A305 Celiklerin Isil Islemleri

8/6/2019 A305 Celiklerin Isil Islemleri

1/33

YTMAKiNE * A305

5.ELKLERN ISIL LEMLER

5.1 Dengesiz Dnmler

Istma ileminde alt deiim noktas1

CA , tektoid alt eliklerin st deiim

noktalar2

CA , tektoid st eliklerin deiim noktas ise Acm olarak belirlenmitir.

Benzer ekilde sokulma ileminde deiim noktalar ise, Ar olarak belirlenmitir.

tektoid alt ve st eliklerin alt dnm noktalar Ar, tektoit alt eliklerin Ar3,

tektoit st eliklerin deiim noktalar ise Arcm olarak ekil 5.2de grlmektedir. Bu

dnmlerin oluumlar iin stma ve soutma ilemleri yeterince yava olmaldr.

Dnm tamamlanabilmesi iin yaynm (difzyon) ilemi tamamyla

gereklemelidir. Yani bunlar iin denge scaklna ulalmaldr. Bununla birlikte

soutma ve stmann ok daha hzl olduu sl ilemlerde dengeli yaplarn

oluumuna neden olur. Eer soutma ilemi daha dk younlukta yaplrsa,

dnm izotermal (sabit scaklkta) geliir. Sonra bir miktar demir karbid oluur ve

ayrr.

1. Su verme banyo scakl, 250Cde dnme imkan verirse, oluan

partikller dk beynit yapdadr. Dk beynit ok ince bir yap olup, yksek

byteli mikroskop altnda gzkr. Dk beynit yapnn grn

martensite benzemekle beraber, sertlii daha az olup, tokluu daha fazladr.

2. Su verme banyo scakl, 550C2ye yakn bir deerde dnme imkan

verildiinde, oluan partikllere st beynit denir. Bu partikller dk beynitte

daha ince ve dank taneli bir yap olutururlar. st beynit yap daha yumuak

ve daha toktur.

3. Su verme banyo scakl, 550zerinde ancak A1hattnn altnda (723C) bir

deerde dnme imkan verildiinde, tokluk daha da artacak, sertlik decek

ve perlit yap oluacak.

Yukardaki yorumlardan da anlalaca zere, mikro yapnn oluumu iki

etkene baldr.

(a) Dnmn olduu scaklk;

(b) Dnmn oluum sresi (dnm hz vb.)

Dengesiz dnmlere scaklk ve zamann etkisi en ok bilinen demir-karbon

scaklk denge diyagram kullanlarak aklama yerine, zaman-scaklk dnm

(ZSD) diyagramlar kullanlarak daha iyi aklanabilir. Zaman scaklk dnm


2/33

diyagramlar izotermal dnm (D)diyagramlar veya basite ekilden dolay S

Erileri olarak bilinir.

5.2 Zaman-Scaklk Dnmnn Diyagramlarnn Yaps

Demir-karbon denge diyagramlar btn sade karbonlu eliklere

uygulanmasna karlk, zaman-scaklk dnm erileri sadece zel alaml bir

elik iin kullanlabilir. Eer deiik bir ok elik arasnda karlatrma yaplacaksa,

her bir elik iin o elie zel zaman-scaklk dnm erileri incelenmelidir. ekil

5.3de bu tip diyagramlar grlmektedir.bu tip diyagramlar oluturmak iin aadaki

ilemler izlenir.

1. Muayene edilecek elik paralardan yaklak 12 mm apnda, 1,5 mm

ekil 5.2 Sade Karbonlu elikler in Deiim Noktalar

5

ekil 5.1 Sade Karbonlu eliklerin Isl lemlerinin Scaklklar


3/33

kalnlnda ok sayda rnek para alnr.

2. bu rnek paralar tuz banyosu frnnda, A3/Acm izgisini tam zerindeki bir

scaklkta frna sarktlr. rnek paralar tepkime gstermeyen, s direnli

tellere aslr. Bu ilem ekil 4.4de grld gibi bir stenit banyosudur. Yani

rnek paralar stenit oluum artlarna getirilir.

3. Uygun sayda rnek para, ikinci tuz banyosuna nakledilir. ekil 5.4deki

ileme kuluka banyosu denilmektedir. Frn scakl 723Cnin altnda,

nceden belirlenmi bir scaklkta tutulur. rnein 250C scaklk, dk beynit

yapsna niyet edildiinde uygundur. Bu banyoda stenitin karbide dnm

rnek paralarn banyoda kalma zamanna baldr.

4. Numuneler kuluka (tuz) banyosundan birer birer karlarak ekil 5.4deki gibi

su verilir. Son banyo olan bekletme banyosunda kalm stenit yap,

martensite dnr.

5. Su verilen rnek paralar parlatlr, dalanr ve tuz banyosu sresince oluan

dnm, mikroskop altnda incelenir. ekil 5.5de bu ilemlerin sonular

grlmektedir. Kuluka scaklklar iin verilen zaman aral arttka dnm

derecesi de artacaktr. Scaklk aralklar (T1,T2,T3......vb) farkl olacak ekilde

ekil 5.5deki gibi benzer sonular kmesi elde edilir. Elde edilen sonular

ortak eksenler zerinde izilir ve ekil 5.3de grld gibi zaman-scaklk

erileri retilmi olur.

Numune

Soutma (kuluka) zamanndan (T)

Birinci Tama sonra ikinci aama

ekil 5.3 Sade Karbonlu Bir elik in Tipik-Zaman Scaklk Dnm Erileri

Tuz banyosustemperlemefrnA3/Acm zerinde

Tuz banyosusoutma frnScaklk 250-720Carasnda uzanandeerde tutulur.

Su soutmalbanyoOda scaklndatutulur.


4/33

ekil 5.4 zaman scaklk dnm diyagramlarnn oluturulmas iin sl ilem sras

5.3 Zaman-Scaklk Dnm Diyagramlarnn Yorumu

ekil 5.6da tektoid bileimli sade karbonlu bir eliin, zaman-scaklk

dnm diyagram grlmektedir. Sade karbonlu elik iin 723Cnin stndeki

scaklk, dk kritik scakl (A1) temsil eder. Bu nedenle incelenecek olan elikler

tektoit bileim olup, bu scakln zerindeki elik yaplarn tamamen dengeli

stenittir. 723C in altndaki stenit, artan ekilde dengesizlemektedir. Dnm

sresince balang ve biti noktalar iki eri hatla gsterilir. 723Cnin tam altnda,

stenit yapda bir miktar kararszlk olurken dnm ilemlerinde de dikkate deer

bir diren olumaktadr. Bunun yannda, scaklk derken, stenitteki dengesizlik

derecesi artmaktadr. Dnm tamamlanmas sresince balangta en dk

seviyede olan dengesiz yap 550Cye ulalan sre iinde art gsterir. 723C ve

550C arasndaki dnm balangc demir karbidlerin kelmesiyle balar ve

dnm rnleri 723Cn tam altnda kaba perlit, 555C civarnda ise st beynit (

ince perlit) yapdadr. Scaklk 550Cin altna derken stenitin artarak dengesiz

yap oluturmasna ramen, daha dk scaklklarda demir iinde karbon yaymna

neden olmakta ve bu ilem daha yava ilerlemektedir. Son etken 550Cnin altnda

daha byk etkiye sahip olup dnmn oluumu iin geen zaman zarfnda,

dnmn balang ve biti arasndaki deimeler eki l 5.6da grld gibi

ekil 5.5 Dnm Banyolar Neticesinde Oluan Tipik Malzeme Yaplar

ekil 5.6 sade karbonlu bir eliin tektoid birleiminin (%0,83 C)zaman-scaklk dnmm erisi


5/33

grlr.550Ctn stnde dnm demir karbidin kelmesiyle balam, 550Ctn

altnda ferritin kelmesiyle balamtr.dnm rnleri balangta koyu bir yapda


6/33

550Cde st beynitte tyl yapda, 220Cde dk beynitte ise ine grntl

yapdadr. Eer tektoit el ik scakl aniden su verilerek hzl ve verimli

ekil 5.7 %0,4 Karbon eren Sade Karbonlu elik in Zaman-Scaklk Dnm

Erisi

ekilde drlrse, dnmde beynit atlanarak tektoit yap martensite

dntrlr. Daha sonra oluan martensit miktar M izgisi ile gsterilir. ekil

5.6da elikleri diyagramnda A noktasyla gsterilenden daha az zamanda

soutulmasnn anlam budur. Ms izgisinde martensit bir yap oluturmaya balar ve

bu ok kk oluumdur. Belli bir sre sonra M90da martensite dnm %90 dr.

Dnmn tamamlanmas, eliin Mf (-50C) izgisine kadar soutulmasndan

5.


7/33

sonra balar. Oda scaklnda su verme ileminde ise bir miktar stenid daima kalr.

ekil 5.7 %04 lk sade karbon eliinin zaman scaklk dnm diyagramna

gstermektedir. Demir-karbon denge diyagram refarans alnrsa, tekdoit st

eliklerde dk kritik scaklk (A1) hatt ve st kritik scaklk (A3)hatt arasnda bir

blge vardr. Burada ferrit ve dengeli stenit birlikte mevcuttur. Bylece, ferrit

dnmleri iin scaklk-zaman dnm diyagramlarnda ilave bir blge

olumutur.

5.4 Soutma lemleri

Oda scaklnda soutma ileminin daha hzl ve karbon miktarnda gre de eliindaha sert olduu ifade edilmitir. Bu ifadenin doruluu aadaki ekilde ispatedilmitir.

1. Martensit yap oluturmak iin, soutma ilemi stenit scaklndan beynit

dnmn balangcna kadar ok hzl olmak zorundadr.

2. Soutma ileminin sonunda, dengesiz stenitin en yksek seviyede martensite

dnmn temin iin scaklk en alt sevide olmaldr.

retim koullarn altnda, sade karbonlu eliklerde %100lk martensite asla

eriilemez. ncelikle deiim stenitten ( demiri) martensite ( demiri) elikteki

yapsal deiikliklerin (FCC-BCC) beraberinde ulalr ve sonuta hacimsel deiim

olur. ok ince paralar hari, deiim soumann en yava olduu para z

ksmndan nce, d tabakalarda oluacaktr.bu da parann arplmas ve

atlamasyla sonulanr. kinci olarak soutma banyosunun Mf (-50C) scaklnda

tutulabilmesinin imkanszldr. nk btn soutma svlar bu sda donarak

katlar. Bylece soutma ilemi, atlama veya arplma ihtimalinin en dk

seviyede olmasn salayan en st dzeyde, stenitin martenisite dnmn

gerekletiren bir ilemdir. Bylece elie verilmesi mmkn olan en yksek sertlik

verilir. Su ile sertletirme ilemi daha ayrntl biimde aada incelenecektir.


8/33

ekil 5.8 Alaml elikler in Baz Tipik Zaman-Scaklk Dnm Erileri

stenit eliklerin 723C ile 250C arasndaki scaklklarda soutma (kuluka)

banyosunda soutulduu ve rnek parann da dnmn gerekletii bu

scaklkta tutulduu belirtilmiti bu neden bu dnm sabit scaklkta (izotermal)

olumaktadr. Aka grlmektedir ki bu ilem, eliin oda scaklndaki svbanyosunda soutulmasyla olmamaktadr. Soutma stenit scaklnn altnda oda


9/33

scaklnn biraz yukarsndaki scaklkta kesintisiz olarak olumaktadr. (Is

enerjisinin tanmas ile soutma svsnn scakl ykseltilecektir.) bu nedenle

herhangi dnm soutma ilemi sresince oluur, yoksa sabit scaklkta olumaz.

Bir soutma erisinin zaman scaklk dnm (ZSD) diyagramnda saa

kaldrlmasnda etkilidir. ekil 5.9daki erilerden sabit scaklkta ve soutma ile

yaplan dnmler karlatrla bilinir. tektoid bileimli elikler basitlikleri sebebiyle

seilmilerdir. Denge koullar altnda stenitin yaps A1scaklnda (723C) aniden

deiir.

ekil 5.9 tektoid Bileimli (%0,83 C) Sade Karbonlu Bir eliin Srekli Souma

Erileri

Halbuki tektoid alt ve st eliklerin yaplar ei tl i dnm rnleri

eliinde daha geni scaklk aralklarnda deimektedirler. Soutma erileri sabit

scaklkta retilen (ZSD) diyagramlarna uygulanamaz. Fakat, ekil 5.9da grld

gibi lml hale getirilmi ZSD diyagramlarnda uygulanabilir.

1. Eri, youn olarak su ile soutmann sonucudur. Souma erisi dnm

erisinin burnunu yakalayamadndan beynit yap olumaz. Dengesiz stenitMs scaklnda martensite dnme balayacak ve deiim yzdesi metal


10/33

banyo scaklna ulancaya kadar artacaktr. Bu ilem 0C ile 100C

arasndaki blgede olacandan %90 martensit ile beraberinde kalan bir miktar

stenit, birlik bir yap oluturacaktr. Bunu elde etmek iin soutma kritik

soutma oranndan hzl olmaldr. Kritik soutma oran, verilen elik iin

uygun dnm erisinin burnunun en utan kesilmesi ile elde edilir.

2. Eri, daha yava soutmann sonucu olan eridir ve kritik soutma oranna

eriilmez. Baz beynit dnmler A ve B noktalar arasnda olmaktadr.

Dnmde kalan stenit Ms scaklnda martensite dnme balayacaktr

daha sonraki dnmde banyo scaklna yaklaldnda dnm

zayflayacaktr. eliin son bileimi martensitle beraber bir miktar yumuak

beynit, hatta daha yumuak beynit ile ilk yapdan artan steniti ierir. Bu

nedenle birinci erinin sertliine eriilemez. Kaln paralarda yzey, ksmlarda

birinci erinin artlarna uygun bir yapya, parann z ksmnda ise iki eriye

uygun bir yapya eriilir. Parann z ksmnda soutma ilemi daha yava

oluur.

3. Eri, yava soumann bir neticesidir. rnein bir parann normalletirilmesi.

perlite dnecektir. Scakln Ms noktasna geecek olmasna ramen Burada

ekil 5.10 %0,3lk Sade Karbonlu eliin Suda Soutulmasnn Etkileri

Dengesiz stenit C ve D noktalar arsndaki bir miktar st beynitle birlikte

malzeme kesitin kalnlna ve souma oranna bal olarak tamamen ince kesitin

kalnlna ve souma oranna bal olarak tamamen ince dengesiz stenitin dahanceden perlit ve beynite dnm olmas nedeniyle hi martensit yap


11/33

olumayacaktr. dengesiz stenitin daha nceden perlit ve beynite dnm olmas

nedeniyle hi martensit yap olumayacaktr. ekil 5.10da dk karbonlu bir eliin

erisi grlmektedir. Eride grld gibi soutma erisinin burnu, diyagram

zamann 0 noktasnda kesmekte ve kritik souma erisi olumamaktadr. Bu nedenle

dengesiz stenitin, bir miktar dorudan martensite, stenitin ounluu ise dorudan

A ve B arasnda perlite be beynite dnmektedir. Sadece ok snrl sertleme

olabilmektedir. Uygulamada eliklerin bu ekilde sertletirilmesi fazla kullanlan bir

yntem deildir.

Nikel, krom ve molibden gibi alam elemanlarn etkisiyle ZSD diyagramnn

erisinin sa tarafa kayd ifade edilmitir. ekil 5.11de %4,5 nikel-krom alaml

eliin yada nasl soutulduu ve dengesiz stenitin dorudan martensite

dnmnn balad grlmektedir. Soutma erisi, su ile soutma erisine

nispeten daha dik olmasna ramen erinin burnu yinede soldadr. Bu nedenle kritik

soutma oran almaktadr. Alam elementi miktarlarnn daha yksek olmasyla ve

kk paralar havada soutulabilir. Bu eit daha yava soutma oranlar ile

atlama veya arplmalarn saysnn azalaca aktr.

5.5 Sertletirme

ekil 5.11 %4.5 nikel-kromlu eliklerin yada soutulmalarnn etkileri

Sade karbonlu eliinin, eliin ihtiva ettii karbon oranna ve sertletirme

scaklndan itibaren soutma oranna bal olduu daha nce gsterilmiti. Kaln ve

ince paralar ayn soutma banyosunda soutulduklarnda ince paralar, s

enerjilerini kaln paralara gre daha hzl kaybedeceklerdir. Kaln paralarn z


12/33

ksmnda s tutulaca iin parann z daha yava souyacak ve stma erisi,

zaman-scaklk dnm erisinin (ekil 5.9) burnunu kesecektir. Serlikteki bu

deiim ktlesel etki olarak isimlendirilir.

Sade karbonlu elikler, yksek kritik souma oranna sahiptirler ve bu nedenle

geni kesitler ekil 5.12(b)de grld gibi tamamen sertletirilemezler. Bu nedenle

sade karbonlu elikler zayf sertletirilebilme zellikli malzeme olarak bilinir.

Dier taraftan sadece %3 karbon ieren %3 nikelli eliin kesitinin tamam

dzenli ekilde sertletirilebilmektedir. nk bu tip eliin kritik souma oran

olduka dktr. Bu tip alaml eliklere iyi sertletirilebilen elikler denir.

Soutularak sertletirilmi eliklerin sertletirme tanm; sertliin tanmna ve sertlik

derinliine bal olarak yaplmaktadr. Yap malzemesinin sertletirilebilme zellii

malzemede istenilen sertlie eriilebilme kolayldr.


13/33

ekil 5.12 Ktlesel Etki (Sertletirilebilme) (A) Sade Karbonlu Bir eliin Kesit

Alannn Sertletirilmesi (B) Yapda Sertletirilebilme Tesirleri

Sertlik ve sertletirilebilme kartrlmamaldr.%1lik karbona sahip sade

karbonlu bir elik, %3 nikel, %0,3 karbona sahip elik ile kartrldnda daha zayf

sertletirilebilme zelliine sahiptir. Bununla birlikte %1den fazla karbon ieren

elikler ok daha fazla yzey sertlii gsterirler. eliklerde sertliin, sertletirilebilme

zelliin zayfl ve yapdaki homojensizlik, malzemenin mekanik zelliklerini ciddi

ekilde etkiyebilir. Bu nedenle normal sl ilem artlar altnda ifade edilen mekanik

zelliklere eriebilmek iin ubuklarn en st aplar (snr kesiti) tamamlanmaldr.

Tablo 5.1de snr kesitlerinin karbonlu ve alaml eliklerin mekanik zelliklerini nasl

etkilediinin rnekleri grlmektedir. elie katk eleman olarak nikel, krom gibi

metallerin ilave nedenlerinden birisi, istenen mekanik zellikleri elde etmek iin snr

kesiti arttrmak, ktle etkisi azaltmaktr. ekil 5.13de tipik sade karbonlu bir eliin

dnmnde snr kesitinin etkisi grlmektedir. eliin ap (1) snr kesti altnda

olup, malzemenin st ksm ve z birlikte martensite dnr. eliin ap (2) snr

kesitin zerinde olduunda malzeme yzeyi martensit, z ise perlit olmaktadr.

5.6 Jominy ve Soutma Muayenesi

Bu muayene eliklerin sertletirilebilmelerini belirlemek iin kullanlr. rnek

paralarn tamamen stenit yapda olmas iin kritik scakln zerinde stlr. ekil

5.14de grld gibi malzeme su jetiyle, su pskrtlerek soutulur. ekilde ayn

zamanda muayene ve rnek paralarn ayrntlar da grlmektedir.

Tablo 5.1 Snr Kesitinin Mekanik zelliklere Etkisi

BS970

ORNEK

PARA

ARTLAR

SINIR

KEST

(mm)

EKME

GERLMES

(Mpa)

EN DK

UZAMA (%)

070M55

(Karbon

elii)

Sertletirilmi

ve

temperlenmi

19

63

100

850 1000

770 930

700 850

12

14

14

835M30

(Alam

elii)

Sertletirilmi

ve

temperlenmi

63

100

150

250

1080 1240

1000 1160

930 1080

850 1000

11

12

12

13


14/33

rnek para soutulacak utan hzl ekilde soutulur. Souma ilemi hz

dier uca doru azalarak ilerler. rnek para soutulduunda, bir kenar talanarak

dzeltilir ve soutulan kenardan itibaren sertlii her 3 mmde muayene edilir. Okunan

sertlik deerleri ile soutulan utan itibaren llen mesafeye bal olarak

ekil 5.13 Dnmde Snr Kesitinin Etkisi

ekil 5.15de grld gibi malzemenin sertletirilebilirliini veren eri izilir. Alaml

elikler iin sertlik deerinin sade karbonlu eliklere gre daha dzgn deiim

gsterdii grlr. Bundan dolay alaml eliklerin sertletirilebilme zellikleri daha

iyidir. Bununla beraber sade karbonlu elikler 10 mm derinlie kadar daha fazla

sertlie sahiptirler. Jominy u muayenesinin sonular ile eliin snr kesit alan

rasnda matematiksel bir balant yoktur.

5.7 Temperleme

Tamamen sertletirilmi sade karbonlu elikler krlgandr ve elikte

sertletirmede getirdii gerginlikler mevcuttur. Bu durumlarda elie uygulanan en

basit ilem, elii tekrar stmadr, yani temperlemedir. Temperleme ile krlganlk

azaltlp, gerilmeler giderilir. Temperleme ile martensit yap, imdi tanmlanacak olan

daha az krlgan bir yapya dnr. Malzemenin tokluunda bir art, sertlikten bir

miktar azalmay da beraberinde getirir. Temperleme daima dengesiz martensit yapy


15/33

tekrar dengeli perlite dntrr.bunun nedeni temperleme ile karbon atomlar ile

karbon atomlar zlerek demir karbid partiklleri olarak keltilir. Temperleme

scakl artarken partikl boyutlar da artmaktadr. 100C ile 200C arasndaki


16/33

scaklklarda demir karbid normal Fe2Cyapsnda deildir. Fakat deiim -karbid

ekil 5.15 Tipik Sertletirme Erileri

ekil 5.14 Jominy U Muayensi


17/33

yapdadr. Bu durum %0,3 orannda azaltlm karbon ieren kalan martensit yapya

izin verir. ekil 5.16da grlecei gibi sert karbidin varlndan dolay balangta

sertlikte bir miktar art vardr.

Bununla beraber scaklk artarken 400Cye kadar sertlik der ve karbidinin

normal yapdaki Fe2C bileimine doru dnm balar. Bu scaklkta artklar dk

karbonlu (%0,3) martensitten ferrite dnmektedir. Dnm srasnda sertlik

azalrken malzemenin tokluu ve sneklii artmaktadr. Temperleme scakl A1

scaklna (723C) doru ykselirken, kertilen karbidleri (Fe2C) kreselletirme

tavlasnda oluan benzer bit yap meydana getirirler.

Temperleme demir karbide dzgn bir dalm verir ve hzl bir ilemdir.

Soutularak sertletirmenin devamnda, kresel tavlama yerine yksek scaklkta

tavlama yaplr. Sade karbonlu ve dk alaml elikler genellikle 300Cnin altnda

temperlenir. Bu malzemeler kesici takm olarak kullanldklarnda dolay sertlik ve

anma direnci birinci derecede nemlidir. Sade karbonlu eliklerin temperleme

scaklklar uygulama yerine gre tablo 5.2de listelenmitir. Bu temperleme

scaklklarnda, yap ince perlit olup buna troostit denir. Troostit temperlemeyi troostit

soutmadan ayrmak iin ikincisine birinci troostit (veya beynit) denir. Bununla birlikte,

troostit ifadesi kullanlmamakta, daha ziyade temperlenmi martensit

kullanlmaktadr.

ekil 5.16 %O.83 Karbonlu Bir eliin Sertliine Temperlenmenin Etkileri


18/33

Tablo 5.2 Temperleme Scaklklar

Renk

Eit

Scaklk

(C)

Uygulamalar

ok ak saman rengi 220 Kazyclar; pirin ilemek iin torna takmlar

Ak saman rengi225

Tornalamada kullanlan, oyularak

biimlendirilen elik takmlar

Mat saman sars 230 elik yzeyleri, hafif torna kesicileri

Saman sars 235 Jiletler, kat kesicileri; dz elik baklar

Koyu saman sars240

Freze kesicileri, matkaplar, ahap oyma

takmlar

Koyu sar 245 Delik kesicileri, Raybalar, elik keskiler

ok koyu sar 250 Klavuzlar, paftalar, kaya matkaplar

Sar-Kahverengi255

Vida lokmalar, kalemtra, sert ahap kesici

takmlar

Sarmtrak kahverengi260

Zmpa ve kalplar, makas kenarlar,

perinleme aleti

Krmzms kahverengi 265 Ahap delme kalplar, ta kesme takmlar

Kahverengi-eflatun 270 Matkap ular

Ak eflatun275

Miller, scak ilem yaplan dzenekler, tbb

ilemler

Tam eflatun 280 Keski kalemleri

Koyu eflatun 285 Dkme demir keski

ok koyu eflatun 290 Demir keski ve ineler

Tam mavi 295 Dairesel ve dz metal testereleri, tornavidalar

Koyu mavi 300 Spiral yaylar, ahap testeresi


19/33

ekil 5.17 Martemperleme lemi

5.8 Martemperleme

Bu ilem soutularak sertletirmede mevcut olan ekil bozulmas ve atlak

riski olmakszn sertletirmedir. lem, eliim stenit scaklna kadar stlmas ve

sonra Ms scakln tam zerindeki scakla kadar tuz frnnda mmkn olduu

kadar hzl bir ekilde soutulmas ilemlerinden olumaktadr. elik, yaps tamamen

dzgnleene kadar stlr bu dk scaklkta muhafaza edilir. Bu noktada dk

scaklktaki tuz banyosundan karlr ve oda scaklnda doal olarak soutulur.

ekil 5.17de metalin hem yzeyinde hem de ekirdeinde ayn zamanda Ms den

M90aralndaki dnmler grlmektedir. Bylece i gerilmeler nedeniyle atlak ve

yap bozulmalar en dk seviyeye indirilir. Dzgn martensit yapya eriildiinden

dier sertletirilmi elikler gibi temperlenmelidir.


20/33

5.9 stemperleme

Bu ilem, zaman-scakl-dnm diyagramlarnda kullanlan rnek paralra

uygulanan ilemlere benzemektedir. ekil 5.18de elik nce stenit scaklnn (A3)

zerine kadar stlr. Sonra Ms scaklnn zerinde olacak ekilde kuluka

banyosunda soutulur. eliin z ve d ksmlar tamamen beynit yapya dnene

kadar kuluka tuz banyosunda tutulur. Dnm tamamlandktan sonra elik uygun

bir srede oda scaklna kadar soutulur. Yava soutma i gerilmelerden dolay

oluabilecek muhtemel arplmalar en aza indirir. stemperleme gerek bir izotermal

(sabit scaklkta) ilemdir. Bu ilemin amac termal oklardan oluan muhtemel yzey

atlaklar ve soutmadaki souk su ihtiyacn ortadan kaldrmaktadr. stemperleme

ile oluturulan beynit yapn mekanik zellikleri temperlenmi martensitin aynsdr.

stemperleme ilemi soutma ilemindeki kalc gerilimlerin olmay nedeniyle,

bazen daha da iyidir.

stemperleme alaml elik iin geni apta kullanlrken sade karbonlu

eliklerde yalnzca kk kesit alanl (kalnl 10 mmyi gemeyen) paralar iin

kullanlabilir. Bunun nedeni sade karbonlu eliklerin tuzlu su banyosunda yeterince

hzl soutularak dnm erisindeki burun ksmn kesilmesinin nlenmesinin

zorunluudur. Souma erisi dnm erisinin burnunu kestiinde yaklak

500Cden 600Cye kadar ince perlit oluur. Alaml eliklerin daha dk kritik

souma hzna sahip olmal ve bu sorunu zmektedir.


21/33

ekil 5.18 stemperleme lemi

5.10 Tavlama

Her ne kadar tavlama ilemleri zaman-scaklk dnm diyagramlar ile

ilikilendirilebilir ama bunu yapmann bir faydas yok. nk tavlama soutma hz

istenen denge artlarn olumasna izin verir. Tavlama ilemlerinin tanmlamalarnda

bavurular, demir-karbon termal denge diyagramnn elik ksmna yaplacaktr. Tmtavlama ilemleri ;eliklerin souk ekillendirilmeleri veya ilenebilir hale getirmelerine

yardmc olmak zere , yumuatlmalar ve snekletirilmeleriyle ilgilidir. temel

tavlam ilemi vardr. Bunlar:

1. Kritik alt scaklkta, gerilim giderme tavlamas (tavlama veya ara tavlama

olarak bilinir.

2. Kritik alt scaklklarda kreselletirme tavlamas

3. Dkmler ve dvme paralar iin tam tavlamaTavlamada uygulanacak yntem, eliin ierdii karbon miktarna, n sl

ileme ve daha sonraki kullanm yerine bal olarak seilir. ekil 5.1de tavlama

ilemleri iin demir karbon denge diyagramnn zerinde ilave olarak, tavlama scaklk

aralklar gsterilmitir. Btn tavlama ilemlerinde soutma oranlar mmkn olduu

kadar dktr ve genelde soutma frnnda yaplr.

5.11 Gerilim Giderme Tavlamas

Bu ilem karbon miktar %0.4den aa olan elikler iin kullanlr. Bu tip

elikler istenilen ekilde sertletirilemezler, fakat nispeten snek olduklarndan


22/33

genelde souk ekillendirilirler ve ekillendirilerek sertletirilirler. Yani kristal yaplar

normal denge artlarna gre sn derece deforme olmutur. Tekrar kristalleme

scakl 500Cde balar. Uygulamada tavlama scakl genelde 630Cde

gerekletirilir. Isl ilem hzlandrlarak tane oluumu hzlandrlr. Scak haddeleme

gibi scak ekillendirme ilemleri tekrar kristalleme scaklnn zerinde yaplr (bu

scaklkta kristaller deforme olduktan sonra tekrar dzgn ekil almaktadr). Kristal

yapda bozulmu halide olabildiince hzl giderilmektedir. Souk ekillendirme ilemi

tekrar kristalleme scaklnn altnda yaplmaktadr ve sonuta eliin yapsnda

ar bozulma ortaya kmaktadr. Bu artlarda el ik son derece gergin sert ve

krlgandr. Gerilim giderme tavlamsnn baars, kritik alt scaklkta ekirdek

oluumu ile kristallemenin balamasna ve gerilmelerin hapis edilmesine balanr.

Nve kristal ekil deitirmi her bir gerilim younlama noktasnda bir yap oluturur.

Bu nve kristaller veya ekirdek geliimi devam eder. Scaklk normal ekilde

korunabilirse dengeli tane yaps tekrar salanr. Istmaya devam ettirildiinde tane

yaps istemeyen zelliklerde geliir. Souk ekillendirilmi dk karbonlu tam

tavlama ilemlerinin faydalar:

1. Dk scaklk gerektiinden yakt masraflar dktr.

2. Dk scaklklarda alldndan frn astarlar ve stma elemanlarnn

bakm maliyetleri der.

3. Dk scaklklarda eliin oksidasyon azlndan dolay atmosferin kontrol

altna alnd pahal yntem yerine daha ucuz kapal tavlama uygulanr.

Kapal ortamda tavlamada elik plakalar frna konulur ve sadece iki d plaka

yzeyi renk deitirir. Bu tr sa plakalara genelde souk haddelenmi kapal

tavlama ile elde edilen plakalar denir.

4. Bu ilem tam tavlamadan daha hzl olup, tane oluum daha azdr ve sonuta

daha gelimi mekanik zellikler elde edilir.

5.12 Kreselletirme Tavlamas

Perlit kristallerinin birbiri ardna srayla gelen ferrit ve sementit katmanlardan

meydana gelen lamelli bir yap olduu daha nce ifade edilmiti. %0.5ten fazla

karbon ieren elikler kritik scakln biraz altnda (650Cden 700Cye) kadar

stldklarnda kristal iindeki sementit yuvarlaklamaya balar bu ilem perletiksementitin kresellemesi olarak isimlendirilir ve bu ilem ekil 5.19da diyagram


23/33

olarak gsterilmektedir. Scaklk kritik alt olduundan faz deiimi olumaz ve

sementitin kristallemesi sadece yzey gerginlii etkisi yapar. Eer kristallerdeki

sementit katmanlar tavlama ncesi nispeten kaba ise kristallerin znerek,

sementitin yuvarlak yap oluturmas uzun sre alr.

(a) (b) (c)

ekil 5.19 Yzey Tavlamas A) Lamelli Perlit B) Perlit Kresellemeye

Balarken C) Perlit Sementetin Kresellemesinin Tamamlanmas

Buda, srasyla fiziksel zellikler bozulmaya ve ileni yzeylerde zayfla yol

aar. Bu sebepten ince sementit tanecikleri oluturmak amacyla sertletirme ilemi

vastasyla tane slah yaplmadan nce kreselletirme nerilir. Bu ilem souk

ekillendirilerek veya su verilerek sertletirilen sade karbonlu yumuak takm

eliklerinde en etkili olarak kullanlmaktadr. lem uygulandktan sonra elik

ekilebilir ve hata kolayca ilenebilir. lave olarak yzey tavlamasna tabi tutulan elik

daha az atlama olasl ile daha dzgn bir yapda sertleecektir. Dier tavlama

ilemlerinde olduu gibi stmadan sonra yava bir soutma gereklidir. Bu soutma

ilemi, genel olarak frn almas durdurulup ve frn iindeki paralar ile birlikte

soutmaya braklarak yaplr.

5.13 Tam Tavlanma

Sade karbonlu eliklerin kartrlmas, sl ilem ile dntrldnde stkritik scaklnn ok zerinde olmaldr. Byk dkmler sya dayankl kum

kalplara dkldnde souma uzun zaman almaktadr. Benzeri ekilde byk

dvme paralar, ergime scaklklarnn altnda scak ekillendirilmelerine ramen

uzun sre olmasna karlk st kritik scaklklarnda ileme tabi tutulur. Her iki olayda

tane oluumu ar miktarda olup, metallerin fiziksel zellikleri ktleir. stenitin

kaba tanelerinin kristal snrlar boyunca ferrit olumaktadr. ekil 5.20de grlen file

rgs eklindeki bu yapya Widmanstatten yaps denir.


24/33

eliin kullanlabilir olmas iin tektik alt elikler st kritik scakln yaklak

ekil 5.20 Widmanstetten Yaps

50C zerinde, tektik st elikler ise alt kritik scakln 50C zerinde yeniden

stlr. ekil 5.1de bu eliklerin grafii grlmektedir. Bu ise ince taneli stenitin daha

ince yapl perlit ve ferrit kristallere dnmyle neticelenir. Bu ilem iin elik

genelde oda scaklna kadar frnda soutulur.

5.14 Normalletirme

Sade karbonlu eliklerin normalletirme scaklklar ekil 5.1de gsterilmitir.

Sertletirme ve tavlamadan farkl olarak normalletirme scaklklarnn; eliin

tamamen stenit hale gelmesi ve gerilimsiz olmasn temin iin A3-Acm izgisinin

zerinde uzand grlmektedir. Normalletirme ilemlerinde soutma oranlarnn

daha hzl olmas kristaller etrafnda sementit (demir karbr) ana benzer yapnn

oluumunu ve eliin mekanik zelliklerinin zayflamasn nlemektedir.

Normalletirmede, soutma orannn hzllatrlmas i parasnn frndan

alnp serbest olarak havada soutulmasyla yaplr. Hava ile soutmada havann

serbest olarak sirklasyonu salanmal; fakat hava cereyan nlenmelidir. Daha hzl

soutma neticesinde ince taneli yapnn fiziksel zellikleri iyiletirilir ve talal imalat

neticesinde kaliteli bir yzey elde edilir. Bununla birlikte iddetli souk ekillendirme

ilemi iin sneklik yeterli deildir. Normalletirme byk paralarn kaba ve ince

tala kaldrma ilemleri arasnda gerilim giderme ilemlerinde de kullanlr. Bylece

para zerinde ardk hareketlerin oluumu ve l hassasiyeti kayb nlenir.

5.15 Yzey Sertletirme

paralarn genelde anmaya dayanmlar iin sertletirilmi bir d yzeye ve

ani yklemelere dayanmalar iinde tok yapl ze sahip olmalar gerekir. Bu iki

zellii ayn ayda gsteren bir elik malzeme yoktur. Tokluk iin z ksmn karbon

miktar %0.3den fazla olmamaldr. Yzey ksmna uygun sertlik verebilmek iin ise


25/33

karbon miktar yaklak %1 olmaldr. Bu problemin zm iin genelde yzey

sertletirilmesi yaplr. Bu ilemde dk karbonlu elik paralarn yzey

katmanlarna dikkatli ekilde ayarlanm derinlikte karbon ilave edilir. lem bitiminde

para ardk olarak sl ilemlerden geilerek d yzey sertletirilir ve z ksm slah

edilir. Bu ilemler ekil 5.21de grld gibi iki farkl aamada oluur.

1. Karbrleme

2. Isl ilemler

Karbrleme; dk karbonlu eliklerin (yaklak karbon miktar%0.1) stenitik

artlarda stlarak karbon emdirilmesidir. Karbrleme ileminde deiik karbonlama

malzemeleri kullanlr.

ekil 5.21 D Yzey Sertletirilmesi A) Karbrleme B) Karbrlemeden Sonra

C) 780Cden tibaren Soutularak Sertletirilmi Yap

1. KatMaddeler, kmrlemi kemik ve deri gibi kat maddeler ile birlikte

sodyum karbonat ve baryum karbonat gibi enerji verici maddelerden olumaktadr.

2.Erimi tuzlar, sodyum siyanr gibi maddelerin sodyum karbonat ve deien

miktarlarda sodyum veya baryum klorid ile oluturduklar erimi tuzlardr. Siyanr

ldrc zehir olduundan frn iindeki toplam oran %20%50 arasnda olmal,

kullanmda gerekli n tedbirler sk ekilde alnmaldr.

3.Gaz maddeler, kolayca elde edilebilmesi nedeniyle artan ekilde doal gaz

(metan) kullanlr. Metan, karbonun organik bileenleri ieren bir hidrokarbon gaz


26/33

olup, el ik malzemeler tarafndan kolayca emilebilmektedir. Metan gaz stlm

gazlardan kan gazlarla zenginletirilebilir.

5.16 Paket Karbrleme

Bu ilemde karbrleecek paralar karbrleme de kullanlacak ve blm

5.15(a)de tanmlar yaplan maddeler ile birlikte dkme-demi r veya hazr elik

kasalar iine paketlenerek konur. Kutularn kapaklar gaz szmalarn nlemek iin

macunlanr. Daha sonra kutular 900950C arasnda 5 saate kadar stlr. Scaklk

ve karbrleme sreleri karbrleme derinliine baldr. Karbrleme derinlii2 mm2yi

aamaldr. Kalnlk art krlganlk ve atlamalar nedeniyle yzeyde pul pul

kalkmalara neden olabilir. Karbrleme tanmlandnda kutular alp, sandk

zlerek yavaa soutulur. Paralar ardk sl ilemler iin temizlenir.

5.17 Tuz Banyosunda Karbrleme

Tuz banyosunda karbrlenecek paralar, erimi sodyum siyanr ve enerji

verici tuz arm iinde aslr. Karmn bileimi blm 5.15de verilmitir. Byk

paralar potann st ksmndan bir ubukla tek tek sarktlr. Bakr teller, siyanr

iinde znerek parann potann iine dmesine neden olacandan hibir suretle

ask olarak kullanlmamaldr. Kk paralar ise karmla tepkimeye girmeyecek

maddelerden yaplm sepetler iinde sarktlr.

Siyanr tozlaryla alldnda personel tamamen ayrntl ekilde

temizlenmelidir. Trnaklar arasnda kalm birka siyanr krpntsnn yiyecek veya

sigara vastas ile azdan alnmas lmlere neden olur. Bu ilemin kk paralarn

karbrlemesinde; s kap kullanlmas ve beraberinde tad tehlikelerine ramen

paket karbrlemeye gre pek ok faydalar vardr.

Faydalar:

1. Ykleme daha ubuktur, bu nedenle daha ucuzdur.

2. Burulma ve atlama ihtimali daha dk olduundan dolay stma ve

karbrleme daha dzgndr.

3. Paralar daha fazla l ileme ihtiya olmadan siyanrle dzgn ekilde

soutularak sertletirilebilir. Bununla birlikte soutma banyosu siyanr ile

kirletilmektedir. Siyanr dar atlmadan nce bir uzman gzetiminde zararsz

hale getirilmedir.


27/33

5.18 Gaz ile Karbrleme

Bu ilem hem bir grup para iin alan hem de srekli alan bir frnlarda

yaplmaktadr. Paralar bir hidrokarbon gaz olan metan (doal gaz) atmosferinden

800den 950C ye kadar stlmaldr. Gaz, scak mineral ya buhar ilavesiyle

zenginletirilir. Ya, stlm platin eloktrodun zerine damlatlr. Is ya buharlatrr

ve platin bir katalizr gibi davranr. Yan bileimdeki elementler ayrlar. Para frna

konulmadan nce gaz nce karbondioksitten temizlenir. Bu tip gazlarn yksek

oranda alev alma zellii olduundan hava ve patlayc zelliklerde gaz karm

szntlarnn nlenmesi iin byk dikkat gsterilmelidir. Seri imalatta 1 mm kadar

karbrleme ilemleri iin gaz karbrleme kullanlr.

5.19 Karbrlemeden Sonraki leler

Karbrlemenin, eliklerin sertletirdii varsaym bir yanl anlaytr. Karbrlemede

d tabakalara sadece karbon ilavesi yaplr. Tam tavlama ilemi ile kaba taneli bir

yap oluturularak karbon atomlar d tabakalardan ayrlr. Bu sebeple eliin hem

znden hem de d ksmlarnda tane slah ve d yzey sertletirme iin ilave sl

ilemler yaplr. Bu sl ilemler elie uygun dayanm ve tokluk vermek iin gereklidir.

ekil 5.22den referans alnarak, sertletirme ve tane slah ilemlerinin aadaki

tanmlar netletirilecektir.

1. z slah etme: z ksmnda karbon miktar %0,3den daha dk

olduundan doru tavlama scakl yaklak 870Cdir. Para bu scakla

ykseldikten sonra suda soutularak ince tane yaps elde edilir. nce tane

yapsnn tokluk salamas gerekir. Scakln 870C olmas parann z iin

doru deer (scaklk(2) ek il 5.22) d ksm iin ise ok yksek bir

deerdir .


28/33


29/33

Sertletirilen yzeyler ise sadece, pahal bir ilem olana vida dii talama ile

dzeltilebilir. Karbrleme ilemi srasnda blgesel karbon emilmesini nlemek iin

eitli ortamlar oluturulur. rnein:

1. Yumuak braklacak alanlar zeri youn bir bakr tabaka ile kaplanr (bakr

siyanr iinde zndnden dolay tuz banyosunda bu ilem

kullanlmamaldr).

2. Yumuak braklacak alanlar atee dayankl kille rtlmelidir.

3. Karbon emilmesi istenmeyen yzeylerde fazla tala paylar braklr.

Karbrleme ve sertletirme arasndan yzeyde kalan karbon emdirilmi

ksmlar ilenerek yumuak olanlar braklr ve sonra karbondan etkilenmemi

yzeyler esas llerinde ilenir. Pahal olmasna karlk, blgesel yumuak

alan brakma, blgesel sertletirmenin en gvenilir yoludur (ekil 5.23).

ekil 5.23 Blgesel Yzey Sertletirilmesi A) n lemesi Yaplm Para

Karbrleme in Hazr B) Karbrlemeden Sonra Yzey lemi Tamamlanm

Parann Soutularak Sertletirme ncesi Durumu

Blgesel yzey sertletirme, orta ve yksek karbonlu eliklerin blgesel olarak

hzl ekilde stlp soutulmasyla da elde edilir. ekil 5.24 de alevle sertletirmenin

prensibi gsterilmektedir. Bir tayc araba ile tanma oksi-asitilan alevi ile para

yzeyi hzl ekilde stlr. Ayn araba zerinde soutucu sprey bulunduundan,

para z sertletirme scaklna ykselmeden d yzeyler stlp-soutularak


30/33

sertletirilir. ekil 5.25de ayn tesirin yksek frekansl elektromanyetik endksiyonla

nasl yapld grlmektedir. Yksek frekans da, para yzeyinde daha etkin

olacandan indklenen eddy akm oluturulmakta ve buda parann, yzeyinin

snmasna neden olmaktadr.

5.21 Azotlama

Bu ilem zel alaml eliklerden yaplm paralarn anma direnlerini

arttrmak iin yaplan kaplama veya yzeye sert malzeme ilavesidir. rnein matkap

kovannda yapld gibi. Bu ilemde kullanlan alaml elikler %0,1

ekil 5.25 Alevle Sertletirme

alminyum veya molibden, krom ve vanadyum ierir. Azot, metal yzeyleri

tarafndan emilerek ok sert bir azot tabakas oluturur. Bu ilemde sertletirilecek

para, 40cm zerinde 500600C arasnda amonyak atmosferinde stlr.

Amonyak bu scaklkta ayrr. Ayran azotta rahatlkla elik tarafndan emilir.

Azot ile sertlemenin baz faydalar:

1. Soutma ilemi olmadndan atlama ve ekil bozulma ihtimali ortadan

kaldrlmtr.

2. Yzey sertlii 1150HD kadar olabilen, alaml elikler (azot alaml) elde

edilebilir.

3. eliin korozyona kar direnci artmaktadr.


31/33

4. Azotla sertletirilen paralarn sertlii 500C ye kadar korunur. 220Cde d

yzeyi veya tamamen sertletirilmi sade karbonlu eliklerde kartrlrsa bu

deer daha iyidir.

5.22 Isl lemler Seimi

Isl ilem seimi aadaki etkenlere baldr.

1. stenen mekanik zelliklere

2. Paralarn hangi malzemeden yapldna

3. Isl ilem uygulanacak malzemenin balang koullarna

4. Parann boyutlarna

5. Isl ilem uygulanacak paralarn adedine

6. Eldeki mevcut ekipmanlara 5

ekil 5.25 Endksiyonla Sertletirme A) Endksiyon Bobinlerden Yksek Frekansl Alternatif Akm

Geirilerek Elde Edilen Eddy Akm le Para Istlr. B) Sertletirme Scaklna Eriildiinde Akm

ISIL LEMLERDE ZET

1. Suda Soutarak Sertletirme: Bu ilem karbon miktar % 0,6y geemeyen

basit kesitli, byk ebatlardaki sade karbonlu elikler iin kullanlr. Suda

sertletirmede kritik soutma hz tutturulursa basit kesit ve olduka dk

olan karbon miktar arplma ve atlamalar nler.

2. Yada Soutularak Sertleme:Bu ilem orta ve yksek karbonlu eliklerdekigibi kritik soutma oranlarna eriilecek derecede kk kesit alanlarna sahip,


32/33

sade karbonlu takm eliklerinde kullanlr. Yada soutma, atlama ve

arplma riskini azaltmaktadr. Bu ilem ok kark takm elikleri hari

alaml eliklerin ou da kullanlr. Kk ve orta byklkteki elikler iin

havada soutularak sertletirme yaplr.

3. Temperleme: soutularak sertletirilmi paralardaki ar krlganl ve bir

dereceye kadar tokluktaki kt etkileri kaldrmak iin daima temperleme

gerekmektedir. Alaml eliklerdeki mevcut dayanm, ok diren vb. mekanik

zelliklerin gelitirilmesi iin temperleme gerekli bir ilemdir. Dk

scaklklardaki (200den 300C ye) temperleme, kesici takmlara ve helisel

yaylara daha yksek scaklklarda (600C ya kadar) ise en yksek dayanmn

gerekli olduu mil gibi elemanlar iin kullanlan bir ilemdir.

4. Martemperleme: alaml eliklerin yksek scaklkta sertletirilmesi ileminde,

su ve ya ile soutmada oluan termal oklar nlemek iin kullanlrlar.

Sertletirme ilemlerinde temperleme gereklidir. Bu ilem, yksek kritik

soutma oranlarna sahip olduklarndan kk kesitteki elikler hari, dier

sade karbonlu eliklere uygulanmas zordur.

5. stemperleme: yksek scaklklardaki ya ile soutmadaki termal oklar

nlemesinde ve alaml eliklerin toklatrlmasnda kullanlr. Tasarlanan

herhangi bir ilemle tokluk, dayanm vb. zellikler gelitirilebilir. Bunu iinde ilk

sl ilemden sonra para temperlenmelidir. Bu ilem yksek kritik souma

oranlarna sahip kk kesitli paralara uygulanmakta olup, sade karbonlu

eliklere uygulanmas zordur.

6. Tam Tavlama: bu ilem yksek scaklklardan yavaa soutularak kaba

taneli byk dkm veya dvme paralar dzgn taneli yapya kavuturmak

iin yaplr. Dkm paralarda tane yaps d yzeylerdeki sert kristallerden

yzeyin tam altndaki zayf dzlemdeki stn kristallere doru deiir. n

ksmda ise deiik llerde eit eksenli kristaller bulunur. Tam tavlama ile

kristal yap eit eksenli ve ince taneli bir yapya dnr. Bu ilem suda

soutularak sertletirilmi takm eliklerinin yumuatmak iin kullanlr.

7. Kreselletirme Tavlamas: bu ilem %0,4n zerinde karbon ieren

soutularak ve ekillendirilerek sertletirilmi sade karbonlu elikleri

yumuatmak iin kullanlr. Tam tavlama ileminden daha ince ve dzgn

kristal yaps ile tala kaldrma iin daha uygun mekanik zellikler elde edilir.Ayn zamanda soutularak sertletirmeden nce atlama ve arplma


33/33

Documents

A305 Celiklerin Isil Islemleri