชำ ว31103 ชนมธยมศกษำปท 4 เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม จ ำนวน 10 ขอ

ค ำชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองเพยงค าตอบเดยวแลวท าเครองหมายกากบาท (X) ลงในกระดาษค าตอบ 1. การแบงเซลลแบบไมโอซสในเพศชายท าใหไดเซลลทมจ านวนโครโมโซมเทาใด และมจ านวนกเซลล

ก. เซลลทมจ านวนโครโมโซม n จ านวน 4 เซลล ข. เซลลทมจ านวนโครโมโซม 2n จ านวน 1 เซลล ค. เซลลทมจ านวนโครโมโซม 2n จ านวน 4 เซลล ง. เซลลทมจ านวนโครโมโซม n จ านวน 1 เซลล

2. การกลายในเซลลรางกาย สวนใหญจะไมขยายไปสเซลลอน เพราะเหตใด ก. ยนของรางกายเปนยนดอย ข. เซลลรางกายหยดการเจรญเตบโต ค. เซลลรางกายพนระยะการแบงเซลลไปแลว ง. ยนของรางกายไมม DNA อย 3. อตราสวนของจ านวนโครโมโซมในนวเคลยสทเกดจากการแบงเซลลแบบไมโทซสกบจ านวนโครโมโซม ในนวเคลยสทเกดจากการแบงเซลลแบบไมโอซสเปนเทาใด

ก. 1:1 ข. 2:1 ค. 3:1 ง. 4:1

4. จ านวนโครโมโซมในขอใดตอไปน นาจะเกดการ “กลายพนธ” ก. 2n = 46 ข. 44 + XX ค. 44 + XY ง. 2n = 47

ขนท 6 ประเมนผล

29

5. ขอใดไมใชคณสมบตของโครโมโซมเพศของคน ก. ไมสามารถพบโครโมโซม Y ในเพศหญง ข. ในเพศชายมโครโมโซม X เชนเดยวกบเพศหญง ค. ในเพศชายพบโครโมโซม Y เฉพาะในอณฑะและเซลลสบพนธ ง. ในโครโมโซม X มยนควบคมบางลกษณะอย และสามารถถายทอดไปยงลกได

6. ชายผวเผอกแตงงานกบหญงผวปกตทไมเคยมประวตญาตพนองคนใดมผวเผอก ลกของหญงชายคน จะเปนพาหะของผวเผอกรอยละเทาไร (ถาลกษณะผวเผอกเปนลกษณะดอย ผวปกตเปนลกษณะเดน) ก. รอยละ 0 ข. รอยละ 50 ค. รอยละ 75 ง. รอยละ 100 7. ยนควบคมการมนวมอนวเทาเกนเปนยนทควบคมลกษณะเดน ยนควบคมการมนวมอนวเทาสบนว เปนยนทควบคมลกษณะดอย ถาทงพอและแม มลกษณะนวปกต แตมยนทควบคมการมนวมอนวเทา เกน มลก 4 คน มลกกคนทนาจะมนวมอนวเทาเกน ก. 0 คน ข. 2 คน ค. 4 คน ง. 3 คน 8. การศกษาทางวทยาศาสตรเกยวกบพนธกรรมของมนษยมขอจ ากดเพราะ ก. มนษยมวงชวตยาวนานและมลกนอย ข. หลกทางพนธกรรมไมสามารถน ามาใชกบมนษยได ค. การใหค าปรกษาเกยวกบพนธกรรมยงไมไดน ามาใชกบมนษย ง. ปจจยทางสงแวดลอมจ ากดการผาเหลาในมนษย 9. การแบงเซลลแบบไมโอซส มความส าคญตอสงมชวตอยางไร ก. ท าใหสงมชวตมการเจรญเตบโต ข. ท าใหมเซลลใหมทดแทนเซลลทช ารด ค. ท าใหสงมชวตนนมโครโมโซมคงทในทกรน ง. ท าใหเกดการรวมกนของเซลลสบพนธทงสองเพศ

30

10. ขอใดถกตอง

1. ในเซลลสบพนธพบแตโครโมโซมเพศเทานน 2. เซลลสบพนธเกดจากเซลลทมการแบงนวเคลยสแบบไมโอซส 3. ลกชายทกคนจะมโอกาสไดรบโครโมโซม X จากแม 4. เซลลสบพนธของพอและแมมโอกาสเทา ๆ กน ทจะใหลกชายหรอลกสาว ก. 1 และ 2 ข. 2 และ 3 ค. 3 และ 4 ง. 1 และ 4

31

บตรน ำควำมรไปใช เรอง กำรปรบปรงพนธขำวโดยใชรงส

ภาพท 5.15 ขนตอนการปรบปรงพนธพชโดยใชรงส (ทมาของภาพ : http://www0.tint.or.th/application/apply-plant.html)

การใชรงสในการปรบปรงพนธพชนนประสบผลส าเรจเปนอยางดในพวกพชผสมตวเอง เชน ขาว ถว ยาสบ มะเขอเทศ และในพวกไมดอกไมประดบกมการเปลยนสดอก สวนพชพวกผสมขาม เชน ขาวโพด กมบางแตเปนสวนนอย ลกษณะตาง ๆ ของพชทสามารถปรบปรงโดยการใชรงส เชน ผลผลต ระยะเวลาการออกดอก และการสกของผล ความทนตอสภาพภมอากาศหรอภมประเทศ บางแหง ความตานทานตอโรคและแมลง การเพมปรมาณโปรตน แปง น ามน ฯลฯ

ภาพท 5.16 โครงการปรบปรงพนธขาวขาวดอกมะล 105 โดยใชรงส รวมกบสถานทดลองขาวคลองหลวง (ทมาของภาพ : http://www.tint.or.th/application/apply-plant.html)

ค ำถำม การปรบปรงพนธพชโดยใชรงสมผลด และผลเสย อยางไรบาง ...........................................................................................................................................

ขนท 7 น ำควำมรไปใช

32

กระดำษค ำตอบ แบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน

ชดกจกรรมกำรเรยนร ชดท 5 วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม

ชอ……………………………………………….ชน……………เลขท…………… แบบทดสอบกอนเรยน แบบทดสอบหลงเรยน

ขอ ก ข ค ง ขอ ก ข ค ง 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10

ผลกำรทดสอบ/ผลกำรประเมน

กำรทดสอบ คะแนนเตม คะแนนทได ผลกำรประเมน ดมำก ด พอใช ปรบปรง

กอนเรยน 10 หลงเรยน 10

เกณฑกำรประเมน

คะแนน 9-10 หรอ รอยละ 90–100 อยในเกณฑ ดมาก คะแนน 7-8 หรอ รอยละ 70–80 อยในเกณฑ ด คะแนน 5-6 หรอ รอยละ 50–60 อยในเกณฑ พอใช คะแนน 0-4 หรอ รอยละ 0–40 อยในเกณฑ ปรบปรง

33

แบบบนทกผลกำรเรยนรชดกจกรรมกำรเรยนร

ชดท 5 เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม

กลมท............ชอกลม.................................. หอง..........

ประธำนกลม............................................................................................................ เลขำนกำรกลม.........................................................................................................

เลขท

ชอ - สกล ผลการประเมน / คะแนน

รวม คะแนน

การทดสอบ บตรค าถาม บตรกจกรรม ค าถาม/ กอน หลง ผลตาง ทบทวน 5.1 5.1 5.2 กจกรรม 10 10 5 5 5 5 20

รวม เฉลย รอยละ

จำกผลกำรเรยนโดยใชชดกจกรรมกำรเรยนร ชดท 5 เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม ของกลมท.................................. พบวา ผลการทดสอบกอนเรยน............................................................. ผลการทดสอบหลงเรยน.............................................................

34

แนวค ำตอบบตรทบทวนควำมร เรอง จ ำนวนโครโมโซมในรำงกำยของมนษย

วชำ ชววทยำพนฐำน รหสวชำ ว31103 เรอง จ ำนวนโครโมโซมในรำงกำยของมนษย ชอ-สกล................................................... ชนมธยมศกษำปท...................เลขท...............

ค ำชแจง ใหนกเรยนศกษาภาพทก าหนดใหตอไปน แลวตอบค าถาม

ภาพท 5.1 โครโมโซมของมนษย (ทมาของภาพ : https://sites.google.com/site/ laksna-thi-thaythxd-thang-phanthukrrm)

ค ำถำม 1. จากภาพโครโมโซมของมนษย ภาพใดเปนโครโมโซมของเพศชาย และเพศหญง เพราะเหตใด ค ำตอบ ภาพ ก. เปนเพศหญง และภาพ ข. เปนเพศชาย โดยสงเกตจากโครโมโซมค ท 23 ซงเพศหญง จะเปน XX เละเพศชายจะเปน XY

2. โครโมโซมของทงเพศชาย และเพศหญง เปนโครโมโซมทพบในเซลลสบพนธ หรอเซลลรางกาย เพราะเหตใด ค ำตอบ พบในเซลลรางกาย เพราะมจ านวนเทากบ 23 ค หรอ 46 แทง

3. โครโมโซมทง 23 ค แบงออกไดเปนกประเภท อะไรบาง ค ำตอบ แบงไดเปน 2 ประเภท คอ โครโมโซมรางกาย และโครโมโซมเพศ

ก. ข.

35

แนวค ำตอบบตรค ำถำมท 5.1

เรอง ควำมผดปกตขณะสรำงเซลลสบพนธ

วชำ ชววทยำพนฐำน รหสวชำ ว31103 เรอง ควำมผดปกตขณะสรำงเซลลสบพนธ ชอ-สกล........................................................... ชนมธยมศกษำปท...................เลขท...............

ค ำชแจง ใหนกเรยนศกษาภาพทก าหนดใหตอไปน แลวตอบค าถาม

ก. ข. ภาพท 5.2 ความผดปกตขณะสรางเซลลสบพนธ (ทมาของภาพ : https://sites.google.com/site/ laksna-thi-thaythxd-thang-phanthukrrm)

ค ำถำม 1.Jจากภาพการแบงเซลล ภาพใดทเกดความผดปกตทเกดขนระหวางการแบงเซลล และผดปกตอยางไร ค ำตอบ ทงภาพ ก. และภาพ ข. คอ ภาพ ก. โครโมโซมค เหมอน ไมแยกออกจากกน สวนภาพ ข. โครมาทดของโครโมโซมไมแยกออกจากกน 2. ภาพ ก. ไดเซลลสบพนธทผดปกตกเซลล (นบจากซายไปขวา) และผดปกตอยางไรบาง ค ำตอบ ทง 4 เซลล คอ เซลลท 1 และ 2 มจ านวนโครโมโซมเกนมา 1 แทง สวนเซลลท 3 และ 4 มโครโมโซมขาดหายไป 1 แทง 3. ภาพ ข. ไดเซลลสบพนธทผดปกตกเซลล และผดปกตอยางไรบาง ค ำตอบ เซลลทผดปกตม 3 เซลล 1 และ 2 คอ สวนเซลลท 1 มจ านวนโครโมโซมเกนมา 1 แทง สวนเซลลท 4 มโครโมโซมขาดหายไป 1 แทง 4. ถาเซลลสบพนธทมโครโมโซมเกนมา 1 แทง ไปปฏสนธกบไข ทมจ านวนโครโมโซมปกต สงมชวตทเกดมาจะมลกษณะอยางไร ค ำตอบ จะมจ านวนโครโมโซม นอยกวาปกต 1 แทง ซงอาจจะท าใหเกดความพการได (หรอค าตอบอน ๆ ตามความคดของนกเรยน ใหอย ในดลพนจของคร ผ สอน)

ก. ก.

ข.

36

แนวค ำตอบแบบบนทกผลกำรท ำกจกรรมท 5.1

วชำ ชววทยำพนฐำน รหสวชำ ว31103 เรอง ตำบอดส ชอ-สกล.............................................................. ชนมธยมศกษำปท...................เลขท...............

ค ำถำมหลงท ำกจกรรมท 5.1 1. สาเหตของการเกดตาบอดสเกดจากอะไร

ค ำตอบ ตาบอดสเกดจากเซลลชนดหนงในมานตาซงมความไวตอสตางๆ มความบกพรองหรอพการ ท าใหดวงตาไมสามารถทจะมองเหนสบางสได จะพบโรคนในผ ชายมากกวาผ หญงและมกจะตาบอดสแดงและสเขยวแทบทงหมด เนองจากยนทควบคมการสรางรงควตถรบสชนดสแดงและสเขยวนนอย บนโครโมโซม X เมอยนนขาดตกบกพรองไปในคนใดคนหนงกจะท าใหคนนนสามารถรบร สเหลานนไดลดลงกวาคนปกต สวนผ หญงมโอกาสเปนโรคนไดนอยเนองจากในผ หญงมโครโมโซม X ถงสองตว ถาเพยงแต X ตวใดตวหนงมยนเหลานอย กสามารถรบร สไดแลว ในขณะทผ ชายมโครโมโซม X เพยงตวเดยวอกตวเปน Y ซงไมไดบรรจยนนมาดวยกจะแสดงอาการไดเมอ X ตวเดยวเทาทมอย นนบกพรองไป

2. ลกษณะอาการ

ค ำตอบ ผ ปวยมกจะมอาการเรยกชอสผดไปจากเดม โดยมากพบความผดปกตของการมองสน าเงน

สเหลองมากกวาสแดงและสเขยว ความผดปกตของตาทง 2 ขางไมเทากน อาจเปนตาเดยวหรอทง 2 ตา มการเปลยนแปลงมากขนหรอลดลงได รวมทงมความผดปกตของสายตาดานอนๆ เชน การมองเหนและสายตาลดลงได ขนอย กบสาเหตและความรนแรงของโรค 3. วธการทดสอบตาบอดส

ค ำตอบ โดยการใหอานกระดาษซงอาจจะเปนตวเลขหรอตวหนงสอ คนตาปกตจะตอบไดถ กตอง แบบทดสอบดงกลาวมชอ เรยกวา Ishihara test สวนใหญพนหลงจะเปนจดสเขยว สวนเสนสราง จากจดสแดงหรอสสม ปจจบนมแบบทดสอบทดดแปลงไปแลวบางแตกยงคงลกษณะเดมไวทกประการ 4. โทษทเกดจากอาการตาบอดส ค ำตอบ มอาชพทคนตาบอดสไมควรท าไดแก อาชพทตองใชความสามารถในการแยกแยะสเปนส าคญ เชน นกเคมทตองท างานกบส จตรกร พนกงานตรวจคณภาพสนคา (QC) ฯลฯ นอกจากน อาชพ ทไมควรรบคนตาบอดสท างานกคอ อาชพทตองมการใชสเปนตวแสดงถงสงตาง ๆ เชน ในอปกรณ อเลกทรอนกสนกบน นกเดนเรอ 5. วธปองกนไมใหเกดโรคตาบอดส ค ำตอบ ในผ ปวยทมภาวะตาบอดสแตก าเนด ควรปรกษาแพทยเพอรบค าแนะน าถงโอกาสการถายทอด ทางพนธกรรม และโอกาสหลกเลยงทจะท าใหเกดภาวะตาบอดสในหม ญาต ผ ทมภาวะตาบอดสภายหลง ควรรบการตรวจวนจฉยถงสาเหตเพอแพทยจะไดวางแผนการรกษาทเหมาะสมตอไป

37

แนวค ำตอบแบบบนทกผลกำรท ำกจกรรมท 5.2

วชำ ชววทยำพนฐำน รหสวชำ ว31103 เรอง กำรกลำย ชอ-สกล............................................................... ชนมธยมศกษำปท...................เลขท...............

ค ำถำมหลงท ำกจกรรมท 5.2

1. จากภาพในบตรกจกรรมท 5.2 เพราะเหตใดมนษยบางคนจงมลกษณะเชนน ค ำตอบ สภาพของสงมชวตทเกดมการเปลยนแปลงทางพนธกรรม ท าใหพนธกรรมของสงมชวตทเกด การกลายพนธ (มวเทชน mutation) เกดการเปลยนแปลงไปจากเดมทเคยเปนหรอแตกตาง ไปจากประชากรของสงมชวตชนดนน โดยเฉพาะการเปลยนแปลงของยน (gene) ของสงมชวตนน 2. ท าไมคนตงครรภจงไมควรสบบหรและดมสรา ค ำตอบ เพราะสารเคมทอย ในบหรและสราเปนสาเหตทท าใหเกดการกลายพนธในสงมชวต เชน ทารกทเกดมามอาการผดปกตไปจากทารกโดยทวไป 3. การกลาย มผลดและผลเสยตอการด ารงชวตของมนษยและสงมชวตอนๆ อยางไร ค ำตอบ ผลดและผลเสยของการกลาย

1. การกลายในพชสวนใหญจะใหประโยชนมากกวา เพราะเปนการเพมผลผลตและเปนกลไก ทท าใหววฒนาการ เชน น าขาวเจาพนธหอมมะล 106 มาอาบรงสแกมมา ท าใหไดขาวเหนยวพนธ กข 6 เปนตน 2. การกลายในสตว เมอเกดแลวมกท าใหเปนหมนหรอผลตเซลลสบพนธทไมสามารถท างานได อยางปกต 3. การกลายในมนษยใหผลรายมากกวาผลด คอ ท าใหเกดโรคทางพนธกรรมนนเอง และล ก ทเกดการกลายมกจะมลกษณะเลวยงกวาพอแม 4. การกลายทเซลลรางกายจะเกดกบยนในเซลลตาง ๆ ของรางกาย การเปลยนแปลงในลกษณะน ไมถายทอดไปสลกหลาน ไดแกอะไร ค ำตอบ การเกดมะเรง การเกดเนองอก 5. สาเหตการกลายนอกจากจะเกดตามธรรมชาตแลวยงมสาเหตมาจากมนษยเอง ไดแกอะไรบาง ค ำตอบ ปจจยทท าใหเกดการกลายสาเหตมาจากมนษยไดรบการกระตนจากการไดรบรงสทมพลงงานส ง เชน รงสเอกซ รงสแกมมา รงสอลตราไวโอเลต ฯลฯ การไดรบสารเคมบางชนดโดยเฉพาะสารเคมก าจดแมลงและศตร พช และการใชยารกษาโรคบางอยางทใชไมถ กวธ

38

แนวค ำตอบบตรน ำควำมรไปใช

เรอง กำรปรบปรงพนธขำวโดยใชรงส

ภาพท 5.15 ขนตอนการปรบปรงพนธพชโดยใชรงส (ทมาของภาพ : http://www0.tint.or.th/application/apply-plant.html)

การใชรงสในการปรบปรงพนธพชนนประสบผลส าเรจเปนอยางดในพวกพชผสมตวเอง เชน ขาว ถว ยาสบ มะเขอเทศ และในพวกไมดอกไมประดบกมการเปลยนสดอก สวนพชพวกผสมขาม เชน ขาวโพด กมบางแตเปนสวนนอย ลกษณะตาง ๆ ของพชทสามารถปรบปรงโดยการใชรงส เชน ผลผลต ระยะเวลาการออกดอก และการสกของผล ความทนตอสภาพภมอากาศหรอภมประเทศ บางแหง ความตานทานตอโรคและแมลง การเพมปรมาณโปรตน แปง น ามน ฯลฯ

ภาพท 5.16 โครงการปรบปรงพนธขาวขาวดอกมะล 105 โดยใชรงส รวมกบสถานทดลองขาวคลองหลวง

(ทมาของภาพ : http://www.tint.or.th/application/apply-plant.html) ค ำถำม การปรบปรงพนธพชโดยใชรงสมผลด และผลเสย อยางไรบาง ค ำตอบ ขอด ท าใหเกดววฒนาการในพช เกดสายพนธทดหลากหลายสายพนธ ขอเสย รงสทใชเปนสารกอกลายพนธ หากใชโดยไมมความร อาจเขาส รางกายของผ ใช หรอตกคาง ในธรรมชาต ซงเมอเขาส รางกายคนแลวอาจท าใหเกดเปนโรคมะเรงได

39

เฉลยแบบทดสอบชดกจกรรมกำรเรยนร

ชดท 5 เรอง วธกำรถำยทอดลกษณะทำงพนธกรรม เฉลยกอนเรยน เฉลยหลงเรยน

ขอท เฉลย 1 ค 2 ง 3 ข 4 ก 5 ค 6 ข 7 ง 8 ง 9 ง 10 ก

ขอท เฉลย 1 ก 2 ค 3 ข 4 ง 5 ค 6 ง 7 ง 8 ก 9 ค 10 ข

40

บรรณำนกรม กระทรวงศกษาธการ. คมอกำรจดสำระกำรเรยนร กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร.

กรงเทพฯ : โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.), 2545. _______________. คมอครรำยวชำพนฐำน ชววทยำ ชนมธยมศกษำปท 4–6

กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร. กรงเทพฯ : สกสค. ลาดพราว, 2553. _______________. ตวชวดและสำระกำรเรยนรแกนกลำง กลมสำรกำรเรยนร วทยำศำสตร

ตำมหลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช 2551. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณ การเกษตรแหงประเทศไทย, 2551

_______________. หนงสอเรยนรำยวชำพนฐำน ชววทยำ ชนมธยมศกษำปท 4–6 กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร. กรงเทพฯ : สกสค. ลาดพราว, 2554.

_______________. หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช2551 ปรบปรง 2553. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2553.

ไชยยศ เรองสวรรณ. เทคโนโลยกำรสอน : กำรออกแบบและพฒนำ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2533. บญเกอ ควรหาเวช. นวตกรรมกำรศกษำ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ บางเขน, 2530. บญชม ศรสะอาด. กำรพฒนำกำรสอน. มหาสารคาม : สวยาสาสน, 2541. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. กำรเรยนกำรสอนทเนนนกเรยนเปนศนยกลำง. กรงเทพฯ : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย., 2541. การถายทอดลกษณะทางพนธกรรม. [ออนไลน]. [สบคนเมอวนท 4 ธนวาคม 2558]. เขาถงไดท : URL:

http://www.trueplookpanya.com/learning/detail/31740 ลกษณะทางพนธกรรม.[ออนไลน]. [สบคนเมอวนท 4 ธนวาคม 2558]. เขาถงไดท : URL:

http://www.maceducation.com/e-knowledge/2432210100/01.html ทศนา แขมมณ. ศำสตรกำรสอน. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552 นดา กจจนดาโอภาส. ผลกำรเรยนสงแวดลอมศกษำโดยใชวฏจกรกำรเรยนร (7Es) ทใช

พหปญญำกบกำรสอนตำมคมอครทมตอผลสมฤทธทำงกำรเรยน กำรคดเชงวพำกษวจำรณ และทกษะกระบวนกำรทำงวทยำศำสตรขนบรณำกำรของนกเรยนชนมธยมศกษำปท 4. ปรญญาปรชญาดษฎบณฑต มหาวทยาลยมหาสารคาม, มหาสารคาม, 2552

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงศกษาธการ. คมอวดผลและประเมนผล วทยำศำสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพประสานมตร, 2546.