ª∏¡π∞π∞ ∂∫¢√™∏ ∑ˆÔ‰fi¯Ô˘ ¶ËÁ‹˜ 54 106 81 ∞ı‹Ó· ΔËÏ. 210 3814 939 Fax 210 3809 495 e-mail: odvima@otenet. ∞¶ƒπ§π√™ 2010 Δ∂ÀÃ√™ 68

3384

ΕΝΤΥ

ΠΟ Κ

ΛΕΙΣ

ΤΟ Α

Ρ. Α

ΔΕΙΑ

Σ 16

68/0

2

ΚΕΜΠΑΘ

Ο «γόρδιος δεσμός» της σύγκλεισηςΊσως να μην έχουν διατυπωθεί τό-σο πολλές αντικρουόμενες από-ψεις για κάποιον άλλο τομέα τηςοδοντιατρικής, όσο γι’ αυτόν τηςσύγκλεισης. Ακόμη και για τονορισμό της ακούγονται αντιφατι-κές θέσεις. Έτσι η σύγχυση πουυπάρχει γύρω από αυτόν τον –κα-

τά γενική ομολογία– πολύ σημαν-τικό τομέα της οδοντιατρικής,αναπαράγεται και συντηρείταιεδώ και αρκετά χρόνια, χωρίς δυ-στυχώς να μπορεί να βρεθεί ακόμηένα κοινό στοιχείο παραδοχής καιομοφωνίας. Αντιλαμβανόμενοιτον προβληματισμό που επικρατεί

γύρω από τη σύγκλειση αλλά καιτην υποβάθμιση του ρόλου της,απευθυνθήκαμε στον οδοντίατροκ. Πελοπίδα Λομβαρδά, προκει-μένου να λάβουμε, όσο αυτό είναιδυνατό, απαντήσεις πάνω σε βα-σικά ερωτήματα που απασχολούνκάθε οδοντίατρο. Σελ. 16

Ο κύριος άξονας της οδοντιατρικής οφείλει να είναι ο γενικός οδοντίατρος

Παίρνοντας στα χέρια μας το πρόγραμμα του11ου Παμπελοποννησιακού Συνεδρίου και δια-βάζοντας ένα ένα τα θέματα που θα αναπτυχ-θούν σε αυτό, καταλάβαμε πως το συνέδριο αυτό«γεννήθηκε» μέσα από την αγωνία του γενικούοδοντιάτρου να παρακολουθήσει την ιλιγγιώδηπορεία της εξειδίκευσης. Αρχίζει λοιπόν πλέον να γίνεται φανερό πως η

εξειδίκευση, που τόσο πολύ έχει εγκωμιαστεί σεημερίδες, συνέδρια, έντυπα –συχνά και μέσα απότις σελίδες του «Ο.Β.» – κρύβει παγίδες. Προσπα-θώντας να ακολουθήσει τις εξελίξεις, ο γενικόςοδοντίατρος κινδυνεύει τελικά να απομακρυνθείαπό τον αρχικό βασικό του ρόλο, ενώ η οδοντια-τρική κατακερματίζεται σε δεκάδες «κομμάτια»εξειδίκευσης. Μπορεί σήμερα ο γενικός οδοντία-

τρος να ενώσει ξανά τα κομμάτια του παζλ και ναεπανακτήσει την πρωταρχική του θέση, χωρίς πα-ράλληλα να μένει στάσιμος; Την απάντηση σε αυ-τό το δύσκολο πραγματικά ερώτημα καλείται ναμας δώσει ο υπεύθυνος του επιστημονικού προ-γράμματος του 11ου Παμπελοποννησιακού Συνε-δρίου, επίκουρος καθηγητής Ενδοδοντίας ΕΚΠΑκ. Φοίβος Προύντζος. Σελ. 4

Ο ανοσοκατεσταλμένος ασθενής στο χώρο του οδοντιατρείου

Τα τελευταία είκοσι χρόνια υπάρχουν όλο και περισ-σότεροι ασθενείς με κατεσταλμένο το ανοσοποιητι-κό τους σύστημα. Προφανώς, οι ασθενείς αυτοί είναιπιο ευάλωτοι σε λοιμώξεις από ασθενείς με υγιέςανοσοποιητικό σύστημα, παρουσιάζουν δε περισσό-τερα και πιο πολύπλοκα οδοντιατρικά και στοματο-λογικά προβλήματα και ο χειρισμός τους χρήζει ιδι-αίτερης αντιμετώπισης. Ασθενείς με ανοσοκαταστολή είναι αυτοί που πά-

σχουν από νοσήματα όπως ο καρκίνος, η λευχαιμία,το AIDS, αυτοάνοσα νοσήματα, όσοι υπόκεινται σεακτινοβολία, χημειοθεραπεία ή που λαμβάνουν ανο-σοκατασταλτικά φάρμακα για μεγάλο χρονικό διά-στημα. Επίσης, σε ανοσοκαταστολή είναι και οιασθενείς που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση ορ-γάνων. Της στοματολόγου - οδοντιάτρου, διδάκτο-ρος Παν/μίου Αθηνών Ελεάνας Στουφή.

Σελ. 8.

Τα Μυστικά του ΣτόματοςΟ ομαλός λειχήνας είναι συχνό ιδιοπαθές φλεγμονώδες νόσημα του δέρματος, των νυ-χιών και των βλεννογόνων, που προσβάλλει πιο συχνά γυναίκες μέσης ηλικίας. Η νό-σος ενδιαφέρει πάρα πολύ τον οδοντίατρο και τον στοματολόγο, αφού ο βλεννογόνοςτου στόματος προσβάλλεται πολύ συχνά (75-80%), ενώ πολλές φορές αποτελεί και τημόνη εκδήλωση της νόσου. Το διαγνωστικό ενδιαφέρον για τη νόσο είναι μεγάλο καιπηγάζει πρώτον, από το μεγάλο φάσμα των κλινικών εκδηλώσεων της νόσου στο στό-μα (7 κλινικές ποικιλίες), δεύτερον, τη συχνή προσβολή των ούλων με την κλινική ει-κόνα της αποφλοιωτικής ουλίτιδας και τρίτον, τον αμφιλεγόμενο κίνδυνο εξαλλαγήςτων βλαβών σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Τέλος, η θεραπευτική παρέμβαση γιατη νόσο αποτελεί μία επιπλέον πρόκληση για τον κλινικό. Του αν. καθηγητή Στομα-τολογίας Ιατρικής Σχολής Παν. Αθηνών Γιώργου Χ. Λάσκαρη. Σελ. 12

Το περιστατικό που πραγματεύεται σε αυτό το τεύχος ο αναπληρωτής καθηγητής Οδον-τιατρικής Γεράσιμος Δουβίτσας αφορά έναν άνδρα 22 ετών που προσήλθε στο ιατρείοαναζητώντας εναγωνίως αισθητική αντιμετώπιση του προβλήματος των δοντιώντου, το οποίο τον απασχολούσε ιδιαίτερα λόγω επαγγέλματος, πρόβλημα που έγι-νε άμεσα ορατό κατά τη συζήτηση και το πρώτο χαμόγελο που μας χάρισε. Σελ.14

H χρήση των ομοιοπαθητικών φαρμάκωνστην εμφυτευματολογία

Η ομοιοπαθητική τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται μεγοργούς ρυθμούς. Ήδη άρχισε να διδάσκεται ως μάθημασε διάφορα πανεπιστήμια και αρκετοί επιστήμονες ασχο-λούνται με την έρευνα σχετικά με την αποτε - λεσματικότητά της και τον τρόπο δράσης του ομοιοπαθη-τικού φαρμάκου. Μέσα από τις διάφορες επιστημονικέςεργασίες που έχουν ήδη διεξαχθεί, καθίσταται σαφές ότι

η δράση του ομοιοπαθητικού φαρμάκου δεν στηρίζεταιστην αυθυποβολή. Πολλοί νέοι επιστήμονες επιθυμούννα εκπαιδευτούν στην εφαρμογή της και οι ασθενείς πουτην προτιμούν για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματαυγείας τους, που συνεχώς αυξάνονται. Του ομοιοπα-θητικού, περιοδοντολόγου - εμφυτευματολό-γου Μηνά Ρηγάτου. Σελ. 32

Η εξάσκηση του οδοντιατρικού επαγγέλματος, σύμφωνα με τα σύγχρονα κριτήρια πα-ροχής οδοντιατρικής περίθαλψης (standards of care), παρουσιάζει πολλές φορές κλινικάδιλήμματα με πολύπλοκες πτυχές, οι οποίες μπορεί να ενέχουν και νομική χροιά. Η στήλη «Κλινικά Διλήμματα», την οποία επιμελείται η διευθύντρια του Στοματολογι-κού Τμήματος και επίκουρη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής Αθηνών δρ. Ελένη Γκάγ-καρη, αναγνωρίζοντας ότι οι τέσσερις τοίχοι ενός ατομικού ιατρείου δύνανται να οριο-θετούν τόσο την παντοδυναμία του ιατρού πάνω σε ένα μικρόκοσμο, όσο και τον περιο-ρισμό του μέσα σε αυτόν, θέτει σε αυτό το τεύχος ένα διαφορετικό ερώτημα και μια δια-φορετική οπτική γωνία. Λειτουργώντας πάντα με βάση το πρίσμα της ειδικότητας της στοματολογίας και μεέναυσμα υποθετικό περιστατικό, το σημερινό δίλημμα παρατίθεται ως εξής:Τι ευθύνη φέρει ο οδοντίατρος για μια καθυστερημένη ή λανθασμένη διάγνωση καρκί-νου του στόματος; Σελ. 20

Τι ευθύνη φέρει ο οδοντίατρος για μιακαθυστερημένη ή λανθασμένη διάγνωση

καρκίνου του στόματος;

Ανταύγειες Αισθητικής Οδοντιατρικής

¢ÈfiÚıˆÛË:¢‹ÌËÙÚ· ∫·Ú¿ÌÂÏ·, ºÈÏfiÏÔÁÔ˜

À‡ı˘ÓÔ˜ Δ˘ÔÁÚ·Ê›Ԣ:Ã∞´¢∂ª∂¡√™ ∞∂μ∂∞Ú¯·›Ô˘ £Â¿ÙÚÔ˘ 4, ÙËÏ. 210 994 0944

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 20102 ΟδοντιατρικόΒήμα

√¢√¡Δπ∞Δƒπ∫√ μ∏ª∞ ªËÓÈ·›· ŒÎ‰ÔÛË

π‰ÈÔÎÙ‹Ù˘: √¢√¡Δπ∞Δƒπ∫√ μ∏ª∞ ª.∂.¶.∂.

∂ΉfiÙ˘: °È¿ÓÓ˘ ∫·ÚηÙ˙Ô‡Ï˘

∑ˆÔ‰fi¯Ô˘ ¶ËÁ‹˜ 54 106 81 ∞ı‹Ó· ΔËÏ. 210 3814 939 Fax 210 3809 495 e-mail: odvima@otenet.gr

¢È¢ı˘ÓÙ‹˜: °È¿ÓÓ˘ ∫·ÚηÙ˙Ô‡Ï˘

∞Ú¯ÈÛ˘ÓÙ¿ÎÙ˘: ŸıˆÓ·˜ °ÎfiÙÛ˘

™‡ÓÙ·ÍË: μ›Î˘ ∫Ô˘ÚÏÈÌ›ÓË∞ÁÁÂÏÈ΋ §·ÌÚÔÔ‡ÏÔ˘°ÈÔ‡ÏË ∫fiÎÎÔÚË

∂ȉÈÎÔ› Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜:ÃÚ›ÛÙÔ˜ °. ª·ÚÎfiÔ˘ÏÔ˜, π·ÙÚfi˜

∫ˆ‰ÈÎfi˜ 6446

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ο κύριος άξονας της Οδοντιατρικής οφείλει να είναι ο γενικός οδοντίατρος................................... 4Μια συνέντευξη με τον υπεύθυνο του επιστημονικού προγράμματος του 11ου Παμπελοποννησιακού Συνεδρίου, επίκουρο καθηγητή Ενδοδοντίας ΕΚΠΑ, Φοίβο Προύντζο.

Ο ανοσοκατεσταλμένος ασθενής στο χώρο του οδοντιατρείου..........................................................8Της στοματολόγου-οδοντιάτρου, διδάκτορος Παν/μίου Αθηνών Ελεάνας Στουφή

ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΣΟμαλός λειχήνας ....................................................................................................................................................10Του αναπληρωτή καθηγητή Στοματολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργου Λάσκαρη

ΑΝΤΑΥΓΕΙΕΣ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟΤου Γεράσιμου Δουβίτσα, αναπληρωτή καθηγητή Οδοντιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ ...................... 14

Ο «γόρδιος δεσμός» της σύγκλεισης................................................................................................16Τι είναι, ποιες βασικές αρχές τη διέπουν, ποια η σημασία της; του Πελοπίδα Λομβαρδά

ΚΛΙΝΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ...........................................................................................................................20Ενδιαφέροντα κλινικά περιστατικά από το Στοματολογικό Τμήμα του Νοσοκομείου «Α. Συγγρός».Αυτήν τη φορά, η στήλη της επίκουρης καθηγήτριας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών κ. Ελένης Γκάγκαρηθέτει το δίλημμα «Τι ευθύνη φέρει ο οδοντίατρος για μια καθυστερημένη ή λανθασμένη διάγνωσηκαρκίνου του στόματος»;

ΙΤΙ: Διεθνής Ομάδα Εμφυτευματολογίας. Ένα δίκτυο ειδικών - ένα δίκτυο φίλων Με στόχο την ανάπτυξη και την προώθηση της τεκμηριωμένηςγνώσης.......................................26

Η Εταιρεία Σύγχρονης Οδοντιατρικής «κλείνει τα 25»……και το γιορτάζει με μια Ημερίδα αφιερωμένη στον Σύγχρονο Οδοντίατρο.................................28

H χρήση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων στην εμφυτευματολογία ...............................................32Του ομοιοπαθητικού περιοδοντολόγου - εμφυτευματολόγου Μηνά Ρηγάτου.

ΕΙΔΗΣΕΙΣ-ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ-ΣΥΝΕΔΡΙΑ.................................................................................... 34-42

ΒΗΜΑ Γραμμάτων και Τεχνών .............................................................................................................44

«Ετσι πάει το έθνος»... Του Παντελή Μπουκάλα.......................................................................45

∏ «·Ó·ÁÓˆÚÈÛÈÌfiÙËÙ·» ‰ÂÓ «·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È»

ªÂ ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Â›Ó·È «·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔ˜»; ∏ ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÈ-

ÌfiÙËÙ· ·Ú·¤ÌÂÈ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ̤۷ ·fi Ù· ª.ª.∂., οÙÈ

Ô˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ˘ÔÙ·Á‹ ÛÙȘ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ÙÔ˘ Ì¿ÚÎÂÙÈÓÁÎ. •¤ÚÔ˘Ì fiÙÈ

ÔÈ ‰È·ÛËÌfiÙËÙ˜ Î·È ÔÈ «celebrities» ηٷÎχ˙Ô˘Ó ÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ı¿̷ÙÔ˜.

øÛÙfiÛÔ, ÙËÓ ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÈÌfiÙËÙ· «ÔÚ¤ÁÔÓÙ·È» Î·È ¿ÏÏÔÈ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È ÁÓˆÛÙÔ›

ÂÂȉ‹ ʈӷÛÎÔ‡Ó, fi¯È ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ Î·È ÙËÓ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜. ∞˘ÙÔ› ·ÎÚÈ‚Ò˜

¤¯Ô˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÂÈÛ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ̄ ÒÚÔ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜, ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ, Ù˘

‰ÈÎËÁÔÚ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ Ô‰ÔÓÙÈ·ÙÚÈ΋˜.

∏ ÂÌÔÚÈ΋ ̆ ÔÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜ ̆ ·ÁÔÚ‡ÂÈ Ó· Á›ÓÂÙ·È Î¿ÔÈ-

Ô˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔ˜ ÙËÏÂÔÙÈο, ÌÂÙ·‰›‰ÔÓÙ·˜ ‰‹ıÂÓ ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘, Ô˘-

ÛÈ·ÛÙÈο fï˜ ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÔÏfiÎÏËÚË

‚ÈÔÌ˯·Ó›· ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ˆӇ̈Ó, Ô˘ ÂÍ·ÚÁ˘ÚÒÓÔ˘Ó ÙË ‰È·ÛËÌfiÙËÙ¿

ÙÔ˘˜ Ì ÔÏÏÔ‡˜ Î·È ÔÈΛÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜. °Ú¿ÊÔÓÙ·˜ ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ÁÚ·Ì-

̤˜ ‰È›ÛÙˆÛ· fï˜ ¤Ó· ·Ú¿‰ÔÍÔ, Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Û ϋÚË ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ

ÙËÓ Â˘Ú›· ̄ Ú‹ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ «·Ó·ÁÓˆÚÈÛÈÌfiÙËÙ·» fiˆ˜ ·Ú¿ÁÂÙ·È ·fi Ù˘

ÙËÏÂÔÙÈΤ˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÂȘ. ∫·È ÚÔηÏ› ÂÓÙ‡ˆÛË ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô fiÚÔ˜

·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÛÙÔ ÏÂÍÈÎfi ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ̆ ÔÏÔ-

ÁÈÛÙ‹ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÁÁÚ¿ÊÔ˘ Î·È Ì·ÚοÚÂÙ·È Û· ϤÍË ¿ÁÓˆÛÙË!!

- ∂›Ó·È οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ‰˘Ó·Ùfi; ·Ó·ÚˆÙȤ̷È.

√Ê›ψ Ó· ‰È·ÙËÚ‹Ûˆ ÙÔÓ «fiÚÔ», ÁÈ’ ·˘Ùfi ·Ó·ÙÚ¤¯ˆ ÛÙ· ÏÂÍÈο Ù˘ ÂÏÏË-

ÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜. ª¿Ù·ÈÔ˜ fï˜ ÎfiÔ˜. ∏ ϤÍË ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÈÌfiÙËÙ· ‰ÂÓ

˘¿Ú¯ÂÈ Ô˘ıÂÓ¿…

£· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È Û˘ÓÒÓ˘ÌË Ù˘ Ì·Ù·ÈÔ‰ÔÍ›·˜ Î·È fiÛÔÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó

Ó· ÎÂÚ‰›ÛÔ˘Ó Ï›Á˜ ¤ÛÙˆ ÛÙÈÁ̤˜ ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÈÌfiÙËÙ·˜ ̤ÓÔ˘Ó Ì ٷ ¯¤ÚÈ·

·‰ÂÈ·Ó¿, ·ÎfiÌË ÎÈ fiÙ·Ó ÂÊ‹ÌÂÚ· ÙËÓ Î·Ù·ÎÙÔ‡Ó.

™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔÓ fiÚÔ «·Ó·ÁÓˆÚÈÛÈÌfiÙËÙ·», Ô˘ ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Ô‡ÙÂ

ˆ˜ ϤÍË, fiÛˆ Ì¿ÏÏÔÓ ̂ ˜ ›‰Ô˜, ‚ڋη ÛÙ· ÏÂÍÈο ÌÈ·Ó ¿ÏÏË Ï¤ÍË, Ê·È-

ÓÔÌÂÓÈο ·Ú·Ï‹ÛÈ·, ·ÏÏ¿ ÛÙËÓ Ô˘Û›· Ì ÓfiËÌ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È

ÁÈ· ÙÔÓ fiÚÔ «·Ó·ÁÓÒÚÈÛË»: ªÈÏ¿Ì ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ô‰Ô¯‹, ÙÔ Î‡ÚÔ˜

οÔÈÔ˘ Î·È ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘, Ô˘ ‰ÂÓ ˘ÔÎϤÙÂÙ·È ·ÏÏ¿ ηٷ¯ÙÈ¤Ù·È ‚‹Ì·

ÚÔ˜ ‚‹Ì·.

ÕÏÏÔÈ ÏÔÈfiÓ Î˘ÓËÁÔ‡Ó ÙËÓ ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÈÌfiÙËÙ· Î·È ¿ÏÏÔÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó·

ηٷÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ Î·È ÙËÓ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜.

√È ÚÒÙÔÈ Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ fiÛÔÈ Ê·›ÓÔÓÙ·È Î·È Î¿ÓÔ˘Ó ıfiÚ˘‚Ô Û·Ó ¿‰ÂÈÔ˜ ÙÂ-

ÓÂΤ˜, ÔÈ ‰Â‡ÙÂÚÔÈ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ù˘ ÛÂÌÓfiÙËÙ·˜. ÕÓıÚˆÔÈ ÌÂ

‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· Î·È ‰È¿ıÂÛË ÚÔÛÊÔÚ¿˜ Û οı ÙÔ̤· Ù˘ ˙ˆ‹˜, Ô˘

ÎÂÚ‰›˙Ô˘Ó ÙË «Ï¿Ì„Ë ÙˆÓ ·ÛÙÂÚÈÒÓ» Î·È fi¯È ÙËÓ Î›‚‰ËÏË ̄ Ú˘ÛfiÛÎÔÓË.

√ ÂΉfiÙ˘

∫‡ÚÈÔ ¿ÚıÚÔ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα4 ΟδοντιατρικόΒήμα

Ας ξεκινήσουμε κ. Προύντζο από τοκεντρικό θέμα του Συνεδρίου που είναιο ρόλος του οδοντιάτρου «εν μέσω» τωνσημερινών εξειδικεύσεων. Για πολλούςσυναδέλφους σας έχει αμφίσημη ερμη-νεία. Ποιο ακριβώς είναι το νόημά του;

Η αλήθεια είναι ότι ο όρος «εν μέσω»αφήνει περιθώρια για ποικίλες ερμηνεί-ες που προδιαθέτουν τον αναγνώστη ναοδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι ο γενικόςοδοντίατρος βρίσκεται σε αντιπαράθε-ση με τον εξειδικευμένο συνάδελφό του.Όπως θα πούμε όμως στη συνέχεια, τονόημά του είναι διαφορετικό.Ως κλάδος, έχουμε την ιδιαιτερότητα ναασκούμε ένα από τα ταχύτερα εξελισ-σόμενα επαγγέλματα. Η οδοντιατρικήπροχωράει με τέτοιους ρυθμούς πουυποχρεώνει τον μαχόμενο οδοντίατροσε καθημερινή βάση να τρέχει πίσω τουςλαχανιασμένος. Διαφορετικά, σε κά-ποιο στάδιο της επαγγελματικής τουδιαδρομής, θα νιώσει ξεκομμένος στοχώρο του ιατρείου του, αδυνατώντας ναπροσφέρει τις υπηρεσίες του υπεύθυνακαι σωστά.Ο διαχωρισμός, κατά συνέπεια, του αν-τικειμένου σε «ειδικότητες» προέκυψεαπό επιστημονική και επαγγελματικήανάγκη, η δε καθιέρωση των «ειδικών»αποτέλεσε μια αποδεκτή πραγματικό-τητα. Αποδεκτή τόσο για τον γενικόοδοντίατρο, που παραπέμπει σε αυτούςτους ασθενείς του με ειδικά προβλήμα-τα, όσο και από την κοινωνία μας, όπουοι πολίτες της, από μόνοι τους, επισκέ-πτονται τους ειδικούς.Από το σημείο όμως αυτό μέχρι την κα-τάτμηση του στόματος κατά το πρότυποσυμπαθών, κατά τα άλλα, επαγγελμα-τιών με άσπρες επίσης μπλούζες, υπάρ-χει πιστεύω τεράστια απόσταση.

Μα, αν δεν κάνω λάθος, στην οδοντια-τρική μόνο δύο ειδικότητες υπάρχουν: ηορθοδοντική και η γναθοπροσωπική χει-ρουργική. Για ποια κατάτμηση μιλάμε;Θέλω εξαρχής να διευκρινίσω ότι δεν

αναφέρομαι στις θεσμοθετημένες ειδι-κότητες. Αν θέλετε, δεν στέκομαι ούτεκαι στις άτυπες που ασκούνται χωρίςακόμη να έχουν θεσμοθετηθεί, αλλάαναδύθηκαν, όπως είπαμε, μέσα απόπραγματικές ανάγκες του κλάδου.Τρέφω απεριόριστο σεβασμό στηνεξειδικευμένη γνώση και τιμάω βαθύ-τατα εκείνους που την απέκτησαν μεμόχθο, υπηρετώντας την με σύνεση.Δυστυχώς, όμως, δεν μπορεί να ειπωθείτο ίδιο και για μια κατηγορία νεόκο-πων συναδέλφων, που με ασυνήθιστηβιασύνη έσπευσαν να βαφτίσουν σε τη-λεοπτικές εκπομπές τον εαυτό τους ει-δικό σε ουσιαστικά ανύπαρκτο περιε-χόμενο, προβάλλοντας αισθητικές δή-θεν δεξιότητες. Και είναι δύσκολο νααποσιωπηθούν παράπονα ασθενώνγια προκλητές και αμφίβολης αποτελε-σματικότητας επεμβάσεις, που σε πολ-λές περιπτώσεις ισοδυναμούν με πα-ραπλάνησή τους. Δικαιολογημένα πι-στεύω προκάλεσαν παρέμβαση τωνοδοντιατρικών μας αρχών.

Δεν είναι όμως η οδοντιατρική βιοπορι-στικό επάγγελμα και δεν έχει δικαίω-μα ο οδοντίατρος ως επαγγελματίας ναπροβάλει το «προϊόν» του, όταν ο πε-

λάτης του ζητάει ένα ομορφότερο χα-μόγελο;Ασφαλώς και δεν είναι αθέμιτη η εμφά-νιση οδοντιάτρων στα ΜΜΕ, ότανπραγματικά αποσκοπεί σε ενημέρωσηκαι δεν ξεπερνάει τα δεοντολογικάόρια που διέπονται από γνωστούς κα-νόνες. Τελευταία όμως έχει παραγίνειτο κακό με εμφανίσεις «ειδικών» πουγια λόγους εντυπωσιασμού παρακάμ-πτουν θεσμοθετημένες διαδικασίες.Δυστυχώς ως κοινωνία έχουμε χάσειτην αίσθηση του μέτρου. Διανύουμε μέ-ρες που, αντί για το περιεχόμενο, εντυ-πωσιάζει το περιτύλιγμα και αυτό επέ-φερε και στον δικό μας χώρο την αντί-ληψη της κοσμοπολίτικης-χολιγουν-τιανού τύπου κλινικής οδοντιατρικής.Η αντίληψη αυτή αναγορεύει σε καλόκλινικό εκείνον που βγάζει περισσότε-ρα χρήματα και θεωρεί καλή θεραπεύ-τρια εκείνη που οι κλινικές της αρετέςσυνάδουν περισσότερο με την κλίνηκαι λιγότερο με την επαγγελματική μαςκαρέκλα.Το ερώτημά σας αν μπορεί ή όχι να αρ-νηθεί ο οδοντίατρος τις αισθητικέςυπηρεσίες που απαιτεί ο πελάτης του,μου φέρνει στο μυαλό τον ζωγράφο τουχωριού που αγιοποιώντας το χρήμα

του ενορίτη, κρέμασε στην εκκλησία ει-κόνα του Χριστού με τσαρούχια κόκκι-να. Στην αισθητική όμως πραγματικήομορφιά προσδίδει το στοιχείο της φυ-σικότητας, διαφορετικά, αγγίζει το γε-λοίο.Όταν λοιπόν ο οδοντίατρος καλείταινα προσφέρει τις υπηρεσίες του σε πε-ριστατικά όχι λειτουργικής ανάγκης,αλλά επιθυμίας του ασθενούς, ιδιαίτε-ρα όταν αυτή ταυτίζεται με κοσμητικήγια να καλυψει ψυχολογικές ανάγκες,υποχρεώνοντάς τον σε βιολογικούςσυμβιβασμούς, έχει πιστεύω το δι-καίωμα να αρνηθεί τις υπηρεσίες του.

Δεν μας είπατε όμως την άποψή σας γιατο εάν η οδοντιατρική είναι βιοπορι-στικό επάγγελμα που οφείλει να ακο-λουθεί κάποιους κανόνες αγοράς.Με την ευρεία έννοια του όρου, ασφα-λώς και είναι επάγγελμα βιοποριστικόπου αποσκοπεί σε προσπορισμό χρη-μάτων, με τη στενότερη όμως έννοιαεμπεριέχει ένα πρόσθετο στοιχείο. Τοστοιχείο της κοινωνικής προσφοράς,που προϋποθέτει αρετές που γεφυρώ-νουν το επάγγελμα με το λειτούργημα.Όταν ο ασθενής υποβιβάζεται σε«απλό πελάτη», τότε ο γιατρός απο-

κτάει χαρακτηριστικά επιχειρηματία,που μετατρέπει την υγεία από κοινωνι-κό αγαθό και λαϊκό δικαίωμα σε ακρι-βό εμπόρευμα. Αλλά και η ίδια η πολιτεία εξακολου-θεί να αντιμετωπίζει τον λειτουργό τηςσαν αλειτούργητο. «Με υποκριτική λο-γική» τον καλεί να εργάζεται σαν λει-τουργός, για να τον φορολογήσει σανεπιχειρηματία. Από την άλλη, ο κώδι-κας επαγγελματικής δεοντολογίαςπου καταρτίζει, θέλει τον οδοντίατρονα καταξιώνεται στη συνείδηση τουκοινωνικού συνόλου και να προάγει τοκύρος του οδοντιατρικού σώματος,όταν ασκεί το έργο του μέσα στο πνεύ-μα των ηθών και των εθίμων της σύγ-χρονης κοινωνίας.Τώρα, αν με ρωτήσετε ποια είναι η αλή-θεια για το πνεύμα της σύγχρονης κοι-νωνίας, θα σας έλεγα ότι είναι ανώφε-λη η αναζήτησή της. Ας θυμηθούμε ότι οΟιδίποδας, όταν τη βρήκε, δεν την άν-τεξε, βγάζοντας τα δικά του μάτια…

Βάζοντας όμως τον οδοντίατρο «εν μέ-σω της πολιτείας», ξεφεύγουμε από τοαρχικό μας ερώτημα που ήταν «εν μέ-σω των εξειδικεύσεων».Δεν νομίζω ότι ξεφύγαμε, αντίθετα πι-

Ο κύριος άξονας της οδοντιατρικής οφείλει να είναι ο γενικός οδοντίατροςΜια καταγραφή της οδοντιατρικής πραγματικότητας μέσα από το πρόγραμμα του 11ου Παμπελοποννησιακού Συνεδρίου

Παίρνοντας στα χέρια μας το πρόγραμμα του 11ουΠαμπελοποννησιακού Συνεδρίου και διαβάζονταςένα ένα τα θέματα που θα αναπτυχθούν σε αυτό, κα-ταλάβαμε πως το συνέδριο αυτό «γεννήθηκε» μέσααπό την αγωνία του γενικού οδοντιάτρου να παρακο-λουθήσει την ιλιγγιώδη πορεία της εξειδίκευσης. Αρχίζει λοιπόν πλέον να γίνεται φανερό πως η εξειδί-κευση, που τόσο πολύ έχει εγκωμιαστεί σε ημερίδες,

συνέδρια, έντυπα –συχνά και μέσα από τις σελίδες του«Ο.Β.» – κρύβει παγίδες. Προσπαθώντας να ακολου-θήσει τις εξελίξεις, ο γενικός οδοντίατρος κινδυνεύειτελικά να απομακρυνθεί από τον αρχικό βασικό τουρόλο, ενώ η οδοντιατρική κατακερματίζεται σε δεκά-δες «κομμάτια» εξειδίκευσης.

Μπορεί σήμερα ο γενικός οδοντίατρος να ενώσει ξανάτα κομμάτια του παζλ και να επανακτήσει την πρω-ταρχική του θέση, χωρίς παράλληλα να μένει στάσι-μος; Την απάντηση σε αυτό το δύσκολο πραγματικάερώτημα καλείται να μας δώσει ο υπεύθυνος του επι-στημονικού προγράμματος του 11ου Παμπελοποννη-σιακού Συνεδρίου, επίκουρος καθηγητής ΕνδοδοντίαςΕΚΠΑ κ. Φοίβος Προύντζος.

Συνέντευξη στη δημοσιογράφο του «Ο.Β.» κ. Βίκυ Κουρλιμπίνη

Είναι κοινό μεταξύ μας μυ-στικό ότι αποφεύγουμε ως ομι-λητές σε ημερίδες ή συνέδριανα αναφερόμαστε στα δικά μαςλάθη, ακόμη κι όταν το αρχείομας είναι πλούσιο από αυτά.Από τα λάθη μας όμως διδα-σκόμαστε οι ίδιοι και όταν δη-μόσια τα ομολογούμε, βοηθά-με τον νέο κυρίως συνάδελφονα ενημερωθεί γι’ αυτά, χωρίςνα χρεωθεί ο ίδιος το κόστοςτης διάπραξής τους.”

“

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα6 ΟδοντιατρικόΒήμα

στεύω ότι με όσα είπαμε προσεγγίσαμεπερισσότερο το θέμα.Σε επίσημη ανακοίνωση του Οδοντια-τρικού Συλλόγου Αττικής διάβαζα τιςπροάλλες ότι στα γραφεία του πληθαί-νουν τελευταία οι καταγγελίες ασθε-νών, θύματα «ειδικών». Είναι αλήθειαότι πολλά από τα προβλήματα της δου-λειά μας γίνονται δύσκολα ή παραμέ-νουν άλυτα, όταν τους παρέχεται ειδι-κή θεραπεία, χωρίς αυτή να έχει ενταχ-θεί σε ένα γενικότερο θεραπευτικόσχεδιασμό. Και είναι βασικό να κατα-νοήσουμε ότι ο κύριος άξονας γύρωαπό τον οποίο οφείλει να περιστρέφε-ται χωρίς να απομακρύνεται από αυ-τόν ο ασθενής, παραμένει ο γενικόςοδοντίατρος. Ο ειδικός αποτελεί ένααπό τα γρανάζια του στο πλαίσιο τηςομαλής θεραπευτικής του λειτουργίας.Αυτονόητο είναι ότι ένας τέτοιος ρόλοςπροϋποθέτει όλα εκείνα τα χαρακτηρι-στικά που σκιαγραφούν το «προφίλ»,όπως θέλουμε να αποκαλούμε, του ση-μερινού γενικού οδοντίατρου.Και λέω σημερινού, γιατί όπως αντι-λαμβάνεστε δεν είναι στατικό, παρα-μένοντας διαχρονικά το ίδιο. Είναι δυ-ναμικό που μεταβάλλεται επιστημονι-κά και διαμορφώνεται κοινωνικά απόπολλούς παράγοντες. Η ευρωπαϊκή,για παράδειγμα, κοινότητα, στο πλαί-σιο της ολιστικής φροντίδας του ασθε-νούς, θέλει τον γενικό οδοντίατρο μεγνώσεις και δεξιότητες ολοκληρωμέ-νης οδοντιατρικής, διευκρινίζονταςμάλιστα ότι οι απαιτήσεις αυτές δενπρέπει να ερμηνεύονται σαν εξώθησηγια εξειδίκευση, αλλά σαν ελάχιστοκοινό παρονομαστή για άσκηση οδον-τιατρικής στην επικράτειά της.Το ζητούμενο κατά συνέπεια είναι με-γάλος αριθμός καλά εκπαιδευμένωνγενικών οδοντιάτρων, πλαισιωμένοςαπό μικρό αριθμό ειδικών για δύσκολαή περίπλοκα περιστατικά, με στόχοπάντοτε τη βελτίωση της στοματικήςυγείας, που αποτελεί αναπόσπαστομέρος της γενικής υγείας. Ο ρόλος λοιπόν του γενικού οδοντιά-τρου «εν μέσω» των σημερινών εξειδι-κεύσεων δεν μπορεί να είναι διαφορε-τικός από αυτόν του θεράποντα της γε-νικής ιατρικής που δεν εκχωρεί στον ει-δικό την ευθύνη της γενικότερης υγείαςτων ασθενών του. Έτσι δεν διαταράσ-σεται και η προσέγγιση του ασθενούςως προσωπικότητας από τον γιατρότου. Οι αυξανόμενες ειδικότητες, πι-στεύει ο καθηγητής Φώτης Μήτσης,οδηγούν σε αυξανόμενο χάος την ψυχι-κή αυτή προσέγγιση, γιατί είναι δύσκο-λο να διατηρηθεί όταν ο ασθενής επι-σκέπτεται ταυτόχρονα 3 ή 4 ειδικούς.Για όλους λοιπόν αυτούς τους λόγουςπου σας ανέφερα, έγινε η επιλογή τουκεντρικού θέματος, ώστε να αποτελέ-σει τον καμβά, πάνω στον οποίο θακεντηθούν ενότητες με προβλήματακλινικά, τη λύση των οποίων ο γενικόςοδοντίατρος μπορεί να βρει πράττον-τας και διαπράττοντας όσα η δική τουοδοντιατρική του επιτρέπει.

Το «διαπράττοντας» παραπέμπειασφαλώς στα ιατρικά λάθη που αποτε-

λούν, όπως βλέπουμε στο πρόγραμμα,τον τίτλο πολλών εισηγήσεων.Το κατευθυνόμενο πρόγραμμα, όπωςήδη έχω πει, εκτός από τη φιλοσοφίαεκείνων που το κατάρτισαν, αντικατο-πτρίζει και την κλινική πραγματικότη-τα της δουλειάς μας και δεν χωράει, πι-στεύω, αμφιβολία ότι το λάθος αποτε-λεί μέρος της πραγματικότητας αυτής.Η αναφορά του όρου «ιατρογενέςσφάλμα» εννοιολογικά παραπέμπει σεκάτι που δεν έπρεπε να γίνει και έγινεαπό τον γιατρό, στην προσπάθειά τουνα προσφέρει τις υπηρεσίες του.Αυτό μπορεί να οφείλεται σε κακόυπολογισμό, αμέλεια, άγνοια, απειρία,υπερεκτίμηση ικανοτήτων αλλά και σεατυχία ή σύμπτωση. Όταν λοιπόν κά-νουμε λόγο γι’ αυτό, δεν πρέπει να δια-κατεχόμαστε από πρόθεση καταγγελ-τική. Αν είναι αλήθεια ότι πείρα είναιτο όνομα που δίνουμε στα λάθη μας,τότε όση μεγαλύτερη πείρα αποκτάμε,τόσο επιεικέστεροι πρέπει να γινόμα-στε στις απαξιωτικές κρίσεις μας προςτους άλλους. Λάθος δεν κάνει μόνοεκείνος που δεν κάνει τίποτα ή δεν λέειτην αλήθεια. Ωστόσο, είναι κοινό μετα-ξύ μας μυστικό ότι αποφεύγουμε ωςομιλητές σε ημερίδες ή συνέδρια νααναφερόμαστε στα δικά μας λάθη,ακόμη κι όταν το αρχείο μας είναι

πλούσιο από αυτά. Από τα λάθη μαςόμως διδασκόμαστε οι ίδιοι και, ότανδημόσια τα ομολογούμε, βοηθάμε τοννέο κυρίως συνάδελφο να ενημερωθείγι’ αυτά, χωρίς να χρεωθεί ο ίδιος το κό-στος της διάπραξής τους.

Αυτό θα μπορούσε να εκληφθεί σανπροτροπή να διαπράττονται λάθη καιστη συνέχεια να καθαγιάζονται με τηδημόσια ομολογία τους…Το «καθαγιάζει» φέρνει στο μυαλό μαςτα ιερά κείμενα από τα οποία μαθαί-νουμε ότι η ομολογουμένη αμαρτίαπαύει να είναι αμαρτία, ας μην ξεχνά-με όμως ότι οι ομότεχνοί μας δεν απο-τελούν κοινωνία αγγέλων και οι ασθε-νείς μας δεν διαβάζουν Ευαγγέλιο. Τοιατρικό σφάλμα, ιδιαίτερα σήμερα μετην εμπλοκή ασφαλιστικών εταιρειών,είναι πολύ πιθανό να μας στοιχίσει ψυ-χικά, οικονομικά, επαγγελματικά αλ-λά και ποινικά. Και δεν είναι μόνο τακοράκια των ΜΜΕ που διασύρονταςτον γιατρό «καραδοκούν με το μαρ-κούτσι στο χέρι» για να φέρουν ακροα-ματικότητα στο σταθμό τους. Είναι καιο συναδελφικός μας κανιβαλισμός πουπροδίδει έλλειμμα δεοντολογίας. Εί-

μαστε εμείς οι ίδιοι που, μόλις γίναμε ήνομίσαμε πως γίναμε «κάποιοι», μετα-μορφωνόμαστε σε ζυγιαστές με σαρα-φιάτικη λογική, βγάζοντας τους συνα-δέλφους μας λειψούς. Η πρακτική μαςαυτή, πέρα από τις ιατρονομικές επι-πλοκές που αναφέραμε, οδηγεί με βε-βαιότητα σε απροθυμία να αναλαμβά-νονται περιστατικά που εμπεριέχουνρίσκο. Ποιος για παράδειγμα θα απο-φάσιζε την ενδοδοντική θεραπεία ενόςγομφίου με κεκαμμένες ρίζες, αναλογι-ζόμενος τις συνέπειες ενός σπασμένουεργαλείου μέσα σε αυτές; Ανοίγουνέτσι διάπλατοι δρόμοι για τη θεραπευ-τική φιλοσοφία μιας κατηγορίας κλινι-κών που προτιμούν το υποκατάστατοαντί το αυθεντικό. Αλλά περισσότεραγι’ αυτό το θέμα θα ακούσουμε στο συ-νέδριο, που πιστεύω ότι θα έχει μεγάληεπιτυχία.

Πού βασίζετε την αισιόδοξη αυτή πρό-βλεψή σας, όταν γενικότερα διανύουμεαυτήν τη μεγάλη οικονομική κρίση;Η αλήθεια είναι ότι το 11ο Παμπελο-ποννησιακό Συνέδριο γίνεται σε μιαπραγματικά δύσκολη και απρόβλεπτηοικονομική περίοδο, που ασφαλώς θαεπηρεάσει αρνητικά την προσέλευσησυναδέλφων.Η επιτυχία όμως μιας επιστημονικής

εκδήλωσης δεν εξαρτάται ή μάλλον δενεξαρτάται μόνο από την πολυάριθμηεγγραφή συνέδρων. Όσοι από εμάς συ-σχετίζουν την επιτυχία του με το οικο-νομικό όφελος που επιφέρει στο τα-μείο, απογοητεύουμε εκείνους που μαςεμπιστεύτηκαν την οργάνωσή του.Προσωπικά πιστεύω ότι ένα συνέδριοενημερωτικού χαρακτήρα πρέπει ναβαθμολογείται με διαφορετικά κριτή-ρια. Ένα από αυτά είναι το πρόγραμμάτου, ιδιαίτερα το κατευθυνόμενο, πουαποτελεί τη σπονδυλική του στήλη καιαντικατοπτρίζει, όπως είπαμε, τη φι-λοσοφία εκείνων που το κατάρτισαν.Όταν αυτό αγγίζει τους επιστημονι-κούς και επαγγελματικούς προβλημα-τισμούς του κλάδου, ακόμη και με λιγό-τερο κόσμο ανεβάζει την ποιοτική τουςστάθμη. Αυτό πρωταρχικά σημαίνειότι έχουμε αφουγκραστεί τα προβλή-ματα της κλινικής του καθημερινότη-τας, για να καταρτίσουμε ανάλογοπρόγραμμα αλλά και για να επιλέξου-με τον καταλληλότερο για κάθε εισή-γηση ομιλητή.

Από την άποψη αυτή δεν υπάρχει, πι-στεύουμε, θέμα. Στα βιογραφικά των

περισσότερων ομιλητών αναφέρεταιακαδημαϊκός τίτλος.Εδώ θα μου επιτρέψετε και θα μου συγ-χωρέσετε ένα σχόλιο. Το πανεπιστήμιοήταν και παραμένει ο χώρος όπου δι-δάσκεται η γνώση και καλλιεργείται ηέρευνα. Αυτονόητο είναι ότι οι πανεπι-στημιακοί έχουν τη μεγαλύτερη ανα-γνωρισιμότητα και στο μεγαλύτεροποσοστό αποτελούν τους εισηγητές τέ-τοιων εκδηλώσεων. Ωστόσο η επιλογήτους δεν έγινε με μοναδικό κριτήριοτον ακαδημαϊκό τους τίτλο. Ο σύνε-δρος που δεν είναι πια φοιτητής, γνωρί-ζει ποιοι από εμάς αποκτάμε συχνάτίτλο υπέρτερο της πραγματικής μαςαξίας και δεν επιθυμεί να προσερχόμα-στε στο βήμα για λόγους αυταρέ-σκειας. Προτιμά εκείνους που μέσααπό τεκμηριωμένη προσέγγιση του θέ-ματος μεταγγίζουν τη γνώση τους μετρόπο προσηνή και εύληπτο, δίχως ναεκλαμβάνουν το υλικό των διαφανειώντους σαν εντολές του Μωυσή.Με την ίδια λογική δεν προτιμήθηκανθέματα υψηλού ερευνητικού περιεχο-μένου, αλλά θέματα κλινικού ενδιαφέ-ροντος για τον μαχόμενο οδοντίατρο.Δεν είμαστε ασφαλώς της γνώμης ότιτα πρώτα πρέπει συλλήβδην να απο-κλείονται. Αντίθετα, πιστεύουμε ότιείναι πολύ χρήσιμα για συνέδρους,

όμως, διαφορετικού προσανατολι-σμού. Και ήταν πολύ φυσικό η λογικήμας αυτή να προσκρούσει σε μια άλληλογική «παραγόντων», που με τονέναν ή με τον άλλο τρόπο μάς έκανανγνωστή την επιθυμία τους για επιλογήπροσώπων και θεμάτων με κριτήριαδιαφορετικά. Είναι όμως δύσκολο σεένα τριήμερο πρόγραμμα, όσο πυκνό κιαν είναι αυτό, να ικανοποιήσεις άλ-λους, όταν η ευθύνη είναι δική σου.Η αισιόδοξη τέλος πρόβλεψή μου γιαεπιτυχία του συνεδρίου βασίζεται καισε μια άλλη παράμετρο, που την ανα-φέρω μεν τελευταία, αλλά η θέση της εί-ναι ανάμεσα στις πρώτες. Πρόκειταιγια τον οργανωτή του Συνεδρίου κ.Γιάννη Καρκατζούλη, εκδότη του«Οδοντιατρικού Βήματος». Πρόσωπομε απεριόριστες οργανωτικές ικανότη-τες και μακρόχρονη παρουσία σταοδοντιατρικά δρώμενα, που γνωρίζεινα διεκπεραιώνει με επιτυχία οτιδήπο-τε του ανατίθεται.

Αναφερθήκατε στους λόγους που δενπροτιμήθηκαν ερευνητικά θέματα,διαπιστώνουμε όμως από το πρόγραμ-μα ότι απουσιάζουν και θέματα σχετι-

κά με την τεχνολογία. Έχετε την άπο-ψη πως δεν ήταν απαραίτητα;Στην οδοντιατρική, η σχέση επιστήμηςκαι τεχνολογίας έχει τέτοια «διαπλο-κή» ή, αν προτιμάτε, διασύνδεση, που ηανάπτυξη της μιας είναι αδύνατη χωρίςτην ύπαρξη της άλλης. Η βιοτεχνολο-γία μάλιστα σήμερα έχει τη δυνατότη-τα αποφασιστικότερης παρέμβασηςστο έργο της δημιουργίας και για το λό-γο αυτό η ευθύνη του κλινικού γίνεταιμεγαλύτερη, που σημαίνει ότι η εφαρ-μογή της τεχνολογικής γνώσης σε ζων-τανό ιστό, πέρα από την τεχνογνωσία,απαιτεί άριστη βιολογική γνώση. Ηαπλούστευση στη χρήση συσκευών καισυστημάτων για να μετουσιώνει ο θε-ραπευτής σε κλινική πράξη όσα θεωρη-τικά άκουσε, δεν έχει πάντα τα αναμε-νόμενα αποτελέσματα.Μια άλλη παράμετρος του θέματος εί-ναι η πληθώρα των ομοειδών προϊόν-των που δημιουργεί σύγχυση όταν πρό-κειται να επιλέξουμε το καταλληλότε-ρο. Η οδοντιατρική πράξη, ως πράξηιατρική, για να φτάσει στην καταξίω-ση, ξεπερνώντας την αμφισβήτηση καιτη δυσπιστία, χρειάστηκε τη βοήθειατης βιοτεχνολογίας. Θα ήταν όμως λά-θος, πιστεύω, να καταληφθούμε σανκλινικοί από μηχανιστική γοητεία.Μια τέτοια αντίληψη ιατρομηχανικούπου υποδουλώνει τον δημιουργό σταδημιουργήματά του, θυμίζει τον Σνού-πυ, το γνωστό εκείνο ανθρωπάκι τωνδιαφημίσεων. Οι παλιότεροι θα το θυ-μούνται, μερικές δεκαετίες πριν, ότανείχε πρωτοεμφανιστεί το κομπιουτερά-κι χεριού, να βγαίνει στην τηλεόρασημε ένα τέτοιο κομπιουτεράκι και να λέ-ει: «Τι σου χρειάζεται το μυαλό ότανέχεις μπαταρία;».Τα έχω πει πολλές φορές και, με κίνδυ-νο να μου καταλογιστεί ψυχοπαθολο-γική εμμονή, θα το επαναλάβω: Με τονα γίνουμε άριστοι χειριστές συσκευώνδεν γινόμαστε αυτόματα και άριστοιθεραπευτές.Για το λόγο αυτό, το θέμα διοπτεύθηκεμέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα. Ανδείτε το πρόγραμμα, ένα μέρος τουαφιερώνεται σε πρακτικά σεμινάρια(hands on) από εταιρείες οδοντιατρι-κών ειδών, με διδάσκοντες όμως όχιτους ίδιους, αλλά οδοντιάτρους. Εκεί οσύνεδρος που ενδιαφέρεται θα έχει τηβοήθεια της εταιρείας και τον απαιτού-μενο χρόνο να ενημερωθεί για όλα τατεχνολογικά δεδομένα από συναδέλ-φους του που έχουν εξοικειωθεί με αυ-τά, γνωρίζοντας παράλληλα και τοβιολογικό υπόβαθρο εφαρμογής τους.Έτσι πιστεύουμε ότι λαμβάνει σωστό-τερη ενημέρωση σε «γλώσσα» που εί-ναι δική του και δεν διαφέρει σε όρουςαπό εκείνη που έχει διδαχθεί στο πανε-πιστήμιο.

Κε Προύντζο, σας ευχαριστώ γι’ αυτήτην ανατρεπτική συνέντευξη και οφεί-λω να ομολογήσω πως θίξατε με τρόποπαραστατικό θέματα «επικίνδυνα»,για τα οποία ελάχιστοι ίσως τολμούννα μιλήσουν. Και εγώ σας ευχαριστώ.

Το ιατρικό σφάλμα, ιδιαίτερα σήμερα με την εμπλοκή ασφαλιστικών εταιρειών, είναι πολύ πι-

θανό να μας στοιχίσει ψυχικά, οικονομικά, επαγγελματικά αλλά και ποινικά. Και δεν είναι μόνο τα

κοράκια των ΜΜΕ που διασύροντας τον γιατρό «καραδοκούν με το μαρκούτσι στο χέρι» για να φέ-

ρουν ακροαματικότητα στο σταθμό τους. Είναι και ο συναδελφικός μας κανιβαλισμός που προδίδει

έλλειμμα δεοντολογίας. Είμαστε εμείς οι ίδιοι που, μόλις γίναμε ή νομίσαμε πως γίναμε «κάποιοι»,

μεταμορφωνόμαστε σε ζυγιαστές με σαραφιάτικη λογική, βγάζοντας τους συναδέλφους μας λει-

ψούς. Η πρακτική μας αυτή, πέρα από τις ιατρονομικές επιπλοκές που αναφέραμε, οδηγεί με βεβαι-

ότητα σε απροθυμία να αναλαμβάνονται περιστατικά που εμπεριέχουν ρίσκο.”

“

Βλάβες και Νοσήματα στο στόμα σεανοσοκατεσταλμένους ασθενείς

Οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς μπορεί ναπαρουσιάσουν βλάβες στη στοματική κοιλό-τητα που διακρίνονται σε:

1. Βλάβες στον βλεννογόνο. Βλάβες στονβλεννογόνο παρουσιάζει ένα ποσοστό 12-100% των ανοσοκατεσταλμένων ασθενώνκαι οφείλονται σε αλλαγές του DNA τωνεπιθηλιακών κυττάρων από την επίδρασητης χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας.Κλινικά οι ασθενείς παρουσιάζουν λέπτυν-ση του βλεννογόνου, διαβρώσεις, ελκώσεις,φλεγμονές, δυσκαταποσία, ελάττωση έκ-κρισης σιάλου, πολυτερηδονισμό δοντιώνκαι αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων. Ο ανο-σοκατεσταλμένος, εξάλλου, ασθενής πα-ραπονείται για ευαισθησία ή και πόνο στηστοματική κοιλότητα λόγω κυρίως της νευ-ροτοξικότητας των φαρμάκων.

2. Αιμορραγίες. Η αιμορραγία στη στοματικήκοιλότητα μπορεί να προέλθει από την ανο-σοκαταστολή του μυελού των οστών καιμείωση του αριθμού των αιμοπεταλίων.

3. Διόγκωση των ούλων. Ιδιαίτερη επιπλοκήπου παρουσιάζεται είναι η διόγκωση τωνούλων είτε λόγω μικροβιακών παραγόν-των, είτε λόγω θεραπευτικών σχημάτων(π.χ. κυκλοσπορίνη), είτε λόγω αιματολο-γικών διαταραχών. Επίσης σημαντικό ρόλοπαίζει και η γενετική προδιάθεση για τηνεμφάνιση τέτοιων βλαβών.

4. Λοιμώξεις. Ο μεγαλύτερος και συχνότεροςκίνδυνος στοματικών βλαβών σε ασθενείςμε ανοσοκαταστολή είναι οι λοιμώξεις.

Κάθε στοματική λοίμωξη στην ομάδα αυτήτων ασθενών μπορεί να δημιουργήσει δια-γνωστικά και θεραπευτικά προβλήματα καινα θέσει σε κίνδυνο ακόμη και την ζωή, αν δεναντιμετωπισθεί σωστά και έγκαιρα.Στον πίνακα Ι αναφέρονται οι ιδιαιτερότητεςτων λοιμώξεων αυτών. Οι πιο συχνές λοιμώξεις είναι:

I. Μυκητιάσεις. Προσβάλλουν ανοσοκατε-σταλμένους ασθενείς σε ποσοστό 50 -70%.Είναι είτε τοπικές όπως η Καντιντίαση ή συ-

στηματικές όπως Κρυπτοκκόκωση, Ασπερ-γίλλωση, Μουκορμύκωση, Ιστοπλάσμωσηπου είναι πολύ πιο σπάνιες σε υγιή πληθυ-σμό, αλλά σε ανοσοκατεσταλμένους ασθε-νείς είναι συχνότερες και εξελίσσονται σεγενικευμένες.

II. Ιογενείς. Κυριότερες και συχνότερες ιογε-νείς λοιμώξεις είναι από Ερπητοϊούς καιιούς HPV. Οι ερπητοϊοί σε ανοσοκατε-σταλμένους ασθενείς προκαλούν βλάβεςμεγαλύτερης βαρύτητας και διάρκειας που

μπορεί να οδηγήσουν σε οισοφαγίτιδα, εγ-κεφαλίτιδα ακόμη και σε θάνατο ή παρου-σιάζουν ιδιαιτερότητες στην κλινική έκ-φραση (Πίν. II). Αντίθετα, σε ασθενείς μευγιές ανοσοποιητικό σύστημα τέτοιες λοι-μώξεις μπορεί να είναι ασυμπτωματικές ήνα έχουν πολύ μικρότερης έκτασης και έν-τασης στοματικές εκδηλώσεις.

ΙΙΙ. Βακτηριακές Οι βακτηριακές λοιμώξειςοφείλονται σε Gram + (σταφυλόκοκκος,στρεπτόκοκκος) και σε Gram- βακτήρια(κλεμπσιέλλα, πρωτεύς, ψευδομονάςκ.α.). Οι βλάβες που προκαλούν είναι συ-νήθως περιοδοντικές, ακρορριζικές καιβλεννογόνιες. Η διάγνωση των λοιμώξεωναυτών γίνεται με καλλιέργεια υλικού, testευαισθησίας και άλλες μικροβιολογικέςεξετάσεις.

Οδοντιατρική αντιμετώπισηανοσοκατεσταλμένου ασθενούς Ο ρόλος του οδοντιάτρου και του στοματολό-γου είναι σημαντικός στην πρόληψη γενικευ-μένων βλαβών και λοιμώξεων σε ανοσοκατε-σταλμένους ασθενείς. Από το στόμα πολύ συ-χνά μπορεί να ξεκινήσει μια λοίμωξη που, ανδεν διαγνωσθεί και δεν αντιμετωπισθεί έγ-καιρα, μπορεί πολύ γρήγορα να γενικευθείκαι να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τηνυγεία του ασθενούς. Πριν ο ασθενής ξεκινήσειανοσοκατασταλτική θεραπεία, ο οδοντία-τρος πρέπει να λάβει προληπτικά μέτρα γιατον ασθενή του, διότι μετά την ανοσοκατα-στολή περιοριζόμαστε να αντιμετωπίσουμεμόνο πολύ επείγουσες καταστάσεις.Στον πίνακα ΙΙΙ αναφέρονται τα μέτρα πρό-ληψης.Αν ο ασθενής βρίσκεται ήδη σε ανοσοκαταστο-λή, ο οδοντίατρος πρέπει πάντα να έχει συνερ-

γασία με τον θεράποντα ιατρό και τον στοματο-λόγο (πίν. ΙV). Πρέπει να αποφεύγουμε οδον-τιατρικές πράξεις, εφόσον είναι εφικτό, για έναπερίπου εξάμηνο από την αρχή της ανοσοκατα-στολής και περιοριζόμαστε στα απολύτως απα-ραίτητα και κυρίως στην πρόληψη.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα8 ΟδοντιατρικόΒήμα

Ο ανοσοκατεσταλμένος ασθενής στο χώρο του οδοντιατρείουΤα τελευταία είκοσι χρόνια υπάρχουν όλο και περισσό-

τεροι ασθενείς με κατεσταλμένο το ανοσοποιητικό τους

σύστημα. Προφανώς οι ασθενείς αυτοί είναι πιο ευάλω-

τοι σε λοιμώξεις από ασθενείς με υγιές ανοσοποιητικό

σύστημα, παρουσιάζουν δε περισσότερα και πιο πολύ-

πλοκα οδοντιατρικά και στοματολογικά προβλήματα

και ο χειρισμός τους χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης.

Ασθενείς με Ανοσοκαταστολή είναι αυτοί που πάσχουν

από νοσήματα όπως ο καρκίνος, η λευχαιμία, το AIDS,

αυτοάνοσα νοσήματα, όσοι υπόκεινται σε ακτινοβο-

λία, χημειοθεραπεία ή που λαμβάνουν ανοσοκατα-

σταλτικά φάρμακα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επί-

σης, σε ανοσοκαταστολή είναι και οι ασθενείς που

έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνων.

Ελεάνα ΣτουφήΣτοματολόγος - ΟδοντίατροςΠαν/μίου Harvard, USAΔιδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών

Πίνακας Ι. Ιδιαιτερότητες Λοιμώξεων σεΑνοσοκατεσταλμένους Ασθενείς

1. Είναι εκτεταμένες2. Παρουσιάζουν συχνά υποτροπές3. Είναι ανθεκτικές στη θεραπεία4. Συχνά εξελίσσονται σε γενικευμένες

Πίνακας ΙΙ. Οικογένεια ερπητοϊών και βλάβες στο στόμα σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείςΤύπος ιού Κλινική εκδήλωση και ιδιαιτερότητες

HHV

HHV2

HHV3

HHV4 Epstein-Barr

HHV5 Κυτταρομεγαλοϊός

HHV8

εκτεταμένες διαβρώσεις και βαθιά έλκη στο στόμα

εκτεταμένες διαβρώσεις στα γεννητικά όργανα και στο στόμα

έρπης ζωστήρ με βαριές νεκρωτικές βλάβες, οστεομυελίτιδα,που μπορεί να οδηγήσει σε ποσοστό 18% σε θάνατο

λοιμώδης μονοπυρήνωση, τριχωτή λευκοπλακία

μη ειδικές βλάβες, όπως ελκώσεις, ερυθρότητα κ.ά.

σάρκωμα Kaposi, ερυθρές ή βαθυχρωματικές ερυθρές πλάκεςπου μεγαλώνουν και δημιουργούν ογκίδια

Πίνακας ΙΙΙ. Μέτρα Πρόληψης

1. Συνεργασία με τον θεράποντα Ιατρό

2. Οδηγίες στοματικής υγιεινής

3. Ακτινογραφικός έλεγχος

4. Αντιμετώπιση φλεγμονών (ενδοδοντικές, ακρορριζικές, περιοδοντικές)

5. Αποκατάσταση τερηδονισμένων δοντιών

6. Εξαγωγές δοντιών

7. Συχνή τοπική εφαρμογή φθορίου

8. Χρήση βερνικιών (sealants) σε όλες τις οδοντικές επιφάνειες

9. Χειρουργικές επεμβάσεις τουλάχιστον 10 ημέρες πριν από την

έναρξη της ανοσοκαταστολής, εφόσον είναι εφικτό

10. Επισκευή ή αντικατάσταση προσθετικών εργασιών

11. Αφαίρεση ορθοδοντικών μηχανημάτων

Πίνακας IV. Αντιμετώπισηασθενών σε ανοσοκαταστολή

στο Οδοντιατρείο

1. Συνεργασία με τον θεράποντα Ιατρόκαι τον Στοματολόγο

2. Αντιμετώπιση σε αρχικό στάδιο λοι-μώξεων

3. Αντιμετώπιση αιμορραγιών (αιμο-στατικά βύσματα, χειρουργική κο-νία, τοπική εφαρμογή θρομβίνηςκ.ά.)

4. Αντιμετώπιση ξηροστομίας, πόνου(εφαρμογή πάγου, τοπικά αναισθη-τικά, διακοπή καπνίσματος και αλ-κοόλ, σίτιση με μαλακές και όχι αλμυ-ρές ή καυτερές τροφές, υποκατάστα-τα σιάλου)

5. Καλή στοματική υγιεινή

6. Τακτικός επανέλεγχος ανά δίμηνο

™˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙË ÛÂÏ›‰· 10

ΘεραπείαΗ θεραπεία των βλαβών του στόματος σεανοσοκατεσταλμένους ασθενείς είναι αρμο-διότητα του Στοματολόγου (Πίνακας V). Κά-θε οδοντιατρική πράξη πρέπει να γίνεταιπάντα αφού προηγηθεί συνεννόηση με τον θε-ράποντα ιατρό.Τα θεραπευτικά σχήματα διακρίνονται σεαυτά που χορηγούμε για ανακούφιση συμ-πτωμάτων και στα αμιγώς θεραπευτικά (πί-νακας VI). Τα φάρμακα που χορηγούμε γιασυμπτωματική αγωγή είναι τοπικά αναισθη-τικά, αναλγητικά, αντιπυρετικά, μη στεροει-δή αντιφλεγμονώδη που ενεργούν με ανατρέ-

ψιμο αποκλεισμό μετάδοσης ώσεων κατά μή-κος κεντρικών και περιφερικών νευρικώνοδών. Τέτοια τοπικά αναισθητικά είναι η λι-δοκαΐνη, ξυλοκαΐνη κ.ά., που κυκλοφορούνσε gel ή spray και χορηγούνται έως και σε 8 δό-σεις ημερησίως.Από τα αναλγητικά, αντιπυρετικά πιο συχνήείναι η χρήση ακεταμινοφαίνης π.χ. Depon500 mgr έως και 4 δόσεις ημερησίως.

Από τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη απο-φεύγουμε την χορήγηση ασπιρίνης. Σχήμαεπιλογής είναι είτε η τοπική χορήγηση κετο-προφένης, π.χ. διάλυμα Soluket 1,6%, ή δι-σκία Voltaren Naprosyn, Ponstan, Movatec,Algofren κ.ά., σε δόσεις 3 - 6 φορές ημερησίως.Ανάλογα με το είδος της λοιμώξεως έχουμεστη διάθεσή μας ιοστατικά φάρμακα για τιςιώσεις από ερπητοϊούς, αντιμυκητιασικά για

τις μυκητιάσεις και αντιβιοτικά σχήματα γιατις μικροβιακές λοιμώξεις.H χορήγηση αντιβιοτικών πρέπει να γίνεταισε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό, γιατίπολλές φορές στους ασθενείς αυτούς χορη-γούνται συνδυασμοί αντιβιοτικών, σε μεγα-λύτερες δόσεις και για μεγαλύτερα χρονικάδιαστήματα.Συμπερασματικά, ο ρόλος του οδοντιάτρου

και του Στοματολόγου είναι εξαιρετικά ση-μαντικός στην αντιμετώπιση των προβλημά-των υγείας των ανοσοκατεσταλμένων ασθε-νών, διότι η έγκαιρη διάγνωση και θεραπείαβλαβών της στοματικής κοιλότητας και κυ-ρίως η προληπτική οδοντιατρική αποτελείισχυρό αποτρεπτικό παράγοντα της περαιτέ-ρω επιβάρυνσης της υγείας των ασθενών.

Επιλεγμένη ΒιβλιογραφίαEpstein JB, Chow AW: Oral complications associ-ated with immunosuppression and cancer theapies.Infect Dis Clin North Am 13 (4): 901-23, 1999.Silverman S Jr: Oral cancer: complications of ther-apy. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral RadiolEndod 88 (2): 122-6, 1999.Akintoye SO, Brennan MT, Graber CJ, et al.: A ret-rospective investigation of advanced periodontaldisease as a risk factor for septicaemia inhematopoietic stem cell and bone marrow trans-plant recipients. Oral Surg Oral Med Oral Pathol O-ral Radiol Endod 94 (5): 581-8, 2002.Tojanic JA, Bedard JF, Laron RA, et al.: A prospec-tive pilot study to evaluate a new dental assessmenand treatment paradigm for patients scheduled toundergo intensive chemotherapy for cancer. Can-cer 85 (8): 1843-8, 1999.Meunier F, Paesmans M, Autier P: Value of anti-fungal prophylaxis with antifungal drugs againstoropharyngeal candidiasis in cancer patients. Eur JCancer B Oral Oncol 30B (3): 196-, 1994.Reusser P: Management of viral infections in im-munocompromised cancer patients. Swiss MedWkly 132 (27-28): 374-8, 2002.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα10 ΟδοντιατρικόΒήμα

Πίνακας V. Θεραπεία βλαβώνΣτόματος - Ιδιαιτερότητες

1. Αυξημένη δοσολογία φαρμάκων

2. Μεγαλύτερη διάρκεια θεραπείας

3. Ανάγκη συνδυασμού φαρμάκων

4. Απαραίτητη η συνεργασία του Στο-

ματολόγου με τον θεράποντα Ιατρό.

Πίνακας VI. Θεραπευτικά σχήματα

Συμπτωματική Αγωγή Αιτιολογική Θεραπεία

Τοπικά αναισθητικά • Λιδοκαΐνη (Xylocaine gel 2%)

Αναλγητικά, Αντιπυρετικά• Ακεταμινοφαίνη (Depon)

Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη • Κετοπροφαίνη (Soluket 1,6% )• Ιβουπροφαίνη (Algofren)• Ναπροξένη (Naprosyn) • Φαινοπροφαίνη (Xefo) • Μελοξικάμη (Movatec)• Δικλοφενάκη Νατριούχος(Voltaren)• Μεφαιναμικό Οξύ (Ponstan)

Ιοστατικά• Ακυκλοβίρη (Zovirax) • Βαλασικλοβίρη (Valtrex)• Φαμσικλοβίρη (Famvir)• Πριβουτίνη (Brivir)

Αντιμυκητιασικά• Κετοκοναζόλη (Fungoral) • Φλουκοναζόλη (Stabilanol, Fungustatin)• Ιτρακοναζόλη (Itrazol, Sporanox)• Αμφοτερικίνη Β (Amphotericin B inj)

Αντιβιοτικά• Μετρονιδαζόλη (Flagyl)• Κλινδαμυκίνη (Dalacin)• Αμοξυκιλλίνη (Amoxil)• Αζιθρομυκίνη (Zithromax)

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα12 ΟδοντιατρικόΒήμα

Δ· ª˘ÛÙÈο ÙÔ˘ ™ÙfiÌ·ÙÔ˜...°ÈÒÚÁÔ˜ Ã. §¿ÛηÚ˘™ÙÔÌ·ÙÔÏfiÁÔ˜. π·ÙÚfi˜ - √‰ÔÓÙ›·ÙÚÔ˜ ∞Ó. ∫·ıËÁËÙ‹˜ ™ÙÔÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ π·ÙÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ¶·Ó. ∞ıËÓÒÓ ∂ÈÛΤÙ˘ ∫·ıËÁËÙ‹˜ ¶·Ó. §ÔÓ‰›ÓÔ˘¶Úfi‰ÚÔ˜ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ∫ÏÈÓÈ΋˜ ™ÙÔÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜

∂ÈÎÔÈÓˆÓ›·:ÙËÏ. 210-72.91.667e-mail: glaskari@yahoo.grsite : www.georgelaskaris.gr

Ο όρος ομαλός λειχήνας (Lichenplanus) προτάθηκε για πρώτη φοράαπό τον μεγάλο Άγγλο ιατρό Eras-mus Wilson το 1869. Πρόκειται γιασυχνό φλεγμονώδες νόσημα του δέρ-ματος και των βλεννογόνων με ασα-φή ακόμη αιτιολογία και παθογένε-ση. Η συχνότητα στο δέρμα κυμαίνε-ται στο 0,3-1% του ενήλικου πληθυ-σμού, ενώ στο στόμα είναι πιο συ-χνός με ποσοστά 1-4%. Στο στόμαπροσβάλλει πιο συχνά γυναίκες πα-ρά άνδρες (σχέση 2:1), τα δύο τρίτατων οποίων είναι μεταξύ 30 και 60ετών με μέση ηλικία εμφάνισης τα 53χρόνια. Είναι σπάνιο σε παιδιά. Ομικρότερος ασθενής για τον οποίοέχουμε διάγνωση με ομαλό λειχήναστο στόμα είναι δύο αγόρια ηλικίας 5και 6 ετών ανάμεσα σε χιλιάδες

ασθενείς. Μόνο το 10-20% τωνασθενών με ομαλό λειχήνα στονβλεννογόνο του στόματος έχει ή θααναπτύξει βλάβες και στο δέρμα.Τέλος, δεν είναι σπάνια η προσβολήτου βλεννογόνου του πέους και τουαιδοίου. Παρά το γεγονός ότι ο πα-θογενετικός μηχανισμός παραμένειασαφής, συσσωρευμένες γνώσεις τατελευταία 20 χρόνια ενισχύουν τηνάποψη ότι πρόκειται για αυτοάνοσηαντίδραση, με μεσολάβηση Τ-λεμφο-κυττάρων εναντίον τροποποιημέ-νων αυτοαντιγόνων των κυτ τάρωντης βασικής στιβάδας του επιθηλίου-επιδερμίδος που οδηγεί σε ιστική κα-ταστροφή. Επιπλέον, εξωγενή αντι-γόνα (π.χ. φάρμακα, ιοί, βακτήρια,αλλεργιογόνα μετάλλων και άλλωνοδοντιατρικών υλικών) ενδέχεται να

παίρνουν μέρος στην ανοσολογικήαντίδραση.

Κλινικά, το χαρακτηριστικόγνώρισμα του ομαλού λειχήνα είναιη μικρή πολυγωνική βλατίδα αργυ-ρόλευκου χρώματος στον βλεννογό-νο του στόματος και ιώδους στο δέρ-μα. Χαρακτηριστικά οι βλατίδεςδιατάσσονται συχνά σε γραμμώσειςπου διαπλέκονται, σχηματίζονταςδίκτυο (Wicknam’s striae). Ένα επι-πλέον κλινικό σημείο είναι το «φαι-νόμενο Koebrer», που είναι εμφάνι-ση βλατίδων σε σημεία μηχανικήςτριβής του βλεννογόνου ή του δέρμα-τος. Υπάρχουν πολλές κλινικές ποι-κιλίες (μορφές) του ομαλού λειχήναστον βλεννογόνο του στόματος καιστο δέρμα που βρίσκονται συγκεν-τρωμένες στον πίνακα Ι. Στο στόμαοι πιο συχνές μορφές είναι η δικτυω-τή (Εικ. 1) και η διαβρωτική (Εικ. 2)καθώς και η προσβολή των ούλων με

την εικόνα της αποφλοιωτικής ουλί-τιδας (Εικ. 3). Η πιο συχνή εντόπισηστο στόμα είναι ο βλεννογόνος τωνπαρειών και ακολουθούν η γλώσσακαι τα ούλα. Είναι σημαντικό οΟδοντίατρος και ο Περιοδοντολό-γος, σε κάθε περίπτωση αποφλοιωτι-κής ουλίτιδας, να εξετάζουν το ενδε-χόμενο να υποκρύπτει ομαλό λειχή-να. Σε δική μας μελέτη με 453 ασθε-νείς με χρόνια δερματοβλεννογόνιανοσήματα καταγράψαμε αποφλοι-ωτική ουλίτιδα σε έδαφος ομαλούλειχήνα σε ποσοστό 25% (Oral SurgOral Med Oral Pathol 1983;56:141).H διάγνωση του ομαλού λειχήνα απόέμπειρο Στοματολόγο γίνεται κατάκανόνα με κλινικά κριτήρια καισπάνια χρειάζεται ιστολογική ή καιανοσολογική τεκμηρίωση. Στον πί-νακα ΙΙ βρίσκονται ταξινομημένα τανοσήματα που μπορεί να δημιουργή-σουν προβλήματα στην κλινική δια-

φορική διάγνωση. Ιστολογικά, ταβασικά χαρακτηριστικά είναι πρώ-τον, η υδρωπική εκφύλιση και κατα-στροφή της βασικής στιβάδας τουεπιθηλίου με σχηματισμό «κολλοει-δών σωματίων ή Civatte bodies» πουαντιπροσωπεύουν αποπτωτικά κύτ-ταρα και ανευρίσκονται στις κατώ-τερες στιβάδες του επιθηλίου και τοεπιπολής χόριο και δεύτερον, η πυ-κνή ζωνοειδής λεμφοκυτταρική (Τ-κύτταρα) διήθηση του χορίου, αμέ-σως κάτω από τη βασική στιβάδατου επιθηλίου (Εικ. 4). Με την τεχνι-κή του άμεσου ανοσοφθορισμού στοΑνοσολογικό Τμήμα του Νοσοκο-μείου «Α. Συγγρός» (Oral Surg OralMed Oral Ρathol 1982, 53:483) σε δι-κή μας μελέτη καταγράψαμε από το1982 παχιά εναπόθεση κυρίως ινώ-δους (fibrin) κατά μήκος της βασικήςμεμβράνης του επιθηλίου, τα κολλο-ειδή σωμάτια και το επιπολής χόριο(Εικ. 5), ευρήματα όμως όχι παθο-γνωμονικά για τη νόσο. Σχετικά μετην πιθανότητα εξαλλαγής του ομα-λού λειχήνα σε ακανθοκυτταρικόκαρκίνωμα (προκαρκινική κατάστα-ση), η άποψη του γράφοντος είναι αρ-νητική και στις λίγες περιπτώσεις πουέχουν ανακοινωθεί πρόκειται μάλλονγια τυχαία συνύπαρξη ή λανθασμένηδιάγνωση ομαλού λειχήνα.

Φάρμακο πρώτης επιλογής γιαθεραπεία είναι τα κορτικοστεροειδήείτε τοπικά στο στόμα είτε συστημα-τικά, ανάλογα με τη μορφή και τηνκλινική δραστηριότητα της νόσου.Πρέπει να τονίσουμε ότι περιπτώ-σεις ήπιες και ασυμπτωματικές δενχρειάζονται θεραπεία. Σημαντικόγια τον Οδοντίατρο είναι η αντικα-τάσταση μεταλλικών εμφράξεων(αμάλγαμα, χρυσός) ή στεφανών, μεάλλα ουδέτερα υλικά (συνθετικέςρυτίνες, πορσελάνη), που επιδεινώ-νουν ή συντηρούν τις βλάβες τουομαλού λειχήνα.

Ομαλός λειχήναςΟ ομαλός λειχήνας είναι συχνό ιδιοπαθές φλεγμονώδες νόσημα του

δέρματος, των νυχιών και των βλεννογόνων, που προσβάλλει πιο

συχνά γυναίκες μέσης ηλικίας. Παρά το γεγονός ότι ο ακριβής πα-

θογενετικός μηχανισμός της νόσου παραμένει ασαφής, ερευνητικά

ευρήματα τα τελευταία χρόνια συνηγορούν στο ότι πρόκειται για

αυτοάνοσο μηχανισμό κυτταρικού τύπου (Τ-cell mediated autoim-

mune disorder) που στρέφεται εναντίον τροποποιημένων αντιγονι-

κών στόχων στην επιφάνεια των κυττάρων της βασικής στιβάδας

του επιθηλίου-επιδερμίδος, οδηγώντας τα στην καταστροφή. Η νό-

σος ενδιαφέρει πάρα πολύ τον Οδοντίατρο και τον Στοματολόγο,

αφού ο βλεννογόνος του στόματος προσβάλλεται πολύ συχνά (75-

80%) ενώ συχνά αποτελεί και τη μόνη εκδήλωση της νόσου. Το δια-

γνωστικό ενδιαφέρον για τη νόσο είναι μεγάλο και πηγάζει πρώτον,

από το μεγάλο φάσμα των κλινικών εκδηλώσεων της νόσου στο στό-

μα (7 κλινικές ποικιλίες), δεύτερον, τη συχνή προσβολή των ούλων

με την κλινική εικόνα της αποφλοιωτικής ουλίτιδας και τρίτον, τον

αμφιλεγόμενο κίνδυνο εξαλλαγής των βλαβών σε ακανθοκυτταρι-

κό καρκίνωμα. Τέλος, η θεραπευτική παρέμβαση για τη νόσο απο-

τελεί μία επιπλέον πρόκληση για τον κλινικό.

Βλεννογόνος στόματος Δέρμα

• Δικτυωτή• Δακτυλιοειδής• Διαβρωτική• Πομφολυγώδης• Ατροφική• Υπερτροφική• Μελαγχρωματική• Αποφλοιωτική ουλίτις

• Ακτινοειδής• Δακτυλιοειδής• Οξεία• Ατροφική• Υπερτροφική• Πομφολυγώδης• Ανάστροφη• Μελαγχρωματική• Θυλακιώδης• Γραμμοειδής• Ονύχων

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι. Κλινικές μορφές ομαλού λειχήνα στο στόμα και δέρμα

• Δισκοειδής ερυθηματώδης λύκος• Λειχηνοειδής αντίδραση (φάρμακα,

ιοί, εμφρακτικά υλικά δοντιών)• Πεμφιγοειδές των βλεννογόνων• Επίκτητη πομφολυγώδης

επιδερμόλυση• Κληρονομική πομφολυγώδης

επιδερμόλυση• Πέμφιγα• Στοματίτις από επαφή κανέλας

• Γεωγραφική γλώσσα και στοματίτις• Λευκοπλακία• Ερυθρολευκοπλακία• Χρόνια δήξη• Βλάβες από αντίδραση μοσχεύμα-

τος έναντι του ξενιστού (GVHD)• Ψωρίαση• Καντιντίαση• Συφιλιδικές βλεννώδεις πλάκες

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ. Κλινική διαφορική διάγνωση ομαλού λειχήνα στόματος

Εικ. 1. Δικτυωτή μορφή Εικ. 2. Διαβρωτική μορφή Εικ. 3. Αποφλοιωτική ουλίτις Εικ. 4. Ιστολογική εικόνα Εικ. 5. Άμεσος ανοσοφθορισμόςμε άφθονα κολλοειδή σώματα.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα14 ΟδοντιατρικόΒήμα

Περιστατικό

Άνδρας 22 ετών προσήλθε στο ιατρείοαναζητώντας εναγωνίως αισθητική αντι-μετώπιση του προβλήματος των δοντιώντου, που τον απασχολούσε ιδιαίτερα λόγωεπαγγέλματος, πρόβλημα το οποίο έγινεάμεσα ορατό κατά τη συζήτηση και τοπρώτο χαμόγελο, που μας χάρισε. Εικ. 1. Η κλινική εξέταση αποκάλυψε έντονηστρεβλοφυΐα των πρόσθιων δοντιών τηςάνω γνάθου καθώς και κάθετη πρόταξηαυτών, όπου κατά τη σύγκλειση τα πρό-σθια δόντια της άνω γνάθου υπερκάλυ-πταν τα αντίστοιχα της κάτω. Εικ. 2, Εικ. 3και Εικ. 4.Επιπλέον προβλήματα σύγκλεισης παρα-τηρήθηκαν σε όλη την έκταση του φραγ-μού.

Στην επίμονη σύσταση εκ μέρους μας αλλάκαι στην προσπάθεια επεξήγησης της σω-στής θεραπευτικής τεχνικής, η οποία φυσι-κά ήταν η ορθοδοντική, αντίστοιχη ήτανκαι η αρνητική εμμονή εκ μέρους τουασθενούς, τονίζοντας ότι για την ορθο-δοντική θεραπεία ήταν ενήμερος, αφού εί-χε επισκεφτεί και άλλους συναδέλφους.Πλην όμως δεν ήθελε, όπως έλεγε, να τηνυποστεί. Η επόμενη εναλλακτική θεραπευτικήαγωγή για την επίλυση του προβλήματοςήταν η προσθετική αποκατάσταση σε συν-δυασμό προστομιακών κεραμικών όψεωνκαι στεφανών ολικής κάλυψης.Το νεαρόν της ηλικίας αλλά και η ακεραι-ότητα όλων των πρόσθιων δοντιών τηςάνω γνάθου κατέστησαν εξ αρχής απορρι-πτέα την προσθετική αποκατάσταση, λό-γω ακριβώς της μεγάλης ποσότητας υγιώνοδοντικών ιστών που έπρεπε να θυσια-στεί.Η συντηρητική θεραπευτική αντιμετώπι-ση με την τεχνική της ελάχιστης παρέμβα-σης επί των σκληρών οδοντικών ουσιώνκαι τη βοήθεια των συνθέτων ρητινών, φά-

νηκε να αποτελεί την πλέον ενδεικνυόμε-νη λύση.

Για το σκοπό αυτό και προκειμένου ναελεγχθεί η δυνατότητα επίτευξης ενός κα-λού αισθητικού αποτελέσματος, κατα-σκευάστηκε εκμαγείο μελέτης και επί τωνφωτογραφιών που ελήφθησαν έγινε ανά-λυση των δοντιών και του χαμόγελου.Συγκεκριμένα, τα πρώτα στοιχεία που κα-ταγράφηκαν για το χαμόγελο φαίνονταιστην Εικ. 5.Ακολούθησε ο έλεγχος της σχέσης των δον-τιών μεταξύ τους και η σχέση του εύρουςτων έξι πρόσθιων δοντιών με αυτό του μέ-γιστου χαμόγελου, για να καταγραφεί ηαπόκλιση από τον κανόνα της χρυσής ανα-λογίας, όπως φαίνεται στις Εικ. 6 και 7.Στην Εικ. 8 φαίνεται το επιθυμητό τόξο,

επί του οποίου έπρεπε να βρίσκονται τακοπτικά χείλη των δοντιών, προϋπόθεσηγια τη διασφάλιση ενός αισθητικού χαμό-γελου.Ακολούθησε το διαγνωστικό κέρωμα στογύψινο εκμαγείο, όπου στις Εικ. 9 και 10απεικονίζονται τα δόντια προστομιακάκαι κοπτικά. Στην Εικ. 11 φαίνονται οι σχέσεις του εύ-ρους των δοντιών του διαγνωστικού κερώ-ματος συγκριτικά με τη χρυσή αναλογία.Μετά τον έλεγχο των παραπάνω στοιχεί-ων επί των κερωμένων δοντιών, και εφό-σον αυτά κρίθηκαν ικανοποιητικά, λή-φθηκε αποτύπωμα με παχύρρευστη σιλι-κόνη για την κατασκευή του, απαραίτητουγια την αποκατάσταση, κλειδιού. Εικ. 12και 13.

Στις Εικ. 14 και 15 φαίνονται τα έξι πρό-σθια δόντια της άνω γνάθου μετά την απο-κατάστασή τους. Για την επίτευξη αυτού του αποτελέσμα-τος, η αφαίρεση οδοντικής ουσίας (αδα-μαντίνη) από τα δόντια 13, 12, 11 και 23ήταν μηδαμινή έως ασήμαντη. Αντίθετα,μεγαλύτερη ποσότητα οδοντικών ιστώναφαιρέθηκε από την άπω-υπερώια περιο-χή του 21 και από την εγγύς-προστομιακήπεριοχή του 22.Ο έλεγχος της συμμετρίας του εύρους τωνδοντιών μετά την αποκατάστασή τους,καθώς επίσης και οι σχέσεις του εύρους με-ταξύ τους και αναφορικά με τη χρυσή ανα-λογία, φαίνονται στην Εικ. 16.Αντίστοιχα στοιχεία, σχετικά με το χαμό-γελο του ασθενούς, παρατηρούνται στιςΕικ. 17 και 18.

∞ÓÙ·‡ÁÂȘ √‰ÔÓÙÈ΋˜ ∞ÈÛıËÙÈ΋˜

∏ Ô‰ÔÓÙÈ΋ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Û‹ÌÂÚ· Â›Ó·È Û˘Ó˘Ê·-Ṳ̂ÓË Ì ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋.∏ ·Ó¿Ù˘ÍË ˘ÏÈÎÒÓ Ô˘ Û˘ÁÎÔÏÏÒÓÙ·È ÛÙȘԉÔÓÙÈΤ˜ ÂÈÊ¿ÓÂȘ ¿ÏÏ·Í ÚÈ˙Èο ÙËÓ Î·Ù‡-ı˘ÓÛË Ù˘ ‰È¿ÁÓˆÛ˘ ηÈ, Ê˘ÛÈο, Ù˘ ·ÈÛıËÙÈ΋˜·ÔηٿÛÙ·Û˘ ÙˆÓ ÛÎÏËÚÒÓ Ô‰ÔÓÙÈÎÒÓ ÈÛÙÒÓ.

√ Ô‰ÔÓÙ›·ÙÚÔ˜, Ì ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÎÈÓ‹-ÛÂˆÓ Î·È ÂÈÏÔÁÒÓ Î·È ¿ÓÙ· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·Ô‰Â-ÎÙÒÓ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ, ÌÔÚ› Ó· ÂÊ·ÚÌfi˙ÂȉËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ ·ÈÛıËÙÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· ı˘-ÛÈ¿˙ÂÈ ̆ ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ÔÛfiÙËÙ· ÈÛÙÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ̄ ˆ-Ú›˜ Ó· ÂÚÈÔÚ›˙ÂÈ ÙȘ ÌÂÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘.

∞Ó·Áη›· ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙËÓÎÏÈÓÈ΋ Ú¿ÍË fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ·ÔÙÂÏ› ·ÊÂÓfi˜ Ë·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ·ÈÛıËÙÈ΋˜ Ì·˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ Î·È ·ÊÂ-Ù¤ÚÔ˘ Ë ÁÓÒÛË ÙˆÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ Ô˘ ··ÈÙÔ‡Ó ÔÈ ÎÏÈ-ÓÈΤ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜.

ΔÔ˘ °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˘ ¢Ô˘‚›ÙÛ· ∞Ó·ÏËÚˆÙ‹ ηıËÁËÙ‹ √‰ÔÓÙÈ·ÙÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ∂∫¶∞

Î·È fi¯È ÌfiÓÔ...

Εικ. 1. Το χαμόγελο του ασθενούς. Η θέση των δοντιών και τακενά που εμφανίζονται, κυρίως στο αριστερό ημιμόριο, κατά τοχαμόγελο, δημιουργούν μια αντιαισθητική εικόνα.

Εικ. 2. Τα δόντια της άνω γνάθου, όπου παρατηρείται στροφήτου 21 και εφίππευση αυτού επί του 11, έντονη χειλική φορά του22 και οξύ κοπτικό φύμα των δύο κυνοδόντων.

Εικ. 3. Τα δόντια της άνω και της κάτω γνάθου σε σύγκλειση.Παρατηρείται κατακόρυφη πρόταξη σε βαθμό υπερκάλυψης τωνδοντιών της κάτω γνάθου.

Εικ. 4. Μασητική απεικόνιση των δοντιών της άνω γνάθου.Παρατηρείται έντονη απομάκρυνση των 21, 22 και 23 από τοομαλό οδοντικό τόξο.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010ΕπιστημονικάΘέματα 15ΟδοντιατρικόΒήμα

Εικ. 5. Κατά την ανάλυση του χαμόγελου καταγράφηκε ασυμ-μετρία της απόστασης μεταξύ του κυνόδοντα και της γωνίαςτου στόματος, του δεξιού και αριστερού ημιμορίου. Επίσης, ηπροστομιακή θέση των κυνοδόντων παρεμποδίζει την προς ταπίσω και άνω κίνηση του άνω χείλους.

Εικ. 6. Κατά τον έλεγχο της χρυσής αναλογίας μεταξύ των έξιπρόσθιων δοντιών φάνηκε αφενός μεν η ασυμμετρία στο εύ-ρος των αντίστοιχων δοντιών και αφετέρου η απόσταση απότη σχέση του 1: 0,618.

Εικ. 7. Κατά τον έλεγχο της χρυσής αναλογίας του χαμόγελουη σχέση εύρους έξι πρόσθιων δοντιών - εύρους μέγιστου χαμό-γελου φάνηκε να απέχει σημαντικά από αυτή του 1: 0,618.

Εικ. 8. Η σχέση των κοπτικών χειλέων των έξι πρόσθιων δον-τιών αναφορικά με το ομαλό (επιθυμητό) οδοντικό τόξο.

Εικ. 9. Το γύψινο εκμαγείο των δοντιών (Α) και η απεικόνισητων δοντιών προστομιακά, μετά το διαγνωστικό κέρωμα (Β).

Εικ. 10. Η ομαλοποίηση του οδοντικού τόξου μέσω του δια-γνωστικού κερώματος.

Εικ. 11. Ελεγχος της σχέσης του εύρους των έξι πρόσθιων δον-τιών του διαγνωστικού κερώματος. Παρατηρήστε την επίτευ-ξη συμμετρίας μεταξύ των αντίστοιχων δοντιών και τη βελτίω-ση του εύρους σε σχέση με τη χρυσή αναλογία.

Εικ. 12. Αποτύπωση των δοντιών του διαγνωστικού κερώμα-τος για την κατασκευή κλειδιού σιλικόνης.

Εικ. 13. Το κλειδί σιλικόνης επί των δοντιών μετά την αφαίρε-ση του προστομιακού τμήματος.

Εικ. 14. Κατά την αποκατάσταση των δοντιών. Α: Μετά τηναποκατάσταση των δύο κεντρικών τομέων. Β: Μετά την απο-κατάσταση και των πλαγίων τομέων.

Εικ. 15. Τελική απεικόνιση των δοντιών μετά την ολοκλήρωση τωνλεπτομερειών και την βελτίωση του σχήματος των κυνοδόντων.

Εικ. 16. Ο έλεγχος της χρυσής αναλογίας των δοντιών αποκάλυψετη συμμετρία του εύρους μεταξύ των αντίστοιχων δοντιών και τηνκατά το δυνατόν βελτίωση της σχέσης του εύρους μεταξύ τους.

Εικ. 17. Τελική απεικόνιση του χαμόγελου του ασθενούς. Πα-ρατηρήστε την ελεύθερη κίνηση των χειλέων.

Εικ. 18. Χρυσή αναλογία χαμόγελου. Παρατηρήστε τη σημαν-τική βελτίωση της σχέσης εύρους έξι πρόσθιων δοντιών - εύ-ρους μέγιστου χαμόγελου, σχετικά με τη χρυσή αναλογία. Επί-σης, παρατηρήστε τη βελτίωση της συμμετρίας της απόστασηςμεταξύ των κυνοδόντων και της γωνίας του στόματος δεξιούκαι αριστερού ημιμορίου.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα16 ΟδοντιατρικόΒήμα

Κε Λομβαρδά, θα ήθελα να αρχίσουμε με μιααπλή, αλλά πολύ σημαντική ερώτηση. Ποιες είναιοι βασικές αρχές της σύγκλεισης, τις οποίες θα πρέ-πει να έχει υπόψη του κάθε οδοντίατρος;

Οι βασικές αρχές της σύγκλεισης συνοψίζον-ται στα εξής: Οι μέγιστες συγκλεισιακές επαφέςπρέπει να πραγματοποιούνται στην κεντρικήσχέση, σε αποδεκτή κάθετη διάσταση. Όλες οικινήσεις από την κεντρική αυτή θέση πρέπει νακαθοδηγούνται από τα πρόσθια δόντια (πρό-σθιος οδηγός). Αυτές οι δύο προτάσεις εμπεριέ-χουν όλες τις αρχές της σύγχρονης συγκλεισια-κής προσέγγισης.

Ωστόσο, έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτησησχετικά με το τι είναι τελικά η σύγκλειση, ποιοςείναι ο ρόλος και ποια η σημασία της. Ποιες λοι-πόν είναι οι διαφορετικές απόψεις και μεθοδολο-γίες που υπάρχουν γύρω από το θέμα της σύγ-κλεισης;

Σας περιέγραψα τις βασικές αρχές της σύγ-κλεισης. Αυτά όμως δεν διδάσκονται στα πανε-πιστήμια. Αντ’ αυτών των αρχών οι φοιτητές δι-δάσκονται την κατά Angle ταξινόμηση, ακούνπολλά για τις επαφές φύματος και βοθρίου, ενδε-χομένως διδάσκονται την κλειστή και την ανοι-χτή δήξη καθώς και την πρόσθια και οπίσθιασταυροειδή σύγκλειση. Οι ορθοδοντικοί διδά-σκονται περισσότερα για τις στατικές συγκλει-σιακές σχέσεις, όμως ποτέ τους δεν συνέδεσαντις συγκλεισιακές επαφές με τη θέση των κονδύ-λων στις κροταφικές γλήνες (κεντρική σχέση),ενώ οι προσθετολόγοι αναλώνουν πολύ μελάνιστα γναθολογικά όργανα και στους πλήρως προ-σαρμοζόμενους αρθρωτήρες. Τις απλές βασικέςαρχές της σύγκλεισης δεν τις κάνουν κτήμα τουςούτε τις συνδέουν με την κλινική πράξη.

Για να απαντήσω και στο τελευταίο σκέλοςτης ερώτησής σας, όλες οι «θεωρίες» για τη σύγ-κλειση που αγνοούν τις παραπάνω βασικές αρ-χές δεν αντέχουν στην επιστημονική κριτική.

Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι η σύγκλειση δενέχει επεξηγηθεί ακόμη επαρκώς, με αποτέλεσμα ναυπάρχουν τόσες αντικρουόμενες απόψεις σχετικά;

Είναι αλήθεια ότι η σύγκλειση προκαλεί ακό-

μη σύγχυση στους οδοντιάτρους. Μια βασική αι-τία γι’ αυτό είναι το γεγονός ότι ο ορισμός τηςκεντρικής σχέσης έχει αλλάξει τα τελευταία 50χρόνια. Επίσης, εδώ στην Ελλάδα χρησιμοποι-ήθηκε ατυχώς ο όρος κεντρική σύγκλειση (cen-tric occlusion, που στην αγγλική ορολογία ση-μαίνει η σύγκλειση στην κεντρική σχέση). Στη δι-κή μας γλώσσα ο όρος αυτός ήταν συνώνυμος μετην σύγκλειση των μέγιστων επαφών. Για τηναποφυγή κάθε παρεξήγησης, τον όρο κεντρικήσύγκλειση δεν τον χρησιμοποιώ ποτέ πια, όπωςάλλωστε και οι περισσότεροι γνώστες του αντι-κειμένου διεθνώς.

Το σημαντικότερο όμως αίτιο είναι ότι δενεφαρμόζουμε την επιστημονική σκέψη στο συγ-κεκριμένο θέμα. Αφορισμοί του είδους «μόνον το11% του πληθυσμού έχει σύμπτωση μέγιστωνεπαφών και κεντρικής σχέσης, επομένως η κεν-τρική σχέση δεν είναι μια φυσιολογική θέση»έχουν δυστυχώς πολύ μεγάλη απήχηση στονοδοντιατρικό κόσμο. Κάτι τέτοιο όμως δεν ευ-σταθεί για δύο λόγους: • Κατ’ αρχάς, το ποσοστό του 11% δεν ευστα-

θεί. Βασίζεται σε μια εργασία του Poselt σε 50φοιτητές οδοντιατρικής που πραγματοποιήθη-κε το 1950, όταν θεωρούσαν κεντρική σχέσητην πιο πίσω θέση του κονδύλου και έσπρω-χναν πίσω το σαγόνι για να την βρουν.

• Δεύτερον και σημαντικότερο όμως είναι το γε-γονός ότι δεν μπορούμε στην ιατρική να βγά-λουμε συμπεράσματα αναφορικά με το φυσιο-λογικό ή όχι κάποιας κατάστασης στηριζόμε-νοι στη συχνότητα που αυτή η κατάσταση

απαντάται στον πληθυσμό. Πολύ σημαντική αιτία σύγχυσης είναι επίσης

το γεγονός ότι πολύ συχνά ασθενείς που παρου-σιάζουν συγκλεισιακή δυσαρμονία (σύγκλεισημέγιστων επαφών εκτός κεντρικής σχέσης) δενπονούν και δεν παρουσιάζουν υποκειμενικάπροβλήματα. Όμως η μυϊκή δυσλειτουργία είναιεκεί και σιγά- σιγά αποδιοργανώνει το στοματο-γναθικό σύστημα. Αν δεν καθοδηγήσουμε τηνγνάθο στην κεντρική σχέση με την μέθοδο τουαμφίπλευρου χειρισμού, δεν μπορούμε να απο-καλύψουμε την πρόωρη επαφή του ασθενούςμας και επομένως το συγκλεισιακό του πρόβλη-μα παραμένει αδιάγνωστο.

Κε Λομβαρδά, θα ήθελα να προχωρήσουμεένα βήμα παραπέρα και να δούμε το θέμα τηςσύγκλεισης στην πράξη πλέον. Επικρατεί ηάποψη ότι η σύγκλειση παίζει μερικές φορέςδευτερεύοντα ρόλο στην άσκηση της οδοντια-τρικής πρακτικής, με αποτέλεσμα η οδοντια-τρική διαχείριση του ασθενούς να μην είναιπάντα ολοκληρωμένη. Πόση σημασία δίνει οοδοντίατρος σήμερα στη σύγκλειση και κατάπόσον η σύγκλειση επηρεάζει και καθορίζει τοθεραπευτικό του σχέδιο;

Η σύγκλειση είναι ο πιο καθοριστικός παρά-γοντας της φυσιολογίας του στοματογναθικούσυστήματος. Επηρεάζει κάθε τομέα της κλινικήςοδοντιατρικής και αμφίδρομα επηρεάζεται απόκάθε μας θεραπευτική παρέμβαση. Θα έπρεπελοιπόν να αποτελεί το σημείο εκκίνησης της εξέ-τασης και της διάγνωσης στην καθημερινή μας

κλινική πράξη μαζί με την εξέταση του περιο-δοντίου και των ίδιων των οδοντικών ιστών. Εί-ναι, όμως, ο πλέον απαξιωμένος τομέας τηςοδοντιατρικής. Πρακτικά η μεγάλη πλειονότητατων συναδέλφων δεν ασχολούνται καθόλου μετην σύγκλειση.

Τι επιπτώσεις όμως μπορεί να έχει η υποβάθ-μιση του ρόλου της σύγκλεισης;

Τα συγκλεισιακά προβλήματα αποτελούνμαζί με τα μικρόβια τους κύριους λόγους απώ-λειας των δοντιών. Αγνοώντας την, αυτή μας εκ-δικείται οδηγώντας στην απώλεια των δοντιών.Όπως πολύ καλά είπατε, η διαχείριση των οδον-τιατρικών προβλημάτων των ασθενών είναι ελ-λιπής εάν αγνοηθεί ο παράγων σύγκλειση.

Πώς συνδέεται η σύγκλειση με το στοματο-γναθικό σύστημα και με ποιον τρόπο το επηρεά-ζει; Επίσης, πόσο λαμβάνεται υπόψη η σύγκλει-ση όταν παρουσιάζονται διαταραχές στο στομα-τογναθικό σύστημα;

Κάθε εκτροπή από αυτές τις βασικές αρχές τηςσύγκλεισης οδηγεί το στοματογναθικό σύστημα σεδυσλειτουργία. Αναφερόμαστε εδώ σε μυϊκή δυσ-λειτουργία. Στην Εικ. 1 φαίνεται η σύγκλειση ότανικανοποιούνται οι βασικές της αρχές. Στην επόμε-νη εικόνα (Εικ. 2) φαίνεται η πιο κοινή εκτροπήαπό το φυσιολογικό, όπου οι μέγιστες επαφέςπραγματοποιούνται εκτός κεντρικής σχέσης. Αυτήτην εικόνα βλέπουμε συνήθως στα ιατρεία μας.Όταν ζητάμε από τον ασθενή μας να κλείσει τοστόμα του, αυτός αυτομάτως κλείνει σε αυτήν τηθέση (εκτός κεντρικής σχέσης). Για να πραγματο-ποιηθεί αυτή η κίνηση της κάτω γνάθου, κινητο-ποιούνται ταυτόχρονα όλοι οι μύες του στοματο-γναθικού συστήματος. Ανασπόντες και έξω πτε-ρυγοειδείς αλλά και σε κάποιο βαθμό και οι κατα-σπόντες. Κεντρικό ρόλο εδώ παίζουν οι έξω πτερυ-γοειδείς, αφού μόνον αυτοί μπορούν να τραβήξουντην κάτω γνάθο προς τα εμπρός και κάτω, εκτόςδηλαδή κεντρικής σχέσης. Το μυϊκό όμως σύστημααποσυντονίζεται με αυτό τον τρόπο. Μυϊκές ομά-δες που είναι ανταγωνιστικές, όπως οι ανασπόν-τες και οι έξω πτερυγοειδείς, αναγκάζονται να ερ-γαστούν ως συναγωνιστές. Χάνουν με αυτό τον

Ο «γόρδιος δεσμός» της σύγκλεισηςΤι είναι, ποιες βασικές αρχές τη διέπουν, ποια η σημασία της;

Ερωτήματα απλά… Ή μήπως όχι;

Μια συζήτηση, για το μεγάλο αυτό θέμα, του οδοντιάτρου κ. Πελοπίδα Ι. Λομβαρδά με τη δημοσιογράφο του «Ο.Β.» κ. Βίκυ Κουρλιμπίνη

Ίσως να μην έχουν διατυπωθεί τόσο πολλές αν-

τικρουόμενες απόψεις για κάποιον άλλο τομέα

της οδοντιατρικής, όσο γι’ αυτόν της σύγκλει-

σης. Ακόμη και για τον ορισμό της ακούγονται

αντιφατικές θέσεις. Έτσι η σύγχυση που υπάρ-

χει γύρω από αυτόν τον –κατά γενική ομολο-

γία– πολύ σημαντικό τομέα της οδοντιατρικής,

αναπαράγεται και συντηρείται εδώ και αρκετά

χρόνια, χωρίς δυστυχώς να μπορεί να βρεθεί

ακόμη ένα κοινό στοιχείο παραδοχής και ομο-

φωνίας.

Αντιλαμβανόμενοι τον προβληματισμό που

επικρατεί γύρω από τη σύγκλειση αλλά και την

υποβάθμιση του ρόλου της, απευθυνθήκαμε

στον οδοντίατρο κ. Πελοπίδα Λομβαρδά, προ-

κειμένου να πάρουμε, όσο αυτό είναι δυνατό,

απαντήσεις πάνω σε βασικά ερωτήματα που

απασχολούν κάθε οδοντίατρο.

Εικ. 1. Η σύγκλειση όταν ικανοποιούνται οι βα-σικές της αρχές.

Εικ. 2. Οι μέγιστες επαφές πραγματοποιούνταιεκτός κεντρικής σχέσης.

τρόπο την δυνατότητα να χαλαρώσουν όταν ανα-λαμβάνουν δράση οι ανταγωνιστές τους, όπωςσυμβαίνει σε φυσιολογικές συνθήκες.

Το πιο επιβαρυντικό όμως δεν είναι το τι συμ-βαίνει στην μέγιστη συγγόμφωση, αλλά ότι χά-νεται η πραγματική θέση ανάπαυσης των μυών.Αντ’ αυτής, η κάτω γνάθος βρίσκεται σε μια θέ-ση ανάγκης μακριά από την θέση χαλάρωσηςκαι ηρεμίας των μυών. Αυτή η νέα θέση λειτουρ-γίας εκτός κεντρικής σχέσης είναι αόρατη γιαόποιον δεν έχει καθοδηγήσει την γνάθο στηνκεντρική σχέση και αποκαλύψει τις πρόωρεςεπαφές. Η αποφυγή της πρόωρης επαφής γίνεται

τόσο τέλεια από τους μύες, που δεν μπορούμε νααντιληφθούμε το πρόβλημα αν δεν κάνουμε τηνκατάλληλη εξέταση.

Η μυϊκή αυτή δυσλειτουργία μπορεί να διαιω-νίζεται για πολύ μεγάλο διάστημα, χωρίς ναοδηγεί σε επώδυνη δυσλειτουργία και χωρίς ναεμφανίζει ορατή σημειολογία. Κάποια στιγμήόμως το σύστημα καταρρέει. Πάντα ο πιο αδύ-νατος κρίκος του συστήματος θα δώσει τα πρώ-τα σημάδια δυσλειτουργίας. Όμως ενδεχομένωςνα είναι πολύ αργά.

Υπάρχει μέχρι στιγμής κάποιο κοινό σημείο

αποδοχής και ομοφωνίας αναφορικά με το ρόλοτης σύγκλεισης και το πώς θα πρέπει να αντιμε-τωπίζονται τα σχετιζόμενα με τη σύγκλεισηπροβλήματα;

Δυστυχώς όχι. Οι συγκλεισιολόγοι έχουν κατ’επανάληψη δείξει ότι η συγκλεισιακή δυσαρμο-νία είναι μια κύρια αιτία της επώδυνης δυσλει-τουργίας, βασισμένοι στην κλινική τους εμπει-ρία και στα ανατομικά και φυσιολογικά δεδομέ-να. Υπάρχουν όμως και εξαιρετικής επιστημονι-κής σημασίας διπλές τυφλές επιδημιολογικές με-λέτες που δείχνουν τόσο την συσχέτιση της συγ-κλεισιακής δυσαρμονίας με την επώδυνη δυσ-

λειτουργία, όσο και τα σημαντικά θεραπευτικάαποτελέσματα της συγκλεισιακής παρέμβασης,τόσο στην βραχυπρόθεσμη αποδρομή των συμ-πτωμάτων, όσο και στην μακροχρόνια διατήρη-ση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Οι περισ-σότερες από αυτές εκπονήθηκαν από τον καθη-γητή P.Kirveskari, τον οποίο είχαμε την χαρά ναφιλοξενήσουμε τον περασμένο Οκτώβριο στηνΑθήνα. Ήρθε καλεσμένος από την Στοματολο-γική Εταιρεία της Ελλάδος και μίλησε σε μιαημερίδα που διοργανώσαμε με θέμα ακριβώςαυτό, δηλαδή τη σχέση της σύγκλεισης και τωνκρανιογναθικών διαταραχών.

Το εντυπωσιακό με το θέμα είναι ότι, ενώ αυ-τές οι εργασίες είναι υψηλότατου επιπέδου καιβαρύνουσας σημασίας, αγνοούνται παραδειγ-

ματικά από τους «πολέμιους» της σύγκλεισης.Δεν τους ασκούν κριτική καλόπιστη ή κακόπι-στη. Τις αγνοούν. Αυτή η συμπεριφορά δεν προ-άγει την επιστημονική σκέψη. Η επιστήμη προ-χωρεί μέσα από την σύγκρουση των αντικρουό-μενων ιδεών. Αντιθέτως, ό,τι υποστηρίζει τη ση-μασία της σύγκλεισης αντιμετωπίζεται ως μηεπιστημονικό και απορρίπτεται. Και όμως, δενυπάρχει καμία εργασία που να βρίσκει αρνητικήσυσχέτιση ανάμεσα στην κεντρική σχέση (όπωςσήμερα ορίζεται) και την παρουσία πρόωρωνεπαφών σε αυτήν με την εμφάνιση κρανιογναθι-κών διαταραχών και να αντέχει σε επιστημονικήκριτική.

Είναι επίσης πολύ σημαντικό να αντιληφθού-με ότι στην αναζήτηση ενός αιτιολογικού παρά-γοντα στην ιατρική επιστήμη, σπάνια θα είμα-στε τυχεροί ώστε να βρεθούμε αντιμέτωποι μεμια αναγκαία και ικανή συνθήκη. Έναν δηλαδήαιτιολογικό παράγοντα που μόνον η δική τουπαρουσία οδηγεί πάντα στην πρόκληση της νό-σου και ταυτόχρονα, όποτε κάποιος παρουσιά-ζει τη συγκεκριμένη νόσο, έχει εκτεθεί στον συγ-κεκριμένο αιτιολογικό παράγοντα. Στη συντρι-πτική πλειονότητα των νοσολογικών καταστά-σεων στην ιατρική, ο αιτιολογικός παράγονταςδεν είναι ούτε αναγκαίος ούτε ικανός. Όσο καιαν ακούγεται παράξενο, αυτή είναι η πραγματι-κότητα. Και αυτός είναι ο λόγος που καταβάλ-λεται τόση προσπάθεια να εντοπιστούν αιτιολο-γικοί παράγοντες, π.χ. για τον καρκίνο, και τό-σα χρόνια δεν μπορούμε να βρούμε μια γενικήαιτία. Το ίδιο συμβαίνει και για τις κρανιογναθι-κές διαταραχές αλλά και για την άλλη μεγάλημάστιγα της οδοντιατρικής, την περιοδοντικήνόσο.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα18 ΟδοντιατρικόΒήμα

Βασικές αρχές της σύγκλεισης:

• Οι μέγιστες συγκλεισιακές

επαφές πρέπει να πραγματο-

ποιούνται στην κεντρική σχέ-

ση, σε αποδεκτή κάθετη διά-

σταση.

• Όλες οι κινήσεις από την κεν-

τρική αυτή θέση πρέπει να κα-

θοδηγούνται από τα πρόσθια

δόντια (πρόσθιος οδηγός).

Πολλοί οδοντίατροι εκφράζουν διαφορετικήάποψη αναφορικά και με το ποιο είναι το βασι-κό σημείο αναφοράς κατά τη σύγκλειση. Αλλάκαι σε άλλα σημεία υπάρχουν ασάφειες. Μπο-ρείτε να μας πείτε πιο συγκεκριμένα ποιο θαπρέπει να θεωρούμε το βασικό σημείο αναφοράςκαι ποια στοιχεία και τομείς της σύγκλεισης δια-κρίνονται από ασάφεια;

Θέλουμε οι μέγιστες οδοντικές επαφές ναπραγματοποιούνται όταν η κάτω γνάθος βρί-σκεται στην κεντρική σχέση. Πρέπει αυτό νασυμβαίνει στην σωστή κάθετη διάσταση. Θέλου-με ακόμη τα πρόσθια δόντια να καθοδηγούνόλες τις έκκεντρες κινήσεις της κάτω γνάθου,κατά τις οποίες δεν πρέπει να ακουμπά κανέναοπίσθιο δόντι. Αυτό εξασφαλίζεται από τη σω-στή οριζόντια και κατακόρυφη πρόταξη τωνπρόσθιων δοντιών και την παρουσία αρμονικούμασητικού επιπέδου.

Από όλα τα παραπάνω το σημείο εκκίνησηςείναι πάντα η κεντρική σχέση. Αυτή εντοπίζεται

με ακρίβεια με τη μέθοδο του αμφίπλευρου χει-ρισμού της κάτω γνάθου (Εικόνα 3). Αναφορικάμε την κεντρική σχέση δεν υπάρχει καμιά ασά-φεια. Η μέθοδος για την εύρεσή της είναι τεκμη-ριωμένη τόσο από την κλινική πράξη, όσο καιαπό την επιστημονική έρευνα.

Η κάθετη διάσταση όμως είναι μια περιοχήόπου υπάρχει μια σχετική ασάφεια. Δεν έχουμεστην διάθεσή μας το υποδεκάμετρο της κάθετηςδιάστασης. Για τον προσδιορισμό της καταφεύ-γουμε σε όλες τις διαθέσιμες μεθόδους, αλλά οτελικός μας κριτής είναι η άνεση του ασθενούςκαι το χαλαρό μυϊκό σύστημα. Για τον πρόσθιοοδηγό και το μασητικό επίπεδο υπάρχουν διά-φορες νόρμες, όμως και εδώ η κλινική εμπειρίαθα λύσει πολλά προβλήματα.

Σημαντικό στοιχείο όμως στην εξέταση τηςσύγκλεισης είναι η ανάρτηση των εκμαγείωντων ασθενών μας σε ημιπροσαρμοζόμενο αρ-θρωτήρα με την βοήθεια προσωπικού τόξου καιτην χρήση καταγραφής της κεντρικής σχέσης.Πολλά από τα συγκλεισιακά προβλήματα πουστην κλινική φαντάζουν αξεπέραστα, λύνονταιμε την απλή αυτή εργαστηριακή διαδικασία.

Από τη στιγμή που υπάρχουν τόσο πολλέςαπόψεις σχετικά με τη σύγκλειση, πώς άραγε δι-δάσκεται το συγκεκριμένο μάθημα στους φοιτη-τές; Μήπως ο προβληματισμός που υπάρχει γύ-ρω από το θέμα της σύγκλεισης μεταφέρεται καιστους νέους οδοντιάτρους;

Ασφαλώς και υπάρχει ένα μεγάλο κενό στηνεκπαίδευση όχι μόνον στην Ελλάδα, αλλά καιδιεθνώς. Μεγάλη ανησυχία για το θέμα εκφρά-ζει με την πρόσφατη αρθρογραφία του ο γκου-ρού της σύγκλεισης M.Ash, συγγραφέας ενός

από τα πιο διάσημα βιβλία για το θέμα της σύγ-κλεισης και ομότιμος καθηγητής στο πανεπιστή-μιο του Michigan. Το κενό της εκπαίδευσης κα-λύπτει στις ΗΠΑ ο πολύ σπουδαίος κλινικός καισυγγραφές P. Dawson, ο οποίος με την ομάδατου εκπαιδεύουν θεωρητικά αλλά και πρακτικάτους Αμερικανούς οδοντιάτρους που συνειδητο-ποιούν τις επιστημονικές τους ελλείψεις καιαναζητούν τα φώτα του. Στην Ελλάδα το κενόανέλαβε να καλύψει η Στοματολογική Εταιρείατης Ελλάδος με τα θεωρητικά και πρακτικά σε-

μινάρια που διοργανώνει κάθε χρόνο για τηνσύγκλειση. Υπάρχουν και αρκετά συγγράμμα-τα διαθέσιμα στην ελληνική γλώσσα που αναφέ-ρονται στην σύγκλειση τόσο από θεωρητική όσοκαι από πρακτική σκοπιά. Όποιος ενδιαφέρεταινα μάθει σύγκλειση, θα βρει τα κατάλληλα εφό-δια σε αυτά και θα ανακαλύψει έναν άλλο κό-σμο στην οδοντιατρική πράξη.

Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω πως η σύγ-κλειση αλλάζει κυριολεκτικά τον τρόπο με τον

οποίο ασκούμε οδοντιατρική, την κάνει πιο προ-βλέψιμη και σαφώς πιο συναρπαστική. Δίδει δεστον οδοντίατρο την ικανοποίηση της ολοκλη-ρωμένης, ολιστικής προσέγγισης των προβλημά-των των ασθενών του.

Κε Λομβαρδά, σας ευχαριστώ πολύ και εύχο-μαι οι απαντήσεις που μας δώσατε να ξεδιαλύ-νουν το «τοπίο της σύγκλεισης».

Και εγώ σας ευχαριστώ.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010ΕπιστημονικάΘέματα 19ΟδοντιατρικόΒήμα

Εικ. 3. Εντοπισμός της κεντρικής θέσης με τη μέ-θοδο του αμφίπλευρου χειρισμού της κάτω γνά-θου.

ΚΥΡΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ

«Γιατρέ, έχω μια διάβρωση στον ουρανίσκοεδώ και καιρό και το στόμα μου μυρίζει. Πή-γα στον οδοντίατρό μου πριν από 4 μήνεςκαι μου είπε να μου βγάλει τον φρονιμίτη,μήπως και βοηθήσει. Τι να κάνω;»

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Ασθενής 53 ετών παρουσιάστηκε στη Στοματο-λογική Κλινική του Νοσοκομείου «Α.Συγγρός»,παραπονούμενη για «διάβρωση» στην υπερώαμε αναφερόμενη διάρκεια 4 μηνών. Η κλινικήέξέταση αποκαλύπτει μια βλάβη 7 επί 5 cm στηναριστερή υπερώα, η οποία παρουσιάζει ελκωτι-κή, αγγειοβριθή βάση και υπεγερμένα όρια καιεπεκτείνεται άπω του #28, ο οποίος παρουσιά-ζει εξαιρετικά έντονη κινητικότητα (εικόνα 1).Ο ιστός της βλάβης είναι εύθρυπτος και έντονααιμορραγικός. Η βλάβη δεν είναι ιδιαίτερα επώ-δυνη για την ασθενή, αλλά ενοχλεί κατά τη μά-σηση. Υπάρχει έντονη κακοσμία στόματος.Τραχηλική ψηλάφηση αποκαλύπτει διογκωμένο

ανώδυνο λεμφαδένα σύστοιχα με τη βλάβη, οοποίος προσφύεται στερεά στους υποκείμενουςιστούς. Η ασθενής αναφέρει ότι δεν πίνει και ότικάπνισε μόνο για δύο χρόνια στη ζωή της, κατάτη νεότερη ηλικία της.Η ασθενής είναι κατά τα άλλα υγιής και δεν λαμ-βάνει φάρμακα.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Τα στοιχεία τα οποία πρέπει να αξιολογήσουμεστην περίπτωση αυτή είναι τα ακόλουθα:

• Η κλινική εικόνα της βλάβης• Η διάρκεια της βλάβης• Η μικρή ένταση πόνου σε σχέση με το μεγάλο

μέγεθος της βλάβης• Η ύπαρξη σύστοιχου διογκωμένου λεμφαδένα

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, η διαφορικήδιάγνωση διαμορφώνεται ως εξής:

• Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα• Κακοήθης όγκος άλλης προέλευσης (λέμφω-

μα, σάρκωμα)• Εν τω βάθει μυκητίαση (ιστοπλάσμωση, ζυγο-

μύκωση)• Φυματίωση• Νόσος του Langerhans

Η ελκωτική υφή της βλάβης, το μακρόχρονο τηςδιάρκειας και η έλλειψη επούλωσης οδηγούν σεμεγάλο δείκτη υποψίας για κακοήθη νεοπλασία.Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα αποτελεί κα-τά συντριπτική πλειονότητα την πιο κοινή κα-κοήθη νεοπλασία του στοματικού βλεννογόνου.Τα υπόλοιπα (σπάνια) νοσήματα τα οποία ανα-φέρονται θα αποκλεισθούν με την ίδια διαγω-στική μεθόδευση η οποία θα χρησιμοποιηθεί γιανα επιβεβαιωθεί ή όχι η διάγνωση του ακανθο-κυτταρικού καρκινώματος.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ: Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα στόματος

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ:

Η κλινική διάγνωση είναι απαραίτητο να επιβε-βαιωθεί με τον ακόλουθο τρόπο:

• Βιοψία• Αξονική τομογραφία σπλαγχνικού κρανίου

και τραχήλου για την αξιολόγηση του υποκεί-μενου οστού και των τραχηλικών λεμφαδένων

ΤΕΛΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ:

Η ιστοπαθολογική εξέταση έδειξε ακανθοκυτ-ταρικό καρκίνωμα μέσης διαφοροποίησης. Ηαξονική τομογραφία έδειξε διήθηση του εδά-φους του ιγμορείου άντρου και διόγκωση δύοσύστοιχων τραχηλικών λεμφαδένων μεγέθους1,5 και 2 cm αντιστοίχως.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Η πρόγνωση του ασθενούς με καρκίνο του στό-ματος βασισμένη στη σταδιοποίηση TNM είναιένα θέμα το οποίο η στήλη μας έχει πραγματευ-θεί στο παρελθόν. Με βάση τα κριτήρια αυτά, ησταδιοποίηση της συγκεκριμένης ασθενούς εμ-πίπτει στο στάδιο IV όπου η πρόγνωση πενταε-τούς επιβίωσης είναι στο επίπεδο του 27%.

Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει ότι ένας ση-μαντικός παράγοντας για τον οποίο η πενταετής

επιβίωση του ασθενούς με καρκίνο στο στόμαδεν έχει βελτιωθεί είναι η καθυστερημένη διά-γνωση. Αυτό έχει ως επακόλουθο ότι τα περισ-σότερα περιστατικά καρκίνου του στόματοςβρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο κατά τηστιγμή της τελικής διάγνωσης, με συνέπεια τηνδυσμενή πρόγνωση.

Η καθυστέρηση στη διάγνωση του καρκίνου του στό-ματος μπορεί να προέλθει από τους εξής λόγους:• Το ανώδυνο της αρχικής καρκινικής βλάβης

δεν προειδοποιεί τον ασθενή, ο οποίος, αν δενπροσέλθει στον οδοντίατρο, δεν μπορεί να τοδιαπιστώσει.

• Ο ασθενής προσέρχεται τακτικά στον οδον-τίατρό του, ο οποίος δεν διαπιστώνει τη βλάβηή, εφ’ όσον τη βλέπει, δεν προβαίνει στα ανά-λογα βήματα διάγνωσής της

Ας εξετάσουμε όμως τα κριτήρια παροχής περί-

Η εξάσκηση του οδοντιατρικού επαγγέλματος, σύμφωνα με τα σύγχρονα κριτήρια παροχής οδοντιατρι-

κής περίθαλψης (standards of care), παρουσιάζει πολλές φορές κλινικά διλήμματα με πολύπλοκες πτυ-

χές, οι οποίες μπορεί να ενέχουν και νομική χροιά.

Η στήλη «Κλινικά Διλήμματα», αναγνωρίζοντας ότι οι τέσσερις τοίχοι ενός ατομικού ιατρείου δύνανται

να οριοθετούν τόσο την παντοδυναμία του ιατρού πάνω σε ένα μικρόκοσμο, όσο και τον περιορισμό του

μέσα σ’ αυτόν, θέτει σε αυτό το τεύχος ένα διαφορετικό ερώτημα και μια διαφορετική οπτική γωνία.

Λειτουργώντας πάντα με βάση το πρίσμα της ειδικότητας της στοματολογίας και με έναυσμα υποθετικό

περιστατικό*, το σημερινό δίλημμα παρατίθεται ως εξής:

Τι ευθύνη φέρει ο οδοντίατρος για μια καθυστερημένη ή λανθασμένη διάγνωση καρκίνου του στόματος;*Στοιχεία του περιστατικού έχουν αλλαχθεί ώστε να μην κινδυνεύουν προσωπικά δεδομένα

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα20 ΟδοντιατρικόΒήμα

∫ÏÈÓÈο ‰ÈÏ‹ÌÌ·Ù·∂ӉȷʤÚÔÓÙ· ∫ÏÈÓÈο ¶ÂÚÈÛÙ·ÙÈο ·fi ÙÔ ™ÙÔÌ·ÙÔÏÔÁÈÎfi ΔÌ‹Ì· ÙÔ˘ ¡ÔÛÔÎÔÌ›Ԣ «∞. ™˘ÁÁÚfi˜»

∏ ¢Ú. °Î¿ÁηÚË Â›Ó·È ·fiÊÔÈÙÔ˜ Ù˘ √‰ÔÓÙÈ·ÙÚÈ΋˜ ™¯Ô-Ï‹˜ ∞ıËÓÒÓ Î·È Ù˘ √‰ÔÓÙÈ·ÙÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂ.Tufts μÔÛÙÒÓ˘ (DMD-Tufts University School of DentalMedicine) ηıÒ˜ Î·È ‰È‰¿ÎÙˆÚ (DMSc) ÙÔ˘ ¶·ÓÂ. Har-vard μÔÛÙÒÓ˘ (Harvard University School of DentalMedicine). ∂ÍÂȉÈ·ÙËΠÛÙËÓ ·ıÔÏÔÁ›· ÛÙfiÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Harvard Î·È Â›Ó·È Î¿ÙÔ¯Ô˜ ÙÔ˘ AmericanBoard of Oral and Maxillofacial Pathology. ¢ÈÂÙ¤ÏÂÛ·ӷÏËÚÒÙÚÈ· ηıËÁ‹ÙÚÈ· Ù˘ √‰ÔÓÙÈ·ÙÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Tufts ·fi ÙÔ 2004 Ò˜ ÙÔ 2007.

ΔÔ ™ÙÔÌ·ÙÔÏÔÁÈÎfi ΔÌ‹Ì· ÙÔ˘ ¡ÔÛÔÎÔÌ›Ԣ «∞. ™˘ÁÁÚfi˜» (¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ¡ÔÛÔÎÔÌ›Ԣ:ηıËÁËÙ‹˜ ∞. ∫·ÙÛ¿Ì·˜), Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÔÏ˘ÂÙ‹ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÓË̤ڈÛË Î·ÈÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ηٿÚÙÈÛË ÙÔ˘ Ô‰ÔÓÙÈ¿ÙÚÔ˘, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ «√‰ÔÓÙÈ·-ÙÚÈÎfi μ‹Ì·» ÌÈ· ÛÂÏ›‰· ÏÔ‡ÛÈ· Û ÎÏÈÓÈο ÂÚÈÛÙ·ÙÈο Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÁÓÒÛË. ™Ùfi¯Ô˜Ù˘ ÛÂÏ›‰·˜ Â›Ó·È Ô ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜-ÂÍ¿ÛÎËÛË, Ô ÔÔ›Ô˜ Û˘Ó‰˘¿˙ÂÈ ÙËÓ ÎÏÈÓÈ΋ ÂÌÂÈÚ›·Î·È ÙË ÁÓÒÛË Ì ٷ Û‡Á¯ÚÔÓ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ‰Â‰Ô̤ӷ (evidence based dentistry).ΔË ÛÂÏ›‰· ÂÈÌÂÏÂ›Ù·È Ë ‰È¢ı‡ÓÙÚÈ· ÙÔ˘ ™ÙÔÌ·ÙÔÏÔÁÈÎÔ‡ ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È Â›ÎÔ˘ÚË Î·-ıËÁ‹ÙÚÈ· Ù˘ π·ÙÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ∞ıËÓÒÓ ‰Ú. ∂ϤÓË °Î¿ÁηÚË.

Τη νομική πλευρά πραγματεύεται η κ. Αθηνά ΑσημακοπούλουΔικηγόρος ΑθηνώνΒουκουρεστίου 35, ΑθήναΤηλ. 210-36.16.756email: athina.assim@yahoo.comΑπόφοιτος Νομικής Σχολής ΑθηνώνΜεταπτυχιακός τίτλος σπουδών στο Διεθνές Δίκαιο, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Τι ευθύνη φέρει ο οδοντίατρος για μια καθυστερημένη ή λανθασμένη διάγνωση καρκίνου του στόματος;

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ

™˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙË ÛÂÏ›‰· 22

θαλψης (standards of care) για τον ασθενή μεκαρκίνο στο στόμα. Συγγράμματα στοματολο-γίας και διαγνωστικής στόματος, τόσο στην Ελ-λάδα όσο και διεθνώς αναφέρουν ότι σε βλάβεςστόματος με υψηλό δείκτη κλινικής υποψίας γιακαρκίνο του στόματος, ειδικά αν πρόκειται γιαασθενείς με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου στόμα-τος (καπνιστές, με ή χωρίς χρήση αλκοόλ) η δόκι-μη αντιμετώπιση περιλαμβάνει τα εξής:

• Λεπτομερή κλινική εξέταση και χαρακτηρι-σμό της βλάβης στο φάκελο του ασθενούς.

• Αν υφίσταται πιθανότητα τραυματισμού (εάνη διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει βλάβηαντιδραστικής αιτιολογίας), άρση του τραυ-ματιογόνου παράγοντα και παρακολούθησητης πορείας της βλάβης όχι παραπάνω από 3εβδομάδες.

• Βιοψία χωρίς άλλη καθυστέρηση αν δεν υπάρ-ξη εξαφάνιση ή σημαντική (>80% της βλάβης)βελτίωση.

Με αυτά τα δεδομένα, ζητήσαμε από την κ. Αθη-νά Ασημακοπούλου, δικηγόρο, να απαντήσει σεκάποιες ερωτήσεις που αφορούν στο συγκεκρι-μένο κλινικό δίλημμα:

Τι ευθύνη φέρει ο οδοντίατρος για μια καθυ-στερημένη ή λανθασμένη διάγνωση καρκί-νου του στόματος;

Ελένη Γκάγκαρη: Στο συγκεκριμένο περιστατι-κό που αναφέρουμε, ο οδοντίατρος της ασθε-νούς δεν προκάλεσε τη νόσο της ασθενούς (καρ-κίνος στόματος). Δεν προχώρησε όμως και στιςδιαδικασίες οι οποίες ορίζονται από τα κριτήριαπερίθαλψης για ανάλογες περιπτώσεις. Αποτε-λεί η εσφαλμένη διάγνωση, η καθυστερημένηδιάγνωση ή η ελλιπής/εσφαλμένη διαγνωστικήμεθόδευση «ιατρικό σφάλμα»;Αθηνά Ασημακοπούλου: Η εσφαλμένη ιατρικήδιάγνωση είναι δυνατόν σε ορισμένη και όχι σεκάθε περίπτωση, να συνιστά ιατρικό σφάλμα. Οιατρός δεν υπόσχεται ότι θα καταλήξει σε ορθήδιάγνωση, αλλά ότι θα επιδείξει και κατά τοστάδιο της διάγνωσης, όπως και στα υπόλοιπα,την επιβαλλόμενη επιμέλεια. Αναγνωρίζεται ότικαι με την καταβολή ύψιστης επιμέλειας μπορείη διάγνωση να είναι λάθος λόγω του ότι τα ευρή-ματα είναι ελλιπή ή παραπλανητικά. Η λάθος διάγνωση αποτελεί ιατρικό σφάλμαόταν είναι «προφανώς εσφαλμένη».Δηλαδή όταν:• πρόκειται για σοβαρό ιατρικό σφάλμα • η πορεία που ακολουθήθηκε γι’ αυτήν υπήρξε

η ίδια προβληματική, όπως:－αν ο ιατρός δεν έλαβε πλήρες ιστορικό του

ασθενούς ή －δεν εκτίμησε σημαντικά ευρήματα ή －δεν έκανε αναγκαία διαγνωστική εξέταση.

Ε.Γ.: Ορίζεται νομικά «ιατρικό σφάλμα» για τονοδοντίατρο;Α.Α.: Το λειτούργημα του οδοντιάτρου, σύμφωνακαι με το άρθρο 1 του Π.Δ. 39/09 του «Κώδικα Δε-οντολογίας οδοντιατρικού επαγγέλματος» «απο-σκοπεί στην εξασφάλιση της στοματικής υγείαςτου ανθρώπου, δηλαδή στην πρόληψη, διάγνωση,θεραπεία και ανακούφιση από τον πόνο των ανω-μαλιών και ασθενειών των οδόντων, του στόμα-τος, των γνάθων και των γύρω ιστών. Η άσκησητου λειτουργήματος πρέπει να γίνεται σύμφωναμε τους γενικά αποδεκτούς κανόνες της επιστήμης

και να χαρακτηρίζεται από απόλυτο σεβασμό στηζωή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια». Κριτήριοτης lege artis συμπεριφοράς κατά το αστικό δίκαιοείναι η απαιτούμενη επιμέλεια στις συναλλαγές,πώς δηλαδή θα ενεργούσε στη συγκεκριμένη περί-πτωση και με τα δεδομένα κάθε φορά standardsτης ιατρικής επιστήμης ο μέσος ευσυνείδητος ειδι-κευμένος ιατρός. Συγκεκριμένα, αν ο οδοντίατρος παραβεί τιςανωτέρω υποχρεώσεις του ή επιδείξει αμέλειακαι αυτές του οι πράξεις σχετίζονται αιτιωδώςμε τη ζημία του ασθενούς, ο οδοντίατρος φέρειαστική, ποινική και πειθαρχική ευθύνη.

Ε.Γ.: Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι σημαί-νουν τα τρία είδη ευθύνης;Α.Α: Οταν ο ασθενής-πελάτης επισκέπτεται τονοδοντίατρο ή τον ιατρό του για παροχή υπηρε-σιών, συνάπτεται μια σύμβαση η οποία μπορείνα είναι γραπτή ή (τις περισσότερες φορές) προ-φορική. Η αστική ευθύνη του ιατρού για ζημίατου ασθενούς ορίζεται ως ενδοσυμβατική (δι-καιοπρακτική), όταν στηρίζεται σε αυτήν τησύμβαση που έχει συναφθεί μεταξύ ιατρού καιασθενή - πελάτη. Εφ’ όσον θεωρηθεί ότι η ζημίατου ασθενούς συνέβη με απουσία συμβάσεωςμεταξύ ασθενούς και ιατρού, η αστική ευθύνητου ιατρού μπορεί να ορισθεί ως αδικοπρακτική.Θα πρέπει να ειπωθεί ότι συνήθως, όταν υπάρ-χει δικαιοπρακτική (ενδοσυμβατική) ευθύνη,συρρέει για το ίδιο λάθος και αδικοπρακτική.Μια άλλη διαφοροποίηση της αδικοπρακτικήςαπό τη δικαιοπρακτική ευθύνη συνίσταται στοότι κατά την πρώτη, εκτός από την αποζημίωσηπου θα επιδικάσει το Δικαστήριο στον ασθενήγια τα έξοδά του λόγω του συγκεκριμένου ιατρι-κού λάθους ή για τα ποσά που θα χάσει λόγω αυ-τού στο μέλλον ή με τα οποία θα επιβαρυνθεί,επιδικάζεται σε αυτόν και ένα ποσό ως ηθικήβλάβη. Με λίγα λόγια ο ασθενής αποζημιώνεταιγια τη στενοχώρια και ταλαιπωρία στην οποίαυπεβλήθη εξαιτίας του ιατρικού λάθους. Τα πο-σά αυτά δεν είναι πλέον και στην Ελλάδα διόλουευκαταφρόνητα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι η αστική ευθύνη τουιατρού μπορεί, εκτός από τις παραπάνω διατάξειςτου δικαίου, να στηριχτεί και στο άρθρ. 8 ν.2251/94 «ευθύνη του παρέχοντος υπηρεσίες». Στοάρθρο του νόμου αυτού, υπάρχει η αντιστροφήτου βάρους απόδειξης. Δηλαδή, ο ασθενής δενυποχρεούται να αποδείξει ότι ο ιατρός διέπραξειατρικό σφάλμα, αλλά ο ιατρός φέρει το βάρος νααποδείξει ότι δεν διέπραξε σφάλμα. Εδώ, ο ασθε-νής υποχρεούται μόνο να αποδείξει την αιτιώδησυνάφεια μεταξύ ιατρικής πράξης και ζημίας.Επιπλέον με την αστική ευθύνη υπάρχει και ποι-νική ευθύνη του ιατρού αν εξαιτίας του ιατρικούτου λάθους προκλήθηκε σωματική βλάβη/κάκω-ση ή πολύ περισσότερο, ο θάνατος του ασθε-νούς. Στην περίπτωση αυτή, ως αμέλεια του ια-τρού για την οποία και τιμωρείται, ορίζεται:• Η μη πρόβλεψη του αξιόποινου αποτελέσμα-

τος λόγω ελλείψεως προσοχής, την οποία όφει-λε και μπορούσε να καταβάλει κατά τις περι-στάσεις.

• Η περίσταση κατά την οποία ο ιατρός προ-έβλεψε το αξιόποινο αποτέλεσμα ως δυνατό,αλλά δεν πίστεψε ότι θα επερχόταν.

Στο άρθρο 51 του Κώδικα Δεοντολογίας τουΟδοντιατρικού Επαγγέλματος, που περιέχεταιστο Π.Δ. 39/2009, σε συνδυασμό και με το άρθρ.51 του ν. 1026/1980, όπως αυτός ισχύει, ορίζεται

ότι: «Πειθαρχικό παράπτωμα συνιστούν οι πα-ραβάσεις των καθηκόντων και υποχρεώσεων τωνεπιβαλλομένων εις τον οδοντίατρο από τις διατά-ξεις του παρόντος νόμου, του Κανονισμού οδον-τιατρικής δεοντολογίας, του Κανονισμού του οι-κείου Οδοντιατρικού Συλλόγου, ως επίσης και ημη τήρηση των αποφάσεων των Διοικητικών Συμ-βουλίων και των Γενικών Συνελεύσεων των κατάτόπους οδοντιατρικών Συλλόγων. Το πειθαρχικόπαράπτωμα κρίνεται και τιμωρείται από το Πει-θαρχικό Συμβούλιο του Συλλόγου με πειθαρχικήποινή ανεξαρτήτως άλλης ποινικής ευθύνης ή άλ-λης κυρώσεως κατά τους κείμενους νόμους. Στο άρθρο 52 παρ. 1 του ν. 1026/1980, όπωςισχύει, ορίζονται οι πειθαρχικές ποινές, οι οποί-ες είναι οι εξής: α. Έγγραφη επίπληξη, β. Πρό-στιμο που ορίζεται από το Πειθαρχικό Συμβού-λιο, γ. Προσωρινή παύση της άσκησης του οδον-τιατρικού επαγγέλματος από 15 ημέρες έως και6 μήνες, και δ. Οριστική παύση εξασκήσεως τουοδοντιατρικού επαγγέλματος. Στην παράγραφο3 του ανωτέρω άρθρου ορίζεται ότι η ποινή τηςοριστικής παύσης μπορεί να επιβληθεί εάν οοδοντίατρος τιμωρηθεί εντός τριετίας από τοΠειθαρχικό Συμβούλιο με δύο τουλάχιστον πει-θαρχικές ποινές προσωρινής παύσης εξασκήσε-ως επαγγέλματος, και β) εάν καταδικάστηκε μεαμετάκλητη απόφαση ποινικού Δικαστηρίουγια κακούργημα, γ) εάν καταδικάστηκε με δύοτουλάχιστον αμετάκλητες αποφάσεις ποινικούΔικαστηρίου για πλημμέλημα κατά την άσκησηή με αφορμή την άσκηση του επαγγέλματός του.

Ε.Γ.: Η διάγνωση του καρκίνου του στόματοςέχει την ιδιαιτερότητα ότι, παρά το γεγονός ότιαποτελεί σπάνια πάθηση, απειλεί άμεσα τη ζωήτου ασθενούς. Είναι η διάγνωση του καρκίνουτου στόματος, νομικά, ευθύνη του οδοντιατρι-κού επαγγέλματος;Α.Α: Σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας τουΟδοντιατρικού Επαγγέλματος, που περιέχεταιστο Π.Δ. 39/2009 Άρθρ. 1, «Το λειτούργημα τουοδοντιάτρου αποσκοπεί στην εξασφάλιση τηςστοματικής υγείας του ανθρώπου, δηλαδή στηνπρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και ανακούφισηαπό τον πόνο των ανωμαλιών και ασθενειώντων οδόντων, του στόματος, των γνάθων καιτων γύρω ιστών. Η άσκηση του λειτουργήματοςπρέπει να γίνεται σύμφωνα με τους γενικά απο-δεκτούς κανόνες της επιστήμης και να χαρακτη-ρίζεται από τον απόλυτο σεβασμό στη ζωή καιστην ανθρώπινη αξιοπρέπεια». Στο άρθρο 3 του ίδιου Π.Δ. ορίζεται ότι «κατάτην άσκηση του επαγγέλματός του ο οδοντία-τρος υποχρεούται:• να δίνει προτεραιότητα στην υγεία των ασθενών, • να χρησιμοποιεί την επιστημονική και επαγ-

γελματική του γνώση και εμπειρία με σκοπότην πρόληψη, διατήρηση και βελτίωση της στο-ματικής υγείας των ασθενών του».

Ε.Γ.: Μπορεί η έλλειψη ενημέρωσης του ασθε-νούς από τον οδοντίατρό του για την κλινικήυποψία καρκίνου του στόματος να αποτελέσει«ιατρικό σφάλμα»;Α.Α: Στο πλαίσιο του ανωτέρω Κώδικα Δεοντο-λογίας και συγκεκριμένα στο άρθρο 6 αυτού ορί-ζεται η υποχρέωση της ενημέρωσης του οδοντιά-τρου για την κατάσταση της υγείας των ασθενώνμε τη λήψη ιστορικού τους. Και στο ίδιο άρθροεπίσης ορίζεται το καθήκον του οδοντιάτρου ναενημερώνει πλήρως τον ασθενή.

Ε.Γ.: Αναφέρατε προηγουμένως ότι η σημασίαύπαρξης σύμβασης, έστω και προφορικής, μεταξύασθενούς και ιατρού είναι σημαντική για τον ορι-σμό της αστικής ευθύνης και ότι κάτω από συγκε-κριμένη διάταξη, ο ιατρός φέρει το βάρος για νααποδείξει ότι δεν υπήρξε ιατρικό σφάλμα. Πώςμπορεί ο οδοντίατρος να προστατευθεί από ασθε-νή ο οποίος κακόβουλα επιδιώκει να αποδείξει ια-τρικό σφάλμα εκ μέρους του ιατρού του;Α.Α: Στο άρθρο 12 του Κώδικα Δεοντολογίαςτου Οδοντιατρικού Επαγγέλματος, που περιέ-χεται στο Π.Δ. 39/2009 θεσπίζεται η υποχρέωσητήρησης του οδοντιατρικού αρχείου από τονοδοντίατρο, όπου θα περιέχονται τα στοιχείαπου συνδέονται άρρηκτα ή αιτιωδώς με τηνασθένεια ή την υγεία των ασθενών. Αυτά ταστοιχεία τηρούνται με τρόπο ώστε να εξασφαλί-ζεται το οδοντιατρικό απόρρητο και η προστα-σία των προσωπικών δεδομένων. Η τήρηση τουαρχείου θα μπορούσε ενδεχομένως να προστα-τεύσει τον ιατρό σε τέτοια περίπτωση.Ο ιατρός μπορεί, σε περίπτωση ιατρικού του λά-θους, να «καλυφθεί» αν συνάψει σύμβαση μεασφαλιστική εταιρεία για την ασφάλισή του σεπερίπτωση αστικής του ευθύνης, ούτως ώστε νακαταβάλει την αποζημίωση στον ασθενή-πα-θόντα η ασφαλιστική εταιρεία. Αυτή η ασφάλισηβέβαια δεν υποκαθιστά την προσωπική του ευ-θύνη και ως εκ τούτου ο ιατρός συνεχίζει να υφί-σταται τις ποινικές και πειθαρχικές κυρώσεις.

Ε.Γ.: Υπάρχουν δεδικασμένα στον ελληνικό χώ-ρο τα οποία να αφορούν ιατρικό σφάλμα σε καρ-κίνο του στόματος;Α.Α: Απ’ όσω γνωρίζω, όχι. Τα περισσότερα δεδι-κασμένα αφορούν σφάλματα κατά τη διάρκειαιατρικών επεμβάσεων, κυρίως περιστατικά καρ-διολογικά, γυναικολογικά και ιατρικά λάθη σχε-τιζόμενα με την ακολουθούμενη αναισθησία.

Ε.Γ.: Σας ευχαριστώ για τις χρήσιμες πληροφο-ρίες και το χρόνο που μας διαθέσατε.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΗ πρώιμη, σωστή διάγνωση του καρκίνου του στό-ματος βαρύνει σε μεγάλο βαθμό τον οδοντίατρο,του οποίου η καθημερινή επαγελματική πράξη πε-ριλαμβάνει την εξέταση της στοματικής κοιλότη-τας. Οι κανόνες εξάσκησης του οδοντιατρικούεπαγγέλματος αλλά και τα διεθνώς αποδεκτάκριτήρια παροχής περίθαλψης καθορίζουν σαφώςτη νομική πλευρά της ευθύνης του οδοντιατρικούεπαγγέλματος για την έγκαιρη διάγνωση του καρ-κίνου του στόματος. Πιο σημαντικά όμως, η ηθικήευθύνη για τη διάγνωση μιας από τις λίγες στομα-τικές παθήσεις οι οποίες απειλούν τη ζωή τουασθενούς, πρέπει να αποτελεί το κίνητρο για συ-νεχή ενημέρωση, κλινική εγρήγορση και επαγγελ-ματική υπευθυνότητα του οδοντιάτρου.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα22 ΟδοντιατρικόΒήμα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΑνακοινώνεται ο νέος κύκλος μετεκπαιδευτικών μαθη-μάτων Στοματολογίας για γενικούς οδοντιάτρους στοΣτοματολογικό Τμήμα του Νοσοκομείου «Α. Συγγρός».Το πρόγραμμα των μαθημάτων είναι διάρκειας δύο εβδο-μάδων, καθημερινά, 9-12 π.μ.

Υπεύθυνη μαθημάτων:Ελένη Γκάγκαρη DMD, DMScΣτοματολόγος-Οδοντίατρος

επίκουρη καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Αθηνών

Δήλωση συμμετοχής μέσω τηλεφώνου ή emailΤηλέφωνο Γραμματείας Στοματολογικού:

210-72.65.237, 210-72.39.965

Email: egagari@gmail.com

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια26 ΟδοντιατρικόΒήμα

°Ú¿ÊÂÈ Ô ŸıˆÓ °ÎfiÙÛ˘

Αγαπητέ κ. Συκαρά, θα μπορούσατε να εξηγήσε-τε στους αναγνώστες μας τι ακριβώς είναι η ΙΤΙ;Η ΙΤΙ (International Team for Implantology) ιδρύ-θηκε το 1980 ως ένας μη κερδοσκοπικός οργανι-σμός, από μια ομάδα 12 πρωτοπόρων οραματι-στών που προέρχονταν από συναφή και συμπλη-ρωματικά μεταξύ τους επιστημονικά πεδία. Σταπρώτα χρόνια λειτουργίας της η ΙΤΙ συνέβαλε ση-μαντικά στην έρευνα και ανάπτυξη της μακρο-σχεδίασης και μικροσχεδίασης (τοπογραφικά χα-ρακτηριστικά επιφανειών) των εμφυτευμάτων.Δύο από τα ιδρυτικά μέλη της εταιρείας, ο AndreSchroeder και o Fritz Straumann, έπαιξαν σημαν-τικό και καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη τηςεταιρείας και στη διαμόρφωση μια αμφίδρομηςεποικοδομητικής σχέσης ανάμεσα στην επιστη-μονική έρευνα και τεκμηρίωση και στη βιομηχα-νία. Αυτή η συμβιωτική σχέση αποδείχθηκε εξί-σου ωφέλιμη και καρποφόρα και για τα δύο μέρημε την πάροδο των ετών. Για την πρώτη δεκαετίατης ύπαρξής της, η επιστημονική εταιρεία ΙΤΙ πα-ρέμεινε μια μικρή ομάδα περίπου 50 μελών, τηνοποία αποτελούσαν επιστήμονες κυρίως από τηνΕλβετία και τη Νότια Γερμανία. Το πρώτο Παγ-κόσμιο Συνέδριο της ΙΤΙ έγινε το 1988 και επιβε-βαίωσε τον διεθνώς αυξανόμενο χαρακτήρα καιτην επιστημονική επιρροή της εταιρείας, τα οποίααπό τότε εξελίχτηκαν με εκθετικό ρυθμό. Σήμεραη ΙΤΙ είναι μια ανεξάρτητη επιστημονική εται-ρεία, παγκόσμιας απήχησης και διεθνούς συμμε-τοχής, που σκοπό της έχει να εξελίξει, να προωθή-σει και να κάνει προσιτή την τεκμηριωμένη γνώσηστον τομέα της οδοντικής εμφυτευματολογίας καιανάπλασης συναφών ιστών προς όφελος τουασθενούς.

Και ποιος είναι στην ουσία ο σκοπός της ΙΤΙ ωςεπιστημονικής οργάνωσης;Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της η ΙΤΙ συνέβα-λε σημαντικά στην επιστημονική γνώση πίσω απότην ανάπτυξη της θεραπείας με εμφυτεύματα καιστην ανάλογη και σχετική μεθοδολογία. Σήμεραπου οι αποκαταστάσεις με εμφυτεύματα κατέ-χουν μεγάλο μέρος της καθημερινής οδοντιατρι-κής πράξης με διευρυνόμενες κλινικές εφαρμογέςαπό μεγάλο αριθμό οδοντιάτρων και για αυξανό-μενο πληθυσμό ασθενών, η ΙΤΙ έχει εστιάσει τηνεπιστημονική της δράση στην εκπαίδευση, στηνανάπτυξη τυποποιημένων θεραπευτικών μεθό-δων, στην εκτίμηση κλινικών δυσκολιών και κιν-

δύνων και στην ποιοτική διασφάλιση για αξιόπι-στα αποτελέσματα. Καθοδηγούμενη από το όρα-μά της, η ΙΤΙ προσπαθεί και επιδιώκει να φτάσειτο μήνυμα της θεραπευτικής και ερευνητικής φι-λοσοφίας της σε ένα διαρκώς αυξανόμενο κοινόπου θα μπορούσε να ωφεληθεί από την εμπειρίατης συσσωρευμένης γνώσης.

Ποιο είναι το επιστημονικό έργο της ΙΤΙ και μέσααπό ποιες διαδικασίες επιτελείται;Η εκπαιδευτική δράση της ΙΤΙ επιτυγχάνεται μέ-σα από δραστηριότητες και προϊόντα για παροχή

τεκμηριωμένης και ποιοτικής περίθαλψης ασθε-νών, σε ημερίδες, συμπόσια, συναντήσεις, μαθή-ματα, επιστημονικά προγράμματα και συνέδρια.Το ίδρυμα ΙΤΙ ιδρύθηκε το 1988 και είναι ένας ου-δέτερος φορέας επιχορήγησης και επιδότησηςερευνητικών προγραμμάτων σχετικών με τους το-μείς της οδοντικής εμφυτευματολογίας ανεξαρτή-τως της σχέσης τους με την ΙΤΙ. Η έγκριση και χρη-ματοδότηση των ερευνητικών προγραμμάτων γί-νεται με κριτήρια τη σημασία και βαρύτητα τηςερευνητικής υπόθεσης, της εμπειρίας και τουερευνητικού κέντρου, της μεθοδολογίας και τουπροϋπολογισμού. Ταυτόχρονα η ΙΤΙ συνεργάζε-ται και υποστηρίζει Πανεπιστημιακά Προγράμ-ματα σε αντίστοιχες Σχολές σε διάφορα μέρη τουκόσμου, συμβάλλοντας στην προώθηση της φιλο-σοφίας ΙΤΙ σε όλα τα επίπεδα της οδοντιατρικήςεκπαίδευσης. Επίσης, διαθέτει προγράμματαΥποτροφιών για την εκπαίδευση νέων συναδέλ-φων που επιθυμούν να εμβαθύνουν και να μυη-θούν στην κλινική εφαρμογή των θεραπευτικώνπρωτοκόλλων και διαδικασιών που η ΙΤΙ υποστη-ρίζει. Το Παγκόσμιο Συνέδριο ΙΤΙ, που γίνεταικάθε τρία χρόνια και τα Εθνικά Συνέδρια συμ-βάλλουν καθοριστικά στην παροχή γνώσης υψη-λής στάθμης και σύγχρονης κλινικής σημασίας,ενώ τα Consensus Conferences οδηγούν στη συμ-περασματική διατύπωση θέσεων, αντιλήψεων,τάσεων και οδηγιών και δημοσιεύονται σε έγκυραδιεθνή επιστημονικά περιοδικά και βιβλιοδετη-μένους τόμους, αποτελώντας σημείο αναφοράςγια όλους τους κλινικούς οδοντιάτρους. Τέλος,μεγάλη υποστήριξη στο επιστημονικό έργο της

ΙΤΙ παρέχουν οι ομιλητές της, οι οποίοι, συμμετέ-χοντας σε συνέδρια με υψηλής ποιότητας παρου-σιάσεις, την αντιπροσωπεύουν επάξια και προ-βάλλουν τις τεκμηριωμένες θέσεις της εταιρείας.

Ποια είναι η δομή της ΙΤΙ;Η ΙΤΙ, ως διεθνής επιστημονική εταιρεία που ανα-πτύχθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια για νακαλύψει και τις απαιτήσεις ενός ολοένα αυξανό-μενου αριθμού μελών, βασίζεται σε μια οργανω-τική δομή που αντανακλά τα ενδιαφέροντα καιτις ανάγκες της. Για την καλύτερη κατανομή και

διεκπεραίωση του έργου της, υπάρχουν επιτροπέςκαι εθνικά τμήματα ανά τον κόσμο, εκπροσω-πώντας έτσι ένα μείγμα πολιτισμών, οικονομιώνκαι εμπειρίας. Μέσω των τοπικών Τμημάτων(Sections) η ΙΤΙ μπορεί να επιτελέσει πιο αποδοτι-κά το έργο της για διασπορά τεκμηριωμένης γνώ-σης σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Τα τμήματαΙΤΙ υποστηρίζουν και προωθούν εκπαιδευτικέςδραστηριότητες σε όλα τα επίπεδα της προπτυ-χιακής, μεταπτυχιακής και συνεχιζόμενης εκπαί-δευσης των οδοντιάτρων, διασφαλίζοντας με τοντρόπο αυτό τη ροή και μετάδοση πληροφοριώνπρος κάθε Μέλος και διευκολύνοντας αντίστρο-φα την αξιολόγηση της ανταπόκρισης από τις κεν-τρικές δομές. Σήμερα η ΙΤΙ έχει 26 Τμήματα καιμετρά 675 Fellows και 6.940 Μέλη από 91 χώρεςκαι ο αριθμός αυτός συνεχώς μεγαλώνει. Η ΙΤΙ δί-νει ιδιαίτερη σημασία και τονίζει την αξία τηςομαδικότητας υποστηρίζοντας ταυτόχρονα τη δι-κτύωση των μελών μεταξύ τους. Η ΙΤΙ είναι μιαεπιστημονική εταιρεία, ταυτόχρονα όμως ένα δί-κτυο ειδικών, ένα δίκτυο φίλων.

Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε και στην Ελ-λάδα ένα επίσημο Τμήμα της ΙΤΙ. Θα μπορούσατενα μας πείτε λίγα λόγια για την ίδρυση και την ορ-γάνωση του Ελληνικού Τμήματος καθώς και γιατις δραστηριότητές του;Το Ελληνικό Τμήμα ΙΤΙ, που περιλαμβάνει καιτην Κύπρο, ιδρύθηκε το 2007 και απαριθμεί 6 Fel-lows και 102 Μέλη. Μέσα στα τρία χρόνια ύπαρ-ξής του, παρουσιάζει σημαντικά βήματα προόδουκαι ανάπτυξης. Το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο το

2008 και το 2ο που θα γίνει το Σεπτέμβριο του2010, το 1ο Section Meeting το 2009, τα συνεχήσεμινάρια συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, τα StudyClubs, το Ετήσιο Πρόγραμμα εκπαίδευσης στηνΕμφυτευματολογία, η Εθνική ιστοσελίδα(www.iti.org/greece) και ο αυξανόμενος αριθμόςμελών αποτελούν αποδείξεις αυτής της προσπά-θειας για ισχυρή και υπεύθυνη παρουσία στο χώ-ρο της Εμφυτευματολογίας και Εκπαίδευσης. ΗΙΤΙ έχει διαμορφώσει ένα όραμα για το 2017 καιμε τη βοήθεια των επιμέρους Τμημάτων παγκο-σμίως, εργάζεται προς την εκπλήρωση αυτών τωνστόχων που θα της επιτρέψουν να είναι: 1. η κορυ-φαία παγκοσμίως πολυκλαδική εταιρεία στο χώ-ρο της οδοντικής εμφυτευματολογίας, 2. αναγνω-ρίσιμη ως ανεξάρτητη επιστημονική εταιρεία, 3. οπρωτοπόρος ακαδημαϊκός φορέας παροχής τεκ-μηριωμένης επιμόρφωσης σε όλα τα επίπεδα τηςοδοντικής εμφυτευματολογίας, 4. επιστημονικήεταιρεία με διευρυμένο δίκτυο Fellows και Με-λών, 5. μια οργάνωση που μπορεί να μεγαλώνειχωρίς να θυσιάζει την ποιότητα, 6. ο πρωτοπόροςμη κρατικός φορέας ερευνητικής χρηματοδότησηςτης οδοντικής εμφυτευματολογίας, 7. το ιδανικόμοντέλο συνεργασίας ανάμεσα σε μια ακαδημαϊ-κή εταιρεία και μια βιομηχανία.

Εάν κάποιος οδοντίατρος επιθυμεί να γίνει μέλοςτου Ελληνικού Τμήματος της ΙΤΙ, ποια είναι η δια-δικασία που πρέπει να ακολουθήσει;Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να απευθύνωπροσωπική πρόσκληση στον κάθε αναγνώστη ναμας τιμήσει με την εγγραφή του ως Μέλος στο Ελ-ληνικό Τμήμα ΙΤΙ. Η διαδικασία είναι απλή καιγρήγορη και γίνεται μόνο online στο www.iti.org.Έτσι θα έχει την ιδανική ευκαιρία να έρθει σε επα-φή και να δικτυωθεί με συναδέλφους που έχουνπαρόμοιο τρόπο σκέψης και νοοτροπία και στό-χος τους είναι η συνεχής βελτίωση των θεραπευτι-κών παροχών προς τους ασθενείς τους, ανεξάρτη-τα από το σύστημα εμφυτευμάτων που χρησιμο-ποιούν. Με την εγγραφή του στο Ελληνικό ΤμήμαΙΤΙ γίνεται αυτομάτως μέλος της παγκόσμιας κοι-νότητας ΙΤΙ που αποτελεί αξιόπιστη και φερέγ-γυα διαπίστευση στο χώρο της Εμφυτευματολο-γίας. Ελπίζουμε να σας δούμε σύντομα σε κάποιες απότις μελλοντικές επιστημονικές εκδηλώσεις μαςκαι κυρίως στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΙΤΙ στοοποίο το επιστημονικό πρόγραμμα και η κλινικήεμπειρία των ομιλητών πιστεύουμε ότι θα αντα-ποκριθεί στις υψηλές σας προσδοκίες.

ΙΤΙ “…to promote and disseminate knowledge on all aspects of

implant dentistry and related tissue regeneration through

research, development and education to the benefit of the patient.”

Η επιστημονική εταιρεία ΙΤΙ (InternationalTeam for Implantology) ξεκίνησε τη δράση τηςπριν από 30 χρόνια, έχοντας ως θεμέλιο λίθοτο όραμα των ιδρυτικών της μελών για τηνανάπτυξη και την προώθηση της τεκμηριωμέ-νης γνώσης στον τομέα της οδοντικής εμφυτευ-ματολογίας. Την πρώτη δεκαετία παρέμενε μιαμικρή ομάδα πενήντα περίπου μελών. Σήμερααποτελεί τη μεγαλύτερη εμφυτευματολογική

εταιρεία διεθνώς, ενώ οι αποκαταστάσεις μεεμφυτεύματα κατέχουν μεγάλο μέρος της κα-θημερινής οδοντιατρικής πράξης, με διευρυνό-μενες κλινικές εφαρμογές από μεγάλο αριθμόοδοντιάτρων.Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε και στηνΕλλάδα το επίσημο τμήμα της ΙΤΙ και ήδη πα-ρουσιάζει σημαντικά βήματα προόδου και ανά-πτυξης, έχοντας στους κόλπους του 6 Fellows

και 102 μέλη. Οδεύοντας προς την πραγματο-ποίηση και του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίουπου θα γίνει στην Αθήνα, στις 25- 26 Σεπτεμ-βρίου 2010, ο πρόεδρος του Ελληνικού Τμήμα-τος και Fellow της ΙΤΙ, λέκτορας ΠροσθετικήςΕΚΠΑ κ. Νικήτας Σ. Συκαράς, μιλάει για τουςστόχους και τη λειτουργία της ΙΤΙ, καλώνταςπαράλληλα και τους Έλληνες οδοντιάτρους ναμπουν στη μεγάλη αυτή οικογένεια.

ΙΤΙ: Διεθνής Ομάδα Εμφυτευματολογίας. Ένα δίκτυο ειδικών - ένα δίκτυο φίλωνΜε στόχο την ανάπτυξη και την προώθηση της τεκμηριωμένης γνώσης

ΔË Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ¤‰ˆÛÂ Ô Î. ¡È΋ٷ˜ ™. ™˘Î·Ú¿˜, ϤÎÙÔÚ·˜ ¶ÚÔÛıÂÙÈ΋˜ ∂∫¶∞, Fellow ITI, Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜ πΔπ

Η Εταιρεία Σύγχρονης Οδοντιατρικής γιορτά-

ζει μία ακόμη σημαντική στιγμή στην πορεία

της. Φέτος συμπληρώνει 25 χρόνια δυναμικής

και ενεργητικής παρουσίας στα οδοντιατρικά

δρώμενα, συνεχίζοντας να έχει ως πρωταρχικό

στόχο την πλήρη και εμπεριστατωμένη ενημέ-

ρωση του οδοντιάτρου σχετικά με όλα τα κρίσι-

μα θέματα της οδοντιατρικής επιστήμης. Στην

πολυετή της δράση υπήρξαν πολλοί σταθμοί.

Μέτρησε επιτυχίες αλλά και δύσκολες στιγμές,

είχε όμως πάντα την έμπρακτη υποστήριξη των

μελών της. Στα μέλη αυτά είναι αφιερωμένη η

ημερίδα που διοργανώνει στις 5 Ιουνίου η ΕΣΟ

στο ξενοδοχείο Caravel, η συμμετοχή στην

οποία θα είναι μάλιστα δωρεάν.

Η Εταιρεία Σύγ-χρονης Οδοντιατρι-κής γιορτάζει τα 25χρόνια συνεχούς πα-ρουσίας της στονοδοντιατρικό χώρο,διοργανώνοντας τηνημερίδα «ΠανόραμαΟδοντιατρικής». Καιόπως μας εξηγεί στο«Ο.Β.» η πρόεδρος της εταιρείας, επίκουρη κα-θηγήτρια της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανε-πιστημίου Αθηνών κ. Χαρίκλεια Παξιμαδά, ηημερίδα ονομάστηκε έτσι, διότι η θεματολογίατης καλύπτει όλο το φάσμα της οδοντιατρικής.Η κ. Παξιμαδά μιλάει επίσης για την πορεία τηςΕταιρείας Σύγχρονης Οδοντιατρικής όλα αυτάτα χρόνια, τη φιλοσοφία της και τις αρχές πουυπηρετεί και εκφράζει μέσα από τις σελίδες τηςεφημερίδας ένα μεγάλο «ευχαριστώ» σε όλουςαυτούς που έφεραν την ΕΣΟ στο σημείο που εί-ναι σήμερα.

Κα Παξιμαδά, η Εταιρεία σας είναι από τιςπλέον παλιές στο χώρο και έχει μια αξιοζή-λευτη πορεία. Θέλετε να μας πείτε δύο λόγιαγια την πορεία της Εταιρείας ΣύγχρονηςΟδοντιατρικής;

Η Εταιρεία Σύγχρονης Οδοντιατρικήςέχει μια παρουσία στον οδοντιατρικό χώροεδώ και 25 χρόνια. Σκοπός της ήταν και είναι

η ενημέρωση του οδοντιάτρου. Η φιλοδοξίατης Εταιρείας ήταν πάντα η παροχή σύγχρο-νων γνώσεων στον συνάδελφο με μικρή οι-κονομική αμοιβή. Θέλουμε να έχουν πρό-σβαση στα οδοντιατρικά επιστημονικά δρώ-μενα όσο περισσότεροι συνάδελφοι γίνεταικαι γι’ αυτό οι αμοιβές για τις εκδηλώσειςπου διοργανώνουμε ήταν ιδιαίτερα χαμηλές.Και η αλήθεια είναι ότι οι συνάδελφοι πάνταμας τιμούσαν με την παρουσία τους.

Όλα αυτά τα χρόνια, η Εταιρεία δεν δρα-στηριοποιείται μόνο στην Αθήνα. Έχουμεσυνδιοργανώσει ημερίδες με διάφορουςΟδοντιατρικούς Συλλόγους της επαρχίας.Πάντα με το ίδιο σκεπτικό και χωρίς βεβαίωςνα υπάρχουν οικονομικά έσοδα για τηνΕταιρεία.

Εκτός από τη διοργάνωση κάθε χρόνοδύο-τριών επιστημονικών εκδηλώσεων με τημορφή Ημερίδων, Συμποσίων ή ΠρακτικούΣεμιναρίου, η Εταιρεία είχε την επιστημονι-κή ευθύνη της κυκλοφορίας του οδοντιατρι-κού περιοδικού «Σύγχρονος Οδοντίατρος».

Η Εταιρεία Σύγχρονης Οδοντιατρικήςόμως, εκτός από το καθαρά οδοντιατρικόκομμάτι, πάντα είχε και μια ιδιαίτερη σχέσημε το χώρο των Γραμμάτων και των Τεχνών.Πολλές φορές έχουμε διοργανώσει εκδηλώ-σεις χωριστά ή σε συνδυασμό με επιστημονι-κές ημερίδες, στις οποίες έχουν μιλήσει γιαδιάφορα θέματα, πλην οδοντιατρικών, προ-

σωπικότητες των Γραμμάτων και των Τε-χνών. Σας αναφέρω ενδεικτικά τη ΜελίναΜερκούρη, τον ζωγράφο Δημήτρη Μυταρά,τον δημοσιογράφο Παύλο Τσίμα και τον κα-θηγητή και πολιτικό Τάσο Κουράκη.

Βλέπουμε ότι η Ημερίδα αυτή διαφοροποιεί-ται από αυτές που οργανώνατε τα τελευταίαχρόνια. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η φιλοσοφία της Εταιρείας που περιέγρα-ψα παραπάνω δεν έχει αλλάξει. Δηλαδή ηΕταιρεία υπάρχει για να βρίσκεται στοπλευρό του οδοντιάτρου και να φροντίζειγια την ενημέρωσή του. Φέτος είναι μια ιδιαί-τερη χρονιά, αφού η Εταιρεία κλείνει 25 χρό-νια παρουσίας στον οδοντιατρικό χώρο.Επειδή λοιπόν θέλουμε να γιορτάσουμε τα25 χρόνια μας, διοργανώνουμε μια ημερίδα ηθεματολογία της οποίας θα καλύπτει όλο τοφάσμα της κλινικής οδοντιατρικής και για τολόγο αυτό την ονομάσαμε «ΠανόραμαΟδοντιατρικής».

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείαςαποφάσισε η ημερίδα αυτή να είναι ΔΩΡΕ-ΑΝ, χωρίς συνδρομή για τους οδοντιάτρους,σαν ένα ευχαριστώ στους συναδέλφους πουμας τιμούν με την παρουσία τους όλα αυτάτα χρόνια!

Πού στοχεύει η ημερίδα;Τη θεματολογία της ημερίδας θα καλύ-

ψουν αξιόλογοι συνάδελφοι από όλους τουςχώρους της οδοντιατρικής. Θέλουμε να δώ-σουμε στους συναδέλφους ό,τι πιο σύγχρονουπάρχει σήμερα για κάθε αντικείμενο τηςοδοντιατρικής.

Έτσι θα υπάρχουν θέματα Περιοδοντολο-γίας, Ενδοδοντίας, Προσθετικής, Αισθητι-κής και χρήσης σύγχρονων Υλικών και Τε-χνικών, Εμφυτευματολογίας, ΣτοματικήςΧειρουργικής και Παιδοδοντίας.

Το θέμα που «καίει» στο χώρο μας είναιτα εμφυτεύματα. Θα αναπτυχθεί η φιλοσο-φία της χρήσης των εμφυτευμάτων, πουπραγματικά μπορεί να είναι η καλύτερη λύ-ση σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά και οι δυ-νατότητες που έχουμε σήμερα να συντηρή-σουμε και να αξιοποιήσουμε τα υπάρχονταδόντια των ασθενών μας.

Όλη η Οδοντιατρική, λοιπόν, σε μία ημερί-δα. Η Οδοντιατρική που εφαρμόζει καθημε-ρινά ο γενικός κλινικός οδοντίατρος στο ια-τρείο του.

Παράλληλα θα υπάρχει έκθεση οδοντια-τρικών ειδών και εργαλείων, με τη συμμετο-χή αρκετών εμπόρων, τους οποίους και απότη θέση αυτή τους ευχαριστώ για τη στήριξηπου παρέχουν στην εταιρεία μας.

Είμαι βέβαιη ότι οι συνάδελφοι, για ακό-μη μία φορά, θα μας τιμήσουν με την παρου-σία τους.

Η Εταιρεία Σύγχρονης Οδοντιατρικής «κλείνει τα 25»……και το γιορτάζει με μια Ημερίδα αφιερωμένη στον Σύγχρονο Οδοντίατρο

25 Χρόνια

Η συμπλήρωση 25 ολόκληρων χρόνων από την ίδρυση τηςΕταιρείας Σύγχρονης Οδοντιατρικής αποτελεί ίσως την πιοισχυρή απόδειξη για το πόσο προσηλωμένοι παραμένουν στοστόχο τους τα ιδρυτικά της μέλη αλλά και όλοι οι οδοντίατροιπου την απαρτίζουν. Η ανταπόκριση των μελών της σε κάθεκάλεσμα που κάνει η εταιρεία ξεπερνά πάντα τις προσδοκίεςτων διοργανωτών και αποτελεί την κινητήριο δύναμη, προκει-μένου η εταιρεία να εξελίσσεται διαρκώς, προάγοντας τηνπρόοδο της οδοντιατρικής επιστήμης. Έχει όμως τελικά σημα-σία το «πόσων χρόνων είναι» ή το «πόσων χρόνων αισθάνε-ται» κανείς; Η Εταιρεία Σύγχρονης Οδοντιατρικής κατάφερενα διατηρήσει τη φρεσκάδα, την καινοτομία των προτάσεωνπου κάνει, την όρεξη και τη σπιρτάδα των πρώτων χρόνων λει-τουργίας της.

Μια νοσταλγική ματιά στο παρελθόν

Από το 1985, όταν μια ομάδα νέων οδοντιάτρων πήρε τηνκαθοριστική απόφαση στο υπόγειο της Οδοντιατρικής Σχολήςγια την ίδρυση μιας επιστημονικής εταιρείας που θα κάλυπτε

τα σημαντικά κενά στην ενημέρωση που υπήρχαν, μέχρι το σή-μερα, έχουν σίγουρα αλλάξει πολλά. Η οδοντιατρική εξελίχτη-κε με ραγδαίο ρυθμό και μαζί της ο οδοντίατρος έγινε ακόμηπιο απαιτητικός, ώστε να μπορέσει να ακολουθήσει τα νέα δε-δομένα και να αναβαθμίσει με τη σειρά του τις υπηρεσίες πουπροσφέρει στον ασθενή. Η Εταιρεία Σύγχρονης Οδοντιατρι-κής κατάφερε να σταθεί όλον αυτό τον καιρό δίπλα του, πολύ-τιμος σύμβουλος, αρωγός και συμπαραστάτης.

Σκοπός της ήταν να ξεχωρίσει από τον τρόπο λειτουργίας τωνυπόλοιπων εταιρειών, αφήνοντας στην άκρη τα τετριμμένα καιπαγιωμένα θέματα και να ασχοληθεί με τα σύγχρονα θέματα.Αυτό καταμαρτυρεί εξάλλου και η ονομασία της Εταιρείας.

Είναι, νομίζουμε, αντιπροσωπευτικά για την ιδεολογία τηςεταιρείας τα όσα είχε πει στην ομιλία του για τα 20 χρόνια λει-τουργίας της ΕΣΟ και είχαμε δημοσιεύσει στο «Ο.Β.», ο πρώηνπρόεδρος της Εταιρείας, αναπληρωτής καθηγητής της Οδοντια-τρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεράσιμος Δουβί-τσας: «…Ψάχναμε τον πυρήνα, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι δενθα τον αγγίζαμε ξεφλουδίζοντας το πορτοκάλι. Γνωρίζαμε επί-σης πολύ καλά ότι η γεύση του ψωμιού είναι το άθροισμα της γεύ-σης του σιταριού, του βάρους της μυλόπετρας και της αγωνίαςτου γεωργού για τον παγετό. Τέλος, γνωρίζαμε ότι κάθε ποιοτι-

κή απόλαυση περιέχει αισθητική. Σε αυτή την κατεύθυνση θέλα-με και θέλουμε να βρίσκεται η δυναμική της Εταιρείας Σύγχρο-νης Οδοντιατρικής. Αυτό θέλουμε να αντανακλά ως παράδειγ-μα προς μίμηση, ως παράδειγμα για προβληματισμό, παράδειγ-μα ενεργούς σχέσης με τον κλινικό οδοντίατρο για αναθεώρησητης σταθερής και περιγραφικής τάσης…».

Σε αυτό το σημείο δεν θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμεκαι το περιοδικό «Σύγχρονος Οδοντίατρος» που από το 1980αποτελούσε τον αγγελιαφόρο των καινοτόμων προτάσεωντων μελών της Εταιρείας. Όπως είχε επισημάνει και ο ανα-πληρωτής καθηγητής Νίκος Καφούσιας, ένας από τους πρω-τεργάτες της έκδοσης του περιοδικού Σύγχρονος Οδοντία-τρος: «Μια φορά και έναν καιρό κάποιοι πανεπιστημιακοίοδοντίατροι που δεν θέλανε να κάτσουν στ’ αυγά τους –όπωςτους συμβουλεύανε οι νουνεχείς παλαιότεροι στο πανεπιστή-μιο συνάδελφοι– αποφάσισαν να εκδώσουν ένα επιστημονικόέντυπο, για να εκφράσουν μέσα από αυτό τις επιστημονικέςτους απόψεις και ανησυχίες… Οι σελίδες του ΣύγχρονουΟδοντιάτρου μπαίνουν στη διάθεση όλων εκείνων των συνα-δέλφων, που δεν κρατάνε την επιστημονική τους ανησυχία μό-νο για τον εαυτό τους, αλλά τη διοχετεύουν στον πλατύ στίβοτης δημοσιότητας και, γιατί όχι, και της ανοιχτής κριτικής…»

°Ú¿ÊÂÈ Ë μ›Î˘ ∫Ô˘ÚÏÈÌ›ÓË

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια28 ΟδοντιατρικόΒήμα

Γράφει ο Μηνάς ΡηγάτοςΟμοιοπαθητικόςΠεριοδοντολόγος - Εμφυτευματολόγος

Η Ομοιοπαθητική ανακαλύφθηκε απότον ιατρό και φαρμακοποιό SamuelChristian Hahnemann (1755-1843), οοποίος παρατήρησε ότι μια ουσία πουπροκαλεί σε ένα υγιές άτομο συγκεκρι-μένα κλινικά συμπτώματα, μπορεί, ανδοθεί σαν ομοιοπαθητικό φάρμακο (δια-λυμένη και δυναμοποιημένη), να θερα-πεύσει τα συμπτώματα αυτά. H ανακά-λυψη αυτή ονομάστηκε νόμος της ομοι-ότητας και αποτελεί τη θεμελιώδη αρχήστην οποία στηρίζεται η εφαρμογή τηςομοιοπαθητικής στην κλινική πρακτική. Για να γίνει κατανοητός ο νόμος τηςομοιότητας και η εφαρμογή του, θα δώ-σουμε τα παρακάτω κλινικά παρα-δείγματα:Οι περισσότεροι από εμάς έχουν τσιμ-πηθεί από μέλισσα (APIS MELIFI-CA). Τα συμπτώματα είναι ιδιαίτεραεπώδυνα και αρχίζουν μερικά δευτε-ρόλεπτα μετά το τσίμπημα. Πρόκειταιγια μια οξεία αλλεργική αντίδραση τουοργανισμού μας στο δηλητήριο του εν-τόμου. Τα συμπτώματα αυτά είναι είτετοπικά, δηλαδή περιορίζονται στο ση-μείο του τσιμπήματος, είτε γενικά,λαμβάνοντας χαρακτήρα αλλεργικούσοκ που μπορεί να οδηγήσει ακόμη καισε θάνατο από ασφυξία.

Τοπικά συμπτώματα: Οξεία τοπικήφλεγμονώδης αντίδραση που χαρακτη-ρίζεται από έντονους καυστικούς πό-νους και εκτεταμένο οίδημα της περιο-χής αυτής που έχει ροζ χρώμα. Ο πόνοςκαι το οίδημα περιορίζονται με την το-ποθέτηση στην πάσχουσα περιοχή επι-

θεμάτων πάγου. Ο ασθενής αναζητάδροσερό περιβάλλον και οποιαδήποτεέκθεση σε εστία θερμότητας (ήλιος)τουπροκαλεί δυσφορία. Το πάσχον άτομοείναι κατατονικό, απαθές σαν απο-βλακωμένο, αλλά εξαιρετικά ευερέθι-στο και φοβισμένο.

Γενικά συμπτώματα: Το οίδημα μπο-ρεί να επεκταθεί σχεδόν αυτόματα σταχείλη, στα βλέφαρα, στο λάρυγγα, σεπόδια και χέρια. Ο ασθενής εμφανίζειέντονο τρόμο θανάτου από ασφυξία.Εάν στον ασθενή αυτόν δώσουμε αμέ-σως 5 pills APIS MELLIFICA 9 ch κά-τω από τη γλώσσα, το οίδημα θα αρχί-σει να υποχωρεί μέσα σε 20-30 δευτε-ρόλεπτα. Οι συχνές επαναλήψεις τουφαρμάκου αυτού κάθε 5-10 λεπτά για2-5 φορές ακόμη, θα βοηθήσουν στηνολική αποδρομή των συμπτωμάτων (τοφάρμακο APIS MELLIFICA παρα-σκευάζεται από τη διάλυση και τη δυ-ναμοποίηση του εντόμου μέλισσα).

Φανταστείτε έναν ασθενή που είναιαλλεργικός στον συγκολλητικό παρά-γοντα των σύνθετων ρητινών (compos-ite). Μόλις ο συγκολλητικός αυτός πα-ράγοντας έρθει σε επαφή με το δόντιτου ασθενούς, βλέπετε χείλη και γλώσ-σα να πρήζονται και ο ασθενής αναφέ-ρει ένα δυσάρεστο αίσθημα καψίματοςστις περιοχές του οιδήματος. 5 pillsAPIS MELLIFICA 9ch κάτω από τηγλώσσα θα εξαφανίσουν σε μερικάδευτερόλεπτα την αλλεργική αυτή αν-τίδραση.

Ομοιοπαθητική και εμφυτευματολογίαΗ βοήθεια της ομοιοπαθητικής στηνκαλή πρόγνωση των εμφυτευμάτων εί-ναι μεγάλη. Ο ειδικός ομοιοπαθητικόςμπορεί να προετοιμάσει τον ασθενήτου μία εβδομάδα πριν από την επέμ-βαση με τα κατάλληλα φάρμακα, ώστενα αποφύγουμε τον πόνο, το αιμάτωμακαι το οίδημα και να βοηθήσουμε στηνκαλή επούλωση του οστού και τηνοστεοενσωμάτωση των εμφυτευμά-των. Στην 20χρονη εφαρμογή της ομοιοπα-θητικής στην πρακτική μου, είδα με χα-ρά τους ασθενείς να μην πονάνε μετάτις επεμβάσεις, να έχουν πολύ μικράκαι μειωμένης διάρκειας οιδήματα καιαπουσία αιματώματος. Τα συνήθηφάρμακα που χορηγώ είναι: Apis, Ar-nica, China, Calendula, Calcarea Phos-phoprica, calcarea carbonica, Echi-nacea, Hypericum, Ruta, Symphytum.Όντας εμφυτευματολόγος και περιο-δοντολόγος, διαπίστωσα ότι τα ομοι-οπαθητικά φάρμακα και φυτικά βάμ-ματα που προαναφέραμε, προσφέρουνμεγάλη βοήθεια στην εξαιρετική επού-λωση κάθε χειρουργικού τραύματοςτης στοματικής κοιλότητας (τοποθέτη-ση εμφυτευμάτων, εκτεταμένες επεμ-βάσεις στα οστά των γνάθων με ή χωρίςχρήση μεμβρανών κολλαγόνου και

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 ΕπιστημονικάΘέματα32 ΟδοντιατρικόΒήμα

Ειδικεύτηκα στην ομοιοπαθητική στο πανεπιστήμιο PARIS V(1985-1987) και εξειδικεύτηκα στην ομοιοπαθητική στοματο-λογία στο νοσοκομείο SAINT DELIVEROS στο Παρίσι(1988-1989).Η ομοιοπαθητική ήταν ευρέως διαδεδομένη στον γαλλικό ια-τρικό κόσμο από το 1978. Τα δημόσια ασφαλιστικά ταμείατης Γαλλίας δικαιολογούν τη συνταγογράφηση ομοιοπαθητι-κών σκευασμάτων και όλα τα φαρμακεία διαθέτουν προπα-ρασκευασμένα ομοιοπαθητικά φάρμακα.Άρχισα να εργάζομαι στην Ελλάδα το 1992 και διαπίστωσαότι ελάχιστοι οδοντίατροι και ασθενείς ήταν ενήμεροι για τηνομοιοπαθητική οδοντιατρική. Τα 10 τελευταία χρόνια όλο καιμεγαλύτερος αριθμός ασθενών στρέφεται προς την ομοιοπα-θητική γνωρίζοντας τις παρενέργειες που έχει η αλόγιστηχρήση των αλλοπαθητικών φαρμάκων. Τα βασικά πλεονε-κτήματα της ομοιοπαθητικής είναι η έλλειψη παρενεργειών,το χαμηλό τους κόστος, τα άμεσα αποτελέσματα και η μείωσηστο ελάχιστο της χρήσης αντιβιοτικών και αντιφλεγμονωδώνφαρμάκων. Η έλλειψη παρενεργειών κάνει τα ομοιοπαθητικάσκευάσματα κατάλληλα για χρήση σε νεογνά, εγκύους, ασθε-νείς με καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια και άτομα μεγάληςηλικίας.

Όντας χειρουργός οδοντίατρος με ειδικότητα στην εμφυτευ-ματολογία και την περιοδοντολογία τα τελευταία 20 χρόνια,διαπίστωσα ότι χρησιμοποιώντας ομοιοπαθητικά και φυτικάσκευάσματα στο 80% των συνταγογραφήσεών μου, είχα εξαι-ρετικά αποτελέσματα σε όλο το φάσμα της οδοντιατρικής μουπρακτικής.Είχα πάντα την ανάγκη να μοιραστώ με τους συναδέλφουςοδοντιάτρους τις γνώσεις μου πάνω στην ομοιοπαθητική οδον-τιατρική. Έτσι απευθύνθηκα στον κύριο Λύσσανδρο Μυγιάκηπου δημιούργησε στον Καρέα τον Πολυχώρο ΟμοιοπαθητικήςΑθηνών, με σκοπό να φιλοξενήσει έναν κύκλο σεμιναρίων πουνα εκπληρώνουν το σκοπό αυτό.

Η ύλη των σεμιναρίων θα περιλαμβάνει τα εξής θέματα:Α) ιστορία της ομοιοπαθητικήςΒ) τους νόμους της ομοιοπαθητικής και την κλινική

εφαρμογή τουςΓ) τον τρόπο παρασκευής των ομοιοπαθητικών σκευασμάτωνΔ) την φαρμακολογία (materia medica) των φαρμάκων που

βρίσκουν εφαρμογή στην οδοντιατρικήΕ) την κλινική εφαρμογή των φαρμάκων αυτών .Θα δοθούν συγκεκριμένες θεραπευτικές λύσεις για θέματα

όπως οι άφθες, το αλλεργικό οίδημα, η ενδοδοντία, η εμφυ-τευματολογία, οι εξαγωγές, οι επουλίδες, οι εξοστώσεις τωνγνάθων, η ναυτία στο οδοντιατρείο, το ξηρό φατνίο, η ξηρο-στομία, οι ουλίτιδες, ο πόνος και οι αποτυχίες των ορθοδον-τικών θεραπειών, η σχέση περιοδοντοπάθειας με τις ψυχικέςδυσλειτουργίες, η πολφίτιδα, η πολφοτομή, η σιαλολιθίαση, οφόβος του οδοντιάτρου, η χειρουργική στόματος κ.ά.Στο τέλος των σεμιναρίων θα δώσω συγκεκριμένες προτάσειςγια την οργάνωση του φαρμακείου ενός ομοιοπαθητικούοδοντιατρείου.

Εύχομαι με τα σεμινάρια αυτά, που γίνονται για πρώτη φοράστην Ελλάδα, να κάνω γνωστή την ομοιοπαθητική οδοντια-τρική και να ευαισθητοποιήσω τους συναδέλφους μου γιααυτή την τόσο ενδιαφέρουσα και ανθρωποκεντρική θεραπευ-τική προσέγγιση.

Τα σεμινάρια είναι διάρκειας 50 ωρών. Ο πρώτος κύκλος αρ-χίζει στις 29 και 30 Μαΐου 2010 και διαρκεί 10 ώρες. Για πε-ρισσότερες πληροφορίες τηλεφωνήστε στο ΟδοντιατρικόΟ μοιο παθητικό Ινστιτούτο Γλυφάδας, 210-89.43.248, στον κ.Μηνά Ρηγάτο.

Βιογραφικό σημείωμα• Φοίτηση στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στο τμήμα Οδοντιατρικής Σχολής(1978-1984).• Μετεκπαίδευση στην παιδική γναθοχειρουργική στο Νοσοκομείο Βretoneau Paris (1985-1986).• Eπιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Paris VII στο τμήμα Παιδοδοντίας Προλη-πτικής Οδοντιατρικής (1986-1990).• Μετεκπαίδευση στην χειρουργική του Περιοδοντίου στο γναθοπροσωπικό τμήμα του Νοσο-κομείου Beaujon Paris (1985-1986).• Μετεκπαίδευση στην εμφυτευματολογία στο College Mediterraneen de Implantologie Orale-France (1988-1989).• Δίπλωμα μεταπτυχιακών σπουδών στην Ομοιοπαθητική με τα συγχαρητήρια της εξεταστι-κής επιτροπής στο Universite Paris V (1985-1987).• Τελειοποίηση της κλινικής Ομοιοπαθητικής και της εφαρμογής της στη Στοματολογία στοΝοσοκομείο Saint Deliveros Paris (1988-1989).

Συγγραφική δράση - Η Ομοιοπαθητική αντιμετώπιση των νόσων του Περιοδοντίου. Διπλωματική για το Πανεπι-στήμιο Paris V σε γαλλική γλώσσα (1989).- Manuel d’implantologie orale (Paris 1992).-Ομοιοπαθητική για οδοντιάτρους (Αθήνα 2009).

Επαγγελματική δράση O Mηνάς Ρηγάτος εργάστηκε στο Παρίσι από το 1986 μέχρι το 1990, αποκλειστικά ως χει-ρούργος στόματος - περιοδοντολόγος. Από το 1991 μέχρι το 1998 εργάστηκε ως εμφυτευματο-λόγος, χειρουργός στόματος και περιοδοντολόγος στο Οδοντιατρικό Ινστιτούτο Αθηνών καιστο ιδιωτικό του ιατρείο στο Ψυχικό.Από το 1998 μέχρι και σήμερα διατηρεί το οδοντιατρείο του στη Γλυφάδα, στη διεύθυνση Σω-κράτους 2 και Αγίου Νικολάου 101. Τηλ.: 210-89.43.248.

H χρήση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων στην εμφυτευματολογία Η ομοιοπαθητική τα τελευταία χρόνια ανα-πτύσσεται με γοργούς ρυθμούς. Ήδη άρχισενα διδάσκεται ως μάθημα σε διάφορα πανεπι-στήμια και αρκετοί επιστήμονες ασχολούνταιμε την έρευνα σχετικά με την αποτε -

λεσματικότητά της και τον τρόπο δράσης τουομοιοπαθητικού φαρμάκου. Μέσα από τιςδιάφορες επιστημονικές εργασίες που έχουνήδη διεξαχθεί, καθίσταται σαφές ότι η δράσητου ομοιοπαθητικού φαρμάκου δεν στηρίζε-

ται στην αυθυποβολή. Πολλοί νέοι επιστήμο-νες επιθυμούν να εκπαιδευτούν στην εφαρμο-γή της αλλά και οι ασθενείς την προτιμούν γιανα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα υγείαςτους που συνεχώς αυξάνονται.

Το όμοιο θεραπεύει το όμοιο, όπως έλεγε και ο Ιπποκράτης το 400 π.Χ.

Σεμινάρια κλινικής ομοιοπαθητικής για οδοντιάτρους. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010ΕπιστημονικάΘέματα 33ΟδοντιατρικόΒήμα

οστικών μοσχευμάτων, δύσκολες εξα-γωγές σωφρονιστήρων δοντιών).

Φαρμακευτικές ιδιότητες ομοιοπαθη-τικών φαρμάκων που χρησιμοποιούν-ται στην εμφυτευματολογία και τη χει-ρουργική στόματος

APIS MELLIFICAΠροέλευση: ζωική από το έντομο μέ-λισσα.Δράση: αντιφλεγμονώδης, αντιοιδη-ματική και αντιισταμινική.Xρήση: χρησιμοποιείται στην οδοντια-τρική για όλα τα οιδήματα αλλεργικήςκαι μηχανικής (π.χ. οίδημα μετά απότην εμφύτευση) αιτιολογίας.

ARNICA MONTANAΠροέλευση: φυτική από τη ρίζα του φυ-τού Arnica Montana.Δράση: αντιφλεγμονώδες, παυσίπονο.Απορροφάει τα αιματώματα και προ-λαμβάνει την εμφάνισή τους.Χρήση: το χορηγούμε πριν και μετάαπό κάθε επέμβαση. Όλοι οι μηχανικοίμετεγχειρητικοί τραυματισμοί (εξαγω-γή, οστεοτομή) αποτελούν ένδειξη γιατη χορήγηση του φαρμάκου.

CALENDULA OFFICIALISΠροέλευση: από το ομώνυμο φυτόΔράση: αντισηπτική, επουλωτική,

αναλγητική και αιμοστατική. Χρήση: στην οδοντιατρική χρησιμο-ποιείται με τη μορφή μητρικού βάμμα-τος (ΤΜ), μετά από οποιαδήποτε επέμ-βαση στη στοματική κοιλότητα.

CALCAREA PHOSPHORICAΕίναι η χημική ένωση «φωσφορικόασβέστιο». Αποτελεί το κυρίως συστα-τικό των οστών και της αδαμαντίνηςτων δοντιών μας. Χορηγούμενο σανομοιοπαθητικό φάρμακο, βοηθά τηγρήγορη επούλωση των οστικών βλα-βών μετά τη χρήση οστικών μοσχευμά-των.

CALCAREA CARBONICAΠροέλευση: είναι η χημική ένωση αν-θρακικό ασβέστιο, την οποία συλλέ-γουμε από το κέλυφος των οστρακοει-δών.Δράση: η λήψη του σαν ομοιοπαθητικόφάρμακο βοηθάει στην καλύτερηαπορρόφηση και αφομοίωση του ασβε-στίου από τον οργανισμό. Το χορηγού-με μαζί με την CALCARE PHOSPHO-RICA για να βοηθήσουμε τη γρήγορηεπούλωση των οστικών βλαβών μετάτη χρήση οστικών μοσχευμάτων.

CHINA RUBRAΠροέρχεται από το φυτό Kόκκινο κινί-νο, που είναι το φάρμακο για την κατα-

πολέμηση της ελονοσίας. Έχει δράσηαντιπυρετική και αντιαιμορραγική.Στην οδοντιατρική χρησιμοποιείταιτόσο σαν μητρικό βάμμα όσο και σανομοιοπαθητικό φάρμακο για την πρό-ληψη αιμορραγίας σε ασθενείς με μει-ωμένη πηκτικότητα του αίματος.

ECHINACEA ANGUSTIFOLIAΠροέλευση: από το ομώνυμο φυτόΔράση: φυσικό αντιβιοτικό που διεγείρειτο ανοσοποιητικό σύστημα. Αντιφλεγ-μονώδες και αντισηπτικό.Ενδείξεις: στην οδοντιατρική χρησιμο-ποιείται κυρίως σαν φυσικό αντιβιοτικό.

HYPERICUM PERFORATUMΠροέλευση: από το φυτό Bαλσαμό -χορτο.Δράση: αντισηπτική, αναλγητική καιεπουλωτική.Ενδείξεις: Σαν μητρικό βάμμα έχειεξαιρετικές επουλωτικές και αντιση-πτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείταιγια στοματοπλύσεις σε οποιονδήποτετραυματισμό ή επέμβαση στη στοματι-κή κοιλότητα.

RUTAΠροέρχεται από το φυτό απήγανο, πουσυναντάμε στη Νότια Ευρώπη και Βό-ρεια Αφρική. Στην ομοιοπαθητικήοδοντιατρική χρησιμοποιείται σανφάρμακο επιλογής, μετά από χειρουρ-γικές επεμβάσεις της γνάθου με απο-κόλληση κρημνού, επειδή έχει ισχυρήεπουλωτική δράση επί του περιοστέου.

SYMPHYTUMΠροέλευση: από το ομώνυμο φυτό. Δράση: επιλεκτικότητα στο οστό και τοπεριόστεο.Ενδείξεις: Έχει εξαιρετική ικανότηταεπούλωσης οστικών τραυμάτων καιχρησιμοποιείται στη χειρουργική στό-ματος παράλληλα με τη χρήση οστικώνμοσχευμάτων και εμφυτευμάτων, επι-ταχύνοντας την οστεοενσωμάτωσήτους.

Η βοήθεια της ομοιοπαθητικής δενσταματάει εδώ. Με βάση τα όσα γνω-ρίζουμε και έχουμε ήδη εφαρμόσει απότο 1989, ασθενείς με γενικά προβλή-ματα υγείας, όπως διαβήτη (ελεγχόμε-

νο), οστεοπόρωση και αυτοάνοσα νο-σήματα, μπορούν να αποφύγουν προ-βλήματα με τα εμφυτεύματά τους αντους χορηγήσουμε την κατάλληλη φυ-τοθεραπευτική και ομοιοπαθητικήαγωγή. Η έλλειψη παρενεργειών, τα άμεσααποτελέσματα, το χαμηλό κόστος και η μείωση στο ελάχιστο της χρήσης αντι-βιοτικών και αντιφλεγμονωδών φαρμά-κων είναι από τα βασικά πλεονεκτήμα-τα της ομοιοπαθητικής θεραπευτικής.Γι’ αυτόν το λόγο τα ομοιοπαθητικάσκευάσματα είναι κατάλληλα για χρή-ση σε νεογνά, εγκύους, εξασθενημέναάτομα μεγάλης ηλικίας και ασθενείς μεκαρδιακή ανεπάρκεια.

ΒιβλιογραφίαR.Zissu Matiere Medicale Homeopathiqueconstitutionnelle (1989)J.A Lathoud Etudes De Matiere MedicaleHomeopathique (1932)R.Zissu-M.Guillaume Manuel De MedecineHomeopathique (1985)Dr. J. Michaud Enseignement Superieurd’Homeopathie (1993)Dr. Leon Vannier La Typologie (1989)Max Tetau Homeopathie (1981)Denis Demarque-Pierre Joly Etudier L’Hoe-mopathie (1985)Christian Garcia Homeopathie terrain et odon-to-stomatologie (1989)Jan Scholten Homeopathy and Minerals (1993)Philip M. Bailey, M.D Homeopathy Psycholo-gy (1995)Γεώργιος Λουκάς Περιοδικός Πίνακας καιΟμοιοπαθητική (2005)Γεώργιος Λουκάς Μελέτη Ψυχισμού Ομοι-οπαθητικών Φαρμάκων (1998)Γεώργιος Βυθούλκας Στοιχεία Ψυχοπαθολο-γίας των Ομοιοπαθητικών Φαρμάκων (1990)Αλεξάνδρα Δεληνίκου Ομοιοθεραπευτική(2006)Rajan Sankaran The substance of Homeopathy(1999)Μηνάς Ρηγάτος Η Ομοιοπαθητική αντιμετώ-πιση των νόσων του Περιοδοντίου. Διπλωμα-τική για το Πανεπιστήμιο Paris V σε γαλλικήγλώσσα (1989).Μηνάς Ρηγάτος Manuel d’implantologie orale(Paris 1992)Μηνάς Ρηγάτος Ομοιοπαθητική για οδοντιά-

τρους(Αθήνα 2009)

Σκοπός του παρόντος βιβλίου

Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε χειρουργούς οδοντιάτρους που θέλουν να αποκτήσουν

βασικές γνώσεις ομοιοπαθητικής θεραπευτικής και φιλοδοξεί να τους δώσει τα εφόδια

εκείνα που απαιτούνται για να εφαρμόσουν με επιτυχία τη χρήση ομοιοπαθητικών

σκευασμάτων στην καθημερινή κλινική τους πρακτική.

Η έλλειψη παρενεργειών, τα άμεσα αποτελέσματα, το χαμηλό κόστος και η μείωση στο

ελάχιστο της χρήσης αντιβιοτικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων είναι από τα βασικά

πλεονεκτήματα της ομοιοπαθητικής θεραπευτικής.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, τα ομοιοπαθητικά σκευάσματα είναι κατάλληλα για χρήση

σε νεογνά, εγκύους, εξασθενημένα άτομα μεγάλης ηλικίας και ασθενείς με καρδιακή

ανεπάρκεια. Για να το προμηθευτείτε, τηλεφωνήστε στο 210-89.43.248.

Το κομβικό σημείο επιτυχίας της Friadent είναι ημητρική εταιρεία στην οποία ανήκει, η αμερικα-νική Dentsply. Έτσι η Friadent σήμερα είναι ητρίτη μεγαλύτερη εταιρεία εμφυτευμάτων και έχειπαρουσία σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. ΗΕυρώπη παραμένει ζωτικός της χώρος, κάτι πουεπιβεβαιώθηκε και από την προσέλευση των συ-νέδρων σε αυτό το παγκόσμιο συνέδριο.

Ο D. Tarnow άνοιξε τις ομιλίες της Παρασκευήςμε θέμα «Ο βέλτιστος χρόνος τοποθεσίας των εμ-φυτευμάτων».Ο χρόνος εμφύτευσης διακρίνει τις εξής τρεις φά-σεις:• άμεση εμφύτευση(immediate)• 4-6 εβδομάδες μετά την εξαγωγή (early)• 3-6 μήνες μετά την εξαγωγή (late)Σημαντικός παράγοντας της επιτυχίας είναι η πα-ρασκευή του κρημνού αλλά και η χρήση κάποιαςτεχνικής διατήρησης της θηλής. Ο τύπος του μετε-ξακτικού φατνίου είναι πρωτίστης σημασίας γιατην επιλογή του χρόνου εμφύτευσης. Το παρειακόπέταλο, ως γνωστόν, αιματούται από τον περιο-δοντικό σύνδεσμο, το περιόστεο και από τα αιμο-φόρα αγγεία του οστού. Έτσι, εάν η εξαγωγή τουδοντιού γίνει με ταυτόχρονη αναπέταση κρημνού,είναι βέβαιο ότι θα συμβεί απορρόφηση του πα-ρειακού πετάλου.Στις περιπτώσεις αυτές είναι επιβεβλημένο ναπροηγηθεί η οστική ανάπλαση και 4-6 μήνες μετάπροβαίνουμε σε εμφύτευση. Σε άμεση εμφύτευση

η απόσταση που πρέπει να υπάρχει από το πα-ρειακό πέταλο χωρίς τη χρήση μεμβράνης είναι0,5-1,5 mm.Σε πρόσφατες έρευνες έχει βρεθεί ότι ακόμη καισε απόσταση 4,25 mm με επούλωση κατά δεύτεροσκοπό, είναι δυνατόν να έχουμε πλήρη κάλυψητης επιφάνειας του εμφυτεύματος με οστούν. Στηνάμεση εμφύτευση θα πρέπει να τονιστεί ότι αν-τενδείκνυται η συρραφή των κρημνών. Ο Η. Γού-σιας αναφέρθηκε στην εμπειρία από την 20ετήπροσθετική αποκατάσταση επί εμφυτευμάτων,αναδεικνύοντας τις πλέον αξιόπιστες.

O P. Gehrke ακολούθησε με θέμα «Παράγοντεςεπιτυχίας στην αισθητική των εμφυτευμάτων». Ητεχνολογία CAD- CAM έχει βελτιώσει σημαντικάτην εφαρμογή αλλά και την ευκολία στις προσθε-τικές διαδικασίες. Ο ομιλητής αναφέρθηκε και στοσύστημα Expertease, δηλαδή την εμφύτευση με τηβοήθεια CT και των αντίστοιχων ναρθήκων. Βέ-βαια η τεκμηρίωσή του ήταν βασισμένη σε κάποιαδικά του περιστατικά, οπότε οι προβληματισμοίπου αφορούν στην computer based τοποθέτησηόλων των συστημάτων (κατά τη γνώμη μου) πα-ραμένουν. Η αισθητική στους μαλακούς περιεμ-φυτευματικούς ιστούς είναι βασικής σημασίας.Έτσι, σήμερα δεν αναφερόμαστε μόνο στηνύπαρξη των μεσοδόντιων θηλών, αλλά και στιςιδεώδεις διαστάσεις σε ύψος και πλάτος. Άλλεςπαράμετροι είναι το χρώμα και το σχήμα της πα-ρυφής των ούλων. Η συμμετρία γενικά είναι βα-

σικό χαρακτηριστικό για την αξιολόγηση τουωραίου και της αισθητικής.

Ο L. Gutman παρουσίασε το μόνιμα ενδιαφέρονθέμα «Εμφυτεύματα ή ενδοδοντική θεραπεία».Συγκρίνοντας τη διαδικασία, τα ποσοστά επιτυ-χίας, το κόστος και την πρόγνωση, φαίνεται ότι ηενδοδοντική θεραπεία υπερτερεί, εφόσον μπορείνα ολοκληρωθεί επιτυχώς, της εξαγωγής του δον-τιού και της αντικατάστασής του από εμφύτευμα.Πιστεύω ότι το «καίριο» αυτό ερώτημα δεν είναιπλέον τόσο επίκαιρο όσο στο παρελθόν, γιατίκάθε μια από αυτές τις θεραπείες (ενδοδοντικήθεραπεία και εμφυτευματολογία) έχουν φτάσει σευψηλά επίπεδα επιτυχίας και πρόγνωσης. Έτσι,το σωστό είναι «όταν υπάρχει δόντι, το ζητούμενοείναι η τέλεια ενδοδοντική θεραπεία και, όταν δενυπάρχει το δόντι, το πρωτόκολλο είναι η αποκα-τάσταση της νωδότητος με εμφύτευμα». Ο Γ. Ρω-μανός μίλησε για την «Αρχική σταθερότητα τωνεμφυτευμάτων»Ο O. Yüksel (Τουρκία) παρουσίασε άλλη θέσηστην ομιλία του με θέμα «Απαιτήσεις της εμφυ-τευματικής αποκατάστασης». Η χρήση των τεχνι-κών τοποθέτησης δίνουν το πλεονέκτημα τηςταυτόχρονης αποκατάστασης στην ίδια συνεδρίαμε προσωρινή αποκατάσταση. Πάντως η ομιλίατου δεν ήταν τεκμηριωμένη, είχε μηδενική βιβλιο-γραφία και μαρκετινίστικη διάλεκτο. Ο Chr. Chmielewski (Πολωνία) έδειξε προσθετι-κές αποκαταστάσεις κινητοακίνητες και τρόπουςκατασκευής τους, χωρίς να αναφερθεί σε μειονε-κτήματα ή έστω και πλεονεκτήματα της κάθε με-θόδου.

Η επόμενη ομιλία ήταν των αδελφών F. και S.Kistlev με θέμα «Διαφορετικά συστήματα εμφυ-τευμάτων». Το 40% των ασθενών που έχουνανάγκη από εμφυτεύματα είναι μεταξύ 50 και 68ετών. Το 17% είναι ηλικίας 40-50 ετών και το σύ-στημα Tembase caps της XIVE φαίνεται ότι δίνειυπεροχή όσον αφορά την προσωρινή αποκατά-σταση, σε σχέση με ανταγωνιστικά συστήματα. ΤοAnkylos έχει το πλεονέκτημα λιγότερων περιστα-τικών χαλάρωσης βιδών και έτσι ο ασθενής δενχρειάζεται συχνές επισκέψεις στον οδοντίατρο.

Ο Ν. Saynor (Αγγλία) είχε την επόμενη ομιλία μεθέμα «Γειτνιάζοντα εμφυτεύματα στην αισθητικήζώνη». Διάφοροι ομιλητές (Tarnow, Cardaropoliκ.ά.) έχουν μελετήσει εκτενώς τη σχέση της εγγύ-τητας των εμφυτευμάτων με το ύψος της φατνια-κής κορυφής. Το platform switching και το oneabutment φαίνεται ότι έχουν θετική επίδραση στηβελτίωση της διάστασης της μεσοδόντιας θηλής με-ταξύ γειτνιαζόντων εμφυτευμάτων. Από την κλι-νική του εμπειρία ο ομιλητής τόνισε ότι είναιδυνατόν να έχουμε σωστή αποκατάσταση των με-σοδόντιων θηλών σε απόσταση μεταξύ των εμφυ-τευμάτων από 1,5 έως 4mm.

Σε μια ενδιαφέρουσα ομιλία ο Th. Waldhorn (Ελ-βετία) αναφέρθηκε στην αντιμετώπιση πολύ λε-πτών ακρολοφίων 1,5-3mm. Η διάσχιση τηςακρολοφίας σε μια σειρά 10 περιστατικών φάνηκεότι, σε συνδυασμό με την ανύψωση ιγμορείου,δίνει τη δυνατότητα σε μέχρι πρότινος καταδικα-σμένα περιστατικά να αποκτήσουν ακίνητες εμ-φυτευματικές αποκαταστάσεις.Μετά το μεσημεριανό διάλειμμα ήρθε η ώρα γιατο βαρύ πυροβολικό της Friadent. O F. Khouryείχε την αγαπημένη του ομιλία με θέμα τα blocksμοσχεύματα. Μετά από 30 χρόνια εμπειρίας δή-λωσε ότι πλέον αποφεύγει τα blocks μεγάλου πά-χους γιατί νεκρώνονται. Η απορρόφηση τουμοσχεύματος παραμένει ένα πρόβλημα. Παρά-γοντες που σχετίζονται με την απορρόφηση είναιη φλεγμονή, η υπερλειτουργία των μυών, η υπερ-βολική φόρτιση και η κινητικότητα. Άλλες αιτίεςείναι η κακή ποιότητα της δέκτριας περιοχής, η μηφόρτιση και διάφοροι άλλοι γενικοί παράγοντες.Ο Khoury τόνισε ότι η επιφάνεια του XIVE plusείναι πολύ υδρόφιλη και έχει δώσει εξαιρετικάαποτελέσματα. Επόμενη ομιλία ήταν του G. Netwig με θέμα «Κα-τάλληλη διαχείριση του οστού και καλύτερα απο-τελέσματα». Σε οστούν τύπου III ή IV η διάνοιξητου φατνίου θα πρέπει να γίνεται με συμπυκνω-τήρα οστού, ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερη αρ-χική σταθερότητα. Συνέστησε τη σταδιακήφόρτιση με μεταβατική αποκατάσταση εκτός σύγ-κλεισης και πάντα με μαλακή δίαιτα. Έτσι μετά

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια34 ΟδοντιατρικόΒήμα

14ο Παγκόσμιο Συνέδριο Dentsply Friadent - Βαρκελώνη, 19-20 Μαρτίου 2010

Η συμμετοχή των συνέδρων αποτέλεσε τη μεγάλη έκπληξη

°Ú¿ÊÂÈ ÔÃÚ‹ÛÙÔ˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ë˜√‰ÔÓÙ/ÙÚÔ˜ - M.Sc (¶ÚÔÛıÂÙ.)

Τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρήθηκε μείωσηπροσέλευσης στα συνέδρια, γεγονός που σταδιακάοδήγησε σε μείωση του αριθμού αυτών και σε κά-ποιες περιπτώσεις και στα ποιοτικά χαρακτηριστι-κά τους. Με το φαινόμενο αυτό εν εξελίξει, όλοι πε-ριμέναμε μια αντίστοιχη πτώση στο συνέδριο πουδιοργάνωσε η Friadent για 14η φορά στην όμορφηΒαρκελώνη. Τελικά, σε πείσμα των καιρών, διαπι-στώθηκε αύξηση των συνέδρων κατά 10%.

Ο Χρ. Κωνσταντινίδης με τον Μ.SalamaΟ Turnow

την τοποθέτηση και για 6 εβδομάδες έχουμε μη-δενική φόρτιση. Στη δεύτερη φάση, μετά την το-ποθέτηση του abutment τοποθετείται η προσωρινήαποκατάσταση και για 6 εβδομάδες υπάρχει προ-οδευτική φόρτιση (bone training). Τέλος, ακολου-θεί η τελική αποκατάσταση. Το periotest είναιχρήσιμο για την αξιολόγηση της οστεοενσωμάτω-σης και της ωρίμασης του οστού.

Τελευταίος ομιλητής της ημέρας ήταν ο H. Gluck-man (Νότια Αφρική) με θέμα τα «εμφυτεύματα μι-κρής διαμέτρου στην περιοχή των γομφίων». Ταμικρής διαμέτρου έχουν ως πλεονέκτημα τη δυνα-τότητα τοποθέτησής τους στην ιδεώδη θέση. Επι-πλέον είναι δυνατόν να τοποθετηθούν στηνπεριοχή του διχασμού χωρίς καταστροφή τουοστού. Έτσι η αρχική σταθερότητα είναι δυνατήκαι δεν υπάρχει εμπλοκή του παρειακού πετάλου.Το εμφύτευμα τοποθετείται 1 mm ακρορριζικό-τερα από τι ύψος του οστού στο διχασμό και τοκενό πληρούται με κάποιο μόσχευμα. Στις περι-πτώσεις που έχουμε κακή αρχική σταθερότητα,προβαίνουμε σε κλείσιμο του τραύματος (κατά 1οσκοπό). Σε αυτές τις περιπτώσεις η αποκάλυψηγίνεται μετά από 4 μήνες και ακολουθεί περίοδος3 μηνών για bone training. Βέβαια, η ομιλία τουάφησε ερωτηματικά, όπως η αντοχή τόσο του μι-κρού εμφυτεύματος σε φορτία γομφίων, όσο και ηέντονη δυσαναλογία μύλης και εμφυτεύματος. Το βράδυ της Παρασκευής, κατά την παράδοσητων συνεδρίων της Friadent, ήταν η μεγάλη δε-ξίωση των συνέδρων. Η λέξη «εκπληκτική» είναιίσως η μόνη αντιπροσωπευτική για την οργάνωση,πολυτέλεια, χλιδή, φιλοξενία, περιβάλλον καιθέαμα που περίμενε περίπου 1.500 συνέδρουςπου είχαν την τιμή να συμμετέχουν στην αξεπέ-ραστη αυτή βραδιά.

Η δεύτερη ημέρα του Συνεδρίου τηςDentsply FriadentΟ M. Dürholt άνοιξε τις ομιλίες του Σαββάτου μεθέμα «Διάσχιση της ακρολοφίας στην αισθητικήζώνη». Στα οριζόντια ελλείμματα (μειωμένο πα-ρειογλωσσικό εύρος ακρολοφίας) πλέον χρησιμο-ποιούμε την πιεζοχειρουργική και οστεοτόμους.Συνίσταται η υπερδιόρθωση της ακρολοφίας μέχριτην αμέσως μεγαλύτερη διάμετρο από το προς το-ποθέτηση εμφύτευμα. Η τεχνική είναι πλέον πολύτεκμηριωμένη και δίνει προβλέψιμες και ατραυ-ματικές λύσεις.Ακολούθησε ο Α. Hoffman με θέμα «Η εμφυτευ-ματολογία στην ορθογναθική». Λόγω του μεγά-λου χρόνου θεραπείας στα περιστατικάορθογναθικής, συχνά είναι σκόπιμη η εμφύτευσηστην πρώτη φάση της θεραπείας (accelerated pro-tocol). Θα πρέπει όμως να ληφθούν υπόψη προ-καταβολικά οι αλλαγές που θα γίνουν στησύγκλειση, οι οστεοτομίες και γενικά όλο το σχέ-διο θεραπείας.

Ο P. Jesch (Αυστρία) παρουσίασε την «Εμφύτευσημε ελάχιστα επεμβατική ανύψωση ιγμορείου». ΤοΑΤΡ είναι ένα punch διαστάσεων 3,5 mm. Συνι-στάται για τη χωρίς κρημνούς τοποθέτηση εμφυ-τεύματος. Το Vibejeder είναι μια παραλλαγή τηςγνωστής αντλίας (Meissinger) που όταν «φου-σκώνει» αποκολλάει τη μεμβράνη του ιγμορείου.Η παραλλαγή έγκειται στην επιπλέον χρήση δο-νήσεων, ώστε η αναπέταση της μεμβράνης τουSchneider να γίνεται πιο ατραυματικά και σε με-γαλύτερη έκταση. Ακολουθεί η πλήρωση τουκενού με μόσχευμα και η διαδικασία ολοκληρώ-νεται με την εμφύτευση. Βέβαια, αυτό που δενλαμβάνεται υπόψη στην τεχνική αυτή είναι η ποι-ότητα της μεμβράνης και η ικανότητά της να αν-

τέχει την ασκούμενη πίεση.

Η ομιλία του S. Sethi είχε θέμα «Παράγοντες επι-τυχίας στις εμφυτευματικές αποκαταστάσεις».Στην αισθητική ζώνη είναι σημαντικό να λαμβά-νεται υπόψη ο βιοτύπος των ούλων. Έτσι σε λεπτάούλα φαίνεται ότι το σύστημα ankylos υπερέχει,γιατί ακόμη και με αυτήν τη χρήση του standardabutment τιτανίου, δεν έχουμε χρωματική αλλοί-ωση των ούλων.

Ο A. Fetner (ΗΠΑ) αναφέρθηκε στο ankylos γιααποκαταστάσεις μονήρων ελλειμμάτων στην πρό-σθια ζώνη. Τα συστήματα εμφυτευμάτων (πληντου ankylos) έχουν μελετηθεί για τοποθέτησηπάνω από την παρυφή ή στο ύψος της παρυφήςτης ακρολοφίας. Αν παραβούμε αυτό το πρωτό-κολλο και τα τοποθετήσουμε κάτω από την πα-

ρυφή, τότε θα έχουμε φλεγμονή. Στο ankylos συ-στήνεται τοποθέτηση 1,3 mm κάτω από την πα-ρυφή. Ο ομιλητής έδειξε μέθοδο αποκατάστασηςμε stock abutments, αλλά δεν ακολούθησε την τε-χνική one abutment. Ένα πλεονέκτημα του συ-στήματος ankylos είναι η δυνατότητα επιλογήςadutments που εδράζονται βαθύτερα, με σκοπό τηδημιουργία χώρου για την προσθετική και βελ-τίωση των προφίλ ανάδυσης.

Ο T. Suglyama (Ιαπωνία) διαπραγματεύτηκε τοθέμα «Διαμόρφωση του προφίλ ανάδυσης».Ο O. Schmitt παρουσίασε περιστατικά καθοδη-γούμενης εμφύτευσης. Φαίνεται ότι το CBCT έχειακόμη πολύ μέλλον στην εξέλιξή του, που πιθα-νόν θα έχει απεικόνιση μαλακών ιστών, της οστε-οενσωμάτωσης και μικρότερη δόση. Ο ομιλητήςτόνισε ότι, παρά την πεποίθησή του ότι το σύ-

στημα expertease «δουλεύει», έχει κάποια σημείαπου χρήζουν προσοχής, όπως η πιθανή παραμόρ-φωση του CBCT, της κατασκευής του νάρθηκα,της κινητικότητας του νάρθηκα στο στόμα και τωνφρεζών στους οδηγούς τους.O P. Weigl είχε μια ενδιαφέρουσα ομιλία με θέμα«Κοντά εμφυτεύματα». Το μεγάλο πλεονέκτημάτους είναι η συμβατότητα τους με ελαττωμένη κά-θετη διάσταση. Έτσι οι ενδείξεις τους είναι στηνοπίσθια περιοχή. Πρόβλημα είναι η ελαττωμένηαρχική σταθερότητα και η δυσμενής αναλογίαμύλης/εμφυτεύματος με προβλήματα λειτουργικάκαι αισθητικά.Η άμεση φόρτιση αποκλείεται, μια και σε σχέσημε τα κανονικού μήκους έχουν 1,6 φορές μεγαλύ-τερη καταπόνηση στη φατνιακή περιοχή (Petrie cs- 2005). Επιπλέον, η επιλογή των ασθενών θα πρέ-πει να γίνει προσεκτικά. Σε μελέτη (Cochrαn DL,

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια 35ΟδοντιατρικόΒήμα

Laurello) φαίνεται ότι η απώλεια 1-2 mm πουσυμβαίνει στην παρυφή της ακρολοφίας είναιπολύ πιο κρίσιμη για την πρόγνωση των κοντώνπαρά των κανονικών εμφυτευμάτων. Σημαντικήείναι η ρύθμιση της σύγκλεισης και η αποφυγήτων πολλών ενδιάμεσων και των κρεμαστών.Ο W.Wagner είχε το πολύ ενδιαφέρον θέμα «Δια-χείριση των κινδύνων». Οι επιπλοκές σχετίζονταιμε λοιμώξεις (early) και περιεμφυτευματίτιδα, μεγενικούς και εξωγενείς παράγοντες (λήψη διφω-σφονικών). Ο ομιλητής αναφέρθηκε σε περιπτώ-σεις αποτυχίας, είτε από λανθασμένουςχειρισμούς είτε από τοπικούς ή γενικούς παρά-γοντες.Ακολούθησε η ομιλία του F.W. Neukam με θέμα«Σωστός χειρισμός των επιπλοκών». Οι επιπλο-κές διακρίνονται σε χειρουργικές και προσθετικές.Ιδιαίτερα η διάτρηση του γλωσσικού τοιχώματοςτης κάτω γνάθου μπορεί να δημιουργήσει σοβα-

ρότατο πρόβλημα στο έδαφος του στόματος. Σεκάποιες περιπτώσεις το οίδημα του εδάφους τουστόματος ή και της γλώσσας μπορεί να αποφράξειτην αεροφόρο οδό και, αν δεν ενεργήσουμε εγ-καίρως (τραχειοτομία), να οδηγήσει στο θάνατο.Στην περιοχή του κάτω φατνιακού νεύρου είναιπιθανό να δημιουργηθεί:• Παραισθησία (αίσθηση καύσου)• Υπαισθησία (μείωση αίσθησης)• Υπεραισθησία (αύξηση της αίσθησης)• Δυσαισθησία (αίσθηση πόνου)• Αναισθησία (παντελής απώλεια αίσθησης)Ο έλεγχος στο κάτω χείλος, που διαγιγνώσκει τοεύρος της βλάβης, γίνεται:Α. με ελαφριά πίεση μαλακής βούρτσαςΒ. με τη χρήση βελόνας 27 gΓ. με την επαφή των σκελών διαβήτη και την κί-

νηση αυτούΔ. εφαρμογή πάγου ή θερμότητας Σε περίπτωση βλάβης του κάτω φατνιακού νεύ-ρου από τοποθέτηση εμφυτεύματος, είναι συνή-θως επιβεβλημένη η αφαίρεσή του. Έτσι, 2 mmαπόσταση από το νεύρο κρίνεται απαραίτητη. Ηαποκάλυψη των μεμβρανών συμβαίνει σε ποσο-στό 30% και των εμφυτευμάτων 4-6% μετά τηνεπέμβαση. Η κατάποση εργαλείων είναι επίσηςπολύ σοβαρή επιπλοκή, που μπορεί να γίνει επι-κίνδυνη για την ζωή του ασθενούς αν εισέλθειστην αναπνευστική οδό.Επόμενη ενδιαφέρουσα ομιλία ήταν του H. Weberμε θέμα «Διαχείριση των προσθετικών επιπλο-κών». Οι προσθετικές επιπλοκές είναι περίπου 6φορές συχνότερες από τις χειρουργικές. Διακρί-νονται σε αναστρέψιμες και ελεγχόμενες και μηελεγχόμενες. Αποτυχίες μπορεί να υπάρχουν:Α. στο εμφύτευμα (σπάσιμο, απώλεια)Β. στην υπερκατασκευή (χαλάρωση βίδας, σπά-σιμο βίδας, μικροσπάσιμο)Τελευταίος ομιλητής ήταν ο A. Happe με θέμα«Μικροχειρουργικός χειρισμός των περιεμφυτευ-ματικών ιστών». Οι μικροχειρουργικοί χειρισμοίτων μαλακών ιστών επιβαρύνουν λιγότερο την αι-ματική κυκλοφορία των κρημνών σε σχέση με τουςstandard χειρισμούς. Σε περιπτώσεις καταδικα-σμένων δοντιών μετά την εξαγωγή είναι μέγιστηςσημασίας η επούλωση και πάχυνση του παρει-ακού κρημνού και η διατήρηση του φατνίου. Ανχρειάζεται οστική αναγέννηση του παρειακού πε-τάλου, αυτή γίνεται μετά την επούλωση του πα-ρειακού βλεννογόνου.Γενικά οι ομιλητές του Σαββάτου αποζημίωσανγια τη μειωμένη απόδοση του προγράμματος τηςΠαρασκευής.

Η αποτίμηση του συνεδρίουΣυνολικά το 14ο Συνέδριο της Friadent ήταν πολύκαλό και ικανοποίησε τους 2.300 συνέδρους απόόλα τα μέρη του κόσμου και από την Ελλάδα, πουλόγω του κ. Μαυραειδόπουλου ήρθαν οργανωμέ-νοι χωρίς ταλαιπωρία και απόλαυσαν τη μετά-φραση του προγράμματος στα ελληνικά. Τοεπόμενο (15ο) Συνέδριο της Friadent θα διεξαχθείστις 16 και 17 Μαρτίου στο Αμβούργο. Η έκθεση οδοντιατρικών, όπως αναμέναμε, ήτανβασικά έκθεση υλικών της Dentsply και είχε σταδιαλείμματα ομιλίες και posters. Πάντως οφείλωνα ομολογήσω ότι και στο συνέδριο αυτό, όπωςκαι σε πολλά εμφυτευματολογικά των τελευταίωνετών, έλειπε το «νέο». Σαν να σταμάτησε η εμφυ-τευματολογία γύρω στο 1998. Αλήθεια, τι γίνεταιμε την έρευνα σε νέα υλικά εμφυτευμάτων, στιςνέες επιφάνειες (BMP) και στα νέα υλικά GBR(BMP2, PDGf, Tgf κ.τ.λ.);

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια36 ΟδοντιατρικόΒήμα

Τριήμερο εντατικό προχωρημένο σεμινάριο Από τις 16 ώς τις 18 Ιουνίου 2010 θα πραγματοποιηθεί σεμινάριοστην κλινική του Prof. Khoury (Olsberg-Γερμανία).Κατά την διάρκεια του τριήμερου αυτού σεμιναρίου θα γίνει επί-δειξη διάφορων σταδίων απλής και προχωρημένης χειρουργικήςκαι προσθετικής διαδικασίας live σε διάφορους ασθενείς.Οι συμμετέχοντες μπορούν να βοηθήσουν άμεσα σε όλα τα χει-ρουργεία, ξεκινώντας από την απλή εμφύτευση σε πιο σύνθετες αυ-ξητικές διαδικασίες με κατασκευές 3D, tunnel technique και προ-χωρημένη διαχείριση μαλακών ιστών. Τα διαφορετικά προσθετικάστάδια επιδεικνύονται live τόσο πάνω στους ασθενείς, όσο και στοεργαστήριο.Το κόστος για την παρακολούθηση του σεμιναρίου είναι 2.800 ευ-ρώ. Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής μπορείτε να επικοι-νωνείτε με την εταιρεία Δ. Μαυραειδόπουλος στο τηλέφωνο: 210-38.37.334. Θα υπάρξει περιορισμένος αριθμός συμμετεχόντων.

Προχωρημένο εκπαιδευτικό σεμινάριο αυξητικών τεχνικών (part II)

Οι αυξητικές τεχνικές και η διαχείριση των μαλακών ιστών θα είναιτο αντικείμενο του σεμιναρίου που θα γίνει στην κλινική του Prof.Khoury, στο Olsberg της Γερμανίας, στις 6 και 7 Μαΐου 2010. Στοπρόγραμμα του σεμιναρίου περιλαμβάνονται ζωντανά χειρουρ-γεία, σχεδιασμός πολύπλοκων περιπτώσεων, διαχείριση μαλακώνιστών, ειδικές αυξητικές τεχνικές, άμεση φόρτιση, τα μακροπρόθε-σμα αποτελέσματα και οι επιπλοκές.Το κόστος του σεμιναρίου είναι 1.550 ευρώ. Μέρος του σεμιναρίουπριμοδοτείται από την εταιρεία Δ. Μαυραειδόπουλος. Για να δη-λώσετε συμμετοχή, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την εταιρεία Δ.Μαυραειδόπουλος στα τηλέφωνα 210-3837334 και 210-3830432.

Ημερίδα Ελληνικής Προσθετικής ΕταιρείαςΗ Ελληνική Προσθετική Εταιρεία διοργανώνει στις 15 Μαΐου2010 ημερίδα με θέμα «Προβληματισμοί στη σύγχρονη προσθετι-κή». Η ημερίδα θα πραγματοποιηθεί στην Οδοντιατρική ΣχολήΑθηνών, στο αμφιθέατρο Παπαντωνίου και η είσοδος θα είναιελεύθερη.Θα συζητηθούν τα εξής θέματα: «Προβληματισμοί στη χρήση Ζιρ-κονίας στην ακίνητη προσθετική» από τον προσθετολόγο ΜάνοΤζανακάκη, «Προκλήσεις στην αυχενική περιοχή σε ακίνητεςπροσθετικές αποκαταστάσεις» από τον προσθετολόγο ΣταμάτηΤζαμουράνη, «Αποκατάσταση ασθενών με διατροφικές διαταρα-χές-παράγοντες που καθορίζουν την επιτυχία των αποκαταστά-σεων» από τον προσθετολόγο Χάρη Παπαβασιλείου και «Ολοκε-ραμικές αποκαταστάσεις. Κανόνας ή εξαίρεση;» από την προ-σθετολόγο Αλεξάνδρα Ορφανού. Επίσης, η προσθετολόγος ΠένυΧατζή θα αναφερθεί στις «Ανακρίβειες κατά τη μεταφορά τωνσχέσεων των γνάθων» και η προσθετολόγος Αρετή Ρούφου στην«Αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με το βρυγμό».Προσκεκλημένος ομιλητής στην ημερίδα θα είναι ο καθηγητής Φι-λοσοφίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Θε-οδόσης Πελεγρίνης.

Το νέο Δ.Σ. της Ελληνικής Προσθετικής ΕταιρείαςΑπό τις τελευταίες αρχαιρεσίες προέκυψε το παρακάτω Διοικητι-κό Συμβούλιο της Ελληνικής Προσθετικής Εταιρείας (ΕΛΛΠΕ).Πρόεδρος της εταιρείας εξελέγη ο Μ. Τζάκης, αντιπρόεδρος ο Α.Δουκουδάκης, γενικός γραμματέας ο Σ. Κούρτης και ταμίας η Ι.Ρούσσου. Το Δ.Σ. της Ελληνικής Προσθετικής Εταιρείας συμπλη-ρώνουν τα εξής μέλη: Η. Γούσιας, Σ. Δουκουδάκης, Φ. Καμποσιώ-ρα, Γ. Παπαβασιλείου και Α. Σαραφιάνου.

Επιστημονική εκδήλωση προς τιμήν τουΟμότιμου Καθηγητή κ. Παύλου Γαρέφη

Ο Τομέας Προσθετικής της Οδοντιατρικής Σχολής, τοΣάββατο 8 Μαΐου 2010 στις 12 μ. στην Αίθουσα Τελετώντου Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, διορ-γανώνει επιστημονική ημερίδα με τη συμμετοχή Ελλήνωνκαι ξένων ομιλητών, προς τιμήν του Ομότιμου Καθηγητήκ. Παύλου Γαρέφη.Όσον αφορά το επιστημονικό πρόγραμμα, ο Α. Πισιώτηςθα αναλύσει το θέμα «Η ολική νωδότητα της κάτω γνά-θου: Η αντιμετώπισή της στην καθημερινή πράξη με κλα-σική προσθετική», ο B. Woestmann το «Facts and fictionand removable prosthodontics», ο Β. Δρούκας το θέμα «Ηκεφαλαλγία τύπου τάσεως και η σχέση της με τις λειτουρ-γικές διαταραχές του στοματογναθικού συστήματος» καιακολουθούν οι ομιλίες «Fixed and/or removable prostho-dontics» του B. Öwall, «Το παρόν και το μέλλον της προ-σθετικής» από τον Π. Κοΐδη και «The future of completedentures in the era of oral implants» από τον G. Carlsson.Θα ακολουθήσει τιμητική τελετή με παρουσίαση του βιο-γραφικού και της ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας του Ομότι-μου Καθηγητή κ. Π. Γαρέφη, από τον Διευθυντή του Το-μέα Προσθετικής της Οδοντιατρικής Σχολής Καθηγητή κ.Ανδρέα Χατζηκυριάκο και την αντιφώνηση και ομιλίατου τιμώμενου κ. Π. Γαρέφη. Στο τέλος θα πραγματοποι-ηθεί δεξίωση.Η είσοδος στην ημερίδα είναι ελεύθερη.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια 37ΟδοντιατρικόΒήμα

Με μεγάλη επιτυχία και πανελλαδική συμμετοχήπραγματοποιήθηκε το ετήσιο Συνέδριο της Στομα-τολογικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος, που διορ-γανώθηκε με τη συνεργασία του ΟδοντιατρικούΣυλλόγου Ν. Πέλλας στην Αριδαία του νομού Πέλ-λας από τις 12 ώς τις 14 Μαρτίου 2010. Το συνέδριοαυτό πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά εκτόςΘεσσαλονίκης και ήταν υπό την αιγίδα του ΔήμουΑριδαίας και της Νομαρχιακής ΑυτοδιοίκησηςΠέλλας.Τις εργασίες του συνεδρίου παρακολούθησαν πε-ρισσότεροι από 300 οδοντίατροι από όλη την Ελλά-

δα. Περισσότεροι από 30 διακεκριμένοι επιστήμο-νες από τη χώρα μας καθώς και ο Δρ. Emad El Haje,πρώην Επίκ. Καθηγητής Προσθετικής του Πανεπι-στημίου Northwestern του Σικάγο, ΗΠΑ, συνέβα-λαν στο κατευθυνόμενο πρόγραμμα του συνεδρίουκαι ανέπτυξαν διάφορα θέματα επιστημονικού εν-διαφέροντος, έχοντας ως πυξίδα το βασικό θέματου συνεδρίου, που ήταν «Η ποιότητα στην οδον-τιατρική πράξη: Επιλογές και συμβιβασμοί». Όπως τόνισε ο συντονιστής του συνεδρίου Αναπλ.Καθηγ. Μ. Α. Παπαδόπουλος, «στόχος της επιτρο-πής ήταν να προετοιμάσει ένα συνέδριο με όσο το

δυνατόν πιο πλούσιο επιστημονικό πρόγραμμαπου να καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των ενδιαφε-ρόντων του σύγχρονου οδοντιάτρου». Το επιστη-μονικό πρόγραμμα του συνεδρίου περιελάμβανεσυνολικά 18 ελεύθερες ανακοινώσεις, 27 επιτοί-χιες παρουσιάσεις, 6 παρουσιάσεις βίντεο, προσυ-νεδριακά σεμινάρια, 3 στρογγυλά τραπέζια και 24εισηγήσεις που κάλυψαν όλα τα γνωστικά αντικεί-μενα της οδοντιατρικής επιστήμης και επικεντρώ-θηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στο κυρίωςθέμα του συνεδρίου.Η οργανωτική επιτροπή φρόντισε, εκτός από την

επιστημονική επιμόρφωση των συναδέλφων, να εμ-πλουτίσει το τριήμερο με άφθονη βραδινή διασκέ-δαση, περιήγηση στα αξιοθέατα της περιοχής καιμε ένα μάθημα οινογνωσίας από τον κ. ΔημήτρηΤάσκο, διευθυντή της οινοποιίας Μπουτάρη.Κατά τη διάρκεια της τελετής έναρξης χαιρετι-σμούς απηύθυναν ο Πρόεδρος της ΣΕΒΕ Καθηγ. Ν.Λαζαρίδης, η Πρόεδρος του Οδοντιατρικού Συλλό-γου Ν. Πέλλας κ. Αικ. Φυσικούδη, ο συντονιστήςτου συνεδρίου Αναπλ. Καθηγ. Μ. Α. Παπαδόπου-λος, ο Αντιπρόεδρος της ΕΟΟ κ. Α. Καλλιφατίδης,ο Δήμαρχος Αριδαίας, κ. Π. Ζέρζης, ο Αντινομάρ-χης Υγείας Παιδείας και Αθλητισμού Πέλλας κ. Χ.Παυλίδης, ο βουλευτής κ. Η. Θεοδωρίδης και ο Γε-

νικός Γραμματέας Μακεδονίας-Θράκης Καθηγ. Γ.Χατζηκωνσταντίνος. Την τελετή έναρξης παρου-σίασε ο κ. Π. Δεμίρης, μέλος του Ο.Σ. Ν. Πέλλας καιΠρόεδρος του Δημ. Συμβουλίου Αριδαίας. Επίσηςχαιρετισμούς απέστειλαν η Υφυπουργός Εσωτερι-κών και Ηλ. Διακυβέρνησης κ. Θ. Τζάκρη, ο Πρό-εδρος της ΕΟΟ κ. Αθ. Κατσίκης, ο Γεν Γραμμ. τηςΕΟΟ κ. Π. Βίγλας και ο βουλευτής κ. Β. Γιουματζί-δης.Μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος της ΣτοματολογικήςΕταιρείας Βορείου Ελλάδος Καθηγ. Ν. Λαζαρίδηςτόνισε: «Η ΣΕΒΕ ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το1953 και από τότε μέχρι σήμερα έχει μια συνεχήπαρουσία στα οδοντιατρικά δρώμενα στη ΒόρειαΕλλάδα. Σκοπός και φιλοδοξία της εταιρείας μαςήταν και είναι η με κάθε μέσο προαγωγή της οδον-τιατρικής επιστήμης». Επίσης η Πρόεδρος τουΟδοντιατρικού Συλλόγου Ν. Πέλλας κ. Αικ. Φυσι-κούδη σημείωσε στον χαιρετισμό της: «Είναι ση-μαντικό και ευχάριστα δημιουργικό για εμάς τουςπεριφερειακούς συλλόγους να αναλαμβάνουμε με-γάλα συνέδρια προάγοντας τον συνεδριακό τουρι-σμό αλλά και για τους συνέδρους να εξορμούνεκτός των μεγάλων αστικών κέντρων. Νικ. ΛαζαρίδηςΚαθηγητής Πρόεδρος ΣΕΒΕΑικ. Φυσικούδη

Πρόεδρος Οδ/κού Συλλόγου Ν. Πέλλας

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια38 ΟδοντιατρικόΒήμα

Η ποιότητα στην οδοντιατρική πράξη βρέθηκε στο επίκεντρο του ετήσιου συνεδρίου της ΣΕΒΕ

Ο πρόεδρος της Στοματολογικής Εταιρείας ΒορείουΕλλάδος κ. Ν. Λαζαρίδης και η πρόεδρος του Οδον-τιατρικού Συλλόγου Νομού Πέλλας κ. Κ. Φυσικούδη.

10ο Διεθνές Συμπόσιο ΠεριοδοντολογίαςΤο τριήμερο 14, 15 και 16 Μαΐου 2010 στην «Αί-γλη Ζαππείου» στην Αθήνα θα πραγματοποιηθείτο 10ο Διεθνές Συμπόσιο Περιοδοντολογίας. Επι-στημονικοί υπεύθυνοι είναι οι καθηγητές P. N.Papapanou και D. N. Tatakis, ενώ θα συμμετά-σχουν οι καθηγητές A. Mariotti, R. Palmer, P. N.Papapanou, S. Renvert, M. A. Reynolds και D. N.Tatakis.Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευ-θυνθείτε στο τηλέφωνο 210-74.84.167.

Κύριε Κατσούλα, το κεντρικό θέμα του11ου Παμπελοποννησιακού Συνεδρί-ου είναι «Ο ρόλος του γενικού οδοντιά-τρου εν μέσω των σημερινών εξειδικεύ-σεων». Γιατί διαλέξατε αυτό το κύριοθέμα για το συνέδριο που οργανώνετε;Το θέμα αυτό με απασχολούσε, γνωρί-ζοντας «εκ των έσω» τη σημερινή κα-τάσταση των πολλών και ποικίλωνεξειδικεύσεων, «εν μέσω» των οποίωνο γενικός οδοντίατρος αναζητά το ρό-λο του. Θεωρούσα επιτακτική τηνανάγκη (επανα)προσδιορισμού τωνδυνατοτήτων και των ορίων άσκησηςτης γενικής οδοντιατρικής και του κα-θορισμού υπευθυνοτήτων και των κα-νόνων που να τη διέπουν.Όταν εξέφρασα τους προβληματι-σμούς μου αυτούς στον άξιο δάσκαλοκαι εκλεκτό φίλο κ. Φοίβο Προύντζοστην πρώτη μας συνάντηση για το συ-νέδριο, όχι μόνο βρήκα ανταπόκριση,αλλά και διαπίστωσα ότι σε μεγάλοβαθμό υπήρχε σύμπτωση απόψεων καιπροβληματισμών. Ο Φοίβος, «σανέτοιμος από καιρό», ανέλαβε την ευθύ-νη κατάρτισης του επιστημονικού προ-γράμματος του συνεδρίου και κατέβα-λε άοκνες προσπάθειες για την πληρό-τητα και την αρτιότητά του. Επέλεξεως εισηγητές διακεκριμένες προσωπι-κότητες του επιστημονικού και πανε-πιστημιακού χώρου και θεματολογίαπροσαρμοσμένη στις ανάγκες της κα-θημερινής άσκησης της οδοντιατρικήςαπό τον γενικό οδοντίατρο. Σημαντικήήταν επίσης και η συμβολή του συνα-δέλφου κ. Άρη Τσαγκρή στο συντονι-σμό του προγράμματος του Συνεδρίου.

Είστε, δηλαδή, κατά των ειδικοτήτωνστο χώρο της οδοντιατρικής;Κατμ αρχάς θα πρέπει να διευκρινί-σουμε ότι άλλη είναι η έννοια της ειδι-κότητας και άλλη της εξειδίκευσης.Οι αναγνωρισμένες ειδικότητες απαι-τούν κάποια χρόνια σπουδών και κλινι-κής άσκησης, ώστε να αποκτηθεί η θεω-ρητική και πρακτική επάρκεια του ειδι-κευομένου και βέβαια εξετάσεις για νατου χορηγηθεί τίτλος ειδικότητας. Η εξειδίκευση είναι μια έννοια που εύ-κολα μπορεί να αμφισβητηθεί, δεδομέ-νου ότι οποιοσδήποτε επιστήμονας

μπορεί να θεωρήσει εαυτόν εξειδικευ-μένο σε έναν τομέα, επειδή παρακο-λούθησε μια σειρά μετεκπαιδευτικώνμαθημάτων, ημερίδων ή σεμιναρίων.Βέβαια, δεν αποκλείεται κάποιος ναασχοληθεί ιδιαίτερα και αποκλειστικάμε ένα μόνο αντικείμενο της επιστήμηςτου και να εξειδικευτεί. Στην περίπτω-ση αυτή, θα προτιμούσα τον όρο «απο-κλειστικά άσκηση».

Με ποιο τρόπο λοιπόν μπορούν να δη-μιουργηθούν νέες ειδικότητες;Με τη διεύρυνση των γνώσεων πουαποκτώνται από την πρόοδο της έρευ-νας και τη συμβολή των τεχνολογικώνεξελίξεων, ένας κλάδος της ιατρικήςεπιστήμης μπορεί να αποκτήσει ικανόαντικείμενο, να αυτονομηθεί από ήδη

υπάρχουσα «μητρική ειδικότητα» καινα αποτελέσει «θυγατρική ειδικότη-τα». Σε βάθος χρόνου οι ειδικότητεςαυτές εμπλουτίζουν το αντικείμενότους και προοδεύουν. Πάντοτε όμωςδημιουργούνται από την εξέλιξη τηςιατρικής και σκοπό έχουν το πληρέστε-ρο και ασφαλέστερο διαγνωστικό καιθεραπευτικό αποτέλεσμα και τη βελ-τίωση της παροχής ιατρικών υπηρε-σιών προς το κοινωνικό σύνολο. Μεαυτές τις προϋποθέσεις θα ήταν ανα-χρονιστικό να τάσσεται κανείς κατάτων ειδικοτήτων.Άλλωστε και η ίδια η οδοντιατρική εί-ναι μια ειδικότητα της ιατρικής που αυ-τονομήθηκε και εξελίχθηκε. Ο θεμε-λιωτής της οδοντιατρικής PierreFauchard ήταν γιατρός χειρουργός που

αφοσιώθηκε αποκλειστικά στην οδον-τιατρική και εξέδωσε το 1728 το κλασι-κό βιβλίο του «Le chirurgien dentist outraitè des dents». Βέβαια, υπάρχει και η μαρτυρία τουΗρόδοτου, που περιηγήθηκε την Αίγυ-πτο το 450 π.Χ., ότι στη χώρα αυτήυπήρχαν εξειδικευμένοι γιατροί γιακάθε νόσο, μεταξύ των οποίων και για-τροί που θεράπευαν τα δόντια.

Με αυτά τα δεδομένα, ποιος μπορεί ναείναι ο ρόλος του γενικού οδοντιάτρουσήμερα και στο μέλλον;Ο ρόλος του γενικού οδοντιάτρου δενθα μπορούσε να είναι άλλος από αυτόντου επιτελάρχη στον αμυντικό σχεδια-σμό και στα πεδία των μαχών, που δί-νει όλο το οδοντιατρικό στράτευμα, μεστόχο τη διατήρηση και την αποκατά-σταση της στοματικής υγείας.Είναι ένας ρόλος πρωταγωνιστικός καιόχι κομπάρσου.

Κύριε πρόεδρε, είστε αισιόδοξος γιατην επιτυχία του Συνεδρίου;Το Παμπελοποννησιακό Συνέδριο εί-ναι πλέον θεσμός και κατέχει εξέχουσαθέση στο χώρο των περιφερειακών συ-νεδρίων, συμπληρώνοντας έντεκα χρό-νια συνεχούς διεξαγωγής. Η άψογη συ-νεργασία που έχει επιτευχθεί ανάμεσαστα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίουτου Συλλόγου μας και η ουσιαστικήσυμβολή τους στη διοργάνωση του συ-νεδρίου καθώς και η συνεργασία μετους προέδρους των ΟδοντιατρικώνΣυλλόγων της Πελοποννήσου και τηςΔυτικής Στερεάς Ελλάδας, μας ενθαρ-ρύνει και ενδυναμώνει την προσπά-θειά μας για την υλοποίηση του στόχουμας: ένα ξεχωριστό συνέδριο-σταθμόστα οδοντιατρικά δρώμενα. Επίσης ησυνεργασία μας με το «ΟδοντιατρικόΒήμα» και ιδιαίτερα με τον εκδότη κ.Γιάννη Καρκατζούλη, που ανέλαβε τηδιοργάνωση του Συνεδρίου, αποτελείσημαντικό παράγοντα για την προβο-λή και άρτια διεξαγωγή του Συνεδρίουμας καθώς και για την επιτυχημένη λει-τουργία της μεγάλης έκθεσης οδοντια-τρικών υλικών, φαρμακευτικώνσκευασμάτων και επιστημονικών εκ-δόσεων. Το πλούσιο επιστημονικό πρόγραμμα,η δυνατότητα πρακτικής εξάσκησης

(hands on) σε διαφορετικούς τομείς τηςσύγχρονης οδοντιατρικής, τα στρογγυ-λά τραπέζια με συντονιστές και ειση-γητές επιστήμονες αναγνωρισμένουκύρους και οι ελεύθερες ανακοινώσειςμε ενδιαφέροντα θέματα αισιοδοξούμεότι θα αποτελέσουν ερεθίσματα γιατην αθρόα προσέλευση συνέδρων.Αξίζει νομίζω να τονίσουμε πως πέρααπό τα ειδικά θέματα που θα αναπτυχ-θούν κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου,στην τελετή έναρξης θα παρουσιαστείκαι το γενικού ενδιαφέροντος θέμα «Ηφύση του κενού». Ο καθηγητής τουΜΙΤ και υπεύθυνος του προγράμματοςΦυσικής (Physics Coordinator) του πει-ράματος CMS στο Ευρωπαϊκό ΚέντροΠυρηνικών Ερευνών (CERN), Παρα-σκευάς Σφήκας, θα αποπειραθεί ναζωγραφίσει, με αδρές πινελιές, το σύ-νορο της κατανόησης του κόσμου τωνθεμελιωδών σωματιδίων, των δυνάμε-ων στη φύση και να περιγράψει το τε-ράστιο εγχείρημα του καινούργιου επι-ταχυντή LHC στο CERN.Τέλος, το βράδυ της Παρασκευής, θαυπάρξει επίσημη δεξίωση με προσκε-κλημένους όλους τους συναδέλφουςοδοντιάτρους και χορηγούς που θα μαςτιμήσουν με την παρουσία τους. Θαέχουμε την ευκαιρία να χαλαρώσουμε,να περάσουμε μια ξεχωριστή βραδιάμαζί με φίλους και να απολαύσουμεμια γλυκιά καλοκαιρινή νύχτα στονπολύ όμορφο χώρο που προσφέρει τοξενοδοχειακό και συνεδριακό συγκρό-τημα Club Hotel Casino Loutraki.Το Λουτράκι, γνωστός προορισμόςαναψυχής και διασκέδασης, και η χρο-νική περίοδος διεξαγωγής του Συνεδρί-ου, που συμπίπτει με την αρχή του κα-λοκαιριού, αποτελούν μια πρόκλησηγια τους συναδέλφους, που θα έχουντην ευκαιρία να συνδυάσουν κατά τηδιάρκεια του τριημέρου την παρακο-λούθηση ενός σημαντικού συνεδρίου μεμια ευχάριστη διαμονή και με τη γνωρι-μία της φυσικής ομορφιάς και της πολι-τιστικής κληρονομιάς της Κορινθίας.

Κύριε Κατσούλα, σας ευχαριστώ πολύγια τη συνέντευξη και σας εύχομαι κά-θε επιτυχία στη διεξαγωγή του 11ουΠαμπελοποννησιακού Συνεδρίου.Και εγώ σας ευχαριστώ πολύ.

Στο λαβύρινθο της εξειδίκευσης ο γενικός οδοντίατρος αναζητά την πορεία τουΠοιος είναι τελικά ο ρόλος του γενικού οδον-

τιάτρου σήμερα, που η οδοντιατρική επιστή-

μη έχει εξελιχθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό και η

εξειδίκευση αποτελεί για τους περισσότε-

ρους μονόδρομο; Αυτό το φλέγον ζήτημα θα

τεθεί επί τάπητος στο 11ο Παμπελοποννη-

σιακό Συνέδριο, που διοργανώνει ο Οδοντια-

τρικός Σύλλογος Κορινθίας και που φέτος

πραγματοποιείται στο Λουτράκι, το τριήμε-

ρο από τις 18 μέχρι τις 20 Ιουνίου, στο ξενο-

δοχείο Club Hotel Casino Loutraki.

Την ώρα που, μόνο στη χώρα μας, κάθε χρόνο

πραγματοποιούνται δεκάδες συνέδρια και

ημερίδες που σκοπό έχουν την προώθηση της

αναγκαίας πια εξειδίκευσης σε όλους τους

τομείς της οδοντιατρικής, η επιστημονική και

η οργανωτική επιτροπή του 11ου Παμπελο-

ποννησιακού Συνεδρίου, καθώς και οι κατα-

ξιωμένοι ομιλητές, που το τιμούν με την πα-

ρουσία τους, θα εξετάσουν με περισσότερο

σκεπτικισμό και κριτικό πνεύμα την ουσία

των εξειδικεύσεων αλλά και θα προσπαθή-

σουν να οριοθετήσουν το ρόλο του γενικού

οδοντιάτρου «εν μέσω» αυτών.

Αντιλαμβανόμενοι την κρισιμότητα του πα-

ραπάνω θέματος λοιπόν, συνομιλήσαμε με

τον πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής του

11ου Παμπελοποννησιακού Συνεδρίου και

πρόεδρο του Οδοντιατρικού Συλλόγου Κο-

ρινθίας κ. Επαμεινώνδα Κατσούλα.

Επαμεινώνδας ΚατσούλαςΠρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του11ου Παμπελοποννησιακού Συνεδρίου, Πρό-εδρος του Οδοντιατρικού Συλλόγου Κορινθίας

™˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ÛÙÔÓ ŸıˆÓ· °ÎfiÙÛË

Η καταστροφή της Κορίνθου από τον ΜόμμιοΤο 146 π.Χ. ο Ρωμαίος στρατηγός Λεύκιος Μόμμιος, μετά την ήττα του στρατού της Αχαϊκής Συμπολιτείας, κατέλαβε τηνΚόρινθο και την κατέστρεψε εκδικούμενος την πρώτη πόλη της Συμπολιτείας. Ο στρατηγός, αφού θανάτωσε τον άρρεναπληθυσμό και πούλησε σκλάβους τα γυναικόπαιδα, λεηλάτησε τους θησαυρούς της πόλης και τη μετέτρεψε σε σωρό ερειπίων.Μετά την ολοσχερή της καταστροφή, η πόλη αφιερώθηκε στους θεούς και δεν ξανακατοικήθηκε για περίπου έναν αιώνα.

Η βασίλισσα Όλγα εγκαινιάζει τη διώρυγα στις 25 Ιουλίου 1893

Ύστερα από διάφορες περιπέτειες με τις εταιρείες που ανέλαβαν την υλοποίηση του έργου, τα εγκαίνια της

διώρυγας έγιναν από τη βασίλισσα Όλγα με επισημότητα, στις 25 Ιουλίου 1893.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια 39ΟδοντιατρικόΒήμα

Την Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου θα διεξαχθεί προ-συνεδριακό σεμινάριο. Ο Αναπλ. Καθ. Jason Cope,Dallas (ΗΠΑ) θα αναλύσει τη συστηματική προσέγ-γιση της ορθοδοντικής θεραπείας με τη συνεργασίαδιαφορετικών μηχανισμών. Το Σάββατο 25 και τηνΚυριακή 26 Σεπτεμβρίου θα αναπτυχθεί μια σειράκρίσιμων και σημαντικών θεμάτων. Πιο συγκεκρι-μένα, ο Καθ. James Hartsfield (ΗΠΑ) θα αναφερθείστο «Ρόλο της κληρονομικότητας σε συνδυασμό με

την ορθοδοντική θεραπεία στην απορρόφηση τωνριζών-Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ ολιγοδοντίας καικαρκίνου;», ο Δρ Derek Mahony (Αυστραλία) στην«Αισθητική του χαμόγελου, Αυτόδετα άγκιστρα:Yπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση;», η Καθ. RiittaSuuronen (Φινλανδία) στην «Ανάπλαση ιστών: Τε-λευταίες εξελίξεις στην στοματογναθοπροσωπικήχειρουργική. Μέρος 1ο & 2ο» και ο Καθ. DavidTurpin (ΗΠΑ) στην «Επισκόπηση των συστηματι-

κών βιβλιογραφικών ανασκοπήσεων με κλινικόπροσανατολισμό που υποβλήθηκαν για δημοσίευσηστο AJO-DO. Τι κάνουμε όταν δεν υπάρχει επιστη-μονικά τεκμηριωμένη γνώση;». Στη συνέχεια οΚαθ. David Carlson (ΗΠΑ) θα εξετάσει την «Εξέλι-ξη των θεωριών της κρανιοπροσωπικής αύξησηςστον 21ο αιώνα. Η θεραπεία οδοντοσκελετικώνανωμαλιών στην εποχή της Γενετικής» και ο επισκέ-πτης Καθ. Guiliano Maino (Ιταλία) τις «Νέες προ-σεγγίσεις στη θεραπεία ανεωγμένης δήξης με τεχνι-κές που χρησιμοποιούν σκελετική στήριξη».Τέλος, την Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου 2010 στο μετα-συνεδριακό σεμινάριο ο επισκέπτης Καθ. GuilianoMaino αναλύει το «ρόλο των μικροεμφυτευμάτωνστη σύγχρονη Ορθοδοντική». Το σεμινάριο θα πα-

ρουσιάσει το πώς να συνδυάζεται η χρήση μίνι εμ-φυτευμάτων με όλους τους τύπους της τεχνικήςEdgewise με ένα απλό πρωτόκολλο. Θα παρουσια-στεί ένα νέο σύστημα (MGBM) για τη θεραπεία ΙΙηςτάξης με ή χωρίς εξαγωγές στο οποίο ακόμα καιόταν χρειάζεται άπω μετακίνηση γομφίων, μπορείνα επιτευχθεί χωρίς τη χρήση εξωστοματικών δυνά-μεων ή/και ελαστικών ΙΙης τάξης. Επιπλέον οι συμ-μετέχοντες θα μάθουν πώς να χρησιμοποιούν μίνιεμφυτεύματα για τη θεραπεία χασμοδοντίας, σε βα-ριές περιπτώσεις ασυμμετρίας, κλήσης μασητικούεπιπέδου κ.ά., διευρύνοντας έτσι τις δυνατότητεςτης ορθοδοντικής θεραπείας. Παράλληλα, θα πα-ρουσιαστούν video για την τοποθέτηση και την χρή-ση των μίνι εμφυτευμάτων. Τέλος, στο σεμινάριο θατονιστεί η αντιμετώπιση διαφόρων πιθανών επι-πλοκών και αποτυχιών.Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοι-νωνείτε με τα γραφεία της ΕΟΓΜΕ, Μπουμπουλί-νας 3, Αθήνα, στο τηλέφωνο 210-82.27.576, e-mail:info@eogme.gr.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια40 ΟδοντιατρικόΒήμα

11ο Πανελλήνιο Ορθοδοντικό ΣυνέδριοΗ Εταιρεία Ορθοδοντικής & Γναθοπροσωπικής Μελέτης & Έρευνας διοργανώνει στις 24-26 Σε-πτεμβρίου 2010 στο ξενοδοχείο Hilton στην Αθήνα το 11ο Πανελλήνιο Ορθοδοντικό Συνέδριο, με θέ-μα «Πού οδεύει η Ορθοδοντική στον 21ο αιώνα;».

«Ορθογναθική χειρουργική:

Η χειρουργική επιλογή στην

Ορθοδοντική - όταν η επιστήμη

συναντά την τέχνη»Το Σάββατο 29 Μαΐου 2010 στο ξενοδοχείο Στρά-τος Βασιλικός (Μιχαλακοπούλου 114, Αθήνα) θαπραγματοποιηθεί από την Εταιρεία Ορθοδοντικήςκαι Γναθοπροσωπικής Μελέτης και Έρευνας σεμι-νάριο με ομιλήτρια τη Δρα Monica Palmer.Σκοπός του σεμιναρίου είναι η κατανόηση των στό-χων της αισθητικής και των αρχών που συνεισφέ-ρουν στην επίτευξη της κλινικής τελειότητας στηνορθογναθική χειρουργική, η ικανότητα της επίτευ-ξης σχεδίου θεραπείας βασισμένου στην αισθητικήγια το ορθογναθικό χειρουργείο και ο σχεδιασμόςκαι η επίτευξη των προ-χειρουργικών ορθοδοντι-κών διαδικασιών. Επίσης, η κατανόηση των πλεο-νεκτημάτων και μειονεκτημάτων των διάφορωνχειρουργικών τεχνικών και η σημασία της εποικο-δομητικής συνεργασίας με τον γναθοχειρουργό, οσχεδιασμός της μετα-χειρουργικής ορθοδοντικής,της συγκράτησης του θεραπευτικού αποτελέσμα-τος και της συνολικής φροντίδας του ασθενούς μετάτην εγχείρηση και κατανόηση των κινδύνων, περιο-ρισμών, επιπλοκών και σφαλμάτων που μπορεί νασυμβούν και πώς μπορούν να αποφευχθούν.Οι εγγραφές για το σεμινάριο θα αρχίσουν από τις08:30. Πιο αναλυτικά, τα θέματα που θα αναπτυχ-θούν είναι «Η αισθητική ως οδηγός στο σχεδιασμόθεραπείας στην ορθογναθική χειρουργική», «Αι-σθητικές παράμετροι στο λεπτομερή σχεδιασμό θε-ραπείας σε περιπτώσεις ΙΙΙ τάξης», «Εγκάρσια διά-σταση», «Οι αισθητικές παράμετροι στον λεπτομε-ρή σχεδιασμό θεραπείας σε περιπτώσεις ΙΙ τάξης»,«Η ασυμμετρία προσώπου» και «Επιπλοκές, κίνδυ-νοι, λάθη και απογοητεύσεις στην ορθογναθική χει-ρουργική».Το κόστος συμμετοχής για μέλη της ΕΟΓΜΕ, τωνΜεσογειακών Ορθοδοντικών Εταιρειών (M.O.I.P.)και της Ελληνικής Εταιρείας Στοματικής και Γνα-θοπροσωπικής Χειρουργικής είναι 20 ευρώ, για μημέλη 40 ευρώ, ενώ η είσοδος είναι δωρεάν για φοι-τητές (η φοιτητική ιδιότητα αποδεικνύεται με βε-βαίωση του Διευθυντή μεταπτυχιακού προγράμμα-τος).Η Δρ Monica Palmer διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο απότο 1980 στο Βερολίνο, Γερμανία. Είναι προσκεκλη-μένη ομιλήτρια σε πολλά ευρωπαϊκά και διεθνή συ-νέδρια, ενώ έχει διατελέσει μέλος στην Επιστημονι-κή Επιτροπή (Ε.Ε.), πρόεδρος της Ε.Ε. και πρό-εδρος της Angle Society Ευρώπης. Να σημειωθεί πως δεν θα υπάρχει παράλληλη μετά-φραση στα ελληνικά.

Η Στοματολογική Εταιρεία της Ελλάδος, πιστήστην υπόσχεσή της για την ενίσχυση των ακριτι-κών περιοχών της Ελλάδος και συνεπής στο ραν-τεβού της κάθε Σεπτέμβρη, επέλεξε το βορειότε-ρο άκρο της Κεντρικής Μακεδονίας, το Κιλκίς,για την πραγματοποίηση του 47ου Ετήσιου Συ-νεδρίου της, από τις 2 μέχρι τις 4 Σεπτεμβρίου2010. Στο κατευθυνόμενο μέρος του συνεδρίου θααναπτυχθούν τα εξής θέματα: «Κινητές αποκα-ταστάσεις. Παρελθόν, παρόν, μέλλον» (με συν-τονίστρια τη Σοφού Α., συμμετέχει η Κωτσιομύ-τη Ε. και ο Πισιώτης Α.), «Αντιμετώπιση πολυ-τερηδονισμένων δοντιών στη μεικτή οδοντο-φυΐα» (συντονίστρια θα είναι η Αμπατζίδου Φ.και θα συμμετέχουν οι Αραποστάθης Κ., Βενετι-κίδου Α., Παλαγγιάς Γ.) και τέλος «Προκλήσειςστην Ενδοδοντική Θεραπεία» (με συντονιστήτον Λαμπριανίδη Θ. και με συμμετοχή του Γκιώ-ση Α. και του Τσομπανίδη Γ.).

Εισήγηση θα πραγματοποιήσει ο Μάκος Χ. γιατην «Εμπλοκή του ιγμορείου άντρου στην οδον-τιατρική πράξη», η Ανδρονικάκη Α. για τη «Θε-ραπεία περιοδοντικής νόσου - νέα εργαλεία»και οι Λομβαρδάς Π. και Παπασωτηρίου Ο. μεθέμα «Ρητίνη vs αμάλγαμα».Η τιμή συμμετοχής για μέλη της ΣτοματολογικήςΕταιρείας της Ελλάδος είναι 50 ευρώ, για οδον-τίατρους μη μέλη της Εταιρείας 60, ενώ η συμμε-τοχή είναι δωρεάν για τους φοιτητές (με την επί-δειξη της φοιτητικής ταυτότητας). Το πρόγραμμα έχει, όπως πάντα, επίκαιρη κλι-

νική κατεύθυνση και σας καλούμε να στείλετεκαι εσείς τις εργασίες σας για ελεύθερες ανακοι-νώσεις. Όπως έχει ήδη παγιοποιηθεί τα εννέατελευταία χρόνια, οι περιλήψεις των ελεύθερωνανακοινώσεων θα δημοσιευθούν στο 3ο τεύχοςτου τόμου του 2010 του περιοδικού «ΣΤΟΜΑ-ΤΟΛΟΓΙΑ».Δήλωση συμμετοχής στο επιστημονικό πρό-γραμμα με Ελεύθερη Ανακοίνωση γίνεται με τηνυποβολή περιλήψεων πρωτότυπων εργασιών, οιοποίες δεν έχουν παρουσιαστεί σε άλλο Συνέ-δριο.

Οι περιλήψεις πρέπει να φθάσουν στη Γραμμα-τεία της Στοματολογικής Εταιρείας της Ελλάδοςτο αργότερο μέχρι 14 Απριλίου 2010, στη διεύ-θυνση: Στοματολογική Εταιρεία της Ελλάδος,Καλλιρρόης 17, Τ.Κ. 117 43, Αθήνα, τηλ: 210-92.14.325 fax: 210-92.14.204, e-mail: stom-soc@otenet.gr. Όλοι οι συγγραφείς που συμμε-τέχουν σε μια εργασία θα πρέπει να είναι σύνε-δροι (να έχουν καταβάλει το δικαίωμα συμμετο-χής τους στο συνέδριο). Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επι-κοινωνείτε με τα γραφεία της ΣΕΕ.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια 41ΟδοντιατρικόΒήμα

Μεγάλη επιτυχία είχε η ημερίδα τηςΕταιρείας Οδοντοστοματολογικής

ΕρεύνηςΧορηγός η εταιρεία

«DENTALCOM - Παπάζογλου Α.Ε.»

Το Σάββατο 6 Μαρτίου 2010, στο ΕΚΕΦΕ «Δη-μόκριτος» στην Αγ. Παρασκευή, πραγματοποι-ήθηκε με μεγάλη προσέλευση ΕπιστημονικήΗμερίδα με θέμα «Τι έπεται της ενδοδοντικήςθεραπείας. Υλικά και Μέθοδοι αποκατάστα-σης» από τον καταξιωμένο ομιλητή Καθηγητή κ.Βασίλειο Καΐτσα. Η ημερίδα διοργανώθηκε μετην επιστημονική επίβλεψη της Εταιρείας Οδον-τοστοματολογικής Ερεύνης και με την ευγενικήχορηγία της εταιρείας «DENTALCOM - Παπά-ζογλου Α.Ε.».Τα θέματα που αναπτύχθηκαν ήταν τα βιο-μη-χανικά χαρακτηριστικά του ενδοδοντικά θερα-πευμένου δοντιού, η κλινική αξιολόγηση του υπόανασύσταση δοντιού, η γενική ανάλυση των υλι-κών και των τεχνητών συγκρατητικών μέσωνπου χρησιμοποιούνται για την ανασύσταση τωνενδοδοντικά θεραπευμένων δοντιών και τέλοςσυγκολλητικά συστήματα, ρητινώδεις κονίες,προετοιμασία και στάδια συγκολλήσεως τωνοδοντικών ιστών και των διαφόρων υλικών πουεμπλέκονται στην ανασύσταση του ενδοδοντικάθεραπευμένου δοντιού.Κατά τη διάρκεια της ημερίδας ο Πρόεδρος τηςΕταιρείας Οδοντοστοματολογικής Ερεύνης Κα-θηγητής κ. Κωνσταντίνος Νιαμονητός επαίνεσετόσο το μεγάλο επιστημονικό έργο του Καθη-γητή κ. Βασίλειου Καΐτσα, όσο και την πολύκαλή συνεργασία με την «DENTALCOM - Πα-πάζογλου Α.Ε.», απονέμοντας τιμητικές πλακέ-τες στον Καθηγητή και στην εταιρεία.

47ο Ετήσιο Συνέδριο της Στοματολογικής Εταιρείας της Ελλάδος Κιλκίς, 2-4 Σεπτεμβρίου 2010

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 Ειδήσεις-Εκδηλώσεις-Συνέδρια42 ΟδοντιατρικόΒήμα

Ημερομηνία διεξαγωγής: Παρασκευή, 18 Ιουνίου 2010. Ώρα: 14:00-20:00Μονοήμερο σεμινάριο με επίσημη πιστοποίηση ως Laser Safety Officer(LSO) (Τεχνικός Ασφαλείας Laser). Η πιστοποίηση αυτή είναι απαραί-τητη στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη χρήση laser στο ιατρείο. Διδάσκοντες: Δημήτρης Στράκας, D.D.S., MSc. in Lasers in Dentistry,RWTH-Aachen University, Αντώνης Καλλής, D.D.S., MSc.in Lasers inDentistry, RWTH-Aachen UniversityΟι πρωτοποριακές μέθοδοι θεραπείας με laser εμπεριέχουν κινδύνους,τόσο για το ιατρικό προσωπικό, όσο και για τους ασθενείς, μόνο όταν οιβασικές τεχνικές, βιολογικές και φυσικές γνώσεις πάνω στην ασφάλειακαι χρήση των laser δεν είναι κτήμα του ιατρού.Το AALZ Greece σάς προετοιμάζει για την ασφαλή χρήση των laser προ-σφέροντάς σας μια σε βάθος ανάλυση της Φυσικής των laser και της αλ-

ληλεπίδρασής τους με τους ιστούς. Με παραδείγματα γίνεται σαφής ηαναγκαιότητα της τήρησης των κανόνων ασφαλείας στην καθημερινήχρήση των laser στο ιατρείο.Εξηγούνται οι ισχύοντες κανονισμοί, η εφαρμογή τους στο ιατρείο καιπεριγράφονται τα πεδία εφαρμογών των laser. Μετά από γραπτή εξέτα-ση, οι επιτυχόντες αποκτούν το Πιστοποιητικό «Laser Safety Officer»από το Ινστιτούτο Έρευνας Οδοντιατρικών LASER (AALZ) του πανε-πιστημίου του Άαχεν Γερμανίας.Τα σεμινάρια αυτά είναι επίσημα αναγνωρισμένα από τη ΓερμανικήΚυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Ένωση σύμφωνα με τις οδηγίες BGV B2(Κοινοτική Οδηγία EN 60825-1 and ANSI Z136.1).Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον κ. Στράκα στο τηλέφωνο 24210-32.525 ή με τον κ. Καλλή στο 210-62.51.577.

Πιστοποιημένο Σεμινάριο Laser Safety Course. Παρασκευή, 18 Ιουνίου 2010

Στο πρακτικό αυτό σεμινάριο θα περιγραφεί η σημασία και η μεθοδολο-γία της εργαστηριακής προεγχειρητικής διαγνωστικής ανάλυσης για τηνεπιτυχημένη κατασκευή των όψεων πορσελάνης. Συγκεκριμένα, θα δο-θεί έμφαση στη διαδικασία του διαγνωστικού κερώματος και στην κα-τασκευή μήτρας σιλικόνης για την ενδοστοματική μεταφορά του με τημορφή των διαγνωστικών αισθητικών μεταβατικών αποκαταστάσεων(mock-up). Στη συνέχεια θα παρουσιαστεί ο τρόπος της ελεγχόμενης πα-ρασκευής των δοντιών και η τεχνική κατασκευής μεταβατικών αποκα-ταστάσεων με διαφανή σιλικόνη και σύνθετη ρητίνη.Οι συμμετέχοντες θα ασκηθούν σε όλα τα στάδια της εργαστηριακής καικλινικής διαδικασίας, χρησιμοποιώντας πλαστικά μοντέλα οδοντικούφραγμού, ώστε να γίνει κατανοητή η σημασία του προβλέψιμου αισθητι-

κού αποτελέσματος μέσα από την ελεγχόμενη αλληλουχία των απαραί-τητων σταδίων.Διδάσκοντες: Νικήτας Σ. Συκαράς Λέκτορας Προσθετολογίας, ΜιχάληςΠάτρας Oδοντίατρος - Μεταπτυχιακός φοιτητής Προσθετολογίας, Νί-κος Νομικός Οδοντίατρος - Μεταπτυχιακός φοιτητής Προσθετολογίας

Όλος ο απαραίτητος εξοπλισμός και τα αναγκαία υλικά θα είναι χορη-γία της εταιρείας Μιλτιάδης Βιτσαρόπουλος.Αριθμός συμμετεχόντων: max 25 άτομα.Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με την εταιρεία Μιλτιάδης Βιτσαρόπουλος, τηλέφωνο 210-65.41.340

Τρίωρο πρακτικό σεμινάριο με την υποστήριξη της εταιρείας Μιλτιάδης Βιτσαρόπουλος Παρασκευή 18-6-2010, ώρες: 09:00-12:00. Θέμα: ΟΨΕΙΣ ΠΟΡΣΕΛΑΝΗΣ

Διδάσκοντες: Ελένη Μέλιου DDS, MSc, Χριστίνα Καρώνη DDS, MScΟ κύριος στόχος της χημικομηχανικής επεξεργασίας είναι ο καθαρισμός καιη διαμόρφωση του κατάλληλου σχήματος των ριζικών σωλήνων για να επι-τευχθεί η σωστή και ερμητική έμφραξή τους. Τα μηχανοκινούμενα συστή-ματα έχουν διεισδύσει πλέον στο χώρο της Ενδοδοντίας για τη διευκόλυνσητης καθημερινής κλινικής πράξης. Ένα νέο μηχανοκινούμενο σύστημα είναιτο Endo-EZE TiLOS, το οποίο περιλαμβάνει ρίνες ανοξείδωτου χάλυβα γιατη χημικομηχανική επεξεργασία του αυχενικού και μέσου τριτημορίου καινικελίου-τιτανίου για τη χημικομηχανική επεξεργασία του ακρορριζικούτριτημορίου, οι οποίες όμως κινούνται αριστερά-δεξιά με γωνία 30ο. Το σε-μινάριο αυτό θα περιλαμβάνει ένα μικρό θεωρητικό μέρος στο οποίο θα πε-ριγραφούν τα εργαλεία του συστήματος Endo-EZE TiLOS και ο τρόποςχρήσης τους. Στη συνέχεια, στο πρακτικό μέρος, οι συμμετέχοντες οδοντία-τροι θα εξασκηθούν στη χημικομηχανική επεξεργασία με το νέο σύστημα σεπλαστικά διαφανή δόντια. Τέλος, θα υπάρξει χρόνος συζήτησης των καθη-

μερινών κλινικών προβλημάτων κατά την Ενδοδοντική θεραπεία. Κόστος συμμετοχής: 50 ευρώ.Οι συμμετέχοντες του πρακτικού θα λάβουν δώρο πακέτο προϊόντωνενδοδοντίας σε ειδικές συσκευασίες: PermaFlo DC (κονία συγκόλλησης και ανασυστάσεων), EndoRez (τε-λική έμφραξη ριζικών σωλήνων), File-Eze (πάστα EDTA 19%), UltraCal(υδροξείδιο του ασβεστίου σε πάστα με το ρύγχος NaviTip), OraSeal(για την επίτευξη της πλήρους απόφραξης με τον ελαστικό απομονω-τήρα), Seek (για την εντόπιση των στομίων των ριζικών σωλήνων), Der-maDam (ελαστικός απομονωτήρας και πλαίσιο), Ρύγχη τοποθέτησηςκαι τον αντάπτορα αναρρόφησης για το στέγνωμα ριζικών σωλήνων. Θα υπάρξουν 2 ομάδες με μέγιστο αριθμό συμμετεχόντων 15 άτομα. Οι ώρες: 10.30-13.30, 17.30-20.30Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής επικοινωνήστε στο τηλέφωνο 210-74.82.170 με την Εταιρεία: ULTRADENT T

Χημικομηχανική επεξεργασία ριζικών σωλήνων με το μηχανοκινούμενο,υβριδικό σύστημα Endo-EZE TiLOS

Πρακτικό Σεμινάριο Ενδοδοντίας. Παρασκευή 18 Ιουνίου 2010

Στο πλαίσιο του 11ου Παμπελοποννησιακού Οδοντιατρικού Συνεδρίου,που θα λάβει χώρα στο Λουτράκι, 18-20 Ιουνίου 2010, στο Club HotelLoutraki-Conference Resort & Casino, θα διεξαχθεί τρίωρο προσθετικόεμφυτευματικό σεμινάριο για το εμφυτευματικό σύστημα XiVE τηςDentsply-Friadent.Συντονιστής του σεμιναρίου θα είναι ο προσθετολόγος Ηρακλής Γούσιαςκαι διδάσκοντες οι προσθετολόγοι: Χάρης Παπαβασιλείου και ΜιλτιάδηςΜητσιάς.Οι διδάσκοντες θα αναλύσουν διεξοδικά το προσθετικό μέρος, με αναφο-ρές σε σχέδια θεραπείας και τρόπους αντιμετώπισης διάφορων κλινικώνπεριπτώσεων. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες θα εξασκηθούν στις τεχνι-κές αποτύπωσης και στην επιλογή των προσθετικών εξαρτημάτων.Οι συμμετέχοντες θα λάβουν πλήρη φάκελο με εγχειρίδιο στα ελληνικά, d-vd και cd με τα προσθετικά εξαρτήματα.Ημερομηνία: Σάββατο19 Ιουνίου 2010Ώρα: 11:30-13:30 max 12 άτομαΏρα: 17:30-19:30 max 12 άτομαΣυμμετοχή: 50 ευρώΔηλώσεις συμμετοχής στη γραμματεία του συνεδρίουή στο τηλέφωνο: 210-38.37.334Χορηγός Εταιρεία: ΜΑΥΡΑΕΙΔΟΠΟΥΛΟΣ- ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΑ ΕΙΔΗ

Σάββατο 19/06/2010 Ώρες: 10:30 και 14:30Αισθητικές αποκαταστάσεις ρητινώνΟμιλητής: Δημητρίου Ιάκωβος, DDS, MSc, MMedSc, MRD: Rcs (Ed)Στην εποχή της ελάχιστης επεμβατικής οδοντιατρικής και του «state ofthe art» αποκαταστάσεων, οι σύγχρονες ρητίνες αποτελούν αναπό-σπαστο κομμάτι του οδοντιάτρου στην καθημερινή του πράξη.Στην ημερίδα αυτή ο γενικός οδοντίατρος θα αποκτήσει ένα ολοκλη-ρωμένο γνωστικό υπόβαθρο στις σύνθετες ρητίνες και στον τρόπο επί-τευξης ενός γρήγορου, πρακτικού, αισθητικού και λειτουργικούχαμόγελου.Θα αναφερθούν κανόνες, πρωτόκολλα, περιορισμοί, τελευταίες εξελί-ξεις και τεχνικές γύρω από τις νέες ρητίνες, ενώ στο τέλος θα πραγμα-

τοποιηθεί hands on εκπαίδευση στα κλινικά στάδια όλων των αναφερ-θέντων.Στόχος μας είναι ο κλινικός οδοντίατρος να έχει αποκτήσει περισσό-τερη γνώση στα νεότερα δεδομένα των αισθητικών αποκαταστάσεων μερητίνες, ενώ παράλληλα να γίνει πιο έμπειρος στη διαδικασία επίτευ-ξης μέσα από 3 απλά βήματα και κλινικά στάδια.Τέλος, θα συζητηθούν «μικρά μυστικά» της καθημερινής κλινικής πρά-ξης που βοηθούν επιπρόσθετα στην κατάκτηση και διατήρηση του επι-θυμητού αποτελέσματος.Κόστος συμμετοχής: 50 ευρώ.Για πληροφορίες και κρατήσεις επικοινωνήστε με την ΟΔΟΝΤΕΜΠΟ-ΡΙΚΗ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ ΕΠΕ, τηλ.: 210-95.72.770-771.

Αισθητικές αποκαταστάσεις ρητινών. Σάββατο 19/06/2010, ώρες: 10.30 και 14.30

Προσθετικό σεμινάριο των εμφυτευμάτων XiVE της εταιρείας DENTSPLY-FRIADENT

Σάββατο 19 Ιουνίου 2010

Διδάσκων: Μίνως Σταυριδάκης DDS, MS, Dr. Med. Dent.Θέμα: «Απλή και αποτελεσματική χρήση των σύνθετων ρητινών σε οπί-σθια δόντια»Τα σύγχρονα σκευάσματα σύνθετων ρητινών συνδυάζουν ικανοποιητικέςμηχανικές ιδιότητες και αισθητική, με αποτέλεσμα να αποτελούν όλο καισυχνότερα τη λύση εκλογής για τις τερηδονικές βλάβες οπίσθιων δοντιών.Παρά όμως τις όποιες βελτιώσεις στις ιδιότητες των υλικών, εξακολου-θούν να παραμένουν άλυτα τα προβλήματα της συστολής πολυμερισμούκαι της αδυναμίας «συμπύκνωσης» των σύνθετων ρητινών, όπως το αμάλ-γαμα, γεγονός που δημιουργεί δυσκολία στην επίτευξη σωστού σημείουεπαφής με τα παρακείμενα δόντια.Το πρακτικό αυτό σεμινάριο θα περιλαμβάνει ένα σύντομο θεωρητικό μέ-ρος, στο οποίο θα περιγραφούν η σωστή παρασκευή κοιλοτήτων, η επιλο-γή της κατάλληλης σύνθετης ρητίνης, η απομόνωση του χειρουργικού πε-δίου, η αποτελεσματική χρήση συγκολλητικών συστημάτων, η χρήση «ου-δετέρων» στρωμάτων για αποφυγή μετεμφρακτικής ευαισθησίας, η επιλο-γής τεχνητών τοιχωμάτων για απόδοση «σφικτών» σημείων επαφής, η δια-στρωμάτωση για αποφυγή προβλημάτων εξαιτίας της συστολής πολυμερι-σμού, η χρήση των κατάλληλων εργαλείων για εύκολη απόδοση μασητικήςμορφολογίας και η στίλβωση και λείανση των αποκαταστάσεων. Θα πα-ρουσιαστούν πληθώρα κλινικών περιστατικών και επιλεγμένα video καιθα συζητηθούν κάποια «μικρά μυστικά» της κλινικής πράξης που διευκο-λύνουν τον οδοντίατρο και προφυλάσσουν από μελλοντικά προβλήματα.Στη συνέχεια, στο πρακτικό μέρος, οι συμμετέχοντες οδοντίατροι θα εξοι-κειωθούν με τα επιμέρους κλινικά στάδια των άμεσων αποκαταστάσεωνσύνθετης ρητίνης σε οπίσθια δόντια, με την εξάσκηση σε κοιλότητες Ιηςκαι ΙΙης ομάδας σε εκμαγεία με πλαστικά δόντια. Επίσης θα υπάρχει αρ-κετός χρόνος για συζήτηση κλινικών προβληματισμών και ανταλλαγήαπόψεων σχετικά με τα καθημερινά κλινικά προβλήματα.Θα υπάρξουν 2 γκρουπ με μέγιστο αριθμό συμμετεχόντων 12 άτομα. Οιώρες του σεμιναρίου είναι πρωινό 10.30-13.30 και απογευματινό 17.00-20.00. Η συμμετοχή είναι δωρεάν και είναι ευγενική χορηγία της εταιρεί-ας Τσαπράζης Α.Ε., Kuraray Dental & Garrison Dental Solutions. Στουςσυμμετέχοντες μετά το πέρας του σεμιναρίου θα δοθεί μια συσκευασία μεσυγκολλητικό παράγοντα Clearfil Tri-S-Bond και μια ρητίνη ClearfilMajesty Esthetic συνολικής αξίας 108 ευρώ�. Για δηλώσεις συμμετοχής έωςΤρίτη 11 Ιουνίου στα τηλέφωνα της εταιρείας Τσαπράζης Α.Ε. +210-77.16.416, 77.51.000 ή με email info@tsaprazis.gr.

Απλή και αποτελεσματική χρήση τωνσύνθετων ρητινών σε οπίσθια δόντια.

Πρακτικό Σεμινάριο Παρασκευή 18 Ιουνίου 2010

Τα Ομηρικά Έπη ως γνωστόν είναι τα αρχαιότεραγραπτά κείμενα του Δυτικού Πολιτισμού.Τόσο στην Ιλιάδα, όσο και στην Οδύσσεια συναν-τούμε πλήθος λέξεων, που αφορούν στην Ιατρική.Λέξεις που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα στηνΙατρική ορολογία. Βέβαια σ’ ένα επικό ποίημαόπως η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, όπου εξυμνούνταιλαμπρά κατορθώματα γενναίων πολεμιστών, δενέχουν θέση οι περιγραφές κοινών ασθενειών με ταμίζερα πολλές φορές συμπτώματα τους.Οι περιγραφές αφορούν πολεμικά τραύματα κα-θώς και την έκβαση τους.Στους στίχους της Ιλιάδας (Ζ 7-11) περιγράφεταιμε θαυμαστό ρεαλιστικό τρόπο ο τραυματισμόςτου Ακάμαντα από τον Αίαντα τον Τελαμώνειο.Με ευστοχία εκπληκτική το δόρυ του Αίανταέφθασε εκεί που ο σκληρός πολεμιστής το ζύγιασενα πάει. Τρύπησε με τη χάλκινη αιχμή του, αρχικάτο πιο σκληρό και στέρεο τμήμα της περικεφαλαί-ας του Ακάμαντα, έκοψε την προεξοχή που στήρι-ζε την πλουμιστή αλογοουρά της περικεφαλαίας,στη συνέχεια διαπέρασε το μετωπιαίο οστό, μπήκεακόμη πιο βαθιά, έφθασε στον εγκέφαλο προκα-λώντας ακαριαίο θάνατο. Τη σκηνή του θανάτουσυγκλονιστική, μας τη δίνει ο αξεπέραστος Όμη-ρος μόνο με πέντε (5) λέξεις:«Τον δε σκότος όσσε καλύψειν». Πέρασε μας λέει οΌμηρος, το σκοτάδι του θανάτου πάνω από τα μά-τια του και τα εσκέπασε.Εκτός από τα θανατηφόρα τραύματα, περιγράφει

και την αντιμετώπιση των συμβατών με τη ζωήτραυμάτων από τους δύο επώνυμους γιατρούςτους γιους του Ασκληπιού, τον Μαχάωνα που χει-ρουργούσε τους τραυματίες και τον Ποδαλείριο,που περιποιούνταν τα τραύματα επιπάσσοντάς μεμε οδυνήφατα φάρμακα, δηλ.παυσίπονα.Μια τέτοια περιγραφή χειρουργικής αντιμετώπι-σης τραύματος συναντούμε στο Λ της Ιλιάδαςστους στίχους Λ 828-848.Ο Ευρύπυλος πληγωμένος στο μηρό από φρικτήλαβωματιά απ' όπου το σκούρο αίμα έρρεε κρου-νηδόν, κουτσαίνοντας γύριζε στα σκουρόχρωμακαράβια. Στο δρόμο απαντά τον Πάτροκλο καιτον παρακαλεί να τον σώσει, γιατί οι γιατροί ο μενΠοδαλείριος είναι στη μάχη, ο δε Μαχάων κείτεταιτραυματισμένος στη σκηνή του.Ο Πάτροκλος αποφασίζει να τον χειρουργήσει γιανα βγάλει το οξύ βέλος, που είχε περιπλεχθεί στιςσάρκες του μηρού.Έτρεξε μαύρο αίμα μετά την αφαίρεση του βέλους,που το ξέπλυνε με χλιαρό νερό και έτριψε με το χέ-ρι του πάνω από την πληγή, ρίζα βοτάνης πικρής,που σταματά τον πόνο. Το τραύμα στέγνωσε καισταμάτησε η αιμορραγία.Οι περιγραφές των τραυμάτων συνοδεύονται πάν-τα από διάφορα επίθετα ανάλογα με τη βαρύτητατους και τη θέση τους στο σώμα.Έχομε επίθετα λυγρόν = θλιβερόν, αλγηνόν = πουπροκαλεί άλγος, κακόν = που θα είχε κακή εξέλι-ξη. Η πληγή που είναι παραμελημένη αναφέρεταιωτειλή με το επίθετο χαλκότυπος, δηλαδή χαλκο-πράσινη και προϊονίζει μεγάλο κακό, δηλαδή τομοιραίο. Ακόμη το τραύμα αναφέρεται ως έλκος,

κυρίως όταν οφείλεται σε δείγμα ερπετών. Αλλάδεν περιποιούνταν μόνο τα τραύματα των ζωντα-νών. Και όταν ο πολεμιστής έφευγε από τη ζωή οισύντροφοι του περιποιούταν τα τραύματα τουαλείφοντας τα με λάδι αρωματισμένο με αρωματι-κές ουσίες.Τα φάρμακα που χρησιμοποιούσαν για την αντι-μετώπιση των τραυμάτων περιγράφονται ανάλο-γα με τις ιδιότητες τους ήπια = δηλαδή μαλακτικά,οδυνήφατα = που σταματούν τον πόνο, νηπενθή =που παύουν την λύπη, άχολα = που καταπραΰνουντο άγχος.Τα φάρμακα, εκτός από ιάματα, αναφέρονται καιως ακέσματα. Τα φάρμακα όπως και τα τραύματασυνοδεύονται πάντα από προσδιοριστικά επίθε-τα, όπως τα εσθλά με λαμπρά αποτελέσματα μητι-όεντα που βοηθούν τον ασθενή να αντιμετωπίσειτους πόνους τους οποίους περιγράφει ποιητικά«μαύρους πόνους».Παράλληλα αναφέρονται φάρμακα θυμοφθόρα,που βλάπτουν την ψυχή, ανδροφόνα αυτά πουφθείρουν τους πολεμιστές και κακά ιάματα αυτάπου δεν φέρνουν καλά αποτελέσματα.Βλέπομε λοιπόν πως ο ποιητής με τις λεπτές απο-χρώσεις που δίνουν κάθε φορά οι λέξεις που χρησι-μοποιεί μας δίνει απαράμιλλες περιγραφές της κλι-νικής εικόνας των τραυμάτων και της ψυχικής κα-τάστασης των τραυματιών τόσο ζωντανές, που με-ρικές φορές τους φέρνει μπροστά στα μάτια μας.Ο ποιητικός τρόπος περιγραφής απ' τον παππούΌμηρο πέρασε στους μεταγενέστερους, όχι μόνογια τα τραύματα, αλλά για κάθε ιατρική περιγρα-φή, σε κείμενα που δεν τα γράφουν πια ποιητές,αλλά γιατροί. Δεν είναι τυχαίο, ότι ο πατέρας τηςΙατρικής ο Ιπποκράτης «καίτοι Δωριεύς τη ιάδειφωνή ξυνέγραψεν», δηλαδή έγραψε (τα συγγράμ-ματα του) στην Ιωνική Διάλεκτο η οποία δεσπόζειστα Ομηρικά Έπη.Το φαινόμενο συνεχίστηκε για αιώνες ως το πρώτομισό του 20°" αι.Τον ΙΘ αι. πολλοί γιατροί έγραφαν ποίηση, όχι μό-νο όσοι διακρίθηκαν, αλλά και πάρα πολλοί άλλοι,που οι πιο πολλοί από αυτούς έγραφαν σατυρικάποιήματα.

Ακόμη και ο αυστηρός και μοναχικός καθηγητήςτης Χειρουργικής Κων/νος Μέρμηγκας (πρώτο μι-στό του 20ου αι.) έχει εκδώσει ποιητική συλλογή μετον τίτλο «τερπνά διαλείμματα» (1941).Σήμερα όμως, με τις αλματώδεις προόδους κυρίωςτης βιοϊατρικής τεχνολογίας απ' την οποία η ιατρι-κή δανείζεται γνώσεις, καθώς και από άλλες επι-στήμες (Μοριακή Βιολογία, Εξελικτική Βιολογία,Πυρηνική Φυσική, Χημεία, Γενετική κ.ά.) μαζί μετις γνώσεις παίρνει και τους όρους, που τους χρη-σιμοποιεί με τον ίδιο τεχνοκρατικό τρόπο που χρη-σιμοποιούνται απ' τους κατόχους τους. Είναι άλ-λωστε οι εξελίξεις τόσο γρήγορες που είναι πολύδύσκολο -αν όχι αδύνατον- να μεταφραστούν σω-στά και να αποδοθούν με καλλιέπεια, η οποίαυπήρχε στα ιατρικά κείμενα μέχρι τις πρώτες δε-καετίες του 20ου αι.Κι έτσι η γλώσσα των τεχνοκρατών αλλά-μήπωςσήμερα οι γιατροί δεν είναι τεχνοκράτες, πουέχουν ιερό ναό το εργαστήριο-και χρησιμοποιούντόσο τη γραπτή, όσο και την προφορική τεχνοκρα-τική γλώσσα που είναι στεγνή και σύντομη.Έτσι η ιατρική ενσωμάτωσε όχι μόνο τη γνώση τωντεχνοκρατών αλλά και την ορολογία τους, τη σύν-ταξη και τη γραφή τους.Ο γάμος της Ιατρικής με τους τεχνοκράτες απο-δείχθηκε εξαιρετικά γόνιμος και πλούσιος επιστη-μονικά, όμως η Ιατρική έχασε το ρομαντισμό της,την καλλιέπεια της, τη μαγεία της και ζει το άγχοςκαι την αγωνία της στην πεζή πραγματικότητα.Η πρώτη γραπτή μαρτυρία της Ιατρικής στο δυτικόπολιτισμό, που συναντάται στα Ομηρικά Έπη,πλούσια σε ποιητικά, λογοτεχνικά στοιχεία, μεπλήθος λέξεων που δίνουν λεπτές αποχρώσεις τωνεννοιών και καταστάσεων, μεταφέρθηκε για αι-ώνες τόσο στη γραπτή διατύπωση, όσο και στηνπροφορική χρήση των ιατρικών όρων.Όμως ήλθε το πλήρωμα του χρόνου. Σήμερα η καλ-λιέπεια που έκανε τα ιατρικά κείμενα να ξεχωρί-ζουν, πήρε οριστικό διαζύγιο από την τεχνοκρατι-κή Ιατρική, όχι όμως και από τους γιατρούς, οιοποίοι ότανβρεθούν «εκτός των τειχών» και είναι ευτυχώςπολλοί, επανέρχονται στα …περασμένα.

μ∏ª∞ °Ú·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È Δ¯ÓÒÓ

ΔÔ˘ ÃÚ›ÛÙÔ˘ °. ª·ÚÎfiÔ˘ÏÔ˘, È·ÙÚÔ‡ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ π·ÙÚÒÓ §ÔÁÔÙ¯ÓÒÓ,ÂȉÈÎÔ‡ Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË Î·È ˘Â˘ı‡ÓÔ˘ Ù˘ ÛÙ‹Ï˘ °ƒ∞ªª∞Δ∞-Δ∂á∂™

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 Γράμματα-Τέχνες44 ΟδοντιατρικόΒήμα

Κλινικά Περιστατικά στην ΠαιδοδοντιατρικήΑπό τη διάγνωση… στην αντιμετώπιση

Το βιβλίο Κλινικά Περιστατικά στην Παιδοδοντιατρική περιλαμβάνει μια σειρά περιστατι-κών και καταγράφει ένα σύνολο προβλημάτων που προέκυψαν κατά την οδοντιατρικήθεραπεία παιδιών διαφορετικής ηλικίας. Με περισσότερες από 300 φωτογραφίες καιακτινογραφίες, άριστη οργάνωση του υλικού και όλες τις απαραίτητες βιβλιογραφικέςαναφορές, παρέχει χρήσιμες συμβουλές μαζί με μια δέσμη προτάσεων για τηναντιμετώπιση κλινικών προβλημάτων στην παιδοδοντιατρική, αποτελών-τας εργαλείο στα χέρια του παιδοδοντιάτρου, αλλά και κάθε οδοντιάτρουπου ασχολείται –έστω και περιστασιακά– με τη θεραπεία παιδιών.Πρόκειται για μια διαφορετική προσέγγιση στο πλαίσιο της κλινικής παιδοδοντιατρι-κής, η οποία εστιάζεται στην επιλεκτική παρουσίαση ολοκληρωμένων κλινικών περι-στατικών – από τη διάγνωση, τις θεραπευτικές ενδείξεις και τις θεραπευτικές επιλο-γές μέχρι την επανεξέταση, τη μακροχρόνια παρακολούθηση και την πρόγνωση. Εί-ναι μια προσέγγιση που καθιστά το συγκεκριμένο σύγγραμμα μοναδικόστο χώρο του.

Το βιβλίο Κλινικά Περιστατικά στην Παιδοδοντιατρική (Case Reports in Pediatric Dentistry) των εκδόσεων Quin-tessence, σε επιστημονική επιμέλεια του Evert van Amerongen, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2009 στη Γερμανία καιτώρα μπορείτε να το προμηθευτείτε μεταφρασμένο στην ελληνική γλώσσα από τις Εκδόσεις «Ο.Β.».Ο Δρ Evert van Amerongen είναι επικεφαλής του Τμήματος Παιδοδοντολογίας του Τομέα Παθολογίας Σκληρών Οδοντικών Ιστών καιΣτοματικής Μικροβιολογίας στο Ακαδημαϊκό Κέντρο Οδοντιατρικής του Άμστερνταμ (ACTA), στην Ολλανδία.Μετάφραση-επιμέλεια: Γεώργιος Βαδιάκας, Παιδοδοντίατρος, Λέκτορας Οδοντιατρικής ΕΚΠΑ ΔÈÌ‹ 85ú

ªÂ130 ÛÂÏ›‰Â˜ Î·È 300 ¤Á¯ÚˆÌ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜

√¢√¡Δπ∞Δƒπ∫√ μ∏ª∞∑ˆÔ‰fi¯Ô˘ ¶ËÁ‹˜ 54 106 81 ∞ı‹Ó· ΔËÏ. 210 3814 939

Ποιητικές περιγραφές τραυμάτων στα Ομηρικά Έπη

Σεβαστή Χαβιάρα- Καραχάλιουοφθαλμίατρος, διδάκτωρ της Ιστορίας της Ιατρικής

Στην αρχή εντρεπόντανε να ’βγουνε και επρο-σμένανε το σκοτάδι για ν’ απλώσουν το χέρι,επειδή δεν ήτανε μαθημένες. Αλλά όταν επερισ-σέψανε οι χρείες εχάσανε την ντροπή, ετρέχανεολημερίς». Αδύνατο μοιάζει, όσο οδεύουμεπρος την 25η Μαρτίου, να μην ανέβουν στη μνή-μη λέξεις των ποιητών μας, λέξεις πικρές, έγκαι-ρες, προειδοποιητικές. Και ταυτόχρονα, βλέ-ποντας ξανά «απλωμένο το χέρι», μοιάζει αφό-ρητο να σκέφτεσαι και να μετράς τον ξοδεμένοχρόνο, τον στάσιμο. Ο Διονύσιος Σολωμός μιλά-ει εδώ. Και μιλάει για τις Μεσολογγίτισες πουτον καιρό της πολιορκίας βγήκαν στη Ζάκυνθο,βαριά αναγκεμένες, «γυρεύοντας για τους άν-δρες τους, για τα παιδιά τους, για τ’ αδέρφιατους που επολεμούσανε». Από τις δικές τους«χρείες», όπως ιστορούνται στη «Γυναίκα τηςΖάκυθος», ανοιχτός με τα τόσα αγκάθια του εί-ναι ο δρόμος προς την εθνική «χρεία», έτσι όπωςδεσπόζει ασφυκτική στον «Υμνο εις την Ελευ-θερίαν». Ας θυμηθούμε, μολονότι είναι απο-καρδιωτικά βέβαιο πια ότι το πάθος δεν γίνεταιμάθος, ότι την Ιστορία συνήθως τη μεταχειριζό-μαστε σαν κτέρισμα και δεν την αξιοποιούμεσαν μάθημα: «Με τα ρούχα αιματωμένα, / ξέρωότι έβγαινες κρυφά, / να γυρεύεις εις τα ξένα /άλλα χέρια δυνατά. // Μοναχή το δρόμο επήρες,// εξανάλθες μοναχή· / δεν είν’ εύκολες οι θύρες,/ εάν η χρεία τες κουρταλεί. // Αλλος σου έκλαψεεις τα στήθια, / αλλ’ ανάσαση καμιά· / άλλος σουέταξε βοήθεια, / και σε γέλασε φρικτά! // Αλλοι,ωιμέ, στη συμφορά σου / οπού εχαίροντο πολύ, /σύρε να ’ βρεις τα παιδιά σου, / σύρε ελέγαν οισκληροί».Σπαταλημένος χρόνος. Στάσιμος, με τα ίδιαπροβλήματα να εμφανίζονται κάθε τόσο και μετις ίδιες, και πάντοτε αναποτελεσματικές, με-θόδους «θεραπείας» τους. Ή, για το πούμε αλ-λιώς, χρόνος δανεικός, αφού η ιστορία του τό-που, ήδη από τα δύο «δάνεια της Ανεξαρτη-σίας», στα χρόνια της Επανάστασης, κι ώς τασήμερα, οπότε κουρταλούμε και πάλι ξένες θύ-ρες κάθε άλλο παρά εύκολες, η ακολουθία τωνδανείων σχηματίζει βρόχο αποπνικτικό, με τοεκάστοτε μέλλον να ενεχυριάζεται για να διευ-κολυνθεί πρόχειρα το εκάστοτε παρόν. «Γεγο-νός αναμφισβήτητο παραμένει», γράφει λοιπόν

ο ιστορικός Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος στηβραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών το1980 «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», της Εκ-δοτικής Αθηνών, «ότι τα δύο δάνεια που συνά-φθηκαν για την επίτευξη της ανεξαρτησίας τουελληνικού κράτους υπήρξαν οι θεμελιώδειςσυντελεστές της εξαρτήσεώς του»· όσοι δανεί-ζουν, ανέκαθεν, το κάνουν για να επιβληθούνκαι να κατισχύσουν, όχι από ψυχοπόνια ή απόεταιρική αλληλεγγύη. Ειδικά για το δεύτερο δά-νειο τον καιρό της Επανάστασης ο συγγραφέαςπαρατηρεί: «Η χρήση του δεύτερου δανείου,που έγινε σχεδόν ερήμην της ελληνικής πλευ-ράς, είναι άκρως διαφωτιστική, για να κατα-νοηθή πώς εννοούσαν την “έντιμη” διαχείρισητων χρημάτων εκείνοι (δηλ. οι ξένοι, ιδιαίτεραοι Αγγλοι) που κόπτονταν για την κακή χρήσητου πρώτου δανείου. Τα στοιχεία ενός δανείου,που το διαχειρίσθηκε ο παράγοντας που το χο-ρήγησε (!), είναι τόσο εύγλωττα ώστε να μιλάνεαπό μόνα τους. Το δεύτερο αγγλικό δάνειο ανέ-λαβε ο τραπεζικός οίκος των αδελφών Ρικάρδο

και η συμφωνία υπογράφηκε την 7η Φεβρουαρί-ου 1825. Το ονομαστικό κεφάλαιο, που ανερχό-ταν σε 2.000.000 λίρες στερλίνες, διαιρέθηκε σε200.000 ομολογίες, 100 λ. στερλ. η καθεμιά, πουεκδόθηκαν προς 55,5 πάνω στην ονομαστικήτους αξία, αποφέροντας καθαρό κέρδος1.100.000 λ. στερλ. Από το ποσό τούτο κρατή-θηκαν για τόκους των δύο πρώτων ετών, χρεό-λυτρο ενός έτους, προμήθεια πληρωμής τόκων,προμήθεια μεσιτείας και έξοδα συνομολογήσε-ως εφάπαξ, συνολικά 284.000 λ. στερλ. Συνε-πώς, το ποσό που τελικά εκκαθαρίσθηκε ανήλ-θε σε 816.000 λ. στερλ.»Και συνεχίζει την αναδρομή του ο ιστοριογρά-φος, που επαναλαμβάνω, είναι ο πανεπιστη-μιακός Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος και όχι,λόγου χάρη, κάποιος χαρακτηρισμένος «αντε-θνικός», ο Κυριάκος Σιμόπουλος ή, πιο πίσω, οΝίκος Μπελογιάννης, ο Γιάννης Σκαρίμπας ή οΓιάννης Κορδάτος: «Οπως, ώς ένα σημείο, συ-νέβη και με το πρώτο δάνειο, ο αγγλικός παρά-γοντας, δηλαδή μέλη του φιλελληνικού κομιτά-του, παραγκωνίζοντας πλήρως τους Ελληνεςαπεσταλμένους, διαχειρίσθηκε όπως ήθελε ταχρήματα του δεύτερου δανείου, έστω και αν βά-ρυναν σαν χρέος ένα ολόκληρο έθνος. (...) Αντίνα σταλούν χρήματα και πολεμικό υλικό στουςαγωνιζόμενους Ελληνες, παραγγέλθηκανατμοκίνητα πλοία σε αγγλικά ναυπηγεία καιφρεγάτες των ΗΠΑ, μισθώθηκαν ξένοι στρα-τιωτικοί ”σωτήρες” και οι ελληνικές ομολογίεςπαίχθηκαν στο χρηματιστήριο. Το δεύτερο δά-νειο γλιστρώντας σε χέρια αισχροκερδών πήρεδιαστάσεις κραυγαλέου σκανδάλου ακόμη καισ’ αυτές τις στήλες του αγγλικού τύπου. (...)Εστω και αν εξαιρεθούν οι τόκοι και η προμή-θεια, που από τον αγγλικό Τύπο χαρακτηρίσθη-καν ως καθαρή αισχροκέρδεια, η εξαγορά τωνομολογιών αποτελούσε αδιαμαρτύρητη κατα-λήστευση της ελληνικής περιουσίας».Οι 392.000 λίρες του δανείου, διαβάζω και αν-τιγράφω μέρες που είναι, μέρες της πολλοστήςεπανάληψης του ίδιου δράματος (μήπως και τώ-ρα δεν επιβάλλεται από τους δανειστές και τους

πολιτικούς καθοδηγητές τους η αγορά αχρεί-αστων όπλων;) απορροφήθηκαν «σε έξω απότην Ελλάδα στρατιωτικές δαπάνες». Και προ-σθέτει ο Δεσποτόπουλος: «Από τα έξι ατμοκί-νητα πλοία που παραγγέλθηκαν σε Αγγλο ναυ-πηγό–πελάτης του ήταν και ο Ιμπραήμ (!)-μό-νον η “Καρτερία”, η “Επιχείρηση” και ο “Ερ-μής” έφθασαν στην Ελλάδα μετά από παρέλευ-ση αρκετού χρόνου, έτσι που μόνον η αποστολήτης “Καρτερίας” έκανε αισθητή την παρουσίατης στον Αγώνα». Επιπλέον: «Από τις δύο με-γάλες φρεγάτες που παραγγέλθηκαν στις ΗΠΑ,λόγω της καθαρά γκαγκστερικής τακτικής τουεμπορικού οίκου που είχε αναλάβει την παραγ-γελία της κατασκευής κατορθώθηκε τελικά –και μάλιστα με την επέμβαση του προέδρου τωνΗΠΑ Ανταμς– να αποσταλή μόνον η μία, αφούπουλήθηκε η άλλη για εξαγορά της πρώτης!Ηταν η περίφημη “Ελλάς” που κατέπλευσε στοΝαύπλιο τον Νοέμβριο πια του 1826. Χονδρι-κά, ως προς την αμερικανική παραγγελία, οιΕλληνες και οι απόγονοί τους, χρεωμένοι με τοσυνολικό ποσό, καταληστεύθηκαν στο μεγάλοτου μέρος. Από τα αρπακτικά νύχια των Αγ-γλων και των Αμερικανών “φιλελλήνων” κα-τόρθωσε η Ελλάδα να αποσπάση κονδύλιο232.558 λ. στερλ., δηλαδή πολύ πιο λίγο απόεκείνο που έλαβε κατά το πρώτο δάνειο, αν καιτο δεύτερο είχε συναφθή σε υπερδιπλάσιούψος!»Γυρνάμε, αναπόφευκτα, στον Σολωμό. Και σεμια «προσθήκη» του στη «Γυναίκα της Ζάκυ-θος», σε επόμενη επεξεργασία της, που εντέλειδεν την ενσωμάτωσε, ίσως επειδή τον προβλη-μάτισε η φαρμακερή οξύτητα της εικόνας, ίσωςπάλι επειδή θέλησε να αυξήσει ακόμα περισσό-τερο αυτήν την οξύτητα αφήνοντας τη φράσητου ανέντακτη, σαν ένα απόσπασμα–σήμα.Ιδού το σήμα: «“Πώς πάει το έθνος; Πώς πάνε οιδουλειές;» Και άφησε το κουπί του και με το χέ-ρι του εσυχνόκοβε τον αέρα orizzontalmente(οριζοντίως). “Είδες να μαδάνε την κότα και οαέρας να συνεπαίρνει τα πούπουλα; Ετσι πάειτο έθνος”».

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα “Καθημερινή”

με τη σύμφωνη γνώμη του συγγραφέα.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010Απόψεις 45ΟδοντιατρικόΒήμα

«Ετσι πάει το έθνος»...

Tου Παντελη Μπουκαλα

Με τα ρούχα αιματωμένα,ξέρω ότι έβγαινες κρυφά,να γυρεύεις εις τα ξέναάλλα χέρια δυνατά.

Μοναχή το δρόμο επήρες,εξανάλθες μοναχή·δεν είν’ εύκολες οι θύρες,εάν η χρεία τες κουρταλεί.

Αλλος σου έκλαψε εις τα στήθια,αλλ’ ανάσαση καμιά·άλλος σου έταξε βοήθεια,και σε γέλασε φρικτά!

Αλλοι, ωιμέ, στη συμφορά σουοπού εχαίροντο πολύ,σύρε να ’ βρεις τα παιδιά σου,σύρε ελέγαν οι σκληροί.”

“

Το Σάββατο 29 Μαΐου 2010 στην Αθήνα (στοΊδρυμα Ευγενίδου, Λεωφ. Συγγρού 387, υπό τηναιγίδα του Οδοντ. Συλ. Πειραιά) και τοΣάββατο 5 Ιουνίου 2010 στη Θεσσαλονίκη (στοΑθλητικό Μουσείο, Αγίου Δημητρίου και 3ηςΣεπτεμβρίου γωνία, με οργάνωση της ΕταιρίαςΠροληπτικής Οδοντιατρικής Ελλάδος), ο διά-σημος ομιλητής σε θέματα Management - Mar-keting οδοντιατρείου Prof. Daniel Rozencweigθα αναλύσει το πολύ ενδιαφέρον θέμα «Η τέ-χνη της επικοινωνίας στο οδοντιατρείο». Η ημερίδα απευθύνεται σε οδοντιάτρους, βοη-θούς οδοντιάτρων και φοιτητές οδοντιατρικήςκαι θα διεξαχθεί από τις 09.00 έως 14.30.

Περιλαμβάνει τις παρακάτω ενότητες:• Οι καθημερινές δραστηριότητες στο οδοντια-

τρείο (υποδοχή και προσέγγιση του ασθενούς,τα μυστικά της λεκτικής και της μη λεκτικήςέκφρασης , η απόδοση αξίας στον ασθενή-τοστόμα σαν «σταρ», αξιοποίηση του κλινικού,πώς να παρουσιάσετε τον προϋπολογισμό τηςδαπάνης και να ζητήσετε προκαταβολή, με-ταβίβαση των ευθυνών).

• Η αρμονική σχέση κλινικού ασθενούς (η ανα-γνώριση των αιτημάτων του ασθενούς , πώςνα αποφευχθούν οι παρεξηγήσεις και οι συγ-κρούσεις, πώς να ευχαριστήσετε όσους αδη-μονούν, γκρινιάζουν, αμφισβητούν, η εμπά-

θεια, η συμπάθεια, η διαθεσιμότητα, το κα-τάλληλο περιβάλλον).

• Η σχέση του κλινικού με το προσωπικό τουοδοντιατρείου (η εκπαίδευση της βοηθού -γραμματέως υποδοχής , οι διαφορετικοί ψυχο-λογικοί ρόλοι της βοηθού, η αρμονική διευθέτη-ση της «οδοντιατρικής ομάδας»).Επίσης θα συζητηθεί η οργάνωση του οδοντια-τρείου και η εικόνα που παρουσιάζει, η εργονο-μία, το περιβάλλον και κυρίως τα λάθη που πρέ-πει να αποφεύγονται και ο δρόμος προς την ποι-ότητα στην οδοντιατρική.Βιογραφικό του Prof. Daniel RozencweigΟ Daniel Rozencweig είναι Επίτιμος Καθηγη-

τής στην Οδοντιατρική Σχολήτης Nancy Proffeseur Hono-raire a la Faculté de ChirurgieDentaire de Nancy. Είναιιδρυτής και ιπεύθυνος στη

Σχολή της NANCY στο Κέντρο Έρευνας καιΘεραπείας του Μασητικού Συστήματος στο Δί-πλωμα Ανωτέρων Σπουδών στην Ακίνητη Προ-σθετική και στο Πτυχίο Πανεπιστημίου στηνΠροσθετική και στη Σύγκλιση.Η είσοδος είναι ελεύθερη και θα υπάρχει ταυτό-χρονη μετάφραση από γαλλικά σε ελληνικά.Μέγας χορηγός της ημερίδας είναι η εταιρείαPlac Control.

Η τέχνη της επικοινωνίας στο οδοντιατρείο