Tribuna Sindikale1 SHKURT 2008

Shkurt 2008

AAAAA

BBBBBCCCCC

DheDheDheDheDhe d d d d drit’ e diturisërit’ e diturisërit’ e diturisërit’ e diturisërit’ e diturisëpërpara do na shpjerëpërpara do na shpjerëpërpara do na shpjerëpërpara do na shpjerëpërpara do na shpjerë

TRIBUNA SINDIKALE

Tribuna Sindikale SHKURT 2008 2

cm yz

PERMBAJTJA

Kopertina e pare:Nxenes te shkolles “Asdreni”, Korçe, ne nje

koncert ne kuadrin e veprimtarive te seminaritper parandalimin e punes se femijeve

Kopertina e fundit:Nga seanca me pjesemarrjen e partnereve teangazhuar per eliminimin e punes se femijeve

ne rrethin e Fierit

TRIBUNA SINDIKALENr. 32, Periodike

Botim i FSASH dhe SPASHMe mbeshtetjen financiare teKonfederates se Sindikatave

te Holandes, FNV

ADRESA :Rruga “Dora D’Istria”, Pallati Perballe

Fakultetit Juridik,Kati i 3-te, TiraneTel & Fax + 355 4 25 65 32Celular: + 355 68 20 34 674,

+ 355 69 22 69 795, + 355 68 21 52 891E-mail: fsash@abcom-al.comInternet: www.fsash-spash.com

Keshilli Botues:Xhafer Dobrushi,

Bajram Kruja,Lumturi Mataj,Defrim Spahiu,Petref Çelaj,Aleks Dushi,

Stavri Liko, Kryeredaktor

ME SHUME SHERBIME PERMESUESIT SINDIKALISTE

2

Editorial

TRIBUNA S

e

n

b.

te

bi

7

Ne stafet drejtuese qendrore te te dysindikatave te arsimit, por edhe me gjere,prej disa kohesh po diskutohet rreth temesse cfare sherbimesh duhet t’u ofrojnesindikatat anetareve te tyre.

Disa vite me pare, Sindikatat e Arsimit,si FSASH ashtu edhe SPASH, ishin dhe pershume kohe mbeten te angazhuara neprobleme ekonomike dhe sociale qelidheshin me mbrojtjen e interesave dhekerkesave te te gjithe mesuesve. Dhe nukkishte se si te mos ndodhte keshtu. Nevojajetike per rritjen e pagave, per permiresimine sistemit te shperblimeve ne teresi,garantimi i kohes dhe kushteve te punes,kualifikimi i mesuesve, e mbi te gjithaperpunimi dhe perfshirja ne KontratenKolektive te Punes te standardeve qe lidhenme punesimin, levizjet nga vendi i punes dhelargimin nga puna, shoqerimi dhe mbrojtja eketyre kerkesave me levizje te ndjeshme dhedisa here te fuqishme sindikale, perbeninfushen kryesore te veprimtarise sesindikatave te arsimit gjate tranzicionit. Ngaparashtrimi dhe zgjidhja e ketyre kerkesavejetike nuk kane perfituar vetem mesuesitsindikaliste, por e gjithe masa e mesuesve,ashtu sic eshte e vertete se ne levizjetsindikale qe jane organizuar per mbrojtjendhe zgjidhjen e ketyre kerkesave nuk kanemarre pjese vetem sindikalistet, por e gjithemasa e mesuesve.

Vitet e fundit, edhe ne Shqiperi, levizjasindikale ne arsim eshte futur ne nje etape tere. Kontratat Kolektive te Punes, qe perbejnebazen ligjore te marredhenieve midispunedhenesit dhe sindikatave ne te gjithanivelet jane permiresuar. Ato perfshijneaspektet kryesore ekonomike dhe sociale tembrojtjes se mesuesve, perfshire pagat,shperblimet, kohen e punes, kushtet e punesdhe te punesimit, lirite sindikale etj. Nga ketomarredhenie te institucionalizuara midisQeverise, Ministrise se Arsimit e Shkences,nga njera ane, dhe FSASH e SPASH nga anatjeter, natyrshem perfitojne sindikalistet, porperfitojne edhe te gjithe mesuesit e punonjesitqe nuk jane te anetaresuar ne asnjerensindikate. Duke qene se, keto vitet e fundit,ne pergjithesi, shumica e ketyre kerkesavejane zgjidhur e po zgjidhen nepermjet dialogutsocial, bisedimeve te vazhdueshme, forcesargumentuese dhe bazueshmerise ligjore, nukka lindur nevoja qe ato te shoqerohen melevizje sindikale, me greva apo protesta. Kjogjendje, e shoqeruar edhe me mungesen e

tradites e te kultures sindikale, nga njera ane,ka krijuar nje ftohje te mesuesve josindikalistendaj sindikatave, nje qendrim indiferent ndajtyre, dhe nga ana tjeter, me te drejte, ka rriturkerkesat e mesuesve te anetaresuar nesindikate ndaj organeve qendrore te tyre persherbime te vecanta ne fushen ekonomike esociale qe duhet t’u ofrohen atyre, ose theneme troc duhet t’i perfitojne vetemsindikalistet.

Keto kerkesa te anetareve tane muk kanelindur sot. Por edhe puna per plotesimin etyre nuk fillon tani. Pothuaj ne te gjithaKontratat Kolektive te nivelit te pare qe janenenshkruar deri me sot, eshte bere kujdes qene to te perfshihen disa sherbime qe iperfitojne vetem sindikalistet. Konkrete eshteshperblimi qe perfitojne vetem mesuesitsindikaliste qe dalin ne pension, te cilevesindikatat e arsimit u garantojne dhenien ederi dy pagave mujore neto. Po keshtu, kureshte fjala per konflikte qe mesuesit kane mepunedhenesin, me Drejtorite Rajonale apoZyrat Arsimore, qofshin keto per masadisiplinore, transferime, largime nga puna,kohen e pushimit vjetor etj, sindikatat earsimit perfaqesojne dhe marrin ne mbrojtjevetem mesuesit sindikaliste.

Por, tani po forcohet opinioni seSindikatat e Arsimit duhet te ofrojne meshume sherbime vetem per anetaret e tyre,sepse keto qe jane bere deri tani nuk jane temjaftueshme. Per kete po diskutohet nekryesite dhe keshillat drejtuese te sindikataveqendrore, po diskutohet ne seksionet dhekeshillat sindikale te bazes. Mendimet,sugjerimet dhe propozimet qe jane bere do tebehen objekt diskutimi ne nje tryeze qe do teorganizohet ne Qendren e Sindikatave teArsimit ne Tirane me 23 shkurt 2008. Per tegarantuar suksesin e kesaj tryeze ne kemiterhequr mendime edhe nga sindikatat earsimit te Hollandes, Italise, Sllovenise,Frances, Maqedonise, etj. Kolege ngaSindikata Holandeze e Arsimit, AOb, do tejene pjesemarres te kesaj Tryeze dhe do tendihmojne me pervojen e tyre.

Konkluzionet e Tryezes se 23 shkurtitper sherbimet qe sindikatat e arsimit duhett’u ofrojne anetareve te tyre do te perbejnebazen per negocime te reja midis SPASH eFSASH dhe Ministrise se Arsimit e Shkencesper plotesimin dhe shtesat perkatese qe dote behen ne Kontraten ekzistuese Kolektivete Punes.

Xhafer Dobrushi

Editorial: Me shume sherbime permesuesit sindikalisteAngazhim rezulutativ i mesuesve enxenesve te KorcesBaza e arritjeve, puna individuale menxenesitTakime te rendesishme me perfaqesueste DAR e ZA ne qarqet e Korces dheFieritMe shume angazhim e pergjegjesi ngaana e drejtuesve te seksioneve ne rrethe(Nga mbledhja e KD te FSASH)Te zbatojme Kontraten Kolektive tePunes dhe te sigurojme me shumesherbime per anetaret(Nga mbledhja e KK te SPASH)Mbi reformen e sistemit te zhvillimitprofesional te mesuesveT‘i mësojmë nxënësit si të punojnëme librinNga Bashkim SaliasiKishim vepruar drejtëNga Viron KonaTe reja shkencore dhe keshilla praktike

3

5

7

9

10

12

1315

Tribuna Sindikale3 SHKURT 2008

SINDIKALE

Nga aktivitetet e Projektit FNV/AOb

Seminari mbi angazhimin esindikatave te arsimit per parandal-imin dhe eliminimin e punes se fem-ijeve ne rrethin e Korces, organizuarper tri dite me radhe ne ambientet eHotel Grand ne Korce, shenoi njemoment te rendesishem te punes qepo behet ne kete rreth ne zbatim teprojektit me sindikatat holandezeFNV/AOb. Ai ishte nje gershetim i

spjegimeve teorike mbi standardetnderkombetare dhe legjislacionin sh-qiptar per mbrojtjen e femijeve dheeliminimin e punes se tyre, me anali-zen e punes konkrete qe po behet nekete rreth e vecanerisht ne kater sh-kollat pilot, (“Asdreni”, “Naim Frash-eri”, Sheqeras e Pojan), ku qe prejme shume se 8-9 muajesh po puno-het konkretisht per shmangien e brak-tisjes se shkolles dhe eliminimin epunes se femijeve.

22 pjesemarres, kryesisht nga sh-kollat pilot, por edhe anetare te Grupitte Punes ne nivel rrethi, si edhe ngadisa shkolla te tjera, moren pjese neseminar. Te dy kryetaret e sindikat-ave qendrore te arsimit, Xhafer Do-brushi e Bajram Kruja, si edhe ek-spertet holandeze Martin Kircz dheMichel Kersten moren pjese, dukeqene shume aktive gjate diskutimeve

qe u bene ne seminar.Perfaqesuesja e ILO-IPEC prane

Ministrise se Punes, Çeshtjeve So-ciale dhe Shanseve te Barbarta, Sh-kelqesa Manaj, organizoi dy sesioneinteraktive gjate dites se pare te sem-inarit, duke u marre kryesisht mestandardet nderkombetare dhe legjis-lacionin shqiptar mbi mbrojtjen e fem-ijeve dhe parandalimin e punes setyre, si edhe me spjegimin e paketesse Moduleve SCREAM dhe Manu-

alit mbi Arsimin Jo-Formal.Sesioni i mengjesit, ne diten e dyte

te seminarit, u organizua ne ambien-tet e shkolles “Asdreni”, ku pervecseminaristeve, moren pjese edhedrejtues te kesaj shkolle, mesues, per-faqesues te nxenesve e prinderve.

Ne prezantimin e vete kryetarjae sindikates se shkolles, Marta Xha-ro, evidentoi punen e bere gjate pe-

riudhes qe nga fillimi i angazhimit nekuadrin e projektit me sindikatatholandeze, ku jane angazhuar, per-vec grupit te punes te ngritur ne shko-lle, edhe disa mesues te tjere, te ci-let kane plotesuar pytesoret dhe kanemarre ne kujdestari per te ndihmuarnga afer 22 nxenes, vecanerisht ngakomuniteti Rome, me te cilet eshtebere nje pune e diferencuar dhe esh-te arritur qe 5 prej tyre te integrohen

Angazhim rezulutativ i mesuesvee nxenesve te Korces

Nga seminari per eliminimin e punes se femijeve

Vijon në faqen 4

Tribuna Sindikale SHKURT 2008 4

teresisht ne klasat perkatese, nderko-he qe kjo pune do te vazhdoje edheme disa nxenes te tjere qe vijojne mehope ose nuk pervetesojne si duhetporogramin mesimor. Prezent ne keteseance, nxenesi Ergys Bleta shpjegoivete se si, me ndihmen e mesueseveZhani e Juli dhe te disa shokeve e sho-qeve te klases, e kuptoi gabimin qekishte bere duke braktisur shkollen dheu kthye ne rrugen e mbare te vazh-dimit rregullisht te saj. Mesues e

nxenes te kesaj shkolle, krahasdikutimneve dhe paraqitjes se pervojesse tyre ne punen me nxenesit ne rrez-ik per te braktisur shkollen, kishin per-gatitur edhe nje program te bukur ar-tistik, te integruar natyrshem me tem-atiken e seminarit, duke emocionuarse tepermi te gjithe pjesemarresit nekete aktivitet te bukur e domethenes.Angazhimi i drejtperdrejte i drejtorit teshkolles, Ylli Kreka dhe zv/drejtoresh-es Zhani Mlloja, per organizimin e ketijaktiviteti ishte nje shembull i mire perte gjithe pjesemarresit, perfshire edheperfaqesuesit e sindikates holandeze,AOb, te cilet u shprehen me fjalet mete mira per punen e bere ne kete sh-kolle.

Seanca e mbasdites u organizua neformen e nje Tryeze me pjesemarrjenedhe te drejtorit te Drejtorise Arsimo-re Rajonale Andrea Mano, si edhe teperfaqesuesve nga Keshilli i Qarkut,nga Komisariati i Policise, si edhe ngaorganizata Joqeveritare, Ndihme perFemijet dhe shoqatat e Romeve. Nekete seance, ne emer te dy seksion-eve sindikale te SPASH e FSASH, folikryetarja e SPASH per Korcen, Albi-na Pepo, e cila vuri ne dukje se nekuadrin e ketij Projekti eshte duke ubere nje pune e organizuar sidomos nekater shkollat e perzgjedhura, ku jane

subjekt i punes individuale qe mesuesitjane duke bere rreth 104 nxenes, nder-sa ne shkalle rrethi ky numer shkonrreth 200 nxenes.

Si rezultat i kesaj pune, 38 nxeneskane dale nga rreziku i braktisjes seshkolles dhe po e vijojne normalishtate, nderkohe qe kjo pune vazhdonedhe me nxensit e tjere te perzgjedhurper te punar individualisht ne kuadrine ketij Projekti. Ne vijim, ajo vuri nedukje disa nga format me efikase tepunes, duke e vene theksin tek bash-kepunimi me nxenes e prinder, por edheme aktoret e tjere ne shkolle e jashtesaj, ne komunitet.

Drejtori i Drejtorise Arsimor Rajo-nale, perfaqesuesja e Qarkut, perfaqe-suesja e Shoqates Ndihme per Femi-

jet, vleresuan punen e bere mga ana esindikatave e mesuesve dhe shprehenangazhimin e tyre per ta mbeshteurkete iniciative, duke dhene secili sub-jekt kontributin e vete ne sektorin per-kates.

Seancat e se shtunes ishin disku-time konkrete mbi gjendjen ne secilenprej shkollave dhe punen e secilit prejpjesemarresve ne seminar, eksperien-cen e fituar, problemet me te cilat atajane ndeshur gjate kesaj periudhe 8-9mujore qe nga fillimi i zbatimit te ketijProjekti, duke u fokusuar sidomos tekpuna me femijet e komunitetit Rome,shumica e te cileve jane ne rrezik perta braktisur shkollen, edhe per shkakte mentalitetit te prinderve, vecaner-isht kur eshte fjala per te vazhduar kla-sat e larta te shkolles 9-vjecare dhe,aq me teper, shkollen e mesme.

Kolegu nga Holanda, MartenKircz, prezantoi, ne vijim, pervojenholandeze ne lidhje me punen esindikates se arsimit per parandalimindhe eliminimin e punes se femijeve,duke e vene theksin sidomos teksistemi i monitorimit dhe puna individ-uale me secilin prej nxenesve ne rrez-ik per te braktisur shkollen ose ata qejane te angazhuar ne pune.

Ne fund te seminarit, pas nderhyr-jeve dhe konkluzioneve te drejtuesvete FSASH e SPASH, u paraqiten pro-pozimet per programin e veprimit, i cilido te perpunohet me tej dhe do te para-qitet per miratim e veprim nembledhjen e ardheshme te Grupit tePunes qe vepron ne nivel rrethi.

Duhet theksuar se ky seminar u or-ganizua pas nje pune te gjithaneshmeqe eshte bere nga ana e me shumese 55 mesuesve, me mbi 200 nxenes,te cilet kane qene dhe vazhdojne tejene subjekt i nje pune individuale, 103prej te cileve ne shkollat eperzgjedhura, te cilet jane integruarose pritet te integrohen se shpejti nejeten normale te klasave e shkollaveperkatese.

Stavri Liko

Vijon nga faqja 3

Tribuna Sindikale5 SHKURT 2008

Ne seminarin e organizuar ne Fiermoren pjese 29 pjesemarres, kryesishtnga kater shkollat pilot, (Levan,Reoskovec, Zhupan e Mbrostar), poredhe anetare te Grupit te Punes qevepron ne nivel rrethi, perfaqesues tedisa shkollave te tjera, te DrejtoriseArsimore Rajonale, te Prefektures dheShoqates Rome “Amaro Drom”.

Moren pjese, gjithashtu, dy drejtuesite sindikatave tona te arsimit, XhaferDobrushi e Bajram Kruja.

Seminari u zhvillua sipas formatitte zakonshem, duke gershetuar pjesenteorike ne lidhje me standardetnderkombetare dhe legjislacioninshqiptar per mbrojtjen e femijeve meanalizen e punes se bere dhe tedetyrave qe dalin ne vijim pereliminimin e punes se tyre.

Seanca me rendesishme eseminarit ishte ajo e te premtes nemengjes, ku ne prezence edhe teDrejtorit te Drejtorise ArsimoreRajonale, Z. Tahir Kastrati dhe teperfaqesuesve te Prefektures,Bashkise, Zyres se Punesimit,

drejtuesve te Keshillave Sindikale tete dy konfederatave, BSPSH e KSSH,shoqates se Romeve etj, u be njeanalize e hollesishme e punes se berene keto shkolla dhe u diskutuagjeresisht ne lidhje me zgjerimin epjesemarrjes se mesuesve ne punenindividuale me nxenesit, si edheforcimin e bashkepunimit me te gjithe

aktoret qe veprojne ne shkolle e jashtesaj, ne komunitet, per arritjen erezultateve konkrete ne kete ceshtjejetike per zhvillimin progresiv teshoqerise.

Ne fillim, drejtuesit e grupeve teseciles prej 4 shkollave pilot informuanpjesemarresit mbi punen e bere dherezultatet e arritura deri tani, duke undalur posacerisht edhe tek zgjerimi iangazhimit te mesuesve pershmangien e largimeve nga shkolladhe eliminimin e punes se femijeve.

Duke folur per punen e bere dhesituaten aktuale ne shkollen e Levanit,mesuesi Arqile Bitri, njeri ng aktivistetme te mire te kesaj zone ne punenindividuale me nxenesit, theksoi se mbi

15 mesues jane te angazhuar ne keteshkolle duke punuar me perkushtim,jo vetem ne klase e ne shkolle, poredhe jasht tyre, ne familjet e nxenesvee ne komunitet, duke arritur rezultateshume te mira, pavaresisht ngaveshtiresite qe ndeshen, sidomos menxenesit nga komuniteti Rome. Me tejai foli per dy raste specifike, si ai iValbona e Gazmir Brucaj, moter evella, dhe Makeliana Selimi, te cilet ekishin braktisur shkollen disa kohe mepare, por jane duke e vazhduar aterregullisht tani, pas nje punekembengulese bindese me vete ata,por edhe me prinderit e te afermit etyre.

12 mesues jane te angazhuar nenje pune te tille edhe ne shkollen eRoskovecit, te cilet e filluan aktivitetinme njohjen e karakteristikave tevecanta te cdo nxneesi qe kishtebraktisur ose ishte ne rrezik per tabraktisur shkollen dhe, pas kesaj,ndertuan punen individuale me secilinprej tyre, sipas specifikave teevidentuara. Midis 30 nxenesve,subjekt i punes se ketyre mesuesve, 7prej tyre e vazhdojne normalishtshkollen, ndersa me 13 te tjeret punaeshte ne vazhdim, me synimin qe edheata te integrohen plotesisht ne klasatperkatese dhe te arrijne rezultate temira ne pervetesimin e lendevemesimore.

Duke folur per kete pervoje,kryetarja e grupit te punes ne keteshkolle, Fatmira Toska, dhe mesuesjaArjana Plaka permenden me emranxenesit Endra Kasa, Ani Kola,Adriana Metani, Renato Spahiu etj, tecilet po vijojne rregullisht ne shkolle,duke patur edhe rezultate te mira, pasnje pune kembengulese qe eshte beredhe eshte duke u bere me secilin prej

Baza e arritjeve, puna individualeme nxenesit

Nga seminari per eliminimin e punes se femijeve ne Fier

Vijon në faqen 6

Tribuna Sindikale SHKURT 2008 6

tyre ne menyre individuale. Kryetarjae Senatit te Nxenesve ne kete shkolle,Benilda Baba, pjesemarrese neseminar, foli gjeresisht ne lidhje merolin e vete nxenesve qe punojne sebashku me Grupin e Punes, me shokete shoqet e klases qe kane braktisurose jane ne rrezik per ta braktisurshkollen. Ajo tregoi konkretisht perrastin e nxeneses Adriana Metani, e

cila u perfshi ne grupin e nxenesve tedalluar qe moren dhurata, duke einkurajuar ate drejtperdrejt perkthesen e bere ne shmangien emungesave ne oret e mesimit dhepervetesimin e lendeve mesimore. Pokeshtu, ajo permendi rastin e nxenesitJashar Çepele, te cilit iu dha rolikryesor ne komedine “Kater-mbedhjete vjec dhender”, e cila u vune skene nga grupi teatral i kesajshkolle, gje qe ka patur nje ndikim tedrejtperdrejte pozitiv ne pjesemarrjenne mesim dhe rezultatet e tij nepervetesimin e lendeve mesimore.

Metoda te tilla inkurajuese per disa

nga keta nxenes jane perdorur edhene shkollen e Mbrostarit, ku 10-11mesues jane duke monitoruar meshume se 15-20 nxenes, midis te cileveedhe Edison Xhelali, Eduard Hoxha,Xhevit Zyberi, Erxhem Shima, ArturMece, Adelina Avduli, Silvana Xhelalietj.

Praktika te mira pune dhe rezultatepozitive u permenden gjate kesajseance edhe nga pjesemarresit eshkolles se Zhupanit, te cilet,

pavaresisht nga veshtiresite, popunojne individualisht me disa nganxenesit qe kane probleme ne vijiminrregullisht dhe pervetesimin eprogrameve mesimore.

Ishin vertete mbreselenese te gjithaato qe pjesemarresit treguan ne keteseance, ne prezence edhe te Drejtoritte Drejtorise Arsimore Rajonale teFierit, z. Tahir Kastrati, i cili shprehukenaqesine qe mori pjese ne keteseance dhe njohu nga afer keto pervoja,duke premtuar, ne te njejten kohe,bashkepunim te metejshem efektiv mesindikatat, si dhe mbeshtetjen personaledhe te DAR per nje angazhim akoma

me te madh te te gjitha strukturave nerreth e ne shkolla per vazhdimin ekesaj pune edhe ne te ardhmen.

Arritja e objektivave te caktuarane kuadrin e ketij Projekti pershmangien e largimeve nga shkolladhe eliminimin e punes se femijeveedhe ne kete seminar u pa e lidhurngushte me forcimin e dy sindikatavetona te arsimit. Me kete synim uorganizua edhe nje seance e vecante,ku pjesemarresit bene pyetje dhe

ngriten probleme qe kane te bejne meshtimin e sherbimeve ndaj anetareve,reagimin ndaj rritjes se cmimeve dheuljes se nivelit te jeteses se mesuesvee familjeve te tyre, zbatimin e disaneneve te Kontrates Kolektive tePunes, vecanerisht ato qe kane tebejne me Statusin e Mesuesit,sistemin e kualifikimeve, etj.

Drejtuesit e sindikatave qendrorebene shpjegimet dhe informuan mbiobjektivat e vitit 2008, duke kerkuar,ne te njejten kohe, me shumembeshtetje edhe nga seksionetsindikale ne rreth dhe keshillatsindikale ne shkolla.

Vijon nga faqja 5

Tribuna Sindikale7 SHKURT 2008

Takime te rendesishme jane organi-zuar kohet e fundit, ne kuadrin e zba-timit te Projektit me FNV/AOb, meperfaqesues te Drejtorive ArsimoreRajonale dhe te Zyrave Arsimore teqarqeve te Korces dhe FieritNe takimin qe u organizua ne qarkun

e Korces, moren pjese edhe perfaqe-sues te Zyrave Arsimore te Devollit,Pogradecit e Kolonjes, ndersa netakimin qe u zhvillua ne qarkun e Fier-it moren pjese edhe perfaqesues ngaZyrat Arsimore te Mallakastres eLushnjes.Ne te dy takimet drejtuesit e FSASH

e SPASH, Xhafer Dobrushi e BajramKruja, paraqiten, ne emer te te dysindikatave, mendimet e propozimet nelidhje me zgjerimin e partneritetit midiste dy institucioneve, DAR e ZA, nganjera and the sindikatave te arsimit,FSASH e SPASH, nga ana tjeter. Atavleresuan institucionalizimin e ketyremardhenieve, nepermjet KontratesKolektive te Punes dhe vune ne dukjeperpjekjet qe po bejne te dyja sindikatat,jo vetem per mbrojtjen e interesavesocial - ekonomike te anetareve, poredhe per te kontribuar drejtperdrejt ne

zhvillimin cilesor te arsimit, kualifikimine mesuesve, uljen e numrit te nxenesveqe braktisin shkollen dhe eliminimin epunes se femijeve.Perfaqesuesit e sindikatave vleresu-

an, gjithashtu, angazhimin e DrejtoriveArsimore dhe drejtorive te shkollave peraktivitetet qe kane ndermarre sindikatate arsimit, sidomos ne drejtim tembrojtjes se femijeve dhe realizimin eobjektivave te mijevjecarit per nje ar-sim cilesor per te gjithe, por nderkohekerkuan forcimin e metejshem te ketijbashkepunimi, sidomos duke perdorurme mire mesuesit e trajnuar ngasindikatat, materialet qe ato kane botu-ar me ndihmen e partnereve nderko-mbetare, si edhe motivimin me te mirete mesuesve qe jane te angazhuar mbikohen normale te punes dhe kane re-zultate te mira ne punen individualeme nxenesit qe kane braktisur ose janene rrezik per ta braktisur shkollen, dukeperdorur me mire dhe me me efika-sitet edhe buxhetin e Fondit te Vecante.Vemendje te vecante terhoqen ne

keto takime ceshtjet qe lidhen me zba-timin e detyrimeve ligjore qe kane Dre-torite dhe Zyrat Arsimore per kryer-

jen e veprimeve financiare, ne lidhjeme zbritjen e kuotes se anetaresise semesuesve anetare te FSASH e SPA-SH, nga liste pagesat. Drejtuesit esindikatave sqaruan kuadrin ligjor teketij veprimi financiar, bazuar ne Ko-din e Punes dhe Kontraten Kolektivete Punes, si edhe ne listat e rregulltate anetaresise te firmosura nga seciliprej anetareve, ku theksohet se pra-nohet mbajtja e kuotes se anetaresise,duke e zbritur ate nga borderoja per-katese.Me te gjitha keto materiale, si edhe

me botimet me te fundit per ModuletSCREAM, Manualin mbi Arsimin Jo-Formal, numrat e fundit te Revistes«Tribuna Sindikale » ishte pergatiturnje dosje e vecante per secilen ngaDrejtorite Rajonale dhe Zyrat Arsimo-re, gje qe u vleresua nga pjesemar-resit ne keto takime.Diskutimet ne te dy takimet ishin kon-

struktive dhe secila prej paleve moripergjegjesit e veta per forcimin e me-teshem te partneritet real midis tyre,ne funksion te mbrojtjes se interesavete mesuesve dhe zhvillimit cilesor te ar-simit ne vendin tone.

Keshilli Drejtues i Federates seSindikatave te Arsimit dhe Shkences,FSASH, i mbledhur keto dite ne Ti-rane, beri analizen e punes per vitin2007 dhe percaktoi drejtimet kryesorete punes per vitin 2008.Ne prani te drejtuesve te seksion-

eve sindikale nga 30 rrethe te vendit,Kryetari i kesaj Federate, z. XhaferDobrushi, ne fjalen hyrese te paraqi-tur ne emer te Kryesise, beri vleres-imin per punen e bere gjate vitit 2007,duke u ndalur sidomos tek disa nga

arritjet e problemet me te cilat u ndeshlevizja sindikale gjate ketij viti, dheparashtroi drejtimet kryesore te punesdhe sfidat me te cilat do te perballetkjo levizje gjate vitit 2008.Ai theksoi se mbas nenshkrimit te

Kontrates Kolektive te Punes qe u beme 4 korrik 2006, sfida me e madheme te cilen u perball FSASH dhe sek-sionet sindikale ne rrethe ishte realizi-mi nga punedhenesi, sidomos ne nive-lin e dyte, te dispozitave te kesaj kon-trate.

Interpretimi subjektiv dhe i gabuar idispozitave te KK te Punes te nivelitte pare per statusin e mesuesve meshkolle te mesme pedagogjike ose sh-kolla te tjera profesionale te profilit temesuesise, ngjalli shqetesime seriozene nje mase te madhe mesuesish, si-domosne rrethet e Pogradecit, Devollit,

Pukes, etj. Ishte vendosmeria dhekembengulja e Kryesise se FSASH

Takime te rendesishme me perfaqesueste DAR e ZA ne qarqet e Korces dhe Fierit

Me shume angazhim e pergjegjesi nga anae drejtuesve te seksioneve ne rrethe

Nga mbledhja e KD te FSASH

Vijon në faqen 8

Tribuna Sindikale SHKURT 2008 8

dhe Seksioneve Sindikale perkatese qeberi te mundur kthimin ne pune te dh-jetra e dhjetra mesuesve te larguar ngapuna padrejtesisht. Per disa nga ketamesues seksionet sindikale vazhdojneedhe sot proceset gjyqesore.Sfide tjeter me te cilen jane perbal-

luar dhe do te vazhdojne te perballensindikatat e arsimit eshte levizja emadhe, pa kriter, pa shkaqe objektivee qindra mesuesve dhe drejtuesve ngashume DAR e ZA. Megjithese ne KKte Punes jane sanksionuar rastet kurmesuesi mund te levizet nga vendi ipunes, megjithese ka kritere perlevizjen e drejtuesve, drejtoret e shumeDrejtorive dhe Zyrave Arsimore vazh-dojne praktiken e transferimeve pan-derprerje gjate gjithe vitit. Kjo prak-tike antiligjore ngjall pasiguri dhe frikete mesuesit, pse jo dhe tek drejtuesit eshkollave, sepse si te paret ashtu dhete dytet behen pre e qendrimeve sub-jektiviste, partiake, hakmarrese, dukefshehur pas tyre edhe interesaKorruptive.Te gjithe diskutantet qe folen ne

mbledhje shprehen vendosmerine pert’u perballur e per t’u prere rrugenketyre veprimeve, sepse ato shkelin tedrejtat e punesimit te ndershem temesuesve sindikaliste, te drejtuesve nenivel shkolle dhe mbi te gjitha i sjellinnje dem te pallogaritshem stabilitetitdhe progresit te zhvillimit te reformavene arsim dhe modernizimit te ketij sek-tori jetik te shoqerise.Mbledhja u ndal vecanerisht ne

punen qe duhet bere per zbatimin eshume dispozitave te KK te Punes, sicjane ato per Statusin e Mesuesit, pervjetersine ne pune, per motivimin mete mire te mesuesve.Por ajo qe terhoqi me shume ve-

mendjen e Keshillit Drejtues teFSASH ishte puna qe duhet bere gjateketij viti per rritjen e kapaciteteve teseksioneve sindikale, me synimin qe

keto seksione te drejtojne e veprojnejo si individe por si organe kolegjiale,qe te rritet kapaciteti i tyre per te dia-loguar, per t’u bere partnere serioze ete pergjegjshem perballe punedhene-sit, perballe Drejtorive dhe ZyraveArsimore per shtrimin, diskutimin dhezgjidhjen e kerkesave te sindikalisteveqe ata perfaqesojne, per zbatimin mekorrektesi te dispozitave te Kontrat-ave Kolektive si te nivelit te pare ash-tu edhe te nivelit te dyte.Ne Keshill u vu theksi tek kuptimi

real e bashkekohor i partneritetit so-cial ne arsim, ku te dy palet, si puned-henesi ashtu edhe sindikatat ne rolin epunemarresit, megjithese ndodhenballe per balle, ne thelb kane dhe du-het te kete nje interes te vetem, teperbashket, qe eshte zhvillimi e mod-ernizimi i sistemit te arsimit, permires-imi cilesor i sherbimeve qe ofron sh-kolla, objektiva qe nuk mund te arri-hen pa demokratizimin e sistemit, pambrojtjen sociale ekonomike tesindikalisteve dhe mesuesve, pa mo-tivimin, respektimin dhe lartesimin efigures se mesuesit.Keshilli Drejtues i FSASH miratoi

programin e punes dhe objektivat pervitin 2008, midis te cilave me kryesoretjane forcimi i partneritetit social nenivelin e dyte, riorganizimi dhe forcimii punes ne disa seksione sindikale si aii Elbasanit, Beratit, Lushnjes, Kukes-it, Krujes, Mirdites, etj, zgjidhjen e prob-lemit te shperblimit per mesuesit qedalin ne pension dhe ne pergjithesimotivimin me efektiv te mesuesvesindikaliste qe bejne pune cilesore,miratimin e Statusit te Mesuesit dheKodit te Etikes, vazhdimin e programitper parandalimin dhe eliminimin epunes se femijeve, punen me grate dhemesuesit e rinj, etj. Ne objektivat e ketijviti nje vend te vecante do te kete per-punimi dhe zgjerimi i listes se sherbi-meve qe sindikatat u ofrojne jo te gjithemesuesve, por vetem anetareve tetyre.

Ne vazhdim, Keshilli degjoi njeraport nga Sekretari i Pergjithshem iFederates, Stavri Liko, mbi veprim-tarine ekonomiko-financiare te Feder-ates per vitin 2007 dhe projekt buxhe-tin per vitin 2008.Ne raport theksohet se bilanci finan-

ciar i FSASH per vitin 2007 ka tregueste afert dhe pothuajse te njejtat kar-akteristika si ai i ketyre tre-kater vitevete fundit, megjithe veshtiresite ne rritje,sidomos per shkak te disa qendrimevepolitike dhe veshtiresive sociale dheekonomike me te cilat perballen shu-mica e mesuesve dhe familjeve te tyre.Pasi paraqiti shifrat konkrete per te

ardhurat e shpenzimet, raporti theksonse ka akoma shume rezerva per rritjene te ardhurave nga kuotizacioni,nderkohe qe shpenzimet konsiderohennormale per nje aktivitete kaq te gjeresic eshte ai i FSASH-it.Duke u ndalur tek te ardhurat nga

kuotizacioni, ne raport theksohet sepeshen kryesore vazhdojne ta mbajnerrethet qe kane krijuar nje tradite temire tashme ne grumbullimin e teardhurave nga kuotat si: Tirana Qytet,Vlora, Mallakastra, Skrapari, Kuçova,Tirana rreth, Fieri, Kavaja, Kurbini,Permeti, Librazhdi, Pogradeci, Tepel-ena, nderkohe qe u terhoq vemendjaper rrethe si Durresi, Devolli,Kuksi, Korca, Gjirokastra, Dibra,Gramshi, Puka, Shkodra, Mati, Bulqi-za, Lezha, Saranda, Tropoja, te ciletkane mundesi shume me te medha serealizimet e vitit 2007.Ne menyre te vecante u terhoq ve-

mendja per disa rrethe si Delvina,Hasi, Kruja, Lushnja, Malesia e Mad-he, Mirdita, Peqini ku vazhdojme tekemi probleme te medha edhe organi-zimi e funksionimi, per te cilat iungarkua detyre Kryesise qe gjate vitit2008 te organizoje nje pune konkreteper te permiresuar gjendjen.

Fatbardha KecoZv/Kryetare e FSASH

Vijon nga faqja 7

Tribuna Sindikale9 SHKURT 2008

Keto dite u mblodh Keshilli Kombe-tar i SPASH, ku moren pjese perfaqe-sues pothuajse nga te gjitha rrethet evendit.Ne raportin qe mbajti kryetari i

SPASH-it Bajram Kruja u ndale krye-sisht tek tre probleme kryesore qe pre-okupojne aktualisht strukturat e SPA-SH-it nga qindra ne rrethe, te cilat jane:Zbatimi i Kontrates Kolektive te Punesdhe sigurimi i sa me shume sherbimeveper anetaret, aprovimi i veprimtarisesindikale per vitin 2008 dhe riorganiz-imi i mbeshtetur ne ndryshimet e DARdhe ZA.Ne kete raport u theksua se pas

ndryshimeve ne fund vitit 1990, edheroli i organizatave te punemarreseve dote ndryshonte dhe per kete arsye me11\03\1991 u krijua me vendimgjykate: Bashkimi i Sindikatave te Pa-varura te Shqiperise, ku nje nderthemeluesit do te ishte ARSIMI.Me 28 mars 1991 behet aktivi i pare

ne Tirane ku hidhen idete e para perqellimin, rolin, organizimin e veprim-tarise se organizates te lidhura me pro-fesionin tone. Arrihen dy marrveshjeme 23 shtator 1991 dhe 17 shtator1993 ndersa kontrata e pare kolek-tive, pas shume veshtiresive, u firmosme 8 shtator 1994 ndermjet SPASHdhe MASH. Realizimi i saj ishte si re-zultat i vendimeve te Kongresit te Parete SPASH te mbajtur me 12/14 mars1994. Ne pervjetorin qe u organizuavitin qe kaloi, perveç te tjerave, ne njeflete palosje shkurtimisht jane paraqi-tur te 6 kontratat kolektive, qe ne tevertete shume prej jush kane kontributte madhe jo vetem ne pergatitjen pordhe ne zbatimin e saj. Me keqardhje,por duhet te pranojme se jo vetem

antaret por dhe disa drejtues ne sh-kolla e rrethe shtrojne pyetjen: “Çfarëna ka dhënë sindikata” ?, “Pse duhette jemi antare”? etj …Është e vertetë që kjo lloj krize ësh-

të shqetesuese dhe ne disa sindikatamoderne ne shtete te zhvilluaraekonomikisht, prandaj tema per sot,si edhe nje takim tjeter ne te ardhmendo te kete si ceshtje kryesore: Si dheçfare sherbimesh te tjera brenda dhejashte profesionit tone mund te ofrojesindikata. Kjo është tema e takimit tesotem, por perpara se te flasim pertemen do te doja te permend disaavantazhe te kontrates kolektive tenivelit te pare. Neni 13/4 nder te tjerathekson: «Per t’u mundesuar marrjenme veprimtari sindikale mbeshtetur nenenin 181 pika 7 e Kodit te Punes,(drejtuesve sindikale ne rrethe), ureduktohet ngarkesa mesimore nga 5deri 10 ore ne jave, sipas numrit teantarsise. Ndersa per seksionetsindikale ne qarqe qe kane me shumese 600 antare i reduktohet norma mes-imore javore edhe nje personi te dytene 6/8 ore ne jave.Neni 13/10 : Kryetarve te keshillave

sindikale ne shkolla qe perfaqesojneme shume se 15 antare, nuk duhet teju jepet klase ne kujdestari.Neni 13/12, nder te tjera thushet: Per

te lehtesuar pjesmarrjen e kryetarevete seksioneve sindikale te rretheve nembledhjet e keshillave drejtues qen-dror te tyre, per 4 ( kater ) mbledhjevene vit, drejtorite arsimore rajonale dhezyrat arsimore te rretheve, mbulojneshpenzimet e udhetimit dhe dietat, mbibazen e vertetimeve me shkrim te le-shuara nga kryesite e sindikatave qen-drore.

Neni 7/7 thushet: Me kerkesen eSPASH dhe te FSASH, te zgjedhurvene kryesite e sindikatave, ne shkallerrethi dhe keshilli sindikal u sigurohetleje e pagueshme per te marre pjesene veprimtarite sindikale lokale, ko-mbetare, e nderkombetare. Kerkesai paraqitet DAR ose ZAR nga kryes-ite e seksioneve sindikale vendore, tepakten 5 dite perpara aktivitetit. Shumete rendesishme jane edhe: Neni 4/4Punesimi, Neni 5, Ndryshimi i venditte punes, Neni 7, Koha e pushimit,Neni 8, Sistemi i pagave dhe i shper-blimeve 8/7; 8/11; 8/12; 8/13, Neni11, Kushtet e punes 11/1Ne nivel qendror jemi partner ne

kodin e etikes, si dhe kemi dhene men-dime per ristukturimin e kualifikimit.Pas diskutimeve te shumta, ne

mbledhje u aprovua strategjia dhe kal-endari i veprimtarise te SPASH pervitin ne vazhdim.Ne mbledhje u diskutua, gjithashtu,

ne lidhje me rivendosjen e pagave neDAR dhe ZA duke i hequr ato ngapushteti lokal, gje qe duhet ta konsid-erojme si nje mundesi positive ne ad-ministrimin e kuotizacioneve. Per ketearsye jane zhvilluar seminare se bash-ku me Z. Dobrushi ne DAR Korçe eFier, ndersa si SPASH ne Kuçove,Berat, Vlore, Shkoder, Tirane qytetdhe fshat, ku jemi ne mirekuptim teplote me to, ne qofte se, te mbeshte-tur ne nenin 2/5 te kontrates kolek-tive, paraqesin lista te rregullta.Ne mbledhje u bene diskutime edhe

per disa ceshtje te ndryshme, te ngrit-ura nga drejtuesit e seksioneve dheanetaret e Keshillit Kombetar.

Bajram KRUJA

Te zbatojme Kontraten Kolektive te Punes dhete sigurojme me shume sherbime per anetaret

Nga mbledhja e Keshillit Kombetar te SPASH

Tribuna Sindikale SHKURT 2008 10

SHKALLËT E KARRIERËSSË MËSUESIT

1.Karriera e mësuesit ka disashkallë, me emërtime të posaçme, sitituj.2.Secila shkallë përshkruhet nga

lista përkatëse e standardeve.3.Titulli i karrierës është për një

lëndë ose fushë lëndore dhe për njëgrup-moshe të nxënësve.4.Një mësues mund të aplikojë për

titull karriere për më shumë se njëlëndë ose fushë lëndore (p.sh përhistori e gjeografi), ose për mëshumë se një grup-moshe tenxënësve (p.sh për grup-moshën earsimit të mesëm të ulët dhe për atëtë arsimit të mesëm të lartë), oseedhe për specializime të posaçme(p.sh për fëmijët që nuk shikojnë)5.Shkallët e karrierës janë te

hapura edhe për mësuesit e shkollaveprivate.6.Shkallët e njëpasnjëshme të

karrierës së mësuesit janë:a) “mësues-fillestar” (sapo ka

marrë diplomën universitare tëmësuesisë),b) “mësues” ose “mësues i

licencuar”c) “mësues specialist”d) “mësues mjeshtër”.7.Pas titullit “mësues mjeshtër”,

mësuesi ka detyrimin të ndjekë disamodule që kanë të bëjnë me të rejate domosdoshme shkencore dhemetoda të reja të domosdoshme tëmësimdhënie-mëimnxënies, të cilatdiktohen nga politikat kombëtarearsimore. Nëse ai nuk fiton shumënminimale të pikëve për këto module,i pezullohen rolet profesionale.8.Meqenëse tani pas fitimit të

shkallës së fundit, mësuesi nuk kamundësi për një shkallë të mëtejshmedhe meqë kjo periudhë “bosh” zgjatshumë vite, mund të futet një shkallëe fundit, sipas meritave të karrierës,të cilin e fiton një përqindje e caktuare mësuesve me përvojë. Ky është njëtitull onorifik, që shoqërohet me pagëte posaçme ose ulje të posaçme tëngarkesës mësimore, por nukmbrohet me provime.

APLIKIMI PËR SHKALLËTE KARRIERËS

1.Mësuesi vendos vetë nëse do tëaplikojë për një titull të karrierës dhekur.2.Nuk mund të kapërcehet një

shkallë e karrierës.3.Aplikimi për fitimin e titujve të

karrierës, përveç atij “mësuesfillestar”, bëhet në DAR/ZA-në

MBI REFORMËN E SISTEMIT TË ZHVILLIMITPROFESIONAL TË MËSUESVE

Pjese e rendesishme e Strategjisese Arsimit Parauniversitar eshteedhe reformimi i sistemit te zhvillimitprofesional te mesuesve. Eshte ekuptueshme se modernizimi i gjithesistemit te arsimit ne vendin tone,arritja e objektivave madhore pernje arsim cilesor publik dhe shansete barabarta kerkon edhe mesuescilesore, te perkushtuar, kerkues

ndaj vetvetes, te afte per t’u perballurme sfidat e shkences dhe teknologjisese sotme te perparuar.Ketyre kerkesave nuk mund t’u

pergjigjet sistemi i sotem i vjeteruar ikualifikimit profesional te mesuesve.Qendra Kombetare e Kurrikulavedhe Trajnimit ka hartuar nje draftprojekt per Reformen e Sistemit teZhvillimit Profesional te Mesuesve.

Per t’u ardhur ne ndihmesindikalisteve dhe mesuesve qe tenjihen me kete draft dhe per t’udhene mundesi qe te shprehinmendimet e tyre, po botojme ne ketenumer te “Tribunes Sindikale” pjesetmbi shkallet e karrieres se mesuesit,aplikimin per shkallet e karrieres,rolet profesionale dhe periudhen elicensimit.

Tribuna Sindikale11 SHKURT 2008

përkatëse.4.Dokumentacioni që shoqëron

aplikimin e mësuesit për një titull,përmban:-Paketën e mësuesit.-Rekomandim nga drejtori i shkollës

i shoqëruar nga raporti profesional inëndrejtorit pedagogjik..5.Mësuesi fillestar ka të drejtë të

aplikojë për titullin “mësues” të paktënpas një viti të ushtrimit të profesionit tëmësuesit dhe të shumtën pas katërvjetësh.6.Intervali kohor në mes titujve

“mësues” dhe “mësues specialist”

është 5 vjet.Intervali kohor në mes titujve

“mësues specialist” dhe “mësuesmjeshtër” është 10 vjet.

ROLET PROFESIONALE7.Secilës shkallë i korrespondojnë

mundësi të caktuara të roleveprofesionale.8.Secili rol profesional shoqërohet

me një pagesë shtesë ose me ulje tënormës mësimore pa ndryshuar pagën.9.Rolet profesionale janë:-kryetar i ekipit lëndor,-anëtar i komisionit kombëtar të

vlerësimit të teksteve,-vlerësues i testeve të provimeve

kombëtare,-vlerësues i teksteve në nivel

kombëtar,-mentor i studentëve,-mentor i mësuesit fillestar,

-nëndrejtor pedagogjik i shkollës,-trajner,-mësuesit peripatetik(1)-këshilltar në qendrat këshillimore1

(këshilltar pedagogjik),-anëtar jurish;-kryetar jurish;-anëtar këshillash kombëtare;-etj10. Një titull karriere është kusht

i nevojshëm për një rol të caktuarprofesional, por nuk është imjaftueshëm. Një rol profesional kastandardet e veta dhe pretenduesi përnjë rol profesional duhet të dëshmojë

se i përmbush standardet përkatëse.11. Ushtrimi i një roli profesional

është me afat të caktuar.12. Mësuesi mund ta humbasë

një rol profesional nëse pushon sëpërmbushuri standardet e atij roli.P.sh. ai mund të shkarkohet ngadetyra e kryetarit të ekipit lëndor oset’i hiqet e drejta për të qenë kryetarpër një afat të caktuar.13. Një rol profesional në një

shkollë fitohet përmes aplikimit nëatë shkollë.

PERIUDHA E LICENCIMIT14. Shkalla e parë e karrierës

është ajo e licencimit të mësuesit.Diploma e mësuesisë është enevojshme, por jo e mjaftueshme përushtrimin e profesionit të mësuesit.Pasuniversitari- kandidat për mësuesdo të japë mësim për një periudhë dhe

pasi të plotësojë standardin emësuesit, merr licencën e mësuesit15. Periudha e licencimit ka një

numër minimum vitesh shkollore (njëvit) dhe një numër maksimum viteshshkollore (katër vjet).Nëse mësuesi fillestar nuk aplikon

për katër vjet rresht për titullin“mësues”, e humbet të drejtën eushtrimit të profesionit të mësuesit.16. Mësuesi fillestar është me

kontratë të përkohshme pune.17. Mësuesi fillestar mund të

jetë me normë të pjesshme ose tëplotë mësimore.

18. Shteti nuk ka detyrimin që t’isigurojë kandidatit periudhën elicencimit në zonën e vendbanimit tëtij.19. Për çdo vit të pritshëm

shkollor, MASH shpall vendet e lirapë mësues dhe mësues fillestar në tëgjithë vendin.20. Që një mësues fillestar të

kryejë licencimin, duhet të kërkojë nëzona ku ka mësues pa arsiminpërkatës ose mungesë mësuesish. Nëkësi rastesh ai të favorizohet me shtesëmbi pagën e tij fillestare.21. Pas licencimit, mësuesi mund

të qëndrojë në po atë shkollë ose mundt’i kalojë në listën e pritjes.22. Paga e mësuesit-fillestar duhet

të jetë shumë afër atij të mësuesit tëshkallës pasuese të karrierës, në mënyrëqë të mos defavorizohet mësuesi-fillestar. (diferenca e pagës 5%).

Tribuna Sindikale SHKURT 2008 12

Koncepti “të mësuarit” ka dy osemë shumë kuptime që jepen nga au-torë të ndryshëm. J. J. Roussean epërkufizon si “maninë tonë mësim-dhënëse e pedanteske për t̀ u më-suar fëmijëve vazhdimisht atë që ata,shumë mirë, mund ta mësojnë edhevetë”. Për një biolog, të mësuarit ësh-të procesi nëpërmjet të cilit zhvillo-het rrjeti neurotik i trurit. Për një spe-cialist të reflekseve të kushtëzuara“teoria e të mësuarit lidh një ngac-mim , me një reagim specifik”. Sollëmkëto tre argumente për të krijuarimazhin se si duhet ta kuptojmë no-cionin “Mësim” i dhënë nga studiuestë ndryshëm në periudha të ndry-shme, dhe për të ardhur në ditët kurne po jetojmë zhvillime të vrullshmetë informatikës dhe marrjes së infor-macioneve nga burime të ndryshme.Kur njeriu i sotëm po fluturon drejtplanetëve në kozmos dhe po zhytetdrejt thellësive me badiskaf dukeeksploruar fakte dhe argumente qëflasin për një zhvillim të shpejtë nëpërpunimin e informacioneve, gjith-ashtu njerëzimi po përpunon infor-macione nga më të sofistikuarit, mbe-tet detyrë parësore që t̀i transmeto-het brezit të fëmijëve që të përga-titen në kohë dhe në hapësirë për t̀upërballur me situatat që u krijohennë evolucionin e jetës së tyre. Të më-suarit është një proces njohës që ilejon nxënësit , në saj të bashkëvep-rimit ndërmjet organizmit dhe, mje-disit, të riparojë sjelljen e tij nëmënyrë të shpejtë dhe të qën-

drushme. Mendimet e dhëna ngapsikolog të ndryshëm, “Të mësojë siduhet mësuar”, ka qenë dhe mbetetaktual dhe sot në ditët tona. Po japdisa mendime të cilat janë pervojë epunës sime në bazën e disa studimevetë kryera në tre vitet e fundit duke ubazuar dhe në trajnimet e kryera përsa i përket mënyrës së të mësuaritnëpërmjet përsosjes sëmësimëdhënies.-Së pari, bëj kujdes që materialin

e servirur ta jap sa më të plotë dheshfrytëzojë në maksimum njohjet enxënësve .-Së dyti, më ka dhënë rezultat gër-

shetimi i njohurive të kapitujve dhelidhja që ekziston ndërmjet lëndëveqë e realizojë, nëpërmjet përsëritjessë vazhdueshme në evokim, por dhenë reflektim duke kaluar në situataproblemore dhe praktikoj aktivizimine nxënësve të pa vëmendshëmnëpërmjet një përsëritje të thelluar.-Në radhë të tretë, gjatë dhënies

së njohurive të reja, nxënësit vullne-tarisht mbajnë shënim çështjet krye-sore, dhe këto më kanë shërbyernë reflektim dhe në përsëritjen elëndës .-Së katërti, në thellimin e njohurive

një rezultat të mirë më ka dhënë dhemotivimi i papritur dhe i befasishëmpër ta mbajtur gjithnjë nxënësin nëkoherencë të çështjeve të reja qëmos t‘i krijohet mundësia, “që tëbjerë në gjumë”.Lënda e Biologjisë dhe edukimi

shëndetësor që ka më se tre vjet qëmësohet nëpër shkollat publike e jopublike është cilësuar si një nga tek-stet më të mira për sa i përket dhënies

së njohurive bashkëkohore. E sjel-lim këtë argument, jo për të gjykuartekstin, por për të parë ndërtimin etij që njohuritë e trajtuara në të, tëjenë të kuptueshme dhe përthithenshpejtë nga nxënësit. Njohuritë qëpërbëjnë objektin e të mësuarit, i cilirealizohet në shkollë, gërshetohendhe me të mësuarit spontan të real-izuar nga nxënësit nëpërmjet for-mave të ndryshme të përvetësimit tëdijeve, gjë e cila shoqërohet me re-flektime në rritjen e rezultateve nëmësime. Ndër strategjitë e të më-suarit në rritjen e rezultateve ndih-mojnë dhe mbajtja e shënimeve përçështjet kryesore që trajtohen gjatëorës së mësimit, për të kaluar nëvetëkontroll që nxënësit të mësohensi të kontrollojnë vetveten dhe tëpunojnë me tekstin. Detyrat që ujap nxënësve për në shtëpi i sho-qëroj me sqarime se ku do mbësh-teten për t‘i kryer që të ngulitin kon-ceptet në funksion të temës dhe, nëreflektimin kur kontrolloj detyrëndy-tre nxënësve i motivoj duke ipyetur se ku janë mbështetur përzgjidhjen e saj.Mundohem që nxënësit të mos i

ngarkoj me shumë detyra, por syn-oj që informacionin e ri që marrinnë klasë, ta zbatojnë në praktikë,dhe kjo më ka dhënë rezultatet eduhura, që ka ndikuar si në cilësi dhenë sasi dhe shërben si nxitës qënxënësi të punojë me tekstin, tëmbajnë shënime, të veçojnë krye-soret dhe të kalojnë në përgjithësime,këto reflektohen sidomos në zhvil-limin e orëve të ekskursioneve.Detyra për kujtesën në biologjinë

T‘i mësojmë nxënësitsi të punojnë me librin

Nga Bashkim SALIASI

Tribuna Sindikale13 SHKURT 2008

e klasës së VI i kam dhënë që tëriprodhojnë informacionin që kanëmësuar në klasën e V p.sh nëkapitullin:Frymëmarrja te gjallesat.Nga masa e nxënësve që unë drejtojmësimin më bie në sy se 70% eklasës ruajnë informacionin e dhënënjë vit më parë dhe në momentet qëu kërkohet ose u dalin probleme ishfletojnë ato dhe arrijnë të analizojnëdhe të argumentojnë problemat qëna lindin gjatë marrjes së informa-cionit të ri. Shembull i qartë është:Cikli i oksigjenit .Dyoksidkarboni + ujë (në prani të

dritës)=lëndë organike+oksigjen.Këtu e gjejë me vend të theksoj sekur unë kam përdorur udhëzime tësakta detyra i ka ndihmuar nxënësitqë të mësojne dhe të riprodhojnë ar-gumente sa më bindëse për problem-in që shtrohet për zgjidhje dhe 60%sqarojnë ciklin e oksigjenit në mënyrëperfekte dhe nxjerrin në pah rolin qëluajnë bimët për pasurimin e atmos-ferës me ketë element. E njëjta rrugë

u ndoq dhe për ciklin e karbonit përtë cilin nxënësit zotërojnë njohuri ngakapitulli i parë të marra në temën emësimit: Aleancat ndërmjet gjallesavebimore dhe shtazore, në klasën egjashtë. Po t‘i referohemi rekoman-dimeve që jepen në Psikologjinë etë mësuarit shumë autorë kanëdhënë formula dhe rekomandime përmësimdhënie të suksesshme: Rishi-ko dhe kontrollo punën e një dite mëparë. Paraqit material të ri, zhvillomësimdhënien në hapa të vegjël, sig-uro shembuj të shumtë dhe sigurohuse nxënësit të kuptojnë. Komentodhe korrigjo gabimet,bazuar nëpërgjigjet e nxënësve. Siguro prak-tikë të pavarur, pra ti lemë nxënësittë zbatojnë të nxënit vetë, në klasëapo në shtëpi. Organizo përsëritjen,për të konsoliduar të nxënit.I solla këto rekomandime në këtë

material për të treguar se mësuesi du-het të kualifikojë vetveten për të pa-sur rezultat në mësimdhënie dhe tënjihet me literaturën e re. Duke pa-

sur parasysh kompleksitetin e pro-cesit të mësimdhënies, është e do-mosdoshme që theksi të vihet nëstrukturën e mësimit, atmosferën eklasës, e cila bën që mjedisi të jetëshoqëror dhe nxitës për të nxënit ,sidomos, për ata që kanë rezultatetë ulëta në mësime. Të mësuarit vënë lëvizje të gjitha aspektet e per-sonalitetit dhe nuk mund të kufizohetnë një punë të thjeshtë mekanike, pradalim në përfundim se, përsëritja osemotivimi janë të nevojshëm por jo tëmjaftueshëm, prandaj është enevojshme që me ndryshimet e kry-era vitet e fundit dhe punimi me tek-ste alternative kërkon që të japimdhe informacione shtesë dhe të bëjmëpërgjithësime, të aftësojmë nxënësitpër vet kontroll. Për të organizuarpunën në klasë, une mendoj se më-suesi duhet të shfrytëzojë bazën ma-teriale që disponon në zonën kupunon, apo e siguron vetë në punëne përditshme duke e përshtatur këtëbazë materiale me tekstin mësimor.

Ndodhesha në aeroportin “NënëTereza” në orët e para të mëngjesitpër të përcjellë në SHBA një mikuntim. Ndihesha i përgjumur, kur befasdëgjova një zë përshëndetës:-Drejtor, mirëmëngjesi, si jeni?Ishte Edmondi, një ish nxënësi im

që po më afrohej buzagaz.I shtrëngova dorën dhe duke e

parë drejt e në sy e pyeta:-Po ti këtu, për ku je nisur?-Për në SHBA. Kam përfunduar

studimet atje, për elektronikë, tanipunoj në një institucion shkencor.

-Je i kënaqur, ndihesh mirë?-Po, shumë. Elektronika ka qenë

ëndrra ime dhe...E teksa bisedoja me djaloshin sill-

ja ndërmend vitet kur ai ishte mat-urant dhe kur...Ishte ora e dytë apoe tretë e mësimit, kur mësuesja kujd-estare u fut në klasë gjithë vrull sëbashku me Edmondin dhe Endrin, dydjemtë më “problematik” të asajklase. Të dy dukeshin të skuqur nëfytyrë dhe menjëherë e kuptova seata ishin goditur me njëri-tjetrin.-Ose unë në shkollë, ose këta të

dy! - po thoshte mësuesja, e cila ndi-

hej shumë e acaruar. Dhe, kishte tëdrejtë. Ne ishim shkollë me disiplinëtë fortë dhe raste të tilla, sidomos nëorën e mësimit nuk na kishin ndodhur.Në fillim edhe unë u zemërova shumëdhe më hipën nervat. Isha gati tathosha fjalën e fundit, por nuk e dipse në ato çaste m‘u kujtuan fjalët enjë miku tim, i cili më kishtethënë:”Kur dua të marr një vendimtë rëndësishëm, unë e mbaj përbren-da zemërimin dhe zë e numëroj derinë dhjetë”. Mbase ishte kjo këshillëe mikut tim, e cila më bëri që t‘i them

Kishim vepruar drejtë

Nga Viron Kona

“Ai që përkujdeset për shpëtimin e të rinjve bën punën e hyjnive”.Plutarku

Vijon në faqen 14

Tribuna Sindikale SHKURT 2008 14

mësueses:-Mësuese, ju lutem vazhdoni më-

simin, kurse këta të dy le të qën-drojnë pak këtu me mua. Më pasdo të gjykojmë dhe do të vendosimse çdo të bëjmë.-Drejtor, nuk falen këta, e kanë

mbushur kupën...! -Ajo ishte endeshumë e zemëruar dhe e acaruar..Të dy djemtë kishin ulur kokat dhe

s‘flisnin. Nëpër faqet dhe qafat e tëdyve dukeshin shenjat e goditjeve.E ndjenin se e kishin tepruar shumëdhe ndiheshin fajtor..Orën tjetër zhvillova një mbledhje

urgjente të drejtorisë. Thirra dhe më-suesen kujdestare, disa mësues tëtjerë që jepnin mësim në atë klasë sidhe të dy nxënësit fajtor. Duhej tëmerrnim një vendim, aq më tepër qëEdmondi e kishte rast të përsëritur.Më parë i kishim dhënë një vërejtje,kishim vënë në dijeni edhe prindërite tij, dy njerëz të urtë që rropateshingjatë gjithë ditës për të mbijetuar dhepër t‘i plotësuar kushtet e shkollimitbirit të tyre.Në drejtori diskutuam gjatë.

Mbledhja u zhvillua e tensionuar dheme nerv.-O unë, o ata, - përsëriste paresh-

tur mësuesja kujdestareMe ç‘po shikoja, një pjesë e mirë

e diskutuesve, pavarësisht nga tonidhe kritikat e ashpra, dukeshin tëlëkundur.-Sikur ta diskutojmë edhe një herë

nesër? - propozova.-Si sot, si nesër ata nuk kanë më

vend në këtë shkollë. - foli përsërikujdestarja, por këtë radhëzemërimin e kishte me mua.-Drejtor, je shumë tolerant, po na

prish disiplinën e shkollës, këta du-het t‘i përjashtojmë, ka marrë fundkjo punë, këta s‘duhet të qëndrojnë

më asnjë minutë në këtë shkollë. -ngulmonte edhe një mësuese tjetër.-Megjithatë le të mos nxitohemi, -

thashë unë, - nesër thërresim edhekryetarin e Bordit dhe të Këshillit tëprindërve dhe e diskutojmë një herëedhe me ata.-Drejtor, po i mbajte në shkollë

ata të dy, unë do të ankohem. NëMinistri do të shkoj. Po të parala-jmëroj! - më tha kujdestarja dukedalë. Sigurisht që po e tepronte, porduke njohur zemrën e saj të pastër,sinqeritetin dhe zotësinë profesion-ale, nuk i dhashë kaq shumë rëndësifjalëve të saj kërcënuese.Mbeta vetëm në zyrë. Më duhej

të merrja një vendim të rëndësishëm.Ishte viti 1999 dhe në Shqipërigjendja ishte ende kaotike dhe e pastabilizuar si duhej.Ditën tjetër, sapo filloi mbledhja

vura re se zemërimi dhe toni i disku-tuesve ishte disi më i zbutur. Bash-kërisht vendosëm që t‘u jepnim edhenga një mundësi tjetër djelmoshave“problematik”, duke u dhënë edhenga një vërejtje me paralajmërim përpërjashtim nga shkolla. Ashtu e mby-llëm mbledhjen.Sillja ndërmend këto dhe e shiko-

ja Edmondin në sy. Telashe të mëdhana kishte krijuar ai djalë, edhe mua,edhe mësuesve.-Po me Endrin, je takuar? - e py-

eta.-Po, këmbejmë herë pas here

ndonjë e-mail, jemi bërë shokë tëngushtë. Ai studion në Itali përmatematikë. Ju e dini drejtor, ai ish-te më i miri. Edhe atëherë ai nuk kish-te faj, unë e kisha fajin, isha gjaknxe-htë dhe doja të bëja të fortin eklasës. Ju kërkoj falje drejtor, edhejuve, edhe mësueses kujdestare, ajoështë e mrekullueshme.-Po, - iu përgjigja, - e rreptë

vërtetë, por me dashuri të madhe përnxënësit, ju donte të bëheshit të di-tur dhe të mirë.-Me mësuesen kujdestare kam

komunikuar shpesh. - vijonte të flistedjaloshi, - I kam kërkuar falje edheatëherë, edhe më pas. Ajo ndihet egëzuar që kam mbaruar për elektron-ikë.Disa çaste e pashë djaloshin në

sy. Dukej i prekur dhe i emocionu-ar.-Askush nga ne s‘ka zbritur nga

qielli, - thashë, duke folur më shumëme vete dhe duke i rënë medashamirësi shpatullave të djaloshit.Pastaj befas e pyeta:-Po sikur të të kishim përjashtuar,

çfarë do të kishe bërë?Ai heshti, pastaj duke më parë

drejt e në sy më tha i menduar:-Nuk e di drejtor, mbase.., mbase

do të isha nisur për në Italime...gomone.Mondi! Mondi! – u dëgjua një zë

vajze që po afrohej drejtë nesh.-Ela, njihu me drejtorin tim, - i tha

djaloshi vajzës. Ajo më dha dorënduke buzëqeshur dhe, duke më parëme kureshtje më tha: - Mondi mëka folur për ju.-Ela është shoqja ime..., e ngush-

të, - tha djaloshi. – Edhe kjo për ele-ktronikë është, por do edhe dy vjetqë të përfundojë studimet.Ndërkohë po shkonte ora dhe u

ndamë duke këmbyer numrat celu-larëve dhe adresat e e-malit.Dhe, teksa Edmondi me Elën lar-

goheshin krah per krah, mua me er-dhen ndërmend fjalët e vjetra të Pl-utarkut: .”Ai që përkujdeset përshpëtimin e të rinjve, bën punëne hyjnive”. Dhe, Plutarku i madh,me siguri kur kishte thënë ato fjalë,mbase më shumë se këdo tjetër,kishte pasur parasysh mësuesit.

Vijon nga faqja 13

Tribuna Sindikale15 SHKURT 2008

Keshilla praktikeKeshilla praktikeKeshilla praktikeKeshilla praktikeKeshilla praktike

Përgatiti faqen Eriona Vangjeli

Flisni shumë shpejt, evitoni kontaktin e syve,bëni shumë pyetje, perdorni shumë parfum,gënjeni për eksperiencat e punës, shkoni mevonesë në intervistë, nuk bëni kërkime në lidhjeme firmën; bëni të gjitha këto dhe çuditeni psenuk e fituat atë vend pune?!

Nuk ka asnjë intervistë perfekte, por shumicae gabimeve mund të evitohen duke patur pakkujdes.

Ja ku janë 10 gabime të zakonshme qëpersonat që kërkojnë për punë duhet t’ievitojnë.

1. Gati...ZjarrMos humbisni kohë duke dërguar CV

gjithandej para se të keni vendosur cila ështëpuna juaj ideale. Kur shkoni pas punëve për tëcilat nuk jeni të kualifikuar, do t’ju ndodhë tërefuzoheni më shpesh. Synoni pozicionin qëpërzgjidhni dhe ndiqni karrierën tuaj mevendosmëri.

2. Si të silleniMos e thërrisni asnjëherë intervistuesin tuaj

në emër, duke përfshirë këtu edhe ata që janëmë të rinj se ju në moshë. Adresojuni në mënyrëformale, përveç rasteve kur ju kërkon vetë që

Të reja shkencoreTë reja shkencoreTë reja shkencoreTë reja shkencoreTë reja shkencore

GOXHA E ËMBËLTani ka dalë në treg kjo bateri që punon

me sheqer dhe është e padëmshme përambientin. Bateria Bio e Sony-t përdorelementët e glukozës për të nxjerrë

elektronet në mënyrë që të gjenerojnëenergji. Lidhni 4 nga bateritë 50milivatëshe dhe keni energji tëmjaftueshme për të vënë në punë MP3-shin tuaj.

MIRËMËNGJES RREZE DRITEShumica e njerëzve i urrejnë alarmet e

orave në mëngjes. Ja pse Eoin McNallyka krijuar jastëkun e ndriçuar. I pajisurme një elemente dritash LED, ai përdorvetëm dritë për të të zgjuar. Rreth 40

DHJETE GABIME TË PERSONAVE QË KËRKOJNË PUNË

minuta para zgjimit jastëku iprogramueshëm fillon të ndriçojë,gradualisht, duke u zbardhur gjithnjë e

më shumë në mënyrë që të realizojnëdritën natyrale të lindjes së diellit. Kjoju ndihmon që ta filloni ditën sa mëthjeshtë.

PA PENDIMETani që tatuazhet janë më popullore se

ta thërrisni në emër.3. Jeta juaj është një libër i hapur

Jetën tuaj private mbajeni private.4. Mosinteresimi

Një ndër gabimet që dallohen menjëherë gjatënjë interviste pune është fakti që i interesuarinuk ka bërë kërkimet e nevojshme për të kuptuarpozicionin dhe kompaninë në të cilën po aplikon.

5. Të neglizhosh pamjen e jashtme.E keni dëgjuar më parë, do ta dëgjoni përsëri.

Mos u vishni në mënyrë shumë provokuese, asrastësore, mos vini shumë bizhuteri. Vishuni nëpërputhje me këerkesat e pozicionit për të cilinpo aplikoni.

6. Të aplikosh thjeshtë për të aplikuarAplikoni vetëm për pozicionin dhe kompaninë

që ju intereson. Shkoni pas asaj pune ashtu siatletët olimpikë shkojnë pas medaljes. Moshumbisni kohë duke aplikuar për pozicione tëcilat nuk ju interesojnë vërtet.

7. Të mos flasëshIntervistuesi nuk pëlqen përgjigje të thata, “po”

ose “jo”. Duhet të mbështesni përgjigjen tuaj meargumenta dhe shembuj që lidhen meeksperiencat tuaja të punës. Nga ana tjetër, mos

flisni shumë. Kjo tregon nervozizëm ose paaftësipër të dhënë një përgjigje të drejtpërdrejtë.

8. Të dërgosh një CV prej 10 faqeshKy është gabim i madh, pasi këshillohet që t’i

përmblidhni të gjitha aftësitë tuaja vetëm në njëfaqe. Mbani mend se personi që sheh CV-tëtuaja ka 15 sekonda kohë në dispozicion për tëvendosur për t’ju marrë në intervistë apo jo.

9. Të flasësh negativisht për ishpunëdhënësit tuaj.

Nuk ka rëndësi se ku doni të dilni. Kritikatndaj ish punëdhënësve tuaj nuk janë aspak tënevojshme. Nëse ju kërkohet të flisni për punëttuaja të mëparshme, përgatituni të përmendnidiçka pozitive që ka qenë e vlefshme përkarierën tuaj.

10. Të mos bësh pyetje të vlefshmeBërja e pyetjeve pa asnjë rëndësi tregon se

nuk ju intereson edhe aq kompania osepozicioni për të cilin po aplikoni. Bëni pyetje tëtilla si: çfarë të ardhme ka ky pozicion? Pse kypozicion është vakant? Çfarë mund të bëj përtë qenë i sukseshëm?

kurrë ndonjëherë, është momenti për tëshpjeguar një mënyrë të besueshme përt’i hequr. Një në pesë persona pendohenpër tatuazhin që kanë. “Freedom-2 ink”është e përbërë nga një bojë e veçantë nëplastik në vend të metaleve që shumica ebojrave përdorin, kështu tatuazhet mundtë hiqen vetëm me një trajtim.

SYZET LEXUESEKërkuesit në universitetin Carlo III të

Madridit, duke punar për t’u ardhur nëndihmë personave që nuk dëgjojnë, kanëarritur të realizojnë një mënyrë që edheata të ndjekin programet televizive pavështirësi. Kjo realizohet nëpërmjet

ekranit të vogël që ndodhet pranë anës sëdjathtë të syzeve, i cili regjistron tekstinqë kalon tek ai nga ajri, duke ndjekurrigorozisht filmin.

Tribuna sindikale