โดย นางสาวกฤติยา จันทรเสนา วิทยานิพนธ์นี้เป็นส่วนหนึ่งของ ...€¦ · จ

ความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

โดย

นางสาวกฤตยา จนทรเสนา

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา

ภาควชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

ความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา


โดย


วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา

ภาควชาการบรหารการศกษา


ปการศกษา 2556

สำนกหอ


THE RELATIONSHIP BETWEEN LEADERSHIP AND LEARNING ORGANIZATION

OF SCHOOL IN NAKHON PATHOM PRIMARY EDUCATIONAL SERVICE AREA

OFFICE 1

By

Miss Kritiya Chantharasena

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Master of Education Program in Educational Administration

Department of Educational Administration

Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2013

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ


บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ความสมพนธระหวาง

ภาวะผ นากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1” เสนอโดย นางสาวกฤตยา จนทรเสนา เปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

………………………………………………...

(ผชวยศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย

วนท……เดอน…………………..พ.ศ………..

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

1. ผชวยศาสตราจารย วาทพนตร ดร.นพดล เจนอกษร

2. ผชวยศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ อนทรรกษ

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

…………………………………ประธานกรรมการ

(อาจารย ดร.มทนา วงถนอมศกด)

………..…/…………../……………..

………………………………….กรรมการ

(อาจารย ดร.จฑารตน นรนดร)

…….……/……….…./………………..

……………………………………………กรรมการ ..……………………...…………กรรมการ

(ผชวยศาสตราจารย วาทพนตร ดร.นพดล เจนอกษร) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ อนทรรกษ)

………..…/…………../…………….. ………..…/…………….…../…………..

สำนกหอ


ง

52252320 : สาขาวชาการบรหารการศกษา

คาสาคญ : ภาวะผนา / องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

กฤตยา จนทรเสนา : ความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ผชวย

ศาสตราจารย วาทพนตร ดร.นพดล เจนอกษร และผชวยศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ อนทรรกษ. 248 หนา.

การวจยนใชระเบยบวธวจยเชงพรรณนา วตถประสงคเพอทราบ 1) ภาวะผนาของผบรหาร

สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 2) องคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 3) ความสมพนธระหวางภาวะผนา

กบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

กลมตวอยางในการวจย คอ สถานศกษาในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

จานวน 97 โรง ผตอบแบบสอบถามคอ ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา และครสถานศกษา

ละ 2 คน รวม 4 คน รวมทงสน 388 คน เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถามเกยวกบภาวะผนาของ

ผบรหารสถานศกษา ตามแนวคดของบาสและอโวลโอ (Bass and Avolio) และเกยวกบองคการแหงการเรยนร

ของสถานศกษา ตามแนวคดของปเตอร เอม เซงเก (Peter M. Senge) สถตทใชในการวจย ไดแก คาความถ

(frequency) รอยละ (percentage) คามชฌมเลขคณต (arithmetic mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (standard

deviation) และสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s product moment correlation coefficient)

ผลการวจยพบวา

1. ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม

เขต 1 อยในระดบมากทกดาน

2. องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1 อยในระดบมากทกดาน

3. ภาวะผนามความสมพนธกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ในสงกดสานกงานเขต

พนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ลายมอชอนกศกษา…………………………… ปการศกษา 2556

ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1……………………….…….2…………………………………

52252320 : MAJOR : EDUCATIONAL ADMINISTRATION

สำนกหอ


จ

KEY WORD : LEADERSHIP / LEARNING ORGANIZATION OF SCHOOL

KRITIYA CHANTHARASENA : THE RELATIONSHIP BETWEEN LEADERSHIP AND

LEARNING ORGANIZATION OF SCHOOL IN NAKHONPATHOM PRIMARY EDUCATIONAL

SERVICE AREA OFFICE 1. THESIS ADVISORS : ASST. PROF. MAJ. NOPADOL CHENAKSARA,

RTAR., Ph.D. AND ASST. PROF. PRASERT INTARAK, Ed.D. 248 pp.

The purposes of this research were to determine 1) the leadership of school administrator in

Nakhon Pathom Primary Educational Service Area Office 1 2) the learning organization of school in Nakhon

Pathom Primary Educational Service Area Office 1 and 3) the relationship between leadership of school

administrator and the learning organization of school in Nakhon Pathom Primary Educational Service Area

Office 1. The sample used in this research were 97 schools in Nakhorn Pathom Primary Educational Service

Area Office 1. The respondents in each school consisted of school administrator, school vice administrator and

2 teachers, totally 388 respondents. The research instrument was a questionnaire concerning leadership based

on Bass and Avolio Theory and learning organization of school based on Peter M. Senge Theory. The

statistics used to analyze the data were frequency (f), percentage (%), arithmetic mean ( X ), standard deviation

(S.D.) and Pearson’s product moment correlation coefficient

The findings of the research were as follow :

1. The leadership of school administrator in Nakhon Pathom Primary Educational Service Area

Office 1 was at a high level in overall and each aspect.

2. The learning organization in Nakhon Pathom Primary Educational Service Area Office 1 was

at a high level in overall and each aspect.

3. There was a relationship between leadership of school administrator and the learning

organization of school in Nakhon Pathom Primary Educational Service Area Office 1 at .01 level of

significance

Department of Educational Administration Graduate School, Silpakorn University

Student’s signature ………………………………. Academic Year 2013

Thesis Advisors signatures 1……………………………………... 2…………………………………..…..

สำนกหอ


กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธนสาเรจไดดวยดเพราะไดรบความอนเคราะหอยางดยงจากผชวย

ศาสตราจารยวาทพนตร ดร.นพดล เจนอกษร ผชวยศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ อนทรรกษ

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ อาจารย ดร.มทนา วงถนอมศกด ประธานสอบวทยานพนธ และ

อาจารย ดร.จฑารตน นรนดร ผทรงคณวฒ ทกรณาใหคาปรกษา แนะนา สนบสนนและชวยเหลอ

ตลอดจนแกไขขอบกพรองตางๆจนวทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไดดวยด ผวจยขอกราบ

ขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.ธรศกด อนอารมณเลศ อาจารย

ประจาภาคพนฐานทางการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ดร.อมรทพย เจรญผล

ศกษานเทศก ชานาญการพเศษ สานกวชาการและมาตรฐานทางการศกษา กรงเทพมหานคร

ดร.สมใจ เดชบารง 0ผอานวยการสถานศกษา ชานาญการพเศษ 0โรงเรยนวดศาลาแดง เขตบางแค

กรงเทพมหานคร ดร.จามจร จาเมอง 0 ผอานวยการสถานศกษา โรงเรยนวดทองธรรมชาต 0 และ

ดร.สมบต เดชบารง รองผอานวยการสถานศกษา โรงเรยนเพชรเกษม (จตรงคสงครามอนสรณ)

เขตบางแค กรงเทพมหานคร ทกรณาเสยสละเวลาตรวจเครองมอการวจย ขอขอบพระคณ

ผอานวยการสถานศกษาและครในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

ทใหความอนเคราะหในการทดลองใชเครองมอ และใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถามเพอ

การวจยในครงน

ขอกราบขอบพระคณ บดา มารดา และสมาชกในครอบครวของผวจยทกทานท

เปนกาลงใจสาคญและคอยใหการสนบสนนเสมอมา ขอบคณ0เพอนนกศกษาภาควชาการบรหาร

การศกษา รนท 29/2 ทเปนกาลงใจ ตลอดจนใหความชวยเหลอ จนทาใหวทยานพนธฉบบนสาเรจ

สมบรณดวยด

สำนกหอ


ช

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย…………………………………………………………………………..ง

บทคดยอภาษาองกฤษ……………………………………………………………………….จ

กตตกรรมประกาศ…………………………………………………………………………..ฉ

สารบญตาราง..........................................................................................................................ฎ

สารบญแผนภม……………………………………………………………………………...ฑ

บทท

1 บทนา....................................................................................................................................

ความเปนมาและความสาคญของปญหา.................................................................

ปญหาของการวจย..................................................................................................

วตถประสงคของงานวจย......................................................................................

ขอคาถามของการวจย...........................................................................................

สมมตฐานของงานวจย..........................................................................................

ขอบขายเชงทฤษฎของการวจย..........................................................................................

ขอบเขตการวจย.....................................................................................................

ขอตกลงเบองตน………………………………………………………………….

นยามศพทเฉพาะ....................................................................................................

2 วรรณกรรมทเกยวของ...................................................................................................

ภาวะผนา................................................................................................................

ความหมายภาวะผนา................................................................................

ววฒนาการของทฤษฎภาวะผนา…………………………………………

การเปลยนแปลงในองคการ…………………………………………….

ความสาเรจของการเปลยนแปลงในองคการ…………………………….

การจดการเปลยนแปลง ………………………………………………….

การกระตนใหบคคลเปลยนแปลง ………………………………………..

เหตผลททาใหเกดการตอตานการเปลยนแปลง………………………….

ตวแบบในการจดการตอตานการเปลยนแปลง………………………….

การลดการตอตานการเปลยนแปลง……………………………………..

วธทาใหเกดการตอตานเปลยนแปลงลดนอยลง…………………………

1

3

7

13

13

13

14

18

19

20

21

21

21

23

28

28

31

32

33

34

35

36

สำนกหอ


ซ

บทท หนา

การนาไปสการเปลยนแปลง……………………………………………... 37

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง……………………………………….... 39

ความหมายของภาวะผนาการเปลยนแปลง………………………..……. 39

ความเปนมาและแนวคดทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง……..……… 41

แนวคดทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง………………………..………..

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลงของเบอรน………………….…………..

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลงของบาส………………………………...

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลงของบาสและอโวลโอ……..……………

โมเดลภาวะผนาแบบเตมรปแบบ………………………………………….

แนวคดผนาแบบตาง ๆ ของเบนนส………………………………………

วถทางสภาวะผนาการเปลยนแปลง……………………………………….

การพฒนาภาวะผนาการเปลยนแปลง……………………………………..

บทบาทและหนาทของผบรหารสถานศกษา………………………………..

องคการแหงการเรยนร……………………………………………………………..

ความเปนมาขององคการแหงการเรยนร…………………………………..

ความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนร……………………………

การเรยนร……………………………………………………………….…

กระบวนการพฒนาไปสการเปนองคการเพอการเรยนร……………………

แนวความคดตางๆในการเปนองคการเพอการเรยนร…...………………….

ลกษณะองคกรแหงการเรยนรในเชงระบบ …………………………...…..

ลกษณะสาคญของการเปนองคการเพอการเรยนร………………………….

การจดการศกษาในสถานศกษาขนพนฐาน…………………………………………..

การบรหารจดการสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1………………………………………..………..

การบรหารจดการสถานศกษาขนพนฐาน…………………………………..

ขอมลองคกร………………………………………………………………..

43

43

45

48

48

55

56

57

61

65

65

67

69

75

83

93

119

142

142

143

144

สำนกหอ


ฌ

บทท หนา

งานวจยทเกยวของ………………………………………………………………….150

งานวจยในประเทศ………………………………………………………...150

งานวจยตางประเทศ………………………………………………………. 158

สรป………………………………………………………………………………... 161

3 วธดาเนนการวจย………………………………………………………………………. 163

ขนตอนการดาเนนการวจย……………………………………………………….. 163

ระเบยบวธการวจย…………………………………………………………….…..

แผนแบบการวจย………………………………………………………....

ประชากร…………………………………………………………………

กลมตวอยาง……………………………………………………………….

ตวแปรทศกษา…………………………………………………………….

เครองมอทใชในการวจย…………………………………………………..

การสรางเครองมอ…………………………………………………………

การเกบรวบรวมขอมล....……………………………………………….…

การวเคราะหขอมล………………………………………………………..

สถตทใชสาหรบการวจย……………………………………………….....

สรป………………………………………………………………………………...

4 ผลการวเคราะหขอมล………………………………………………………………………

ตอนท 1 ผลการวเคราะหสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม……………………………...

ตอนท 2 ผลการวเคราะหภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1……………...

ตอนท 3 ผลการวเคราะหองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงาน

เขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1……………………………....

ตอนท 4 ผลการวเคราะหความสมพนธของภาวะผนากบองคการแหงการ

เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1……………………………………………………………..

5 สรปผลการวจย การอภปรายผลและขอเสนอแนะ………………………………………....

สรปผลการวจย…………………………………………………………………..…..

164

164

165

165

166

168

170

170

171

171

172

173

173

175

184

193

194

194

สำนกหอ


ญ

บทท หนา

การอภปรายผล……………………………………………………………………195

ขอเสนอแนะ……………………………………………………………….….…..203

ขอเสนอแนะจากการวจย……………………………………………….....203

ขอเสนอแนะเพอการวจยในครงตอไป……………………….......….…....204

รายการอางอง……………………...……………………………………………….…….....205

ภาคผนวก…………………………………………………………………………………...216

ภาคผนวก ก หนงสอขอความอนเคราะหตรวจเครองมอวจย

รายนามผเชยวชาญ........................................................................217

ภาคผนวก ข หนงสอขอทดลองเครองมอวจย

รายชอโรงเรยนทดลองเครองมอวจย

คาความเทยงของแบบสอบถามเพอการวจย..…………….….......220

ภาคผนวก ค หนงสอขอความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมล

รายชอโรงเรยนกลมตวอยาง

แบบสอบถามเพอการวจย…………………………………...…..229

ประวตผวจย………………………………………………………………………..……...248

สำนกหอ


ฎ

สารบญตาราง

ตารางท หนา

เปรยบเทยบคะแนนเฉลย 5 รายวชาหลก ชนประถมศกษาปท 6 ………………………..…9

ความแตกตางระหวางภาวะผนาแบบแลกเปลยน

กบภาวะผนาการเปลยนแปลง…………………………………….……....……..47

การแสดงพฤตกรรมของผนาการเปลยนแปลงกบแบบวถการเปลยนแปลง………………

ระดบการเรยนรในองคการ (Inkpen and Crossan)………………………………..........

เปรยบเทยบการทางานของคนในองคการ (ดดแปลงจาก เซงเก (Senge))………………..

วธการสรางองคกรแหงการเรยนรดวยวนย 5 ประการ ใน 3 ระดบ………………………

การเคลอนยายจากภาวะทเนนเสถยรภาพไปสการเปลยนแปลงอยางตอเนอง……………

จานวนสถานศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1…….

. จานวนสถานศกษาเอกชน………………………………………………………………..

จานวนโรงเรยนสงกดอน ๆ………………………………………………………………

จานวนโรงเรยนจาแนกขนาดตามจานวนนกเรยน………………………………….........

จานวนนกเรยนจาแนกตามระดบชน หองเรยน และสงกด…………..……………………

จานวนครและบคลากรทางการศกษาปฏบตงานในโรงเรยน ปการศกษา 2555………….

จานวนบคลากรทางการศกษาปฏบตงาน ณ สานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1……………………………………….

ประชากรกลมตวอยางและผใหขอมล สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1…………………………………………….…..

16 สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม…………………………………………………… 174

17 ระดบของภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1………………………………………………... .176

18 คามชฌมเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาระดบของภาวะผนา

ของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการมอทธพลเชงอดมการณ

จาแนกตามรายขอ………………………………………………………….......177

53

72

74

93

115

146

146

146

147

147

148

149

166

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

สำนกหอ


ฏ




การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการสรางแรงบนดาลใจ

จาแนกตามรายขอ……………………………………………………………..178



การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการกระตนเชาวปญญา

จาแนกตามรายขอ……………………………………………………………..179



การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการคานงถงปจเจกบคคล

จาแนกตามรายขอ……………………………………………………………..180


ของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1 ดานการใหรางวลตามสถานการณ

จาแนกตามรายขอ……………………………………………………………..181


การแลกเปลยนของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการบรหารแบบวางเฉยเชงรก

จาแนกตามรายขอ……………………………………………………………..182


ของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1 ดานการบรหารแบบวางเฉยเชงรบ

จาแนกตามรายขอ……………………………………………………………..183

25 ระดบขององคการแหงการเรยนรของผบรหารสถานศกษา

สงกด สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1……………..184

สำนกหอ


ฐ


26 คามชฌมเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ระดบขององคการแหงการ

เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐมเขต1ดานความเชยวชาญของบคคล จาแนกตามรายขอ…………….185

27 คามชฌมเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาระดบขององคการแหง

การเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1 ดานแบบแผนทางความคด จาแนกตามรายขอ………………186

28 คามชฌมเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาระดบขององคการ

แหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถม

ศกษานครปฐม เขต 1 ดานวสยทศนรวม จาแนกตามรายขอ………..……..…..187


แหงการเรยนรของ สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษา นครปฐม เขต 1 ดานการเรยนรของทม

จาแนกตามรายขอ……………………………………………………….....…189


แหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการคดเชงระบบ จาแนกตามรายขอ…..……191

31 ความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

ในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษา ประถมศกษานครปฐม เขต 1…….…......193

สำนกหอ


ฑ

สารบญแผนภม

แผนภมท หนา

1 ขอบขายเชงทฤษฎของการวจย………………………………………………………..

2 ขอบเขตของการวจย…………………………………………………………………..

3 ภาพแสดงววฒนาการทางการศกษาเกยวกบภาวะผนา………………………………

4 องคประกอบของความสาเรจของการเปลยนแปลงในองคการ……………………….

5 องคการทมประสทธภาพมความสมพนธกบองคประกอบดานเทคโนโลย

องคประกอบเกยวกบคนและองคประกอบทางโครงสรางขององคการ…………

6 การตอตานการเปลยนแปลง…………………………………………………………..

7 ตว แบบในการจดการตอตานการเปลยนแปลง………………………………………..

8 แสดงวงจรการเรยนรของ Mumford (1991)………………………………………………

9 โครงสรางและกระบวนการทเกยวของกบการเรยนรขององคการตามแนวคดของ

เฮอรเบอร (Huber,1991)…………………………………………………………

10 สรปรวมแนวความคดเกยวกบวนย 5 ประการ ของเซงเก (Senge)…………...…………

11 ตวแบบขององคกรแหงการเรยนรเชงระบบ………………………...............................

12 ระบบยอยดานการเรยนร…………………..……………..……….……………………

13 ระบบยอยดานองคกร…………………..……………...……...………………………..

14 ระบบยอยดานคน…………………………………………………................................

15 ระบบยอยดานความร………………..………………...................................................

16 ระบบยอยดานเทคโนโลย………………………………………………………...……

17

19

24

28

30

33

35

71

77

91

107

108

112

114

116

118

สำนกหอ


1

บทท 1

บทนา

กระแสโลกาภวตนปจจบนมอทธพลสงผลกระทบอยางยงตอวถชวตของมนษย ทงดาน

เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การเมอง การปกครอง ดวยความเจรญทางวทยาศาสตร และเทคโนโลย

ทเชอมโยงโลกเขาดวยกน ในลกษณะของโลกไรพรมแดน มการไหลเวยนอยางเสรและไรขดจากด

ทมฐานของความร การศกษาเปนกลไกสาคญของการพฒนาและความเจรญกาวหนาดงกลาว ใน

หวงสบปทผานมาเกดการแขงขนกนอยางรนแรงทางดานเศรษฐกจ สงคม วทยาศาสตร เทคโนโลย

และการสอสาร ความรทเปนกลไก และฐานการพฒนาดงกลาว มบทบาทอยางสาคญในทกภาค

สวน และไดรบความสาคญเพมมากขนมเฉพาะแตในสถานศกษา แตครอบคลมในทกมต ทก

องคกร ทกกจกรรม ทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมองการปกครอง วทยาศาสตร เทคโนโลย เปนตน

โลกยคปจจบนและอนาคตจงเปนโลกของการแสวงหาความร และใชความรเปนฐานอยางเขมขน

เพอเพมศกยภาพและความสามารถในการแขงขน และยงยนของแตละประเทศ ดงนน เมอโลกกาว

เขาสสงคมและเศรษฐกจฐานความร จงเปนแรงผลกดนใหเกดการสรางสงคมแหงการเรยนร ทเปน

เรองของการเรยนรตลอดชวต มบทบาทตอวถชวตของมนษยและพลโลกมากขนตามไปดวย1

สาหรบบรรดาประเทศทเปนผนาดานเศรษฐกจโลกน น ดลยภาพระหวางความรกบ

ทรพยากรไดเอนเอยงไปขางความร โดยความรกลายเปนปจจยสาคญทสดในการกาหนดมาตรฐาน

การครองชพ โดยมความสาคญมากกวาทดน มากกวาเครองมอ และมากกวาแรงงาน ในปจจบน

ประเทศทกาวหนาทางเทคโนโลยสงทสดตางมความร และใชความรเปนพนฐานอยางแทจรง

ในขณะทประเทศเหลานสรางความมงคงเพมขนโดยใชนวตกรรมตางๆของตนนน กสรางงาน

ใหมๆทเกยวเนองกบความรขนมาหลายลานตาแหนงและในหลากหลายสาขาทเกดขนในเวลา

อนรวดเรว อาท วศวกรความร ผบรหารความร และผประสานงานความร2

1 สานกงานเลขาธการสภาการศกษา, รายงานการวจย เรอง ภาพการศกษาไทยในอนาคต

10-20 ป (กรงเทพฯ : บรษทพมพดการพมพ, 2552), 1. 2 สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ความรเพอการพฒนา (กรงเทพฯ :

สานกพมพองคการคาของครสภา, 2542), 1-2.

สำนกหอ


2

ในองคกรทมแรงงานหรอทรพยากรมนษยทมความรและความสามารถสงจะสงผลตอการ

พฒนาองคการ (organizational development) ใหมประสทธภาพและมประสทธผลมากขนไปดวย

ทงนจากสภาพของสงคม เศรษฐกจ การเมองทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และมการแขงขนกน

สงนน องคการทงภาครฐและเอกชนจะตองมการพฒนาอยเสมอ เพอสรางความสามารถในการ

แขงขนและความอยรอดอยางย งยน ดวยเหตนเองจงเปนแรงผลกดนใหองคการตางๆ ทงในและ

ตางประเทศ จาเปนตองพฒนาไปสการเปนองคการแหงการเรยนร (learning organization)3

องคการแหงการเรยนร (learning organization) เปนสงทผบรหารยคใหมจะตองสรางขน

เปนสงทจะตองแสดงภาวะความเปนภาวะผนาในการจดหาหรอแสวงหาโอกาสเพอใหเกด

การเรยนรใหมๆ (generative learning) ใหเกดขนอยางตอเนอง ดวยความเชอทวา “คนยงเรยนร ก

จะยงขยายขดความสามารถของตนออกไป” (as people learn, their abilities expand) และ “องคการ

ทกอใหเกดการเรยนร กจะเตบโต (grow) และพฒนา (develop) ตอไปไดโดยไมมทสนสด” (Senge,

1990 อางใน Hughes, 1999) ปจจยทเปนแรงขบเคลอนใหมการพฒนาองคการอยางเปนระบบและม

ประสทธผลสาเรจนน ผบรหารเปนปจจยและเปนกลไกสาคญทสดในการเปลยนแปลง และจดใหม

กระบวนการตดตอสอสารเพอใหผปฏบตงานมความเขาใจ รบรถงความสาคญและความจาเปนท

จะตองมการปรบเปลยนวธการทางาน ผลลพธ เพอใหเกดทศนคตและพฤตกรรมในความรวมมอ

รวมใจในการพฒนา4 สอดคลองกบ เรซล (Razil) และ สวนซน (Swanson) ไดกลาวถงโรงเรยนใน

ฐานะทเปนองคการแหงการเรยนรวา องคประกอบสาคญทจะทาใหโรงเรยนมลกษณะเชนนนได

ผบรหารตองมองโรงเรยนเปนระบบขององคการ (organizational system) ซงสวนตางๆตองมความ

เชอมโยงสมพนธและสงผลซงกนและกน ไมวาจะเปนเรองของขนาดหรอความซบซอนของ

องคการ การตดสนใจ อานาจในองคการ วฒนธรรมในองคการ ภาวะผนาในองคการการ

เปลยนแปลงในองคการ ความมประสทธผลในองคการ การตดตอสอสาร และเรองของการม

3 สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต, วทยาศาสตรและเทคโนโลยกบคน

ไทยยคใหมในเศรษฐกจฐานความร (กรงเทพฯ : ม.ป.ท., 2544) 3. 4ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ, ความพรอมของหนวยงานภาครฐในการบรหารจดการระบบ

งบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตรชาต (Strategic Performance Based Budgeting :

SPBB) (กรงเทพฯ : ธระฟลม และไซเทกซ จากด, 2545), 67.

สำนกหอ


3

ปฏสมพนธของสมาชกในองคกร เปนตน5 เพราะฉะนนสงสาคญในการเปนองคการแหงการเรยนร

ของสถานศกษาจงขนอยกบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารในการทจะสรางองคการใหเปน

องคการแหงการเรยนรอยางแทจรง

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ในสงคมโลกยคปจจบน ซงถอวาเปนยคเศรษฐกจความร (knowledge – based economy)

ซงเปนเศรษฐกจทอาศยความรเปนตวขบเคลอนเปนหลก ททาใหเกดการเตบโต และสรางงานใน

อตสาหกรรมทกรปแบบ การทองคกรจะสรางความไดเปรยบในการแขงขน ขนอยกบวงจร

การเรยนรในองคกร ซงมกระบวนการทเปนระบบ ในการคนหา สราง รวบรวม จดเกบ เผยแพร

ถายทอด แบงปน และใชความร 6นอกจากนนในโลกปจจบนกระแสโลกาภวตนและเทคโนโลย

ตางๆยงไดเขามามอทธพลตอองคการอยางมาก กอใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการทางาน เพอ

ตอบรบกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป องคการจงจาเปนตองมการปรบตวเพอความอยรอดท

ย งยน แนวคดเกยวกบองคการแหงการเรยนรและการจดการความรจงเกดขนเพอพฒนาองคการให

มศกยภาพและสามารถดงคณคา (value) จากทรพยสนทไมมตวตน (intangible assets) ซงกคอองค

ความรนนเองมาใชใหเกดประโยชนกบองคการความรจงจดเปนทรพยสนทมคณคาประเภทหนง

ขององคการ ซงมความจาเปนทจะตองไดรบการจดการความสาคญของการจดความรตอกลยทธ

ขององคการ คอ การใหความรทถกตองแกบคลากรทถกตอง ในระยะเวลาทถกตอง และดวย

รปแบบทถกตอง

ประเทศทประสบผลสาเรจในการพฒนา ทกประเทศไดใหความสาคญกบการจดการศกษา

ใหแกประชาชน หากสามารถใชการศกษาเปนเครองมอในการพฒนาคนมขดความสามารถ ม

ศกยภาพเตมสมบรณตามอตภาพของแตละบคคล แลวการพฒนาชมชน สงคมและประเทศก

สามารถทาไดอยางมประสทธภาพ เพราะมทรพยากรบคคลทด โดยเฉพาะอยางยง สงคมโลกใน

อนาคตทเปนสงคมแหงการเรยนรและเปนสงคมแหงปญญา ดงนน ประเทศทมความสามารถใน

5 Razil และ Swanson, อางถงใน วโรจน สารรตนะ, โรงเรยน : องคการแหงการเรยนร

(กรงเทพฯ : ทพยวสทธ, 2544), 10-11. 6 บรชย ศรมหาสาคร, การจดการความรสความเปนเลศ (กรงเทพฯ : สานกพมพแสงดาว,

2550), 11.

สำนกหอ


4

การปรบเปลยนเรยนรไดดมทรพยากรบคคลททรงปญญาและมความดเทานนทจะไปยนอยใน

ตาแหนงประเทศชนแนวหนาไดอยางมนคงและสงางาม7

นอกจากนน ในปจจบนการแขงขนดวยการสรางนวตกรรมเปนปจจยหลกสาหรบนามาใช

เปนพลงในการขบเคลอนองคการ ไมใชแขงขนกนดวยการสงสมปจจยเปนหลก การสราง

นวตกรรมนนตองอาศยความร กจกรรมทจะสรางความมนคงใหองคการอยางตอเนองไดนนตองมา

จากกจกรรมทเกดจากความร เพราะความรนน ยงดาเนนการจะยงงอกงาม อยในสภาพทวายงใชยง

งอกงาม แตการสรางความมนคงจากทรพยากรธรรมชาต ทน และแรงงาน ยงดาเนนการจะยง

รอยหลอไป อยในสภาพทวาใชแลวหมด ดงนน การพฒนาองคการในแนวทางทจะสรางความ

มนคงอยางตอเนองไดนน ตองใชความร ความชานาญทอยในทรพยากรบคคลและทรพยสนทาง

ปญญา มาสรางสรรคกจกรรมใหเกดการเรยนรและความสามารถในการแขงขนใหกบองคการเพอ

สรางมลคาเพมใหกบองคการ จงจะเปนการพฒนาทย งยนใหกบองคการ วถขององคการยคใหมจง

ควรปรบไปสองคการแหงการเรยนร องคการของทงภาครฐและภาคเอกชนของประเทศไทยตางกม

นโยบายทจะกาวสองคการแหงการเรยนร โดยมการกาหนดพระราชกฤษฎกา ระบในมาตราท 11

ระบไวตอนหนงวา “สวนราชการมหนาทพฒนาใหมลกษณะเปนองคการแหงการเรยนร

อยเสมอ…” แตมเพยงองคการสวนนอยเทานนทเขาใจและเขาถงความหมายและเขาสองคการ

แหงการเรยนรอยางแทจรง8

แรงผลกดนสาคญทจะเปลยนแปลงไปในศตวรรษท 21 อนจะสงผลใหการเรยนรแบบทว

ทงองคการเปนสงทหลกเลยงไมได สามารถสรปได 5 ประการ ไดแก 1) โลกาภวตนและเศรษฐกจ

โลกทาใหเกดแรงผลกดนดานเศรษฐกจและสงคมมาบรรจบกนกอใหเกดการรวมตวกนของ

ผลประโยชนและขอผกมดของคานยมและรสนยมรวมไปถงความทาทาย และโอกาส สงผลให

อทธพลของลกคาเพมขน ซงกระทบตอการกาหนดกลยทธและวธการปฏบตงานขององคการตาง ๆ

มากขน อกท ง ยงกระตนใหเกดมาตรฐานงานใหม ๆ ท งในดานคณภาพ ความหลากหลาย

การปรบตวใหเขากบความตองการของลกคา เวลา และนวตกรรม 2) การปรบเปลยนในโลกแหง

การทางาน องคการตาง ๆ จะมงความสนใจไปยงสงททาไดดทสด โดยองคการจะพยายามสราง

สมรรถนะหลก (core competency) แทนทผลตภณฑหรอตลาด และมอบหมายงานทไมใชงานหลก

ใหแกพนกงานชวคราวหรอวาจางหนวยงานภายนอกใหทาเอง การเปลยนแปลงของบทบาทและ

7 กระทรวงศกษาธการ, ปฏรปการศกษา : กาวอยางมนใจ (กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา

กรมการศาสนา, 2544), 1-2. 8 เจษฎา นกนอย และคณะ, นานาทรรศนะการจดการความรและการสรางองคการแหงการ

เรยนร (กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552), 125-126.

สำนกหอ


5

ความคาดหวงของแรงงานทาใหพนกงานทมความร (knowledge worker) ถอเปนสนทรพยอนลาคา

ทสด 3) ความรและการเรยนรไดกลายเปนสนทรพยทสาคญขององคการ การเพมขนของความรบน

โลก จะเพมขนเปน 2 เทา ในทก ๆ 2 – 3 ป ซงไดจากการประมาณการเตบโตขององคความร

ทางวทยาศาสตรโดยเทยบกบจานวนของวารสารทางวทยาศาสตรทมการพฒนาขนมา

ไรตน (Wriston) กลาววา “ในทสด ทตงของเศรษฐกจยคใหมกไมใชเทคโนโลย ไมใชไมโครชป

หรอเครอขาย การสอสารทวทงโลกแตกลบเปนความคดของมนษย” 4) ความหลากหลายของท

ทางานและการเคลอนยายของแรงงาน ทาใหองคการตาง ๆ ตองพฒนาความสามารถ ในการทางาน

รวมกนกบคน ซงมความแตกตางกน ทงในดานวฒนธรรม ประเพณ คานยม ความเชอและวธการ

ปฏบตงาน ประกอบกบความสบสนยงเหยง และการเปลยนแปลงททวขนอยางรวดเรว ทาให

องคการตางๆไมสามารถคาดคะเนถงความแนนอนใด ๆ ได จงตองปรบเปลยนวธคด วธแกปญหา

และวธการจดการกบสงตางๆ 5) เทคโนโลย ทาใหการเรยนรกลายเปนวตถประสงคหลกประการ

หนงของธรกจ และกลายเปน “แรงงานรปแบบใหม” (the new form of labor) ดงนนบคลากรใน

องคการจาเปนตองฝกฝนตนเองผานการเรยนรดวยตนเอง (self – directed learning) จากแรงผลกดน

ดงกลาว องคการจงมความจาเปนตองใหความสาคญกบการเรยนรและการจดการความร เพอให

กระบวนการทางานเปนไปอยางมประสทธภาพและบรรลประสทธผลขององคการ ทจรงแลว

แนวคดขององคการแหงการเรยนรและการจดการความรไดฝงรากลงไปในแนวคดดานการบรหาร

มานานแตเพงจะมการกลาวถงแนวคดดงกลาวอยางจรงจง ประมาณทศวรรษท 19809

การปฏรปการศกษาของประเทศตองการใหสถานศกษาหรอหนวยงานทางการศกษาเปน

องคการแหงการเรยนร โดยใหทงคร ผบรหาร บคลากรทางการศกษา และผเกยวของ เชน กรรมการ

สถานศกษาขนพนฐาน โดยใหทกคนรวมกนเรยนรวธทจะเรยนรในการปฏบตงานในทก

กระบวนการและขนตอน เพอขยายขดความสามารถและเพมศกยภาพของสถานศกษาใหม

สมรรถนะในการสรางคณภาพใหกบผเรยนไดตามมาตรฐานชาตและเตมตามศกยภาพและสามารถ

แขงขนไดในเวทโลก ดงน นการจดและบรหารการศกษาจงจาเปนตองปรบเปลยนแนวทาง

ในการดาเนนการ จงจะทาใหการจดการศกษาบรรลเปาหมายและวตถประสงคทกาหนดไว และ

เนองจากวชาชพทางการศกษาเปนวชาชพชนสงวชาชพหนง ผบรหารการศกษา (ผบรหารนอก

สถานศกษา) ผบรหารสถานศกษา คร ศกษานเทศก และบคลากรทางการศกษาอนจะตองเปน “มอ

อาชพ” จงจะทาใหการศกษาบรรลความสาเรจไดอยางดมประสทธภาพ ผบรหารสถานศกษาเปน

บคลากรหลกทสาคญของสถานศกษา และเปนผ นาวชาชพทจะตองมสมรรถนะ ความร

ความสามารถ และคณธรรม จรยธรรม ตลอดทงจรรยาบรรณวชาชพทด จงจะนาไปสการจดและ

9เรองเดยวกน, 19-21.

สำนกหอ


6

การบรหารสถานศกษาทด มประสทธผลและประสทธภาพ กลาวคอ ผบรหารสถานศกษาจะตองม

ภาวะผนาทเออตอการบรหารและจดการศกษาในยคน โดยเฉพาะภาวะผนาทางวชาการและภาวะ

ผนาการเปลยนแปลง นอกจากน ผบรหารสถานศกษาจะตองมความสามารถทาใหโรงเรยนเปน

องคกรแหงการเรยนรอยางแทจรง และจะตองมความรความเขาใจในเรองการจดการความร

(knowledge management : KM) และการพฒนาสมองเพอการเรยนร (brain based learning

development)10

ในปจจบนการบรหารการศกษา จงจาเปนตองอาศยผบรหารมออาชพ โดยมภาวะผนาทม

สมรรถนะในการบรหารการเปลยนแปลงผนา ซงเปนลกษณะสาคญของยคโลกาภวตน สมรรถนะ

ผนาดงกลาวครอบคลมหลายลกษณะ เชน การจดองคกรแหงการเรยนร การจดการความร ภาวะ

ผนาทางวชาการ การขบเคลอนองคกรสความสาเรจ การปรบระบบบรหารใหโปรงใส และ

ตรวจสอบได ในการขบเคลอนองคกรดงกลาว สนธ ลมทองกล (ยทธศาสตรการพฒนาผบรหารมอ

อาชพเพอแขงขนในเวทโลก, 2547) ไดเสนอยทธศาสตรการขบเคลอน 9 ประการคอ 1) เรยนรเพอ

พงตนเอง สรางชมชนใหเขมแขง 2) เปลยนแปลงคานยม คณวฒเพอสถานภาพ สคณภาพการผลต

พฒนาและบรการ 3) กาหนดหลกสตรการกระบวนการเรยนร ประเมนโดยใหกลมทมสวนไดสวน

เสยเขารวมดวย 4) สรางศาสตรสาขาวชา และยบวชาทซ าซอนลงไป 5) สงเสรมและสนบสนนการ

ผลตสอสารสนเทศทางการศกษา 6) สรางมาตรฐานตางระดบ และมดลยภาพระหวางมลคากบ

คณคา 7) ผนกกาลงและมยทธศาสตรรวมในการจดความรวมมอ สงเสรมและพฒนาศกยภาพของ

ปญหาและความสามารถพเศษ 9) สงเสรมและเชอมโยงเครอขายทางปญญาเพอสรางฐานและ

งานวจย เพอขดความสามารถ11 สอดคลองกบงานวจยในประเทศตะวนออกและตะวนตก พบวา

ความสาเรจของหนวยงานหรอความลมเหลวของหนวยงานขนอยกบความสามารถของผบรหาร

รอยละ 70 สวนอกรอยละ 30 เปนความสามารถของบคลากรทเกยวของ ดงนน ผบรหารจงเปน

ปจจยความสาเรจ (success factor) ทสาคญของหนวยงานและตองสวมบท “ผนาการเปลยนแปลง”

เพอทาหนาทสรางความมนคงเจรญเตบโตใหกบหนวยงาน12 สวนวโรจน สารรตนะ และคณะ

ไดศกษาปจจยทางการบรหารกบความเปนองคการแหงการเรยนรของโรงเรยนประถมศกษา สงกด

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขตการศกษา 9 พบวา ปจจยการเปนผนา

10 เรองเดยวกน, 160. 11สานกงานขาราชการพลเรอน, ภาวะผ นาการเปลยนแปลง, ชดการเรยนดวยตนเอง

หลกสตรการพฒนานกบรหารระดบกลาง (กรงเทพฯ : บรษทธนาเพรส แอนด กราฟฟค จากด,

2545), 16. 12

เรองเดยวกน, 16.

สำนกหอ


7

การเพอทาหนาทสรางความมนคงเจรญเตบโตใหกบหนวยงาน13 สวนวโรจน สารรตนะ และคณะ

ไดศกษาปจจยทางการบรหารกบความเปนองคการแหงการเรยนรของโรงเรยนประถมศกษา สงกด

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขตการศกษา 9 พบวา ปจจยการเปนผนา

การเปลยนแปลงเปนปจจยเหตแรกสดทกอใหเกดการพฒนาในปจจยทางการบรหาร ปจจยอน ๆ

ตามมา ซงผลจากการวจยสามารถเปนกรอบชนาระบบการคดและการพฒนาความเปนองคการแหง

การเ รยนรในสถานศกษา ควรเ รมจากการพฒนาผ บ รหารให เ ปนผ นาแหงการเ รยน ร

(transformational leadership) ใหเกดขนกอน ซงภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารจะสงผล

ตอการพฒนาในหลายๆดาน โดยเฉพาะดานการพฒนาทรพยากรมนษย ดานการพฒนาความเปน

องคการวชาชพและดานการพฒนาความเปนประสทธผลของโรงเรยน14

แนวทางแหงความสาเรจในการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาในยคปฏรป

การศกษาน อยทผนาสงสดในระดบปฏบตการ คอผบรหารสถานศกษาทมอานาจจดการในระดบ

รากฐานของการจดการศกษา หากผเรยนทพงประสงคเปนผลลพธทสาคญของการปฏรปการเรยนร

ผบรหารทเปนผนาการเปลยนแปลงกเปนปจจยปอนเขาทสาคญปจจยหนงของความสาเรจ

ในการปฏรปการศกษาของประเทศ

ปญหาของการวจย

นบจากทมการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 จนถงปจจบน เปน

เวลา 10 ป ของความพยายามปฏรปการศกษาทงระบบ ซงจากการประเมนผลการปฏรปการศกษาท

ผานมาพบวา หลายเรองประสบผลสาเรจ เชน การปรบโครงสรางหนวยงานใหมเอกภาพยงขน

ตวอยางไดแกการรวมทบวงมหาวทยาลย กระบวนการศกษาทกระดบและประเภทการศกษา การนา

มหาวทยาลย กระทรวงศกษาธการ และสานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต สานก

นายกรฐมนตรเขาเปนกระทรวงเดยวกน มการจดระเบยบบรหารราชการแบบเขตพนทการศกษา

เพอใหมการพฒนาการศกษาอยางบรณาการและประสานเชอมโยงกน โดยยดเขตพนทเปน

ศนยกลาง มการจดต งสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ .)

13

สานกงานขาราชการพลเรอน, ภาวะผนาการเปลยนแปลง, ชดการเรยนดวยตนเอง

หลกสตรการพฒนานกบรหารระดบกลาง (กรงเทพฯ : บรษทธนาเพรส แอนด กราฟฟค จากด,

2545), 16. 14

วโรจน สารรตนะ และอญชล สารรตนะ, ปจจยทางการบรหารกบความเปนองคแหงการ

เรยนร ขอเสนอผลการวจยเพอพฒนาและการวพากษ (กรงเทพฯ : บรษทอกษราพพฒน จากด,

2545), 63-65.

สำนกหอ


8

เปนองคการมหาชน เพอประเมนคณภาพภายนอกและรบรองมาตรฐานสถาบนการศกษาทกระดบ

และทกประเภทการศกษา

อยางไรกตาม ยงมอกหลายเรองทมปญหาตองเรงพฒนา ปรบปรง และตอยอด โดยเฉพาะ

ดานคณภาพผเรยน คร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา ประสทธภาพของการบรหารจดการ

รวมทงการเพมโอกาสทางการศกษา ทพบวา มสถานศกษาจานวนมากไมไดมาตรฐาน ผเรยนม

ผลสมฤทธทางการเรยนตา ขาดคณลกษณะทพงประสงค ทงการคด วเคราะห ใฝเรยนรและแสวงหา

ความรอยางตอเนอง คณธรรม จรยธรรม ในดานคร คณาจารย พบวา มปญหาขาดแคลนคร

คณาจารย ท ม คณภ าพ ม คณ ธรรม ไม ไดคน เ กง คนด แ ละใ จ รกมา เ ปนคร คณ าจ ารย

ในดานการบรหารจดการ พบวา ยงไมมการกระจายอานาจการบรหารจดการทงสสถานศกษา

เขตพนทการศกษา และองคกรปกครองสวนทองถนตามเปาหมาย รวมทงยงขาดการมสวนรวม

ในการบรหารและจดการศกษาจากทกภาคสวนอยางแทจรง15

สานกงานเขตพนทการศกษานครปฐม เขต 1 ม เปาประสงคในการดาเนนงานคอ ประชากร

จงหวดนครปฐมไดเรยนรตลอดชวต มคณภาพชวตทด รเทาทนความเปลยนแปลง แตจากผลการ

ดาเนนงานภารกจดานการบรหารจดการและสถานศกษาในสงกด ตามกลยทธและจดเนนของ

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ในปงบประมาณ พ.ศ.2554 มปญหา อปสรรค

ประเดนหลกสาคญ คอ 1) ดานคณภาพการศกษาของสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1 พบวา ในปงบประมาณ พ.ศ.2554 ผลสมฤทธทางการเรยน ใน 5 กลมวชาหลกอย

ในเกณฑตากวารอยละ 50 2) สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ยงมอตรา

เดกออกกลางคนเพมขน จากปการศกษา 2554 ทงในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา16

จากผลการทดสอบ O – NET (Ordinary National Educational Test) ระดบเขตพนท

การศกษา ของสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 มดงน

15 สานกเลขาธการสภาการศกษา, การปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561)

(กรงเทพฯ : บรษท พรกหวานกราฟฟค จากด, 2552), 1-2. 16 สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1, รายงานการจดการศกษา

ประจาปงบประมาณ 2555 เอกสารลาดบท 6/2555, (ม.ป.ท., 2555), 40.

สำนกหอ


9

ตารางท 1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลย 5 รายวชาหลก ชนประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2552-2554

วชา ปการศกษา 2552 ปการศกษา 2553 ปการศกษา 2554

สพป.นฐ.1 สพฐ. ประเทศ สพป.นฐ.1 สพฐ. ประเทศ สพป.นฐ.1 สพฐ. ประเทศ

ภาษาไทย 38.81 38.01 38.58 33.46 30.61 31.22 55.01 49.51 50.04

คณตศาสตร 35.65 34.93 35.88 37.63 33.93 34.85 59.96 51.69 52.40

วทยาศาสตร 39.16 37.51 38.67 45.04 40.43 41.56 44.48 40.45 40.82

สงคมศกษา 33.92 32.70 33.90 50.15 46.11 47.07 56.20 51.08 52.22

ภาษาองกฤษ 28.98 30.20 31.75 20.19 20.23 20.99 41.20 37.12 38.37

ทมา : ดสต หงเสวก, เอกสารการนเทศ (ม.ป.ท., ม.ป.ป.).

จากตารางท 1 พบวา ผลการสอบชนประถมศกษาปท 6 ใน 5 วชาหลกคะแนนเฉลยสวน

ใหญสงกวาคาเฉลยระดบ สพฐ.และ ประเทศทกวชา โดยวชาภาษาไทย คณตศาสตร สงคมศกษา

ศาสนาและวฒนธรรม และภาษาองกฤษ มคะแนนสงกวาปการศกษา 2552 และปการศกษา 2553

สวนวชาวทยาศาสตรในปการศกษา 2554 มคาเฉลยลดลงจากปการศกษา 2553 หากพจารณาใน

ภาพรวม เปรยบเทยบกบเปาหมายท สพป.นครปฐม เขต 1 ทกาหนดเปาหมายในการพฒนาคอ

เพมขนอก รอยละ 5 แตจากผลคะแนนในวชาหลกพบวายงไมตรงตามเปาหมายทตงไว และบางวชา

ยงอยในเกณฑตากวารอยละ 50 จงชใหเหนถงปญหาของสถานศกษาระดบประถมศกษาในสงกด

สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐมเขต 1 คอ ประสทธผลของสถานศกษาดาน

ความสาเรจของงานและการเรยนรของนกเรยนอยในระดบตา เพราะฉะนนประเดนสาคญจงอยท

การพฒนาระดบประสทธผลของสถานศกษาดานความสาเรจของงานและการเรยนรของนกเรยนให

มระดบสงขน

สาหรบประเทศไทยในสวนการบรหารการศกษาพบวา แมวาในปจจบนมการจดการศกษา

ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาตพทธศกราช 2542 มาตรา 39 ทใหกระจายอานาจการบรหาร

และการจดการศกษาทงดานการบรหารงานวชาการดานบรหารงบประมาณ ดานบรหารงานบคคล

ดานบรหารงานทวไป ทาใหผบรหารมอานาจและหนาท ดงน บรหารสถานศกษาใหเปนไปตาม

กฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบของทางราชการ ประสานการระดมทรพยากรเพอการศกษา รวมทง

ควบคมดแลบคลากร การเงน การพสด สถานท เปนผแทนสถานศกษาในกจการทวไป รวมทงการ

จดทานตกรรมสญญามหนาทจดทารายงานประจาปเกยวกบกจกรรมของสถานศกษาเพอเสนอตอ

คณะกรรมการเขตพนทการศกษา จะเหนวาผบรหารมภารกจมากมาย จงทาใหผบรหารมภาวะผนา

การเปลยนแปลงตามภารกจไปดวย แตจากการศกษาพบวาผบรหารกยงคงมรปแบบการบรหารงาน

แบบดงเดม กลาวคอ ผบรหารสวนใหญไมกลาตดสนใจแกปญหา มความลาชาในการปฏบตงาน

โดยเฉพาะอยางยงการทผนาไมมความคดสรางสรรค ทาใหไมสามารถกาหนดขอเสนอแนะเชง

นโยบายหรอขอเสนอแนะเชงการปฏบต เพอบรหารงานและบคลากรท เหมาะสมตาม

10

สภาพแวดลอมและสถานการณในปจจบน จงสงผลตอการพฒนาหนวยงานและบคลากรในการ

ปรบตวใหเขากบสถานการณและสภาพแวดลอมทการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

การบรหารจดการสถานศกษาในปจจบนไมเออตอการพฒนาสถานศกษา เชน ไมมความ

ตระหนกในวสยทศน ขาดการมสวนรวมของภาคอนๆขาดการบรหารจดการทมงผลสมฤทธ

วฒนธรรมองคการของการทางานตามระบบราชการมกฎระเบยบ ขนตอนการปฏบตงานมาก

มงเนนผลประโยชนของตนเองและกลมมากกวาผลประโยชนโดยรวมขององคกร ทาใหมการ

ทางานในลกษณะตางคนตางทาหนวยงาน ขาดการประสานงานทด มการแบงชนชนตามตาแหนง

และตามลกษณะของหนาท ทาใหการทางานรวมกนไมมประสทธภาพ17

นอกจากนนปญหาทพบในการบรหารงานขององคการหลายแหง ไมวาจะเปนเรองความ

ขดแยงของบคลากรในองคการ การทางานทไมเปนระบบ ไมเปนทม หรอ องคการขาดวสยทศน

(Vision) ขาดภาพอนาคตทเปนจดมงหวงในการพฒนา อนเปนผลนาไปสความดอยประสทธภาพ

ขององคการนน สาเหตอกประการหนง คอ ผบรหารองคการไมไดสรางองคการแหงการเรยนรให

เกดขน ภายใตสภาวะการเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวในยคโลกาภวตน เราถอวา อานาจมา

จากความร แตละคนจงจาเปนตองพฒนาตนเองใหเปนบคคลแหงการเรยนร เพราะความรทแตละ

คนราเรยนมาในอดตทเคยคดวาเปนความรสาเรจรป และคดวาตนเองเปนคนเกงในยคนน หากไม

ใฝรใฝเรยนเพมเตมตลอดเวลา กจะกลายเปนคนตกรนในยคน การเรยนรจงตองกระทาทก

สถานการณ ไมวาจะเปนชวงของวยเรยน หรอในชวงของการปฏบตงาน เปนการเรยนรตลอดชวต

(Life-long Learning) ซงนอกจากจะรลกในสาขาวชาเฉพาะของตนแลว (Specialist) กตองรกวางใน

เรองอน ๆ ดวย (Generalist) เพราะการแกปญหาในแตละเรอง ตองอาศยความรจากหลาย ๆ แขนง

ประกอบกน และใชอยางบรณาการดวย ความสาคญของการเรยนรไมไดอยทตวเนอหา แตอยท

กระบวนการเรยนร (Process) เปนการเรยนรวธทจะเรยน (Learn How to Learn) ผทจะสงเสรมการ

เรยนรตองเปลยนบทบาทจากผใหความร ผอบรมสงสอน (Instructor) มาเปนผอานวยความสะดวก

(Facilitator) หรอผสนบสนนใหกาลงใจผเรยนไดสรางองคความรขนดวยตนเอง (Construct) ดวย

การใหเขาไดลงมอปฏบตจรงทกขนตอน (Learning by doing) ตามความถนดและความสนใจของ

แตละบคคล การเรยนรจงเปนการศกษาเพอชวต ทไมไดมงใหผเรยนเตรยมตวทจะนาความรไปใช

ในชวตอนาคตเพยงอยางเดยว แตเปนการดาเนนชวตจรงไปพรอมการกบการเรยน โดยพยายามให

ผเรยนไดเรยนรจากกนและกน (Team) มปฏสมพนธตอกน (Interaction) มบทบาทและมสวนรวม

ในกระบวนการเรยนรใหมากทสด (Participation) และไดนาความรไปใชปฏบตงานใน

17 วทยากร เชยงกล, สภาวะการศกษาไทย ป พ.ศ. 2549/2550 การแกปญหาและการปฏรป

การศกษาอยางเปนระบบองครวม (กรงเทพฯ : ว.ท.ซ. คอมมวนเคชน, 2551), 8 – 10.

11

ชวตประจาวนไดอยางกลมกลน (Application)18ดงนนการจดและบรหารการศกษาจงจาเปนตอง

ปรบเปลยนแนวทางในการดาเนนการจงจะทาใหการศกษาเปนวชาชพชนสง ผบรหารการศกษา

ผบรหารสถานศกษา ครศกษานเทศกและบคลากรทางการศกษาอนๆ จะตองเปนมออาชพ 19

โดยเฉพาะผบรหารจะตองมภาวะผนาทมสมรรถนะในการบรหารการเปลยนแปลง จงจะทาให

การศกษาบรรลความสาเรจไดอยางมประสทธภาพ20

การพฒนาคณภาพการศกษาจะสาเรจไดนน ผบรหารการศกษาจงเปนบคลากรหลกทสาคญ

ของสถานศกษาและเปนผนาวชาชพทจะตองมสมรรถนะ ความร ความสามารถ และคณธรรม

จรยธรรม ตลอดทงจรรยาบรรณวชาชพทด จงจะนาไปสการจดการและการบรหารสถานศกษาทด

มประสทธผลและประสทธภาพ กลาวคอ ผบรหารสถานศกษาจะตองมภาวะผนาทเออตอการ

บรหารและจดการศกษาในยคน โดยเฉพาะภาวะผนาทางวชาการและภาวะผนาการเปลยนแปลง

นอกจากนนผบรหารสถานศกษาจะตองมความสามารถทาใหโรงเรยนเปนองคการแหงการเรยนร

อยางแทจรง และจะตองมความรความเขาใจในเรองการจดการความร (knowledge management)

และการพฒนาสมองเพอการเรยนร (brain – based learning development)21

ฮอย และมสเกล (Hoy and Miskel, 2005) กลาววา สถานศกษาเปนองคการทใหบรการ

(service organization) ในดานการสอนและการเรยนร เปาหมายทสาคญของสถานศกษาคอ การ

เรยนรของนกเรยน ซงขนอยกบกจกรรมตางๆทสถานศกษาจดขน สถานศกษาจงเหมาะสมทจะเปน

องคการแหงการเรยนรมากกวาองคการอนใด เพราะเปนสถานททผบรหารและครผสอนสามารถ

แสดงศกยภาพ เพอการสรางสรรค และเพอความสาเรจ และเปนแหลงทผรวมงานอน ๆ มาเรยนร

วธการเรยนร (learn how to learn) รวมกนไดมโนทศนขององคการแหงการเรยนรคอนขางกวาง

เซงเก (Senge, 1990) ไดบกเบกและวเคราะหศลปะในการฝกใหเกดองคการแหงการเรยนรขน ซงม

ขอเขยนทคอนขางยาวในรปแบบของการวเคราะหทฤษฎ และสน ๆ ในรปแบบของการวจย โดย

ผลงานของเซงเก (Senge) เปนทยอมรบแกนกวชาการบรหาร ซงตางกสนบสนนแนวความคดของ

เขาทวา สถานศกษาเปนองคการแหงการเรยนร

18 ธเนศ ขาเกด, “องคการแหงการเรยนร (Learning Organization),” วารสารสงเสรม

เทคโนโลย 25, 137 (กมภาพนธ-มนาคม, 2541) : 171 – 172. 19 ธระ รญเจรญ, ความเปนมออาชพในการจดและบรหารการศกษา ยคปฏรปการศกษา

(กรงเทพฯ : หางหนสวนจากด นวสาสนการพมพ, 2553), 1. 20 เรองเดยวกน, 160. 21 เรองเดยวกน, 7-8.

12

ดงนน จงกลาวโดยสรปไดวา สถานศกษาจะเปนองคการแหงการเรยนรทมประสทธภาพ

ไดนน จะตองแสวงหาวธการเพอเสรมสรางใหโครงสรางของสถานศกษาสามารถชวยสนบสนน

การเรยนการสอนไดอยางตอเนอง และยงชวยใหสถานศกษามการปรบตวเพอการเปลยนแปลง ม

การพฒนาวฒนธรรมและบรรยากาศของสถานศกษาเอง ใหมลกษณะเปด กอใหเกดความรวมมอ

และชวยเหลอซงกนและกน สามารถกาหนดระเบยบขอบงคบดวยตวเองได รวมทงจงใจบคคลทม

ความมงมน จรงใจ ปลอดภย ใจกวาง พรอมทจะเปลยนแปลงไดเมอเขามาสสถานศกษา สามารถ

ปองกนความรนแรงทอาจเกดจากการปฏบตกจกรรมอนใด ทมใชกจกรรมดานการเรยนการสอน

แตเปนสงทถกตองตามกฎหมายได การมภาวะผนาแบบเปลยนสภาพ (transformational leadership)

ของผบรหารจะทาใหระบบการตดตอสอสารเปนไปอยางเปดเผย และตอเนองสมาเสมอ มการ

รวมกนแบงปนความคดในการตดสนใจ ซงจะเปนกลไกชวยสงเสรมใหเกดองคการแหงการเรยนร

ขนไดในสถานศกษา22

จากปญหาดงกลาวมาน พบวาโรงเรยนภายใตการดาเนนงานจดการศกษาของสานกงาน

เขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ไมอาจพฒนาองคกรไดตามกลยทธทกาหนด อตรา

การออกกลางคนของนกเรยนในระดบการจดการศกษาภาคบงคบสง การจดการเรยนการสอนใน

โรงเรยน นกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนคอนขางตาจนตองเรงดาเนนการแกไขโดยเรงดวน

จงจาเปนอยางยงทจะตองพฒนาโรงเรยนซงเปนองคกรทรบผดชอบโดยตรงในการจดการศกษา

ใหกบนกเรยนใหมประสทธภาพและประสทธผล โดยการสรางความเปนองคการแหงการเรยนร

บคลากร ในโรงเรยนมขดความสามารถและศกยภาพ มการพฒนางาน เสรมสรางความร แบงปน

ความร แลกเปลยนและพรอมรบการเปลยนแปลงตลอดเวลา

ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาถงความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการ

เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 โดยมความ

จาเปนทจะตองสรางโรงเรยนใหเปนโรงเรยนแหงการเรยนรซงเปนเรองทไมสามารถหลกเลยงได

โดยเฉพาะอยางยงการศกษาในยคโลกาภวตนน โรงเรยนจะเจรญกาวหนาไปอยางตอเนอง

จาเปนตองอาศยผบรหารสถานศกษาซงเปนบคลากรหลกทสาคญของสถานศกษา บคลากรใน

โรงเรยน และบคคลอนทเกยวของ สามารถนาพาองคกรใหบรรลเปาหมายทตงไว อยางไรกตาม

การเปลยนแปลงใด ๆ ไมใชเรองงาย จาเปนตองอาศยความมงมนต งใจจรงของผนาและความ

รวมมอรวมใจจากทกคนในองคกรจงจะทาใหเกดความสาเรจทย งยน โดยเฉพาะอยางยง มความ

เปนผนาของผบรหารสถานศกษา ดงนนผบรหารสถานศกษาจาเปนตองมภาวะผนาทจะทาให

22 จนทราน สงวนนาม, ทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารสถานศกษา (กรงเทพฯ : บค

พอยท, 2551), 205 – 206.

13

โรงเรยนเปนโรงเรยนแหงการเรยนรอยางแทจรง เพอแกไขปญหาในการดาเนนงานจดการศกษา

ของสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ซงผลของการศกษาวจยในครงนจะ

เปนขอมลใหกบสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ในการพฒนาการจด

การศกษาตอไป

วตถประสงคของการวจย

เพอใหสอดคลองกบปญหาและความสาคญของปญหา ผวจยไดกาหนดวตถประสงคของ

การวจย ดงน

1. เพอทราบภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1

2. เพอทราบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา


3. เพอทราบความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ใน


ขอคาถามของการวจย

เพอใหสอดคลองกบวตถประสงคการวจย ผวจยไดกาหนดคาถามการวจย ดงน

1. ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1 อยในระดบใด


นครปฐม เขต 1 อยในระดบใด

3. ภาวะผนามความสมพนธกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ในสงกด

สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 หรอไม

สมมตฐานของการวจย

เพอใหการศกษาภาวะผนาการเปลยนแปลงกบองคการแหงการเรยนรของผบรหาร

สถานศกษา สามารถตอบคาถามของงานวจยท งสามประการขางตนได ผวจยจงไดกาหนด

สมมตฐานของการวจย ดงน


นครปฐม เขต 1 อยในระดบด

14


นครปฐม เขต 1 อยในระดบด

3. ภาวะผนามความสมพนธกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ในสงกด

สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

ขอบขายเชงทฤษฎของการวจย

การจดการศกษาในสถานศกษาเปนการดาเนนการในลกษณะขององคกรเชงระบบ การ

ศกษาวจยในครงน จงไดนาทฤษฎเชงระบบของแคทซและคาน (Katz and Kahn) มาเปนขอบขาย

เชงทฤษฎของการวจยประกอบดวยตวปอน (input) กระบวนการ (process) และผลผลต (out put)

ซงองคประกอบทง 3 จะมความสมพนธซงกนและกน และมปฏสมพนธกบสภาพแวดลอม

(context) ไดแก สภาพเศรษฐกจและสงคม สภาพภมศาสตร เปนตน และการใหขอมลยอนกลบ

โรงเรยนเปนองคกรระบบเปดเชนกน ซงประกอบดวย ตวปอน กระบวนการและผลผลต23 ดงน

จากตวปอนไดแก 1) บคลากร เชน คร นกเรยน ผบรหาร เจาหนาทอนๆ 2) วสด – อปกรณ เชนทดน

อาคาร วสด ครภณฑ 3) งบประมาณ เชน งบประมาณแผนดน เงนบารงการศกษา เงนบรจาค การ

จดการ เชน ความคดเหนของครและผปกครอง รายงานตางๆเกยวกบโรงเรยนเขาสกระบวนการ

ไดแก 1) กระบวนการบรหาร เชน การวางแผน การตดสนใจ การจงใจ ภาวะผนา การสอสาร การ

จดงบประมาณ การจดการความขดแยง 2) กระบวนการเรยนการสอน ประกอบดวย การจด

หลกสตร การจดกจกรรมโครงสรางหลกสตร วธการสอนและวดผล 3) กระบวนการนเทศ

การศกษา การวางแผนใหความร ลงมอปฏบต การเสรมแรง การประเมนผล จงออกมาเปนผลผลต

ไดแก ผลสมฤทธทางการเรยน เชน ความร เจตคต ทกษะ พฒนาการ พฤตกรรม การสาเรจการศกษา

ความพงพอใจของบคลากร พฒนาการของคร การลา การขาด การขอยาย ระเบยบ ขอบงคบ

ความสมพนธกบชมชน เปนตน24

ภาวะผนาในการบรหารเปนทกษะกระบวนการทสาคญอยางหนงมสวนทาใหองคการ

ประสบความสาเรจ ทฤษฎเกยวกบภาวะผนาการเปลยนแปลงมนกวชาการหลายทานไดศกษาวจย

มาเปนลาดบ เชน ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) ของเบอรน

23 Daniel Katz and Robert L. Kahn, The Social Psychology of Organization, 2nd ed.

(New York : John Wiley & Son, 1978) , 20. 24 ทองอนทร วงศโสธร, “ทฤษฎระบบ”, ในประมวลสาระชดวชาทฤษฎและแนวปฏบตใน

การบรหารการศกษาหนวยท 3 (นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2536), 161 –

162.

15

(Burns) เปนภาวะผนาทเกดจากปฏสมพนธของบคคลทมความแตกตางกนในดานอานาจ ระดบ

แรงจงใจและทกษะเพอไปสจดมงหมายรวมกนซงเกดไดใน 3 ลกษณะ คอ 1) ภาวะผนาแบบ

แลกเปลยน (transactional leadership) 2) ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership)

3) ภาวะผนาแบบจรยธรรม (moral leadership) 25 ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง

(transformational leadership) ตามแนวคดของบาส (Bass) ซงเปนภาวะผนาการเปลยนแปลงทเนน

การสรางวสยทศน การถายทอด และการปลกฝงคานยม การสรางบารม การคานงถงเอกบคคล การ

กระตนทางปญญา การสรางแรงบนดาลใจ26 และทฤษฎภาวะผนา (leadership) โดยใชแนวคดของ

บาสและอโวลโอ (Bass & Avolio) ประกอบดวย 3 ลกษณะ คอ 1) ภาวะผนาการเปลยนแปลง

(transformational leadership) เปนผนาทมงยกระดบความตองการ ความเชอ ทศนคต คณธรรมของ

ผตามใหสงขน เพอใหมผลตอการพฒนาเปลยนแปลงกลมองคการใหมประสทธผล ประกอบดวย

คณลกษณะพฤตกรรมเฉพาะ 4 ดาน (4Is : Four I’ s) ดงน คอ 1.1) การมอทธพลเชงอดมการณ

(charisma leadership or idealized influence :CL or ll) 1.2) การสรางแรงบนดาลใจ (inspirational

motivation : IM) 1.3) การกระตนเชาวปญญา (intellectual stimulation : IS) และ 1.4) การคานงถง

ปจเจกบคคล (individualized consideration : IC) 2) ภาวะผนาการแลกเปลยน (transactional

leadership) ม 3 ดานไดแก 2.1) การใหรางวลตามสถานการณ (contingent reward : CR) 2.2) การ

บรหารแบบวางเฉยเชงรก (active management – by exception : MBE - A) 2.3) การบรหารแบบวาง

เฉยเชงรบ (passive management – by exception : MBE -P) 3) ภาวะผนาแบบปลอยตามสบาย

(laissez – faire leadership : LF) หรอพฤตกรรมความไมมภาวะผนา (non leadership behavior) เปน

ภาวะผนาทไมมความพยายามขาดความรบผดชอบ ไมมการตดสนใจ ไมเตมใจทจะเลอกยนอยฝาย

ไหน ขาดการมสวนรวม เมอผตามตองการผนา ผนาจะไมอย ไมมวสยทศนเกยวกบภารกจของ

องคการ ไมมความชดเจนในเปาหมาย 27

ความเปนองคการแหงการเรยนรคอการทบคคลสามารถทจะทาสงใดสงหนงทไมเคยทามา

กอนได และโดยการเรยนรนเองนาเราพฒนาไปสการสรางสงใหม ๆ ในชวต มนกวชาการหลาย

25 Gary A. Yulk, Leadership in Organization (Englewood Cliffs NJ. : Prentice Hall,

1989), 21. 26 B. M. Bass, Leadership and Performance beyond expectations (New York : Free

Press, 1985), 121. 27 Barnard M. Bass and Bruce J. Avolio, Improving Organizational Effectiveness

Through Transformational Leadership (Newbery Park, CA : SAGE Publication, Inc., 1994),

3-4.

16

ทานไดศกษาวจย เชน สตาตาร (Stata) ไดเสนอแนะวา การเรยนรขององคการเปนกระบวนการหลก

ทจะทาใหเกดการจดการนวตกรรม (management Innovation) หรอการเรยนรของทงระดบบคคล

และองคการ เปนสงททาใหเกดการไดเปรยบทางธรกจทย งยน เสนอแนะปจจยสนบสนน การ

เรยนรขององคการดงตอไปน 1) การคดอยางเปนระบบ (system thinking) 2) การวางแผน

(planning) 3) การปรบปรงคณภาพ (quality improvement) 4) พฤตกรรมทางองคการ (organization

behavior) 5) ระบบขอมล (information systems)28 และปเตอร เซงเก เชอวาหวใจของการสราง

องคกรแหงการเรยนรอยทการเรมสรางวนย 5 ประการ ไดแก 1) ความเชยวชาญของบคคล

personal mastery) 2) แบบแผนทางความคด (mental models) 3) วสยทศนรวม (shared vision) 4)

การเรยนรของทม (team learning) และ 5) การคดเชงระบบ (systems thinking) 29

28 ยรพร สทธรตน, องคการเพอการเรยนร (กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย,2552), 4 – 5. 29

: Peter M. Senge, The Fifth Discipline : The Art of the Learning Organization

(New York : Doubleday, 1990), 6-13.

17

แผนภมท 1 ขอบขายเชงทฤษฎของการวจย

ทมา : Daniel Katz and Robert L. Kahn, The Social Psychology of Organization, 2nd ed.

(New York : John Wiley & Son, 1978) , 20.

: Barnard M. Bass and Bruce J. Avolio, Improving Organizational Effectiveness


3-4.

: Peter M. Senge, The Fifth Discipline : The Art of the Learning Organization (New

York : Doubleday, 1990), 6-13.

: ทองอนทร วงศโสธร, “ทฤษฎระบบ”, ในประมวลสาระชดวชาทฤษฎและแนวปฏบตใน

การบรหารการศกษาหนวยท 3 (นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2536), 161 –

162.

สภาวะแวดลอม ( context)

สภาพเศรษฐกจ สงคม ภมศาสตร

ปจจยนาเขา (input)

การจดการ บคลากร

งบประมาณ วสดอปกรณ

กระบวนการ (process)

การบรหาร

การจดการเรยนการสอน การนเทศ

ผลผลต (output)

ผลสมฤทธทางการศกษา

ชอเสยงสถานศกษา

ความพงพอใจทกฝาย

ขอมลยอนกลบ (feedback)

ความเปนองคการแหง

การเรยนร ภาวะผนา

18

ขอบเขตของการวจย

จากขอบขายเชงทฤษฎของการวจยทไดกลาวมา ผวจยเหนวาภาวะผนาเปนปจจยทม

ความสาคญตอความเปนองคการแหงการะเรยนรของสถานศกษา จงเลอกปจจยดานภาวะผนามา

เปนตวแปรตน โดยใชแนวคดของบาสและอโวลโอ (Bass & Avolio) ประกอบดวย 2 ลกษณะ คอ

1) ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) เปนผนาทมงยกระดบความตองการ

ความเชอ ทศนคต คณธรรมของผตามใหสงขน เพอใหมผลตอการพฒนาเปลยนแปลงกลมองคการ

ใหมประสทธผล ประกอบดวยคณลกษณะพฤตกรรมเฉพาะ 4 ดาน (4Is : Four I’ s) ดงน คอ 1.1)

การมอทธพลเชงอดมการณ (charisma leadership or idealized influence :CL or ll) 1.2) การสราง

แรงบนดาลใจ (inspirational motivation : IM) 1.3) การกระตนเชาวปญญา (intellectual stimulation

: IS) และ 1.4) การคานงถงปจเจกบคคล (individualized consideration : IC) 2) ภาวะผนาการ

แลกเปลยน (transactional leadership) ม 3 ดานไดแก 2.1) การใหรางวลตามสถานการณ

(contingent reward : CR) 2.2) การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (active management – by exception :

MBE - A) 2.3) การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (passive management – by exception : MBE -P) 30

ตวแปรตาม คอ ความเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ผวจยเหนวานกวชาการ

หลายทานไดศกษาและเสนอแนวคดเกยวกบองคการแหงการเรยนรไวหลากหลายแนวทาง แตผวจย

เหนวา แนวความคดของ เซงเก (Senge) องคการแหงการเรยนรทสถานศกษาในทกระดบสามารถ

ฝกฝนได นอกจากนยงเปนแนวทแพรหลายและไดรบการยอมรบทวโลก ดวยเหตนผวจยจงใช

แนวคดของ เซงเก (Senge) มาศกษา โดยหลกฝกปฏบตทง 5 ประการขององคการแหงการเรยนร

ซงประกอบดวย 1) ความเชยวชาญของบคคล (personal mastery) 2) แบบแผนทางความคด (mental

models) 3) วสยทศนรวม (shared vision) 4) การเรยนรของทม (team learning) และ 5) การคดเชง

ระบบ (systems thinking) โดยสรปมาเปนขอบเขตของการวจยครงน ดงแผนภมท 2

30 Barnard M. Bass and Bruce J. Avolio, Improving Organizational Effectiveness


3-4.

19

แผนภมท 2 ขอบเขตของการวจย

ทมา : Barnard M. Bass and Bruce J. Avolio, Improving Organizational Effectiveness Through

Transformational Leadership (Newbery Park, CA : SAGE Publication, Inc., 1994), 3-4.

: Peter M. Senge, The Fifth Discipline : The Art of the Learning organization (New

York : Doubleday, 1990), 6-13.

ขอตกลงเบองตน

เพอใหเกดความเขาใจและตความตรงกน จงกาหนดขอตกลงเบองตนไวดงน

1. ในการวจยครงนผวจยไดศกษา ภาวะผนาโดยใชแนวคดของบาสและอโวลโอ (Bass &

Avolio) ประกอบดวย 2 ลกษณะ คอ 1) ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership)

เปนผนาทมงยกระดบความตองการ ความเชอ ทศนคต คณธรรมของผตามใหสงขน เพอใหมผลตอ

การพฒนาเปลยนแปลงกลมองคการใหมประสทธผล ประกอบดวยคณลกษณะพฤตกรรมเฉพาะ 4

ดาน (4Is : Four I’ s) ดงน คอ 1.1) การมอทธพลเชงอดมการณ (charisma leadership or idealized

influence :CL or ll) 1.2) การสรางแรงบนดาลใจ (inspirational motivation : IM) 1.3) การกระตน

เชาวปญญา (intellectual stimulation : IS) และ 1.4) การคานงถงปจเจกบคคล (individualized

consideration : IC) 2) ภาวะผนาการแลกเปลยน (transactional leadership) ม 3 ดานไดแก 2.1) การ

ใหรางวลตามสถานการณ (contingent reward : CR) 2.2) การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (active

ภาวะผนา (x tot )

1. ภาวะผนาการเปลยนแปลง (x1)

1.1 การมอทธพลเชงอดมการณ (x1.1)

1.2 การสรางแรงบนดาลใจ (x1.2)

1.3 การกระตนเชาวปญญา (x1.3)

1.4 การคานงถงปจเจกบคคล (x1.4)

2. ภาวะผนาการแลกเปลยน (x2)

2.1 การใหรางวลตามสถานการณ (x2.1)

2.2 การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (x2.2)

2.3 การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (x2.3)

ความเปนองคการแหงการเรยนร ( Y tot)

1. ความเชยวชาญของบคคล ( Y 1)

2. แบบแผนทางความคด ( Y2)

3. วสยทศนรวม ( Y3)

4. การเรยนรของทม ( Y4)

5.การคดเชงระบบ ( Y5)

20

management – by exception : MBE - A) 2.3) การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (passive management

– by exception : MBE -P)

2. การวจยครงน ผวจยไดทดลองเครองมอวจยกบโรงเรยนทไมใชกลมตวอยาง (try out)

จานวน 10 โรง แตเนองจากมโรงเรยน จานวน 2 โรงทใหขอมลไมครบสมบรณ ดงนนผวจยจงนา

เครองมอทไดขอมลครบ สมบรณ จานวน 8 โรงมาคานวณหาคาความเชอมน (reliability)

นยามศพทเฉพาะ

เพอใหเกดความเขาใจทตรงกน ผวจยจงไดกาหนดคานยามศพทเฉพาะไว ดงน

ภาวะผนา หมายถง พฤตกรรมของผบรหารสถานศกษา ทมอทธพลตอผตามในการกระตน

และจงใจผตามเพอใหผตามปฏบตงานขององคการใหบรรลเปาหมายดวยความเตมใจ โดยเปน

รปแบบพฤตกรรมผนาทมความสามารถใชคณลกษณะทสาคญของตนในการบรหารงาน ไดแก การ

มอทธพลเชงอดมการณ การสรางแรงบนดาลใจ การกระตนเชาวปญญาหรอการใชปญญา และการ

คานงถงปจเจกบคคล เพอใหเกดความรวมมอรวมใจระหวางผรวมงานหรอผตาม ใหการปฏบตงาน

เปนไปในทางทผนาหรอผบรหารตองการใหบรรลวตถประสงคตามเปาหมาย

องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา หมายถง สถานศกษาทมการเอออานวยความ

สะดวกและสรางบรรยากาศแหงการเรยนรใหกบบคลากรทงสถานศกษา เพอใหเกดกระบวนการ

เรยนรรวมกนอยางตอเนอง และขยายขดความสามารถในการปฏบตงาน ซงจะทาใหเกดผลงานท

สรางสรรคในเรองขององคความรและผลงานใหมๆ และจะสงผลตอการพฒนาและการปฏรป

สถานศกษา เพอใหสามารถปรบตวและเทาทนตอกระแสความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม

นอกสถานศกษา ซงประกอบดวยหลกการฝกปฏบต 5 ประการ คอ ความเชยวชาญของบคคล แบบ

แผนทางความคด วสยทศนรวม การเรยนรของทม และการคดเชงระบบ

สถานศกษาในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 หมายถง

สถานศกษาของรฐทจดการศกษาขนพนฐาน ในเขตอาเภอเมองนครปฐม อาเภอกาแพงแสน และ

อาเภอดอนตม สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 จานวน 128 โรง

21

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การศกษาวรรณกรรมทเกยวของกบงานวจยครงน ผวจยไดศกษาสาระสาคญทางวชาการ

ทเกยวของกบภาวะผนาของผบรหารกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาสงกดสานกงานเขต

พนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ผวจยไดกาหนดสาระสาคญไว สสวน คอ สวนแรก

เปนการศกษาเกยวกบภาวะผนา สวนทสอง เปนการศกษาเกยวกบองคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษา สวนทสามเปนการศกษาเกยวกบ สถานศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 สวนทส เปนการศกษาเกยวกบงานวจยทเกยวของ ซงมรายละเอยด

ดงตอไปน

ภาวะผนา (leadership)

ความหมายภาวะผนา

ผนา (leader) เปนบคคลททาใหองคการประสบความกาวหนา และบรรลผลสาเรจโดยใช

อทธพล จงใจผอนใหปฏบตตาม นอกจากนแลวผนายงมสวนทาใหเกดวสยทศนขององคการและ

พนกงาน รวมท ง ผนาทสามารถใชอานาจอทธพลตาง ๆ ท งโดยตรงและโดยออมเพอนากลม

ประกอบกจกรรมใดกจกรรมหนง

คาว า “ภาวะผ นา” เปนการผสมคาระหวางคาวา “ภาวะ” กบ “ผ นา” พจนานกรมฉบบ

ราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไมไดบญญตคาวา “ภาวะผนา” แตบญญตวา “ภาวะ” เปนคานามแปลวา

“ความม ความเปน หรอ ความปรากฏ”1 สวนคาวา “ผนา”ไมไดบญญตไวในพจนานกรมโดยตรง

แตมคาทใกลเคยงกนมาก คอคาวา “หวหนา” เปนคานาม แปลวา “ผเปนใหญในหมหนง ๆ” 2 และ

บญญตไวอกคาหนง คอ “ผจดการ” เปนคานาม แปลวา “บคคลทมหนาทบรหารและควบคมดแลกจ

เ มอพจารณาจากรากศพท ทก ลาวไปแลวพอสรปไดว า ภาวะผ นา หมายถง ความเปน

1 ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (กรงเทพฯ : อกษร

เจรญทศน, 2542), 618. 2 เรองเดยวกน, 867.

22

ใหญในหมหนง ๆ3 สตอกดล (Stogdill) ไดใหความหมายภาวะผนาวา เปนกจกรรมการสราง

อทธพลตอผใตบงคบบญชาหรอกลม เพอใหเกดความพยายามใหการดาเนนงานบรรลเปาหมายท

กาหนดไว4 แทนเนนบม (Tannenbaum) และคณะไดใหความหมายภาวะผนาวา การใชอทธพล

เหนอบคคลอนในสถานการณหนง ๆ โดยผานกระบวนการตดตอสอสารในอนทจะทาให

การดาเนนงานบรรลเปาหมาย5

เฮมฟล และคนส (Hemphill and Coons) ไดใหความหมายภาวะผนาวา พฤตกรรมของ

ปจเจกบคคลทเขาไดชนา เพอใหการดาเนนกจกรรมกลมเปนไปตามเปาหมายทไดกาหนดไว6

ออรเวย ทด (Ordway Tead) อธบายวา ภาวะผนา คอ การกระทาทมอทธพลจงใจใหผอนรวมใน

การปฏบตงานเพอบรรลเปาหมายหรอศลปะแหงการกระทาของบคคลเพอใหไดรบสงทตองการ

และทาใหผอนชนชอบ7 บาส (Bass) ใหความหมายของภาวะผนา คอ กระบวนการเปลยนแปลง

ผนาตองเปนผเปลยนแปลงการปฏบตงานของผตามใหไดผลเกนเปาหมายทกาหนด ทศนคต

ความเชอมนและความตองการของผตามตองไดรบการเปลยนแปลงจากระดบตาไปสระดบสงกวา8

เมอกลาวโดยสรป “ภาวะผนา” จงหมายถง ความสมพนธระหวางคน 2 คน หรอมากกวา

ขนไปทมอานาจหรออทธพลเหนอกวากน เพ อใหการดา เ นนกจกรรมบรรล เ ปาหมาย

3 ทองใบ สดชาร, ภาวะผนาและการจงใจ, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยราชภฏ

อบลราชธาน, 2543), 3. 4 Ralph M. Stogdill, “Leadership Organization,” Psychological Bulletin (January 1950) :

4. 5 R. Tannenbaum, I.R. Weschler and F. Massarik, “How to Choose a Leadership,”

Harvard Business Review 36 (March - April 1957) : 7. 6 J.K. Hemphill and A.E. Coons, Development on the Leader Behavior Description

Questionnaire In R.M. Stogdill and A.E. Coons, (Eds), Leader Behavior (Columbus : Bureau

of Business Research, Ohio State University, 1957), 7. 7 Ordway Tead, The Art of Leader (New York : McGraw – Hill Book Company,1970),

20. 8 Bernard M. Bass, Leadership and Performance Beyond Expectations (New York :

The Free Press, 1985), 545.

23

ววฒนาการของทฤษฎภาวะผนา

เปนทยอมรบกนทวไปวา ภาวะผนาเปนปจจยทสาคญในการบรหารทจะเพมประสทธภาพ

และประสทธภาพผลขององคการ ทฤษฎภาวะผนา เรมมความชดเจนจากการศกษาประมาณตน

ศตวรรษท 20 โดยการศกษาตามแนวความคด ความเชอตามทฤษฏภาวะผนาในแตละชวง แบบ

ภาวะผนามหลายแบบตางกนตามแนวคดของนกทฤษฎในแตละยค การศกษาภาวะผนาม

วว ฒนาการมาเปนลาดบ ในระยะแรกใหความสาคญกบคณลกษณะของผนา ตอมาสนใจ

พฤตกรรมผนาและผนาตามสถานการณ และในปจจบนเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและ

สงคมขนมากมาย และทกคนกตองการมคณภาพชวตทดขน จนมนกทฤษฎใหความสนใจศกษา

ภาวะผนาการเปลยนแปลงเพมมากขน9 ดงแผนภมท 3

9 เนตรพณณา ยาวราช, ภาวะผนาและผนาเชงกลยทธ, พมพครงท 1 (กรงเทพฯ : โรงพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546), 64.

24

แผนภมท 3 ภาพแสดงววฒนาการทางการศกษาเกยวกบภาวะผนา

ทมา : เนตรพณณา ยาวราช, ภาวะผนาและผนาเชงกลยทธ, พมพครงท 1 (กรงเทพฯ : โรงพมพ


ผวจยไดสรปววฒนาการในการศกษาภาวะผนาระยะตางๆของนกทฤษฎตามลาดบ ดงน

1. ทฤษฎคณลกษณะ (trait theory) ทฤษฎนเปนแนวคดทเกแกทสด ในยคเรมแรกกอน

ครสตกาล โดยมตนกาเนดมาจากทฤษฎผยงใหญ (great man theory) ซงทาการศกษาลกษณะและ

คณสมบตของผนา ทฤษฎนเชอวา เหตทบคคลหนงเปนผนาไดนน เนองจากเขาเกดมาเพอทจะเปน

ผนา โดยเชอวา “ผนาเปนมาแตกาเนดไมสามารถสรางได” ผทเปนผนาจะมความแตกตางจากผตาม

ความเชอเกยวกบคณลกษณะของผนาไดลดนอยลงหลงจากท สตอกดลล (Stogdill) และคนอนๆได

นาผลการศกษาวจยกอนป 1940 เปรยบเทยบกบผลการวจยชวงป 1940 – 1970 พบวา ผลการวจย

ดงกลาวไมสมพนธกบภาวะผนาเสมอไป เชนเดยวกบ วรม (Vroom) ไดกลาวถงการศกษาเพอคนหา

คณลกษณะความเปนผ นาไมประสบผลสาเรจ เพราะไมอาจชใหเหนวาคณลกษณะใดๆท

1950 1960 1970 1980 1990 2000

ทฤษฎเกยวกบคณลกษณะ

ของผนา Trait Theory

ทฤษฎเกยวกบพฤตกรรมของ

ผนา Behavioral styles Theory

ทฤษฎเกยวกบผนาตาม

สถานการณ Contingency

Leadership style

ทฤษฎผนา

การเปลยนแปลง

Transformational

Leadership

25

ทาใหเกดความแตกตางระหวางผนาและผใตบงคบบญชาไดอยางชดเจนแนนอน10 และเรดดน

(Reddin) ไดสนบสนนแนวคดดงกลาว โดยสรปวา การศกษาภาวะผนาแนวนมจดออนทไมสามารถ

หาคณลกษณะทดทสดทจะนาไปใชใหเหมาะสมกบทกสถานการณได11 นกทฤษฎทสาคญ ไดแก

วรม (Vroom) เรดดน (Reddin) และสตอกดลล (Stogdill)12

2. ทฤษฎพฤตกรรมของผนา (behavioral styles theory) เนองจากการศกษาภาวะผนาเชง

คณลกษณะไมไดรบการยอมรบเทาทควร จงเกดแนวคดทมงอธบายหรอทานายพฤตกรรมของผนา

หรอลกษณะการนามากกวาพจารณาวาใครเปนผนา ภายใตสมมตฐานวาพฤตกรรมตางๆของผนา

เปนสงทเรยนรกนได คนทไดรบการฝกฝนฝนใหมพฤตกรรมของความเปนผนาทเหมาะสมจะ

สามารถเปนผนาทมประสทธภาพและประสทธผลได13 ดงนนการศกษาวจยตามแนวความเชอของ

กลมทฤษฎนจงมงเนนทการวเคราะหอธบายพฤตกรรมของผนาทพงกระทาในการบรหารงานเปน

หลก และการศกษาทเปนทรจกกนแพรหลาย ไดแก 1) การศกษาทมหาวทยาลยโอไฮโอโอสเตส คอ

รปแบบพฤตกรรมผนาแบทฤษฎสองมต (two – dimension theory) โดยนกวจยไดศกษาความม

ประสทธภาพของพฤตกรรมของความเปนผนาใน 2 มต คอ มตมตรสมพนธ (consideration

dimension) กบมตกจสมพนธ (initiating structure dimension) ผลการวจยพบวา อตราการออกจาก

งานตาสดและความพอใจของพนกงานจะสงสดภายใตผนาทมพฤตกรรมตามมตสมพนธ (มงคน)

ในทางตรงกนขามผนาทพฤตกรรมตามมตกจสมพนธ (มงงาน) พนกงานจะมการรองทกขและออก

จากงานมาก14 2) ทฤษฎการบรหาร 4 ระบบ (four system of leadership theory) โดย ไลเครท

(Likert) ไดเสนอระบบการบรหาร 4 ระบบทเกดจากความสมพนธระหวางฝายบรหารกบพนกงาน

เพอหารปแบบและพฤตกรรมการบรหารทมประสทธภาพ จากการศกษาพบความเปนผนาทอาจจะ

แสดงไวบนแนวตอเนองตงแตระบบท 1 ไปจนถงระบบท 4 หรอ จากระบบเผดจการไปจนถงระบบ

10 Victor H. Vroom, “Leadership”, in Handbook of Industrial and Organization

Psychology (Chicago: Rand Menally, 1976), 152 – 155. 11

William J. Reddin, Managerial Effectiveness (New York : McGraw – Hill, 1970),

204. 12 ทองหลอ เดชไทย, ภาวะผนา : เพอการบรหารคณภาพสความเปนเลศ (กรงเทพฯ :

ภาควชาบรหารงานสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2544), 12 – 13. 13

James Owen, “The Use of Leadership Theory”, Michigan Business Review 25

(January 1973) : 13 – 19. 14 James H. Donnelly, Jr., Jame L. Gibson and John M, Ivancevich, Fundamentals of

Management, 3rd ed. (Dallas, Texas: Business Publisher, Inc., 1978), 266.

26

การเขาไปมสวนรวม ไดแก ระบบเผดจการ (system 1 : exploitative authoritative) ระบบ ระบบ

เผดจการแบบมศลป (system 2 : benevolent authoritative) ระบบปรกษาหารอ (system 3 :

consultative) และระบบใหเขามามสวนรวม (system 4 : participative group)15 3) ทฤษฎตาขาย

บรหาร (managerial grid) โดย เบลคและมตน (Blake and Mouton) ไดพฒนาการศกษาของฮลบน

เปนตารางการบรหาร (the managerial grid) สบเนองมาจาก ผลการวจยเกยวกบรปแบบพฤตกรรมท

ผบรหารแสดงออก โดยเสนอวารปแบบพฤตกรรมผนาสามารถทาเปนตาขายเชอมโยงสองมต (two

dimension grid) ได คอ มตทผบรหารใหความสาคญกบคน (concern for people) กบมตทผบรหาร

ใหความสาคญกบงาน (concern for product) โดยจาแนกพฤตกรรมผนาออกเปน 5 แบบ คอ 1)

แบบอมโพเวอรรช (impoverish) คอ ผนาทใหความสาคญกบงานและคนนอย 2) แบบคนทรคลบ

(country club) คอ ผนาทใหความสาคญกบคนมากแตใหความสาคญกบงานนอย 3) แบบทาสค

(task) คอ ผนาทใหความสาคญกบคนนอย 4) แบบมดเดล ออฟ เดอะ โรด (middle of the road) คอ

ผนาทใหความสมดลทงงานและคน และ 5) แบบทม (team) คอ ผนาทใหความสาคญกบงานและ

คนมาก16

3) ทฤษฎตามสถานการณ (situational theories) นกทฤษฎเรมมการศกษาแบบตาม

สถานการณหนงสสถานการณหนง หลกการของทฤษฎน คอ การกาหนดสถานการณขนเพอให

ผนาไดปฏบต โดยเชอวาการเปนผนาไดนนขนอยกบสถานการณและสงแวดลอมในขณะนน โดยท

ผนาตองมวธการทยดหยนไปตามสถานการณทแตกตางกน ทฤษฎตามสถานการณทไดรบการ

พฒนาขนเพอเปนพนฐานใหผนาไดปฏบต ไดแก โมเดลตามสถานการณของฟดเลอร (Fiedler’

leadership contingency model) ฟดเลอร ไดสรางแบบจาลองความเปนผนาตามสถานการณท

ชใหเหนถงปจจยสถานการณ 3 อยางทมอทธพลตอประสทธผลของผนา คอ1) ความสมพนธ

ระหวางผนากบสมาชก (leader – member relation) ไดแก ระดบของการใหความนบถอ ความ

เชอมน และความไววางใจทมผตามมตอผนา ซงสะทอนถงการยอมรบในตวผนา 2) โครงสราง

ของงาน (task structure) กลาวคอ งานทมโครงสรางชดเจน ตองระบภารกจชดเจน มวธทางาน

เพยงวธเดยว มวธแกปญหาทชดเจน สามารถตรวจสอบไดทกขนตอน โดยแตละคนรบทบาท

หนาทแนนอนวาตองทาอะไร ทาดวยวธใด เปนตน ตรงกนขาม กรณทโครงสรางของงานไม

ชดเจน ไดแก งานมเปาหมายคลมเครอ มวธทางานไดหลายวธ ขาดวธการแกปญหาทแนนอน

ขาดขอมลปอนกลบ ความไมชดเจนเหลานจงยากตอการปฏบตงานของทงผนาและผตาม ดงนนถา

15

Rensis Likert, The Human Organization (Tokyo: Kogakusha, 1967), 14. 16 Robert R. Black and Jane S. Mouton, The New Managerial Grid (Houston: Gulf

Publishing, Co., 1978), 10.

27

โครงสรางงานชดเจน ผนายอมสามารถควบคมทศทางการทางานของกลมไดงายขน 3) อานาจใน

ตาแหนง (position power) หมายถง อานาจทมากบตาแหนงท ผดารงอยอยางเปนทางการซง

สามารถดไดจากการทผนนมอานาจเบดเสรจในการใหคณใหโทษดวยตนเอง หรอเสนอการใหคณ

ใหโทษแกลกนองตอผบงคบบญชาของตน17 รปแบบภาวะผนาตามแนวทฤษฎกรยทางสเปาหมาย

(path – goal theory) ของเฮาส (House) ซงไดพจารณาทฤษฎ ความเปนผนาจากงานวจยของ

ตนเองประกอบกบขอสนบสนนจากงานวจยอน ๆ เชน วรม (Vroom) ฟดเลอร (Fiedler) พบวา

ผบรหารสามารถใชภาวะผนาไดหลาย ๆ แบบพรอม ๆ กน ท งนขนอยกบปจจยสถานการณ 18

ทฤษฎภาวะผนาและรปแบบ multiple linkage model ของยลค (Yukl) ใชตวแปรสอดแทรกและ

ตวแปรทางสถานการณ อธบายประสทธภาพของผนาและการปฏบตงานของกลม19 ภาวะผนาตาม

ลกษณะวงจรชวต (life cycle theory) เปนแนวคดของเฮอรเซยและแบลนชารด (Hersey and

Blanchard) ไดใหทศนะวา แบบของผนาทมประสทธผลจะเปลยนแปลงไปตามความพรอมของ

ผใตบงคบบญชา ผนาทมประสทธผลจะตระหนกอยเสมอวา วงจรลกษณะรปแบบของผนาจะไม

ตายตว และตองมการเปลยนแปลงบางเปนครงคราว โดยดจากพฤตกรรมหรอความพรอมของ

ผบ งคบบญชาเปนหลก 20 ตอมาทฤษฎภาวะผนาตามสถานการณถกวพากษวจารณวาเปน

ตวกาหนดภาวะผนาอยบนพนฐานของการสงเกตอยางงายในความสมพนธระหวางผนากบผตาม

และคานงถงเปาหมายเพอใหบรรลความสาเรจเพยงเลกนอยเทานน ปจจบนนอกจากจะสนใจ

ลกษณะผนาใน 3 ลกษณะดงกลาวแลว ยงสนใจศกษาภาวะผนาในดานอานาจบารมของผนา และ

ผนาการเปลยนแปลงเพมขนดวย

17 Hoy and Miskel, Education Administrations Theory and Practice, 4thed. (New –

York : McGraw – Hill, 1991), 274 – 278. 18 Robert J. House, “A Part Goal Theory of Leader Effectiveness,” Administrative

Science Quarterly 1, 3 (September 1971) : 321 – 338. 19 Gray Yukl, Leadership In Organization (Englewood Cliffs NJ : Prentice Hill, 1989),

21. 20 Pual Hersey and Kenneth H. Blanchard, Management of Organizational Behavior

(New Delhi : Prentice – Hall of India Private Limited, 1974), 22.

28

การเปลยนแปลงในองคการ

ความสาเรจของการเปลยนแปลงในองคการจะเกดขนไดเกยวของกบองคประกอบสาคญ

ตอไปน คอ

1. ผนาแหงการเปลยนแปลง (the change agent)

2. การพจารณาวามอะไรบางทควรจะตองเปลยนแปลง (determining what should be

change)

3. ชนดของการเปลยนแปลง (the kind of change to make)

4. ผลกระทบทเกดการเปลยนแปลง (individuals affected by change)

5. การประเมนการเปลยนแปลง (evaluation of change)

แผนภมท 4 องคประกอบของความสาเรจของการเปลยนแปลงในองคการ

ทมา : เนตรพณณา ยาวราช, ภาวะผนาและผนาเชงกลยทธ (กรงเทพฯ : เซนทรลเอกซเพรส, 2550), 80.

ความสาเรจของการเปลยนแปลงในองคการ

1. ผนาแหงการเปลยนแปลง (the change agent) หมายถง บคคลซงอยภายในหรอภายนอก

องคการซงพยายามทจะปรบปรงสภาพขององคการใหดขน การเปลยนแปลงอาจเกดจากผบรหาร

กาหนดเองหรอการจางทปรกษาภายนอก เพราะทปรกษาจากภายนอกมความเชยวชาญเฉพาะดาน

ในดานตาง ๆ การเปลยนแปลงควรพจารณาอยางกวาง ๆ ทกษะทสาคญของผนาการเปลยนแปลง

ความสาเรจของ


ผนาการเปลยนแปลง บคคลทไมตองการเปลยนแปลง

การประเมนผล การเปลยนแปลง

การพจารณาวาควร

เปลยนแปลงอะไร

ชนดของการเปลยนแปลงทตองการ

29

คอ ความสามารถในการพจารณาวาควรเปลยนแปลงอยางไร และมทกษะในการเปลยนแปลงทเปน

การแกปญหา โดยการใชความรในดานพฤตกรรมศาสตรเปนเครองมอชวยใหผอนยอมรบการ

เปลยนแปลง

2. การพจารณาวาควรเปลยนแปลงอะไร (determining what should be changed) ผบรหาร

ควรเจาะจงวาจะเปลยนแปลงอะไรในองคการ การเปลยนแปลงเกยวของกบเรองสาคญ ๆ คอ

องคประกอบดานบคคล องคประกอบดานโครงสรางและองคประกอบดานเทคโนโลย

ดงรายละเอยดตอไปน21

2.1 องคประกอบดานบคคล หมายถง การเปลยนทศนคต มการใชความเปนผนา

ใหเกดการเปลยนแปลง การใชทกษะทางการสอสารและการเปลยนแปลงลกษณะของผปฏบตงาน

ในองคการ

2.2 องคประกอบดานโครงสราง เชน การเปลยนแปลงสายการบงคบบญชา

การกระจายอานาจ

2.3 องคประกอบดานเทคโนโลย หมายถง การนาเทคโนโลยมาชวยในการทางาน

องคประกอบท งสามนจะเปลยนแปลงอยางควบคกนและสอดคลองกน เพราะตางม

ความสมพนธกนดงแผนภมท 5

21 เนตรพณณา ยาวราช, ภาวะผนาและผนาเชงกลยทธ (กรงเทพฯ : เซนทรลเอกซเพรส,

2550), 171.

30

แผนภมท 5 องคการทมประสทธภาพมความสมพนธกบองคประกอบดานเทคโนโลยองคประกอบ

เกยวกบคนและองคประกอบทางโครงสรางขององคการ

ทมา : เนตรพณณา ยาวราช, ภาวะผนาและผนาเชงกลยทธ (กรงเทพฯ : เซนทรลเอกซเพรส, 2550),

172.

ฮปเปอรและพอตเตอร (Hooper and Potter) กลาววา การทจะเปนผนาทมประสทธผล

สาหรบยคแหงการเปลยนแปลง จาเปนตองมการทาใหเกดดลยภาพ 4 ประการ คอ 1) สามารถ

เชอมโยงสมพนธภาพภายใน 2) สามารถใชประโยชนจากขอไดเปรยบอยางเตมทจาก

สภาพแวดลอมทเอออานวยตอการดาเนนงาน 3) สามารถแตงเตมและยงเกยวกบทกขนตอนใน

การดาเนนงานขององคการ และ 4) ตองมวสยทศน สามารถประเมนเพอเตรยมพรอมเพอพฒนา

สาหรบการเปลยนแปลงในอนาคต22

ธงชย สนตวงษ กลาวถงบทบาททางการบรหารของผ บรหารทจะทาใหองคการ

มประสทธผล 2 บทบาท คอ 1) บทบาทในฐานะผวเคราะหปญหา (diagnostician) ผบรหารจะเกบ

รวบรวมและวเคราะหขอมลเกยวกบองคการ และคนททางานอยในองคการนน เพอพจารณาตอไป

22 Alan Hooper and John Potter, Intelligent Leadership : Creating a Passion For

Change (Random House : Business Book March, 2002), 45.

องคการทม

ประสทธภาพ

องคประกอบดานเทคโนโลย

องคประกอบดานโครงสราง - นโยบายขององคการ - ระเบยบวธปฏบต

องคประกอบดานบคคล - ทศนคต - ทกษะความเปนผนา - ทกษะทางการสอสาร

31

วา ควรจะตองมการเปลยนแปลงอะไรบาง เพอจะทาใหองคการมประสทธผลสงขน 2) บทบาท

ในฐานะทเปนผนาแหงการเปลยนแปลง (change agent)23 ผบรหารในปจจบนไมสามารถหลกเลยง

การเปลยนแปลงอยางรวดเรวได ผบรหารไดรบแรงกดดนจากสภาพภายนอกตาง ๆ ททาให

ตองการใหองคการเปลยนแปลงไปในทางทด ดงน นผบรหารควรพจารณาวาทาไมบคคลใน

องคการจงไมใหความสาคญและมกตอตานการเปลยนแปลงกระบวนการเปลยนแปลงทดทสดควร

เปนอยางไรและในบทนจะกลาวถงการเปลยนแปลงทผบรหารควรทราบวามอะไรควรเปลยนแปลง

และควรเปลยนแปลงอยางไรสาหรบอนาคต

การจดการเปลยนแปลง (managing change)

ผ บรหารทกคนควรทาความเขาใจเ กยวกบการเปลยนแปลงอยางมประสทธภาพ

วรช สงวนวงศวาน กลาววา องคการจะเปลยนแปลงอยางมประสทธภาพไดตอเมอ

1. มการกาหนดแผนการบางอยางสาหรบอนาคตซงจะทาใหมขนหลงการเปลยนแปลง

2. มการกาหนดหนาทตาง ๆ ภายในองคการตามความตองการคาดหวงน นคอ

การเปลยนแปลงอยางมแบบแผน

3. มการเคลอนยายทรพยากรทางการบรหารทไมทาใหเกดคาใชจายสงขนกวาเดมเพอมา

ทางานทเปลยนแปลงนน

4. มการเคลอนยายทรพยากรทางการบรหารทไมทาใหสมาชกในองคการสญเสย

ผลประโยชนทเคยไดรบ ความสาเรจของการเปลยนแปลงเปนสงททาทาย องคการจะม

ความยงใหญและอยรอดไดหากเปลยนแปลงไดสาเรจและทราบวาควรเปลยนแปลงอยางไรบาง

จะมเพยงบคคลกลมนอยเทานนทขดขวางการเปลยนแปลง บคคลทงหมดในองคการเปนผทไดรบ

ผลประโยชนและมบทบาททางดานการปฏบตการเพอใหการเปลยนแปลงเปนไปอยางราบรน

ดงน นจงเปนสงสาคญในการเปลยนแปลง คอ การกระตนใหบคคลในองคการยอมรบ

การเปลยนแปลงเพอความสาเรจขององคการ24

23 ธงชย สนตวงษ, พฤตกรรมองคการ (กรงเทพฯ : บรษทโรงพมพไทยวฒนาพานช จากด,

2544), 333 – 334. 24 วรช สงวนวงศวาน, การจดการและพฤตกรรมองคการ (กรงเทพฯ : บรษทเพยรสนเอด

ดเคชนอนโดนไชนา จากด, 2546), 2 – 3.

32

การกระตนใหบคคลเปลยนแปลง (motivation people to change)

บคคลตองการกระตนใหเ กดการเปลยนแปลงแตกมบคคลจานวนมากทตอตาน

การเปลยนแปลง เกดจากบคคลขาดความเชอวาจะเปนไปได ไมเชอวาจะเปลยนแปลงได บคคล

บางคนจะไดรบผลประโยชนเทานน การมทรพยากรไมเพยงพอ เชน งบประมาณไมพอ หรอ

กาลงคนไมเพยงพอ กาลงคนบางสวนตอตานการเปลยนแปลง ใครจะเปนผทาการเปลยนแปลง

อยางจรงจง บางคนอาจทาเพยงหวงผลระยะสน หรอความพอใจของผบรหารเพยงชวคราว หรอ

บางคนอาจไมไดรบความเปนธรรมในผลประโยชนทจะไดรบ

สาเหตอน ๆ ททาใหเกดการตอตานจงพอสรปรปแบบทวไปททาใหเกดการตอตาน

การเปลยนแปลง (a general model for managing resistance) ไดเปนขอ ๆ ดงน

1. ไมตองการเปลยนแปลงไปจากเดม (inertia) โดยทวไปบคคลไมตองการทจะ

เปลยนแปลงวธการทางานไปจากเดมทเคยทาทสะดวกสบายและงายอยแลว บคคลจะไมยอมรบ

บางสงบางอยางทแปลกเขามา

2. ระยะเวลาในการเปลยนแปลงสนมาก (timing) เวลาทใชในการเปลยนแปลงสนเกนไป

ทาใหผปฏบตงานรสกกดดนทจะตองรบรอน ดงนนหากเปนไปไดผบรหารควรมการบอกกลาว

ลวงหนาถงการเปลยนแปลงทจะเกดขนใหเกดการยอมรบเสยกอน

3. ผปฏบตงานเกดความตนตระหนก (surprise) ความตนเตนตกใจทฉบพลนทนท ไม

คาดคดและการเปลยนแปลงอยางทสดทาใหเกดการตอตาน และมปฏกรยาตอตานทนท ดงนน

ผบรหารควรรวาไมควรเปลยนแปลงอยางกะทนหนฉบพลนทนท

แรงกดดนจากเพอนรวมงาน (peer pressure) แรงกดดนจากเพอนรวมงาน บางครงทมท

ตอตานความคดใหมมความรนแรงในการตอตานจนทาใหสมาชกในองคการคลอยตาม เพราะกลม

หวรนแรงชกนาใหตอตานการเปลยนแปลง25 ดงแผนภมท 6

25 เนตรพณณา ยาวราช, ภาวะผนาและผนาเชงกลยทธ (กรงเทพฯ : เซนทรลเอกซเพรส,

2550), 175.

33

แผนภมท 6 การตอตานการเปลยนแปลง


174.

เหตผลททาใหเกดการตอตานการเปลยนแปลง (change – specific reasons for resistance)

1. ผลประโยชนสวนตว (self - interest) ผปฏบตงานสญเสยผลประโยชนสวนตว ทาให

ตอตานการเปลยนแปลงเพราะทาใหเขาตองสญเสยบางสงบางอยางไป

2. ความเขาใจผด (misunderstanding) ความเขาใจผดในการเปลยนแปลงโดยเฉพาะ

ประโยชนทจะไดจากการเปลยนแปลงผปฏบตงานไมเขาใจในวตถประสงคของการเปลยนแปลงวา

ทาไมจงตองมการเปลยนแปลงดงน ควรชแจงใหผปฏบตงานทราบถงประโยชนทจะไดรบจาก

การเปลยนแปลงนน

3. ความคดเหนตางกน (different assessment) ความคดเหนตางกน การประเมนคาของ

การเปลยนแปลงตางกน บางคนคดวาการเปลยนแปลงเปนการพฒนาในขณะทบางคนคดวา

ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง ทา ใ หตก ต า ล ง จ ง เ ป น ป ญ ห า ท ผ บ ร ห า ร คว ร ช แ จ ง ถ ง ป ญ ห า ท ตอ ง

ทาการเปลยนแปลงและอธบายใหผปฏบตงานทราบถงความจาเปนหรอความตองการเปลยนแปลง

เพอใหผ ปฏบตงานเขาใจและคาดหวงวาประโยชนทเกดจากการเปลยนแปลงจะชวยเพม

ประสทธภาพ การทางานได การไมชแจงหรออธบายจะทาใหเกดความสบสนและตอตาน

ไมตองการ

เปลยนแปลงไปจาก

เดม

ระยะเวลาในการ

เปลยนแปลงเรวมาก

พนกงานเกดความ ตนตระหนก

แรงกดดนจากเพอน

รวมงาน

การตอตานการเปลยนแปลง (Resistance to change)

การเสยผลประโยชน ความเขาใจผด ความคดตางกน

34

4. ความรและทกษะกาลงจะหมดไป (knowledge and skill obsolescence) ทงนเนองจาก

อปสรรคจากอานาจและอทธพลเกยวกบการบรหารจดการ สวนความรทกษะกาลงหมดไป

เกยวของกบลาดบขนของสมาชกในองคการ พนกงานในองคการจะตอตานถาหากความรและ

ทกษะของเขาจะตองหมดไป ตวอยางเชน ผมหนาทเกบหนงสอจะตองใชเวลานานกบการจดระบบ

รายชอหนงสอ เมอผบรหารประกาศวาจะนาระบบคอมพวเตอรเขามาแทนคนซงทาใหระบบ

การจดระบบรายชอหนงสอทาไดงายขนกจะไดรบการตอตานจากผทมหนาทเกบหนงสอ26

ตวแบบในการจดการตอตานการเปลยนแปลง

1. unfreezing stage การละลายพฤตกรรม หมายถง การปรบปรงการทางานในปจจบน

เพอใหพรอมสาหรบอนาคต ผ บรหารควรคานงถงข นตอนในการละลายพฤตกรรมใน

ดานวฒนธรรมเกา ๆ ทผปฏบตงานยงคงทาตามแบบเดม ๆ ความคดเหนเดม ๆ บางครงควรม

การสอสารใหผปฏบตงานไดทราบถงผลเสยในการกระทาแบบเดมเมอเปรยบเทยบกบคแขงขน

ผบรหารควรใหผปฏบตงานมสวนรวมรบรเกยวกบคาใชจาย คณภาพ และผลกาไรทจะดขน

เมอเปลยนรปแบบการทางานเสยใหม สงสาคญในการละลายพฤตกรรม คอ ชองวางของการปฏบต

หรอ performance gap หมายถง ความแตกตางระหวางความเปนจรงกบการปฏบตทตองการ

เปลยน คอการคดแบบเกาและการคดแบบใหม ชองวางนทาใหเกดการปฏบตทไมไดผลด เชน

การขาย กาไรทตองการ สนคาทคงเหลอทเปนจรงกบทตองการในอนาคต ในสถานการณน

ผบรหารควรมการปรบใหถกตองกบสภาพความเปนจรงดวย การทาใหชองวางในการปฏบตงานน

ลดนอยลงจะตองกระทาท งแผนก กลมผ ปฏบตงานและตวผ ปฏบตงานแตละคนจะตอง

มการเปลยนแปลงการคดใหผปฏบตงานเหนดวยและยอมรบ

2. moving การเปลยนแปลง หมายถง การเรมจากการสรางวสยทศน และกระตนใหเกด

การเปลยนแปลงวสยทศนเกยวของกบการใชกลยทธตาง ๆ ขององคการ โครงสรางองคการ

วฒนธรรมองคการ และผปฏบตงานมสวนรวมในการเปลยนแปลงทงสน สงสาคญททาใหเกด

การเปลยนแปลง คอ การทผบรหารองคการมวสยทศนใหม ๆ และกวางไกลไปสอนาคต

3. refreezing การรกษาพฤตกรรมใหมทไดเปลยนแปลงแลวโดยการเสรมแรง เชนการม

ระบบควบคม หนวยสนบสนนใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมทถกตองและเสรมแรงใน

พฤตกรรมทดของผปฏบตงาน การสนบสนนอยางตอเนอง และการใหรางวลแกพฤตกรรมท

เปนไปในทางทตองการ การเปลยนแปลงองคการในปจจบน การคงไวซงพฤตกรรมไมจาเปนตอง

26 ศรพงษ เศาภายน, หลกการบรหารการศกษา : ทฤษฎและแนวปฏบต (กรงเทพฯ :

บคพอยท, 2548), 211.

35

กาหนดไวเปนประการทสามเสมอไป บางครงการเสรมสรางพฤตกรรมใหม ๆ จะเขมแขงและดขน

กวาพฤตกรรมเดม ๆ ดงน นคงมการเปลยนแปลงวฒนธรรมองคการในดานการเสรมแรง

พฤตกรรมทดเอาไว เพอใหพฤตกรรมทดอยคงทนถาวร อนมผลทาใหองคการมความแขงแกรง

ตลอดไป27 ดงแผนภมท 7

แผนภมท 7 ตวแบบในการจดการตอตานการเปลยนแปลง


174.

การลดการตอตานการเปลยนแปลง (reducing resistance to change)

เพอใหแนใจวาการเปลยนแปลงเปนผลสาเรจ ผบรหารจะตองสามารถลดการตอตาน

การเปลยนแปลงหรอทาใหการตอตานลดนอยลงได

1. การหลกเลยงความตนเตนตกใจของผปฏบตงาน (avoid surprises) เพราะ ผปฏบตงาน

ตองการเวลาในการทจะทาความเขาใจกอนวามอะไรบางทเปลยนแปลงผบรหาร ไมควรทา

การเปลยนแปลงอยางกะทนหนฉบพลนทนท เพราะผปฏบตงานจะมความรสกตรงกนขาม

ผบรหารควรอธบายเกยวกบผลทผปฏบตงานจะไดรบการเปลยนแปลง โดยการบอกใหทราบวาจะม

การเปลยนแปลงอะไรบางจะเปลยนแปลงไปในรปแบบใด เปลยนแปลงอยางไร จะทาให

ผปฏบตงานเกดความเขาใจ และเรมรสกถงความตองการของการเปลยนแปลงนน

2. ผบรหารควรหาวธทาใหผปฏบตงานเขาใจวตถประสงคของการเปลยนแปลง (promote

real understanding) ขนตอนสาคญในการเปลยนแปลงเพอลดความกลวหรอความวตกกงวลของ

ผปฏบตงาน กระตนและสนบสนนใหเกดการเปลยนแปลงโดยเนนทผปฏบตงานจะไดรบผลอะไร

จากการเปลยนแปลงนน เชน ผปฏบตงานจะตองสญเสยงานททาอยหรอไม การทางานแบบเกา ๆ

จะเปนอปสรรคตอการเปลยนแปลงหรอไม ผปฏบตงานจะมความสามารถทางานอยางม

27 ศรพงษ เศาภายน, หลกการบรหารการศกษา : ทฤษฎและแนวปฏบต (กรงเทพฯ :

บคพอยท, 2548), 213.

การละลาย

พฤตกรรม การหยดพฤตกรรม

การรกษาพฤตกรรมใหมให

คงไวโดยการเสรมแรง หรอ

การสนบสนนพฤตกรรมใหม


36

ประสทธภาพในระบบใหมหรอไม อานาจและเกยรตยศของผปฏบตงานยงคงมอยหรอไม

ผปฏบตงานจะตองมความรบผดชอบมากกวาเดมไหม จะตองทางานนานขนไหม จะตองทางาน

หนกขนหรอไม จะตองทาใหขดแยงแยงชงกบผรวมงานหรอไม สงเหลานเปนสงทผปฏบตงาน

เกดความสงสย จงเปนหนาททผบรหารควรอธบายใหผปฏบตงานทราบและสรางความเขาใจใน

เรองเหลาน

3. กาหนดขนตอนของการเปลยนแปลง (set the state for change) หมายถง การกาหนด

ขนตอนกอนหลงของการเปลยนแปลงเพอทาใหผปฏบตงานมทศนคตทางบวกตอ การเปลยนแปลง

การเปลยนแปลงทศนคตกระทาไดจากผบรหารระดบสง ระดบกลางและระดบลาง การกาหนด

ขนตอนการเปลยนแปลงจะทาใหผปฏบตงานมทศนคตทางบวก

4. การใหผปฏบตงานไดทดลองการเปลยนแปลงการทางานในชวงระยะเวลาหนง

กอนการเปลยนแปลงจะเกดขนจรง ๆ (make tentative change) เพอใหผปฏบตงานเกดความเขาใจ

วาจะตองเปลยนแปลงวธการทางานอยางไรบาง ซงเปนวธทดทสดในการลดความวตกกงวลและ

ความกลวการสญเสยประโยชนทเคยไดรบ การทาการทดลองเปลยนแปลงกอนนจะชวยให

สามารถทดสอบไดวาผปฏบตงานมปฏกรยาตอการทางานใหมอยางไรและสามารถทาไดหรอไม

ผปฏบตงานตองการพสจนความจรงวาการเปลยนแปลงนนดหรอไม ถาหากดจะชวยใหเปลยน

ทศนคตดานบวกได ผปฏบตงานทมแนวความคดในการเปลยนแปลงสงจะเขาใจความสาคญของ

การเปลยนแปลงไดเปนอยางด และเปนการลดอปสรรคทเกดจากการทางานทไดเปลยนแปลงใหม

อปสรรคนอยลง เพราะไดทดลองปฏบตมาแลว และยงชวยใหสามารถประเมนไดวาวธการใน

การเปลยนแปลงเหมาะสมแลวหรอไม มสงใดตองปรบปรงแกไข28

วธทาใหเกดการตอตานเปลยนแปลงลดนอยลงหรอการจดการการเปลยนแปลง

ผบรหารควรทาความเขาใจวธการหลายวธในการทาใหเกดการเปลยนแปลงใหสาเรจดวย

วธการดงตอไปน

1. การใหความรและการสอสารทดแกผปฏบตงาน (education and communication)

ผบรหารควรใหความรแกผปฏบตงานเกยวกบการเปลยนแปลงกอนทจะทาการเปลยนแปลงกอน

การเปลยนแปลงจะเกดขน และบอกกลาวใหผปฏบตงานทราบ มการนาเสนอในรปของกลมหรอ

เปนรายงานหรอบนทกใหผปฏบตงานทราบ

2. การใหมสวนรวมหรอเขามาเกยวของ (participation and involvement) หมายถง

28 Fred C. Lunenburg and Allan C. Ornstein, Education Administration : Concepts

and practice, 2nded. (Belmont California : Wadsworth Publishing Company, 1996), 209.

37

การใหความสาคญกบผปฏบตงานในการฟงความคดเหนของผปฏบตงานในการเปลยนแปลง

การรบฟงคาแนะนาของผปฏบตงาน

3. การอานวยความสะดวกและสนบสนน (facilitation and support) หมายถง การ

เปลยนแปลงจะงายขนถาหากมการใหการสนบสนนในรปแบบตาง ๆ เชน มการฝกอบรม การ

จดหาทรพยากรใหแกผปฏบตงาน เพราะผปฏบตงานจะตองเปลยนแปลงการทางานภายใต

สภาพแวดลอมใหม

4. การเจรจาตอรองและการใหรางวล (negotiation and rewards) หมายถง ผบรหารทา

การเจรจากบผปฏบตงานเพอแสวงหาความรวมมอในการเปลยนแปลง เพอใหผลประโยชนทจะ

ไดรบเปนทพอใจแกผปฏบตงาน มการใหรางวล เชน โบนส คาจางเงนเดอนทเหมาะสมและ

สอดคลองกบการเปลยนแปลง

5. การใชกลวธและการเอามาเปนพวก (manipulation and cooptation) หมายถง

ผบรหารใชยทธวธในการโนมนาวใหผปฏบตงานเหนดวยกบการเปลยนแปลง การใชวาทศลปหรอ

วธทจะทาใหผปฏบตงานยอมเปนพวกทเหนดวยกบการเปลยนแปลง การเขาเปนสมาชกกบกลมท

เปลยนแปลงจะชวยใหการตอตานลดลง

6. การบงคบ (coercive) หมายถง ผบรหารอาจลงโทษแกผทตอตานการเปลยนแปลงแต

ควรเปนวธสดทาย เพราะไมทาใหเกดผลด ผปฏบตงานมความรสกไมดตอผบรหาร ผบรหารอาจ

บงคบใหผปฏบตงานยอมทาตามทตองการได แตผปฏบตงานอาจตอตานอยภายใน29

การนาไปสการเปลยนแปลง (leading change)

ผนาการเปลยนแปลงเปนผทาการเปลยนแปลงโดยเปนผนาไปสการเปลยนแปลงใน

องคการ โดยเรมตนจากการสรางจตสานกใหผปฏบตงานทราบถงความจาเปนและความเรงดวน

ของการเปลยนแปลง รเรมทาการนาไปสการเปลยนแปลงรวมกน พฒนาวสยทศนและกลยทธ

มการสอสารใหทราบถงวสยทศนทตองการใหเปน ใหอานาจในเบองตนกอนเพอเปนพนฐาน

ในการทางานได กาหนดความตองการในระยะส นวาตองการเปลยนแปลงเรองใดใหสาเรจ

ทาการเปลยนแปลงใหไดผลลพธทมากขนมผลไดจากการการเปลยนแปลงดขนจนกระทงเปน

แนวทางใหมทบคคลในองคการยดถอเปนวฒนธรรมขององคการ 30 โดยมขนตอนทผ นา

การเปลยนแปลงควรทา ดงน

29 Ibid., 210. 30 Ibid., 211 – 212.

38

1. การสรางสานกแหงความเรงดวนทตองการเปลยนแปลง (establishing a sense of

urgency) เพอใหการทางานเปนปจจบนประกอบกบสภาพแวดลอมทางการแขงขนและตลาด

ทางการแขงขนทมวกฤตและโอกาส สวนประกอบสาคญของการนาไปสการเปลยนแปลง คอ

การชแจงใหทราบเหตผลของการเปลยนแปลงไปสสงใหมความพอใจและตงใจทจะเปลยนแปลง

เพอนาไปสสงทดกวา เพอความอยรอดภายใตการแขงขน และการชวงชงชยชนะทางตลาดลกคา

อยางมจดมงหมาย ซงลอมรอบดวยพลงแหงการเปลยนแปลงการรเรมในการนาการเปลยนแปลง

รวมกน (to create a guiding coalition) หมายถง การมพลงกลมทผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง

รวมกนต งแตผบรหารระดบสง ระดบกลาง และระดบลาง เพราะแตละกลมมความสมพนธ

ในการเชอมโยงกนเพอใหเปลยนแปลงสาเรจ โดยอาศยการสอสารทดตอกน เพอทาใหเกดเปน

พฤตกรรมใหมทตองการ

2. การพฒนาวสยทศนและกลยทธ (developing a vision and strategy) หมายถง การมภาพ

แหงอนาคตทชดเจนหรอวสยทศนทชดเจนซงเปนเครองนาทางไปสสงทคาดหวงและสอใหคนใน

องคการทราบถงอนาคตทตองการจะใหเปนไป

3. การสอใหผอนทราบ (communicating the change vision) หมายถง การหาโอกาสและ

ใชชองทางในการสอสารใหบคคลในองคการทราบถงวสยทศน และพฤตกรรมใหมทตองการ

4. การใหอานาจอยางกวาง ๆ (empowering broad – based action) หมายถง การทาให

การเปลยนแปลงสาเรจโดยการใหอานาจมอบหมายใหบคคลมอานาจในการทางานได เชน การให

ขอมลทสาคญเพอตดสนใจ การใหความรในการทางาน การใหอานาจหนาทและการใหรางวล

ตอบแทน

5. การนาไปสชยชนะทตองการ (generate short term wins) หมายถง มการวางแผนเพอให

การทางานตามทตองการเปลยนแปลงเปนผลสาเรจ

6. การชวยใหวสยทศนเปนจรง (consolidate gains and produce more change) หมายถง

การสงเสรมการพฒนาบคลากรสาหรบการเปลยนในอนาคต

7. ใหความสาคญกบผลงานทด (anchor new approaches in the culture) หมายถง การให

ความสาคญกบพฤตกรรมใหมทไดเปลยนแปลงแลว และมการพฒนาบคลากรอยางตอเนองใหม

ความรบผดชอบและสานกในการเปลยนแปลง31

31 Ibid., 211 – 213.

39

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership theory)

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง เปนทฤษฎของการศกษาภาวะผนาแนวใหม หรอเปน

กระบวนการทศนใหม (new paradigm) ของภาวะผนา ทมงยกระดบความตองการ ความเชอ

ทศนคต คณธรรมของผตามใหสงขน เพอใหมผลตอการพฒนาการเปลยนแปลงกลมองคการใหม

ประสทธผล โดยมแนวคดวา การศกษาภาวะผนาทผานมายงไมสามารถอธบายภาวะผนาไดอยาง

ชดเจน และยงไมรวาอะไรเปนแกนแทของผนาทสอดคลองกบชวตในยคปจจบนโดยม เบอรน

(Burns)32 และบาส (Bass) เปนสองคนแรกทกลาวถงภาวะผนาการเปลยนแปลง โดยแสดงใหเหน

วาเปนทฤษฎของการศกษาภาวะผ นาแนวใหม เนองจากภาวะผ นาการเปลยนแปลงเปน

การเปลยนแปลงกระบวนทศน (paradigm shift) ไปสความเปนผนาทมวสยทศน (visionary) และม

การกระจายอานาจหรอเสรมสรางพลงจงใจ (empowering) เปนผมคณธรรม (moral agents) และ

กระตนผตามใหมความเปนผนา ซงภาวะผนาลกษณะนกาลงเปนทตองการอยางยงในโลกทม

การเปลยนแปลงอยางรวดเรวและสบสนอยางในปจจบนน33

ความหมายของภาวะผนาการเปลยนแปลง

ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) มชอเรยกภาษาไทยทพบ

โดยทวไป เชน เสรมศกด วศาลาภรณ ใหความหมายวาภาวะผ นาแบบเปลยนสภาพ 34

รงสรรค ประเสรฐศร ใชคาวาภาวะผนาการปฏรป 35 และภาวะผนาการเปลยนแปลงสาหรบ

งานวจยน ผวจยใชคาวา ภาวะผนาการเปลยนแปลง จากการศกษาคนควาพบวา มผใหความหมาย

“ภาวะผนา การเปลยนแปลง” หลายทาน ดงน บาส (Bass) กลาวถงภาวะผนาการเปลยนแปลงวา

เปนผนาททาใหผตามอยเหนอกวาความสนใจในตนเอง ผานทางการมอทธพลอยางมอดมการณ

(idealized influence or charisma) การสรางแรงบนดาลใจ การกระตนทางปญญา หรอ

การคานงถงความเปนปจเจกบคคล ผนาจะยกระดบวฒภาวะและอดมการณของผตามทเกยวกบ

ผลสมฤทธ (achievement) การบรรลสจจะแหงตน (self – actualization) ความเจรญรงเรอง (well –

32 James M. Burns, Leadership (New – York : Harper and Raw, 1978), 20. 33 Mosley and others, Management Leadership in Action, 5thed. (New – York : Haper

Collins, 1996), 412. 34 เสรมศกด วศาลาภรณ, “ภาวะผนา” (ในประมวลสาระชดวชาทฤษฎและแนวปฏบตใน

การบรหารการศกษาหนวยท 5 – 8 มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2544), 60. 35 รงสรรค ประเสรฐศร, ภาวะผนา (กรงเทพฯ : DIAMON IN BUSINESS WORLD,

2544), 63.

40

being) ของสงคม องคการ และผอน นอกจากนน ภาวะผนาการเปลยนแปลงมแนวโนมทจะชวย

กระตนความหมายของงานในชวตของผตามใหสงขน อาจจะชนาหรอเขาไปมสวนรวมในการ

พฒนา ความตองการทางศลธรรมใหสงขนดวย36 บาสและอโวลโอ (Bass and Avolio) กลาวถง

ภาวะผนาการเปลยนแปลงวาสามารถเปนไดจากผนาทมลกษณะดงน คอ มการกระตนใหเกดความ

สนใจในระหวางผรวมงานและผตามใหมองงานของพวกเขาในแงมมใหม ๆ ทาใหเกดการตระหนก

รในเรองภารกจ (mission) และวสยทศน (vision) ของทมและองคการ มการพฒนาความสามารถ

ของผรวมงานและผตามไปสระดบความสามารถทสงขนมศกยภาพมากขน ชกนาใหผรวมงานและ

ผตามมองใหไกลเกนกวาความสนใจของพวกเขาเอง ไปสสงทจะทาใหกลมไดประโยชน ผนา

การเปลยนแปลงจะชกนาผอนใหทามากกวาทพวกเขาจะตงใจตงแตตน และบอยครงมากทพวกเขา

คดวามนจะเปนไปได ผนาจะมการทาทายความคาดหวง และมกจะนาไปสการบรรลถงผลงานท

สงขน37 สวนเรซล และสแวนสน (Rezil and Swanson) กลาวถงผนาแหงการเปลยนแปลงวาเปน

ผจงใจใหบคคลปฏบตงานเกนความคาดหวงตามปกต มงไปทภารกจงานดวยความสนใจทเกดขน

ภายในตนเอง มงการบรรลความตองการในระดบสง และทาใหพวกเขามความมนใจในการทจะใช

ความสามารถปฏบตงานใหบรรลผลสาเรจในภารกจนน ๆ38 รตตกรณ จงวศาล ใหความหมายของ

ภาวะผ นาการเปลยนแปลง หมายถง กระบวนการทผ นา ม อทธพลตอผ รวมงาน โดย

การเปลยนแปลงความพยายามของผรวมงานใหสงขนกวาความพยายามทคาดหวง พฒนา

ความสามารถของผรวมงานไปสระดบทสงขนและมศกยภาพมากขน ทาใหตระหนกรในภารกจ

จงใจใหผรวมงานมองไกลเกนกวาความสนใจของตน ซงจะนาไปสประโยชนของกลมหรอ

สงคม39

จากความหมายทงหมดทกลาวมา สรปไดวาภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational

leadership) หมายถง ระดบพฤตกรรรมของผบรหารทแสดงใหเหนในการจดการหรอการทางานท

36 B. M. Bass, Leadership and Performance beyond expectations (New – York : Free

Press, 1985), 121. 37 Bernard M. Bass and B.J. Avolio, Improving Organizational Effectiveness

Through Transformational Leadership (Thousand Oaks : Sage Publications, 1994), 2. 38 T.A. Razil and A.D. Swanson, Fundamental concepts of Educational Leadership,

2nded. (New – Jersey : Merrill Preantice – Hall, 1998), 32. 39 รตตกรณ จงวศาล, “ผลการฝกอบรมภาวะผนาการเปลยนแปลงของผนานสต

มหาวทยาลย เกษตรศาสตร” (ปรญญานพนธวทยาศาสตรดษฎบณฑต การวจยทางพฤตกรรม

ศาสตรประยกต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2543), 5 – 6.

41

เปนกระบวนการเปลยนแปลงความพยายามของผรวมงานใหสงกวาความพยายามทคาดหวงเปนผล

ใหการปฏบตงานเกนความคาดหวง พฒนาความสามารถและศกยภาพไปสระดบทสงขน โดย

ผบรหารแสดงบทบาท ทาใหผรวมงานรสกไววางใจ ตระหนกรภารกจและวสยทศน มความ

จงรกภกดและจงใจใหผรวมงานมองไกลเกนกวาความสนใจของตน ซงจะนาไปสประโยชนของ

องคการ

ความเปนมาและแนวคดทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง

กอนจะมาเปนแนวคดทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง ทฤษฎภาวะผนาเรมตนมากอน คอ

ทฤษฎภาวะผนาแบบบารม (charismatic leadership) โดย เวเบอร (Max Weber) ในทศวรรษท

1920 ไดเสนอทฤษฎภาวะผนาแบบบารม เมอผลงานของเขาไดกระตนความสนใจของนกสงคม

วทยาและนกรฐศาสตรทศกษาดานภาวะผนา ตอมาในทศวรรษท 1980 นกวจยทางจตวทยาและ

การจดการ ไดแสดงความสนใจอยางมากตอภาวะผนาแบบบารมน เนองจากในชวงทศวรรษนน

เกดการแปรรปและมการฟนฟองคการตาง ๆ อยางมากและผบรหารองคการตาง ๆ ในสหรฐอเมรกา

มการยอมรบกนวา มความตองการและจาเปนตองมการเปลยนแปลงในการดาเนนการเรองตาง ๆ

เพอใหในองคการสามารถอยไดในสภาวะทมการแขงขนทางเศรษฐกจสง ภาวะผนาแบบบารม

หมายถง ภาพความคดของผตามทมองวาผนาเปนผทมพรสวรรค มความเปนพเศษและเหนอคนเปน

เทพ คองเกอรและคานนโก (Conger and Kanungo) ไดเสนอทฤษฎผนาแบบบารม โดยยดตาม

สมมตฐานทวาบารมน นเปนปรากฏการณแบบการเสรมสราง คอ ผตามจะเปนผเสรมสราง

คณลกษณะพเศษใหกบผนา โดยมาจากการสงเกตพฤตกรรมของผนาและผลจากพฤตกรรมนน

พฤตกรรมเหลานนประกอบดวย 1) การกระตนแนวคดทมความแตกตางจากแนวคดเดมอยางมาก

แตอยในอตราทผ ตามยงสามารถรบได 2) ทกษะการจดการในการสรางความประทบใจ

3) ความสามารถในการรคดประเมนสถานการณและโอกาส รวมทงขอจากด 4) มความรไวทาง

สงคม และมการเอาใจเขามาใสใจเรา (empathy) ในความตองการและในคานยมของผตาม ผนา

แบบบารมนมกจะเกดขนเมอมวกฤตการณทตองการเปลยนแปลงทสาคญ หรอผตามผตามไมพอใจ

ในสถานะเดม อยางไรกตามแมวาจะไมไดมวกฤตการณเกดขนกตาม ผนาแบบนมกจะแสดงสง

ตาง ๆ ทเหนอธรรมดาในการจดการเรองตาง ๆ นอกจากน คองเกอร (Conger) ไดอธบายวาภาวะ

ผนาแบบบารมอาจจะมลกษณะบารม หรอบคลกภาพเชงลบ เชน ผนาจะทาโครงการขนาดใหญ

เพอโฆษณาตวเองเกนจรง เนองจากผนาประเมนตนเองสงเกนไป และการยนดทจะหารอหรอ

ยอมรบคาแนะนาจากผอน ผนาแบบนจะลมเหลวในการสรางผสบทอดทมความสามารถ ผนา

แบบนมกจะทาใหลกนองออนแอและคอยพงผนา และอาจบอนทาลายหรอขจดผทมศกยภาพทจะ

42

เปน ผสบทอดผนา40 มงานวจยทสนบสนนแนวคดภาวะผนาแบบบารม เชน งานของ โฮเวล

และ ฟรอสท (Howell and Frost) ไดทดลองในหองปฏบตการโดยมการวดพฤตกรรมของผนา

และพบวา พฤตกรรมแบบมบารมของผนาสงผลใหความพงพอใจและผลการปฏบตงานของ

ผใตบงคบบญชาสงขน และเฮาส สพรงเกอร และวอยสก (House, Springer and Woycke) ได

ศกษาบคลกภาพการมบารมและความมประสทธภาพในฐานะผนาของประธานาธบดสหรฐอเมรกา

สรปวาบคลกภาพและความมบารมสรางความแตกตางในความมประสทธภาพของผนา41 บาส

(Bass) ไดระบขอจากดบางประการของผนาแบบมบารม และไดแนะนาใหมการขยายทฤษฎให

ครอบคลมถงลกษณะพฤตกรรม ตวบงชบารม สภาพแวดลอมทเอออานวย ตวอยางเชน ผนาแบบ

มบารม มกจะเกดขนในททการใชอานาจแบบปกตลมเหลวในการจดการกบวกฤตการณ และ

ยงเปนทนาสงสยเกยวกบคานยมและความเชอดงเดมของผนาแบบน ดงนนตอมาในทฤษฎภาวะ

ผนาการเปลยนแปลงของบาส (Bass) ไดใชคาวา การมอทธพลอยางมอดมการณ (idealized

influence) แทนคาวา การสรางบารม (charisma) ซงหมายถง การมอทธพลเกยวกบอดมการณท

ระดบสงสดของจรยธรรม คอความไมเหนแกตว ซงทงผนาและผตามจะมการอทศตนอยางดทสด

เทาทจะสามารถทาได ซงบาส (Bass) ไดใหเหตผลในการใชคาวาการมอทธพลอยางมอดมการณ

แทนคาวา การสรางบารม เนองจาก 1) การสรางบารมเปนตวแทนของความหมายหลาย

ความหมายในการโฆษณา เชน การฉลอง ซงมลกษณะเปนการโออวดหรอแสดงความตนเตนเกน

จรง 2) การสรางบารมมความสมพนธมากเกนไปกบการปกครองแบบเผดจการและความเปนผนา

การเปลยนแปลงเทยม เชน ฮตเลอร (Hitler) มสโสลน (Mussolini) 3) สาหรบผวจยบางคน เชน

เฮาส (House) และคองเกอรและคานนโก (Conger and Kanungo) กลาววา การสรางบารม คอ

การรวมภาวะผนาการเปลยนแปลงทงหมด ตงแตการสรางแรงบนดาลใจ การกระตนปญญา และ

การคานงถงความเปนปจเจกบคคล ดงนนในการฝกอบรมและในวตถประสงคบางงานวจยของ

บาส (Bass) จงใชคาวา การมอทธพลอยางมอดมการณ แทนคาวาการสรางบารม42 หลงจากเกด

40 Gray Yukl and Van David D. Fleet, “Theory and Research on Leadership in

Organizations,” Handbook of industrial and Organizational Psychology 3(1992) : 173 – 187. 41 Pual M. Muchinsky, Psychology Applied to Work An Introductions to Industrial

and Organizational Psychology, 5thed. (California : Brooks/Cole, 1997), 374. 42 Bernard M. Bass, “Two Decades of Research and Development in Transformational

Leadership,” European Journal of Word and Organizational Psychology 8, 1 (January 1999) :

1.

43

ทฤษฎภาวะผนาแบบบารมแลว ไดเกดมการพฒนาแนวคดทฤษฎเกยวกบภาวะผนาแบบใหมขน

คอ ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership)

แนวคดทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership theory)

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง เปนทฤษฎของการศกษาภาวะผนาแนวใหม หรอเปน

กระบวนการทศนใหม (new paradigm) ของภาวะผนา ทมงยกระดบความตองการ ความเชอ

ทศนคต คณธรรมของผตามใหสงขน เพอใหมผลตอการพฒนาการเปลยนแปลงกลมองคการใหม

ประสทธผล โดยมแนวคดวา การศกษาภาวะผนาทผานมายงไมสามารถอธบายภาวะผนาไดอยาง

ชดเจน และยงไมรวาอะไรเปนแกนแทของผนาทสอดคลองกบชวตในยคปจจบนโดยม เบอรน

(Burns)43 และบาส (Bass) เปนสองคนแรกทกลาวถงภาวะผนาการเปลยนแปลง โดยแสดงใหเหน

วาเปนทฤษฎของการศกษาภาวะผ นาแนวใหม เนองจากภาวะผ นาการเปลยนแปลงเปน

การเปลยนแปลงกระบวนทศน (paradigm shift) ไปสความเปนผนาทมวสยทศน (visionary) และม

การกระจายอานาจหรอเสรมสรางพลงจงใจ (empowering) เปนผมคณธรรม (moral agents) และ

กระตนผตามใหมความเปนผนา ซงภาวะผนาลกษณะนกาลงเปนทตองการอยางยงในโลกทม

การเปลยนแปลงอยางรวดเรวและสบสนอยางในปจจบนน 44 ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง

(transformational leadership) ทไดมการกลาวถง คอ ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลงของเบอรน

(Burns) ในป ค.ศ.1978 และบาส (Bass) ในป ค.ศ.1985 แตทฤษฎทไดรบการยอมรบวาเปนทฤษฎ

ภาวะผนาทมประสทธภาพและมงานวจยทเกยวของสนบสนนมากมาย รวมทงมการฝกอบรมเพอ

พฒนาภาวะผนาตามทฤษฎดวย คอภาวะผนาการเปลยนแปลงของบาส และอโวลโอ (Bass and

Avolio)

ในทนจะกลาวถงแนวคดทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลงตามแนวคดของนกทฤษฎตาง ๆ

ดงตอไปน

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) ของเบอรน (Burns)

ในทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง ตอนเรมตนไดรบการพฒนามาจากการวจยเชง

บรรยายผนาทางการเมอง โดยเบอรน (Burns) อธบายวาภาวะผนาในเชงกระบวนการทผนาม

อทธพลตอผตามและในทางกลบกนผตามกสงอทธพลตอการแกไขพฤตกรรมของผนาเชนเดยวกน

ภาวะผนาการเปลยนแปลงมองไดทงในระดบแคบ ทเปนกระบวนการทสงอทธพลตอปจเจกบคคล

43 James M. Burns, Leadership (New – York : Harper and Raw, 1978), 20. 44 Mosley and others, Management Leadership in Action, 5thed. (New – York : Haper

Collins, 1996), 412.

44

(individual) และในระดบกวางทเปนกระบวนการในการใชอานาจเพอเปลยนแปลงสงคมและ

ปฏรปสถาบน 45 ในทฤษฎของเบอรน (Burns) ผนาการเปลยนแปลงพยายามยกระดบของ

การตระหนกรของผตามโดยการยกระดบแนวความคดและคานยมทางศลธรรมใหสงขน เชน

ในเรองเสรภาพ ความยตธรรม ความเทาเทยมกน สนตภาพ และมนษยธรรม โดยไมยดตาม

อารมณ เชน ความกลว ความเหนแกตว ความอจฉารษยา เพอใหผตามกาวขนจาก “ตวตนใน

ทก ๆ วน” (everyday selves) ไปส “ตวตนทดกวา” (better selves) เบอรน (Burns) มแนวคดวา

ภาวะผนาการเปลยนแปลงอาจจะมการแสดงออกโดยผใดกไดในองคการ ทก ๆ ตาแหนง ซงอาจจะ

เปนผนาหรอเปนผตาม และอาจจะเกยวกบคนทมอทธพลเทาเทยมกน สงกวาหรอตากวากได46

เบอรน (Burns) ไดใหความหมายของภาวะผนา หมายถง การทผนาทาใหผตามสามารถบรรล

จดมงหมายทแสดงออกถงคานยม แรงจงใจ ความตองการ ความจาเปนและความคาดหวงทงของ

ผนาและของผตาม ภาวะผนาเปนปฏสมพนธของบคคลทมความแตกตางกนในดานอานาจ ระดบ

แรงจงใจและทกษะ เพอไปสจดมงหมายรวมกน ซงเกดไดใน 3 ลกษณะ47 คอ

1. ภาวะผนาแบบแลกเปลยน (transactional leadership) เปนปฏสมพนธทผนาตดตอกบผ

ตามเพอแลกเปลยนผลประโยชนซงกนและกนโดยใชกระบวนการตอรอง โดยผนาจะใชรางวลเพอ

ตอบสนองความตองการและเพอแลกเปลยนกบความสาเรจในการทางานถอวาผนาจะใช ผตามทม

ความตองการอยในระดบขนแรกตามทฤษฎความตองการเปนลาดบขนของมาสโลว (Maslow’

need hierarchy theory)

2. ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) ผนาจะตระหนกถง ความ

ตองการและแรงจงใจของผตาม ผนาและผตามมปฏสมพนธกนในลกษณะยกระดบ ความ

ตองการซงกนและกน กอนใหเกดการเปลยนแปลงสภาพทงสองฝาย คอ เปลยนผตามไปเปนผนา

การเปลยนแปลงและเปลยนผ นาการเปลยนแปลงไปเปนผ นาแบบเจรญธรรม โดยผ นา

การเปลยนแปลงจะตระหนกถงความตองการของผตามและจะกระตนผตามใหเกดความสานก

(conscious) และยกระดบความตองการของผตามใหสงขนตามลาดบขนความตองการของมาสโลว

(Maslow’ need hierarchy theory) และทาใหผตามเกดจตสานกของอดมการณอนสงสง และยดถอ

วาคานยมเชงจรยธรรมเปนคณคาของจดหมาย (end values) เชน อสรภาพ ความยตธรรม

45 James M. Burns, Leadership (New – York : Harper and Raw, 1978), 20. 46 Gray A. Yulk, Leadership in Organization (Englewood Cliffs N.J. : Prentice Hall,

1989), 21. 47 James M. Burns, Leadership (New – York : Harper and Raw, 1978), 20.

45

ความเสมอภาค สนตภาพ และสทธมนษยชน ทงนเพอไมใหผตามถกครอบงาดวยอานาจฝายตา

เชน ความกลว ความโลภ ความเกลยด ความอจฉารษยา เปนตน

3. ภาวะผนาแบบจรยธรรม (moral leadership) ผนาการเปลยนแปลงเปนผนาแบบ

จรยธรรมอยางแทจรง เมอผนาไดยกระดบความประพฤตและความปรารถนาเชงจรยธรรมของทง

ผนาและผตามใหสงขนและกอใหเกดการเปลยนแปลงทงสองฝาย อานาจของผนาจะเกดขนเมอ

ผนาทาใหผตามเกดความไมพงพอใจตอสภาพเดมทาใหผตามเกดความขดแยงระหวางคานยมกบวธ

ปฏบตสรางจตสานกใหผตามเกดความตองการในระดบทสงกวาเดมตามลาดบขนความตองการ

ของมาสโลว (Maslow’ need hierarchy theory) ระดบการพฒนาในระดบขนทสงกวาเดม หรอ

ระดบการพฒนาจรยธรรม แลวจงดาเนนการเปลยนแปลงทาใหผนาและผตามไปสจดมงหมายท

สงขน48

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) ตามแนวคดของบาส

(Bass)

จากทฤษฎของเบอรน (Burns) ตอมาบาส (Bass) ไดเสนอทฤษฎภาวะผนาทมรายละเอยด

มากขน เพออธบายกระบวนการเปลยนสภาพในองคการ และไดชใหเหนความแตกตางระหวาง

ภาวะผนาการเปลยนแปลงแบบบารม (charismatic leadership) และภาวะผนาแบบแลกเปลยน

(transactional leadership) บาส (Bass) นยามภาวะผนาในแงของผลกระทบของผนาทมตอตวผตาม

ผนาเปลยนสภาพผตาม โดยการทาใหพวกเขาตระหนกในความสาคญ และคณคาในผลลพธของ

งานมากขน หรอโดยยกระดบความตองการของผตาม หรอโดยชกจงใหพวกเขาเหนแกองคการ

มากกวาการสนใจตนเอง (self - interest) ผลจากอทธพลเหลานทาใหผตามมความเชอมนและ

เคารพในตวผนา และไดรบการจงใจใหทาสงตาง ๆ ใหมากกวาทคาดหวงในตอนแรก บาส (Bass)

เหนวาภาวะผนาการเปลยนแปลงมากกวาคาเพยงคาเดยว ทเรยกวา บารม (Charisma) บารมไดรบ

การนยามวาเปนกระบวนการซงผนาสงอทธพลตอผตาม โดยการปลกเราอารมณทเขมแขงและ

ความเปนเอกลกษณของผนา บาส (Bass) เหนวาการมบารมมความจาเปน แตไมเพยงพอสาหรบ

ภาวะผนาการเปลยนแปลง ยงมสวนประกอบทสาคญอกสามสวนของภาวะผนา การเปลยนแปลงท

มนอกเหนอจากบารม คอ การกระตนทางปญญา (intellectual stimulation) การคานงถงความเปน

ปจเจกบคคล (individualized consideration) และการสรางแรงบนดาลใจ (inspirational motivation)

ท งสามองคประกอบรวมกบการสรางบารมเปนองคประกอบทมปฏสมพนธ เพอสรางความ

เปลยนแปลงใหแกผตาม ผลทผสมผสานทาใหผนาการเปลยนแปลงแตกตางกบผนาแบบบารม

นอกจากนผนาการเปลยนแปลงพยายามทจะเพมพลง (empower) และยกระดบผตามในขณะทผนา

48 Ibid.

46

แบบบารมหลายคนพยายามทจะทาใหผตามออนแอและตองคอยพงผนา และสรางความจงรกภกด

มากกวาผกพนในแนวคดบาส (Bass) ใหนยามภาวะผนาการเปลยนแปลงในทางทกวางกวาเบอรน

(Burns) โดยไมใชแคเพยงการใชสงจงใจ (incentive) เพอใหมความพยายามมากขน แตจะรวมการ

ทาใหงานทตองการมความชดเจนขนเพอการใหรางวลตอบแทน ในตอนเรมตนของทฤษฎภาวะ

ผนาการเปลยนแปลงของบาส (Bass) ไดเสนอภาวะผนา 2 แบบ คอ 1) ภาวะผนาแบบแลกเปลยน

(transactional leadership) 2) ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) ซงม

ลกษณะเปนพลวตร (dynamic) ทมความตอเนองกน ตามรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงจะม

ความตอเนองจากภาวะผ นาแบบแลกเปลยน โดยผ นาจะใชภาวะผ นาการเปลยนแปลง

(transformational leadership) เพอพฒนาความตองการของผตามใหสงขนตอเนองจากภาวะผแบบ

แลกเปลยน (transactional leadership) ซงเปนการแลกเปลยนสงทตองการระหวางกน เพอใหผตาม

ปฏบตตาม ผนาท งสองประเภทนผนาคนเดยวกนอาจใชประสบการณทแตกตางกนในเวลาท

แตกตางกน ซงบาส (Bass) เปรยบเทยบใหเหนวา ความเปนภาวะผนาแบบแลกเปลยนสามารถ

สงผลในการปรบปรงประสทธภาพขนตากวา สวนภาวะผนาการเปลยนแปลงซงชวยเพมและ

ปรบปรงประสทธภาพขนทสง บาส (Bass) ยงไดกลาวถงภาวะผนาการเปลยนแปลงเปนสวนขยาย

ของภาวะผนาแบบแลกเปลยน เนองจากภาวะผนาแบบแลกเปลยนจะเนนเฉพาะเรองการจดการ

หรอแลกเปลยน ซงเกดขนระหวางผนา ผรวมงานและผตาม ซงการแลกเปลยนนจะอยบนพนฐาน

ทผนาถกเถยงพดคยกนวามความตองการอะไร มการระบเงอนไขและรางวลทผตามและผรวมงาน

จะไดรบ ถาพวกเขาทาสาเรจ แตภาวะผนาการเปลยนแปลงจะปฏบตตอผรวมงานและผตาม

มากกวาการกาหนดใหมการแลกเปลยนหรอขอตกลงธรรมดา พวกเขาจะมการปฏบตในวถทางท

จะนาไปสการบรรลถงผลงาน และบาส (Bass) กลาวถงภาวะผนาการเปลยนแปลงมความแตกตาง

จากภาวะผนาแบบแลกเปลยน แตไมใชกระบวนการทเกดขนแยกจากกน ซงผนาคนเดยวกนอาจ

ใชภาวะผนาทงสองแบบตามสถานการณหรอเวลาทแตกตางกน49 สาหรบความแตกตางของภาวะ

ผนาทงสองแบบ สามารถสรปเปนตาราง ท 2 ดงตอไปน

49 B.M. Bass, Leadership and Performance beyond expectations (New York : Free

Press, 1985), 123 – 125.

47

ตารางท 2 ความแตกตางระหวางภาวะผนาแบบแลกเปลยนกบภาวะผนาการเปลยนแปลง

ความแตกตาง ภาวะผนาแบบแลกเปลยน ภาวะผนาการเปลยนแปลง

คณลกษณะ

แรงจงใจ

อานาจ

จดเนน

ผนา

ผใตบงคบบญชา

ผลทไดรบ

- มงกระบวนการแลกเปลยน

ความคดเปนแบบคอยพฒนาอย

ภายใตโครงสรางทเปน

การตอบสนอง (reactive)

- รางวล (ภายนอก)

- ประเพณปฏบต

- ผลทได

- เนนในกจกรรม ชบทบาทชดเจน

ตระหนกในความตองการจดการ

แบบวางเฉย

- แสวงหาความมนคง ความตองการ

ไดรบการตอบสนองแยกองคการ

ออกจากปจเจกบคคล

- การทางานตามทหวง

- มงความสมพนธ ความคดเปนแบบ

เปลยนแปลงสนเชง เกดขนจาก

วกฤตการณ เปนลกษณะการรเรม

(proactive)

- การเหนคณคา (ภายใน)

- ความมบคลกพเศษ

- วสยทศน

- เปนทปรกษา ผฝกสอน และครมการ

กระจายอานาจใหแตละบคคลใหอานาจ

ตดสนใจ เปนผนาทดไมเปนทางการ

เขาถงไดงาย

- ละเวนประโยชนสวนตนเพอองคการ

ทามากกวาทคาดหวง

- กาวกระโดดในการทางาน

ทมา : B. M. Bass, Leadership and Performance beyond expectations (New York : Free Press,

1985), 124.

บาส (Bass) กลาวถงภาวะผนาการเปลยนแปลงวา เปนผนาททาใหผตามอยเหนอกวา

ความสนใจในตนเอง ซงเปนภาวะผนาทเนน การสรางวสยทศน การถายทอดและการปลกฝง

คานยม การสรางบารม การคานงถงเอกบคคล การกระตนทางปญญา และการสรางแรงบนดาลใจ

ผนาจะยกระดบวฒภาวะและอดมการณของผตามทเกยวกบผลสมฤทธ (achievement) การบรรล

สจจะแหงตน (self – actualization) ความเจรญรงเรอง (well – being) ของสงคม องคการและผอน

นอกจากนนภาวะผนาการเปลยนแปลงมแนวโนมทจะชวยกระตนความหมายของงานในชวตของผ

ตามใหสงขนอาจจะชนาเขาไปมสวนรวมในการพฒนาความตองการทางศลธรรมใหสงขนดวย50

50 B. M. Bass, Leadership and Performance Beyond Expectations (New York : Free

Press, 1985), 121.

48

ทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) ตามแนวคดของบาส

และอโวลโอ (Bass and Avolio)

บาส และอโวลโอ (Bass and Avolio) กลาววา ในชวง 2 ทศวรรษทผานมา ทฤษฎภาวะ

ผนาการเปลยนแปลงไดพฒนาเปนรปเปนรางขน โดยการศกษาวจยรวบรวมขอมลพฒนาและ

ฝกอบรมจากทกระดบในองคการและในสงคม ทงกบผนาทกระดบ และทไมมประสทธภาพไมม

กจกรรม จนถงผนาทมประสทธภาพสง มความกระตอรอรนทงในวงการธรกจ อตสาหกรรม

ราชการทหาร โรงพยาบาล สถาบนการศกษา ในตางเชอชาต และตางวฒนธรรม51 ผลการศกษา

แสดงใหเหนวาภาวะผนาการเปลยนแปลงทวดโดยเครองมอวดภาวะผนา (multifactor leadership

questionnaire) ทสรางและพฒนาโดยบาสและอโวลโอ (Bass and Avolio) เปนภาวะผนาทม

ประสทธภาพและใหความพงพอใจมากกวาภาวะผนาแบบแลกเปลยน และมงานวจยเชงประจกษ

และการศกษาเชงทฤษฎจานวนมาก แสดงใหเหนวาภาวะผนาการเปลยนแปลง มอทธพลอยางม

นยสาคญตอการเพมผลการปฏบตงานของบคคลและขององคการ หลงจากมการศกษาทฤษฎและ

มการวจยเกยวกบทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลงเปนระยะเวลาหนง คอ ตงแต บาส (Bass) เสนอ

ทฤษฎนในป ค.ศ.1985 ไดมการพฒนาทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลงเปนโมเดลภาวะผนาแบบ

เตมรปแบบ (model of the full range of leadership) โมเดลนจะประกอบดวย 4 องคประกอบ

พฤตกรรม (4I’s) ของภาวะผนาการเปลยนแปลงและพฤตกรรมของภาวะผนาแบบแลกเปลยน

รวมทงภาวะผนาแบบปลอยตามสบาย (laissez – faire leadership) หรอพฤตกรรมการไมมภาวะผนา

(non leadership behavior)52

โมเดลภาวะผนาแบบเตมรปแบบ (model of the full range of leadership)

บาสและอโวลโอ (Bass and Avolio) ไดเสนอโมเดลภาวะผนาแบบเตมรปแบบ ในป ค.ศ.

1994 โดยใชผลการวเคราะหองคประกอบภาวะผนาตามรปแบบภาวะผนาทเคยเสนอในป ค.ศ.

1985 โมเดลน จะประกอบดวยภาวะผนา 3 แบบ คอ ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational

leadership) ภาวะผนาแบบแลกเปลยน (transactional leadership) และภาวะผนาแบบตามสบาย

(laissez – faire leadership) หรอพฤตกรรมความไมมภาวะผนา (non leadership behavior) ดง

รายละเอยดตอไปน

51 Bass and Avolio, Improving Organizational Effectiveness Through

Transformational Leadership (Thousand Oaks : Sage Publications, 1994), 4. 52 Ibid.

49

1. ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) เปนกระบวนการทผนา ม

อทธพลตอผรวมงานและผตาม โดยเปลยนแปลงความพยายามของผรวมงานและผตามใหสงขน

กวาความพยายามทคาดหวง พฒนาความสามารถของผรวมงานและผตามไปสระดบทสงขนกวา

ความพยายามทคาดหวง พฒนาความสามารถของผรวมงานและผตามไปสระดบทสงขนและ

ศกยภาพมากขน ทาใหเกดการตระหนกรในภารกจและวสยทศนของทมและขององคการ จงใจให

ผรวมงานและผตามมองใหไกลเกนกวาความสนใจของพวกเขาไปสประโยชนของกลมองคการ

หรอสงคม ซงกระบวนการทผ นามอทธพลตอผ รวมงาน หรอผ ตามนจะกระทาโดยผาน

องคประกอบพฤตกรรมเฉพาะ 4 ประการ หรอทเรยกวา “4I” (Four I’s) คอ

1.1 การมอทธพลเชงอดมการณ (charisma leadership or idealized influence :CL or ll)

หมายถง การทผนาประพฤตตวเปนแบบอยาง หรอเปนโมเดลสาหรบผตาม ผนาจะเปนทยกยอง

เคารพ นบถอ ศรทธา ไววางใจ และทาใหผตามเกดความภาคภมใจเมอไดรวมงานกน ผตามจะ

พยายามประพฤตปฏบตเหมอนกบผนาและตองการเลยนแบบผนาของเขา สงทผนาตองปฏบตเพอ

บรรลถงคณลกษณะน คอ ผนาตองมวสยทศน และสามารถถายทอดไปยงผตาม ผนาจะ ม

ความสมาเสมอมากกวาการเอาแตอารมณ สามารถควบคมอารมณไดในสถานการณวกฤต ผนา

เปนผทไววางใจไดวาจะทาในสงทถกตอง ผนาจะเปนผทมศลธรรมและมจรยธรรมสง ผนาจะ

หลกเลยงทจะใชอานาจเพอผลประโยชนสวนตน แตจะประพฤตเพอใหเกดประโยชนแกผอน และ

เพอประโยชนของกลม ผนาจะแสดงใหเหนถงความเฉลยวฉลาด ความมสมรรถภาพ ความตงใจ

ความเชอมนในตนเอง ความแนวแนในอดมการณ ความเชอและคานยมของเขา ผนาจะเสรม

ความภาคภมใจ ความจงรกภกด และความมนใจของผตาม และทาใหผตามเปนพวกเดยวกนกบ

ผนา โดยอาศยวสยทศนและการมจดประสงครวมกน ผนาแสดงความมนใจชวยสรางความรสก

เปนหนงเดยวกนเพอบรรลเปาหมายทตองการ ผตามจะเลยนแบบผนาและพฤตกรรมของผนาจาก

การสรางความมนใจในตนเอง ประสทธภาพและความเคารพในตนเอง ผนาการเปลยนแปลงจง

รกษาอทธพลของตนในการบรรลเปาหมายและปฏบตภาระหนาทขององคการ

1.2 การสรางแรงบนดาลใจ (inspiration motivation : IM) หมายถง การทผนาจะ

ประพฤตในทางทจงใจใหเกดแรงบนดาลใจกบผตามโดยการสรางแรงจงใจภายใน การให

ความหมายและทาทายในเรองงานของผตาม ผนาจะกระตนวญญาณของทม (team spirit) ใหม

ชวตชวา มการแสดงออกซงความกระตอรอรน โดยการสรางเจตคตทดและการคดในแงบวก ผนา

จะทาใหผตามสมผสกบภาพทงดงามของอนาคต ผนาจะสรางและสอความหวงทผตามตองการ

อยางชดเจน ผนาจะแสดงการอทศตนหรอความผกพนตอเปาหมายและวสยทศนรวมกน ผนาจะ

แสดงความเชอมนและแสดงใหเหนความตงใจแนวแนวาจะสามารถบรรลเปาหมายได ผนาจะชวย

50

ใหผตามมองขามผลประโยชนของตนเพอวสยทศนและภารกจขององคการ ผนาจะชวยใหผตาม

พฒนาความผกพนของตนตอเปาหมายระยะยาว และบอยครงพบวาการสรางแรงบนดาลใจน

เกดขนผานการคานงถงความเปนปจเจกบคคล และการกระตนทางปญญา โดยการคานงถง

ความเปนปจเจกบคคล ทาใหผตามรสกวาตนเองมคณคา และกระตนใหพวกเขาสามารถจดการกบ

ปญหาทตนเองเผชญได สวนการกระตนทางปญญาชวยจดการกบอปสรรคของตนเอง และเสรม

ความคดรเรมสรางสรรคใหผตาม

1.3 การกระตนทางปญญา (intellectual stimulation : IS) หมายถง การทผนามการ

กระตนผตามใหตระหนกถงปญหาตาง ๆ ทเกดขนในหนวยงานทใหผตามมความพยายามตองการ

หาแนวทางใหม ๆ มาแกปญหาในหนวยงาน เพอหาขอสรปใหมทดกวาเดม เพอทาใหเกดสงใหม

และสรางสรรค โดยผนามการคดและการแกปญหาอยางเปนระบบ มความคดรเรมสรางสรรค ม

การตงสมมตฐาน การเปลยนกรอบ (reframing) การมองปญหาและการเผชญกบสถานการณเกา ๆ

ดวยวถทางแบบใหม ๆ มการจงใจและสนบสนนความคดรเรมใหม ๆ ในการพจารณาปญหาและ

การหาคาตอบของปญหา มการใหกาลงใจผตามใหพยายามหาทางแกปญหาดวยวธใหม ๆ ผนาม

การกระตนใหผตามแสดงความคดและเหตผลและไมวจารณความคดของผตาม แมวามนจะ

แตกตางไปจากความคดของผนา ผนาทาใหผตามรสกวาปญหาทเกดขนเปนสงททาทายและเปน

โอกาสทดทจะแกปญหารวมกนโดยผนาจะสรางความเชอมนใหผตามวาปญหาทกอยางตองม

วธแกไข แมบางปญหาจะมอปสรรคมากมาย ผนาจะพสจนใหเหนวาสามารถเอาชนะอปสรรคทก

อยางได จากความรวมมอรวมใจในการแกปญหาของผรวมงานทกคน ผตามจะไดรบการกระตน

ใหตงคาถามตอคานยมของตนเอง ความเชอ และประเพณ การกระตนทางปญญาเปนสวนทสาคญ

ของการพฒนาความสามารถของผตามในการทจะตระหนก เขาใจและแกปญหาดวยตนเอง

1.4 การคานงถงความเปนปจเจกบคคล (individualized consideration : IC) หมายถง

ผนาจะมความสมพนธเกยวของกบบคคลในฐานะเปนผนาใหการดแลเอาใจใสผตามเปนรายบคคล

และทาใหผตามรสกมคณคาและมความสาคญ ผนาจะเปนโคช (coach) และเปนทปรกษา (advisor)

ของผตามแตละคน เพอการพฒนาผตาม ผนาจะเอาใจใสเปนพเศษในความตองการของปจเจก

บคคล เพอความสมฤทธและเตบโตของแตละคน ผนาจะพฒนาศกยภาพของผตามและเพอน

รวมงานใหสงขน นอกจากนผนาจะมการปฏบตตอผตาม โดยการใหโอกาสในการเรยนรสงใหม ๆ

สรางบรรยากาศของการใหการสนบสนน คานงถงความแตกตางระหวางบคคลในดานความจาเปน

และความตองการ การประพฤตของผนาแสดงใหเหนวาเขาใจและยอมรบความแตกตางระหวาง

บคคล เชน บางคนไดรบกาลงใจมากกวา บางคนมโครงสรางงานทมากกวา ผนามการสงเสรม

การสอสารสองทางและมการจดการดวยการเดนดรอบ ๆ (management by walking around)

51

มปฏสมพนธกบผตามเปนการสวนตว ผนาสนใจในความกงวลของแตละบคคล เหนปจเจกบคคล

เปนบคคลทงระบบ (as a whole person) มากกวาเปนพนกงานหรอเปนเพยงปจจยการผลต ผนาจะ

มการฟงอยางมประสทธภาพ มการเอาใจเขามาใสใจเรา (empathy) ผนาจะมการมอบหมายงานเพอ

เปนเครองมอในการพฒนาผตาม เปดโอกาสใหผตามไดใชความสามารถพเศษอยางเตมทและ

เรยนรสงใหม ๆ ททาทายความสามารถ ผนาจะดแลผตามวาตองการคาแนะนาการสนบสนนและ

การชวยใหกาวหนาในการทางานทรบผดชอบอยหรอไม โดยผตามจะไมรสกวาเขากาลงถก

ตรวจสอบ องคประกอบพฤตกรรมทง 4 ประการ (4I’s) ของภาวะผนาการเปลยนแปลงนจะม

ความสมพนธกน (inter correlated) อยางไรกตาม มการแบงแยกแตละองคประกอบ เพราะเปน

แนวคดพฤตกรรมทมความเฉพาะเจาะจง และมความสาคญในการวนจฉยตามวตถประสงคตาง ๆ53

2. ภาวะผนาแบบแลกเปลยน (transactional leadership) เปนกระบวนการทผนาให

รางวลหรอลงโทษผตาม ขนอยกบผลการปฏบตงานของผตาม ผนาใชกระบวนการแลกเปลยน

เสรมแรงตามสถานการณ ผนาจงใจผตามใหปฏบตงานตามระดบทคาดหวงไว ผนาชวยใหผตาม

บรรลเปาหมาย ผนาทาใหผตามมความเชอมนทจะปฏบตงานตามบทบาท และเหนคณคาของ

ผลลพธทกาหนด ซงผนาจะตองรถงสงทผตามจะตองปฏบตเพอใหไดผลลพธทตองการ ผนาจงใจ

โดยเชอมโยงความตองการและรางวลกบความสาเรจตามเปาหมาย รางวลสวนใหญเปนรางวล

ภายนอก ผนาจะทาใหผตามเขาใจในบทบาท รวมทงผนาจะตระหนกถงความตองการของผตาม

ผนาจะรบรวาผตามตองการทาอะไรเพอทบรรลเปาหมาย ผนาจะระบบทบาทเหลานและขอกาหนด

งานทชดเจน ผนาจะรบรความตองการของผตาม ผนาจะชวยใหผตามระบเปาหมาย และเขาใจวา

ความตองการหรอรางวลทพวกเขาตองการเชอมโยงกบความสาเรจตามเปาหมายอยางไร ภาวะผนา

แบบแลกเปลยน ประกอบดวย

2.1 การใหรางวลตามสถานการณ (contingent reward : CR) ผนาจะทาใหผตามเขาใจ

ชดเจนวาตองการใหผตามทาอะไรหรอคาดหวงอะไรจากผตาม และจากนนจะจดการแลกเปลยน

รางวลในรปของคายกยองชมเชย ประกาศความดความชอบ การจายเพมขน ใหโบนส เมอผตาม

สามารถบรรลเปาหมายตามทคาดหวง ผนาแบบนมกจงใจโดยใหรางวลเปนการตอบแทนและมก

จงใจดวยแรงจงใจขนพนฐานหรอแรงจงใจภายนอก

2.2 การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (active management – by exception : MBE - A)

ผนาจะใชการทางานแบบกนไวดกวาแก ผนาจะคอยสงเกตผลการปฏบตงานของผตามและชวย

แกไขใหถกตองเพอปองกนการเกดความผดพลาดหรอลมเหลว

53 Ibid.

52

2.3 การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (passive management – by exception : MBE - P)

ผนาจะใหวธการทางานแบบเดม และพยายามรกษาสภาพเดม ผนาจะเขาไปแทรกแซงถาผลการ

ปฏบตงานไมไดมาตรฐาน หรอถามบางสวนผดพลาด

3. ภาวะผนาแบบปลอยตามสบาย (laissez – faire leadership : LF) หรอพฤตกรรมความ

ไมมภาวะผนา (non leadership behavior) เปนภาวะผนาทไมมความพยายามขาดความรบผดชอบ

ไมมการตดสนใจ ไมเตมใจทจะเลอกยนอยฝายไหน ขาดการมสวนรวม เมอผตามตองการผนา

ผนาจะไมอย ไมมวสยทศนเกยวกบภารกจขององคการ ไมมความชดเจนในเปาหมาย54

จากลกษณะภาวะผนาแบบเตมรปแบบทงหมดทกลาวน บาสและอโวลโอ (Bass and

Avolio) ไดก ลาวสรปและเปรยบเทยบลกษณะภาวะผ นาท ง 5 แบบ คอ 1) ภาวะผ นา

การเปลยนแปลง (4I’s) 2) ภาวะผนาแบบการใหรางวลตามสถานการณ (CR) 3) ภาวะผนาแบบ

การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (MBE – A) 4) ภาวะผนาแบบการบรหารแบบวางเฉยเชงรบ

(MBE – P) 5) ภาวะผนาแบบปลอยตามสบาย (LF) ตามรายละเอยดดงน ภาวะผนาแบบ

แลกเปลยน ซงประกอบดวยแบบการใหรางวลตามสถานการณ (CR) การบรหารแบบวางเฉยเชงรก

(MBE – A) และ การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (MBE – P) จากการศกษา พบวา แบบการใหรางวลตาม

สถานการณ (CR) หรอมการเสรมแรงทางบวกมประสทธภาพในการจงใจใหผอนบรรลถงระดบ

การพฒนาและผลการปฏบตงานทสงขน ถงแมวาจะไมมากเทาองคประกอบเฉพาะ 4 ประการ

(4I’s) ของภาวะผนาการเปลยนแปลงดวยวธการนผนาจะมอบหมายหรอมขอตกลงเกยวกบสงท

ตองทาใหสาเรจและสญญาวาจะใหรางวลเปนการแลกเปลยน กบงานทไดรบมอบหมายไปและเปน

ทนาพอใจ การบรหารแบบวางเฉย (MBE) มแนวโนมทจะมประสทธภาพนอยกวาและเปนทนา

พอใจ การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (MBE – A) ผนาจะคอยดแลอยางใกลชด ผนาจะลงมอแกไข

ถาจาเปน ในกรณทมการเบยงเบนออกจากมาตรฐานหรอมขอผดพลาด หรอขอบกพรอง

ในการปฏบตงานตามทไดรบมอบหมายของผตาม สวนการบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (MBE – P)

ผนาจะอยเฉย ๆ รอจนกวาความเบยงเบนขอผดพลาด และขอบกพรองเกดขนแลวจงลงมอแกไข

สวนภาวะผนาแบบปลอยตามสบาย (LF) หรอการขาดภาวะผนา คอ ผนาทมการหลกเลยง ซงเปน

ภาวะผนาทไมมประสทธภาพมากทสด

จากแนวคดของบาส และอโวลโอ (Bass and Avolio) ผนาการเปลยนแสดงพฤตกรรม

ซงสมพนธกบแบบวถการเปลยนแปลง ดงตารางท 3

54 Bass and Avolio, Improving Organizational Effectiveness Through

Transformational Leadership (Thousand Oaks : Sage Publications, 1994), 4.

53

ตารางท 3 การแสดงพฤตกรรมของผนาการเปลยนแปลงกบแบบวถการเปลยนแปลง

แบบวถการเปลยนแปลง

(transformational style)

พฤตกรรมผนา (leader behavior)

1. พฤตกรรมเชงอดมการณ(idealized Behavior)

: อดมคตของบคคล

2. การสรางแรงบนดาลใจ (inspirational

motivation) : การสรางแรงบนดาลใจใหผอน

3. การกระตนการใชปญญา (intellectual

stimulation) : การกระตนผอน

1. การพดเกยวกบคานยมและความเชอทสาคญ

มากทสดของตนเอง

2. การระบความสาคญของการมความรสกทแรง

กลาเกยวกบเปาประสงค

3. การพจารณาผลการตดสนใจในเชงคณธรรม

จรยธรรม

4. ผสนบสนนทาใหความเปนไปไดใหมนาตน

เตน

5. การพดเกยวกบความสาคญของความไววางใจ

ซงกนและกน

1. การพดในเชงบวกเกยวกบอนาคต

2.การพดความจรงเกยวกบสงทจาเปนตองทาให

สาเรจ

3. การประกาศวสยทศนเกยวกบอนาคตทจบใจ

อยางชดเจน

4. การแสดงความเชอมนวาเปาหมายจะ

สมฤทธผล

5. การกาหนดภาพอนาคตทนาตนเตนของสงท

จาเปนตองพจารณา

6. การใหความสาคญกบเรองทเปนขอโตแยงกน

1. การตรวจสอบขอตกลงเบองตนสาหรบ

คาถามอกครงหนงหากเหมาะสม

2. การแสวงหามมมองทแตกตางเมอมการ

แกปญหา

3. การทาใหผอนมองปญหาจากแงมมทแตกตาง

หลากหลาย

54

ตารางท 3 การแสดงพฤตกรรมของผนาการเปลยนแปลงกบแบบวถการเปลยนแปลง (ตอ)

แบบวถการเปลยนแปลง

(transformational style)

พฤตกรรมผนา (leader behavior)

4. การตระหนกถงความเปนปจเจกบคคล

(individualized consideration) : การสอนแนะ

และการพฒนา

5. คณลกษณะเชงอดมคต (idealized attributes) :

การยอมรบนบถอ ความไววางใจ และความ

ซอสตย

4. การเสนอแนะวถทางใหมในการมองวธทจะ

ทาใหงานทไดรบมอบหมายเสรจสมบรณ

5. การสงเสรมการคดแบบใหมในการเผชญกบ

ปญหาสบเนอง

6. การสงเสรมการคดใหมเพอใหไดแนวคดทไม

เคยกลาวถงมากอน

1. การใชเวลาในการสอนและสอนแนะ

2. การปฏบตตอผอนเปนรายบคคลมากกวาเพยง

ในฐานะสมาชกของกลม

3. การพจารณาแตละบคคลซงมความตองการ

จาเปนความสามารถ และความคาดหวงแตกตาง

กน

4. การชวยผอนใหพฒนาจดแขงของตนเอง

5. การฟงความสนใจของผอนอยางตงใจ

1. การเตมเมภาคภมใจใหผอนในการสราง

ความสมพนธกบผอน

2. การมองขามความสนใจของตนเองเพอ

ผลประโยชนของกลม

3. การปฏบตเพอสรางการยอมรบนบถอของ

ผอน

4. การแสดงความรสกเกยวกบอานาจและ

สมรรถนะ

5. การเสยสละประโยชนสวนบคคลเพอ

ประโยชนของผอน

ทมา : Bernard M. Bass and Bruce J. Avolio, Improving Organization Effectiveness Through

Transformational Leadership (Thousand Oaks : Sage Publications, 1994), 33.

55

แนวคดผนาแบบตาง ๆ (contemporary perspectives on leadership) ของเบนนส (Bennis)

เบนนส (Bennis) ทาการศกษาและแบงผนาการเปลยนแปลงออกเปนแบบตาง ๆ ไดแก

ผทมลกษณะพเศษ (charismatic leadership) หมายถง ผนาทมลกษณะพเศษเหนอผอน

และมความเชอมนในตนเองมการกลาแสดงออกทเขมแขง ผ อนเชอถอ มความสามารถ

ในการปลกเราความรสกของผปฏบตงานได เปนผนาทมพลงและความสามารถในตนเอง ทาให

ผอนมความเชอมนในตวผนาสง ผนาทมลกษณะพเศษนจะทาสงทกระตนผปฏบตงานใหเกด

ความไววางใจ เชอถอ ยอมรบ เชอฟง และมอารมณคลอยตาม ชนชม มความพอใจและทาใหผล

ปฏบตงานสง ผนาแบบนพบไดในกลมองคการ และในทกระดบทางการบรหารในประเทศตาง ๆ

เชน อนเดย สงคโปร เนเธอรแลนด จน ญปน และแคนาดา

ผนาเชงวสยทศน (visionary leadership) หมายถง ผนาทมวสยทศนกวางไกล เปนผนา

แหงการเปลยนแปลง (Change agent) มสานกของความเรงดวนในการเปลยนแปลงใหสอดคลอง

กบสภาพแวดลอมตาง ๆ เปนผสรางวฒนธรรมองคการ ทาใหตนเองสอดคลองกบทกคนใน

องคการ มการนาวสยทศนไปสการปฏบตไดอยางสมดลกน ผนามความคดกาวไกลไปขางหนาอย

เสมอ ตวอยาง บลล เกต (Bill Gate) ผนา microsoft เปนผนาทสรางความยงใหญแหงธรกจ

คอมพวเตอร ผนาในหนวยงานของรฐ กสามารถเปนผนาเชงวสยทศนได เพราะรฐ คอ องคการ

ใหบรการแกสงคมจงตองการการนาทางสาหรบการใหบรการทดแกสาธารณชน

ผนาแหงการเปลยนแปลง (the change agent) หมายถง บคคลทมความพยายาม

ในการทจะปรบปรงสภาพขององคการใหดขน การเปลยนแปลงอาจเกดจากผบรหารกาหนดเอง

หรอเกดจากการจางบคคลจากภายนอกมาเปนผนาการเปลยนแปลง ทกษะทสาคญของผนา

การเปลยนแปลง คอ ความสามารถในการพจารณาวาควรเปลยนแปลงอะไร และผนาควรมทกษะ

ในการนาไปสการเปลยนแปลงไดเปนผลสาเ รจ ลพพตต (Lippitt) ใหความหมายผ นา

การเปลยนแปลงวา เปนผชวยเหลอจากภายนอก ไมวาจะเปนบคคลหรอกลมทพยายามกอใหเกด

การเปลยนแปลงในองคการใดองคการหนง55

ผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) หมายถง ผทสามารถแปลง

วสยทศนใหเปนความจรงได นาไปสการปฏบตได สามารถทาใหบคคลสนใจและยนดปฏบตตาม

ผนาเชงปฏรปจะทางานททาทายและเปนผนากลยทธขององคการทนาไปสกระบวนการจดการ

เชงกลยทธขององคการในสภาพแวดลอมของการแขงขนโลกธรกจ เชน บรษท Hewlett – Packard

55 Lonald Lippitt, Behavior of Organization (New – York : McGraw – Hill, 1972), 70.

56

ไดเลอกผนาแบบนมาเปนผบรหารเพราะผนาเชงปฏรปสามารถเปลยนจากผนาแบบเกามาส

ความเปนผนาแบบใหมทนามาเพอความสาเรจขององคการ56

ผนาเชงตดตอสอสาร (communication leadership) หมายถง ผนาทใชการตดตอสอสาร

ใหผปฏบตงานทราบวาจะตองทางานอะไรบาง มความรบผดชอบงานใดบาง ใชอานาจทตาม

หนาท อ านาจในการใหคณโทษแกผปฏบตงานในการสงการ โดยแลกเปลยนกบรางวลท

ผปฏบตงานจะไดรบจากการทางานให ผนาแบบนแตกตางจากผนาเชงปฏรปเพราะผนาจะสอสาร

เพอใหผปฏบตงานเขาใจการทางานและใหรางวลแกผปฏบตงานททางานไดบรรลเปาหมาย

(contingent reward) โดยผนาจะสอดสองดแลการทางานของผปฏบตงานใหเปนไปตามกฎระเบยบ

มาตรฐานการทางาน

ผนาแบบทดแทนได หรอการทดแทนกนของผนา (substitutes of leadership) หมายถง

ผนาทไมตองสงการใด ๆ แกผปฏบตงาน การทางานของผนาทมความสาคญนอยลงและมผลใน

ทางบวกตอผปฏบตงาน ถาหากผปฏบตงานมประสบการณและมความสามารถมาก เพราะ

ผปฏบตงานไดรบทราบขอมลจากคอมพวเตอรหรอจากกฎระเบยบทเครงครดอยแลวผนาไม

จาเปนตองบอกผปฏบตงานวาจะตองทาอะไรบาง ผปฏบตงานจะทราบเอง ผนาควรใชเวลา

ในการทาภารกจอนทสาคญกวา57

วถทางสภาวะผนาการเปลยนแปลง (pathways to transformational leadership)

คณลกษณะภาวะผนาการเปลยนแปลงมาจากภายในซงเปนสวนลกของบคคล ระบบสาคญ

ในฐานะการจดบรบททมอทธพลตอพฤตกรรมจากภายนอกสภายใน (outside – in) และวถทางท

บคคลรวมมอในการทาใหสงตางๆดาเนนไปจากลางสบน (bottom – up) ดงนน ภาวะผนาเพอการ

เปลยนแปลงแบบเปลยนสภาพ (transformation change) จงถกมองจากหลายมมมองไมเพยงจากบน

ลงลาง (top – down) ซงสตฟ ไทรเวทท (Steve Trivett) ไดเสนอวถทางภาวะผนาการเปลยนแปลง 4

แบบ ซงสะทอนคณคาความปรารถนาของการเปนทสด (best) เพอสนองความตองการภาวะผนา

เพอการเปลยนแปลงในทกระดบทวทงองคการ

วถทางสภาวะผนาการเปลยนแปลง 4 แบบสะทอนทมาทสาคญของพลงซงผลกดนการ

เปลยนแปลงในองคการ ซงเรมดวยความเชอ (belief) ทแตละคนเขาใจความหมายของภาวะผนา

56 W. Bennis and P.W. Biederman, Organizing genius : The secrets of creative

collaboration (Cambridge M.A. : Perseus, 1997), 33. 57 W. Bennis and P.W. Biederman, Organizing genius : The secrets of creative

collaboration (Cambridge M.A. : Perseus, 1997), 34.

57

ของตนเอง (self – leadership) ซงหมายถงเมอผนาตองเปลยนแปลงและมาตรฐานทตองการ เพอ

ความเปนเลศ (excellence) ซงไดรบการกาหนดกรอบจากบนลงลาง (top – down) โดยกลม

ประชาชน ลกคาและชมชนซงตดสนความสาเรจ (success) จากภายนอกสภายใน (outside – in) ซง

ตองการบรบทการทางานทผมสวนไดสวนเสยทสาคญไววางใจ (trust) ซงกนและกน เพยงพอทจะ

สรางสมรรถนะในการพฒนาวถทาง ซงผนาและผตามทางานรวมกน เพอเปลยนแปลงวฒนธรรม

จากลางขนบน (bottom – up)

วถภาวะผ นาซงสนบสนนจดมงหมายและคณคาของการเปนทสด (best) สามารถ

ปรบเปลยนจตใจ และสรางความสามารถของผบรหารใหเปนผนาการเปลยนแปลง

1. วถภายในสภายนอก (inside – out pathway) จะสงเสรมภาวะผนาเพอการเรยนร ความ

รบผดชอบของบคคลและการวางแผนอาชพ ซงเปนการลงทนในการพฒนาความสามารถพเศษของ

ผบรหารซงปรารถนาและสนบสนนการสรรหาและการรกษา

2. วถบนสลาง (top – down pathway) จะสงเสรมภาวะผนาเพอการคดเชงกลยทธ การสราง

วสยทศนการพฒนานโยบายและความไวทางการเมอง มมมองนจะเนนการสรางเงอนไขและ

ประกอบดวยการบรรยายสนบสนนการเปลยนแปลง “แบบรวดเรว” ในสาขาวกฤต

3. วถภายนอกสภายใน (Outside – in pathway) จะสงเสรมภาวะผนาเพอการตดตอสอสาร

ทมประสทธผล การบรหารและการยดมน โดยการทาใหเปนทหนงในกระบวนการเปลยนแปลง

ทางธรกจในลกษณะกลไกการพฒนาและระดบของความพงพอใจของประชาชน

4. วถลางสบน (buttom – up pathway) จะสงเสรมภาวะผนาเพอผลการปฏบตงาน การ

พฒนาทม คณคาเพอเงนและการทางานแบบหนสวน มมมองนจะชวยลดความสญเสยใน

กระบวนการทางานและพฒนาความสมพนธกบการพฒนาระบบทแทจรงและประโยชนดานการ

บรหาร58

การพฒนาภาวะผนาการเปลยนแปลง

Bass (1990) ไดกลาวถงวธการฝกอบรมภาวะผนาวาสามารถทาไดหลายวธ เชน การ

บรรยาย กรณศกษา กลมอภปรายปญหา การแสดงบทบาทสมมต หรอการใชเกม การแสดงบทบาท

พฤตกรรม (behavioral role mode) Bass ไดกลาวถง เทคนคการฝกอบรมทมการใชในการพฒนา

ภาวะผนาดงนคอ 1) วธการบรรยายและอภปราย 2) การแสดงบทบาทสมมต เชน การกลบบทบาท

ระหวางหวหนากบลกนอง (role roversal) การแบงเปนกลมเลกๆสมาชกแตละคนในกลมจะไดรบ

บทบาทตางกน (multiple role roversal) การแบงเปนกลมเลก สมาชกแตละคนในกลมจะไดรบ

58

Steve Trivett, Personal and Professional Change (Coach : Change Zone2006), 1.

58

บทบาทตางกน (multiple role playing) แตละกลมกจะไดรบคาสงทแตกตางกน และใหผชมวจารณ

หลงจากกลมแสดงบทบาทเสรจ และใชวดทศนรวมกบการแสดงบทบาทสมมต (role playing

combined with videotaping) 3) การเลยนแบบ (simulation) เปนการเลยนแบบสถานการณภาวะ

ผนาจรง สามารถทาไดปฏบตงานในเวลาจากด (the In – basket technique) เปนการฝกปฏบตงานท

จาลองการปฏบตงานจรง หรอการใชเกม เชน เกมทางดานธรกจ (business games) 4) โปรแกรมการ

เรยนดวยตนเอง และการใชคอมพวเตอรชวย (computer –assisted and programmed instruction)

เปนแบบเรยนสาหรบการเรยนดวยตนเอง โดยใชคอมพวเตอรเปนการเรยนทผเรยนจะมปฏสมพนธ

โดยตรงกบคอมพวเตอร ซงมขอมลตางๆสาหรบการเรยนและจะมโปรแกรมทชวยสอน 5) การ

แสดงแบบพฤตกรรม (behavioral modeling) คอ การแสดงพฤตกรรมทใชในสถานการณตางๆ

อยางเปนขนตอน และใหผรบการอบรมไดฝกปฏบตตามขนตอนทแสดง 6) การฝกอบรมดาน

ความรสก (sensitivity training) เปนการฝกใหสมาชกกลมไดมประสบการณและเรยนรความรสก

นกคด อารมณ และพฤตกรรมของตนเองและผอน ทจะชวยใหมความรสกไวตอพฤตกรรม

ความรสกนกคด และอารมณของผอนได

Bass (1998 อางถงใน รตตกรณ, 2543) ไดกลาวถง การพฒนาภาวะผนาการเปลยนแปลงวา

มหลายโปรแกรม เชน Kauzes และ Posner (Kouzyes and Posner, 1978 อางถงใน Bass, 1998) แต

โปรแกรมทมงานวจยเปนพนฐานมากทสด คอ โปรแกรมการพฒนาภาวะผนาแบบเตมรปแบบ (full

1998) ในตนแบบของการสมมาเชงปฏบตการ (workshop) ของโปรแกรมการพฒนาภาวะผนาเตม

รปแบบ (FRLP) ของ Avolio and Bass, 1991 อางถงใน Bass,1998) ในตนแบบของการสมมนาเชง

ปฏบตการ (workshop) ของโปรแกรมการพฒนาภาวะผนาเตมรปแบบ (FRLP) จะมการสมมนาเชง

ปฏบตการขนพนฐาน (basic) 3 วน และในการสมมนาเชงปฏบตการขนสง (advance workshop)

ระยะเวลา 3 วน และในการสมมนาเชงปฏบตการขนพนฐาน (basic workshop) ระยะเวลา 2-3 วน

โดยมระยะเวลาระหวางขนพนฐานและขนสงหางกน 3 เดอน และมการวางแผนตดตามเปน

ระยะเวลา 1 ปหลงจากนน ในการอบรมครงละ 3 วนจะจดตดตอกน หรอจดสปดาหละครง

สามารถปรบเปลยนตามความเหมาะสมหรอความตองการของบคคลหรอองคการลดจานวนวนของ

การฝกอบรม โดยการละเวนหรอตดทอนโมดลของการอบรมได กอนการฝกอบรมประมาณ 4

สปดาห จะมการใชแบบวดภาวะผ นาพหองคประกอบ (MLQ) โดยใหผ บงคบบญชาและ

ผใตบงคบบญชาของผรบการฝกอบรมรมเปนผประเมน หรอหากไมเหมาะสมอาจใหผรบการ

ประเมนตนเองในขนตอนนโปรแกรมจะดาเนนการจาก 1) การเพมการตระหนกรเกยวกบกระบวน

ทศนของภาวะผนา 2) เรยนรเกยวกบทางเลอกทจะสามารถชวยปรบปรงตวเองและผตามใหดขน 3)

การปรบปรงการประยกตใชและวถทางใหมภายในของการกระทาและการคด ในโปรแกรม

59

ตนแบบจะประกอบดวย 13 หรอ 14 โมเดล แบงเปนการสมมนาเชงปฏบตการขนพนฐาน

ประกอบดวย 8 โมดล ระยะเวลา 3 วน และการสมมนาเชงปฏบตการขนสง ประกอบดวย 5 หรอ 6

โมดล ระยะเวลา 2-3 วน

การสมมนาเชงปฏบตการขนพนฐาน (basic workshop) ประกอบดวย

โมดลท 1 ผเขารวมจะพจารณาและกาหนดโครงราง (profile) ของผในความคดของพวกเขา

โดยการคดถงผนาในอดตและปจจบนของพวกเขา ทมอทธพลหรอมผลกระทบอยางลกซงตอการ

พฒนาของพวกเขา

โมดลท 2 จะนาเสนอภาวะผนาแบบเตมรปแบบ (full range of leadership styles) ผเขารวม

จะทบทวนรปแบบภาวะผนาแตละแบบ พจารณากจกรรม และความมประสทธภาพของผนาแตละ

แบบ จะมกรณศกษา และตวอยางพฤตกรรมทเนนการพจารณารปแบบภาวะผนาแบบตางๆทพบใน

องคการสวนใหญ

โมดลท 3 ผเขารวมดวดทศนเรองแนวทางตางๆ สภาวะผนาการเปลยนแปลง ซงอธบาย

พฤตกรรมทสาคญของภาวะผนาแบบตางๆ

โมดลท 4 ผเขารวมจะไดรบรายละเอยดโครงรางภาวะผนาของตนเอง ทไดจากแบบวด

ภาวะผนาพหองคประกอบ การสารวจนจะใหขอมลยอนกลบในบคคลและองคการ องคประกอบ

แตละองคประกอบ ขอกระทงความแตละขอ ผลจากแบบวดนจะชวยใหผเขารวมสรางแผนการ

ขนตนในการพฒนาภาวะผนาของตนเอง ผเขารวมจะใหคาปรกษาซงกนและกน และถาตองการผ

ฝกอบรมหรอผชวยเหลอสนบสนน จะใหการชวยเหลอในขนตอนนดวย

โมดลท 5 การทางานในกลมยอย ผเขารวมจะทาวดทศน สรางเรองราว 2 เหตการณท

ตรงกนขาม ระหวางภาวะผนาแบบแลกเปลยนและผนาการเปลยนแปลง แตละกลมจะเขยนบทและ

แสดงเอง วดทศนจะชวยตรวจสอบความเขาใจของผเขารวม ในความแตกตางระหวางพฤตกรรม

ของภาวะผนาแบบตางๆ

โมดลท 6 ในโมดลนจะเนนองคประกอบเรองการคานงถงความเปนปจเจกบคคล จะมการ

สารวจวาทาไมผเขารวมจงลงเลทจะมอบหมายงานใหผอน การสารวจจะใหขอมลยอนกลบเกยวกบ

การมอบหมายงานของบคคลและองคการจะเรยนรทจะใชกลยทธการมอบหมายงานในการพฒนา

ศกยภาพของผตาม

โมดลท 7 สมาชกกลมจะใหคะแนนเพอนๆของเขาเกยวกบพฤตกรรมของภาวะผนาแบบ

แลกเปลยนและภาวะผนาการเปลยนแปลงทสงเกตเหนไดในการแสดงในโมดลกอนหนาน และให

มหารอภปรายกนถงเหตผลในการใหคะแนนของพวกเขา และการใหขอเสนอแนะสาหรบการ

พฒนาปรบปรงใหดขน

60

โมดลท 8 มการกลาวถงอปสรรคขององคการทสาคญทมตอแผนการเปนผนาของผเขารวม

ผบงคบบญชา ผตาม และนโยบาย ผเขารวมจะพจารณาแผนพฒนาภาวะผนาของพวกเขา

ระยะเวลา 3 เดอน ระหวางการสมมนาเชงปฏบตการขนพนฐานและขนสง ในระหวาง 3

เดอน ของ 2 การสมมนาเชงปฏบตการน ผเขารวมมเวลาทจะฝกทกษะของเขาภายในสภาวะการ

ทางานของพวกเขา แผนการพฒนาการเปนผนาของเขาจะไดรบการทดสอบและปรบปรง ผเขารวม

อาจแสดงวธการสราง และประเมนเปาหมายเฉพาะ และประเมนความพรอม หรอปญหาของ

องคการสาหรบการเปลยนแปลง ซงอาจจะเกยวของกบผใตบงคบบญชา เพอนรวมงาน และ

ผบงคบบญชา อาจจะมการรวบรวมขอมลการสารวจในวฒนธรรมองคการของเขา มการพบกบ

ผบงคบบญชาเพออภปรายถงแผนในการพฒนาภาวะผนาของพวกเขา

การสมมนาเชงปฏบตการขนสง (advance workshop) ประกอบดวย

โมดลท 9 นาเสนอและอภปรายแผนพฒนาภาวะผนาทประสบความสาเรจ โดยพจารณา

เปนรายบคคลและเปนทมเกยวกบเหตผลทประสบความสาเรจและลมเหลว จะมการอภปรายและ

ปรบปรงแผน

โมดลท 10 ผเขารวมจะทาแบบฝกหดเพอทจะเขาใจวา คณคาของผเขารวมมอทธพลตอการ

ตดสนใจจดสรรทรพยากรของพวกเขาอยางไร ผเขารวมจะพจารณาความแตกตางของคณคาของ

พวกเขาเอง คณคา 4 ประการทพจารณา คอ อานาจ คณความด ความเสมอภาค และความตองการจะ

มการพจารณาการใชการกระตนทางปญญาเพอทจะแกปญหาความขดแยงในคณคา

โมดลท 11 ในชวงพกระยะเวลา 3 เดอน ผเขารวมไดเตรยมและสงปญหาทพบในททางาน

ทดเหมอนวายาก หรอไมสามารถแกไขได จะมการนาเสนอเรองภาวะผนาดานการกระตนทาง

ปญญาวาจะชวยใหผรวมงานของเขามความคดรเรมสรางสรรคอยางเปนรายบคคล และรายกลม

อยางไร จากนนในทมจะชวยกนหาทางแกไขปญหาทเลอกปญหาขนมา ในการอภปรายจะเนนทกล

ยทธในการกระตนทางปญญาทจะนามาชวยในการแกไขปญหา

โมดลท 12 ผเขารวมจะมงเนนทความเขาใจในภาวะผนาการเปลยนแปลง และแบบ

แลกเปลยนในวฒนธรรมองคการของพวกเขา โดยใชแบบวดรายละเอยดเกยวกบองคการ

(organizational description questionnaire : ODQ) ผเขารวมจะพจารณาความตองการทจะ

เปลยนแปลง และการวางแผนเพอการเปลยนแปลงอยางเปนระบบ

โมดลท 13 นาเสนอวธการสรางแรงบนดาลใจ และใหมการอภปรายกน โมดลนอาจจะเขา

ในโมดลท 14 ได

โมดลท 14 โมดลนจะกลาวถงการคดถงภาพในอนาคตอนใกล ซงผเขารวมไดปรบทศทาง

ของความสนใจของพวกเขา ในฐานะทเปนผนารวมกบของผตาม เพอนรวมงาน และขององคการ ม

61

การพจารณาความเกยวของของภาวะผนาแบบบารม (charismatic leadership) ผเขารวมแตละคนจะ

พฒนาวดทศน ซงแสดงแนวทางของวสยทศนของอนาคตอนใกล สมาชกในทมจะวจารณ และ

ปรบปรงวสยทศน

การสมมนาเชงปฏบตการในการตดตามผล ประกอบดวย การตดตามผลใชเวลาครงวน จด

ในระยะเวลา 6 เดอน หรอ 1 ป หลงจากนนมการทาแบบวดภาวะผนาพหปจจยใหขอมลยอนกลบ

อกครงจากผรวมงาน ผเขารวมจะอภปรายกนถงหลกฐานสาหรบความสาเรจและความลมเหลวใน

การทจะปรบปรงตามทพวกเขาไดวางแผนไว มการหาเหตผลและกาทบทวนแผนของเขาตามทไดม

การอภปรายกน และทาการสรปสาระสาคญของความตงใจของพวกเขา

โดยสรปจากแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของกบภาวะผนาการเปลยนแปลงไดรบ

การยนยนสนบสนนจากผลการวจยจานวนมากวา เปนภาวะผนาทมประสทธภาพและสามารถบรรล

เปาหมายทสงขนและทาใหผตามมความพงพอใจมากกวาภาวะผนาแบบอนๆ และภาวะผนาการ

เปลยนแปลงยงมอทธพลอยางมนยสาคญตอความพงพอใจ และการเพมผลการปฏบตงานของ

บคคลและขององคการ นอกจากนนยงมงานวจยเชงทดลองและมโปรแกรมการฝกอบรมภาวะผนา

การเปลยนแปลงในทตางๆ ยนยนวา ภาวะผนาการเปลยนแปลงสามารถฝกอบรมและพฒนาได59

บทบาทและหนาทของผบรหารสถานศกษา

การจดการศกษาตามแนวทางการปฏรปการศกษานน เพอใหสอดคลองกบพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ซงเปนการศกษาทเนนองครวม

และมเปาหมายทสาคญเพอพฒนาคนใหมคณภาพ มชวตทดงาม มความเปนสากลพนฐาน

ความเปนไทย โดยสามารถพฒนาสสงคมคณภาพทดงามภายใตความสมานฉนทและเอออาทรตอ

กน ดงนนการบรหารจดการศกษาแนวใหมจาเปนตองเนนการมสวนรวม และมงทคณภาพผเรยน

อยางแทจรง60 พระราชบญญตระเบยบบรหารกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2545 (มาตรา 39)

กาหนดใหสถานศกษามผอานวยการสถานศกษาเปนผบงคบบญชาของขาราชการคร และบคลากร

ทางการศกษา โดยผบรหารจะตองเปนผนาในการบรหารใหเกดประสทธผล หวใจสาคญของ

การพฒนาโรงเรยนใหเกดประสทธผล คอการบรหารการเรยนรของผเรยน ซงผบรหารโรงเรยน

59 รตตกรณ จงวศาล, มนษยสมพนธ : พฤตกรรมในองคการ (กรงเทพฯ : สานกพมพ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2550), 196-199. 60 มานพ สกลศลปศร, เขตพนทการศกษาการบรหารจดการรปแบบใหมททาทาย..ในยค

ปฏรปการศกษา (เอกสารเผยแพรการประชมสมมนา, 2546), 3. (อดสาเนา)

62

ตองมบทบาทสาคญทจะใชภาวะผนาใหทกคนปฏบตงานใหเกดประสทธผลดงกลาว 61 ซง

สตอกดลล (Stogdill) ไดกลาววา ผนาหรอผบรหารซงบรหารงานอยางมประสทธภาพ ควรจะม

พฤตกรรมผนาสงมงความสมพนธ62 สวน ไซมอน สมธเบอรก และทอมปสน (Simon, Smithburge

and Thompson) ไดกลาวไววา การทผบรหารจะมพฤตกรรมแบบใดนนขนอยกบคณลกษณะ

สวนตวทตดตวมาโดยกาเนดหรออาจฝกอบรมใหเกดขนได63 ผนาทางการศกษามหนาทหลายอยาง

ซงเกยวของกบการเรองของคน เงน วสด และวธการ บทบาทและหนาททงหลายทผนาจะตองแสดง

นน เปาหมายสดทายคอ การจดการศกษาใหไดคณภาพนนหมายความวาผลผลตทเปนนกเรยน

จะตองมความรความสามารถ มคณธรรม จรยธรรม มคณลกษณะทพงประสงค และสามารถนา

ความรไปปฏบตใหเปนประโยชนตอตนเองและสงคม

1. บทบาทหรอหนาทของผบรหารสถานศกษาตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานมดงน

1) จดใหมแผนพฒนาการศกษาเพอใชในการดาเนนกจการจากการศกษาของสถานศกษา

2) เปนผนาในการจดทาหลกสตร โดยรวมทางานกบบคลากรทกฝาย เพอกาหนดวสยทศนและ

คณลกษณะอนพงประสงคของผเรยน ตลอดจนสาระตามหลกสตรของสถานศกษา 3) จดใหมการ

ประชาสมพนธหลกสตรสถานศกษา 4) สนบสนนการจดสภาพแวดลอมทเอออานวยตอการเรยนร

สนบสนนใหบคลากรทกฝายไดรบความร และสามารถจดทาหลกสตรสถานศกษา รวมทงพฒนา

บคลากรใหเปนบคคลแหงการเรยนร 5) จดใหมการนเทศภายในเพอนเทศ กากบ ตดตามการใช

หลกสตรอยางมระบบ 6) ใหมการประเมนการนาหลกสตรไปใชเพอปรบปรง พฒนาสาระของ

หลกสตรสถานศกษาใหทนสมย สอดคลองกบความตองการของผเรยน ชมชน และทองถน

2. บทบาทผบรหารสถานศกษา บทบาทหนาทของผบรหารในการบรหารงานของ

สถานศกษาซงไดรบการกระจายอานาจตามมาตรา 39 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.

2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ม 4 ดาน คอ 1) ดานวชาการ 2) ดานงานงบประมาณ

3) ดานบคลากร 4) ดานบรหารทวไป สรปเปนหนาทของผบรหารโรงเรยน ไดดงน 1) งานท

เกยวกบตวคร ไดแก การจดหาครมาสอน การมอบหมายงานตาง ๆ ใหครตามความเหมาะสม

การสรางขวญ กาลงใจ การพฒนาตวคร การนเทศ การพจารณาความดความชอบ 2) งานเกยวกบตว

61 สพล วงสนธ, “การพฒนาโรงเรยนทงระบบเพอปฏรปกระบวนการเรยนร,”

วารสารวชาการ 5, 7 (กรกฎาคม 2545) : 16-17. 62 Ralp M. Stogdill, “Personal Factors Associated with Leadership,” in Survey of

Literature In Leadership (Maryland : Penguin Book, 1969), 396. 63 Herbert A. Simon, Donald W. Smithburge, and Victor A. Thompson, Public

Administration (New York : Knopf, 1950), 103.

63

นกเรยน ไดแก การแบงกลมนกเรยน การสงเสรมนกเรยนดานงานวชาการ การบรการตางๆ

การสอนซอมเสรม การตดตอกบผปกครอง 3) งานจดหาเครองมออปกรณการสอนและเทคโนโลย

ทางการศกษา ไดแก จดหาอปกรณตาง ๆ จดหาเจาหนาทเพอบรการดานการสอนแกคร การสราง

มาตรการเกบรกษาอปกรณการสอนและการนาไปใช 4) การจดโปรแกรมการสอน ไดแก การใช

หลกสตร และการประเมนผลนกเรยน ซง สมน อมรววฒน ไดกลาวถงภารกจผบรหารสถานศกษา

ยคปฏรปทผบรหารสถานศกษาควรดาเนนการ อนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงทางการศกษา

4 ประการ ดงน ประการท 1 สารวจ รวบรวมและจดทาขอมลเกยวกบแหลงเรยนรในชมชนทองถน

แหลงวถวฒนธรรมของชมชนทโรงเรยนตงอย อาจเปนไรนา การทามาหากน อาชพตาง ๆ ผลผลต

ในหมบาน หองสมดหรอแหลงเรยนรอน ๆ อยางเปนระบบ และเปนขอมลทโรงเรยนสามารถ

แสดงตอผทตองการทราบไดทนท ประการท 2 บรหารจดการใหโรงเรยนเปนแหลงรวมภมปญญา

ทกสาขา ผบรหารตองดงชมชนเขามาสโรงเรยน แลวเปลยนโรงเรยนเพอใหเปนแหลงเรยนรของ

ชมชน ชมชนอยากรอะไรใหเขามาศกษาเรยนรทากจกรรม และโรงเรยนจะกลายเปนแหลงรวบรวม

ภมปญญาของชมชนนน ประการท 3 สงเสรมการใชสอ สงพมพ สออเลคทรอนค สอโสตทศน และ

สอธรรมชาตเพอการเรยนร ผบรหารสถานศกษาควรไดแสดงความสามารถในการจดการทจะนาสอ

ตางๆมาสรางการเรยนรใหแกนกเรยน และตองมวธการจดการสอเหลาน ใหเสรมคณภาพหรอใช

ปองกนความเสยงของนกเรยนเปนอยางด และประการท 4 เอาใจใสสงเสรมนกเรยนตามความถนด

และความสามารถ รวมทงการดแลเฝาระวงนกเรยนกลมเสยง จดกจกรรมตามกลมสนใจ เชน ดนตร

กฬา ศลปะ ทาใหนกเรยนสามารถคนพบตนเองและมความสข64

บทบาทและหนาทเปนปจจยทสาคญอยางหนงตอความสาเรจในการบรหาร ผบรหาร

สถานศกษาตองแสดงบทบาทของตนใหเหมาะสม และปฏบตหนาทของตนอยางสมบรณ เพอให

ผใตบงคบบญชามความมงมนและรวมมอกนปฏบตงานอยางเตมความสามารถ

3. การจาแนกและจดลาดบหนาทในการบรหารทเหมาะสมทสด และเปนทนยมกน คอ

การรวบรวมกจกรรมหรองานบรหารตาง ๆ ดงน 1) การวางแผน (planning) เกยวของกบการคด

พจารณาถงอนาคตขององคการ จากปจจบนสมพนธไปถงเรองราวในอนาคตทจะเปนผลกระทบตอ

องคการ การวางแผนมสาระสาคญอยทเปนกระบวนการคดทจะเสรมใหองคการประสบผลสาเรจ

ตามความมงหมายได หนาทวางแผนนแผนนถอไดวาเปนหวใจหรอสวนทสาคญทสดของ

การจดการ 2) การจดองคการ (organizing) หนาทในการจดองคการเรมตนดวยการพจารณาถง

กจกรรมตาง ๆ ทจาเปนตองกระทาใหสาเรจตามแผนงานทไววางใจจากเปาหมายและแผนการ

64 สมน อมรววฒน, กลยาณมตรนเทศสาหรบผบรหาร กลยทธในการนเทศเพอสราง

โรงเรยนใหเขมแขง (กรงเทพ ฯ : สานกนโยบายและแผนการศกษา สกศ., 2547), 3. (อดสาเนา)

64

ทางานตาง ๆ ผบรหารจะทราบทนทวามกจกรรมอะไร มากนอยแคไหนและมลกษณะอยางไรท

จะตองกระทาเพอมอบหมายหนาทใหผรบผดชอบ ใหมระเบยบและการประสานงานกนระหวาง

ฝายตาง ๆ เพอ เ ปาหมายหรอแผนงานอนเ ดยวกน 3) การจดคนเขาทางาน (staffing)

เปนการคดเลอกและบรรจคนเขาทางานในตาแหนงตาง ๆ เพอประสทธภาพของงาน ผบรหารยอม

ตองจดการวางแผนกาลงคนจากทมอย เพอคดเลอกหาบคคลทมความสามารถ รวมถงการแนะนา

คนใหเขาใจถงสงตาง ๆ กอนการทางานเพอใหสามารถทางานไดดขน จากทกลาวมาสรปไดวา

ผบรหารสถานศกษาเปนบคคลทรบผดชอบการบรหารงานทงหมดของโรงเรยน ดงนนการเปนผนา

ของผ บรหารจงมความสาคญยง ในอนทจะชวยใหการจดการศกษาในระดบโรงเ รยน

มประสทธภาพและประสทธผล การเปนผนาน นปรกตแลวจะประกอบไปดวยการนาและ

การบรหารภารกจ ดวยการนาเปนความรบผดชอบในการสนองความตองการของบคคล และ

การเปลยนแปลงหรอนวตกรรม สวนภารกจดานการบรหารเปนการจดบรรยากาศการเรยนการสอน

รวมท งโปรแกรมการเรยนการสอนและการรกษาหรอปองกนใหหนวยงานดารงตอไป

ดวยการประสานงาน ขจดปญหา และประเมนผลงาน ฉะนนในการทางานของผบรหารจงตองใช

ภาวะผนาเปนเครองมอชกจงใหผรวมงาน มความคดเหนและปฏบตตามความตองการของตน

โดยอาศยสถานการณแวดลอมขณะนนเขาชวยเหลอ ซงพฤตกรรมทแสดงออกตอสภาพแวดลอม

จะเปนเครองมอชใหเหนวา ผนานนมคณสมบตของความเปนผนามากนอยเพยงใด ทงนขนอยกบ

การทางานของผนาในฐานะผบรหารทฉลาด และมไหวพรบในการทางานทเหมาะสมกบบคลกภาพ

ความสนใจ และความสามารถของแตละบคคล นอกจากนงานทมอบหมายควรเปนงานททาทาย

และมความสาคญตอผรวมงาน เพอใหเกดความสนใจในการทางานทาใหเกดความคด ความเตมใจ

และกระตอรอรนทจะขยายขดความสามารถของตวเอง เพอเปนผพชตในงานทมอบหมายนน65

หากผบรหารโรงเรยนมความเปนผนาทสามารถบรหารงานไดอยางมประสทธภาพแลวจะชวยให

ผรวมงานเพมความสามารถในการทางาน หรอใชความสามารถทมอยอยางเตมประสทธภาพ สงผล

ตอประสทธผลของโรงเรยน ดงนน ผบรหารในปจจบนควรมพฤตกรรมภาวะผนาแนวใหมทม

วสยทศน และทศทางการเปลยนแปลงไปสการปฏบต เปดกวางและยอมรบสงใหมๆ มองเหน

คณคาผรวมงาน เปนแบบอยางใหปฏบตตาม อกทงสามารถสงเสรมทงตวผนาและผตามใหกาวไป

ขางหนาเพอใหบรรลตามจดมงหมายขององคการ

65 เรองเดยวกน, 4.

65

องคการแหงการเรยนร

ความเปนมาขององคกรแหงการเรยนร

แนวคด องคกรแหงการเรยนร (learning organization) สามารถคนพบไดจากผลงาน

การเขยนของอากรส (Argyris) ศาสตราจารยดานจตวทยาทสอนดานการศกษาและพฤตกรรม

องคกรมหาวทยาลยฮารวารด ทเขยนรวมกบศาสตราจารยดานปรชญา คอ โชน (Schon) แหง MIT

ในป ค.ศ.1978 ซงถอวาเปนตาราเลมแรกขององคกรแหงการเรยนร (learning organization)

ในระยะเรมแรกปรมาจารยทงสองไดใชคาวา การเรยนรเชงองคกร (organizational learning หรอ

OL) ซงอาจจะมงหมายถงการเรยนรของคนทงหลายทเกดขนในองคกร อากรส (Argyris) เปนผท

สนใจศกษาดานการเรยนรของบคคลในองคกรมากกวา 40 ปแลว เนองจากงานเขยนดงกลาว

คอนขางจะเปนวชาการและอานยาก จงไมคอยเปนทนยมแพรหลายนกและเขาพดไววา “ขาพเจา

เขยนบทความตาง ๆ บนพนฐานของเกรดสาระเลก ๆ นอย ๆ แตเขยนหนงสอโดยองจากการทาวจย

ขาพเจาไมตองการจะทาการวจยชประเดนทเปนคาถามพนฐานแลวกหยดทาการวจย” นอกจากน

เขายงไดแสดงความยนดทผคนใหความสนใจกบแนวคดการเรยนรเชงองคกรของเขา และยงได

เสนอความวตกกงวลวา หากแนวคดนไมไดรบการใสใจใหดกจะเปนอกแนวนยมหนง (fad) คอ

มความนยมเปนชวงเวลาสน ๆ เทานน หนงสอของทานทควรศกษา ไดแก On organizational

learning และ Knowledge for action เลมลาสด คอ Flawed advice and the management trap เปน

หนงสอทใหสตแกผบรหารทงหลายในการวาจางบรษททปรกษาดานการบรหาร อาจกลาวไดวา ป

เตอร เอม. เซงเก (Peter M. Senge) เปนบคคลทมบทบาทสรางความเขาใจเกยวกบองคการแหงการ

เรยนร และมผลงานอนเปนทยอมรบ เซงเก (Senge) ศาสตราจารยว ย 53 ป ของ MIT

สหรฐอเมรกา66 เซงเก (Senge) เปนปรมาจารยทางดานหลกการบรหารทใหองคกรเรยนรอยาง

ตอเนอง หนงสอทเขาเขยนชอ the fifth discipline : the art and practice of the learning organization

หนงสอทเนนถงองคกรแหงการเรยนร กลาวคอบคคล ทกระดบรวมไปถงภาคบรหารทสามารถ

พฒนาทกษะตวเอง ความร และสมรรถภาพเพอเสรมสรางประสทธภาพใหกบองคกรโดยรวม

เซงเก (Senge) มองเหนวาองคกรแหงการเรยนรจกตอง “พฒนาอยางตอเนองในการสราง

สมรรถภาพสาหรบอนาคต” 67 ปจจบนเซงเก (Senge) ดารงตาแหนงผอานวยการ MIT center for

66 วระวฒน ปนนตามย, การพฒนาองคการแหงการเรยนร (กรงเทพฯ : บรษทเอกซเปอร

เนท จากด, 2544), 53-54. 67 สมพงษ สวรรณจตกล, รวมความคด 45 กร (กรงเทพฯ : สานกพมพผจดการ, 2547),

252.

66

organizational learning กอตงตงแตป ค.ศ. 1991 เพอทาการสงเคราะหทฤษฎและวธการตาง ๆ เพอ

เผยแพรแนวคด LO (learning organization) ปจจบนเรยกวา society for organization learning

(SOL) โดยมจดมงหมายสาคญ 3 ประการ คอ เพอการศกษาวจยเพอเพมขดความสามารถทงใน

ระดบบคคลและทม และเพอสรางชมชนของ การปฏบต (community of practices) ขน โดย

การเชอเชญบรษทชนนามาแลกเปลยนประสบการณเรยนรและแกไขปญหารวมกน และเขาไดวาด

วสยทศนไววา อยากจะเหน society for organization learning (SOL) เปนตวขบเคลอนองคกรส

ความสาเรจทวโลก ปจจบนมหนงสอเกยวกบ LO (learning organization) มากมายแต The Fifth

Discipline : The Art and Practice of the Learning Organization ของเซงเก (Senge) เปนหนงสอท

เปนทนยม ในป 1991 เซงเก (Senge) ใหสมภาษณวา เขาเกดประมวลองคความรเกยวกบ learning

organization ไดในขณะทกาลงนงสมาธ โดยประมวลประสบการณตาง ๆ ทเขาไดจากการเปนท

ปรกษาองคกรกบบรษทของเขาเองทชอ Innovation Associates ในการใหสมภาษณเมอป 1998

เซงเก (Senge) แสดงความกงวลวาหลายองคกรพยายามสรางภาพวาตนเชยวชาญดาน LO (learning

organization) ในความเปนจรง กคอ องคกรเหลานมความเขาใจพนฐานเกยวกบวนย 5 ประการ

นอยมาก ตอมาเซงเก (Senge) ไดจดตงศนยศกษาองคกรแหงการเรยนรขน จากการทาประชม

ปฏบตการ (workshops) ใหแกบรษทชนนา ตาง ๆ ณ Sloan School of Management, MIT ในป

1994 เซงเก (Senge) และคณะไดออกหนงสอเชงปฏบตการเลมหนงชอ The Fifth Discipline

Fieldbook : Strategies and Tools for Building a Learning Organization เพอใหขอแนะนา

สนบสนนแนวปฏบตตาง ๆ ทสงเสรมใหเกดการเรยนรในองคกรรปแบบตาง ๆ ในป 1999 เซงเก

(Senge) และคณะไดออกหนงสอเลมท 3 ชอวา The Dance of Change เปนหนงสอเกยวกบ

แนวทางของการพฒนาปรบเปลยนองคกรดวยการคดรเรมการปรบเปลยนอยางตอเนองและความ

กลาทจะออกแบบคดใหมอยางมกลยทธ โดยเขาเนนวาการปรบเปลยนทดขนนน รเรมจากการ

เรยนรอยางลกซง มใชจากการทามากเปนสาคญ ตอมา ครอสซนและแกรทโท (Crossan and

Guatto) ไดรวบรวมผลการศกษาฐานขอมลคอมพวเตอร 3 แหลงใหญเกยวกบ LO (learning

organization) หรอ OL (organization learning) ในชวงป 1980 – 1990 ซงเปนบทความทมง

สงเคราะหและการวจยเชงปฏบตการ (action research) เพอการประยกตใชซงแสดงใหเหนถงความ

ตองการของการนาแนวคดเชงทฤษฎ LO (learning organization) ไปสภาคปฏบตกนมากขน68 นบ

แตป 1990 เรอยมาองคกรแหงการเรยนรกลายเปนคาทใชในทกแขนงในองคกรไปแลว ทฤษฎนน

ไดววฒนาการกลายเปนการปฏวตในการบรหาร และแนวคดนไดถกนาไปใชในการบรหาร

68วระวฒน ปนนตามย, การพฒนาองคการแหงการเรยนร, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ :

บรษทเอกเปอรเนท จากด, 2544), 53-54.

67

มหาวทยาลย การพฒนาบคลากรและการจดสมมนาเชงปฏบตการ และการถายโอนความรโดยใช

ระบบอนทราเนต ระบบสารสนเทศตาง ๆ ทกวนนความคดของเซงเก (Senge) วาดวยองคกรแหง

การเรยนร และองคความรไดกลายเปนสงทถกกลาวขานถงกนอยางมากมายวา องคกรเรยนรท

แทจรงนนคออะไร ซงเซงเก (Senge) ไดกลาวไวในหนงสอของเขา คอ The Fifth Disclipline69

ความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนร

จากแนวคดตาง ๆ ของนกวชาการและนกวจย องคการเพอการเรยนร หรอ learning

organization มความหมายดงตอไปน

เซงเก (Senge) ไดใหความหมายขององคการเพอการเรยนรวาคอ องคการทสามารถพฒนา

และขยายความสามารถในการสรางอนาคตไดอยางตอเนอง และองคการเพอการเรยนรจะม

การปรบการเรยนรเพอความอยรอด รวมทงเรยนรทจะพฒนาความสามารถในการสรางสรรคใหด

ยงขน70 โดย เวอรรา และ ครอสซน (Vera and Crosson) อธบายเพมเตมความหมายขององคการเพอ

การเรยนรจาก เซงเก (Senge) วาเปนสถานททคนหรอพนกงานในองคการ 1) สามารถเพมหรอขยาย

ศกยภาพในการสรางสรรค เพอใหไดผลทตองการอยางตอเนอง 2)ไดรบการสนบสนนและสงเสรม

รปแบบทางความคด 3) มอสระในการเกบรวบรวมความตองการ ความอยาก 4) มการเรยนรทจะ

เรยนอยตลอดเวลา71ขณะท เดวด การวน (David Garvin) ใหความหมายของการเปนองคการเพอ

การเรยนรวาคอองคการทมทกษะในการสรางสรรค การเรยนร และการถายทอดความร และมการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมอนเนองมาจากความรใหมและความเขาใจอยางถองแท72เพดเลอร เบรกกอน

และบอยเดลล (Pedler, Burgone and Boydell)ไดใหความหมายวา เปนองคการทสงเสรมการเรยนร

69 สมพงษ สวรรณจตกล, รวมความคด 45 กร (กรงเทพฯ : สานกพมพผจดการ, 2547),

254. 70 Peter M. Senge, The Fifth Discipline : The Art and Practice of Learning

Organizations (New York : Doubleday, 1990), 3. 71 D. Vera and M. Crosson, Organizational Learning and knowledge Manage1ment :

Toward an Integrative Framework. Handbook of Organizational Learning and Knowledge

Management. M. Easterby-Smith and M.A. Lyles (United Kingdom : Blackwell

Publishing,Ltd, 2003), 123-141. 72 David A. Garvin. “Building a learning organization.” Harvard Business Review, 73

(July-August 1993): 78-79.

68

ของสมาชกทกคน โดยองคการมการปฏรปและปรบปรงระบบการทางานอยางตอเนอง พรอมทง

สรางบรรยากาศในการเรยนรเพอกระตนใหทกคนเกดการเรยนรและใฝทจะเรยนรดวยตนเอง73

วอทคน และ มารซก (Watkin and Marsick) ไดใหความหมายขององคการแหงการเรยนรวาเปน

องคการทใชคนสรางความเปนเลศใหแกองคการขณะเดยวกนกใชองคการสรางความเปนเลศใหแก

คนในองคการดวย โดยใชการเรยนรเปนกระบวนการเชงกลยทธทตอเนองและบรณาการเขากบการ

ทางานและมการกระจายอานาจเพอกระตนใหเกดความรวมมอและการเรยนรรวมกนเปนทม พรอม

ทงสงเสรมการสนทนาอยางเปดเผย และเชอมโยงการพงพาระหวางบคคล องคการ และชมชนท

เกยวของ74ไมเคล เจ. มารควอดท (Michael J. Marquardt) ใหความหมายวา องคการทมการเรยนร

อยางเตมพลงของสมาชกในการรวบรวม จดการ และใชความรเพอผลสาเรจขององคการและแปลง

สภาพไปเปนการเรยนรอยางตอเนองขององคการ อกทงใหอานาจบคลากรทงในและนอกองคการ

ในการเรยนรงานททา รวมถงการนาเทคโนโลยมาใชในการเรยนรและเพมผลผลต75 ฮอย (Hoy)

และมสเกล (Miskel) กลาวถงองคการแหงการเรยนรวาเปนองคกรทซงสมาชกไดพฒนาขยายขด

ความสามารถของตนเพอการสรางสรรคงานและการบรรลเปาหมายแหงงานอยอยางตอเนอง เปนท

ซงแนวคดแปลกๆ ใหมๆ ไดรบการกระตนใหมการแสดงออก เปนทซงแสดงความทะเยอทะยาน

และแรงบนดาลใจ ไดรบการสนบสนนและสงเสรม เปนทซงสมาชกขององคการไดเรยนรถง

วธการเรยนรซงกนและกน และเปนทซงองคการเองไดมการขยายศกยภาพเพอการแกปญหาและ

สรางสรรคนวตกรรมใหมอยางตอเนอง อบเบนและคณะ (Ubben et al.) ไดกลาวถงองคการแหง

การเรยนรในชอ ชมชนแหงการเรยนร (learning communities) โดยเขาถอวาเปนคาทมความหมาย

เดยวกนและใชแทนกนได และกลาววาชมชนแหงการเรยนรนนจะเกยวของกบเรองของความ

เจรญเตบโตกาวหนา (growth) เรองของการเปลยนใหมในตนเองอยางตอเนอง (continuous self –

renewall) เรองขององคการหรอชมชนทไมเคยอมตว (Never Fully Arrive) เรองขององคการหรอ

ชมชนทมความตระหนกในตนเองอยเสมอ ในอนทจะเสาะแสวงหาความเปนไดและโอกาสใหมๆ

เพอความเตบกาวหนา เรองขององคการหรอชมชนทเนนการมขอมลยอนกลบ เนนการสบเสาะหา

73 Mike Pedler, John Burgone and Tom Boydell, The Learning Company : A Strategy

for Sustainable development (London : McGraw-Hill,1992),1-2. 74 Karen E. Watkin and Victoria J. Marsick, Scalping the Learning Organization :

Lesson in the Art and Science to the Systemic Change (New York : Jossey-Based Inc.,1993),

11. 75 Michael J. Marquardt, Building the Learning Organization : A System Approach

to Quantum Improvement and Global Success (New York : McGrow-Hill,1996), 20-21.

69

ปญหา เพอปรบปรงสภาพการทเปนอยดวยการคดอยางเปนภาพรวม (holistic) ทงในมตความเปน

เหตผลและการใชดลพนจ ทงในเรองของความร และเรองของอานาจทจะชวยใหเกดสงใหมๆ

ตลอดจนรปแบบ ตลอดจนรปแบบและหลกการใหมๆไดถกรเรมพฒนาขน ความรจะมใชเปนเพยง

สงทมไวเพอการซมซบหรอสะสมเทานน แตจะเปนสงทถกทาใหเกดขนมาใหม จากกระบวนการม

ประสบการณ การคด และการรบรรวมกนของสมาชกในองคการ สมาชกแตละรายจะกลายเปน

ทรพยากรความร (resource of knowledge) สาหรบบคคลอนในองคการ องคการเองกจะเปนตว

ประสานกระบวนการคดและการเรยนรเหลานนใหแพรกระจายในวงการตอไป76 สวนธเนศ ขาเกด

ใหความหมายขององคการแหงการเรยนรวา เปนองคการทมงเนนและจงใจใหสมาชกทกคนมความ

กระตอรอรนทจะพฒนาตนเองอยตลอดเวลาเพอเพมศกยภาพของตนเองและขององคการ ทงน

เนองจากการเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวทงในดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม

ภายใตสภาวะทเกดการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและยากแกการพยากรณวาจะเกดอะไรขน แตละ

คนจงตองพฒนาตนเองใหเปนบคคลทเรยนรอยตลอดเวลาเพราะความรทเคยมมาในอดตถกทาทาย

โดยความรใหมทเกดขนตลอดเวลา77

การเรยนร

ฟลอย และ ลล (Fiol and Lyles) กลาวถงการเรยนรวา เปนการเกยวของกบ 1) ความเขาใจ

อยางถองแทและความรใหม 2) โครงสรางใหม 3) ระบบใหม และ 4) ตองกระทาเปนกจกรรม

หรอกลาวไดวา เปนการนาความเขาใจและความรใหม โครงสรางและระบบใหมมาเชอมโยงเขา

ดวยกน 78 ดงนนจงอาจกลาวไดวา การเรยนรเปนกระบวนการเปลยนแปลงทางความคดและ

การกระทาทนาไปสการปฏบตการใหมของคน กลม หรอสมาชกในองคการ และสงผลไปถง

การเปลยนแปลงกบองคการในทสด การเรยนรไดชอวามอยทกหนทกแหงและเปนกจกรรมสวน

หนงของมนษย หรออกนยหนง คอ การเรยนรไมไดมเพอใหเปนทางเลอกแตเปนกจกรรมทไม

สามารถหลกเลยงได และถอเปนสวนหลกทสาคญในชวตประจาวนของการทางานในองคการ

76 วโรจน สารรตนะ, โรงเรยน : องคการแหงการเรยนร กรอบแนวคดเชงทฤษฎทางการ

บรหารการศกษา (กรงเทพฯ : บรษทอกษราพพฒน จากด, 2544), 6-7. 77 ธเนศ ขาเกด, “องคกรแหงการเรยนร (Learning Organization),” วารสารสงเสรม

เทคโนโลย 25, 137 (2541) : 171-174. 78 C. M. Fiol and M. A. Lyles, “Organization Learning,” Academic of Management

Review 10, 4 (1985) : 803-813.

70

ความสาคญของการเรยนร

การเรยนรในการทางาน หมายถง การมความร ทกษะ หรอประสบการณในการทางาน

เพมขน โดยสามารถเพมศกยภาพในการทางานปจจบน มความกาวหนาในตาแหนงและ

ความรบผดชอบทสงขน และมความพงพอใจในการทางานมากขนดวย

ระดบการเรยนรในองคการ

การเรยนรในองคการเรมตนจากการใหความสาคญถงกลยทธการจดการดานทรพยากร

มนษย เลส (Iles) และจากการเพมขนของผลกระทบทางดานขอมลขาวสารทมตอองคการ

ตลอดจนการแขงขนทเพมขนและความตองการทกษะใหม ๆ ของพนกงาน ทาใหพนกงานใน

องคการและตวองคการเองจาเปนตองมการเรยนร นอกจากน ยงตองมการปรบเปลยนโครงสราง

องคการเพอสนบสนนการเรยนร เ ชน การมข นการบงคบบญชาทลดลง ความยดหยน

ในการทางาน ทกษะการทางานทหลากหลายของทมงาน การพฒนาองคการเพอเปนองคการเพอ

การเรยนรจะตองใหความสาคญของบทบาทในการพฒนาคนหรอการจดการทรพยากรมนษยเพอ

นาไปสการพฒนาองคการดานอน ๆ เปนลาดบตอไป

องคการโดยทวไปเกดจากกลมคนทมวตถประสงครวมกน จงประกอบดวยสมาชกใน

ระดบบคคล เมอแตละคนทางานรวมกน กฟอรมเปนทมงานหรอกลม และหลาย ๆ กลมหรอทม

ทางานรวมกนกเปนการทางานในระดบองคการ สาหรบการเรยนรในองคการนน เนองจาก

องคการคอกลมบคคลทมาทางานโดยมวตถประสงครวมกน ฉะนน การเรยนรในองคการจง

ประกอบดวยการเรยนรในระดบบคคล ระดบทม และระดบองคการ ซงจะไดกลาวถงใน

รายละเอยดตอไปน79

1. การเรยนรระดบบคคล (individual learning)

มมฟอรด (Mumford) ไดใหความสาคญของการเรยนรในระดบบคคลวามผลตอ

การพฒนาองคการเพอการเรยนร โดยทการพฒนาไปสองคการเพอการเรยนรจะขนอยกบทกษะ

เฉพาะแนวคดและความมงมนของพนกงานแตละคนทมตอการเรยนรของตนเอง และ

สวนประกอบทสาคญขององคการเพอการเรยนร คอ การปรบปรงและพฒนาการเรยนรและใช

ประโยชนจากโอกาสในการเรยนรนน มมฟอรด (Mumford) ไดเนนถงความสาคญของการมสวน

รวมในการเรยนรของสมาชกทกคนในองคการ และความสาคญของการมสวนรวมในการเรยนร

79 P. Iles, “Developing Learning Environments : Challenges for Theory Research and

Practice,” Journal of European Industrial Training 18, 3 (1994) : 3-9.

71

ของสมาชกทกคนในองคการ และความรบผดชอบของผจดการทมตอการเรยนรของสมาชกใน

องคการแตละคนโดยภาพรวม ตลอดจนไดแนะนาวงจรการเรยนรไวดงแผนภมท 880

แผนภมท 8 แสดงวงจรการเรยนรของ Mumford (1991)

ทมา : ยรพร ศทธรตน, องคการเพอการเรยนร (กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2552), 60.

การเรยนรในระดบบคคลตามทฤษฎนจะเกยวของกบการเรยนรจากประสบการณ คอ

การเรยนรจากการทางานทหลากหลาย จากการศกษาพบวา พนกงานและผจดการสวนใหญสามารถ

เรยนรจากประสบการณและรวาไดเรยนรอะไร แตขาดความสามารถทจะมองถงโอกาสตาง ๆ

นอกจากน การเรยนของแตละคนกยงมความแตกตางกนไปโดยอาจขนอยกบรปแบบในการเรยนร

(learning styles) และการเรยนเพอทจะเรยนร (learning how to learn) ซงเปนสงสาคญทจะทาใหแต

ละคนสามารถนาประสบการณทมมาใชไดอยางมประสทธภาพมากขน

นอกจากนองคเพน และ ครอสซน (Inkpen and Crossan) ใหขอคดเหนวา ถงแมการเรยนร

ในระดบบคคลจะเปนรากฐานของความเขาใจในกระบวนการเรยนรขององคการ แตการเรยนรของ

องคการกแตกตางไปจากการรวมการเรยนรของแตละบคคลเขาดวยกน และไดแนะนาวา

ควรปลกฝงแนวคดของการเรยนรในระดบบคคลลงในแนวคดของการเรยนรระดบกลมหรอทม

และในทสด ขยายลงสการเรยนรในระดงองคการ ซงการเรยนรในระดบตาง ๆ นกจะแตกตางกน

ไป กลาวคอ ถาเปนการเรยนรในระดบบคคล ขนตอนทสาคญ คอ การตความ (integrating)

และในระดบองคการ ข นตอนทสาคญ คอ การรวบรวมแนวคดตาง ๆ เขาดวยกน

80 Alan Mumford, “Individual and Organizational Learning,” Industrial Commercial

Training 23,6 (1991) :24-31.

การมประสบการณ

การวางแผน การตรวจสอบ

ประสบการณ

สรปประสบการณ

72

(institutionalizing) และผลลพธทจะไดจากการตความในระดบบคคลกคอ การเปลยนแปลง

ความเชอและพฤตกรรมของบคคล ผลลพธจากกระบวนการกลมหรอทม คอ การรวมมอกนของ

กลมหรอทม การแชรความเชอและการปฏบตทเปนรปธรรม สาหรบผลลพธจากกระบวนการใน

ระดบองคการ คอ โครงสราง ระบบองคการ และสงทปฏบตในงานประจาวนเปนแบบแผนของ

องคการ ซง องคเพน และ ครอสซน (Inkpen and Crossan) ไดสรปการเรยนรในองคการดงตาราง

ท 4 81

ตารางท 4 ระดบการเรยนรในองคการ (Inkpen and Crossan)


2552), 64.

2. การเรยนรระดบทม (team learning)

การเรยนรระดบทม เปนการเรยนรทเกดจากสมาชกแตละคนในกลมหรอทมประสาน

รวมมอและทางานไปในทศทางเดยวกน โดยการเรยนรในระดบทมนเปนการเชอมโยงระหวาง

การเรยนรในระดบบคคลไปยงการเรยนรระดบองคการ สาหรบการเรยนรระดบทม ตามแนวคด

ของ เซงเก (Senge) ไดใหความหมายวาการเรยนรในระดบทมเปนกระบวนการในการทาใหเกด

ความสอดคลอง และการพฒนาศกยภาพของทม เพอใหเกดผลตามทสมาชกในทมตองการ การ

เรยนรในระดบทม เกดจากทกษะและความสามารถของสมาชกในทม การมวสยทศนทชดเจน

และตอเนอง ซงความหมายของทมจะประกอบขนจากความสามารถดงกลาวของสมาชกในทม แต

81 A. C. Inkpen and M. M. Crossan, “Believing is Seeing : Joint Ventures and

Organization Learning,” Journal of Management Studies 32, 5 (1995) : 595-618.

ระดบการเรยนร กระบวนการ ผลลพธ

ระดบบคคล

ระดบกลมหรอทม

ระดบองคการ

การตความ (interpreting)

การรวบรวมแนวความคด

(integrating)

การปลกฝงการปฏบต

(institutionalizing)

รปแบบทางความคด

โครงสรางทมความเชอรวมกน

โครงสรางระบบ และแบบ

แผนขององคการ

73

การทสมาชกแตละคนเรยนรและแบงปนความรกน ไมไดหมายความวาจะเกดการเรยนรในระดบ

ทมเสนอไป ซงการททมจะเรยนรนนจะตองประกอบดวยการประสานรวมมอของสมาชกในทม

และการรวมเดนไปในทศทางเดยวกนดวย เปรยบไดเหมอนกบวงออรเคสตรา ทนกดนตรแตละ

คนจะตองมทกษะและความชานาญในการเลนเครองดนตรของตน หากตางคนตางเลนกไมสามารถ

ทจะบรรเลงเพลงใหเปนดนตรทไพเราะได จาเปนทจะตองมการประสานรวมมอกนเปนอยางด

ของสมาชกแตละคนทจะทาใหการบรรเลงเพลง วงดนตรจงจะประสบความสาเรจ ดงนนการท

สมาชกในองคการแตละคนเกดการเรยนร ไมไดทาใหองคการพฒนาเปนองคการเพอการเรยนร แต

ถาในองคการมการเรยนรในระดบทมกจะถอวาไดเรมเกดหนวยเลก ๆ ของการเรยนรในองคการ

ขนมา นอกจากน การเรยนรในระดบทมยงเกดจากการพฒนาทกษะทไดถกเผยแพรไปยงสมาชก

คนอนๆ และทมอน ๆ ดวย การประสานความสาเรจของการเรยนรในระดบทมจะเปนตวนาไปส

การตงมาตรฐานเพอการเรยนรรวมกนสาหรบองคการโดยรวมตอไป

ตามแนวคดของ เซงเก (Senge) การเรยนรระดบทมในองคการสามารถพจารณาได 3 ดาน

คอ

ประการท 1 จาเปนตองมการคดไตรตรองอยางรอบคอบตลอดจนมความเขาใจอยางลกซง

ในเรองทมความซบซอน ผบรหารจะตองใหความสาคญในการตดตามศกยภาพของทมโดยรวม

มากกวาการใหความสาคญของความสามารถแตละบคคล

ประการท 2 จาเปนตองมการคดรเรมสงใหม ๆ และการประสานรวมมอกน ทมนกกฬา

หรอวงดนตรทประสบความสาเรจ จะมการประสานรวมมอกนเปนอยางด เชนเดยวกนกบทมทเดน

หรอประสบความสาเรจในองคการ กจะตองมการประสานรวมมอและสรางความสมพนธทเรยกวา

ความเชอถอและไววางใจในการทางาน หรอ operational trust ทแตละทมมตอกน

ในการปฏบตงาน

ประการท 3 เปนบทบาทของสมาชกในทมทมตอทมอน เชน การกระทาของทมทมอาวโส

จะมผลตอทมอนๆ ดงนน การเรยนรของทมนน (ทมอาวโส) จะเปนตวบงคบการเรยนรของทมอน

ผานการฝกฝนและทกษะในการเรยนรของทม

ถงแมวาการเรยนรในระดบทมจะเกยวของกบทกษะและความเขาใจของบคคล แตจะให

ความสาคญทหลกในการทางานรวมกนนอกจากนการเรยนรในระดบทมยงเกยวของกบบทสนทนา

(dialogue) และการพดคยถกเถยง (discuss) การจดการอยางสรางสรรคกบบทสนทนาหรอการ

พดคยถกเถยงทไมเหนดวยกบทมเพอปองกนไมใหสมาชกอดอดหรอไมกลาทจะถามซงทาใหเกด

การไมเรยนรขนมา เชน การเผชญกบขอขดแยงทสมาชกในทมอาจจะ “กาวผาน” ดวยวธการท

แตกตาง สงเหลานจะเปนตวกระตนใหเกดการเรยนรในระดบทมขน

74

เพอใหงายตอความเขาใจ เซงเก (Senge) ยงไดเปรยบเทยบการทางานของคนทมารวมกน

ในองคการดงรปตอไปน

ตารางท 5 เปรยบเทยบการทางานของคนในองคการ (ดดแปลงจาก เซงเก (Senge), 1990)

รปท 1 การทางานของสมาชก

ในทมทตางคนตางทาคนละ

ทาง และอาจจะไมตรงตาม

เปาหมาย

รปท 2 การทางานของสมาชก

ในทมทไปในทศทางเดยวกน

รปท 3 การมอบอานาจให

สมาชกในทมทางานโดยขาด

ความสอดคลอง


2552), 67.

จากตารางท 5 การทางานของสมาชกในองคการ ลกศรเลกในภาพแสดงถงความสามารถ

ของแตละคนทจะทาใหไดบรรลตามทตงใจ รปท 1 เมอการทางานในทมขาดความสอดคลองกน

จะทาใหเสยพลงงานโดยเปลาประโยชน ซงแตละคนในทมอาจจะรสกวาตนเองทางานหนกและ

ทมเทแตไมเกดประโยชนตอทม ในทางตรงกนขาม รปท 2 หากทมงานทางานรวมกนไดดขน ม

การดาเนนไปในทศทางเดยวกน และการทางานของแตละคนสอดคลองกน การสญเสยพลงงาน

โดยเปลาประโยชนกจะลดลง ซงสวนหนงทาไดโดยทาใหสมาชกในองคการเหนวาการแบงปน

หรอแชรวสยทศน มสวนชวยใหวสยทศนของแตละคนขยายกวางและชดเจนขน สาหรบรปท 3

เมอทาการมอบอานาจใหสมาชก (empowerment) ในทมทางานโดยขาดความสอดคลองจะทาให

การทางานในทมยากยงขน เชน การเลนดนตรของนกดนตรแตละคนทขาดการประสานสอดคลอง

ทด และตางคนตางเลนตามทตนถนด เปนตน82

82 Peter M. Senge, Team Learning, McKinsey Quarterly (1991) : 82-93.

75

ดงนน การเรยนรในระดบทมตามแนวคดน จะเนนทความประสานสอดคลองกนและการ

พฒนาศกยภาพของทมโดยรวม และเมอทมเกดการเรยนรแลวกจะใชเปนพนฐานของการเรยนรใน

ระดบองคการตอไป

3. การเรยนรระดบองคการ (organizational learning)

การเรยนรขององคการมรากฐานมาจากการเรยนรระดบบคคล เนองจากองคการประกอบ

ขนดวยคนเหลานน แตไมไดหมายความวา เมอสมาชกในองคการหรอแตละบคคลเรยนรแลวจะทา

ใหเกดการเรยนรในระดบองคการเสมอไป83 ซงพนกงานอาจจะเรยนรบางสงบางอยางทเปนผลลบ

กบองคการกได ซงมปจจยหลายอยางทชวยทาใหเกดการเรยนรในระดบองคการ ดงนน การเรยนร

ในระดบองคการจงมจดมงหมายเบองตนทการใหคณคากบพนกงานและการจดการและพฒนา

พนกงานดวย ในสวนนจะกลาวถงความหมายของการเรยนรขององคการ รวมทงตอบคาถามวาจะ

เกดการเรยนรในระดบองคการไดอยางไร

สาหรบการเรยนรระดบองคการน แนวคดหรอทฤษฎทนาเสนอไดแก

เวอรรา และ ครอสซน (Vera and Crossan) ใหความหมายของการเรยนรขององคการวา

เปนกระบวนการของการเปลยนแปลงในแตละบคคล รวมทงการแชรความคดและการกระทา

การเรยนรขององคการนจะมผลกระทบตอองคการและถกปลกฝงในตวองคการ เมอสมาชกแตละ

คน กลมแตละกลมเกดการเรยนรกกลายเปนระบบหรอประเพณปฏบตในองคการ การเรยนรของ

องคการจงเกดขน และความรนจะถกเกบไวในสงทไมใชคน (non-human repository) เชน

โครงสราง กลยทธ ระบบ วฒนธรรม และการทางานประจาวน เปนตน ระบบการเรยนรของ

องคการประกอบดวยความตอเนองของการเกบรกษาความรทงในระดบบคคล กลม และองคการ

ซงเปนพนฐานทสนบสนนกลยทธและกระบวนการปฏบต

กระบวนการพฒนาไปสการเปนองคการเพอการเรยนร

การเรยนรขององคกรนน เฮอรเบอร (Herber) ใหความเหนวา ควรจะประกอบดวยขนตอน

ดงน

1. การแสวงหาความร

การแสวงหาความร หรอ knowledge acquisition เปนกระบวนการแรกในการจดความรของ

องคการเพอการพฒนาองคการไปสการเปนองคการเพอการเรยนร โดยไดมนกวชาการให

ความหมายและแนะนาวธการตางๆในการแสวงหาความรไวดงน

83 C. L. Wang and P. K. Ahmed, “Organization Learning : a Critical Review,” The

Learning Organization 10,1 (2003) : 8-17.

76

ความหมายของการแสวงหาความร

การจดการความรเปนสวนประกอบทสาคญในองคการเพอการเรยนร ซงมขนตอนของ

การแสวงหาความรเปนสวนประกอบทสาคญ โดยท ล และยง (Lee and Yang) กลาววาเปน

ขนตอนของการตดตามและวเคราะหขอมลและความรประเภททเหนไดชดโดยทองคการสามารถ

แสวงหาความรไดดวยการคนหา (searching) และเรยนรในระดบองคการ (organizational learning)

สาหรบการแสวงหาความรขององคการดวยการคนหาเกดขนใน 3 รปแบบ คอ

1) การกลนกรอง (scanning) เปนการพจารณาถงสภาพแวดลอมภายนอกขององคการโดยกวาง

2) การคนหาในสงทตองการ (focused search) เกดขนเมอสมาชกในองคการหรอหนวยงานใน

องคการมการคนหาเกยวกบสภาพแวดลอมทแคบและเฉพาะลงมา บอยครงเปนการคนหาเพอ

การตอบสนองตอปญหาหรอเพอเปนการหาโอกาส 3) การควบคมการปฏบตงาน (performance

monitoring) ใชในความหมายของการแสวงหาความรทเฉพาะลงมาและความหมายโดยกวาง

เพอทาใหองคการมประสทธภาพในการทาตามเปาหมายและความตองการของผทเกยวของ

(stakeholder) 84

เฮอรเบอร (Huber) ไดใหความหมายของการแสวงหาความรวา เปนขนตอนทองคการทา

เพอใหไดมาซงความร ภายในองคการมกจกรรมหลายอยางทองคการทาขนอยางเปนทางการและ

ไมเปนทางการ เพอใหไดมาซงขอมลและความร กจกรรมทองคการทาอยางเปนทางการ เชน

กจกรรมการวจยและพฒนาตางๆ การประเมนและตรวจสอบผลการปฏบตงาน การวเคราะห

ผลตภณฑของคแขงขน การสารวจลกคาในดานตางๆ เชน พฤตกรรมการบรโภคสนคา การซอ

สนคาความชอบหรอไมชอบในสนคา เปนตน85

วธการในการแสวงหาความร

การแสวงหาความรของพนกงาน กลม และขององคการสามารถทาไดหลายวธ บางวธการ

ไดมการศกษารวมทงงานวจยทมารองรบวาเปนวธการทองคการจะไดรบรเขามาประยกตใชอยาง

ไดผล แนวความคดทเกยวของกบการแสวงหาความรมดงน

การแสวงหาความรตามแนวคดของ เฮอรเบอร (Huber)

การแสวงหาความรตามแนวคดของ เฮอรเบอร (Huber) ไดศกษาเกยวกบการเรยนรของ

องคการ และเสนอโครงสรางและกระบวนการทเกยวของกบการเรยนรไวในแผนภาพ และกลาววา

84 C. C. Lee and J. Yang, “Knowledge Value Chain,” Journal of Management

Development 19,9 (2000) : 783-789. 85 G. P. Huber, “Organizational Learning : The Contributing Processes and the

Literatures,” Organizational Science 2. 2, 1 (1991) : 88.

77

การแสวงหาความรเปนขนตอนหนงในกระบวนการและโครงสรางทเกยวของกบองคการเพอ

การเรยนร โดยไดกลาวถงกจกรรมหลก ๆ ขององคการในการแสวงหาความรดงตอไปน

1. การเรยนรทเปนมาตงแตเกด (congenital learning) คนหรอองคการทสรางขนมาใหม

ไมไดเรมจากศนย ตางกมความรเดมเกยวกบสภาพแวดลอม กระบวนการในองคการทจะทางาน

ใหประสบความสาเรจเปนพนฐานอยแลว ตลอดจนไดมการทาใหสมาชกทเขามาใหมไดรบความร

นดวย นอกจากน องคการยงถกผลกใหรวมขนตอนและการปฏบต ทเรยกวา เปนงานทองคการ

จะตองทาและเปนรากฐานของสงคม จากมมมองขององคการใหม ความรทมเปนพนฐานผนวกกบ

ความรเฉพาะทสอสารโดยผทสรางสรรคในองคการเรยกวา เปนผทสบทอดรบมรดกมา หรอ

inherited knowledge

โครงสรางและ โครงสรางยอยและ โครงสรางยอยและ

กระบวนการ กระบวนการยอย กระบวนการยอย

1. การแสวงหาความร 1.1 การเรยนรทมมาแตเกด 1.2.1 การทดลองขององคการ

1.2 การเรยนรจากการทดลอง 1.2.2 การประเมนตนเองขององคการ

1.3 การเรยนรจากผอน 1.2.3 องคการทดลอง

1.4 การเรยนรแบบปะตดปะตอ 1.2.4 การเรยนรอยางไมตงใจหรอ

1.5 การเรยนรดวยการหาและการสงเกต หรอไมเปนระบบ

1.2.5 การประสมการเรยนรจากพนฐาน

ประสบการณ

2. การกระจายขอมล

3. การแปลความหมายขอมล 3.1 กรอบและภาพทางความคด

3.2 การสอสาร

3.3 ขอมลทมากเกน

3.4 การลมการเรยนร

4. หนวยความจาขององคการ 4.1 การเกบและเรยกขอมลกลบมาใช

4.2 ฐานความจาในคอมพวเตอร

แผนภมท 9 โครงสรางและกระบวนการทเกยวของกบการเรยนรขององคการตามแนวคดของ

เฮอรเบอร

ทมา : Huber, G. P., อางถงใน ยรพร ศทธรตน, องคการเพอการเรยนร (กรงเทพฯ : สานกพมพแหง


78

โดยทวไป องคการจะไดรบอทธพลเปนอยางมากจากผกอต ง สงทองคการรในตอน

เรมตน ทตงองคการจะเปนสงทบอกถงวา องคการนคนหาหรอจะทาอะไร มประสบการณอยางไร

แปลความหมายอยางไร และเปนทยอมรบวาความรทมมาต งแตเรมตนเปนสงทมอทธพลตอ

การเรยนรขององคการในอนาคต

2. การเรยนรจากการทดลอง (experimental learning) หลงจากทองคการเกดขนมาแลว ก

จะมการเรยนรจากประสบการณตรง บางครงการเรยนรแบบนเกดโดยความต งใจและความ

พยายามทเปนระบบ บางครงอาจจะไดรบความรอยางไมตงใจหรอไมเปนระบบ

3. การเรยนรจากผอน (vicarious learning) เปนการเรยนรจากประสบการณของผอน

องคการโดยทวไปพยายามจะเรยนรเกยวกบกลยทธ การบรหาร การปฏบต และเทคโนโลย

จากองคการอน ความฉลาดขององคการ หรอ corporate intelligence” เปนแนวความคด

ในการแสวงหาขอมลทเกยวกบคแขงขนทาอะไร และทาอยางไร ในสภาพแวดลอมทไมม

การแขงขนกนมากนก และมเครอขายความชานาญ ซงชองทางในการแสวงหาความรอาจทาโดย

ใชการปรกษาการประชมรวมกบกลมผชานาญการ การเขารวมการแสดงทางการคา สอตางๆ

ผ ผลตทเปนผ รบจางผลต และผ จดจาหนายปจจยการผลต นอกจากน ว ธการหาความร

ดวย การลอกเลยนแบบแตกอนอาจจะไดรบการยอมรบวาเปนวธการททาใหเกดการตอตานนอย

จากผทมสวนไดเสย แตตอมาพบวาเปนรปแบบทมความจากด เนองจากขอมลทมอาจจะไม

สนบสนน การกระทาในลกษณะดงกลาวหรอสภาพการทางานทอาจจะซบซอนกวา

4. การเรยนรแบบปะตดปะตอ (grafting) บอยครงทองคการเพมพนความร ดวยการ

แสวงหาและตดปะ จากสมาชกใหมทมความรอนนอกเหนอไปจากความรทคนในองคการเคยมมา

บางครงการ “ตดปะ” ความรใหมทาในระดบองคการดวยการครอบงาและการซอกจการอนมา จาก

การศกษาพบวาการแสวงหาความรดวยการเรยนรแบบปะตดปะตอนหาไดยาก แตจะเหนใน

ลกษณะของการรวมทน ซงวธนไดรบการยอมรบวาเปนวธการไดความรใหมทรวดเรว

5. การเรยนรดวยการหาและการสงเกต (searching and noticing) การแสวงหาขอมลของ

องคการดวยวธการคนหาและสงเกตนนเกดขนใน 3 ลกษณะ คอ 1) การตรวจผานตา (scaning)

เปนการพจารณาสภาพแวดลอมภายนอกองคการ 2) การมงไปสสงทคนหา (Focused search)

เกดขนเมอสมาชกในองคการหรอหนวยงานในองคการคนหาบางเรองเฉพาะอยางทเกยวของกบทง

สภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคการอยางจรงจงเพอตอบสนองตอปญหาและโอกาส และ

3) การควบคมผลปฏบตงาน (performance monitoring) ใชโดยหมายรวมถงทงการคนหาและการ

79

ตรวจผานในเรองประสทธภาพขององคการเพอทาใหประสบผลสาเรจตามเปาหมายหรอความ

ตองการของผมสวนไดเสยขององคการ สวนการสงเกตเปนการแสวงหาขอมลอยางไมไดตงใจ86

2. การแบงปนความร

กระบวนการในการแบงปนความรเปนกระบวนการทสาคญททาใหความรมการกระจายไป

ยงสมาชกคนอนๆในองคการ และการกระจายขอมลความรนเปนปจจยหนงทนาไปสการเรยนรใน

องคการ โดยทวไป องคการอาจจะไมไดมระบบของการจดเกบความร ซงในความคดของ

การกระจายความรเพอใหรแหลงขอมลขององคการอยทบคคลใดหรอหนวยงานใดในองคกรนน

สมาชกภายในองคการสามารถทจะนาความรนนกลบขนมาใชใหมได รวมทงสามารถเรยนรได

ดงนน การกระจายความรจงเปนพนฐานทนาไปสการเรยนรขององคการ

ความหมายและความสาคญของการแบงปนความร

โครซ (Krogh) กลาววา กระบวนการแบงปนความรหรอการแชรความร เกยวของกบ

การทดลองหรอลองผดลองถกในการใหขอมลปอนกลบ และการปรบการรบรและความเขาใจ

ระหวางผสงและผรบความรนน ๆ ในการแบงปนความร นอกจากสมาชกในองคการจะให

ความสาคญทการแลกเปลยนโดยการพดคยกนแลว ยงตองใหความสาคญทการสงเกตดวยตนเอง

อกดวย โดยเฉพาะเพอความรนนเปนความรประเภททซอนอย (tacit knowledge) และ

การไตรตรองจากการสงเกตนเองทจะทาใหเกดการเรยนรและฝกหดจากผอนได

การแบงปนความรยงเกยวของกบการกระจายความรไปทวทงองคการ การดกจบความร

การทาใหความรคงใชอยในองคการ ความสามารถในการเชอมโยงความร การโอนความร

ตลอดจนการถายโอนเกณฑและวธการทางานทดทสดทงในองคการและระหวางองคการ และ

การแบงปนความรไมใชกจกรรมหรอการสอสารทเปนทางเดยว ยงมกระบวนการในการแบงปน

การทดลองการใหผลปอนกลบเขามามสวนเกยวของ มการปรบเปลยนและแลกเปลยนขอมล

ความรทงผรบและผสงมอบความรดวย87

ครสเตนเซน (Christensen) กลาววา เปาหมายของการแบงปนความร คอ การสรางความร

ใหมดวยการเชอมโยงสงตาง ๆ เขากบความรทมอยเดม และการทาใหสามารถใชความรทมอยให

มประสทธภาพมากยงขน และไดใหคาจากดความของ การแบงปนความร วาเปนกระบวนการใน

การใชประโยชนจากความรทมอย ซงจะตองรวา “รอะไร” และจาเขาไปใชไดอยางไร

86 Ibid., 88-115. 87 George V. Krogh, Knowledge Sharing and the Communal Resource, Handbook of

Organizational Learning and Knowledge Management M. Easterby-Smith and M. A. Lyles

(United Kingdom : Blackwell Publishing, Ltd., 2003), 372-387.

80

เพอการถายโอนและประยกตใชความรนนในการแกไขงานบางอยางใหดยงขน รวดเรวขน ตนทน

ลดลงกวาแตกอนทเคยปฏบตมา88

ดงนน การแบงปนความร หรอ knowledge sharing จงเปนการทความรถกแพรกระจาย

ไปในองคการ โดยอาจจะมการบนทกไวในระบบความจาขององคการ หรอแพรกระจายไปยง

พนกงานแตละคน ทมหรอแผนกตาง ๆ ซงความรทถกกระจายไปยงทมหรอแผนกตาง ๆน และ

สมาชกในองคการสามารถทจะนากลบมาเพอการประยกตใชและคดสรางสรรคสงใหม ๆ

ซงการแบงปนความรนจะเกยวของกบการแบงปนคณคา วสยทศน ขอมลขาวสาร ความรตาง ๆ

ตลอดจนการสอสารทเปดเผยและมความไววางใจซงกนและกน

วธการในการแบงปนความร

ในองคการสวนใหญพบวา มการแบงปนความรดวยการพดคยแบบเผชญหนา (face-to-

face) ซงเปนการทาใหเกดคณคามากขน วธการแบงปนความรท เรดด และ แมคคารธ (Reddy and

McCarthy) แนะนาและกลาววาจะทาใหเกดเกณฑและวธการปฏบตงานทดทสด หรอ best

practices อาจจะทาใหดวยวธการดงตอไปน 1) ชมชนนกปฏบต 2) กลมปรบปรงหรอวงจรคณภาพ

ททมในองคการพบปะกนเปนประจาเพอพดคยถงวธการปรบปรงกระบวนการ 3) การเยยมเยยน

แผนกหรอองคการอนทมผลการปฏบตงานด 4) การจดการเรยนร เชน เทศกาลแบงปนความร

เพอนากลมคณะทมความรเฉพาะมาแบงปนความรและประสบการณ และ 5) การแลกเปลยนหรอ

หมนเวยนงาน เปนตน

นอกจากน เพอทจะใหองคการเปนแหลงความรและการเรยนร ตามแนวความคดของเรดด

และ แมคคารธ (Reddy and McCarthy) ไดเสนอแนะวา องคการจาเปนตองตงศนยความรขนมา

และสงสาคญสาหรบศนยความรหรอหนาทของศนยความร คอ การสรางองคความรใหม และ

รวบรวมความรทมอย และในการศกษาของ เรดด และ แมคคารธ (Reddy and McCarthy)

เปนกรณศกษาจากอตสาหกรรมการดแลสขภาพ ซงปญหาทพบ คอ ความรทมอยในองคการไม

เปนระบบและไมมการจดการทด รวมทงสมาชกในองคการไมสามารถเขาถงได ดงนน จงตอง

พฒนาระบบเพอจดการกบความรทมอยและทาใหสมาชกในองคการสามารถเขาถงไดโดยสะดวก

อกทงตองทาใหความรทมอยในองคการเปนสงทชวยในการสนบสนนการทางาน ซงตองมการให

สงจงใจเพอการแบงปนและการแพรกระจายความรประกอบดวย89

88 P. H. Christensen, “Knowledge Sharing : Moving Away from the Obsession with Best

Practices,” Journal of Knowledge Management 11, 1 (2007) : 36-47. 89 W. Reddy and S. McCarthy, “Sharing Best Practice,” International Journal of Health

Care Quality Assurance 19, 7 : 594-598.

81

3. การใชความร

การใชความรหรอการนาความรไปใชเปนสวนหนงของการจดการความรทจะนาไปส

การพฒนาองคการไปสองคการแหงการเรยนร ความรอาจจะเกดขนและกระจายไปในองคการ

หากแตถาไมมการนาไปใชในการตดสนใจ ปรบเปลยนพฤตกรรมและปรบวฒนธรรม กจะทาให

วงจรของการเรยนรไมสมบรณ องคการจงตองวางกลไกหรอระบบ เพอใชประสบการณของ

องคการรวมทงระบบการจงใจ และระบบการตอบแทนมาเปนสงสนบสนนในการใชความรดวย

ความหมายของการใชความร

การใชความร เปนการตดสนใจในการนาความรทมอยไปขยายใชกบสถานการณใหม ๆ

ได ดงนน การรวาองคความรอยทใดจงเปนเรองทสาคญและสงผลตอการจดการการใชความรทม

ประสทธภาพ

การใชความรแตกตางจากการแสวงหาความร การแบงปนความร ซง ขนอยกบ

ประสทธภาพของความจาขององคการและการไดมาซงความรจากการเรยนรในขนกอน การเขาใจ

ถงกระบวนการใชความรจงเปนสงสาคญทผจดการตองการใหพนกงานเขาใจ และใชความร

ในการสรางกจกรรมและการตดสนใจ การใชความรจงเปนการนาความรไปใชในการตดสนใจและ

นาไปสการกระทา ซงหวใจของการใชความร คอ การประสานรวมมอกน โดยอาจจะเปน

การประสานรวมมอระหวางพนกงานภายในองคการ หรอการถายโอนและใชความรระหวาง

องคการในรปแบบของการสรางเครอขาย การเปนพนธมตร ซงผจดการจะตองใหการสนบสนน

ดวย

การศกษาของ ซกาลา และ ชาลกต (Sigala and Chalkiti) มงเนนทการนาความรทซอนอย

ในตวบคคลแสดงออกมาใหเหน ทเรยกวา Externalization และจากนนนาความรนนมาใชใน

กระบวนการทางธรกจและแผนกกลยทธ สงผลใหเกดผลการปฏบตงานขององคการทดขน

รวมทงเปนการสรางคณคาใหกบองคการธรกจดวย โดยทการใชความรทซอนอยนสามารถทาให

เกดความไดเปรยบกบองคการ เนองจากการนาความรทซอนอยนมาใชในองคการถอเปนสงทม

คณคาและเปนประโยชนกบยกระบวนการทางการจดการ เพราะไมมสงใดมาทดแทนไดหรอ

ลอกเลยนแบบไดเพราะความรดงกลาวเปนความรทอยในตวบคคล จงยากแกการเลยนแบบและ

นาไปใช90

90 M. Sigala and K.Chalkiti, “Improving Performance through Tacit Knowledge

Externalization and Utilization Preliminary Finding from Greek Hotels,” International Journal

Productivity and Performance Management 56, 5/6 (2007) : 456-483.

82

นอกจากน ยงมการศกษาทยนยนวาการนาความรทซอนอยมาใชในในระดบปฏบตการจะ

ชวยสนบสนนใหการทางานมประสทธภาพมากขน รวมท งการตดสนใจในการทางานดขน

(เชน การลงทนในเทคโนโลยขอมล และการใหบรการกบลกคา เปนตน) และยงทาใหมทกษะ

ในการตดสนใจแกไขปญหาทหลากหลายขนอกดวย

4. ระบบความจาขององคการ

ระบบความจาขององคการถอไดวาเปนสวนสาคญทนาไปสการพฒนาองคการไปส

การเปนองคการแหงการเรยนร หากองคการมระบบความจาทมประสทธภาพแลว กจะเปนปจจย

หนงทสนบสนนใหองคการเกดการเรยนรทมประสทธภาพดวย

ความหมายของระบบความจาขององคการ

นกวชาการไดใหความหมายของระบบความจาขององคการในแนวคดทแตกตางกนไปโดย

คาวา “ความจา” ตามความหมายของ Webster’s New Collegiate Dictionary เปนอานาจ

(power) หรอกระบวนการ (process) ของการทาซ า หรอเปนการเรยกสงทไดเคยเรยนรไปแลว

กลบมาและรกษาไว โดยผานกลไกการเชอมโยง สวนคาวา “ความจาขององคการ” หรอ

organizational memory เปนวธการทองคการเกบความรไวใชในอนาคต รวมทงเปนการใชความร

ซ า ๆ ในการทางานประจาและงานทเกยวของกบการผลต การพนกงาน วฒนธรรม และ

ผลตภณฑ และยงเกยวของกบระบบฐานขอมล

ความสาคญของระบบความจาขององคการ

ครอสเดล (Croasdell) กลาววา ความจาขององคการเปนทงตวเชอม (connected) และตว

เรยกกลบขนมา (Retentive) ถาองคการมระบบความจาอยแตไมไดมการเชอมโยงกชวยอะไรใน

องคการไมไดมากนก และเชนกน ถาความจาขององคการสญหายไดงายหรอเปนขอมลชวคราว

และการเรยกกลบมาใชทไมคอยได กจะถกพจารณาวาไมมประโยชน ซงจะสงผลใหระบบ

ความจาขององคการไมเขมแขงและไมเปนทนาเชอถอ ครอสเดล (Croasdell) อางถง สเตยน

และชอร (Stein and Zwars) วาความจาขององคการขนกบความรทเกยวของกบกระบวนการ

บคคล และอปกรณเครองมอขององคการทอยเบองหลงการจา

นกวจยและปฏบตการกลาววา ความจาองคการเปนปจจยสาคญททาใหการดาเนนงานของ

องคการประสบความสาเรจ และความรบผดชอบในการดาเนนงานทจะทาใหประสบความสาเรจ

ขององคการ คอ การเปลยนแปลงและความทาทายของสภาพแวดลอม เมอมการเปลยนแปลงหนง

เกดขน เชน พนกงานลาออกจากองคการ การลาออกของสมาชกสามารถสงผลกระทบตอความจา

ขององคการ เพราะความจาหลายอยางเกบไวทตวของพนกงานแตละคน เมอมสมาชกใหมเขามา

และมการนาขอมลใหมมาใช ความรและประสบการณของพนกงานเดมทลาออกมความสาคญตอ

83

ความเขาใจในเนอหาและสภาพแวดลอมทเกบความจาขององคการ การสรางกลไกในการเกบ

ขอมลทแตละคนมอยขณะทกาลงทางานใหกบองคการและนามาลงในระบบขอมลอตโนมตจะชวย

ทาใหองคการไดรบประโยชนมากขน ระบบดงกลาวสามารถสมพนธกบการรวบรวมประสบการณ

ของแตละคน ซงกจะทาใหมความรพนฐานในการเขาใจนโยบายขององคการ ขนตอนหรอ

กระบวนการ วฒนธรรม และการปฏบต

นอกจากน ระบบความจาขององคการย งเ กยวของกบความสามารถขององคการ

ในการรวบรวม การเกบสะสม และการเขาไปใชความรทเกดจากประสบการณ และสงผลทสาคญ

ตอผลการปฏบตงานทตามมา การเกบและการใชความรขององคการทมการเกบไวอยางม

ประสทธภาพจะสามารถกอใหเกดประโยชนกบองคการในหลายดาน

แนวความคดตาง ๆ ในการเปนองคการเพอการเรยนร

แนวความคดทสาคญในการพฒนาองคการเพอเปนองคการเพอการเรยนร เชน

1. สตาตาร (Stata) ไดเสนอแนะวา การเรยนรขององคการเปนกระบวนการหลกทจะทาให

เกดการจดการนวตกรรม (management Innovation) หรอการเรยนรของทงระดบบคคลและองคการ

เปนสงททาใหเกดการไดเปรยบทางธรกจทย งยน โดยเฉพาะในอตสาหกรรมทเปนอตสาหกรรมท

ตองอาศยความรเปนหลก (knowledge intensive) สตาตาร (Stata) เสนอแนะปจจยสนบสนน

การเรยนรขององคการดงตอไปน

1.1 การคดอยางเปนระบบ (system thinking) ความสามารถทางความคดของคนเปนตว

จากดความเขาใจสงทเกดขนในองคการ จากการศกษา พบวา ผนามบทบาทสาคญทจะนาองคการ

เผชญตอการเปลยนแปลงทรนแรง กลาวคอ จะตองมบทบาทเปนผออกแบบ (designer) และ

ผปฏบต (operator) เชน ออกแบบองคการวาควรมโครงสรางอยางไร มนโยบายอยางไรทจะเสรม

พนธกจ (mission) ผทจะออกแบบองคการจะตองมทกษะในการวเคราะหทาการปรบเปลยน

กระตนพฤตกรรมของคน (ซงเปนระบบทมความซบซอน) และผลกใหระบบเกดการเปลยนแปลง

โดยอาศยการอบรม

1.2 การวางแผน (planning) การวางแผนนอกจากจะเกดประโยชนโดยตรงในเรอง

วตถประสงคและกลยทธแลว ยงทาใหเกดการเรยนรในกระบวนการวางแผนนนดวย สงหนงททา

ใหเกดการเรยนรจากความเขาใจการเปลยนแปลงทเกดจากสภาพแวดลอมภายนอก ปรบเปน

พฤตกรรมทเขากนไดกบการเปลยนแปลงนน

1.3 การปรบปรงคณภาพ (quality improvement) การปรบปรงคณภาพหรอการควบคม

คณภาพโดยรวม (total quality control) ตามแนวคดของ Stata (1989) เปนวธการทางการจดการททา

84

ใหเกดการปรบปรงและเปลยนแปลง โดนเนนเรองคณภาพผลตภณฑ การขนสงตรงเวลา ระยะเวลา

ในการรอคอย และการออกแบบผลตภณฑใหมสตลาด เปนตน องคการมการนาอตรา การเรยนรมา

วดผลการปฏบตงาน เชน ดขน 50 เปอรเซนต ทก 10 เดอน และทาการปรบปรงอยางตอเนอง ดงนน

การปรบปรงคณภาพจงเปนวธการหนงทจะเรงองคการใหเกดการเรยนร

1.4 พฤตกรรมทางองคการ (organization behavior) คณคาวฒนธรรมขององคการมผล

ตอประสทธภาพ การปรบปรงและเปลยนแปลงในกระบวนการเรยนร โดยเฉพาะการสอสารทไมม

ประสทธภาพระหวางสมาชกองคการหรอระหวางองคการ จะเปนตวสกดกนการเรยนรและ

การปรบปรงคณภาพ เพอใหเกดพฤตกรรมองคการในเรองการทางานเปนทม การเปดเผย

ตรงไปตรงมา และการทางานอยางมวตถประสงค สตาตา (Stata) ไดแนะนาใหนาสงเหลานมาเปน

เกณฑในการจางงานและการเลอนขนเลอนตาแหนง

1.5 ระบบขอมล (information systems) ขอมลเปนสงสาคญในกระบวนการเรยนร

องคการควรพจารณาขอมลวาเปนขอมลทสนบสนนหรอเปนขอมลทเปนอปสรรคตอการเรยนรใน

องคการ การจดการระบบขอมลขางตนจะชวยแปรรปขอมล (data) ขอมลสารสนเทศ (information)

และแปรรปจากขอมลสารสนเทศ (information) ใหเปนความร (knowledge) และแปรจากความร

(knowledge) เปนกจกรรม (actions) สงทสาคญคอการตดสนใจวา ขอมลสารสนเทศและความรใดท

จะนามาใชเพอใหกจกรรมมประสทธภาพ91

2. ปเตอร เซงเก (Peter Senge) ซงเปนผมชอเสยงจากการเขยนหนงสอ The Fifth

Discipline ไดเสนอแนวคดเกยวกบองคการเพอการเรยนรวา การเรยนร คอ การทบคคลสามารถท

จะทาสงใดสงหนงทไมเคยทามากอนได และโดยการเรยนรนเองนาเราพฒนาไปสการสรางสงใหม

ๆ ในชวต เซงเก (Senge) ยงไดใหความหมายขององคการเพอการเรยนรวาคอ องคการทสามารถ

พฒนาและขยายความสามารถในการสรางอนาคตไดอยางตอเนอง และองคการเพอการเรยนรจะม

การปรบการเรยนร (adaptive learning) เพอความอยรอด รวมทงเรยนรทจะพฒนาความสามารถใน

การสรางสรรคใหดยงขน (generative learning)

แนวคดทสาคญขององคกรแหงการเรยนรของเซงเก (Senge) ใหความสาคญกบ

ความสามารถในการเรยนรทรวดเรวกวาคแขงขน ซงความสามารถถอวาเปนขอไดเปรยบทางธรกจ

ทย งยน (sustainable competitive) โดยการเรยนรจะตองเปนการเรยนรทเตมเปยม (learning full)

ของสมาชกทกคนและทกระดบในองคกร และเซงเก (Senge) เชอวา หวใจของการสรางองคกร

แหงการเรยนรอยทการเรมสรางวนย 5 ประการ ใหเกดผลจรงจงในรปของการนาไปปฏบตแก

91 R. Stata, “Organizational Learning- The Key to Management Innovation,” Sloan

Management Review 30, 3 (1989) : 63-74.

85

บคคล ทม และองคกรอยางตอเนองและทกระดบ โดยเซงเก (Senge) ไดใหคานยามของ “องคกร

แหงการเรยนร” วา “เปนองคกรทผคนตางขยายขดความสามารถเพอสรางผลงานทตองการสราง

อนาคต” คาวา “วนย” หมายถง เทคนควธทตองศกษาใครครวญอยเสมอแลวนามาปฏบต

เพอความคดสรางสรรคเพอสงใหม

วนย 5 ประการ ประกอบดวย

วนยประการท 1 ความสามารถของบคคล (personal mastery)

วนยประการท 2 แบบแผนทางความคด (mental model)

วนยประการท 3 การแชรหรอแบงปนวสยทศน (shared vision)

วนยประการท 4 การเรยนรของทม (team learning)

วนยประการท 5 การคดอยางเปนระบบ (system thinking)

วนยทง 5 ประการน เปนผลมาจากการคดใครครวญจากประสบการณทเซงเก (Senge)

ไดจากการเปนอาจารย เปนทปรกษาจากการทดลองงานเขยนการคดของผคนนบรอย เซงเก

(Senge) สงเกตวาหลายตอหลายแนวคดใหม ๆ มกจะเรมจากธรกจในสงคมทเปดกวางทมอสระ

กลาทดลอง ซงองคกรภาครฐหรอองคกรทมไดมงกาไรมกขาดในบรรดาวนยทง 5 น เซงเก

(Senge) ใหความสาคญเปนอยางยงกบการคดอยางเปนระบบ (systems thinking) ทจะบรณาการ

วนยทง 4 ประการเขาดวยกน หากองคกรมวสยทศนแตขาดการคดอยางเปนระบบวสยทศนกขาด

มรรคผลการคดอยางเปนระบบ เปนเรองละเอยดออนทมความหมายอยางยงตอการสรางองคกร

แหงการเรยนร

วนยประการท 1 ความสามารถของบคคล (personal mastery)

เซงเก (senge) เขยนถงจตวญญาณขององคกรแหงการเรยนรวา “องคกรเรยนรผานกลม

บคคลทเรยนร การเรยนรของแตละคนไมไดเปนหลกประกนวาเกดการเรยนรในองคกรขน

แตการเรยนรขององคกรจะเกดขนไดกตอเมอบคคลมการเรยนรเทานน” การฝกฝนอบรมตนดวย

การเรยนรอยเสมอเปนรากฐานสาคญ เปนการขยายขดความสามารถใหเชยวชาญมากขน

ความรอบรเปนผลรวมของทกษะและความสามารถ เปนสภาพทเปนอยตามความเปนจรงเหนวา

อะไรมความสาคญตอเรา ตอองคกร ขณะเดยวกนกเหนภาพในอนาคต (vision) ทพงเปนได

สรางเปนวสยทศนสวนตนขน (personal vision) ตอบตนเองได แททจรงแลวตนตองการอะไรจาก

การปฏบตหนาท รกษาความตงเครยดอยางสรางสรรค (creative tension) นได นนคอ

เหนความแตกตางระหวางทเปนจรงกบทควรเปนไว สรางแรงจงใจอยางตอเนอง ไมรสกไรอานาจ

ขบเคลอนวสยทศนใหเปนจรง ผกพนยดมนตอขอเทจจรง มพลงของเจตนา (will power)

การทจะสรางความรอบรแหงตนไดนน เราจะตองผสมผสานความเปนเหตเปนผลเขากบญาณหยงร

86

ทเราไมสามารถอธบายเหตผลทแทจรงได แตมความเชอเชนน น เหนความเปนสวนหนง

ความเชอมโยงของตวเรากบโลกนอกตน นอกจากนนยงมความเอออาทร เมตตาสงสารผอน และ

มความจงรกภกดผกพนกบเปาหมายงาน และองคกร92

วนยประการท 2 รปแบบทางความคด (mental model)

แบบแผนความคดอานไดแกขอตกลงเบองตน ความเชอพนฐาน ขอสรปหรอภาพลกษณ

ทตกผลกในความคดอานของคนทมอทธพลตอความรความเขาใจตอสรรพสงในโลก มผลตอ

การประพฤตปฏบต ตอคานยม เจตคตทเขามตอบคคล สรรพสงและสถานการณทงหลาย หนาท

ของวนยประการท 2 กเพอฝกฝนใหเราไดเขาใจ แยกแยะระหวางสงทเราเชอกบสงทเราปฏบตการ

สบคนความคดความเชอของเรา ทาใหเราทาทายและปรบขยายขอบเขตและกระบวนการความคด

ความเชอของเรา เขาใจมมมองและการคดของผอน เซงเก (Senge) เนนทกษะดานความคดความ

เชอผานทกษะการคดใครครวญ (reflection skills) เปนการตรวจสอบวาความคดความเชอใดมผล

ตอการปฏบตการแสดงออกของเรา สวนทกษะในการสบคน (inquiry skills) เปนดชนบอกวา

เรามความเกยวของสมพนธแบบพบปะกบผอนเชนไร เราเขาไปแกไขกบประเดนปญหาทซบซอน

เชนไร ในการปฏบตงานของทกอาชพจาเปนตองใชทกษะทง 2 ประการนอยเสมอ ทาอยางไรทเรา

จะรกษาทกษะทง 2 นใหสมดลผสมเขากบสงทเราเหนดเหนงามและสนบสนน เซงเก (Senge)

เชอวาความคดความเชอแบบแผนความคดอานของแตละคนมขอบกพรอง ดงนนตองอาศยวนยท 5

คอ การคดอยางเปนระบบ เขาไปรวมทางานดวยซงจะมพลงเกดผลดสงสด ผบรหารพง

ผสมผสานแบบแผนความคดอานของตนเขากบการฝกทกษะการคดอยางเปนกลยทธ อยางเปน

ระบบทเนนภาพใหญเนนความเชอมโยงขององคกรยอยใหไดในการแกไขปญหา ในการปรบ

โครงสรางองคกร ฝกทกษะในการคดใครครวญ การเปดใจกวางตอสงททาทาย บางทเราอาจจะ

หลงผด คดผด เขาใจผดกเปนได หนาทของเราคอ พฒนาแบบแผนความคดอานของเราอยเปนนจ

อยางยดหยน ทาใหเราปรบเปลยนกระบวนการทศน แนวคด แนวปฏบตของเราได เหมาะกบ

สภาพการณทเปลยนไป93

วนยประการท 3 การแชรหรอแบงปนวสยทศน (shared vision)

วสยทศนหรอภาพในอนาคตทปรารถนาใหเกดขนในองคกรนน เปนสงทจาเปนตอภาวะ

ผนาทกคน เปนพลงขบเคลอนในภารกจทกอยางขององคกรใหมงสเปาหมายเดยวกน เปนจดรวม

และพลงของการเรยนรของสมาชกในองคกร ผนาตองพฒนาวสยทศนเฉพาะตน (personal

92 Peter M. Senge, The fifth discipline : The art and practice of the learning

organization (New York : Doubleday, 1990), 139. 93 Ibid., 203.

87

vision) ขนมากอนจากคณคาสวนบคคล ความหวงใย ใหความสาคญกบสงใดจากการคดได คด

เปน จากนนกขายฝน คดดง ๆ แบงปนใหผอนไดร เขาใจ เหนคลอยตามดวย การสอสาร โนม

นาวหรอดงทเรยกกนวา “walk the talk” ทาใหคาพดหรอภาพนนเดนได กลายเปนวสยทศนรวม

(shared vision) ทมการแบงปนกบผทเกยวของในทกระดบขององคกร โนมนาวใหเกด

การปฏบตงานรวมกนไปในทศทางททาใหภาพวสยทศนนนเปนจรงขนมา (turn vision into

action) ในลกษณะของปฏบตการเชงรก (proaction) มใชรอหรอตามแกไข (reaction)

วสยทศนรวมนมคณคาทงภายในและภายนอกกลมแกบคคล คณคาภายนอก คอใหทราบ

กนโดยทวไปวา เรามงสรางผลสาเรจอะไรใหเกดแกองคกรความเปนเลศในดานใดเมอใด คณคา

ภายใน คอ มสวนสรางแรงบนดาลใจ ความศรทธายดมนเอกลกษณ ความเปนสวนหนงหรอ

ความผกพนใหเกดแกบคลากร ตอทม ตอองคกร ตอหนาท ผลกดนใหเกดความกลาคด กลาทา

กลานา กลาเปลยนแปลงเพอความดกวา ความกลาเสยง กลาทดลอง การมวสยทศนรวมกนใน

องคกรจะมสวนเสรมสรางความเปนองคกรแหงการเรยนรเปนอยางยงทเปรยบเสมอนหางเสอของ

เรอทขบเคลอนใหเรอนนมงสเปาหมายไปในทศทางทรวดเรว ประหยดและปลอดภย

เซงเก (Senge) เหนวาการสรางวสยทศนรวมนเปนการสรางความคดทใชปกครอง

(governing ideas) ชนาองคกรวาองคกรคดอยางไร มเปาหมาย พนธกจ และยดคณคาใด

วสยทศนทดตองสอดคลองกบคณคาหรอคานยมทผคนยดถอในการดารงชวตประจาวน มเชนแลว

วสยทศนนนจะเปนแคกระดาษหรอขอความทไรพลงขบเคลอนความคดทใชปกครองน มงตอบ

คาถามหลก 3 ประการ ทสะทอนใหเหนวาเราเชอมนในสงใด กลาวคอ

อะไร – ภาพในอนาคตทตองการใหเกดคออะไร

ทาไม – ทาไปทาไม ดวยเปาหมายหรอพนธกจใด มสวนชวยเหลอสงคมเชนไร

อยางไร – เราจะปฏบตตนเชนไรใหวสยทศนและพนธกจนนเปนจรงดวยความซอสตย

จรงใจ เสยสละ อดทน เปนตน

เซงเก (Senge) เชอวาหากเราใชแรงบนดาลใจเปนทต ง เรากสามารถสรางวสยทศน

ทางบวกได เปนแรงขบเคลอนใหเกดการเรยนรการเตบโตได คดสราง คดทา คดพฒนา แตหาก

ความคดนนมความกลวเปนพนฐานกจะทาใหเกดความรสกสนหวง เปนไปไมได ไมมอานาจ

ไมสนใจใยด ทาใหองคกรมอายขยทสน ดงนน วสยทศนรวมนตองมกระบวนการขบเคลอนใหม

ชวตยนยาว ผคนเขาใจชดเจน มความเพยรพยายามรวมกนทจะใหวสยทศนบงเกดมการสอสาร

มความรสกผกพน มความตนเตนอยากเหน เซงเก (Senge) เหนวาการคดในเชงระบบจะมสวน

สนบสนนวสยทศนรวมใหเปนจรงได โดยอาศยกระบวนการของการสบคนและการคดใครครวญ

88

ของแบบแผนความคด (mental models) เขารวมดวย ทาใหเขาเชอมนไดวาตนมสวนสรางอนาคต

เชนนนใหเปนจรงได94

วนยประการท 4 : การเรยนรของทม (team learning)

เราจะทาอยางไร ใหระดบความสามารถของทมเหนอกวาระดบความสามารถของ

รายบคคลในทม ทมสามารถพฒนาขดความสามารถประสานสมพนธกนไดเปนอยางด แนววธ

ฝกฝนสรางการเรยนรของทมทดและคมคานน เซงเก (Senge) เหนวา ทาไดโดยผานการพดคย

(dialogue) และการอภปราย (discussion) ของผคนในองคกร ทมในองคกรทขาดการปรบทศทาง

ทาความเขาใจระหวางกนกอนจะมพลงงานทสญเสยมากมาย ขาดทศทางรวมกน ขาดการประสาน

สมพนธทด ดงนน เซงเก (Senge) จงใหความสาคญของการปรบแนวปฏบตใหตรงกน (alignment)

วาเปนเงอนไขสาคญกอนทจะมการเพมอานาจในการปฏบต (empowerment) ใหแกบคคล หรอ

ทมในการตดสนใจหรอการแกไขปญหาตาง ๆ

แนวปฏบตของการฝกวนยเพอสรางการเรยนรของทม คอ การพดคย (dialogue) และ

การอภปราย (discussion) การอภปรายเปนการวเคราะหและแยกสวนประเดนทสนใจรวมกนของ

ผทเกยวของ เพอใหกลมยอมรบแนวคดมมมองทตนเสนอ โดยทวไปเราอาจจะรบความคด

ขอ เสนอแนะของผ อนไดบางสวน แตย งยนหยดในความคดความเ ชอ เ ดม ๆ ของตน

สวนการพดคยหรอการเสวนานน ทาใหกลมไดแสวงหาความหมายรวมกนอยางอสระทหาไมได

จากการพดคยกนเปนรายบคคล ทาใหเขาใจมมมองตาง ๆ ไดกวางขวางมากขน ผคนรวมมอกน

เพอกอใหเกดพลงของการพฒนาและการเปลยนแปลงอยางตอเนอง กลมสามารถแกปญหาทยาก

และซบซอนจากหลายมมมอง มการสอสารถงความคด ความเชออยางอสรเสร เปาหมายของ

การเสวนา คอ การเปดเผยวาความคดอานของแตละฝายแตกตางกนอยางไร ทาใหเราไดมโอกาส

สงเกตลกษณะความคดของตนเองและของผอน

เงอนไข 3 ประการ ทจะเกอกลใหการพดคยเพอการเสวนาใหผลสงสด คอ

1. งดเวนการนาความคด ความเชอของตนมาตดสนตรวจสอบความคดของผอน

2. มองวาผอนกรวมแสวงหาขอเทจจรง หาความกระจาง หามมมองเหมอนกบตน ตางก

เปนผรวมเดนทาง จาเปนตองเปดใจ เหนใจ และเขาใจผอนดวย

3. เปนผเกอกลบรรยากาศทดของการเสวนาไว ไมพยายามไป “ขม” หรอมอทธพลเหนอ

ผใดในกลม

ในการเรยนรของทมจาเปนตองอาศยทงการเสวนาและการอภปราย ในการวเคราะห

สถานการณจาเปนตองมการอภปราย เสนอมมมองตาง ๆ แลวมการอธบายแกตาง เพอหาทศนะ

94 Ibid., 223 – 225.

89

ใหมทด นาไปสการตดสนใจเลอกหาขอตกลงขอสรปรวมกน ขณะทการเสวนาจะทาใหได

ความคดหลากหลาย โดยไมจาเปนตองไดขอตกลง ทง 2 ลกษณะนทาใหไดแนวปฏบตใหม ๆ

บางครงแนวปฏบตใหม ๆ เปนผลพลอยไดของการเสวนา สมาชกของทมควรแลกเปลยนขอมล

ความคดเหน โดยผานการเสวนาและการอภปรายกนอยางเปนกจวตร เพอความเขาใจทด ฝกฝน

การใชทกษะของการสบคนและการสะทอนความคดเหนใหเกดประโยชนในทางสรางสรรคใหได

เซงเก (Senge) เหนวา การเรยนรเปนทม ม 3 ลกษณะสาคญ ไดแก

1. สมาชกทมตองมความสามารถในการคด ตปญหา หรอประเดนพจารณาใหแตก

หลายหวรวมกนคด ยอมดกวาการใหบคคลคนเดยวคด

2. ภายในทมตองมการทางานทสอดประสานกนเปนอยางด คดในสงทใหมและแตกตาง

มความไววางใจตอกน

3. บทบาทของสมาชกทมหนงทมตอทมอน ๆ ขณะททมหนงสมาชกเรยนรอยางตอเนอง

การประพฤตปฏบตของทมนนยงสงผลตอทมอน ๆ ดวย ซงจะชวยการสรางองคกรแหงการเรยนร

ใหมพลงมากขน95

วนยประการท 5 : การคดอยางเปนระบบ (system thinking)

เปนวนยทมความสาคญมากทสด ทในความเปนจรง ผคน บคลากร ผบรหารหลายคน

ไมสามารถฝกฝนตนเองใหมความสามารถคดไดอยางเปนระบบอยางเทาทนการณ หรอคดได

ลวงหนา ผลกคอทาใหเกดปญหาในการปฏบตงานในการบรหารงานมากมาย บางคดวาทตน

ปฏบตงานทกวนเปนการแกปญหาพฒนางาน เนองจากการคดส น ผนตามเหตการณหรอ

สถานการณ ทาใหขาดการเหนภาพใหญ ไมตอเนอง ไมเหนความเชอมโยงของสวนตาง ๆ ทจะ

ไดรบผลกระทบตดตามมาจากการปฏบตงานของเขา ท งทแทจรงแลวปฏบตงานของเขาเปน

การสงสมปญหาใหคนตอ ๆ มาตองแกไข ซงจาเปนตองใชความสามารถทมากกวาเดมหลายเทาตว

ทเดยว คาวา “ระบบ” คอสวนยอยทเกยวเนองกนในสวนใหญ สะทอนใหเหนการขนแกกนของ

สวนยอย ๆ ผลบวกของแตละสวนจะมพลงนอยกวารวมแรงรวมใจ หรอการผนกกาลงของ

สวนยอยอยางพรอมเพรยงกน การทางานของงานหนง ยอมมผลกระทบตอสวนยอยตาง ๆ ทเหลอ

ในระบบ สงผลตอความเจรญรงเรอง ความลมสลาย กาไร- ขาดทน และภาพลกษณขององคกร

ในมตของสถานการณและเวลาตาง ๆ กนนน

เซงเก (Senge) ไดใหความหมายของคาวา “การคดอยางเปนระบบ (systematic thinking)”

ไววา “วนยของการมองเหนโดยภาพรวม เหนทงหมด มกรอบทมองเหนความสมพนธทเกยวของ

กน มากกวาทจะเหนแคเชงเหตผล เหนแนวโนมรปแบบของความเปลยนแปลง มากกวาจะเหนแค

95 Ibid., 236 – 237.

90

ฉาบฉวยหรอผวเผน”96 การคดอยางเปนระบบมความสาคญอยางมากกบสภาพการบรหารในยค

ของการเปลยนแปลง ทเตมไปดวยการชงไหวชงพรบในธรกจยคน ทนทางปญญาทผบรหารทกคน

จาตองม หากใครไมมจะเปนผแพอยางถาวร สมองของผบรหารตองเขาใจสภาพขององคประกอบ

ยอยตาง ๆในองคกร เขาใจปจจยพนฐาน ประวตศาสตรและพฒนาการแตอดตถงปจจบน

เหนความซบซอนเกยวของสมพนธกนของระบบยอย หากแกไขหรอดาเนนการตรงทใดทหนงของ

ระบบจะกระทบกบสวนอน ๆ ไดเชนไร ตอง “อานเกม” ได และอานเกมเปน เวลาจะเดนหมาก

กไมสมควรเดนหมากทละตว โดยขาดการเลงเหนหมากทงกระดาน เดนหมากเชนนแลวผลทจะ

ตดตามมาจะเกดผลเชนไร มแนวทางทดกวาเชนไรบาง ปฏกรยาทเกดขนเปนเชนไร นอกจากน

เซงเก (Senge) ไดกลาวถง ลกษณะของการคดอยางเปนระบบทด ไดแก

คดเปนกลยทธ ชดเจนในเปาหมาย มแนวทางทหลากหลาย แนวแนในเปาหมาย

มวสยทศน

คดทนการไมชาเกนการณ มองเหนความจรง บางครงชงปฏบตกอนปญหาจะเกด เลงเหน

โอกาสในทกปญหามโอกาส ไมยอทอ สรางประโยชน มองใหไดประโยชน97

เซงเก (senge) ไดสรปรวมแนวคดเกยวกบวนย 5 ประการ ดงแผนภมท 10

96 Ibid., 68. 97 วระวฒน ปนนตามย, การพฒนาองคการแหงการเรยนร, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ :

บรษท เอกซเปอรเนท จากด, 2544), 48.

91

แผนภมท 10 สรปรวมแนวคดเกยวกบวนย 5 ประการของ เซงเก (Senge)

ทมา : วระวฒน ปนนตามย, การพฒนาองคการแหงการเรยนร, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ : บรษท

เอกซเปอรเนท จากด, 2544), 49.

ลกษณะทง 5 ตามแนวคดของเซงเก (Senge) เปนลกษณะทสมพนธและเชอมโยงกนโดย

มการเสรมสรางนสยของบคคลใหมลกษณะไฟแรงใฝรคศกยภาพทางดานสตปญญา ความร จตใจ

และอารมณ ใหเกดการเรยนรอยางตอเนองเพอพฒนาศกยภาพของตนเอง มความคด ความเชอท

สอดคลองกบความเปนจรง สามารถปรบแกไขความคดของตน มองโลกและตดสนใจ

อยางเหมาะสม และสอดคลองกบการเปลยนแปลง โดยมการพฒนาตนเองและแนวคดทถกตองไป

ยงทศของความคด ความเขาใจเดยวกน ไปยงจดมงหมายในอนาคตรวมกนขององคกรในการสราง

วนยของผนา วนยของการเรยนร

การคดอยางเปนระบบ

ความรอบรแหงตน

แบบแผนความคดอาน

วสยทศนรวม

การเรยนรของทม

องคกรแหงการเรยนร

ผล = องคกรอยรอด




92

วสยทศนรวมกนขององคกร โดยมการปฏบตไปสเปาหมายนน ดวยการรวมแรงรวมใจของคน

ในองคกร โดยการเรยนรเปนทม และมการนาขอมล ความรของสมาชกในกลมมาใช

ในการตดสนใจในการแกปญหา หรอหาแนวทางการพฒนาองคกรโดยคดอยางเปนระบบครบ

วงจรเพอใหเหนภาพรวมขององคกร เหนถงความสมพนธของหนวยตาง ๆ ในองคกร สาเหตของ

ปญหาและนาลกษณะทง 5 ลกษณะนมาเชอมโยงกนเพอพฒนาองคกรไปสองคกรเออการเรยนร

จากวนย 5 ประการ เซงเก (Semge) ไดชใหเหนวา วนย 5 ประการนนจะมผลตอ

การเรยนร 3 ระดบ ไดแก ระดบปฏบต (ทาอะไร) หลกการ (การหยงรถงปจจยหรอความคดชนา)

และสารตถะ (ความเปนผชานาญในวนยดานนน) ซงวนยทง 5 ประการหากใชไดอยางเหมาะสม

กบระดบตาง ๆ จะกอใหเกดคานยม ความคดอาน การปฏบต สมรรถนะใหม ๆทเหมาะสม

สอดคลองกบภาวการณกบการแขงขน98 ดงตารางท 6


93

ตารางท 6 วธการสรางองคกรแหงการเรยนรดวยวนย 5 ประการ ใน 3 ระดบ

วนย 5

ประการ

ระดบ

ความรอบร

แหงตน

แบบแผน

ความคดอาน


ของทม

การสรางวสยทศน

รวม

การคดอยาง

เปนระบบ

1. การ

ปฏบตทา

อยางไร

- ระบวสยทศน

ของตน

- เหนความ

แตกตางของท

เปนอยกบท

ควรจะเปน

- มงผลลพธเปด

ตนเองตอ

ความเปนจรง

- ความคด

ความเชอ

- ทดสอบ

สมมตฐาน

- แยกแยะขอมล

ออกจากสภาวะ

นามธรรม

- ฝกหด

- รจกการปกปอง

ตนเอง

- เปนเพอน

รวมงานกน

- ผอนปรนความ

เชอพนฐาน

- เหนความ

จรงใจใน

สภาพปจจบน

- แถลงวสยทศน

รบฟงคนอน

และใหอสระ

ในการเลอก

- สถานการณ

จาลอง

- ปญหา

ขอบกพรอง

ทเกดขน

บอยครง

2. หลกการ

ความคดแล

การหยงรท

ชนา

- วสยทศน

- เครยดเพอ

สรางสรรคกบ

ภาวะอารมณ

- จตภวงค

- อธบายแนว

ทฤษฎ

กบทปฏบต

- บนไดสการ

สรปอางอง

- รกษาความ

สมดลระหวาง

การสบคน

กบการอทศ

- การพดคยกน

- การบรณาการ

และการอภปราย

- ขอบกพรองท

เกดบอย

- โครงสรางม

ผลตอ

พฤตกรรม

- การตอตาน

นโยบาย

- การปรบเพอ

สรางผล

- การรวมใน

- ความผกพน

กบการคลอย

ตาม

3. สารตถะ

ความเปน

ผนาชานาญ

- การแผขยายผล

- การเหนความ

เชอมโยงเกยว

ของกน

- ความรก /

ความจรง

- การเปดเผย

- ปญหารวม

- การปรบแนวคด

ปรบแนวปฏบต

เพอใหตรงกน

- เปาหมาย

รวมกน

- การเปนภาค

รวมกน

- การมองภาพ

โดย รวม

- การเชอมโยง

ของสวนยอย

ทมา : วระวฒน ปนนตามย, การพฒนาองคการแหงการเรยนร, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ : บรษท

เอกซเปอรเนท จากด, 2544), 97 – 98.

ลกษณะองคกรแหงการเรยนรในเชงระบบ (systems learning organization)

องคกรแหงการเรยนรทเปนระบบ จะมพลานภาพใหเกดความสาเรจทยงใหญขององคกร

การเรยนรจะบรรลผลสาเรจกดวยระบบขององคกรโดยรวม สมาชกขององคกรทกคนเหนถง

94

ความสาคญของการเรยนรอยางเปนอนหนงอนเดยวกนตอเนองทวท งองคกร อนจะสงผลตอ

ความสาเรจสงผลตอความสาเรจ ณ ปจจบนและอนาคต การเรยนรเปนกระบวนการเชงกลยทธท

ถกประสานและดาเนนการควบคไปกบการทางาน ผคนในองคกรจะมงความสนใจไปทการคด

สรางสรรคและการเรยนรแบบสรางเสรม สมรรถนะหลกทไดรบการพฒนามาเปนอยางด จะทา

หนาทเปนจดกาเนดของผลตภณฑและบรการใหม ๆ โดยมการคดเชงระบบ (systems thinking)

เปนพนฐานและองคกรประเภทนจะมความสามารถในการปรบตว สรางตวเองใหม และกระตน

ตนเองใหตอบรบกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไดตลอดเวลา โดยมบรรยากาศในองคกรเปนตว

สนบสนน เรงเราและใหรางวลสาหรบการเรยนรทงภายในและภายนอกองคกร

องคกรทสามารถประสานระบบยอยทง 5 นเขาดวยกนกมสมรรถนะทดเยยมทจะ

1. คาดการณและปรบตวใหเขากบอทธพลของสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปไดรวดเรว

ขน

2. เรงการพฒนาผลตภณฑ กระบวนการและบรการใหม ๆ ไดเรวยงขน

3. มความชานาญในการเรยนรจากคแขงและจากผรวมงานมากขน

4. ทาใหการถายโอนความรจากสวนหนงขององคกรไปยงอกสวนหนงรวดเรวขนกวาเดม

5. เรยนรจากความผดพลาดไดอยางมประสทธผลยงขน

6. ใชพนกงานทกระดบใหเปนประโยชนไดอยางเตมท

7. ลดเวลาในการดาเนนการเปลยนแปลงเชงกลยทธลง

8. กระตนใหเกดการปรบปรงอยางตอเนองไดทวทงองคกร

9. ดงดดพนกงานทดทสดใหทางานกบองคกร

10. เพมความผกพนและความคดสรางสรรคของพนกงาน

การเรยนรตองถกเชอมโยงเขากบความตองการพนฐานของธรกจ และกบผลลพธท

ผจดการ ลกคา หนสวน และผถอหนตองการ บรษทเหลานจะวดความมประสทธผลขององคกร

โดยดทผลการปฏบตงานธรกจ ไมใชดทจานวนหลกสตรในการฝกอบรม การเรยนรจะเปนทมา

ของผลลพธตาง ๆ ของธรกจ เชน การไดมาซงบคคลทมความสามารถพเศษ การบรหาร

ชองทางการจาหนาย สมรรถนะดานความเปนผนารอบระยะเวลา (cycle time) ทลดลง ความเรว

ในการเปดตวผลตภณฑใหม ๆ การรวบรวมและเขาซอกจการบรหารความเสยง การปฏบตได

สอดคลองกบตวบทกฎหมาย และการรกษาความพงพอใจของพนกงานและของลกคา99

99 Michael J. Marquardt, Building the Learning Organization : Mastering The 5

Elements For Corporate Learning, 2nd ed. (Palo Alto, Calif. : Davies – Black, 2002), 29.

95

3. การวน (Garvin) ใหความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนรวาคอ องคการทม

ทกษะในการสรางสรรค (creating) เรยนร (acquiring) และถายทอด (transferring) ความร และมการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมอนเนองมาจากความรใหมและความเขาใจอยางถองแท การวน (Garvin) ยง

ไดแนะนาหลก 5 ประการในการเปนองคการเพอการเรยนรดงตอไปน

3.1 การแกปญหาอยางมระบบ (systematic problem solving)

การแกปญหาอยางมระบบ ถกนามาใชเพอการวเคราะหปญหา (แทนการคาดเดา) เชน

วงจรของ Deming ‘Plan Do Check Act’ นอกจากน การแกปญหาอยางมระบบจะนาขอมล (data)

จรงมาใชในการตดสนแทนการใชสมมตฐาน ทเรยกวา การตดสนใจจากพนฐานความจรง หรอ fact

based management รวมทงมการใชเครองมอทางสถตงาย ๆมาชวยในการจดขอมลดวย เชน

histrogram, proto chart, correlation เปนตน

3.2 การทดลองแนวทางใหม ๆ (experimentation with new approaches)เปนกจกรรมท

เกยวกบการหาและทดสอบความรใหม ๆ อยางมระบบ โดยใชวธทางวทยาศาสตร ซงการทดลองน

จะทาคขนานไปกบการแกปญหาอยางอยางมระบบ การทดลองอาจจะเปนลกษณะของการทาการ

ทดลองยอย ๆ เพอสะสมความรและแกไขทาใหดขนอยางตอเนอง องคการทนาการทดลองมาใชได

อยางประสบผลสาเรจจะมลกษณะของ 1) การทางานอยางมงมนเพอใหแนใจวาไดแนวคดใหม ๆ

อยางตอเนองตลอดเวลา 2) มการนาระบบการใหผลตอบแทนทเนนในเรองการเสยงทจะทดลองสง

ใหม และ 3) ผจดการและพนกงานจะตองถกฝกทกษะในเรองเกยวกบการจะทาการทดลองอยางไร

และประเมนการทดลองอยางไรดวย นอกจากน การทดลองอาจจะเปนในลกษณะของโครงการ

สาธต ซงจะใหญและซบซอนกวาการทาทดลองยอยดงทไดกลาวมา 4) เปนโครงการรเรมท

รวบรวมหลกการและแนวคดทองคการสามารถจะพฒนาตอไปขางหนา 5) เปนโครงการทบอก

โดยนยถงแนวทางนโยบายและการตดสนใจของโครงการตอ ๆ ไป 6) เปนโครงการทมกจะถก

พฒนามาจากทมงานจากหลาย ๆ หนวยงาน

3.3 การเรยนรจากประสบการณของตนเองและอดต (learning from their own

experience and past history) องคการจะตองตรวจสอบทงความสาเรจและลมเหลวขององคการเอง

โดยทาอยางเปนระบบ จดบนทกในลกษณะทพนกงานสามารถทจะคนดได การศกษาจากผลตภณฑ

มากกวา 150 ผลตภณฑ พบวา ความรทมาจากความลมเหลวมกจะเปนเครองมอททาใหประสบ

ความสาเรจในเวลาตอมา โดยยกตวอยางบรษททนาการเรยนรจากประสบการณในอดตมาใชได

อยางมประสทธภาพ คอ บรษท Xerox ซงไดทาการศกษาถงกระบวนการในการพฒนาผลตภณฑ

96

และทาการตรวจสอบผลตภณฑหลกทเปนปญหาททาใหธรกจใหมของบรษทลมเหลว เปนตน

ขณะทบรษทบรตช ปโตรเลยม (British Petroleum : BP) ทาการประเมนหลงจากทโครงการเสรจ

สน เพอพจารณาถงโครงการทมการลงทนสง เขยนเปนกรณศกษาและนามาใชเปนแนวทาง

ในการวางแผนใหสอดคลองกบแผนของบรษท

3.4 การเรยนรจากประสบการณและสงทผอนทาไดเปนอยางด (learning from the

experience and best practices of others)การเรยนรในองคการไมไดมาจากการวเคราะห

ประสบการณขององคการแตเพยงอยางเดยวบางครงการเขาใจอยางลกซงในแนวคดใหม ๆ อาจจะ

มาจากการทองคการมองไปขางนอก ซงหมายรวมถงสภาพแวดลอมทเปนอย และธรกจ

อตสาหกรรมอน ๆทแตกตางดวยการเรยนรจากประสบการณและสงทผอนทาไดเปนอยางด

สามารถทาไดโดยการเปรยบเทยบกบบรษททดกวา (benchmarking) โดยประโยชนทไดรบจะมา

จากการศกษาวธการปฏบตวามการทางานอยางไร (ไมไดดทผล)นอกจากนยงสามารถเรยนรไดจาก

ลกคา (customer) การสนทนาพดคยกบลกคาเปนการกระตนวธการเรยนรวธหนงโดยลกคาจะเปน

ผใหขอมลททนสมยการไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ ความเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงความชอบ

และผลสะทอนกลบ (feedback) เกยวกบการบรการและรปแบบการใช เปนตน

การเรยนรจากประสบการณและสงทผอนทาไดเปนอยางดนน จะเกดขนเมอองคการอยใน

สภาพแวดลอมของการเปดกวางในการยอมรบฟง พรอมทจะยอมรบทงขอตาหนตชมองคการจงจะ

มโอกาสทจะพฒนาไปสการเปนองคการเพอการเรยนรได หากมความคดวาเราเปนผถกตองเสมอ

และผอนผด หรอในลกษณะของความคดทวาไมมใครสอนเราได คนในองคการนนกยากทจะ

เรยนร และองคการกยากทจะพฒนาเพอเปนองคการเพอการเรยนร

3.5 การถายทอดความรอยางรวดเรวและมประสทธภาพภายในองคการ (transferring

knowledge quickly and efficiently through out the organization)การกระจายความรอยางรวดเรว

ทวทงองคการอยางมประสทธภาพเปนเรองสาคญ กลไกตาง ๆ ทชวยในการกระจายความร เชน

การเขยน การพด รายงานตาง ๆ ทคนในองคการสามารถหาอานได การเยยมชมหนวยงานตาง ๆ

การหมนเวยนสบเปลยนหนาท การฝกอบรมพฒนา เปนตน โดยกลไกเหลานจะมขอดขอดอย

แตกตางกนไป100

การเรยนรขององคการยงสามารถตดตามไดจาก 3 ขนตอนทคาบเกยวกนดงน 1) ขนความร

(cognitive) สมาชกในองคการมความคดใหม ๆ และขยายความรความคดในแนวทางทแตกตางกน

2) ขนพฤตกรรม (behavior) สมาชกในองคการเรมทจะนาความรความเขาใจมาใสตว และม

100 David A. Gavin, “Building a Learning Organization,” Harvard Business Review 73,

4 (1993) : 78-91.

97

การเปลยนแปลงพฤตกรรม 3) ขนปรบปรงผลการปฏบตงาน (performance improvement) ท

นาไปสการปรบเปลยนทางพฤตกรรม เชน คณภาพทเหนอกวา สวนแบงการตลาดทมากขน

การเปนองคการเพอการเรยนรจะตองเปนผลมาจากการสะสมทศนคต (attitude)

ความมงมน(commitment) และกระบวนการทางการจดการ (management process) อยางคอยเปน

คอยไป โดยขนแรกจะตองสนบสนนใหพนกงานเกดการเรยนร โดยจะตองมเวลาอยางเพยงพอใน

การคดวเคราะหเกยวกบแผนกลยทธ ความตองการของลกคา ระบบการทางานทเปนอย และ

การประดษฐผลตภณฑใหม ทงน การฝกในเรองการระดมความคด การแกปญหา การประเมน

การทดลอง และทกษะอน ๆ ในการเรยนรจะเปนสงจาเปน ผบรหารจะตองเปนผสนบสนนใหเกด

สภาพแวดลอมเปดกวางภายในองคการ เชน การประชมพดคยแลกเปลยน การปรบปรง

ประสทธภาพอยางตอเนอง

4. อลรช (Ulrich) ถงแม จะไมไดใชคาวา ‘องคการเพอการเรยนร’ แตกไดเสนอแนวทางท

เขาเรยกวา เปนความสามารถทสาคญขององคการทจะทาใหองคการเกดการเปรยบเทยบ

ในการแขงขน ซงแนวความคดของ อลรช (Ulrich) ไมไดแตกตางจากนกวจยคนอน ๆ ในเรอง

การพฒนาองคการเพอไปสการเปนองคการเพอการเรยนรมากนก โดยเขาเสนอแนวคดทวา

สงตอไปนเปนความสามารถทสาคญทองคการจะตองสรางขนมาหรอมใหไดเพอใหองคการเกด

การไดเปรยบ เปรยบเทยบได 6 ประการ

4.1 การแบงปนหรอแชรความรสกนกคด (create a shared mindset)เปนการทสมาชกใน

องคการและผเกยวของกบองคการ (stakeholders) มความเปนหนงเดยวในเรองเปาหมาย

วตถประสงคหลกขององคการ และกระบวนการทางานภายในองคการ

อลรช (Ulrich) ใหความเหนวา การตรวจสอบความรสกนกคดของคนเปนสงทยากและ

ไมคอยจะเปนวธการทางวทยาศาสตรเทาไร อยางไรกตาม เขาไดเสนอวา การแชรหรอการแบงปน

ความรสกนกคดดไดจากวามการแบงปนอะไรและอยางไร เชนการดวาองคการมการตดสนใจ

อยางไร (make decision) : ใชขอมลมากหรอนอยเพยงใด ผบรหารเปนผตดสนใจ หรอสมาชกม

สวนเกยวของ การตดสนใจเปนเปนไปอยางรวดเรวหรอชา ๆการแบงปนสารสนเทศ (sharing

information) : ในองคการมการแบงปนขอมลสารสนเทศอยางไร มากหรอนอย จากบนลงลาง (top

down) หรอลางขนบน (bottom up) กอนหรอหลงการตดสนใจ การจดการคน (managing people) :

สมาชกในองคการไดรบการจดการดแล (treated) อยางไร เปนหนสวนหรอเปนตวถวง ไดรบ

การยอมรบนบถอหรอมความแตกตาง การเลอนขน เลอนตาแหนงมาจากภายในหรอภายนอก

ผบรหารใหความสาคญในเรองขวญกาลงใจและคามนตอองคการมากนอยขนาดไหน ความผกพน

ระหวางพนกงานกบองคการมมากนอยเพยงใด (เปนความสมพนธทางเดยวหรอสองทาง)

98

การจดสรรงาน (allocating work) มการมอบหมายงานในองคการอยางไร ผานบคคลหรอทมงาน

ผานตามสายงานหรอมอบหมายโดยตรง

นอกจากน การแบงปนความรสกนกคด อาจตรวจสอบไดจากการตอบคาถามของ

พนกงานทวา อะไรคอสามสงแรกทเราตองการใหเปนทรจกของลกคา ซงเราในทน คอ องคการ

แผนกหนวยงาน เปนตน อลรช (Ulrich) แนะนาวา 75 เปอรเซนต ของคาตอบควรอยในสามอนดบ

แรกของกลมและถามคาถามในลกษณะทคลาย ๆ กนนกบลกคาดวยวาตองการใหซพพลายเออร

เปนทรจกในเรองใด ดวยการตรวจสอบน จะทาใหรถงการแบงปนความรสกนกคดของพนกงานใน

องคการ และการแบงปนความรสกนกคดกบลกคา (ซงอาจจะมการแบงปนระหวางพนกงานแต

ไมมการแบงปนระหวางพนกงานกบลกคากได) ซงการตรวจสอบนจะทาใหเหนภาพและสามารถช

จดบกพรองได จากการศกษาพบวา องคการทมการแบงปนความรสกนกคดมแนวโนมทจะแขงขน

ไดดกวาองคการทขาดคณลกษณะเชนน

4.2 การใชความสามารถและทกษะ (generate competencies)

การใชความสามารถเกยวของกบสงท อลรช (Ulrich) เรยกวา โครงสรางการแขงขนได

ขององคการ (organizational competitiveness profiles) ซงจะรวมถงการประเมนความสามารถของ

องคการ ความสามารถขององคการ หมายถง ความร (knowledge) ทกษะ (skill) และ/หรอ

ความสามารถของแตละคนหรอทมในองคการทจะทางานใหเสรจ การประเมนความสามารถดได

จากฐานขอมลทรวบรวมจากความสามารถของสมาชกในองคการ เนนทง 1) ดานเทคนค และ

2) ลกษณะทางประชากรดานเทคนค เนนททกษะทางเทคนค เชน องคการสามารถทาอะไรไดด

(โดยอาศยความรวมมอของผเชยวชาญเทคโนโลยทรถงทกษะกบผเชยวชาญทางบคคล เพอนามาใช

ใหเกดประโยชน)ลกษณะทางประชากร เชน อาย การศกษา ตาแหนง ซงลกษณะของประชากร

ดงกลาวจะเปนตวทานายความสาเรจในปจจบนและความสาเรจในอนาคตดวย ขอมลทสาคญ

ในการสรางฐานขอมลประชากร เชน ตาแหนงงาน อาย ทกษะหนาท และระดบงาน ขอมลเหลาน

ทาใหผจดการรวาจะตดสนใจลงทนสวนใดในอนาคต

นอกจากน การประเมนความสามารถขององคการยงดไดจากการลงทนในการพฒนา

พนกงาน เชน การลงทนอบรมคดเปนจานวนเงนตอหว หรอเปอรเซนตพนกงานทมคณสมบตใน

การเลอนตาแหนง

4.3 การแนใจถงผลลพธ (ensure consequences)

โครงสรางการแขงขนไดขององคการ (organizational competitiveness profiles) ยงรวม

ไปถงการแนใจไดในผลทตามมาหรอผลลพธ ผลลพธ อาจจะเปนการจดการในระดบทวไปโดย

ตดตามคณคาเพม (value added) การวดคณคาของคนเพอใหแนใจในผลลพธสามารถวดไดจาก

99

ตนทนการขาย ตนทนทวไป และตนทนการบรหารงบดล ยงกวานน ยงสามารถดไดจากการวดผล

ผลตดชนผลผลต คอการวดทรพยากรทได (output) จากทรพยากรทใชไป (input) เชนยอดขายตอ

พนกงาน รายรบตอพนกงาน หนวยผลตตอชวโมงการทางาน เปนตน

4.4 การใชกลไกการควบคม (instill governance mechanism)

การควบคมองคการเพอใหเกดการไดเปรยบในการแขงขน เกยวของกบความสามารถ

ในการควบคมพฤตกรรมแตละคนในองคการ เครองมอทถกนามาใชในการควบคม เชนโครงสราง

องคการ การตดสนใจ และกระบวนการจดการขอมลโครงสรางองคการ (organizational structure)

จานวนระดบชนในองคการจะเปนตวบอกถงระยะความหางระหวางผบรหารระดบสงกบพนกงาน

ระดบตน โดยทวไป จานวนระดบชนยงนอย การตดสนใจจะยงรวดเรวและมการกระจายอานาจ

มายงพนกงานในระดบตน มหลายองคการทพยายามผลกดนใหมจานวนระดบชนไมเกน 5 ระดบ

นนคอ ความพยายามทจะทาใหเกดการตดสนใจทพนกงานระดบตน

นอกจากน ชวงการควบคม หรอ span of control จะเปนตวบอกถงจานวนพนกงานท

ตองรายงานตอหวหนา อตราสวนของพนกงานตอหวหนางานอาจจะเปนตวบอกชนดของ

การควบคมในองคการ ถาชวงการควบคมกวางหรอสง (20 : 1 หรอสงกวา) มกจะเปนองคการทม

การแบงปนความรสกนกคด ในองคการทชวงการควบคมแคบหรอตา (5 : 1) มกจะเปนองคการท

ควบคมโดยกฎและลาดบขน ดงนน เมออานาจการตดสนใจถกผลกดนมาสพนกงานระดบลาง

พนกงานจะมความรสกถงความรบผดชอบทมตอการเปนผตดสนใจการตดสนใจ การตดสนใจทถก

นามาใชในการควบคมนนองคการตองดวาใครเปนผตดสนใจและมการตดสนใจทรวดเรวอยางไร

การประเมนอาจพจารณาจากใครม input ทสาคญสาหรบการตดสนใจทจะเกดขน เชน การจางงาน

การเลอนขนเลอนตาแหนง การลงทนในโรงงานและเครองมอเครองจกร แลวจงดวาพนกงานระดบ

ไหนในองคการควรจะเปนผตดสนใจ นอกจากน ความเรวในการตดสนใจจะตองถกตรวจสอบดวย

ขอมล องคการจะตองใหความสาคญของขอมลทงเชงปรมาณแลละคณภาพ โดยทาการตรวจสอบ

งบการเงนตาง ๆ ทออกสสาธารณะ เชน งบประจาป การประชมผถอหน เปนตน

ตามทไดกลาวมาจงเปนตวอธบายถงวา องคการใชโครงสราง การตดสนใจ และขอมล

ในการควบคมพฤตกรรมพนกงานเพอเพมความสามารถในการแขงขน

4.5 การพฒนาความสามารถในการเปลยนแปลง (develop a capacity for change)

การพฒนาความสามารถในการเปลยนแปลง เปนโครงสรางทางการแขงขน ทสาคญและยากทสด

ประการหนง ความสามารถในการเปลยนแปลงเหนไดจากระยะเวลาในการผลต (cycle time) หรอ

ความเรวทงานถกทา บอยครงทระยะเวลาในการผลตถกพดถงในเทคโนโลยการผลตใหม ๆ เชน

ท General Motors แนวคดในการออกรถใหมลดลงจาก 7 ป เปน 5 ป นอกจากน การพฒนา

100

ความสามารถในการเปลยนแปลงยงดไดจากระยะเวลาทใชในการปรบปรงโครงการอบรมพฒนาท

มอย ระยะเวลาทใชในการทบทวนกระบวนการประเมนผลการปฏบตงาน ระยะเวลาทใช

ในการปรบปรงโครงสรางองคการใหม รวมท งการตรวจสอบลกคาวาคาขอของลกคาไดรบ

การตอบสนองอยางเอาใจใสและตรงเวลา ซง อลรช (Ulrich) ชวาเปนตวบอกถงความสามารถ

ในการเปลยนแปลงทแทจรง

4.6 การแชรความเปนผนาภายในองคการ (shared leadership throughout the

organization) การทดสอบและการตรวจสอบความสามารถของผนาเปนอกสงหนงทอาจจะยาก

ทสดและมความสาคญในความสามารถท งหลายทองคการพงมเพอศกยภาพทางการแขงขน

ความสามารถของผนาในองคการเหนไดจากผลโดยตรงของความเปนผนา หรอจากความเชอมน

และความมงมนของพนกงาน

การตอบสนองตอผนา และความมงมนทมตอองคกร เชน อตราการเขาออกจากงาน

การขาดงาน ความขดของใจในงาน หรอการวดทศนคตของแตละคน นอกจากน ยงสงเกตไดจาก

ความเชอมนของพนกงานทมตอธรกจ พนกงานในองคการทมความเชอมนสงจะใหความใสใจ

การตดสนใจของผบรหารทไดพดไว ความเชอมนนมผลตอความกระตอรอรนในการทางานของ

พนกงานและเกยวของกบความสามารถของผ นา เพราะผ นาเปนผ ปลกฝงความเชอมนน

ในพฤตกรรมของพนกงาน และความเชอมนยงสงผลตอการแขงขนไดในธรกจ เพราะพนกงานจะ

ไมไดชอบทกอยางทผนาทา แตจะเชอในสงทผนาหรอผบรหารคดและจดการอยางรเรมสรางสรรค

การวดความเชอมนของพนกงานทมตอผบรหารสงเกตไดจากการรบรถงความสามารถของผบรหาร

นนเอง ทาโดยการสารวจประชมพนกงาน และ focus group เปนตน

อลรช (Ulrich) เสนอวา การตรวจสอบคณลกษณะขององคการตามความสามารถ

6 ประการน เปนการวางโครงสรางองคการทควรปฏบต เพอใหองคการมศกยภาพในการแขงขน

ทด101

5. บเนต และโอบรน (Bennett and O’brien) กลาววาองคการเพอการเรยนรเปน

ความสามารถทสาคญของทกบรษททตองการนาบรษท ไปสความสาเรจในการดาเนนธรกจใน

ปจจบน การเรยนรในองคการตองทาทงระบบและมการตรวจสอบ บเนต และ โอบรน (Bennett

and O’brien) ไดเสนอปจจย 12 ประการทมผลตอความสามารถขององคการในการเรยนร

และการเปลยนแปลงดงตอไปน

101 D. Ulrich, “Profiling Organization Competitiveness : Cultivating Capabilities,”

Human Resource Planing 16,3 (1993) : 1-17.

101

5.1 กลยทธและวสยทศน (strategy and vision) กอนอนทงองคการและสมาชกใน

องคการจะตองมวสยทศนและตองรวาจะเดนไปในทศทางใด ซงจะทาใหรถงวาจะตองเรยนรอะไร

เพอทจะไปใหถงเปาหมายนน รวมทงจะตองพฒนากลยทธไปใหถงจดนนดวย เชน การพจารณาวา

องคการคดหรอมองวาตวเองมจดประสงคหลกเพอการเรยนรและการเปลยนแปลงหรอไม สมาชก

ในองคการรถงเปาหมายหลกขององคการหรอไมหรอสมาชกในองคการเขาใจองคการในฐานะท

เปนระบบหรอไม คาถามเหลานจะชวยในการประเมนความสามารถในการเรยนรอยางตอเนองของ

องคการ องคการทมการใชวสยทศนและกลยทธในการเรยนรอยางตอเนองเพอผลกดนใหเกด

การเปลยนแปลง เชน Wal-Mart, Corning, GE, Motorola, Kodak เปนตน

5.2 การปฏบตงานของผบรหาร (executive practices)ผบรหารจะเปนผมหนาทหลกใน

การสนบสนนสภาพแวดลอมในการทางาน โดยพจารณาจากคาถาม เชน ผบรหารพดและทา

อะไรบางทเปนการสนบสนนวสยทศนของการเรยนรในองคการ ผบรหารใหความสาคญของ

การเรยนรและการปรบปรงอยางตอเนองมากนอยเพยงใด และผบรหารมการกระตนและผลกดนให

หนวยงานอนในองคการปฏบตตามวสยทศนหรอไม เชน ทบรษท Boeing ประธานบรหาร

Alan Mulally กลาววาเขาจะตองถามตวเองทกวนวาไดมการเสยสละอะไรบางเพอสรางใหเกด

สภาพแวดลอมของการเรยนรขน และกระตนใหทกคนทาดวยเชนกน

5.3 การปฏบตการของผจดการ (managerial practices) ผจดการในทนคอผท

สนบสนนและใหคาแนะนาแกพนกงานและทมงาน การทาใหเกดการเปลยนแปลงอยางถาวรใน

องคการ ผจดการจะตองยดมนตอการเรยนรอยางตอเนองและจรงจง เปนตวอยางในการปฏบต

ผจดการสนบสนนการพฒนาและการเตบโตของพนกงานโดยการผสมผสานสงทสมาชกเรยน

สนบสนน สงเสรมการทดลอง การแบงปนความคดใหม ๆ กบผบรหาร

องคการเพอการเรยนรดงเอาแนวคดหลายอยางมาใชเพอปลกฝงการปฏบตงานของ

ผจดการใหมประสทธภาพ เชน ท GE ใชองคการไรพรมแดน (boundaryless organization) โดย

การกาจดขนตอน ระดบการควบคม หรอแมแตแผงหรอกาแพงทกนในสานกงาน บางบรษท

มการใชคา ‘ผประสานงาน’ แทนคาวา ‘ผจดการ’ เพอใหขนตอนลดลง ซงจะชวยใหการสอสาร

ระหวางผบรหารและพนกงานสะดวกรวดเรวขน

5.4 ประเพณปฏบตขององคการ (climate) ประเพณปฏบตขององคการเปนผลรวมของ

คณคาและทศนคตของทกคนในองคการในลกษณะทพงปฏบตตอองคการ สาหรบองคการเพอ

การเรยนรนนมประเพณปฏบตทสาคญ เชน การเปดเผยและความไวใจซงกนและกน พนกงานใน

องคการกลาทจะแชรความคดและพดในสงทคดอยางตรงไปตรงมา ตลอดจนการไมมอปสรรคกน

ระหวางพนกงานระดบบรหารและระดบปฏบตการ องคการสามารถใหความสาคญของประเพณ

102

ปฏบตทสงเสรมการเรยนรไดหลายทาง เชน การสนบสนนใหพนกงานมการแชรขอมลกนเตมท

อยางเปนอสระ

ในอตสาหกรรมเคม ผจดการโรงงานมกจะปดบงเรองอบตเหตดวยเกรงวาการรายงาน

ขอบกพรองใด ๆ จะทาใหเกดปญหาตามมา แตความเปนจรงแลว การเรยนรรวมกนดวยความไว

เนอเชอใจจะนามาซงการปรบปรงแกไขขอผดพลาด ทบรษท Du Pont โรงงานท Belle มการ

ประชมทกสปดาห หวหนาหนวย ทม จะตองรายงานขอผดพลาด ผลดงกลาวทาใหบรษทลด

อบตเหตไดเปนอยางมาก ภายใน 6 ป จากป ค.ศ. 1986 การบาดเจบลดลงจาก 83 ราย เหลอเพยง

3 ราย ในป ค.ศ. 1992 เปนตน

5.5 โครงสรางองคการ/งาน (organization/job structure)โครงสรางองคการสามารถ

สนบสนนการเรยนรอยางตอเนอง โดยใหมการเปลยนแปลงคาอธบายงาน (job description) ไดงาย

เพอตอบสนองตอสภาพแวดลอมภายนอกและความตองการขององคการเอง นอกจากน

การหมนเวยนเปลยนตาแหนง การใช self-direct และ cross-functional ทม ตางกเปนวธการเพอ

สนบสนนความยดหยนในงาน

5.6 การหมนเวยนของขอมล (information flow) องคการทมงการเรยนรจะนา

เทคโนโลยททนสมยมาใชในการหาและกระจายขอมล ซงระบบคอมพวเตอรจะชวยสนบสนนและ

ทาใหงายตอการสอสารระหวางพนกงาน เพอใหองคการแนใจไดวาพนกงานทกคนมขอมลท

เกยวของกบงานในสวนทตองรบผดชอบ

5.7 การปฏบตของแตละคนและทม (individual and team practices) องคการจะเตบโต

กาวหนาเมอพนกงานแตละคนและทมแชรการเรยนรรวมกน การมองขอผดพลาดเปนโอกาสท

สาคญในการเรยนรแทนการตาหนหรอลงโทษ นอกจากน การทพนกงานรบผดชอบตอการเรยนร

ของตนเอง และการถกเถยงปญหากนอยางตรงไปตรงมาเพอหาทางออกเปนแนวทางสาคญ

ในการพฒนาองคการไปสการเปนองคการเพอการเรยนร

5.8 กระบวนการทางาน (work processes) ในสภาพแวดลอมของการเรยนร

ความกาวหนาเปนเรองททกคนตองเอาใจใส ไมใชวาเมอเกดปญหาขนแลวปฏเสธวาไมม

ความชานาญ หรอไมมความรในเรองน น ๆ แตจะตองชวยกนพยายามแกไข ในองคการเพอ

การเรยนร พนกงานนอกจากจะแบงปนความชานาญจากการพดคยทไมเปนทางการแลว องคการ

อาจจะกระตนการเรยนรจากวสยทศนขององคการเองผานระบบสารสนเทศ และตรวจสอบดวยวา

การเรยนรนนเปนประโยชนตองานและเปนไปอยางตอเนอง

บรษท Xerox เปนตวอยางบรษทแรก ๆ ของการปรบเปลยนองคการโดยปฏบตการ

เรยนรในองคการ มการอบรมพนกงาน เพอการแกปญหา 6 ขนตอน คอ การคดสรางสรรค

103

(creative) ความคด (idea) การใช (generation) การต งคาถามเสมอ (constant questioning)

และการคดอยางมระเบยบ (disciplined thinking) นอกจากน ในองคการเพอการเรยนรยงนา

การเปรยบเทยบกบองคการอน (benchmarking) มาใชเปนเครองมอมาตรฐานอกดวย

5.9 เปาหมายการปฏบตงาน (performance goals/feedback)จดสาคญในการประสบ

ผลสาเรจของทกธรกจ คอ การใหความสาคญกบความตองการของลกคา ดงนน การเรยนรใน

องคการจงมรากฐานจากการชวยใหองคการสามารถตอบสนองความตองการของลกคา ไดดขน

อยางไร การสรางองคการทใชการเรยนรเปนเครองมอจะเนนการตอบสนองความตองการของลกคา

ระบบการประเมนผลทสนบสนนความตองการของลกคา เปาหมายของพนกงานใหความสาคญท

ความสาคญของลกคา โดยเปาหมายของพนกงานจะมรางวลและความรบผดชอบเปนสงจงใจ

5.10 การอบรมและการศกษา (training and education) การอบรมและการศกษาม

บทบาทสาคญในการปรบเปลยนองคการในทางปฏบต การอบรมเปนสงจาเปนตอการเปลยนแปลง

และการเตบโต ในองคการเพอการเรยนรมการพดถงการเรยนรในงานและการเรยนรจาก

ขอผดพลาดแตกยงไมเพยงพอ การอบรมโดยมงเนนการชวยใหมการเรยนรจากประสบการณของ

ผอนจะชวยใหเปนผมความสรางสรรคในการแกปญหามากขน

5.11 การพฒนาบคคลหรอทม (individual/team development)องคการเพอการเรยนร

หาวธทจะกระตนพนกงานแตละคนใหพฒนาตนเอง ขณะเดยวกนกสนบสนนการพฒนาทงทมดวย

องคการสามารถเรยนรตอเมอทมเรยนรเปนกลมในลกษณะของ “การปฏบตการกลม” หรอ

community of practices และทาการปรบปรงการทางานอยางตอเนอง เมอมการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว หากองคการรอใหมอนมตตดสนใจ การตรวจสอบ เชน องคการสนบสนนการเรยนรของ

ทมหรอไม พนกงานและทมมแผนการพฒนาทมคณภาพสงใชหรอไม และมการเปดโอกาสให

เรยนรในงาน (on-the-job) ใชหรอไม

5.12 รางวล (rewards/recognition) รางวลเปนปจจยตวสดทายทสนบสนนปจจยอน

ระบบการใหรางวลนจะตองสนบสนนและกระตนการเรยนรของทงบคคลและองคการ คาถามหลก

ทถามคอ มการสนบสนนการพฒนาตวเองมากนอยขนาดไหน มการลงโทษในการทาผดพลาด

หรอไม องคการใหความสาคญในการทางานททาทายและการแกไขปญหาเพยงใด

จากแนวคดของ บเนต และโอบรน (Bennett and O’brien) เขาเสนอแนะวา ไมมองคการทด

เลศในทก ๆ ปจจย แตองคการจะตองหาแนวทางของตนเองโดยวางกรอบแนวคดนไว ทงยงเสนอ

วาองคการสวนใหญทประสบความสาเรจจะทาการเปลยนแปลงอยางตอเนองและปรบปรงอยตลอด

104

จากการเรยนรทงจากตวเองและจากลกคา และทาการเปรยบเทยบกบองคการเพอการเรยนรท

ประสบความสาเรจในอตสาหกรรมนน ๆ102

6. จพารท และคณะ (Gephart et al.) ใหคาจากดความของการเปนองคการเพอการเรยนรวา

คอ องคการทยกระดบความสามารถในการเรยนร ปรบตวและเปลยนแปลง เปนองคการ

ทมการวเคราะห การบอกเตอน การพฒนา การจดการ ในกระบวนการเรยนรเพอใหสอดคลองเขา

กนไดกบเปาหมายทถกปรบปรงอยางสรางสรรค นอกจากน ปจจยผนา วสยทศน กลยทธ คณคา

โครงสราง ระบบ กระบวนการ และการปฏบต จะเปนตวผลกดนใหสมาชกเรยนรและพฒนา

รวมท งเรงระดบการเรยนรในระบบ โดยชวาปจจยตอไปนเปนสงจาเปนสาหรบองคการ

เพอการเรยนร

6.1 การเรยนรอยางตอเนองในระดบระบบ โดยทสมาชกแตละคนแชรการเรยนรใน

ลกษณะททาใหองคการเกดการเ รยนรได กลาวคอการถายทอดความรระหวางคนและ

ทาการรวบรวมความรจากการเรยนรไวในการทางานประจาวนขององคการ ทเรยกวา organization

routine actions

6.2 การทาใหเกดความรและการแชร เนนทการสรางสรรคจดเกบและการกระจายความร

อยางรวดเรว เพอใหงายตอการทสมาชกในองคการสามารถเขาไปใชไดอยางสะดวกและรวดเรว

6.3 การคดอยางมระบบและพนจพเคราะห สมาชกจะถกกระตนใหใชความคดในแบบ

ใหมและใชทกษะทมประสทธภาพ มระบบ เพอทจะเชอมใหเปนวงจรยอนกลบ (feedback loops)

อยางพนจพเคราะหเพอพจารณาถงสมมตฐาน

6.4 วฒนธรรมของการเรยนร การเรยนรและการสรางสรรคจะไดรบการสนบสนนดวย

รางวลและมการสงเสรมผานทางระบบการประเมนผลหลาย ๆ ดนจากผบรหาร

6.5 ความมงมนในการทดลองและมความยดหยนสมาชกมอสระในการเสยง การทดลอง

การสรางสรรค การใชความคดใหม ๆ และการทาใหเกดขนตอนหรอกระบวนการทางานใหมและ

ผลตภณฑใหม

6.6 คนเปนศนยกลางในองคการเพอการเรยนร การใหความสาคญของคนในเรองของ

คณคา การสนบสนนพฤตกรรมทตองการ รวมทงการพฒนาและการเรยนรจากแตละคน เปนอก

ลกษณะหนงขององคการเพอการเรยนร103

102 Joan Kremer Bennett and Michael J. O’Brien, “The Building Blocks of the Learning

Organization,” Training 31 (1994) : 41-49. 103 M. A. Gephart, et al., “Learing Organizations Come Alive,” Training and

Development 50, 12 (1996) : 34-44.

105

7. โกห (Goh) สนบสนนความหมายของการเปนองคการเพอการเรยนรของ การวน

(Garvin) โดยเพมเตมวา องคการทกองคการสามารถเรยนรได และบางองคการสามารถเรยนรได

ดกวาองคการอน องคการทประสบความสาเรจในการเรยนรกจะอยรอด ขณะทองคการทไมประสบ

ความสาเรจในการเรยนรกจะคอย ๆ หายไปจากธรกจ ท งน ผบรหารเปนผมบทบาทสาคญ

ในการกาหนดเงอนไขทจาเปนตอการพฒนาองคการใหมประสทธภาพในการเรยนร

โกห (Goh) ไดเสนอหลก 5 ประการทผบรหารควรปฏบต เพอพฒนาองคการเปนองคการ

เพอการเรยนรดงน

7.1 ความชดเจนและการสนบสนนพนธกจ (mission) กลยทธ (strategy) ขององคการ

องคการเพอการเรยนรเปนองคการทพนกงานไดรบอานาจในการทางานทเกยวของกบความรและ

ทกษะทไดรบมา การรถงพนธกจขององคการเปนสงสาคญทจะใหพนกงานรวาเขามอานาจอะไร

และยงเปนการพฒนาการสรางสรรค

7.2 ภาวะการเปนผนา การเปนผนาทรถงการใหอานาจพนกงาน กระตนและสนบสนน

วฒนธรรมองคการในเรองการทดลอง และความมงมนทมตอองคการ ในสภาพแวดลอมทางธรกจท

มการแขงขนอยางมาก ผบรหารหรอผจดการจะมสถานะเปนโคชหรอผฝกสอน พนกงานจะถก

กระตนใหทางานในสภาพแวดลอมทมความเสยง ความไมแนนอน และสรางสรรค ซง

สภาพแวดลอมในลกษณะน จะตองมการแชรภาวะความเปนผนา โดยทกคนจะมสวนรวมใน

ผลการดาเนนงานขององคการ

ผนาจะตองทาใหการเปลยนแปลงตาง ๆ ภายในองคการงายขน สนบสนนการตดสนใจของ

พนกงาน ใหคาปรกษาแนะนาทเปนประโยชนแกพนกงานในการชถงปญหาและโอกาส และยงควร

ทจะเตมใจยอมรบฟงขอวจารณและเรยนรจากขอวจารณนน

7.3 การทดลอง (experimentation) ในองคการเพอการเรยนรจะใหความสาคญของ

วฒนธรรมองคการทเนนถงการทดลอง กลาวคอ เปนวฒนธรรมองคการทเนนการใหรางวลและ

สนบสนนการทดลองทก ๆ ระดบในองคการ เพอใหพนกงานพยายามคดโครงการทสรางสรรค

เชน ทบรษท 3 M นอกจากจะสนบสนนใหพนกงานแตละคนทาการทดลองแลว ยงอนญาตให

พนกงานใชเวลาในการทางานบางสวนไปคดโครงการสวนตวอน

7.4 การถายทอดความร (transfer of knowledge) เปนทกษะในการถายทอดความรทง

จากภายในและภายนอกองคการ รวมทงการเรยนรจากความลมเหลว ทกษะทมหรอความรทไดมา

จะไมมประโยชนหากไมมการถายทอดและนาไปใชในการปฏบตงาน ความรและทกษะเหลานจะม

ประโยชนมากยงขนถาไดมการถายทอดไปยงสวนอน ๆ ในองคการ เพอชวยในการแกปญหาหรอ

เปนปจจยกระตนใหเกดความคดใหม ๆ

106

การถายทอดความรสามารถทาไดโดยการพดคยการพดคยถงความลมเหลวในอดต

ความสาเรจ และประสบการณของผอน รวมทงการเรยนรจากองคการอนหรอคแขงทประสบ

ความสาเรจ เปนตน เชน ทบรษท Xerox และ AT&T ไดพฒนากระบวนการ benchmarking

เพอกระตนการถายทอดความรในองคการ

7.5 การทางานเปนทมและความรวมมอ (teamwork and cooperation) หลกสาคญ

ประการหนงในการพฒนาองคการเพอเปนองคการเพอการเรยนร คอ การเนนถงการทางานเปนทม

โดยทการทางานเปนทมน พนกงานหรอสมาชกในทมจะนาเอาทกษะและความรทสะสมมา

แกปญหาและพฒนาความคดใหม ๆ ใหองคการ การเปนทมทมประสทธภาพสมาชกในทม

ควรมาจากหลาย ๆ หนวยงาน ในองคการ Honda เปนบรษทตวอยางทดในเรองการทางานเปนทม

และความรวมมอกนอยางมประสทธภาพ ทบรษท Honda พนกงานพนกงานจะถกฝกฝนใน

กจกรรมหลาย ๆ อยางหมนเวยนสบเปลยนหนาทกนไปในทมเพอใหเกดการเรยนรและรวมมอ

รวมใจกน

นอกจากปจจยหลก 5 ขอนแลวยงมปจจยพนฐานทสนบสนนตามแนวความคดของ โกห

(Goh) อก 2 ประการ คอ 1) การออกแบบองคการ (organizational design) โครงสรางองคการใน

องคการเพอการเรยนรจะไมซบซอนและเนนการกระจายอานาจ และมกระบวนการทเปนทางการ

ในการทางานนอย 2) ทกษะและความสามารถในการทางานของพนกงาน (employees skills and

competencies)

องคการทเปนองคการเพอการเรยนรจะเนนการฝกอบรมและพฒนาทกษะของพนกงาน

การฝกอบรมในองคการเพอการเรยนรนจะแตกตางจากการฝกอบรมสมยกอน กลาวคอ จะเนนท

การฝกประสบการณทสามารถพฒนาทงทมหรอทงหนวยงานโดยรวม โกห (Goh) ไดยกตวอยาง

บรษท Xerox วาเปนตวอยางทดของการนาการอบรมกลมมาใช

การเปนองคการเพอการเรยนรตามแนวความคดของโกห (Goh) ตามปจจยหลก 5 ประการ

และปจจยสนบสนน 2 ประการนโกห (Goh) เชอวาจะมการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรมของ

ผบรหารและพนกงาน ทงน การพฒนาเปนองคการเพอการเรยนรจะตองมการวดประเมน การวด

ดงกลาวจะตองวเคราะหถงความสามารถในการเรยนรขององคการ ณ ปจจบน ตามลกษณะ

5 ประการ รวมทงปจจยสนบสนนขางตน ผบรหารควรตดตามและวดผลการปฏบตงานขององคการ

หลงจากการนาหลกการนมาใช104

104 Swee C. Goh, “Toward a Learning Organization the Strategic Building Block.”

S.A.M. Advanced Management Journal 63, 2 (1998) : 15-20.

107

8. มารควอดท (Marquardt) องคกรแหงการเรยนรเชงระบบตามแนวคดของมารควอดท

(Marquardt) 5 ระบบ ประกอบดวย การเรยนร องคกร คน ความร และเทคโนโลย ซงองคกร

สวนใหญตองตระหนกถงความสาคญของการพฒนาเพอการเปนองคกรแหงการเรยนร กลาวคอ

องคกรตองเรยนรใหดยงขนและรวดเรวกวาเดม การเรยนรไมสามารถจะเกดขนและไมสามารถจะ

คงอยได หากปราศจากความเขาใจและการพฒนาระบบทสมพนธกนทง 5 ระบบ ดงแผนภมท 11

แผนภมท11 ตวแบบขององคกรแหงการเรยนรเชงระบบ

ทมา : Michael J. Marquardt, Building the Learning Organization : Mastering The 5


ระบบยอยดานองคกร คน ความร และเทคโนโลย เปนสงจาเปนตอการสงเสรมและขยาย

การเรยนร สวนการเรยนร จะเปนระบบยอยทแทรกซมเขาไปในระบบยอยทง 4 ทเหลออย โดย

ระบบยอยทงหมดนลวนเปนสวนประกอบในการสรางและบารงรกษาการเรยนรในองคกรทจะขาด

มได ระบบยอยทง 5 น มความสมพนธกนและเตมเตมซงกนและกน ถาระบบยอยใดออนแอหรอ

ขาดหายไป

องคกร คน

ความร เทคโนโลย


108

1. ระบบยอยดานการเรยนร (learning subsystem)

การเรยนรเปนระบบยอยหลกขององคกรแหงการเรยนร เพราะมนเกดขนทงในระดบ

ปจเจกบคคล ระดบกลมและระดบองคกรโดยมทกษะทสาคญ ๆ เชน การคดเชงระบบ (system

thinking) รปแบบความคด (mental model) การมงมนสความเปนเลศ (personal mastery)

การเรยนรแบบชนาตนเอง (self directed learning) และการเสวนา (dialogue) โดยทกษะทสาคญ

เหลาน จะเปนแกนหลกสนบสนนการเรยนรขององคกรใหเกดขนไดอยางเตมท ระบบยอยดาน

การเรยนรนจะเกยวของกบระดบและประเภทของการเรยนรทจาเปนสาหรบองคกร รวมถงทกษะ

ขององคกรทถกตองอกดวย105 ดงแผนภมท12

แผนภมท 12 ระบบยอยดานการเรยนร






ระดบ - ปจเจกบคคล - กลม / ทม - องคกร

ทกษะ - การคดเชงระบบ - รปแบบความคด - การมงมนสความเปนเลศ - การเรยนรแบบชนาตนเอง - การเสวนา

ประเภท

- เชงปรบตว - เชงคาดการณ - เชงปฏบต

109

ระดบการเรยนร

มารควอดท (MarQuardt) สรปไดวา องคกรแหงการเรยนรจะมการเรยนร 3 ระดบทไม

เหมอนกนแตมความสมพนธกน ดงน

1. การเรยนรระดบบคคล (individual learning) หมายถง การเปลยนแปลงดานทกษะ

ความร เจตคตและคานยมรายบคคล อนเกดจากการเรยนรดวยตนเอง จากการสงเกตและจาก

การศกษาโดยอาศยเทคโนโลย

2. การเรยนรของกลมหรอทม (group or team learning) หมายถง การเพมขนของความร

ทกษะ และสมรรถนะภายในกลม ซงสาเรจลงไดดวยการกระทาของกลม

3. การเรยนรระดบองคกร (organizational learning) เปนการยกระดบอจฉรยภาพและ

ความสามารถในการปฏบตงาน ซงไดมาจากการมงมนปรบปรง และพฒนาอยางตอเนองตลอดทว

ทงองคกร106

องคกรไมวาประเภทใดระดบใด หากตองการอยรอดในสงคมยคนตองกาวทนและกาวลา

คแขงขน ตองพฒนาศกยภาพของตนเองใหเปนองคกรแหงการเรยนร เพอทจะใชความรและ

ความสามารถของบคลากรทกระดบ รวมทงลกคาของตนเองรวมกนไดอยางมประสทธภาพและม

ประสทธผล

ประเภทของการเรยนร

มารควอดท (Marquardt) ไดแบงการเรยนรขององคกรออกเปน 3 ประเภท ดงน

1. การเรยนรเชงปรบตว (adaptive learning) เปนการเรยนรจากประสบการณทผานมา

และผลสะทอนของเหตการณ โดยมกระบวนการดงน เมอองคกรปฏบตการใด ๆ เพอใหบรรล

เปาหมาย ผลทเกดขนจากการปฏบตน นจะถกนามาวเคราะหในฐานะทเปนขอมลของผลท

สอดคลองกบเปาหมายทวางไว จากนนจะไดสงใหม ๆ ทสามารถนามาปฏบตได ซงกอาศยพนฐาน

จากผลสะทอนของประสบการณทผานมาขององคกร

มารควอดท (Marquardt) อธบายวา การเรยนรแบบปรบตวนอาจเปนไดทงการเรยนร

แบบวงเดยว (single loop) หรอแบบวงค (double loop) การเรยนรแบบวงเดยวจะมงความสนใจไป

ทการไดขอมลมาเพอบารงรกษา และทาใหระบบทมอยในปจจบนน นมนคง โดยจะเนนท

การตรวจหาและแกไขขอผดพลาด การเรยนรแบบวงเดยวจะทาใหไดคาตอบโดยตรงตอขอขดแยง

หรออปสรรคทมอยในขณะน น ซงบอยครงทมนจะเปนเพยงอาการของปญหาทมอย และ

การเรยนรแบบนกเปนการเรยนรทองคกรสวนใหญใชในปจจบนเปรยบเสมอนการรกษาตามอาการ

106 Ibid., 25.

110

สวนการเรยนรแบบวงค (double loop) จะเปนเรองของการตงคาถามเชงลกเกยวกบระบบ

เพอตรวจสอบใหรแนชดกอนวาอะไรคอสาเหตของขอผดพลาด หรอความสาเรจทเกดขน โดยเปน

การมองไปทบรรทดฐานและโครงสรางขององคกร และการกระทา รวมถงผลทเกดขนไมไดมงแต

จะแกปญหาทเกดขนเทานน มขอสงเกตวาคนสวนมากในองคกรมกหลกเลยงการเรยนรแบบวงค

ทงนเพราะเปนการเปดเผยความผดพลาดตาง ๆ ขององคกร และทาใหตองมององคกรลกลงไปถง

ตนเหตของความผดพลาดทงระบบตงแตขอสมมตพนฐาน บรรทดฐาน และโครงสรางขององคกร

รวมถงระบบกระบวนการในการทางาน ซงเปนกระบวนการทใชเวลาอยางมาก

2. การเรยนรเชงคาดการณลวงหนา (anticipatory learning) การเรยนรแบบนจะเกดขน

จากสงทคาดหวงวาจะเกดขนในอนาคต เปนปฏบตการทสะทอนมาจากวสยทศนหรอการเรยนร

จากการวางแผนเพอหลกเลยงผลเสยใหมากทสด โดยการแสวงหาโอกาสทดทสดทคาดวาจะ

เกดขนในอนาคต แลวหาวธทจะบรรลแผนทคาดการณไว

3. การเรยนรเชงปฏบต (action learning) เปนการเรยนรทไดรบการยอมรบกวางขวางใน

การพฒนาความรทแทจรงใหแกทรพยากรบคคล ตลอดจนดาเนนการตามหาหนทางของ

การแกปญหาใหเกดผลสาเรจ และเปนวธเรงการเรยนรวธหนงททาใหคนสามารถเรยนรไดดขน

และจดการกบสถานการณทยงยากไดอยางมประสทธผลมากขน เพมการเรยนรขององคกร

ตลอดจนสามารถตอบสนองตอการเปลยนแปลงไดเปนอยางด หากมการใชอยางเปนระบบ107

ทกษะสาหรบการเรยนรในองคกร

ทกษะ 5 ประการตอไปน คอสงทจาเปนตอการรเรมและขยายการเรยนรในองคกรให

ไดมากทสด

1. การคดเชงระบบ (system thinking) เปนโครงรางแนวทางความคดแบบหนง สาหรบ

ทาใหแบบแผนตาง ๆ สมบรณชดเจนและยงเปนลกษณะของการคดเชอมโยง มองภาพรวมหรอ

ภาพจากความคดเชงสงเคราะหมากกวาวเคราะหแยกแยะ มองเหนปฏสมพนธระหวางสวนตางท

ซบซอน มากกวาคดแบบเหตผล เชงเสนตรง คดเนนทกระบวนการหรอแบบแผน (pattern)

มากกวาภาพเปนจด ๆ (event)

2. รปแบบการคด (mental models) คอ ขอสนนษฐานทฝงลกอยในความคดของเราทม

อทธพลตอทศนะและการกระทาของเรา ตลอดจนภาพในความคดหรอทศนะตาง ๆ สงทเนน คอ

แนวทางของการทางานดวยความคด จะเรมตนดวยการเรยนรวธทจะคนพบภาพภายใน หรอ



111

ความเปนมาของระบบความคด เพอทาใหบคลากรขององคกรแสดงความคดเหนตาง ๆ ใหม

ประสทธภาพตอการทางานตอไป

3. การมงมนสความเปนเลศ (personal mastery) จะบงชถงความชานาญในเรองหรอ

ทกษะใดทกษะหนง ซงตองผกพนตอการเรยนรตลอดชวต จนนาไปสความชานาญการตอ

การทางาน โดยถอการมงมนสความเปนเลศเปนหวใจสาคญอยางหนงขององคกรแหงการเรยนร

ถอวาเปนพนธะสญญาตอการเรยนรอยางตอเนองทกระดบขององคกร

4. การเรยนรแบบชนาตนเอง (self – directed learning) คอ การททกคนในองคกรจะตอง

ตระหนกถงและความรบผดชอบในฐานะเปนผเรยนทด โดยการมความกระตอรอรนตอการทางาน

ทงนองคประกอบของการเรยนรแบบชนาตนเองประกอบดวย การรจกลกษณะในการเรยนรของ

ตนเอง ความสามารถในการประเมนความตองการ และสมรรถนะของตนเอง และเชอมโยงตอ

วตถประสงคเขากบความจาเปนตอการเรยนร

5. การเสวนา (dialogue) หมายถง การตดตอสอสารทงระดบปจเจกบคคล กลม และ

องคกร ซงการทองคกรแหงการเรยนรมประสทธภาพ เมอมการตดตอสอสารแบบ 2 ทาง

(two ways communication) และจะตองใหบคลากรในองคกรมสวนรวมของการทางานเพอ

วตถประสงคตอการประสานงานการเรยนรและการปฏบตการในททางานระบบยอยของ

ดานการเรยนรเนนระดบปจเจกบคคล เนองจากเชอวาบคลากรในองคกรมการเรยนรไดตลอดชวต

และสามารถพฒนาไดอยางเปนรปธรรม โดยเรมจากระดบปจเจกบคคลเปนฐานตอยอดถงระดบ

กลมและองคกรตอไป108

2. ระบบยอยดานองคกร (organizational subsystem)

มารควอดท (Marquardt) ใหแนวคดวา ระบบยอยดานองคกร คอ การกาหนดใหกลมคน

มาทางานรวมกนอยางมแบบแผน มกระบวนการตาง ๆ เกดขนและดาเนนไป และยงเปนระบบยอย

อนหนงขององคกรแหงการเรยนร มตหรอองคประกอบทสาคญ 4 อยางของระบบยอย ไดแก

วสยทศน วฒนธรรม กลยทธ และโครงสรางดงแผนภมท 13

108 Ibid., 51 – 54.

112

แผนภมท 13 ระบบยอยดานองคกร



2.1 วสยทศน (vision) คอ จดมงหมายรวมกนทผตนทงองคกรตองการทจะไปใหถงและ

กาวสาคญอนเปนกาวแรกของการปรบเปลยนองคกรใหกลายเปนองคกรแหงการเรยนร คอ

การสรางรากฐานของความเชอรวมกนของผคนทงองคกรในดานการเรยนร เหตผลทวสยทศน

รวมกนในการเรยนรมความสาคญ เพราะเปนสงทจะนาพาผคนในองคกรไปสจดหมายและพลงใน

การเรยนรทจะกอใหเกดแนวคดและการปฏบตสงใหม ๆ วสยทศนจงเปนสงทสรางเปาหมายสงสด

ขององคกร การเรยนรน นจะเกดขนไดกตอเมอผคนทเปนผมสวนเกยวของทกคนในองคกร

มความสนใจใครร และตงคาถามเพอสรางสรรคแนวคดและทางปฏบตทจะนาไปสการวางแผน

และกลยทธ และยงสามารถเรยนรไดวาความรใดทควรจะเกบรกษาไวและถายโอนแพรกระจายให

ทวทงองคกร วสยทศนรวมกนในการเรยนรทาใหเกดความกลาทจะเสยงเพอการทดลองทาในสง

ใหม ๆ สรางความตนเตนกระหายใครรในผลจากการทดลองนน อนจะนาไปสวสยทศนทตงไว

สงทตองตระหนก คอ องคกรแหงการเรยนรนน เปนองคกรทมชวตคลายมนษยไมใช

เครองจกรกล ดงนนองคกรจงตองการจตสานกของความเปนหนงเดยวและจดมงหมายทมรากฐาน

เดยวกน วสยทศนจะจดประกายแหงความหวงเพอใหองคกรบรรลซงเปาหมาย จงจาเปนอยางยงท

การเรยนรตองเปนสวนหนงของวสยทศนนนดวย

2.2 วฒนธรรม (culture) หมายถง คานยม ความเชอ วธปฏบต พธการ และประเพณของ

องคกร ซงมสวนชวยในการวางรปแบบของพฤตกรรมและการรบรตามสมยนยมของคนในองคกร

องคกร

วสยทศน

โครงสราง วฒนธรรม

กลยทธ

113

วฒนธรรมองคกรขององคกรแหงการเรยนร กคอ วฒนธรรมทยอมรบวาการเรยนรมความสาคญ

ตอความสาเรจทางธรกจอยางแทจรง และการเรยนรไดกลายเปนสวนหนงของหนาทการงานทก

อยางในองคกร วฒนธรรมทมคณคาและปรบเปลยนไดโดยงายนจะสรางความสมพนธและเพมพน

การเรยนร โดยการสนบสนนคานยมตาง ๆ เชน การทางานเปนทม การบรหารจดการตนเอง

การเอออานาจ และการแบงปน ซงตรงขามกบโครงสรางแบบราชการทเขมงวดและปกปอง

ตนเอง

2.3 กลยทธ (strategy) จะสมพนธกบแผนการปฏบต วธการ กลวธและขนตอนทจะทาให

องคกรบรรลวสยทศนและเปาหมายทกาหนดไวในองคกรแหงการเรยนร กลยทธตาง ๆ จะทาให

เกดทงการเรยนรและการถายโอน และการนาการเรยนรไปใชประโยชนอยางดทสดในทก ๆ

ปฏบตการขององคกร

2.4 โครงสรางองคกร (structure) จะประกอบดวยแผนก ฝาย ระดบ และองคประกอบ

ตาง ๆ ของบรษท โครงสรางขององคกรแหงการเรยนรจะเปนแบบแบนราบไมมขอบเขตจากด

และมความคลองตวสง ซงเปนผลใหมการตดตอ การไหลเวยนของขอมล ความรบผดชอบ

ความรบผดชอบในแตละหนวยงาน และความรวมมอทงภายในและภายนอกองคกรเปนไปดวยด109

3. ระบบยอยดานคน (people subsystem)

คนมความสาคญตอองคกรแหงการเรยนร เพราะวาคนมศกยภาพและความสามารถทจะ

เรยนร คนเปนผเชยวชาญในการจดเกบขอมลขาวสารใหกลายเปนความรทมคณคาทงตอตนเอง

และองคกร ระบบยอยดานคน คอระบบทประกอบดวย ผจ ดการและผนา พนกงาน ลกคา

หนสวนและพนธมตรทางธรกจ ซพพลายเออรและผขาย รวมถงชมชนทอยแวดลอม ซงทกกลมท

กลาวมามคณคาตอองคกรแหงการเรยนร และตองไดรบการเอออานาจและการเรยนรเชนเดยวกน

ดงแผนภมท 14

109 Ibid., 74 – 92.

114

แผนภมท 14 ระบบยอยดานคน



3.1 ผจดการและผนา (manager and leaders) ตองเปนผฝกสอนเปนพเลยงและเปน

แบบอยางใหกบผอนและทสาคญทสด คอตองสรางและเพมโอกาสในการเรยนรใหกบคนรอบขาง

กลวธของผนาหลาย ๆ คนทเคยเปนทยอมรบขององคกรตาง ๆ ในอดตกลบกลายเปนเรองทใช

ไมไดกบองคกรแหงการเรยนรทจะเกดขน ผนาทดอรนทาอะไรโดยไมสนใจคนรอบขาง อกทงยง

กดดนผใตบงคบบญชายอมจะพบกบจดจบไมวาองคกรใด ๆ ในทกวนนองคกรท งหลายได

เปลยนแปลงอยางตอเนอง ดงตารางท 7

คน

พนกงาน

ชมชน ลกคา

ซพพลายเออรและ

ผขาย

ผจดการและผนา

หนสวนและพนธมตร

ธรกจ

115

ตารางท 7 การเคลอนยายจากภาวะทเนนเสถยรภาพไปสการเปลยนแปลงอยางตอเนอง

จาก ไปส

การเปลยนแปลงอยางตอเ นอง (continual

change)

การปฏรปในภาพรวม (transformation)

การปรบปรงคณภาพ (quality improvement) การจดการกบกระบวนการ (process

engineering)

ตาราง (matrix) เครอขาย (network)

การประเมนผลการปฏบตงาน (performance

appraisal)

การบร หารผลการปฏ บต งาน ( performance

management)

เนนตวเทคโนโลย (technophobia) เนนการประยกตใชเทคโนโลย (application of

technology)

หนาทงาน (functions) กระบวนการ (process)

การควบคม (control) การเอออานาจ (empowerment)

การวาจาง (employment) ความเหมาะสมตอการวาจาง (employability)



ผนาจะตองทงบทบาทการควบคมเพอมงไปสการเอออานาจ ตองเปนผสงการใหนอยลง

และเปนผคอยชวยเหลอใหมากขน ตองเปลยนบทบาทของตนเองจากผจดการในการเปลยนแปลง

ไปสการเปนผนาในการปฏรป องคกรแบบใหมลวนตองการรปแบบใหมของผนา ซงกคอผซงรบ

บทบาทใหม ๆ ดวยการใชทกษะชนดใหม ๆ นนเอง110

3.2 พนกงาน (employee) จะไดรบการเอออานาจและคาดหวงวาจะไดเรยนร อกทงยงม

การวางแผนเกยวกบสมรรถนะในอนาคตกลาทจะเสยงและลงมอปฏบต รวมถงตองแกปญหาเปน

3.3 ลกคา (customers) จะมสวนรวมในการระบความตองการผลตภณฑและบรการ

รวมถงการฝกอบรมถอไดวามสวนรวมในการเชอมตอการเรยนรขององคกร

3.4 หนสวนและพนธมตรทางธรกจ (business partners and alliances) จะไดประโยชนจาก

การแบงปนสมรรถนะและความร

110 Ibid., 112 – 113.

116

3.5 ซพพลายเออรและผขาย (supplier and venders) จะไดรบการฝกอบรมและมบทบาท

รวมในโปรแกรมการสอนตาง ๆ

3.6 ชมชน (community) ไดแก กลมตาง ๆ ทางสงคม ทางเศรษฐกจและการศกษา ซง

จะตองมสวนรวมในการใหและรบการเรยนร111

4. ระบบยอยดานความร (knowledge subsystem)

ระบบยอยดานความรของการเรยนรขององคกรน จะบรหารจดการความรตาง ๆ ของ

องคกร มกจะประกอบไปดวย การแสวงหาความร การสรางความร การเกบรกษาความร

การวเคราะห และการทาเหมองความร (data mining) การถายโอนและการเผยแพรความร

การนาไปประยกตใชและการทาใหขอมลเทยงตรง ดงแผนภมท 15

แผนภมท 15 ระบบยอยดานความร



ระบบยอยดานความรทง 6 อยาง สาหรบการเรยนรขององคกรนจะดาเนนไปอยางไม

หยดย ง และมปฏสมพนธตอกนแบบเปนเครอขายการกระจายขอมล จะอาศยชองทางตาง ๆ อยาง

หลากหลายภายใตเวลาทแตกตางกนไป สวนการจดการความร (knowledge management)

จะขนอยกบตวกลนกรองทางการเรยนร รวมถงกจกรรมเชงรกและกจกรรมเชงรบ การจดการ

111 Ibid., 28 – 29.

คน

การสราง ความร

การประยกตใชและการ

ทาใหขอมลถก

การถายโอนและ

เผยแพรความร

การแสวงหา

ความร

การวเคราะหและ

การทาเหมอง

การจดเกบ ความร

117

ความรถอเปนหวใจสาคญของการพฒนาองคกรแหงการเรยนร องคกรแหงการเรยนรทประสบ

ความสาเรจจะนาทาง (guide) ความรไปดวยความเปนระบบใชเทคโนโลยอยางสอดคลองกน

โดยขนตอนทง 6 ประการน ประกอบไปดวย

4.1 การแสวงหาความร (acquisition) คอ การสะสมขอมลและสารสนเทศทมอยท ง

ภายในและภายนอกองคกร

4.2 การสรางความร (creation) ความรใหมทถกสรางขนโดยอาศยกระบวนการมากมายท

แตกตางกนออกไป เรมตงแตนวตกรรมไปจนถงการวจยทสลบซบซอนทตองอาศยความวรยะ

อตสาหะ นอกจากนมนย งอาจเกดจากความสามารถในการมองเหนการเชอมโยงใหม ๆ

และการผนวกองคประกอบของความรทเคยรมาแลวเขากบการใหเหตผลเชงอปนยอนซบซอนดวย

4.3 การจดเกบความร (storage) หมายถง การเขารหส (coding) และการเกบรกษาความร

ทมคาขององคกร เพอใหพนกงานทกคนสามารถเขาถงความรนนไดโดยงายในทกเวลาและ

ทกสถานท

4.4 การวเคราะหและการทาเหมองความร (analysis and data mining) จะเกยวของกบ

เทคนคในการวเคราะหขอมลการปรบโครงสรางการทาความรคงคลงและการทาใหขอมลถกตอง

สวนการทาเหมองความร จะทาใหองคกรสามารถคนหาความหมายของขอมลทมอยไดสมบรณขน

4.5 การถายโอนและเผยแพรความร (transfer and dissemination) คอ การเคลอนยายขอมล

และความรท งองคกร ซงอาจเปนไปไดท งการใชเครองมอ หรออปกรณอเลกทรอนกสหรอ

แมกระทงใชคนทากตาม

4.6 การประยกตใชและการทาใหขอมลเทยงตรง (application and validation) คอ

การใชและการประเมนความรโดยคนในองคกร เปนการนาเอาความรและประสบการณอนมคา

ขององคกรมาใชประโยชนอยางสรางสรรคและตอเนอง112

5. ระบบยอยเทคโนโลย (technology subsystem)

ระบบยอยดานเทคโนโลยนจะประกอบดวย เครอขายเทคโนโลย และเครองมอทางขอมล

ตาง ๆ ทชวยสนบสนนใหคนในองคกรเขาถงความร และมการแลกเปลยนสารสนเทศและ

การเรยนรซงกนและกน โดยจะรวมไปถงตวระบบและกระบวนการทางเทคโนโลย ตลอดจน

โครงสรางของความรวมมอทจะทาใหเกดทกษะในการประสานงาน การสอนงานและทกษะ

เกยวกบความรดานอน ๆ

ระบบยอยนยงครอบคลมถง การใชอปกรณอเลกทรอนกสและวธการในการเรยนรท

กาวหนาไปมาก ๆ อาท การใชตวแบบจาลอง (simulation) การประชมทางไกล (computer

112 Ibid., 29 – 30.

118

conferencing) ตลอดจนการแลกเปลยนและลงความเหนรวมกน เครองมอตาง ๆ เหลานอาจกลาว

ไดวาเปน “ทางดวนความร (knowledge freeways)” ซงเปนโครงสรางพนฐานทสาคญการจดการ

ความร

องคประกอบสาคญ 2 อยางของระบบยอยดานเทคโนโลย ประกอบดวยเทคโนโลย

สาหรบจดการความรและเทคโนโลยสาหรบเพมพนการเรยนร ดงแผนภมท 16

แผนภมท 16 ระบบยอยดานเทคโนโลย



5.1 เทคโนโลยสาหรบการจดการความร (technology for management knowledge)

หมายถง เทคโนโลยทางดานคอมพวเตอรทรวบรวมกาหนดรหส จดเกบและถายโอนขอมลไปทว

ทงองคกรและทวโลก

5.2 เทคโนโลยสาหรบเพมพนการเรยนร (technology for enhancing knowledge)

จะเกยวของกบการนาเอาวดทศน โสตทศนและการฝกอบรมแบบสอผสมผสาน (computer based

multimedia) มาใชประโยชนเพอถายทอดและพฒนาความรและทกษะของคนในองคกรใหด

ยงขน113

มารควอดท (Marquardt) กลาววา การเปนองคกรแหงการเรยนร ตองอาศยความเขาใจ

และความมงมนในการทาใหระบบยอยทง 5 ระบบขององคกรแหงการเรยนรนขบเคลอนตอไปได

113 Ibid., 31.

เทคโนโลย

การจดการ

ความร

การเพมพน

ความร

119

และการสรางองคกรแหงการเรยนรกตองอาศยความรวมมอในการวางแผนของคนจากทก ๆ หนาท

งานในองคกร114

ลกษณะสาคญของการเปนองคการเพอการเรยนร

เนองจากองคการเพอการเรยนรมลกษณะทแตกตางจากองคการทวไปในหลายดาน เชน

การทสมาชกในองคการมการเรยนรอยตลอดเวลา การทผบรหารใหความสาคญตอการพฒนาการ

เรยนร มการแบงปนความร เปนตน การทองคการจะพฒนาเพอเปนองคการแหงการเรยนรไดนน

พบวา องคการเพอการเรยนรนนจะมลกษณะทเปนลกษณะเดนเฉพาะของแตละองคการไป โดยได

ทาการสรปลกษณะดงกลาวเปน 6 ดาน คอ คณลกษณะทสาคญประการแรกทเกยวของกบ

วฒนธรรมองคการ หรอคณคาทางวฒนธรรม (cultural values) ลกษณะทเกยวของกบผบรหาร หรอ

ความมงมนของผบรหารและการใหอานาจ (leadership commitment and empowerment) ลกษณะท

สาคญประการท 3 คอ การสอสาร หรอ communication ลกษณะประการท 4 จะเกยวของกบการ

ถายทอดองคความรในองคการ หรอ knowledge transfer ลกษณะทสาคญประการตอไป คอ

ลกษณะพนกงาน หรอ employee characteristics และลกษณะทสาคญประการสดทายจะเกยวของ

กบการยกระดบผลการปฏบตงาน หรอ performance Upgrading115

1. คานยมทางวฒนธรรม

ลกษณะสาคญประการหนงขององคการเพอการเรยนร คอ การมคณคาทางวฒนธรรมท

สนบสนนใหเกดการเรยนรและการนาความรทมมาแบงปนกบสมาชกในองคการ และประยกต

ความรนน ๆ ไปใชไดอยางถกตองเหมาะสมกบสถานการณตาง ๆ การแกปญหาและการทากจกรรม

ตาง ๆ ในองคการโดยทวไปลวนไดรบอทธพลมาจากวฒนธรรมองคการทงสน ซง ฟลอย และ ลล

(Fiol and Lyles) กลาววา ในองคการอาจมหลายปจจยทกอใหเกดการเรยนร ซงปจจยเหลานน

ไดแก วฒนธรรมองคการ กลยทธทมความยดหยน โครงสรางองคการทยอมใหมการสรางสรรค

สงใหม ๆ รวมทงความเขาใจอยางถองแทใหม ๆ และสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร ปจจย

เหลานจะอยเปนวงจรกบการเรยนร กลาวคอ ปจจยเหลานอาจทาใหเกดการเรยนร หรออาจจะถก

สรางจากการเรยนรกได

วฒนธรรมในแตละองคการจะมความชดเจนในตวเองในเรองของการควบคมความคด

ความตองการ และการมรปแบบของพฤตกรรม ดงนน วฒนธรรมจงประกอบดวยการแบงปน

114 Ibid., 209. 115 ยรพร ศทธรตน, องคการเพอการเรยนร (กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2552), 192-192.

120

ความเชอ ความคด การปฏบตรวมกนซงจะมผลตอการกระทาขององคการ และวฒนธรรม

องคการกสามารถใชเปนสงทานายการกระทาขององคการได

วฒนธรรมของแตละองคการจะสะทอนออกมาใหเหนในรปแบบของการทางานประจาวน

ขององคการ โดยทวฒนธรรมในแตละองคการจะถกสรางมาจากแหลงตาง ๆ เชน พนฐานทาง

การศกษาของสมาชกแตละคนในองคการ ประสบการณในการทางานของทงบคคลและองคการ

ตลอดจนเหตการณในอดต เปนตน การเปลยนแปลงหรอการเรยนรในองคการกมกจะเกยวของกบ

การปรบโครงสรางวฒนธรรม รวมทงธรรมเนยมการปฏบตและระบบความเชอดวย

สาหรบการพฒนาองคการเพอไปสการเปนองคการเพอการเรยนรน นมคานยมทาง

วฒนธรรมหลายอยางทผนาจะตองปลกฝงลงในองคการ คานยมทางวฒนธรรมหนงทสาคญ คอ

การสรางวฒนธรรมในการเรยนร และวฒนธรรมในการรเรมสรางสรรคสงใหม ๆ

คานยมทางวฒนธรรมทสาคญทสงผลตอการเปนองคการเพอการเรยนร

การสรางใหเกดวฒนธรรมการเรยนรในองคการเปนปจจยสาคญทผลกดนในเกดคณคาทาง

ธรกจ การสรางใหเกดกลยทธการเรยนรในการรเรมสงใหม ๆ เปนการลงทนเพอสรางการเตบโต

ขององคการในอนาคต ตลอดจนเพอสรางผลการปฏบตงานขององคการทดเลศหรอเหนอกวาค

แขงขนอกดวย 116 ในสวนนจะไดกลาวถงการสรางวฒนธรรมตาง ๆ ทสงผลตอการสนบสนน

การเปนองคการเพอการเรยนร

การสรางวฒนธรรมในการเรยนร

สาหรบการจดการกบการเปลยนแปลงในโลกปจจบน การสรางการเรยนรสาหรบแตละ

บคคลและสาหรบองคการเปนสงทไมสามารถหลกเลยงได หรอเปนสงท ชไฮน (Schein) กลาวไว

วา เราไมมสทธเลอกทจะไมเรยนรและยงตองทาการเรยนรเปนลาดบแรก ๆ อกดวย โดยไดให

ความสาคญของวฒนธรรมการเรยนรวา เปนการ “จะเรยนรทจะเรยนอยางไร” หรอ learning

how to learn และ “การเรยนรอยางรวดเรว” ซงการเรยนรทจะเรยนในองคการนนจะเกยวของกบ

หลายฝาย เชน ผนา ผจดการ และกลมสมาชกทจะจดการการเรยนร ดงนน คณคาทางวฒนธรรม

ประการแรกขององคการเพอการเรยนร คอ วฒนธรรมในการเรยนร ซง ชไฮน (Schein) กลาวไว

วา การเรยนรม 3 ประเภท คอ 1) การแสวงหาความรและความเขาใจอยางถองแท (knowledge

acquisition and insights) 2) การสรางนสยและทกษะในการเรยนร (habit and skill learning)

3) การสรางเงอนไขทางอารมณและความกงวลในการเรยนร (emotional condition and learned

anxiety)

116 T. Hoff, “Learning Excellence,” Leadership Excellence 22, 5 (2005) : 6.

121

นอกจากน ชไฮน (Schein) ยงไดเสนอขอแนะนาทผนาจะตองทาเพอสรางวฒนธรรม

การเรยนร คอ

1. ถาตองการใหคนอนเรยนรในสงใหม ๆ ตนเองจะตองเปนผนาการเรยนรสงใหม ๆ

นนเองเสยกอน

2. ตองใหเวลาในการลมสงทเคยเรยนรมาแลว (unlearning) หรอการเรยนรสงใหมนน

ตองการเวลาระยะหนงในการกาวออกจากวฒนธรรมเดมกอน

3. สามารถจดการไดกบความกงวลทมมากบการเรยนร โดยใหมการแบงปนและ

รบผดชอบรวมกนเปนกลมเพอใหไดผลลพธทวทงองคการ กลมทมความไวใจเชอถอซงกนและกน

จะชวยผนาในการจดการกบความกงวลทมอยในกลมสมาชก ซงเปนกระบวนการสาคญ

ในการวางแผนทจะทาใหการเรยนรเกดขน

4. กระบวนการเรยนรจะไมถกกระจายไปทวทงองคการ ถาไมมการมอบหมายใหกลมใด

กลมหนงเปนผนาในการสง/หรอผานกระบวนการเรยนรในองคการ กลมดงกลาวจะตองสราง

สภาพแวดลอมของการสนบสนนททาใหทงผนาและสมาชกรสกถงความปลอดภยทางจตวทยาและ

ชวยพวกเขาในกระบวนการเรยนร ซงมขนตอน คอ

4.1 ผนาจะตองเรยนรสงใหม ๆ กอนทใครในองคการจะทาการเปลยนแปลง ผนา

จะตองเอาชนะวฒนธรรมเดมและรบรถงวธการใหมในการทา รวมทงเขาใจเนอหาใหมทจะตองทา

ดวย ซงผนาเองจะตองรถงขอกงวลใจและจดการเกบความกงวลใจทตนเองมอย กอนทจะไป

จดการกบความกงวลใจของสมาชกในองคการ และผนาสามารถทาการเรยนรใหเรวขนดวยการใช

เวลาอยนอกองคการ เพราะการเขาใจอยางลกซงจะเกดขนเมอไดสมผสกบวฒนธรรมขององคการ

อนทไมไดจากดอยเฉพาะวฒนธรรม อาชพ และเฉพาะองคการทตนทา ผนาจะตองมการเขาอบรม

ประชมสมมนาเพอรบความคดใหม ๆ การมโอกาสพดคยกบผนาอน นกวชาการ ผใหคาปรกษา

และสมาชกในอาชพทหลากหลาย โดยมจดมงหมายเพอความเขาใจอยางถองแทในเรองทคนหา

การเผชญและการจดการกบความกงวลของตนเอง

4.2 ผนาจะตองสรางกลมการจดการการเปลยนแปลง กลมนจะเปนกลมททาการเรยนร

สงใหม ๆ และชวยกลมอน ๆ ในองคการใหสามารถเผชญกบการเปลยนแปลงไดอยางมนคง ซง

ชไฮน (Schein) เปรยบเทยบเหมอนกบเปนการกลบเขาไปอยในหองสเขยวอกครง ซงมกจะเปนท

ทคนเคยมประสบการณทไมดทประสบมาในอดต หนาทของกลม

ดงนน กลมนจะเปนตวอยางของการเรยนรดวยตนเองและสรางสภาพแวดลอมทม

ความปลอดภยทางจตวทยาใหกบผอน

122

4.3 กลมจดการเรยนรจะตองกาวผานกระบวนการเรยนรดวยตนเองดวย เพอทจะ

กระจายหรอขยายขอบเขตธรรมเนยมการปฏบตใหมนใหทวทงองคการ กลมจะตองเรมพฒนา

ธรรมเนยมปฏบตภายในกลมเองกอน กจกรรมทควรทา เชน การเยยมเยยนองคการอน จางท

ปรกษา และไดรบการรวมมอฝกอบรมในทมงาน ซงกจกรรมเหลานจะเปนการพฒนาวฒนธรรม

ใหมทแตกตางไปจากวฒนธรรมองคการเดม ซงเปนวฒนธรรมทใหความสาคญถงการคดคนสง

ใหม ๆ (innovation) และการเรยนร (learning) และเพอใหกลมนทางานไดอยางมประสทธภาพ

จะตองมการพฒนาความเชอถอซงกนและกน จะตองรสกถงความรบผดชอบของการเปนกลม

จดการการเรยนรในองคการ ซง ชไฮน (Schein) กลาววา ขนตอนทยากทสด คอ ขนตอนทจะคน

พบวาระดบของความกงวลใจทมอยไปทาลายการเรยนรหรอไม ซงสมาชกในกลมนจะตองระลก

เสมอวา การมขอโตแยง การแกตว ความไมอดทนตอสงตาง ๆ เปนสญญาณเตอนถงความกงวลท

อาจทาใหไมเกดการเปลยนแปลงขน และจะตองชบอกไดวาจะแกปญหาเหลานอยางไร ปญหาท

คนกลมนเผชญจะเปนตนแบบใหกบปญหาทองคการจะตองเผชญเมอมการพยายามปรบเปลยนใน

ระดบองคการอก ดงนน คนกลมนจะตองเรยนรซงเปนการบอกใหรวานอกจากจะเรยนรอะไรแลว

จะตองรวาจะเรยนรอยางไรดวย

4.4 กลมจดการเรยนรจะตองออกแบบกระบวนการในการเรยนรในองคการ กลม

จะตองทาการวเคราะหถงความตองการในการเรยนรขององคการแลววางแผน ออกแบบ

กระบวนการการเรยนรโดยการสรางกลมทางาน หรอกลมเรยนรทจะมาจดการกบแตละเรองใหญ

ๆ ในการทาน กลมจะตองทากจกรรมการวเคราะหใหชดเจนและเรยนรทจะแปลสงทองคการ

ตองการจะเปนใหเหนปญหาทจะตองทาเปนขอ ๆ ไป และเมอปญหาทจะตองทาแตละขอนถกระบ

แลวกลมทางานจะตองสรางแผนการเปลยนแปลงในเรองน น ๆ กลมจดการการเรยนรจะ

ทาการเลอกสมาชกใหกลมทางานตามงานทจะตองทา ซงงานของกลมทางานในตอนน คอ

การมอบหมายใหกบสมาชก

4.5 กลมทางานจะตองเรยนรทจะเรยน กลมทางานจะตองมประสบการณทเชยวชาญ

ในการเรยนรทรวดเรว เพอการวางแผนของทงองคการไดอยางมประสทธภาพ ถากลมทางานไม

สามารถสรางหรอพฒนาธรรมเนยมการปฏบตใหมและทกษะทชอบการเรยนรได กมกจะไม

ประสบความสาเรจในการเปลยนแปลงในระดบองคการดวย

4.6 กลมทางานจะตองสรางสรรคโครงงาน (งาน) การเปลยนแปลงเฉพาะ เมอกลม

ทางานพฒนาแผนแลว กลมจดการการเรยนรจะทาการทบทวนแผนนน เพอใหแนใจวาเปนสงท

เปนไปได และเปนการรวมมอในการทางานกบกลมงานอน ๆ

123

4.7 กลมจดการการเรยนรจะตองทาการสอสารตลอดทงกระบวนการ สมาชกของกลม

จดการการเรยนรทาการสอสารไปทวทงองคการ เพอใหทกคนทราบวามอะไรเกดขน และลด

การตอตานดวยการสรางความรสกทปลอดภยในการเปลยนแปลง ความพยายามในการสอสารของ

กลมจดการการเรยนรจะรวมไปถงการใหความรเพอสรางความเชอถอสาหรบขาวสารทถกสงใน

ฐานะทเปนสวนหนงของกระบวนการเปลยนแปลง

4.8 กลมจดการการเรยนรจะตองพฒนากลไกของการเรยนรอยางตอเนอง ถงแม

กระบวนการเรยนรจะเปนการเรมโครงการในการเปลยนแปลง แตในองคการเพอการเรยนร จะ

พบวาสงทเราไดพยายามสรางขนมาน นไดกลายเปนวถชวตหรอวถการทางาน และนนกคอ

ธรรมเนยมปฏบตขององคการทสนบสนนการเรยนรใหแขงแกรงตลอดไป117

การสรางวฒนธรรมในการรเรมสรางสรรคสงใหม

การสรางวฒนธรรมองคการใหมการรเรมสรางสรรคสงใหม ซงเชอวาเปนวธทจะนาไปส

การสรางใหเกดความไดเปรยบเปรยบเทยบ จอหนสน (Johnson) และเชนกนทผนาเปนบคคลท

สาคญทจะสรางวฒนธรรมนใหเกดขน หากสมาชกในองคการไมเขาใจวตถประสงคของการรเรม

สงใหมแลวกมกจะไมสนใจทจะทาหรอใหเวลาอยางจรงจง หรอหากผนาบางคนไมไดตระหนกถง

การทตนเองจะตองเปนผนาในการปฏบตการวฒนธรรมในการรเรมน หรอไมไดทาการสอสาร

อยางตอเนองถงความสาคญของการรเรมสรางสรรค ผนาจะไมสามารถสรางวฒนธรรมของ

การเรยนรและการรเรมสรางสรรคใหเกดขนไดดวยการบอกเพยงวาเปนสงทจะตองทาและมวธการ

ทาอยางไร แลวปลอยใหสมาชกในองคการจดการเอง ดวยวธการ “บอก” นจะไมสามารถสราง

วฒนธรรมในการรเรมสรางสรรคสงใหม ๆ ใหเกดขนในองคการได และไมสามารถพฒนาไปส

การเปนองคการเพอการเรยนรไดในทสด

การสรางและการปรบเปลยนวฒนธรรมองคการเปนเรองทตองใชเวลาและไมไดทาสาเรจ

ไดโดยงายอกท งยงตองอาศยปจจยหลายประการ ปจจยทมความสาคญประการหนงในการ

ปรบเปลยนวฒนธรรมองคการ คอ ความมงมนอยางแทจรงของผบรหาร รวมทงการเหนถงคณคา

ของพนกงาน ตลอดจนการคดรเรมในการสรางวฒนธรรมตาง ๆ ทสงผลตอการเรยนร องคการจง

จะมโอกาสในการพฒนาไปสการเปนองคการเพอการเรยนร ซงในบทนไดกลาวถงการสราง

วฒนธรรมในการเรยนร การสรางวฒนธรรมในการรเรมสรางสรรคสงใหม การสรางวฒนธรรม

ในการรวมมอกนทางาน วฒนธรรมทสนบสนนการทดลอง วฒนธรรมของความไววางใจเชอถอ

117 Edgar H. Schein, “How can Organizations Learn Faster? The Challenge of Entering

the Green Room,” Sloan Management Review 34, 2 (1993): 85-92.

124

และเปดเผยตลอดจนการสนบสนนรางวลและการทาสงใหม ๆ เปนตน ในบทตอไปจะไดกลาวถง

ผนาและการใหอานาจของผนา ซงเปนอกลกษณะหนงทสาคญและสงผลตอการพฒนาองคการ

ไปสการเปนองคการเพอการเรยนร

2. ความมงมนของผบรหารและการใหอานาจ

ลกษณะของคณสมบตของการเปนองคการเพอการเรยนรทสาคญอกประการ คอ

ความมงมนของผบรหารและการใหอานาจ ซงมรายละเอยดดงตอไปน

ความสาคญของผบรหารตอการพฒนาไปสองคการเพอการเรยนร

ผนาหรอผบรหารเปนบคคลทมความสาคญอยางยงตอการประสบความสาเรจขององคการ

และองคการเองกไดรบผลกระทบอยางมากจากตวผนาองคการ118 เทยร (Teare) โดยเฉพาะในเรอง

ทางความคด เชน วสยทศน รปแบบการนาและการจงใจทจะทาใหสงตาง ๆ ในองคการเกดขน

และการผลกดนใหสมาชกในองคการดาเนนตามแนวทางทตองการ รปแบบการเปนผนาใน

องคการในปจจบนจงเปลยนแปลงไปจากเดม โดยสวนหนงเปนผลมาจากสภาพแวดลอมทางธรกจ

ทมการเปลยนแปลงอยางมากในเรองตาง ๆ

บทบาทของผนาในการเปนองคการเพอการเรยนร

บทบาทของผนาในองคการเพอการเรยนรนอกจากจะตองเผชญกบความรบผดชอบ

ทางการเงนและเรองทวไปในองคการแลว สาหรบการเปนผนาทแทจรงนนเปนสงเหลานเปนเพยง

แคพนฐาน แตยงมสงอน ๆ เชน ความร (ทสามารถเชอถอได) จากผรวมงาน ลกคา ผถอหน ฯลฯ

เปนสงทจะนาไปสการเปนผนาในการเรยนร นอกจากน ผนาจะตองมวสยทศนทชดเจนในการนา

องคการและผลกดนองคการใหมอานาจทางธรกจ

ผนาทสงเสรมการเรยนรของตวเองและการเรยนรของผอนจะมรปแบบการทางานเฉพาะ

กลาวคอ 1) จะมเปาหมายและวสยทศนเปนของตนเองซงกคอวสยทศนของบรษททชดเจนนนเอง

และจะใหความสนใจคนอนทเกยวของรวมทงรบฟงความคดเหนใหม ๆ ของผอนดวย 2) มการเกบ

ขอมลทงจากภายในและภายนอกองคการอยางตอเนอง 3) มการตดตามเฝาระวงปจจยทเปนพนฐาน

ตอการเรยนร ตลอดจนใหความสาคญของการเสยสละของสมาชกในองคการแตละคน 4) พยายาม

ใหสมาชกในองคการเสยสละใหองคการมากขนโดยการใหอานาจพนกงานในการทางาน และให

ความสาคญตอปจจยพนฐานการเรยนร 5) หลงจากไดทาการสอสารวสยทศนใหรทวทงองคการ

แลว ผนาของการเรยนรจะพยายามนาใหทกคนทางานรวมกน แตกตองไมลงเลทจะใหคนทไม

118R. Teare, “Enabling Organization Learning,” International Journal of

Contemporary Hospitality Management 9, 7 (1997) : 315-324.

125

ตองการจะเปลยนแปลงจากองคการไป 6) ใชตาแหนงในการสงเสรมการเรยนรและเพมความพอใจ

ในงาน ผนาการเรยนรจะจดการดวยความรอบคอบและระมดระวง พรอม ๆ กบการนา

สาหรบผนาและผจดการจะแตกตางกนทผนาจะเปนคนสรางวสยทศน ขณะทผจดการนา

วสยทศนมาปฏบต ลกษณะสาคญของผนาการเรยนรม 5 ขอตามแนวความคดของ วค และ ลออน

(Wick and Leon) ดงตอไปน

1. การสรางวสยทศน (creating the vision)การสรางวสยทศนเปนจดเรมตนของ

การตดสนอนาคตขององคการ วสยทศนเปนตวชนารปแบบการปรบองคการ ความเรวในการ

เตบโตขององคการ และทางทองคการจะเดนไปในอนาคต

1.1 ตรวจดชองวางการปฏบตงาน (recognize the performance gap) หลกของ การ

สรางวสยทศน คอ การตรวจดวา บรษทมผลการปฏบตงานขณะนอยางไร และตองการใหมผล

การปฏบตงานอยางไรในอนาคต โดยการวดชองวางการปฏบตงานน เชน ผลการปฏบตงานวนน

กบผลทคาดวาจะเปนของวนพรงน งานของผนานอกจากจะตรวจดชองวางนแลวยงตองจงใจให

พนกงานทงองคการชวยกนปดชองวางดงกลาวนดวย

ปญหาโดยมากทผนาการเรยนรพบ คอ เชอวาองคการเองไมไดอยในสถานะทแย

ขนาดนนหรอการมองเหนวาองคการเองดเกนกวาทเปนจรง ดงนน จงทาใหเกดการปรบปรงเลก ๆ

นอย ๆ แทนการเปลยนแปลง เพราะฉะนน งานทสาคญของผนาคอ การอธบายสภาพตามความ

เปนจรงทเปนอย

1.2 ชถงทกษะความสามารถทเปนอย (identify current capability) ถาจะเปรยบเทยบ

ใหเหนไดชดคอการเปรยบเทยบกบการวงโดยเอาตวเองไปเทยบกบคนทวงเรว จะไมไดทาใหเราวง

เรวขนแตการจะวงเรวขนนนจะตองปรบปรงทกษะในการวงจงจะทาใหวงไดเรวขน ในการทางาน

ผนาจะตองจดหาตวทจะมาตรวจสอบเพอใหแนใจวา ความสามารถของบรษทเองอยในระดบใด

เมอเทยบกบบรษทอนในโลก ขณะทดความสามารถและทกษะของบรษท ผนาจะตองจงใจและ

ทาใหพนกงานเกดความตองการทจะไปใหถงจดหมาย ในทานองเดยวกนกบคนทเขามาทางานใน

องคการมหลากหลายทกษะ และเปรยบเหมอนในการวงมาราธอน บางคนประสบความสาเรจ

บางคนออกไปกลางคน ในบรษทกเชนกนจาเปนตองทาใหคนหรอพนกงานเขาใจอยางชดเจนวาจะ

เดนหรอวงไปในทไหน เพอเขาจะไดคาดการณในอนาคตได และถาสมาชกในองคการเชอในสง

นนและรสกวาตวเองเปนสวนหนงกจะทางานอยางดทสดทความสามารถมอย

1.3 ยดหรอขยายความสามารถ (stretch capabilities) เปนความรบผดชอบของผนาท

จะคนหาวาบรษทจะทาไดถงไหนหรอจะตงเปาหมายสงขนาดไหน ไมใชตงเปาหมายทสงเกนไป

จนไมมทางเปนไปได เชน ระยะเวลาการสงสนคาใหลกคาทเคยเปน 6 สปดาห และประกาศวา

126

เปน 4 ชวโมง กอาจจะเปนไปไดยาก ซงพนกงานกจะคดวาผนาอยในโลกของความฝนและทาให

เสยความเชอถอ ดงนนการตงเปาหมายจะตองดวาสามารถทาไดและกตงเปาหมายใหเลยจดนนไป

อกขน นอกจากนวสยทศนขององคการควรจะไมมทสนสด ควรจะตอเนองและขยายออกอยาง

ตอเนองดวย

1.4 การดแลลกคาเปนอนดบแรก (take care of customer first) ไมวาจะเปนธรกจ

อะไร วสยทศนขององคการจะตองเนนลกคาเปนอนดบแรก (customer-oriented)

1.5 การเปลยนแปลงจากผบรหารสระดบลาง (change from the top down)

การเปลยนแปลงเปนสงจาเปนทผบรหารจะตองทาเพอใหบรรลถงวสยทศนทไดวางไว บทบาท

ของผนาการรบร คอ การจดการการเปลยนแปลงในระดบทเหมาะสม (optimum Speed)

บทบาทในการจดการการเปลยนแปลงเปนกญแจสาคญสาหรบผนาทก ๆ ระดบ ดงนน

ผนาจะตองเปนผเรยน ในฐานะทเปนผสอนผใหคาปรกษา ในฐานะทเปนคร และขณะเดยวกนก

เรยนรจากผอนดวย ในฐานะผพดและทาตามทพดเพอเปนตวอยาง ในฐานะทเปนผสราง

ความคาดหวงและความตองการใหลกนองซงเปนผเรยนดวย นอกจากนน อตราการเปลยนแปลง

เปนสงทผนาตองใหความสาคญ เปรยบเสมอนการวายน าทมคลน ถาวายชา ๆ ไปเรอย ๆ

กระแสน ากจะพดใหถอยหลง เพอทจะวายใหถงฝงกจะตองวายดวยความเรวในระดบหนง ซงใน

การดาเนนธรกจหากองคการไมรกษาระดบของการเรยนรเพอทาการเปลยนแปลงอยเสมอนแลว

คนอนกจะตามทนและแซงไปไดในทสด ซงผนาจะตองทาหนาทหรอเรงการเรยนรใหเกดขนใน

องคการ

2. การเปนตวอยางการเรยนร (setting an example) ลกษณะหนงทสาคญของผนา การ

เรยนรในองคการเพอการเรยนร คอ การเปนผรกในการเรยนร (aggressive learner) สมาชกใน

องคการจะไมไดใหความสนใจมากนกวาผนาหรอผบรหารพดอะไรแตจะใหความสาคญตอ การ

กระทาของผนามากกวา หรอดวาผนาทาอะไร ประธานบรษท Du Pont กลาวา คนจะไมใสใจวา

ผบรหารพดอะไร แตสงทถกเฝาด คอ สงทผบรหารทาในสถานการณจรง ดงนน ผนาจะตอง

เรยนรทจะยอมรบวาไมไดรทกอยางแตสามารถเรยนรได ซงทจรงแลว ผนาหรอผบรการกไมได

จาเปนทจะตองรทกอยางเพอใหลกนองนบถอ แตสงทสาคญ คอ การยอมรบวาไมไดรทกอยางน

เองและการยอมรบความคดเหนของผอนเปนสงสาคญทจาเปนตอทศนคตในการเปลยนแปลง

ผบรหารของบรษท Boeing จะถกอบรมดวยการถกสงเขาชนเรยนเกยวกบการฟงวาจะฟงอยางไร

และการถามเมอไมเขาใจในสงทผอนพด แทนการพดอยางตาหนหรอวาในสงทผอนคด (เชน

ความคดโง ๆ อยางน นเขาไมเคยไดยนมากอนเลย) สงเหลานเปนการสรางองคการใหเกด

สภาพแวดลอมของการเปดเผยและซอสตย หรอสรางความไววางใจใหเกดขนกบสมาชกใน

127

องคการทจะบอกตวเองและผอนวาไมรอะไร การฝกหรอสรางสภาพในลกษณะนใหเกดขนใน

องคการจะชวยใหเกดสภาพแวดลอมในการทางานทเปดเผยและมอสระในการพดนามาซง

การแกไขขอบกพรองทจะเกดปญหาทยากตอการแกไข และยงชวยสนบสนนการรวมมอรวมใจใน

การทางานตลอดจนการสรางสงใหม ๆ และการทางานทมประสทธภาพมากขนดวย

นอกจากน เมอผนาบอกวาไมร จะไมไดจบอยเพยงเทานน สงทจะตองทาตอไป คอ

การจะทาอยางไรใหรดวยกนทงตวผนาเองและสมาชกในองคการ คนทเปนผนาองคการจะตองเปน

ครหรอบคคลตวอยางในการเรยนร จะตองเรยนรทงโดยการสอนและโดยการเรยนดวย หรอกลาว

โดยกวาง ๆ คอ การมพฤตกรรมหรอการแสดงออกโดยการแสวงหาความร ใชความรและทกษะ

ใหม ๆ ในการทางาน ผนาไมสามารถจะทาการเปลยนแปลงโดยการจางผเชยวชาญมาแลวสงวา

“ฟงนะ นคอสงทพวกคณตองเรยน นคอสงทพวกคณตองปฏบต” ผนาจะตองทาตามกระบวนการ

เหลานนเองเพอเปนแบบอยางของการปฏบต ตองเปนตวอยางของผทาการเรยนร ไมใชแตเพยง

เปนผเชยรอยขาง ๆ เทานน

ในการจดวาระการเรยนรสาหรบผนาการเรยนรและองคการนน Wick และ Leon

(1993) แนะนาวา ควรมคณะกรรมการศกษาสาหรบการวเคราะหการวเคราะหความคด ทาการหา

ขอมลจากภายนอกโดยการเปรยบเทยบมาตรฐาน หรอ benchmarking ซงจะทาใหผบรหารเหน

โอกาสในการพฒนาการเรยนรระหวางองคการ สตาตา (Stata) เปรยบเทยบการเลยนแบบเหมอน

พฤตกรรมสงทเหนอะไรกจะทาตาม ซงปรากฏการณนมกจะเกดขนทระดบ CEO และสงทสาคญ

ทมอทธพลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผนาองคการ คอ การใหไดรบรสภาพแวดลอมใน

เรองการประสบความสาเรจขององคการอน ซงเปนตวกระตนใหเกดการเรยนรขามองคการ เชน

ถาเราไมทาสงนนสงน จะทาใหองคการเราลาหลง เปนตน วธนเปนการพดคยประสบการณ

รวมกน และเปนการกระตนการเรยนรในทกขนตอน

3. สรางสภาพแวดลอมทมการสนบสนนรวมมอ (cultivating a supportive

environment)สภาพแวดลอมในการทางานทสนบสนนสมาชกในองคการเปนสงสาคญและให

ประโยชนแกองคการเปนอยางมากในระยะยาว สภาพแวดลอมทผบรหารตองสรางเพอใหเกด

สภาพแวดลอมของการเรยนร เชน ความหลากหลาย การสงเสรมใหเกดความรสกมนคงและ

ปลอดภย การสรางใหเกดความรสกทดตอองคการ และการสนบสนนใหทดลองทาสงทแตกตาง

ออกไป

3.1 การสรางความหลากหลาย (foster diversity) Jamie Houghton ประธาน

บรหารของบรษท Corning วางนโยบายบรษทในอนาคตอยางชดเจนในเรองการแจงแรงงานท

หลากหลาย เขากลาววา บรษทไมไดมปญหาในการจางคนกลมนอยหรอผหญง แตบรษทมปญหา

128

ในการทจะรกษาคนกลมนไวเนองจากความรสกทไมเทาเทยมกนทยงคงมอยภายในองคการ สง

หนงทผบรหารบรษท corning ทาคอ การตงเปาหมายและประชาสมพนธการจางคนกลมน

รวมถงการเขาถงทศนคตของคนกลมนดวย ผบรหารหลาย ๆ คนไดตระหนกในเวลาตอมาวา

ความหลากหลายนมบทบาทสาคญตอความสาเรจขององคการ สงทองคการไดรบนอกจากดาน

ความคดและสตปญญาทแตกตางแลว การไมกดกนทางเชอชาตและเพศเปนปจจยหนงทกอใหเกด

ความคดใหม ๆ

ดงนน ในทกระดบขององคการ ควรจะมความหลากหลายใหมากทสด เชน การม

พนกงานจากสถานศกษาทแตกตางกน และระดบทแตกตางจะเปนประโยชนตอองคการ อาทเชน

การถามพนกงานในระดบปฏบตการถงนโยบายปนผลอาจจะไมมประโยชนเทากบการถามวามวธ

อะไรดทสดในการพนส ซงองคการสามารถนาความรนนมาเปนโครงการฝกอบรมตอไปได

3.2 การสงเสรมใหเกดความรสกมนคงปลอดภย (promote sense of security)

การสงเสรมใหพนกงานเกดความรสกมนคงปลอดภยเปนกญแจสาคญในการสรางสภาพแวดลอมท

มการสนบสนนรวมมอในบรษท Du Pont Merck ซงหากปราศจากความรสกปลอดภย

ในการทางานแลว คนจะทางานไดไมดถงทสด เชน ถามความกงวลวาจะไมมงานทาในสปดาห

หนาหรอเชอวาเจานายจะดแลไมดขนอยกบอารมณ สมาชกในองคการกจะกงวลกบสงเหลาน

แทนทจะทมเทความคดและความตงใจใหกบงาน

การลดระดบความรสกไมมนคง ไมปลอดภยในงานใหเหลอนอยทสด ทบรษท

Du Pont ประธานบรษท Merck ไดทาโดยจดโครงสรางองคการทมการแชรหรอแบงปนคณคา

และผนาบอกกบสมาชกวา องคการใหความสนใจสมาชกและเชอมนความสามารถของพนกงาน

ทกคนตลอดจนตองการใหสมาชกทกคนเตบโตในสายงานของตนเอง ตองการใหสมาชกทกคนม

ความกาวหนา และมความเชอมนวาองคการจะตองดขน และถาสมาชกรวมมอกนดวยการเอาใจ

ใสเปดเผย ซอสตย สอดคลองกบธรรมเนยมปฏบต องคการกจะทาเชนเดยวกนกลบ และดวย

วธการนเปนวธการหนงทจะสรางใหเกดการยอมรบและสรางความรวมมอในการทางานใหดขน

3.3 การสรางความรสกทดใหเกดขน (make people feel-optimal) ในองคการเพอ

การเรยนร ผนามหนาทและความรบผดชอบทจะสรางใหพนกงานมความสขและทางานอยางม

ประสทธภาพ ตลอดจนการใหเกยรตซงกนและกน คนโดยทวไปอยากทางานในองคการทเขารสก

วามกลมเพอนรวมงานทด มความรวมมอ ซงหากสภาพแวดลอมในการทางานเปนเชนนน คนก

อยากจะเขารวมทางานดวย ความสขในการทางานนนเปนรปธรรมและขนอยกบตวบคคล แตผนา

สามารถสรางใหเกดขนไดในองคการดวยการสนบสนน การทาทาย และการใหความเทาเทยมกน

ในเรองตาง ๆ ซงจะเปนรากฐานสาคญททาใหเกดความสขและความพอใจในการทางาน

129

3.4 การสนบสนนใหเสยง (encourage risk taking) ความเสยง (risk) หมายถง

ความเปนไปไดทจะทาอะไรแบบไมมเหตผล ในสภาพแวดลอมทเนนการเรยนร การสรางความคด

ใหม ๆ และการเสยง เปนสงทมคณคาหรอมประโยชนอยางยงตอองคการ ผนาจะตองเนนให

สมาชกในองคการกลาทจะทดลองทาสงใหม ๆ มความคดใหม ๆ โดยการใหหาทางแกปญหาท

เกดขนดวยตวเองและกระตนใหสมาชกคนอน ๆ หาทางแกปญหานนดวย สงสาคญกคอ การท

ผนากลาใหสมาชกในองคการคดและทาสงใหม ๆ ถงแมวาผลอาจจะยงไมแนชดแตคนอนใน

องคการกเตมใจทจะเสยงดวย การสนบสนนใหสมาชกในองคการเสยงเปนสวนหนงของ

การผลกดนใหองคการเตบโต ถงแมวาผลอาจจะไมเปนตามทคาดหวงกไมไดถอเปนความลมเหลว

หากแตสมาชกในองคการตองเรยนรจากการกระทานน

4. การไมเปนผนาแบบเผดจการ (not being a tyrant) ผนามหนาทในการสราง

สภาพแวดลอมทสนบสนนการทางาน ซงมความสมพนธกบทาทางสไตลหรอรปแบบการบรหาร

และบคลกภาพ การเปนทยอมรบนบถอและเปนทรกของผนานน เกดจากการทผนาใหความสาคญ

กบพนกงานในทก ๆ ดาน และในองคการเพอการเรยนร ผนาจะใหความสาคญตอการนบถอและ

ใหเกยรตกบสมาชกในองคการดวย ผนาในองคการเพอการเรยนรมหนาท ดงน

4.1 การกระตนและจงใจ (excite and motivate)

ผนาการเรยนรจะตองใหความสาคญทการกระตนและจงใจสมาชกในองคการให

เดนตามผนาในองคการไมสามารถจะนาไดโดยไมมผตาม หากมองไปรอบ ๆ ตวและพบวาไมม

ใครตามการนาของผนานน นนเปนสงทบอกถงความผดปกต Roger Smith ประธาน General

Motors กลาวถงสาเหตของบรษท GM ทไมกาวไกลไปกวานวา เขาควรจะทาการสอสารทดกวาน

กบพนกงานของบรษท ควรจะทาการสอสารเปนครงทสองเพอใหแนใจวาสมาชกองคการเขาใจ

วสยทศนขององคการรวมทงใหมการแบงปนวสยทศนรวมกนดวย และสมาชกภายในองคการควร

จะไดรบรเหตผลดวยวา เหตใดจงมการปรบโครงสรางองคการ เหตใดจงมการเปลยนแปลง

โครงสรางผลตภณฑ ถาสมาชกในองคการเขาใจสงเหลานเขากจะทางานอยางเตมท แตเนองจาก

ผบรหารไมไดใหความสาคญกบการสอสาร การกระตนและจงใจเทาทควร ดงนน เมอยอนไปด

สมาชกในองคการ จงพบวายงอยขางหลงและลงเลทจะกาวตามผบรหาร

4.2 การยอมรบวาคนเปลยนแปลงได (allow people to change)

ความคดประการหนงทยากจะยอมรบ คอ คนมความสามารถและเปลยนแปลงได

ผนาตองเปดใจกวางทจะยอมรบวาคนเรานนสามารถเปลยนแปลงได อาจจะใชเวลาเปนเดอนหรอ

ปซงผบรหารจะตองใหโอกาส แตสงหนงทมกจะเกดกคอ การทพนกงานในองคการลาออกไป

ทางานกบบรษทอนทยอมรบในความสามารถและศกยภาพของเขา

130

4.3 การมอบหมายใหรบผดชอบและแชรขอตาหน (give responsibility share

blame)

ผนานอกจากจะกระตนการทดลองและสนบสนนใหสมาชกในองคการทาสงใหม

ๆ ซงเปนสงสาคญในการเตบโตขององคการแลว แมวางานนน ๆ จะไมประสบความสาเรจ กควร

จะชนชมในสวนของความพยายามเพอเปนการกระตนใหสมาชกคดและทดลองทาในสงใหม ๆ อย

เสมอและการเรยนรจากขอผดพลาดเปนเครองมอทสาคญประการหนงในการเรยนร รวมท ง

การแชรขอผดพลาดนนรวมกนภายในองคการดวย

4.4 การรบฟงในสงทไมอยากฟง (hearing what you don’t want to hear)

ไมใชเรองงายทคนโดยทวไปจะรบฟงความจรงโดยเฉพาะเปนเรองทเราไมอยากจะ

เชอ สงทไดรบฟงอาจจะไมใชเรองทนายนดแตจะเปนสงทมคณคาอยางมากสาหรบการเรยนร สง

ทผบรหารหรอผนาการเรยนรทา คอ การถอขอตาหนเหลานนเปนของขวญ และนามาพจารณา

รวมกนเพอทาการแกไขปรบปรง119

บทบาทของผนาตามแนวความคดของ ปเตอร เซงเก (Peter Senge)

ผนาในองคการตามแนวคดของ ปเตอร เซงเก (Peter Senge) จะแตกตางไปจากบทบาท

ของการเปนผนาในสมยกอน ในองคการเพอการเรยนร ผนาตองมมมมองใหมในเรองเกยวกบ

การนาโดยมหนาทเปนผสรางใหเกดการคดรวมกนหรอการแชรวสยทศนและทาใหสมาชกใน

องคการเหนรวมกนในสงทคดนน ตลอดจนมรปแบบทางความคด (mental model) ททาทายกวา

รวมทงสนบสนนรปแบบการคดทเปนระบบ โดยตามแนวคดของ เซงเก (Senge) น ผนาใน

องคการเพอการเรยนรจะรบผดชอบตอการสรางองคการทสมาชกแตละคนมการเพมความสามารถ

ของตวเองอยางตอเนองเพอสรางอนาคต หรออกนยหนงคอ การทผนารบผดชอบตอการเรยนร

และสมาชกทกคนคอผเรยน

มมมองใหมของผนาในองคการเพอการเรยนรทวาน จะมความลกซงและเปนงานทม

ความสาคญโดยผนาจะเปนผออกแบบ (designer) พอหรอแมบาน (steward) และคร (teacher)

ตลอดจนการเปนผรบผดชอบตอการสรางองคการทสมาชกในองคการมการขยายความสามารถและ

ศกยภาพในการเขาใจในสงทยากและซบซอน วสยทศน และการปรบปรงการคดรวมกนของ

รปแบบทางความคดซงกคอ การรบผดชอบตอการเรยนรนนเอง

1. ผนาในฐานะทเปนออกแบบ (leader as designer) หนาทผนาในฐานะผออกแบบเปน

สวนทถกละเลยไป เซงเก (Senge) อางถงเลาซปราชญจนทพดถงผนาวา ผนาทเลว คอ คนท

119 C. W. Wick and L. S. Leon, อางถงใน ยรพร ศทธรตน, องคการเพอการเรยนร

(กรงเทพ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552), 216-222.

131

ประชาชนทวไปดถกเหยยดหยาม และผนาทด คอ คนทประชาชนยกยองสรรเสรญ สวนผนาท

ยงใหญคอ คนทประชาชนพดวา “พวกเราทก ๆ คนทางานน นดวยพวกเราเอง” นอกจากน

ยงกลาววาสาเหตทหนาทของการออกแบบของผนาไมไดรบการกลาวถงมากนก เนองจากวาเปน

หนาททมองไมเหนและอยเบองหลกฉากของความสาเรจ (หรอลมเหลว) ซงสงทเกดขนไมวาจะ

เปนความสาเรจหรอลมเหลวทเกดขนในปจจบนลวนเปนผลสบเนองมาจากงานททามาในอดต

ทงสน อกทงยงเปนสงทจะบอกตอไปถงอนาคตดวย

การเปนผออกแบบของผนาจะรวมถงการออกแบบนโยบายขององคการ กลยทธ และ

ระบบตาง ๆ สงทสาคญกคอ การเปนกลยทธและนโยบายทสมาชกในองคการสามารถเขาใจและ

ปฏบตได ดงนน ผนาจะตองใหอานาจสมาชกในองคการใหมสวนรวมในการออกแบบนโยบาย

และกลยทธดงกลาวดวย เพอใหเขาเหลานนเปนสวนหนงในการสรางผลสาเรจทจะเกดขน

การออกแบบนน โดยธรรมชาตจะเปนศาสตรของการรวบรวมผสมผสาน เนองจาก

การออกเปนการทาใหสงตาง ๆ ทางานรวมกนไดในทางปฏบต เราจะไมคดวารถยนตคนหนงถก

ออกแบบมาอยางด ถามเครองยนตอยางดทสด มทนงหรอเบาะอยางดทสด มสายพานอยางดท

สดแตไมสามารถขบขหรอควบคมไดในสภาพถนนทเปยก เปนตน สงจาเปนสาหรบการออกแบบ

กคอ การพจารณาวาสวนตาง ๆ เขากนและสามารถทางานรวมกนไดเปนอยางดในภาพรวม

ในทานองเดยวกน การออกแบบงานของผนาในองคการเพอการเรยนรจะเกยวของกบ

การผสมผสานรวบรวม ซง สตาตา (Stata) ประธานบรษท Analog Device กลาววา งานของ

ผนาทสาคญประการหนงจะเกยวของกบการออกแบบองคการและนโยบายขององคการ ซงจะตอง

มองใหเปนระบบทแตละสวนภายในองคการมความเกยวของกนและยงมความเกยวของกบ

สภาพแวดลอมภายนอกองคการอยางไรดวย อกทงการมองใหเหนถงวาจะทางานอยางไร ให

ระบบโดยรวมดขน การเปลยนแปลงในองคการสวนใหญจะแกปญหาหรอทาเฉพาะสวน แตการ

เปนผออกแบบทแทจรงนนจะตองเขาใจระบบโดยรวมทงหมดอยางตอเนอง งานในการออกแบบ

ของผนาจะเกยวของกบสงตอไปน 1) การออกแบบการควบคมความคดในเรองวตถประสงค

วสยทศน และคณคาหลก โดยคานงถงองคการโดยรวม ซงเปนเรองราวของสงทจบตองไมไดแตม

คณคาทลกซงโยงใยสงตาง ๆ ในองคการเขาดวยกน 2) การแบงปนและคดรวมกนถงวสยทศน

(shared vision) เปนสงสาคญเบองตน เพราะเปนตวสนบสนนการทาใหเกดความสอดคลองกนใน

ระยะยาว และเปนสงทจาเปนสาหรบการเรยนร 3) การคดอยางเปนระบบ (system thinking) ก

เปนสงสาคญเบองตนอกประการหนง เพราะผบรหารจะตองเปนผสบคนความจรงตลอดจนตอง

เขาใจอยางลกซง “สงทเปนอย” ทศทางในอนาคตทจะมงไป 4) ขณะทรปแบบการคด (mental

model) มสวนเกยวของกบการออกแบบ คอ เปนพนฐานทนาเอาขอสมมตมาตแผใหเหนชดขน

132

5) ความสามารถของบคคล (personal mastery) มกจะเปนหลกสดทายทพดถงในการออกแบบ

เนองจากผบรหารมกจะใหการสนบสนนและใหความสาคญในเรองความกาวหนาสวนบคคลอย

แลวซงการใหอสระแตละคนในการเลอกทาตามความถนดเปนสงสาคญในการสนบสนน

ความสามารถของบคคลน สงสาคญคอ การกระทาหรอพฤตกรรมผนาในการคดวสยทศนรวมกน

และการมความมงมนตอองคการ

นอกจากงานของผนาจะเกยวของกบหลกทกลาวมานแลว ผนายงตองเปนผสนบสนน

การเรยนรโดยไมลมวา คนจะเรยนรเมอเขาตองการจะเรยนรไมใชเขาคดวาเขาตองการหรอคนอน

บอกใหเรยน และหนาทของผนา คอ การออกแบบกระบวนการในการเรยนร โดยทสมาชกใน

องคการสามารถนาผลการเรยนรไปใชเพมประสทธภาพการทางานและพฒนาการเรยนรตอ

2. ผนาในฐานะทเปนพอหรอแมบาน (leader as steward)

จากการสมภาษณประธานกรรมการบรหารใน 3 บรษททดาเนนธรกจแตกตางกน คอ

ธรกจใหบรการแบบดงเดม (traditional service business) ธรกจการผลตแบบดงเดม (traditional

production business) และธรกจอตสาหกรรมทใชเทคโนโลยขนสง (high-technology

manufacturing) พบวาถงแมวาแตละธรกจจะมมมมองเฉพาะทแตกตางกนโดยสนเชง แตจะมแรง

บนดาลใจจากแหลงเดยวกน นนคอ ทกบรษทรบรเรองราวและมจดมงหมาย (sense of purpose)

ทมาจากวสยทศนซง เซงเก (Senge) เรยกวา “เรองของเปาหมาย” (purpose story) หรอ

“รปแบบของความตองการทจะเปน....” ซงเปนสงทมความหมายตอความปรารถนาและ ความ

คาดหวงตอองคการของเขา เชน ผนาองคการแตละคนม “เรองของเปาหมาย” วา “การขนถง

ตาแหนงสงสดของคน” สวนผนาในอกองคการหนงมเรองของเปาหมายวา คอ “การอยในสภาพท

มการปรบใหสอดคลองกบการสรางสรรคมากขน” ขณะทผนาในองคการสดทายมเรองของ

เปาหมายวา “การรวบรวมความคดและการปฏบตใหไปดวยกน”

เรองของเปาหมาย หรอ purpose story เปนทงเรองสวนตวและเรองทวไปจะเปนตวท

บอกถงการทางานและงานทจะตองทา ทาใหผนามความพยายามทจะทาใหถงจดมงหมายหรอ

เปาหมายนน และยงเปนสงทนาไปสความหมายทลกซงของวสยทศน ความใฝฝนสวนตว และยง

เปนเครองบงชระหวางการเดนทางไปสเปาหมาย สงทสาคญคอ ความสามารถในการนา ซงเปน

ตววางจดมงหมายขององคการ เหตผลทองคการเปนอยในลกษณะขององคการมความเปนมา

อยางไร และกาลงจะมงหนาไปทางไหน ในลกษณะน องคการเปรยบเสมอนเปนพาหนะ

ในการนาการเรยนรและการเปลยนแปลงเขาสสงคม ซงเปนอานาจของเรองของเปาหมายท

รวบรวมความคดทหลากหลายจากงานทผนาจะตองทาใหมความเปนหนง

133

การทผนาพฒนาวสยทศนของตวเองและรวบรวมความคดทหลากหลายใหเปนหนงคอ

การจดการวสยทศน ดงนน ผนาในฐานะทเปนพอหรอแมบานในองคการเพอการเรยนร คอ

การทาใหสมาชกในองคการยดตอความมงมนในงานอยางมจดมงหมายเดยวกนทชดเจน

ในองคการเพอการเรยนร ผนาอาจจะเรมจากการปฏบตตามวสยทศนของตนเอง และ

เรยนรทจะฟงวาคนอนมวสยทศนอยางไร ตลอดจนการเหนวาวสยทศนของตวเองเปนสวนหนง

ของภาพรวมทงหมด

3. ผนาในฐานะทเปนคร (leader as teacher)

ความรบผดชอบแรกของผนา คอ การใหคาจากดความของสภาพทเปนจรง หรอ reality

แลวชวยสมาชกในองคการใหเขาใจอยางถกตองลกซง และทาใหเหนภาพของความจรงนนชดเจน

ขนสภาพทเปนจรงทคนในองคการโดยทวไปรบร คอ ความกดดนทเกดขน (pressure) วกฤตท

ตองตอบสนอง (crisis) และขอจากดทจะตองยอมรบ (limitation) และการทาใหสมาชกใน

องคการรถงสภาพทเปนจรงอยางถกตองชดเจนและใชไดอยางสอดคลองกบวสยทศน เปนอก

หนาทหนงของผนาในฐานะคร

ผนาในองคการเพอการเรยนรจะตองทามากกวาการวางแผนกลยทธทมาจากแนวโนมท

เกดขน จะตองสามารถชวยใหสมาชกในองคการเขาใจแรงผลกดน (systemic forces) ททาใหเกด

การเปลยนแปลง ผนาองคการเพอการเรยนรมความสามารถในการสรางมโนภาพและเขาใจอยาง

ลกซงในกลยทธของตนเอง ดงนน จงเปนความรขององคการและเปนสงททาทายตอการปรบปรง

ตอไป ผนาในฐานะทเปนครจงไมใชเรองเกยวกบ “การสอน” สมาชกในองคการเพอใหยอมรบ

วสยทศน แตเปนการสนบสนนใหสมาชกทกคนเกดการเรยนร โดยผนาจะเปนคนชวยใหสมาชก

ในองคการพฒนาระบบความเขาใจ

กลาวโดยสรป ผนาทจะเดนจะมคณสมบต เชน การตดตามและความชดเจนทางความคด

ยดถอตอความมงมนทมตอองคการ การเปดเผยและการเรยนรอยางตอเนอง ไมมคาตอบใหลกนอง

แตละปลกฝงความเชอมนใหเกดขนและเรยนรทกอยางทเราสมาชกทกคนอยางเรยนเพอใหไดรบ

ผลทเราทกคนตองการ นอกจากน จะตองมความพยายามในการพฒนาทกษะทางความคดและ

การสอสาร เชน การเรยนรหรอฝกวาจะฟงอยางไร เรยนทจะชนชมผอน ซง เซงเก (Senge)

กลาววา เปนคณสมบตทขาดไมได และในการชวยพฒนาทกษะการเปนผนานจะเนน “การฝกฝน

แตละบคคล” (individual discipline) ในสวนของระบบการคด (system thinking) รวมกบ

134

ความคดและความสามารถของบคคล (mental and personal mastery) ซงการสรางวนยนจะเพม

ความสามารถทางความคด การมปฏสมพนธ และการสรางสรรคทมความจาเปนตอการเปนผนา120

4. การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงาน หรอ empowerment

นอกจากผนาจะมบทบาทตาง ๆ ดงทกลาวมาแลว การใหอานาจในการปฏบตงานกบ

สมาชกในองคการ หรอ empowerment ในการตดสนใจเกยวกบการทางาน การแกปญหาตาง ๆ

ดวยการใหพนกงานเปนผปฏบตเอง เปนสวนประกอบทสาคญประการหนงของการเปนผนา

องคการ ดงน น การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานจงถอเปนปจจยสวนหนงของ

การปฏบตเพอทจะกาวไปสการพฒนาองคการเพอเปนองคการแหงการเรยนร

คานซ (Khan) ไดใหขอเสนอแนะเกยวกบการใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงาน เชน

คานซ (Khan) เชอวาการทบรษทจะกาวไปสการเปนบรษทชนนาไดน น การใหอานาจ

ในการปฏบตงานแกพนกงาน หรอ empowerment เปนสงสาคญทจะนาไปสการไดเปรยบ

ในการดาเนนธรกจ โดยไดเสนอบทความเกยวกบการใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงาน และ

อธบายถงความหมาย ประโยชนทจะเกดขน วธการ ตลอดจนผลดทผบรหารหรอผนาจะไดรบเมอ

มการใหอานาจในการปฏบตงานกบพนกงาน คานซ (Khan) ยงไดกลาวอกวา การใหอานาจ

ในการปฏบตงานแกพนกงานนนเปนสงจาเปนสาหรบการสรางความสมพนธระหวางบคคลทจะ

กอใหเกดความเชอถอระหวางนายจางและลกจางและความสมพนธดงกลาวนจะเปนตวผลกดนให

พนกงานแตละคนทาการปรบปรงคณภาพและผลผลตอยางตอเนอง รวมทงการใหบรการทดขน

(ดกวา) หรออาจกลาวไดวา การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานเปนพลงภายในทชวยให

องคการไดรบผลการปฏบตงานตามเปาหมายอยางมประสทธภาพ

ประโยชนของการใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานจากการศกษา ของ คานซ

(Khan) ไดแสดงใหเหนถงผลในทางบวกทเกดขนหลายประการ อาทเชน

1. ทาใหทศนคตของพนกงานดขน จากการใหรบผดชอบและใหอานาจกบพนกงานท

จะตองรบผดชอบตอผลลพธของงานนน ๆ

2. การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานทาใหองคการไดรบผลผลตทเพมขนและ

คณภาพงานทดขนจากการสรางสรรคทเกดจากพนกงาน อกทงอตราการเปลยนงานของพนกงานก

จะนอยกวาพนกงานทไมไดรบอานาจในการปฏบตงาน

3. การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานยงเปนการปรบปรงผลการทางานของผนา

เนองจากเมอผนาไดใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานทมทกษะความสามารถ ภายใต

120 P. M. Senge, “The Leader’s new work : Building Learning Organization,” Sloan

Management Review 32, 1 (1990) : 7-23.

135

สภาพแวดลอมทมความเชอถอการพดคยการสอสารทเปดเผยแลว ผบรหารหรอผนากจะสามารถ

ใชเวลาไปในการบรหารและจดการงานอน

4. รวมทงมเวลาทจะไปจดการกบกจกรรมการบรหารมากขน เชน การวางแผนธรกจ และ

การพฒนาพนกงาน เปนตน

นอกจากน ยงไดแนะนาอกวา วธการทจะทาใหผลผลตในองคการดขน คอ การให

อานาจในการปฏบตงานแกพนกงาน เพอจดการกบอปสรรคทเกดขนกบการทางาน และให

พนกงานสามารถจดทมงานทผรวมทมมาจากตางแผนกเพอการทางานทสอดคลองกน เชน แผนก

จดซอ แผนกบญช แผนกวางแผนการผลต และแผนกสนคาคงคลง เปนตน การจดพนกงานท

มารวมทมจากแผนกตาง ๆ อยางมประสทธภาพน จะนาไปสการลดขอขดแยง เปนการเพม

ประสทธภาพในการสอสาร สงเสรมใหเกดความเชอมนกนภายในองคการและในทสดสงผลถง

ผลผลตทสงขน

อยางไรกตาม ความพยายามของผนาหรอผบรหารในการใหอานาจในการปฏบตงานแก

พนกงานอาจเกดความลมเหลวโดยมสาเหตพอสรปไดดงตอไปน

1. ขาดการสนบสนนจากผบรหารและขาดความต งใจอยางจรงจง ดงน น องคการ

จาเปนตองมการสอสารความมงมนและความผกพนของผบรหารเปนระยะ ๆ

2. การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานถกใชเปนเครองมอใหการจดการหรอการ

เปลยนแปลงใหเหมาะสม เพอใหแนใจวาพนกงานสามารถทจะทางานทไดรบมอบหมายประสบ

ความสาเรจ การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานไมใชของเลนหรอกลไกทนามาใชจงใจ

พนกงานโดยไมไดใหความรบผดชอบหรออานาจในการทางานอยางแทจรง

3. ผนาใชการใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานเพอสละอานาจและความรบผดชอบ

ในการบรหาร โดยทาการมอบหมายความรบผดชอบในการทางานใหสาเรจแกผอนและตนเอง

คอยรบรางวลความสาเรจแตมอบความผดใหผอนเมองานลมเหลว

4. การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานโดยการแบงกลม เชน ใหอานาจในการ

ปฏบตงานกบกลมคนทมอานาจทางความคดและสรางสรรคในการแกปญหาเทานน และละเลย

ไมใหอานาจแกกลมคนทคดวาเขาไมสามารถทาได การจดแบงเชนนถอเปนการทาลายและบอกได

ถงความลมเหลวอยางแนชดของผลทจะตามมา

5. การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานถกใชโดยไมมการลงทนในการฝกอบรม

และพฒนาทกษะของพนกงาน พนกงานทไดรบอานาจในการปฏบตงานหรอความรบผดชอบใหม

จะตองไดรบทกษะเพมเตมและไดรบการอบรมในเรองการทางานเปนทมเพอใหแนใจถง

ความสาเรจทตอเนอง

136

6. ผนาไมสามารถใหผลปอนกลบ (feedback) และคาแนะนาทเปนรปธรรมได รวมทง

ไมใหการยอมรบตอผลทพนกงานทาสาเรจ ซงถาผบรหารหรอผนาไมไดใหการสนบสนนอยาง

สมาเสมอและเหมาะสมแลว การใหอานาจในการปฏบตงานแกพนกงานกจะไมสามารถเกดผลด

กบองคการได

คานซ (Khan) ไดแนะนาขนตอนในการมอบหมายงานและการใหอานาจแกผปฏบตงานไว

5 ขนตอน คอ

ขนตอนท 1 ทาการวเคราะหงาน (analyze your job duties)

ผนาหรอผบรหารจดทารายการ (list) งานทตนเองจะตองทาทละรายการเปนขอ ๆ ไป

โดยพจารณาวาเปนงานบรหารหรอมใช ซงถาเปนงานในสวนของการบรหารกยงสมควรดแล

รบผดชอบและใหถอโอกาสนทาการตรวจสอบดวยวารายการงานบรหารททาเปนขอ ๆ นน มขอ

ใดกอใหเกดคณคาตอการบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคของบรษท หากมขอใดทไมกอใหเกด

คณคาตอการบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคของบรษท กใหตดสนใจยกเลกเสย และทา

เชนเดยวกนเมอตรวจสอบงานทไมใชงานบรหาร ถาเปนงานทไมทาเพอการบรรลเปาหมายหรอ

วตถประสงคขององคการแลวใหหยดทาได การกาจดงานทไมจาเปนออกไป นอกจากจะเปน

การทาใหประหยดเวลาของตวเองแลว ยงประหยดเวลาและความพยายามในการผอนถายงานไปให

ลกนองดวยการตรวจสอบและทารายการสาหรบงานทไมใชงานบรหารหรอขนตอนการวเคราะห

งานนจะทาใหเกดคณคากบทงบรษท (องคการ) และหนวยงานอกดวย

ขนตอนท 2 การวางแผนเพอมอบหมายงาน (plan to delegate tasks)

ในขนตอนนเปนการตรวจสอบวา จะมอบหมายงานหรอใหอานาจกบพนกงานหรอ

ลกนองคนใดงานทจะมอบหมายจะตองมความทาทายตอพนกงานคนนน ๆ ซงจะทาใหพนกงานคน

นนเกดการเรยนรและกาวหนาจากงานทไดรบมอบหมายดงกลาว อยางไรกตาม ผนากไมควรจะ

เลอกมอบหมายและใหอานาจแกพนกงานหรอลกนองทมผลการปฏบตงานดและคดวาเขา

มความรบผดชอบเทานน เพราะการทมอบหมายงานทยากหรอมความทาทายในปรมาณทมาก

เกนไปอาจจะกลบกลายเปนอปสรรคหรอตวจากดความพยายามของพนกงานหรอลกนอง

โดยทวไป คนทมผลการปฏบตงานทดควรจะตองมเวลาในการทางานทยดหยนได และเขาเองก

มกจะสามารถใชเวลาไดอยางมประสทธภาพอยแลว และมกจะอาสาสมครทจะชวยรบผดชอบ

อยางอนดวย ปจจยสาคญในขนตอนการวางแผนนจะเกยวของกบคนทจะถกมอบหมายงาน จะตอง

ไดรบการสนบสนนในหลาย ๆ เรอง รวมทงการตอบคาถามทอาจจะมตามมา จะตองทาใหหาย

สงสยวาทาไม จงตองมการเปลยนแปลง การสนบสนนนจงเปนสงสาคญและจาเปนตอแผนการ

มอบหมายหรอการใหอานาจทจะประสบความสาเรจตอไป และในแผนจะตองระบดวยวา ม

137

รายการใดบางทจะตองทาใหสาเรจ รวมทงจะตองเสรจเมอใดและมอบหมายใหใครทาบาง อกทง

พจารณาถงทรพยากรทจะตองใชวามอะไร จดการใหการแนะนาอบรมในเรองทเกยวของกบการจะ

ทาใหงานประสบความสาเรจ ซงจะตองบอกรายละเอยดอยางชดเจน

ขนตอนท 3 การมอบหมายงาน (delegation)

ผนาจะตองเปดโอกาสใหพนกงานไดพดคยสอสารไดตลอดเวลาทตองการ พนกงานหรอ

ลกนองทไดรบมอบอานาจจะตองแนใจไดวาผนาหรอหวหนาจะชวยเหลอเขาเสมอเมอเขาตองการ

ในขนตอนนอาจจะมอปสรรคหลายอยางซงจาเปนทจะตองเรยนรและกาวขามไป เชน

1. พนกงานไมไดรบการอบรม มเวลาไมเพยงพอ และไดรบการสนบสนนดานทรพยากร

ไมเพยงพอตอการทางานทตองรบผดชอบ ผบรหารหรอผนาจาเปนตองจดสงทจะชวยสนบสนน

เพอใหความรบผดชอบใหมทไดรบประสบผลสาเรจ

2. พนกงานรสกไมเชอถอและไมมนใจ ซงผบรหารหรอผนาจาเปนตองรบฟงขอคดเหน

ตาง ๆ อยางตงใจและเหนใจ และใหคาแนะนาเพอชวยใหการดาเนนงานเปนไปโดยสะดวก

3. พนกงานขาดประสบการณและความสามารถในการทจะรบผดชอบ ผบรหารจะตอง

จดการอบรมใหพนกงาน รวมทงสนบสนนใหเกดความเชอมนในตนเองเมอมโอกาส

4. พนกงานมกจะกลวการวจารณและตองการหลกเลยงความเสยง ผบรหารจาเปนตอง

อธบายใหเขาใจวา การวจารณไมไดมจดมงหมายเพอการตาหน แตเพอใหเกดการเรยนร และ

แกไขปรบปรงเพอนาไปสความสาเรจตอไป และทาใหพนกงานคนนน ๆ มนใจวาผนาอยเคยงขาง

และใหการสนบสนนทกดานเพอนาไปสความสาเรจของงานทไดรบผดชอบใหม

5. พนกงานจะตองไดรบอานาจอยางเพยงพอตอการทางานใหมทไดรบมอบมา การเปน

หนสวนในการทางานกบพนกงานจะทาใหเขารสกวามความมนใจในการทางาน

ขนตอนท 4 การควบคมและตดตามความกาวหนา (monitor and follow – up progress)

1. จะตองมการตดตามและควบคมเพอใหแผนทวางไวประสบความสาเรจ ตลอดจน

การปรบปรงแผนและทาใหมความทนสมย เนองจากวาขณะทปฏบตตามแผนอาจจะมบางสง

บางอยางทไมไดเปนไปตามแผนทวางไว ซงอาจจะตองมการตดตอกบบคคลอนและการหาสาเหต

ทเกยวของกบงาน

2. จะตองใหเวลาอยางเพยงพอในการปฏบตงานทตองรบผดชอบใหม ซงอาจจะใชเวลา

ในการเรยนร และการประยกตการเรยนรทเกดขนในงานนกบงานใหมทตองรบผดชอบตอไปใน

อนาคตเมอตรวจสอบแผนแลวใหทบทวนดผลลพธทไดดวยการใหรางวลกบผปฏบตงานท

รบผดชอบกบงานทนอกเหนอไดอยางประสบความสาเรจ

ขนตอนท 5 รางวลความสาเรจ (reward successful results)

138

การจงใจใหคนแตละคนทางานใหประสบความสาเรจนนแตกตางกน และการกระทาของ

พนกงานขนอยกบการจงใจน ในขนตอนนใหสรางรายการคาถามขนมาเพอถามพนกงานวาอะไรท

เปนความรสกภายในททาใหแตละคนเกดแรงจงใจทจะทางานใหประสบความสาเรจ สงจงใจ

เหลานนอาจเปน ความตองการทจะประสบความสาเรจ ตองการเปนทรกของเพอรวมงานหรอ

บคคลอน เงน ชอเสยง การไดรบการสนบสนน หรออาจเปนปจจยอน ๆ เปนตน121

3. การสอสาร (communication)

เวส และ เมเยร (West III and Meyer) กลาววา ความสามารถในการเรยนรขององคการ

ขนอยกบระบบการสอสารขององคการนน กระบวนการทเกยวของกบการสรางความร (knowledge

creation) รวมทงการพดหรอการประกาศออกมาอยางชดเจนดวย และจากการศกษาของเขา ยงพบ

อกดวยวารปแบบขององคการสมยใหมทดาเนนงานภายใตสภาพแวดลอมทมการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรวและการแขงขนทรนแรงมกจะเปนองคการในแนวราบ ซงเหตผงพนฐานของการจดองคการ

ในแนวราบกคอ เพอสนบสนนระบบและกระบวนการในการสอสารขององคการ เพอสงผล

ตอเนองถงการเรยนรในองคการ ซงระบบเหลานจะชวยใหผจดการสามารถรวบรวมขอมลไดอยาง

รวดเรว และนามาใชในการตดสนใจไดอยางมประสทธภาพ ความสามารถในการสอสารของ

องคการจงนบไดวาเปนเบองหลงทสาคญของการทาใหองคการเกดการเรยนรและเกดความได

เปรยบเทยบตามมาในทสด122

ความสาคญของการสอสารทสงผลตอการพฒนาไปสองคการแหงการเรยนร

การสอสารเปนคณลกษณะทสาคญประการหนง หรอเปนสวนประกอบทสาคญทสงผลตอ

การเรยนรขององคการ เซงเก (Senge) พจารณาการสอสารในองคการเพอการเรยนรในลกษณะของ

การวเคราะหกระบวนการพดคยและการสนทนา ตลอดจนการอภปรายโตแยง โดยไดกลาวถง

การพดคยและบทสนทนาวาเปนสวนหนงของการสอสาร และเปนสวนประกอบทสาคญของ

การเรยนรในระดบทม โดยไดรบการสนบสนนจากนกวชาการคนอนวา ความคดเหนของทมเปน

สงทมศกยภาพ และยงใหญกวาความคดในระดบบคคล ซง เซงเก (Senge) กลาววา การบรรยายหรอ

การสนทนาแยกงายๆได 2 แบบคอ การสนทนา (dialogue) และการอภปรายโตแยง (discussion) ซง

ทงสองสงนมความสาคญตอความสามารถในการเรยนรอยางตอเนองของทม แตอานาจของทมจะ

ขนอยกบการทางานรวมกน การสนทนา (dialogue) เปนการพดคยสอสารททาใหเกดการไหลเวยน

121 S. Khan, “The Key to Being a Leader Company : Empowerment,” Journal for

Quality & Participation 20, 1 (1997) : 44-49. 122P. G. West III and D. G. Meyer, “Communicated Knowledge as a Learning

Foundation,” The international Journal of Organizational Analysis 3, 1 (1997) : 25-58.

139

ของความคด (สตปญญา) หรอทาใหเกดความสามารถในการเขาใจไดมากขน การอภปรายโตแยง

(discussion) มความหมายพนฐานมาจากการเคาะ การกระทบกน หรอการปะทะ เปรยบเหมอนกบ

การเลนปงปองทตลกบอลไปมาระหวาง 2 คน ซงในการเลนเกมน เรองทกาลงเปนทนาสนใจ

รวมกนจะถกวเคราะหและจาแนกจากหลายๆมมมองของผทเกยวของ

ในการเรยนรระดบทมหรอกลม เซงเก (Senge) แนะนาวา จะตองใชการสนทนาและ

การอภปรายโตแยงอยางสมดล ในการอภปรายโตแยงจะมการนามมมองทแตกตางมาเสนอแนะและ

ถกเถยง ซงเมอมการอภปรายทชดเจนในตอนตนอาจจะมประโยชนตอการวเคราะหสถานการณ

โดยรวมทงหมด สาหรบในการสนทนาจะมการนาเสนอมมมองทแตกตางเพอเปนแนวทางไปส

การคนพบมมมองใหม

ตามแนวคดของ เซงเก (Senge) การสอสารในองคการเพอการเรยนรจะใหความสาคญถง

การสนทนาและการอภปรายโตแยง เพอเขาใจกระบวนการทางความคดตลอดจนมมมองใหมๆท

เปนผลจากการสอสารผานการพดคยนนๆ ซง เซงเก กลาววาเปนการเรยนรทสาคญในระดบทม123

4. การถายโอนความรขององคการ

ในสภาพแวดลอมของการแขงขนในปจจบน เปนทยอมรบกนวา ความรขององคการเปน

สนทรพยพนฐานทมความสาคญเปนอยางมาก การทองคการจะเกดความไดเปรยบเทยบไดนน

ขนอยกบความรขององคการวา องคการรอะไร และใชความรนนอยางไร และรวดเรวแคไหน

ทองคการมการเรยนรสงใหมๆ เนองจากการถายโอนความรเปนลกษณะสาคญประการหนงของ

การเปนองคการเพอการเรยนร การเรยนรจะเกดขนเมอความรจากสวนหนงขององคการถกถายโอน

อยางรวดเรวและมประสทธภาพไปยงอกสวนหนงขององคการ และการถายโอนกเปนกระบวนการ

จดการความรทสาคญทสดในองคการกระบวนการหนง สวน โกห (Goh) กลาววา วธการในการ

สนบสนนการถายโอนความรน นสามารถทาไดโดยการเลอกคณคา (value) ขององคการเชน

“การเพมความพอใจของลกคา” ดงนน พนกงานกจะมงความสนใจไปทการดกจบความรเกยวกบ

ความตองการและความชอบของลกคา และดวยความรนทางเลอกในการทากจกรรมตางๆของ

องคการกจะมงไปทการเพมยอดขาย การปรบปรงการใหบรการขนสง การแกปญหาอยางรวดเรว

และมประสทธภาพใหกบลกคา ผลกคอ การถายโอนความรไปยงพนกงานคนอนๆ หรอกบลกคา

และองคการจะม best practices ซงเปนแนวทางหรอวธการปฏบตททาใหองคการประสบ

ความสาเรจ (เปนเลศ) โดยการเรยนรจากประสบการณของผทประสบความสาเรจหรอทาไดดกวา

องคการเรา โดยไมตองเสยเวลาในการเรมตนทาเองหรอลองผด ลองถก ดงนน best practices

123 P. M. Senge, Team Learning, McKinsey Quarterly (1991) : 82-93.

140

จงเปนฐานความรสาคญทจะใชในการพฒนาและปรบปรงองคการเพอใหองคการสามารถแขงขน

กบองคการอนได124

5. คณลกษณะของการเปนพนกงานในองคการเพอการเรยนร (employee characteristics)

เทเลอร และ ธอรพ (Taylor and Thorpe) กลาววา กญแจสาคญในการพฒนาองคการไปส

องคการเพอการเรยนร คอ ความสามารถในการเรยนรของคนในองคการ และความสามารถ

ในการนาองคความรทเรยนมาไปประยกตใชไดกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลง125

ความสาคญของบคคลกบองคการเพอการเรยนร

งานทสาคญของแผนกบคคลเพอสรางใหเกดคณคากบองคการตามท อลรช และ

บรอคแบงค (Ulrich and Brockbank) แนะนาเกยวของกบกระบวนการ 4 อยางคอ

1. กระบวนการเกยวกบคน หรอ flow of people หมายถง สงทเกดขนกบคนในองคการ

รวมไปถงการเคลอนยายคนเขาหรออกจากองคการอยางไร การเลอนขนเลอนตาแหนงอยางไร

การมกระบวนการเกยวกบคนทเหมาะสมจะชวยใหองคการแนใจไดวามคนทมความสามารถ

เหมาะสมตรงตามความตองการกบกลยทธขององคการ

2. กระบวนการในการจดการผลการปฏบตงานหรอ flow of performance management

เปนการพจารณาถงความสาคญของคนกบการทางานในเรองมาตรฐานการทางานและการวดผล

การปฏบตงาน รางวลทเปนตวเงนและไมเปนตวเงน รวมทงขอมลปอนกลบจากผถอหน การให

ความสนใจตอกระบวนการในการจดการผลการปฏบตงาน ซงจะสงผลตอความรบผดชอบของผล

การปฏบตงานของพนกงาน ทงในเรองการบนทกผลการทางาน การอธบายถงผลงานและการให

รางวลและการลงโทษเมอไมไดผลการปฏบตงานตามทองคการตองการ

3. กระบวนการในเรองขอมลขาวสารหรอ flow of information การใหความสนใจกบ

กระบวนการในเรองขอมลขาวสารอยางเหมาะสมทาใหคนในองคการรวา มอะไรเกดขน ทาไม

และสามารถประยกตตวเองใหทาในสงทจะสรางคณคาใหกบองคการได และกระบวนการในเรอง

ขอมลขาวสารยงเปนการทาใหคนหรอพนกงานในองคการตระหนกถงการสะสมความรในองคการ

ดวย

4. กระบวนการในงาน flow of work กระบวนการทางาน เชน ใครเปนผรบผดชอบ

ในการทางานน งานถกทาอยางไร และทไหนททาใหคนทางานไดอยางเตมความสามารถ เพอใหได

124 S. C. Goh, “Managing Effective Knowledge Transfer : An Integrative Framework and

Some Practice Implications,” Journal of Knowledge Management 6, 1 (2002) : 23-30. 125 S. E. B. Taylor and R. Thorpe, “A Step in the Right Direction? Investors in People and

the Learning Organization,” British Journal of Management 13 (2002) : 161-171.

141

ผลผลตทองคการตองการ การใหความสนใจในเรองนทาใหเกดกระบวนการควบคมการทางาน

การรบผดชอบ และระบบทสงผลตอคณภาพ126

6. การยกระดบผลการปฏบตงาน (performance upgrading)

ในองคการเพอการเรยนร การยกระดบผลการปฏบตงานหรอการปรบปรงใหระดบผล

การปฏบตงานทดขนเปนลกษณะทสาคญประการหนง อกท งยงถอวาเปนมาตรวดทสาคญ

ในการประเมนวาองคการกาลงเดนทางหรอมงหนาไปสการพฒนาการเปนองคการเพอการเรยนร

ดงนนองคการจะตองสามารถบอกไดวาหรอวดไดวา พนกงานมการเรยนร มการแสวงหาความร

และมการนาความรไปใชไดมากนอยเพยงใด ซงผลของการเรยนร การแบงปนความร และการนา

ความรไปใชน กจะแสดงออกมาใหเหนในรปของผลการดาเนนงานขององคการ ระดบผล

การปฏบตทดขนหรอยกระดบผลการปฏบตงานขององคการจงเปนลกษณะทสาคญประการหนง

ขององคการทกาลงพฒนาไปสการเปนองคการเพอการเรยนร

ความหมายของการยกระดบผลการปฏบตงาน

การยกระดบผลการปฏบตงานในทนจะหมายถง การปรบปรงคณภาพในการทางาน

อยางตอเนอง รวมท งมการสรางสรรคสงใหมๆอยางตอเนองดวยเชนกน ไมวาจะเปนในดาน

กระบวนการหรอในดานผลตภณฑและบรการ กลาวคอ องคการอาจจะมการปรบปรงกระบวนการ

ในการทางานใหม และ/หรอการนากระบวนการใหมๆมาใช หรอมการปรบปรงผลตภณฑและ

บรการใหม และ/หรอออกแบบผลตภณฑและบรการใหมสตลาด เปนตน ทงการปรบปรงและ

การสรางสรรคสงใหมนวาจะเปนในเรองของกระบวนการหรอในเรองของผลตภณฑและบรการ

ถอวาเปนการปรบปรงคณภาพในการทางานทงสน ดงนน พนกงานในองคการเพอการเรยนรจงถก

คาดหวงวาจะมการเรยนรและนาองคความรทไดไปใชเพอการปรบปรงคณภาพการทางานของตน

และนนกคอการยกระดบผลการปฏบตงานใหดขนอกประการหนง127

126 D. Ulrish and W. Brockbank, “The Work of HR part one : People and Performance,”

Strategic HR Review 4,5 (2005) : 20-23. 127 ยรพร ศทธรตน, องคการเพอการเรยนร, (กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2552), 305-306.

142

การจดการศกษาในสถานศกษาขนพนฐาน

การบรหารจดการสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

สบเนองจากพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ.2546

กระทรวงศกษาธการไดปฏรปโครงสรางและระบบบรหาร โดยแบงสวนราชการใหม

เปนการบรหารราชการสวนกลาง และการบรหารราชการเขตพนทการศกษาและสถานศกษา128

ในสวนกลางไดยบกรมตางๆ และแบงสวนราชการประกอบดวย สานกงานรฐมนตร สานกงาน

ปลดกระทรวง สานกงานเลขาธการสภาการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และสานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา และยบสวน

ราชการทตงอยในสวนภมภาค ไดแก สานกงานศกษาจงหวด สานกงานการประถมศกษาจงหวด

สานกงานสามญศกษาจงหวด สานกงานการประถมศกษาอาเภอ และสานกงานศกษาธการอาเภอ

โดยจดตงเปนสานกงานเขตพนทการศกษา ซงเปนหนวยงานทางการศกษาทอยภายใตการกากบ

ดแลของสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มหนาทดาเนนการตามอานาจหนาทของ

คณะกรรมการเขตพนทการศกษา ตามมาตรา 38 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542

และมาตรา 37 แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ.2546 มอานาจ

หนาทจดทานโยบาย แผนพฒนามาตรฐานการศกษา วเคราะหจดตง จดสรร กากบ ตรวจสอบ

ตดตามการใชงบประมาณ ประสานการสงเสรม สนบสนนกากบ ดแล ตดตามและประเมนผล

รวมทงการระดมทรพยากรในการสงเสรมการจดและพฒนาการศกษาของสถานศกษาในเขตพนท

การศกษา129 ใหสถานศกษาในสงกดสามารถจดการศกษาตามบทบญญตแหงพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม พ.ศ.2545 สานกงานเขตพนทการศกษานครปฐม

เขต 1 ประกอบดวยพนทอาเภอเมองนครปฐม อาเภอกาแพงแสน และอาเภอดอนตม

มสถานศกษาในสงกดทเปนสถานศกษาของรฐ จานวน 141 โรง เปนสถานศกษาในสงกด

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต จานวน 128 โรง สงกด กรมสามญศกษา

จานวน 13 โรง 130 รวมทง ประสานสงเสรมสนบสนนการจดการศกษาของสถานศกษาเอกชน

จานวน 23 โรง โดยเปนสถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐาน จานวน 18 โรง 131

128 กระทรวงศกษาธการ, คมอการบรหารสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคล (กรงเทพฯ

: องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2546), 74. 129 กระทรวงศกษาธการ, คมอปฏบตงานสานกงานเขตพนทการศกษา (ม.ป.ท., 2546),

1 – 3. 130 สานกงานเขตพนทการศกษานครปฐม เขต 1, ขอมลสารสนเทศปการศกษา 2548

143

การบรหารจดการสถานศกษาขนพนฐาน

ในการดาเนนการจดการศกษา สถานศกษาในสงกด ดาเนนการบรหารจดการตามภารกจ

สอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 พระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พ.ศ.2542 ยทธศาสตรกระทรวงศกษาธการ นโยบายจดเนนของสานกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน และยทธศาสตรการพฒนาจงหวดนครปฐม โดยสถานศกษาทจดการศกษา

ขนพนฐาน ดาเนนภารกจตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 ทกระจายอานาจให

สถานศกษา 4 ดาน ไดแก ดานบรหารงานวชาการ ดานบรหารงบประมาณ ดานบรหารงานบคคล

และดานบรหารทวไป สถานศกษาสานกงานเขตพนทการศกษานครปฐมเขต 1 แบงสวนราชการ

ภายในสถานศกษาตามระเบยบคณะกรรมการเขตพนทการศกษานครปฐมเขต 1 วาดวยการแบง

สวนราชการภายในสถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐาน หรอสวนราชการทเรยกชออยางอน พ.ศ.

2548 ลงวนท 22 กนยายน 2548 เปนกลมงาน ดงน

กลมบรหารงานวชาการ มลกษณะกลมงาน หรองานทเรยกชออยางอนทมฐานะเทยบเทา

กลมงานตามขอบขายของงาน ประกอบดวย 1) การพฒนาหลกสตรสถานศกษา 2) การพฒนา

กระบวนการเรยนร 3) การวดผล ประเมนผลและเทยบโอนผลการเรยน 4) การวจยเพอพฒนา

คณภาพการศกษา 5) การพฒนาสอ นวตกรรมและเทคโนโลยทางการศกษา 6) การพฒนาแหลง

เรยนร 7) การนเทศการศกษา 8) การแนะแนวการศกษา 9) การพฒนาระบบการประกนคณภาพ

ภายในสถานศกษา 10) การสงเสรมความรดานวชาการแกชมชน 11) การประสานความรวมมอ

ในการพฒนาวชาการกบสถานศกษาอน 12) การสงเสรมและสนบสนนงานวชาการแกบคคล

ครอบครว องคกร หนวยงาน และสถาบนอนทจดการศกษา และ 13) งานวชาการอนทไมไดระบ

ไว ใหสถานศกษาจดไดตามความเหมาะสม

กลมบรหารงานงบประมาณ มลกษณะกลมงาน หรองานทเรยกชออยางอนทมฐานะเทยบเทา

กลมงานตามขอบขายของงาน ประกอบดวย 1) การจดทาแผนและเสนอของบประมาณ

2) การจดสรรงบประมาณ 3) การตรวจสอบ ตดตาม ประเมนผล และรายงานผลการใชเงนและ

ผลการดาเนนงาน 4) การระดมทรพยากรและการลงทนเพอการศกษา 5) การบรหารการเงน

6) การบรหารบญช และ 7) การบรหารพสดและสนทรพย

กลมบรหารงานบคคล มลกษณะกลมงาน หรองานทเรยกชออยางอนทมฐานะเทยบเทา

กลมงานตามขอบขายของงาน ประกอบดวย 1) การวางแผนอตรากาลงและกาหนดตาแหนง

2) การสรรหาและบรรจแตงตง 3) การเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตราชการ 4) งานวนย

(ม.ป.ท., 2548), 52.


144

และการรกษาวนย 5) งานการออกจากราชการ และ 6) งานสนบสนนการปฏบตงานของ

หนวยงานอนทเกยวของ หรอทไดรบมอบหมาย

กลมบรหารทวไป มลกษณะกลมงาน หรองานทเรยกชออยางอนทมฐานะเทยบเทากลม

งาน ตามขอบขายของงาน ประกอบดวย 1) การดาเนนงานธรการ 2) งานเลขานการ

คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน 3) งานพฒนาระบบและเครอขายขอมลสารสนเทศ

4) การประสานและพฒนาเครอขายสถานศกษา 5) การจดระบบการบรหารและพฒนาองคกร

6) งานเทคโนโลยสารสนเทศ 7) การสงเสรม สนบสนนดานวชาการ งบประมาณ บคลากร และ

บรหารทวไป 8) การดแลอาคารสถานทและสภาพแวดลอม 9) การจดทาสามะโนผเรยน

10) การรบนกเรยน 11) การสงเสรมและการประสานงานการจดการศกษาในระบบ นอกระบบ

และตามอธยาศย 12) การสงเสรมงานกจการนกเรยน 13) การประชาสมพนธงานการศกษา

14) การสงเสรม สนบสนนและประสานงานการจดการศกษาของบคคล ชมชน องคกร

หนวยงาน และสถาบนสงคมอนทจดการศกษา 15) งานประสานราชการกบเขตพนทการศกษา

และหนวยงานอน 16) การจดระบบการควบคมภายในหนวยงาน 17) งานบรการสาธารณะ และ

18) งานทไมไดระบไวในงานอน ซงสถานศกษาหรอสวนราชการทชออยางอนทมภารกจหรอ

ความจาเปนในการบรหารงานทแตกตางออกไป อาจแบงสวนราชการเปนกลมทมจานวนมากกวา

หรอนอยกวา หรอรวมบางกลมเขาดวยกนไดตามความเหมาะสม โดยคานงถงความสมพนธท

สงผลตอคณภาพการจดการศกษา ระดบ ขนาด จานวนนกเรยนผรบบรการ และความเหมาะสม

ดานอนของสถานศกษาหรอสวนราชการทเรยกชออยางอน

ขอมลองคการ

วสยทศน

สานกงานเขตพนทการศกษานครปฐม เขต1 เปนนครแหงคณภาพการศกษา โรงเรยน และ

ผเรยนมคณภาพไดมาตรฐาน และพฒนาสสากล โดยการมสวนรวมจากทกภาคสวน

พนธกจ

จดการศกษาแกประชากรวยเรยนอยางทวถง มคณภาพตามมาตรฐานการศกษาขนพนฐาน

พฒนาผเรยนใหมคณภาพ คณธรรม นาความร ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงพฒนาครและ

บคลากรทางการศกษาใหสามารถจดการเรยนรทมคณภาพสการแขงขนในระดบสากล เพม

ประสทธภาพการบรหารจดการส านกงานเขตพนทการศกษาและสถานศกษาโดยการมสวนรวม

จากทกภาคสวน

145

เปาประสงคหลก

1. ผเรยนทกคนมคณภาพไดมาตรฐานการศกษาขนพนฐานและพฒนาสสากล

2. ประชากรวยเรยนทกคนไดรบโอกาสในการศกษาขนพนฐานตงแตอนบาลจนจบ

การศกษาขนพนฐานอยางมคณภาพทวถงและเสมอภาค

3. ครและบคลากรทางการศกษาสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพเตมตาม

ศกยภาพ

4. สานกงานเขตพนทการศกษาและสถานศกษามความเขมแขงตามหลกธรรมาภบาล และ

เปนกลไกขบเคลอนการศกษาขนพนฐาน สคณภาพระดบมาตรฐานสากล

กลยทธ

1. พฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบตามหลกสตรและสงเสรมความสามารถ

ดานเทคโนโลยเพอเปนเครองมอในการเรยนร (Raising the bar)

2. ปลกฝงคณธรรมความสานกในความเปนชาตไทยและวถชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง (Moral and Ethics)

3. ขยายโอกาสทางการศกษาใหทวถง ลดความเหลอมลาครอบคลมผเรยนไดรบโอกาสใน

การพฒนาเตมตามศกยภาพ (Filling the gap)

4. พฒนาครและบคลากรทางการศกษาทงระบบใหสามารถจดการเรยนรไดอยางม

ประสทธภาพ (Teacher Enhancement)

5. พฒนาประสทธภาพการบรหารจดการศกษาใหมประสทธภาพตามหลกธรรมาภบาล

เนนการมสวนรวมจากทกภาคสวนในสงเสรมและสนบสนนการจดการศกษา (Good

Governance)132

ขอมลพนฐานทางการศกษา

สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดแลรบผดชอบการจดการศกษา

ขนพนฐานสถานศกษาของรฐ และสงเสรมสนบสนนการจดการศกษาสถานศกษาเอกชน รวมทง

การจดการศกษา สถานศกษาสงกดอนในเขตอาเภอเมองนครปฐม อาเภอกาแพงแสน และอาเภอ

ดอนตม ดงน

132สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1, แผนปฏบตราชการ ประจาป

งบประมาณ 2556 สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 (7/2555) (ม.ป.ท.,

2555), 32.

146

ตารางท 8 จานวนสถานศกษาสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

ประเภทโรงเรยนทจดการศกษา จานวน

ระดบอนบาล 1 ถง ระดบประถมศกษาปท6 108

ระดบอนบาล 1 ถง ระดบมธยมศกษาปท 3 19

รวม 127

ตารางท 9 จานวนสถานศกษาเอกชน

ประเภทโรงเรยนทจดการศกษา จานวน

ระดบอนบาล 2

ระดบอนบาล 1 ถง ระดบประถมศกษาปท 6 12



ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง ปวช. 1

ระดบมธยมศกษาปท 1 ถง ระดบมธยมศกษาปท 6 2

ระดบ ปวช. -

ระดบ ปวช. ถง ปวส. 3 3

รวม 23

ตารางท 10 จานวนโรงเรยนสงกดอน ๆ

สงกด จานวน

องคกรปกครองสวนทองถน 9

โรงเรยนสาธตในมหาวทยาลย สงกด สกอ. 4

สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต 1

สานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา 3

มหาวทยาลยของรฐ 3

มหาวทยาลยของเอกชน 1

รวม 9

147

ตารางท 11 จานวนโรงเรยนจาแนกขนาดตามจานวนนกเรยน

ขนาดโรงเรยน จานวนนกเรยน จานวนโรงเรยน

ขนาดท 1 นกเรยน 1 - 120 คน 51





ขนาดท 6 นกเรยน1500- 2499 คน 1

ขนาดท 7 นกเรยน 2500 ขนไป 2

ตารางท 12 จานวนนกเรยนจาแนกตามระดบชน หองเรยน และสงกด

ระดบ/ชน

โรงเรยนของรฐ โรงเรยนเอกชน

ชาย หญง รวม จานวน


หองเรยน หองเรยน

เดกเลก 22 32 54 1

อนบาล 3 ขวบ - - - - 471 486 957 38

อนบาล 1 1,917 1,902 3,873 175 479 550 1,029 38

อนบาล 2 2,001 1,814 3,815 175 619 626 1,245 38

รวมระดบกอนประถม 3,972 3,716 7,688 349 1,591 1,649 3,285 115

ประถมศกษาปท 1 2,000 1,911 4,111 179 517 571 1,088 33

ประถมศกษาปท 2 2,238 1,982 4,220 177 551 557 1,108 33

ประถมศกษาปท 3 2,141 1,973 4,114 177 458 531 989 31

ประถมศกษาปท 4 2,111 1,882 3,993 172 445 495 940 31

ประถมศกษาปท 5 2,102 1,880 3,982 170 452 509 961 31

ประถมศกษาปท 6 2,065 2,004 4,069 174 500 564 1,064 30

รวมระดบประถมศกษา 12,857 11,632 24,489 1,049 2,923 3,227 6,150 189

มธยมศกษาปท 1 440 324 764 26 167 167 334 12

มธยมศกษาปท 2 410 328 738 27 139 154 293 12

มธยมศกษาปท 3 408 302 710 27 168 186 354 12

รวมมธยมศกษาตอนตน 1,258 954 2,212 80 474 507 981 36

มธยมศกษาปท 4 164 223 387 7

148

ตารางท 12 จานวนนกเรยนจาแนกตามระดบชน หองเรยน และสงกด (ตอ)

ระดบ/ชน

โรงเรยนของรฐ โรงเรยนเอกชน



หองเรยน หองเรยน

มธยมศกษาปท 5 102 123 225 6

มธยมศกษาปท 6 104 102 206 6

รวมมธยมศกษาตอนปลาย 370 448 818 19

ปวช.1 183 214 397 12

ปวช. 2 102 148 250 13

ปวช.3 147 167 314 18

รวมปวช. 432 529 961 43

รวมปวส. 35 110 145 53

รวมทงสน 18,087 16,302 34,389 1,478 5,825 6,515 12,340 455

ขอมล ณ วนท 10 มถนายน 2555

ตารางท 13 จานวนครและบคลากรทางการศกษาปฏบตงานในโรงเรยน ปการศกษา 2555

ชวงชน จานวนคร ตาม จ.18 จานวนคร – ขาด + เกน ลกจาง

ประจา

พนกงาน

ราชการ

ลกจาง

ชวคราว

รวม

ลกจาง

รวม

บคลากร

ทงสน ผอ./รอง คร รวม ผอ./รอง คร รวม

ปฐมวย

138

33

1,186

404

1,324

437

0

1

-76

-21

-76

-21

}14 }106 }64 }70 }39

ชวงชนท 1



รวม 171 1,590 1,761 1 -97 -97 14 106 64 70 39

ขอมล ณ วนท 10 มถนายน 2555

149

ตารางท 14 จานวนบคลากรทางการศกษาปฏบตงาน ณ สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1

รายการ

บคลากร

ทางการ

ศกษาตาม

ม.38 ข (3)

และ (4)

บคลกรทาง

การศกษาตาม

ม.38 ค ลกจาง

ประจา

ลกจาง

ชวคราว รวม

ตา

กวา

ป.

ตร

ป.

ตร

ป.

โท

ป.

เอก

รวม

ทงสน (1) (2)

ผอ.สพท. 1 - - - - 1 - - - 1 1

รอง ผอ. สพท. 10 - - - - 10 - 3 7 - 10

กลมอานวยการ - - 10 11 - 21 11 10 - - 21

กลมนโยบายและแผน - - 9 - - 9 - 4 5 - 9

กลมบรหารงานบคคล - - 17 - - 17 - 12 5 - 17

กลมสงเสรม

การจดการศกษา

- - 7 - - 7 1 5 1 - 7

กลมนเทศตดตามฯ - 17 - 1 - 18 - 2 12 4 18

กลมสงเสรมสถานศกษาเอกชน - - 4 - - 4 1 3 - - 3

หนวยตรวจสอบภายใน - - 3 - - 3 - 3 - - 3

กลมบรหารงานการเงนและสนทรพย - - 9 - - 9 1 6 2 - 9

ศนยสานกงานอเลกทรอนกสและ

เทคโนโลย

- - - - 1 1 - 1 - - 1

รวมทงสน 11 17 59 12 1 100 14 49 32 5 100

ขอมล ณ วนท 1 ตลาคม 2555133


150

งานวจยทเกยวของ

งานวจยในประเทศ

วโรจน สารรตนะ และอญชล สารรตนะ ไดศกษาวจยปจจยทางการบรหารกบความเปน

องคการแหงการเรยนร โรงเรยนในสงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต

เขตการศกษา 9 โดยศกษาปจจยทางการบรหารทพยากรณความเปนองคการแหงการเรยนร

ผลการวจยพบวา ปจจยการเปนผนาแหงการเปลยนแปลงสงผลตอการเปนองคการแหงการเรยนร

ทงใหขอคดเหนวา เมอพจารณาเสนทางการพฒนาเพอใหเกดความเปนองคการแหงการเรยนร

ปจจยการเปนผนาแหงการเปลยนแปลงเปนปจจยเหตแรกสด ทกอใหเกดการพฒนาในปจจย

ทางการบรหารปจจยอน ๆ ตามมา เชน ปจจยการพฒนาทรพยากรมนษย ปจจยการพฒนา

ความ เปนองคการวชาชพ ซงผลการวจยเปนกรอบชนาไปถงระบบการคดและระบบการพฒนาท

เปนเหตเปนผลตอเนองกน โดยเรมจากการพฒนาผบรหารใหเปนผนาแหงการเปลยนแปลงใหเกด

กอน จากนนภาวะผนาแหงการเปลยนแปลงของผบรหารจะสงผลตอการพฒนาในหลาย ๆ ดาน134

ยพา เสนาะพน ศกษา3แบบภาวะผนาของผบรหารโรงเรยนกบประสทธผลการบรหาร

คณภาพ โรงเรยนประถมศกษาในจงหวดนครปฐม พบวา3 ผบรหารโรงเรยนประถมศกษาจงหวด

นครปฐมทไดรบการประเมนภายนอกจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ

การศกษา ใชภาวะผ นาแบบเปลยนสภาพสงกวาแบบภาวะผนาแบบแลกเปลยน โรงเรยน

ประถมศกษาทไดรบการประเมนภายนอกจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ

การศกษา มประสทธผลการบรหารคณภาพอยในระดบดทกดาน และแบบภาวะผนาของผบรหาร

โรงเรยนแบบเปลยนสภาพ มความสมพนธกบประสทธผลการบรหารคณภาพดานผสอน135

134 วโรจน สารรตนะ และอญชล สารรตนะ, ปจจยทางการบรหารกบความเปนองคการ

แหงการเรยนร ขอเสนอผลการวจยเพอการพฒนาและการวพากษ (กรงเทพฯ : หจก.ทพยวสทธ,

2545), 63 – 66. 135

ยพา เสนาะพน, “แบบภาวะผนาของผบรหารโรงเรยนกบประสทธผลการบรหาร

คณภาพ โรงเรยนประถมศกษาในจงหวดนครปฐม” (วทยานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชา

การบรหารการศกษาบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2546), บทคดยอ.

151

คานง ผดผอง ศกษาความสมพนธระหวางภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารกบ

องคกรแหงการเรยนรของโรงเรยน สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ในเขต

พนทพฒนาชายฝงทะเลตะวนออก พบวา 1) ระดบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหาร

โรงเรยนสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในเขตพนทพฒนาชายฝงทะเล

ตะวนออกโดยรวม และรายดานอยในระดบมาก 2) ระดบองคกรแหงการเรยนรของโรงเรยน

สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ในเขตพนทพฒนาชายฝงทะเลตะวนออก

โดยรวม และรายดานอยในระดบมาก 3) ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารกบองคกรแหง

การเรยนรของโรงเรยนสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ในเขตพนทพฒนา

ชายฝงทะเลตะวนออกโดยรวม และรายดานมความสมพนธทางบวก อยางมนยสาคญทางสถตท

.01136

ชยยนต เสรเรองยทธ ศกษาภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหาร ตามการรบรของคร

โรงเรยนระดบประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร พบวา รายการทมอนดบคาเฉลยตาทสด

ดานตาง ๆ เรยงตามดานดงน 1) สรางแรงจงใจใหบคลากรปรบปรงปรบเปลยนการทางาน

2) ใหรางวลความสาเรจททาใหเกดการเปลยนแปลงเมอสมฤทธผล และใชแนวทางการบรหารททา

ทายใหบคลากรรสกอยากเปลยนแปลง 3) ทาใหบคลากรกลาแสดงการตอตานการเปลยนแปลง

อยางมเหตผล และ 4) สามารถคงรกษาสภาพการเปลยนแปลงนนไวไดอยางยาวนานทสด137

136 คานง ผดผอง, “ความสมพนธระหวางภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารกบ

องคกรแหงการเรยนรของโรงเรยน สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ในเขต

พนทพฒนาชายฝงทะเลตะวนออก,” (วทยานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

การศกษาบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2547), บทคดยอ. 137 ชยยนต เสรเรองยทธ, “ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหาร ตามการรบรของคร

โรงเรยนระดบประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร” (วทยานพนธมหาบณฑต ศกษาศาสตร

สาขาวชาการบรหารการศกษา) บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547), บทคดยอ.

152

ปาลกา นธประเสรฐกล ไดวจยเรอง ปจจยดานภาวะผนาและองคกรแหงการเรยนรท

สงผลตอประสทธผลของโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐานในเขตพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก ผลการวจยพบวา ภาวะผนาของผบรหาร

โรงเรยนองคกรแหงการเรยนรของโรงเรยนประถมศกษาและประสทธผลของโรงเรยน

ประถมศกษา อยในระดบมาก ภาวะผนาของผบรหารโรงเรยนและองคกรแหงการเรยนรของ

โรงเรยนมความสมพนธกบประสทธผลของโรงเรยนในระดบสง และปจจยดานภาวะผนาเชง

จดการแบบการจดการโดยการยกเวนและองคกรแหงการเรยนร ดานแบบแผนความคดอาน

ดานการมวสยทศนรวมและดานความคดเชงระบบ สามารถพยากรณและสงผลตอประสทธผลของ

โรงเรยน138

วนชย ธงชย ไดศกษาวจยภาวะผนาการเปลยนแปลงและวฒนธรรมโรงเรยนทสงผลตอ

การบรหารงบประมาณแบบมง เนนผลงานในโรงเ รยนมธยมศกษา พบว าภาวะผ นา

การเปลยนแปลงวฒนธรรมโรงเรยนและการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงานทงโดยภาพรวม

และรายดาน อยในระดบมาก และภาวะผนาการเปลยนแปลงดานการมอทธพลตออดมการณ

สงผลตอการบรหารงบประมาณ การจดระบบการจดซอจดจาง และดานการบรหารทางการเงนและ

ควบคมงบประมาณ นอกจากนการคานงถงปจเจกบคคลยงสงผลตอการรายงานทางการเงนและ

ผลการดาเนนงาน139

138 ปาลกา นธประเสรฐกล, “ปจจยดานภาวะผนาและองคกรแหงการเรยนรทสงผลตอ

ประสทธผลของโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในเขต

พฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก” (วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2547), บทคดยอ. 139 วนชย ธงชย, “ภาวะผนาการเปลยนแปลงและวฒนธรรมโรงเรยนทสงผลตอการบรหาร

งบประมาณแบบมงเนนผลงานในโรงเรยนมธยมศกษา” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2547),

บทคดยอ.

153

วชย จนทวงศ ไดวจยเรอง 3ภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอคณภาพชวต ในการ

ปฏบตงานของครในสถานศกษา เขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร เขต 3 พบวา 3ผบรหาร

สถานศกษา ใชภาวะผนาในระดบมาก และเปนรายดานเรยงตามลาดบเชนเดยวกนคอ ดานการม

อทธพลอยางมอดมการณ การสรางแรงบนดาลใจ การคานงถงความเปนปจเจกบคคล และการ

กระตนการใชปญญา และ3ภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอคณภาพชวตในการปฏบตงานของคร

โดยภาพรวม พบวา ภาวะผนาของผบรหารดานความสามารถสวนตว ดานการดลใจ และดานการ

กระตนการใชปญญาสงผลตอคณภาพชวตในการปฏบตงานของครในสถานศกษา โดยภาพรวม

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05140

สมคด สรอยน า ไดวจยเรอง การพฒนาตวแบบองคการแหงการเรยนร ในโรงเรยน

มธยมศกษา พบวา ระดบปจจยทางการบรหารและระดบความเปนองคการแหงการเรยนร ใน

โรงเรยนมธยมศกษาภาคตะวนออกเฉยงเหนอโดยเฉลยอยในระดบมาก141

140 วชย จนทวงศ, “ภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอคณภาพชวต ในการปฏบตงานของคร

ในสถานศกษา เขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร เขต 3” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2547),

บทคดยอ. 141

สมคด สรอยนา, “การพฒนาตวแบบองคการแหงการเรยนร ในโรงเรยนมธยมศกษา”

(วทยานพนธปรญญาตรดษฎบณฑต สาขาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยขอนแกน, 2547), บทคดยอ.

154

เกษกานดา คงทวเลศ ไดวจยเรอง สภาพของโรงเรยนในฐานะองคแหงการเรยนรของ

โรงเรยนมงฟอรดวทยาลย แผนกมธยม จงหวดเชยงใหม พบวา ระดบคณลกษณะทเปน

องคประกอบขององคกรแหงการเรยนร ตามความคดเหนของคณะผบรหาร คณะครและ

คณะกรรมการนกเรยน มความคดเหนตรงกนในระดบมาก 6 ดาน คอ ดานการพฒนา

ประสทธภาพของโรงเรยน ดานการมวสยทศนรวมกน ดานการคดอยางเปนระบบ ดานการม

เทคโนโลยสนบสนนการเรยนร ดานการบรหารหลกสตรและการสอน และดานการพฒนา

บคลากร และม 4 ดานทมความคดเหนตรงกนในระดบปานกลาง คอ ดานผนาการเปลยนแปลง

กานการเรยนรวฒนธรรมองคกรดานการเรยนรรวมกนเปนทม และดานการจงใจเพอสรางสรรค142

ชยวฒน ตมทอง ไดวจยเรองภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอองคกรแหงการเรยนรของ

สถานศกษา ผลการวจยพบวา ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษาโดยภาพรวมอยในระดบ

ปานกลาง เมอพจารณาทแบบภาวะผนา พบวา มภาวะผนาแบบเปลยนสภาพอยในระดบมาก

ภาวะผนาแบบแลกเปลยนอยในระดบปานกลาง และมภาวะผนาแบบตามสบายอยในระดบนอย

ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษาระดบประถมศกษา ทจดการศกษาโดยภาครฐแตกตางจาก

ภาคเอกชนอยางมนยสาคญทระดบ .05 และภาวะผนาของผบรหารสถานศกษาระดบมธยมศกษาท

จดการศกษาโดยภาครฐไมแตกตางจากภาคเอกชน องคกรแหงการเรยนรของสถานศกษาใน

ภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาทหลกการฝกปฏบตทง 5 ประการขององคกรแหงการเรยนร

ของสถานศกษาอยในระดบมากทกดาน องคกรแหงการเรยนรของสถานศกษาระดบประถมศกษา

และระดบมธยมศกษา ทจดการศกษาโดยภาครฐกบภาคเอกชนแตกตางกนอยางมนยสาคญทาง

สถตทระดบ .05 สวนภาวะผนาแบบเปลยนสภาพและภาวะผนาแบบแลกเปลยนสงผลตอองคกร

แหง การเรยนรของสถานศกษา โดยทภาวะผนาแบบแลกเปลยนสงผลตอองคกรแหงการเรยนร

ของสถานศกษา สานกงานเขตพนทการศกษานครปฐม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05143

142 เกษกานดา คงทวเลศ, “สภาพของโรงเรยนในฐานะองคแหงการเรยนรของโรงเรยนมง

ฟอรดวทยาลย แผนกมธยม จงหวดเชยงใหม” (การคนควาอสระ ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2548), บทคดยอ. 143 ชยวฒน ตมทอง, “ภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอองคกรแหงการเรยนรของ

สถานศกษา” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2548), บทคดยอ.

155

นนทรตน ศรนนวเชยร ศกษาความสมพนธระหวางการจดการความรภาวะผ นา

การเปลยนแปลง และประสทธผลของกลมงานการพยาบาล โรงพยาบาลสงกดกรมการแพทย

กระทรวงสาธารณสข เขตกรงเทพมหานคร พบวา 1) ประสทธผลของกลมงานการพยาบาล

โรงพยาบาลสงกดกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข เขตกรงเทพมหานคร อยในระดบ

ปานกลาง 2) การจดการความร ภาวะผนาการเปลยนแปลง มความสมพนธทางบวกกบประสทธผล

ของก ลมงานการพยาบาล โรงพย าบาลสงกดกรมการแพทย กระ ทรวงสาธารณสข

เขตกรงเทพมหานคร อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05144

พระมหาถวลย สงขสจต ไดวจยเรอง องคกรแหงการเรยนรของโรงเรยนพระปรยตธรรม

แผนกสามญศกษากบโรงเรยนคาทอลก ผลการวจยพบวา องคกรแหงการเรยนรของโรงเรยน

พระปรยตธรรม แผนกสามญศกษาในภาคกลางอยในระดบปานกลาง ทงโดยภาพรวมและรายดาน

สวนองคกรแหงการเรยนรของโรงเรยนคาทอลกในภาคกลาง โดยภาพรวมอยในระดบมาก

รายดานอยในระดบมาก 3 ดาน คอ ดานองคกร ดานสมาชก และดานความร และอยในระดบ

ปานกลาง 2 ดาน คอ ดานการเรยนร และดานเทคโนโลย องคกรแหงการเรยนรของโรงเรยน

พระปรยตธรรมแผนกสามญศกษากบโรงเรยนคาทอลกในภาคกลาง โดยภาพรวมและรายดาน

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05145

144 นนทรตน ศรนนวเชยร, “ความสมพนธระหวางการจดการความร ภาวะผนาการ

เปลยนแปลงและประสทธผลของกลมงานการพยาบาล โรงพยาบาลสงกดกรมการแพทย

กระทรวงสาธารณสข เขตกรงเทพมหานคร, (วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

การบรหารการพยาบาล บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2548), บทคดยอ 145 พระมหาถวลย สงขสจต, “องคกรแหงการเรยนรของโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนก

สามญศกษากบโรงเรยนคาทอลก” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2548), บทคดยอ.

156

สมพร เมองแปน ศกษาภาวะผ นาการเปลยนแปลงกบการบรหารเชงกลยทธใน

สถานศกษา สงกดคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต กรมสามญ และสานกงาน

คณะกรรมการการศกษาเอกชนในจงหวดนครปฐม พบวา 1) ภาวะผนาการเปลยนแปลงของ

ผบรหารโดยรวมและรายดาน อยในระดบมาก และการบรหารเชงกลยทธในสถานศกษาโดยรวม

และรายขนตอนอยในระดบมาก 2) ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษา สงกด

คณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต กรมสามญ และสานกงานคณะกรรมการศกษาเอกชน

ไมแตกตางกน 3) ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษากบการบรหารเชงกลยทธใน

สถานศกษามความสมพนธกนทางบวกโดยรวมและรายดานในระดบมากอยางมนยสาคญทางสถต

ท .05146

สราญรตน จนทะมล ไดศกษาวจยภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารโรงเรยน

ประถมศกษา อาเภอวงสะพง สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาเลย เขต 2 ผลการศกษาความเหน

ของผบรหารและครผสอนโดยภาพรวม พบวา ผบรหารโรงเรยนมระดบภาวะผนาการเปลยนแปลง

อยในระดบมากทกดาน และเมอพจารณารายดาน พบวา ผบรหารโรงเรยนประถมศกษามระดบ

ภาวะผนาการเปลยนแปลงอยในระดบมากทกดานเชนเดยวกน โดยมขอสงเกตวา ภาวะผนา

การเปลยนแปลงทผบรหารแสดงออกมากกวาดานอน คอ ดานการมอทธพลเชงอดมการณ

แสดงออกนอยกวาดานอน คอ การกระตนการใชปญญา147

146 สมพร เมองแปน, “ภาวะผนาการเปลยนแปลงกบการบรหารเชงกลยทธในสถานศกษา”

(ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวขาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

ศลปากร, 2548), บทคดยอ. 147สราญรตน จนทะมล, “ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา

อาเภอวงสะพง สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาเลย เขต 2” (รายงานการศกษาอสระ ปรญญา

ศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, 2548), บทคดยอ.

157

คมสน ณ รงส ไดวจยเรอง ปญหาและแนวทางการพฒนาองคกรแหงการเรยนรโรงเรยน

บอไรวทยาคม อาเภอบอไร จงหวดตราด ผลการวจยพบวา ปญหาหลกไดแก ดานการเปนบคคล

ใฝเรยนร ครมภาระงานความรบผดชอบมากเกนไป ขาดแหลงเรยนรสาหรบครโดยเฉพาะ

ดานการมรปแบบจาลองทางความคด ครบางคนยงยดกรอบความคดความเชอเดม ๆ ไมคอยยอมรบ

การเปลยนแปลง ดานการสรางวสยทศนรวมกน การนาเสนอความคดเหนหรออภปรายไมไดถก

นาไปปฏบตอยางจรงจงและความแตกตางระหวางวยทาใหเ กดการปดก นทางความคด

ดานการเรยนรวมกนเปนทม การทมภาระงานมากเกนไปทาใหการเรยนรรวมกนนอยลง

ดานการคดอยางเปนระบบ บคลากรบางสวนยงไมเกดการคดหรอมองภาพรวมขององคกรยงยดตด

เฉพาะกบงานททาหรอไดรบมอบหมาย แนวทางการพฒนา คอ ลดภาระงานพเศษใหนอยลง

จดหาแหลงเรยนร สอ อปกรณ อานวยความสะดวกในการเรยนรมากขนสงเสรมการทางาน

ขามสายงาน สงเสรมกจกรรมรวมคดรวมทาเพอเปาหมายและวสยทศนรวมกนขององคกร148

เพญศร บญอนทร ไดวจยเรอง ปจจยทสมพนธกบการเปนองคกรแหงการเรยนรของ

โรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อาเภอหนองใหญ สานกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 1

ผลการวจย พบวาการเปนองคกรแหงการเรยนรของโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อาเภอ

หนองใหญ สานกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 1 โดยรวมและรายดานอยในระดบมาก ภาวะ

ผนาการเปลยนแปลงของผอานวยการโรงเรยนมความสมพนธทางบวกกบการเปนองคกรแหงการ

เรยนรของโรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษาอาเภอหนองใหญ สานกงานเขตพนทการศกษาชลบร

เขต 1อยางมนยสาคญทางสถต (p < .05)149

148 คมสน ณ รงส, “ปญหาและแนวทางการพฒนาองคกรแหงการเรยนรโรงเรยนบอไร

วทยาคม อาเภอบอไร จงหวดตราด” (วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2550), บทคดยอ. 149 เพญศร บญอนทร, “ปจจยทสมพนธกบการเปนองคกรแหงการเรยนรของโรงเรยน

ขยายโอกาสทางการศกษา อาเภอหนองใหญ สานกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 1”

(วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยบรพา, 2550), บทคดยอ.

158

อานวย คงสาคร ไดวจยเรองบทบาทในการพฒนาโรงเรยนใหเปนองคกรแหงการเรยนร

ของผบรหารสถานศกษา สหวทยาเขตบวรวทยบางประกง สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ฉะเชงเทรา เขต 1 ผลการวจยพบวา บทบาทในการพฒนาโรงเรยนใหเปนองคกรแหงการเรยนร

ของผบรหารสถานศกษา สหวทยาเขตบวรวทยบางประกง สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ฉะเชงเทรา เขต 1 โดยรวมและรายดานอยในระดบมาก เมอเปรยบเทยบบทบาทการบรหารจาแนก

ตามประสบการณการบรหารและขนาดโรงเรยนโดยรวม พบวา แตกตางกนอยางมนยสาคญทาง

สถต (p < .05)150

งานวจยตางประเทศ

มาก (Maki) ไดศกษาเรอง โรงเรยนในฐานะองคกรแหงการเรยนร : ครชาวญปนเรยนรท

จะปฏบตงานทไมไดรบการสอนมากอนอยางไร ผลการวจยพบวา การเรยนรเปนเปาหมายหลกท

กระทาโดยคร ลกษณะเฉพาะขององคกรทาใหการเรยนรของครงายขน และคานยมทผกตดกบ

การเรยนรของครมความเกยวของกบการเรยนร ลกษณะเฉพาะซงเปนคาจากดความขององคกร

แหงการเรยนร ครใชการเรยนรโดยการทดลองเปนเครองมอหลกในการเรยนรการทางานและใช

โครงสรางการทางานหลายรปแบบในการจดการการทางานของพวกเขา ผลการวจยยงไดพรรณนา

ถงลกษณะเฉพาะของรปแบบขององคกรแหงการเรยนรของคร ซงกจกรรมการเรยนรเปลยนลาดบ

ไปตามเสนทางอาชพของพวกเขาใน 4 ขนตอน คอ ประสบการณในการทางานโดยการมอบหมาย

งานในหลาย ๆ หนาท การทาซ า การนเทศ และการทางานเปนประจาในงานดานบรหารของ

โรงเรยน ขนตอนตาง ๆ มความสมพนธกบการเลอกวธการในการเรยนร ในขนตอนแรกครพอใจ

การปรกษาเพอนรวมงาน ในขนตอนท 2 และ3 ครปฏบตโดยการศกษาดวยตนเองเปนสวนใหญ

ในขนตอนสดทายครแสดงใหเหนถงการขอคาปรกษากบคณะผบรหารของโรงเรยนมากขน

การเตบโตสวนบคคลและการแกปญหาเปนเปาหมายการศกษาทสาคญทสด และไมมความเขาใจท

ถกกาหนดแนนอนวาคนหนงเรยนรไดอยางไร151

150 อานวย คงสาคร, “บทบาทในการพฒนาโรงเรยนใหเปนองคกรแหงการเรยนรของ

ผบรหารสถานศกษา สหวทยาเขตบวรวทยบางประกง สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ฉะเชงเทรา เขต 1” (วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2550), บทคดยอ. 151 Wilma Jane Maki, “Schools as learning organizations : How Japanese teachers learn

to perform non – instructional tasks” (Ph.D. dissertation, The University of British Columbia

(Canada), 2001), Abstract.

159

ไมเคล โดแนล เทบบาโน (Michael Donald Tebbano) ไดวจยเรองความสมพนธระหวาง

ความชนชอบแบบฉบบภาวะผนาของผควบคมสถานศกษาแหงตาบลและความสามารถของ

สถานศกษาแหงตาบลในการกลายเปนองคกรแหงการเรยนรทเปนมออาชพ ผลการวจย พบวาภาวะ

ผนาของผควบคมสถานศกษาแหงตาบลมความสมพนธกบความสามารถของสถานศกษาแหงตาบล

ในการกลายเปนองคการแหงการเรยนรทเปนมออาชพ152

สตเฟน วารด คงส (Stephen Ward King) ไดวจยเรอง ภาวะผนาทมประสทธผลสาหรบ

ความสาเรจทมคณภาพและการเรยนรขององคการ ผลการวจยพบวาพฤตกรรมภาวะผนาแบบ

เปลยนสภาพมความสมพนธทางบวกกบการทางานเปนทม การเนนทลกคาเปนสาคญและ

พนธสญญาทจะปรบปรงอยางตอเนอง และหลกการฝกปฏบตขององคการแหงการเรยนร

ดานวสยทศนรวมรปแบบการจดการแบบแผนทางความคด สวนภาวะผนาแบบตามสบายม

ความสมพนธทางลบกบเนนทลกคาเปนสาคญ และการบรหารแบบวางเฉยเชงรกมความเกยวของ

เชงบวกกบวธการควบคมกระบวนการ การใชวธการควบคมกระบวนการไดสะทอนกลบมาเพม

กระบวนการยอนกลบตอสมาชกของทม ซงไดสงเสรมหรอใหกาลงใจแกหลกการฝกปฏบตของ

การเรยนรขององคการแหงการเรยนรทง 2 ดาน คอ ดานการเรยนรเปนทม (team learning) และ

ดานความรสกสวนบคคลของความเชยวชาญของบคคล (individual’s sense of personal mastery)

หลกการฝกปฏบตของการคดเ ชงระบบ และหลกการฝกปฏบตของการเ รยนรของทม

มความสมพนธทางบวกกบระดบซงผนากลมทางาน153

152 Michael Donald Tebbano, “A Study of the Relationship between the Preferred

Leadership Styles of School District Superintendents and the Capability of Become Professional

Learning Organizations” (Ed.D. Thesis, Seton Hall University, College of Education and Human

Services, 2002), 32. 153 Stephen Ward King, “Effective Leadership for Quality Achievement and

Organizational learning” (Ph.D. Dissertation, Portland State University, 2002), Abstract.

160

แกรดเนอร (Gradner) ไดศกษาเรององคกรแหงการเรยนรภาคปฏบตในโรงเรยนของรฐ

ผลการวจยพบวา มกลมหนงไมไดรบรวาโรงเรยนของพวกเขาไดใหการสนบสนนในเรอง

การไดมาซงความรอบรแหงตน การเรยนรของทม หรอการสรางวสยทศนรวม ในโรงเรยนนไมม

ตวชวดทแสดงใหเหนวา บคลากรไดรบโอกาสในการเปนองคกรแหงการเรยนรภาคปฏบต เชน

การสารวจแบบแผนความคดอาน และการมมมมองอยางเปนระบบ ผบรหารในโรงเรยนนเปนท

ชนชอบ ไดรบความเคารพ และการสนบสนนโดยทว ๆ ไป อยางไรกดเขาไมสามารถทจะสอสาร

วสยทศนเกยวกบโรงเรยนของตนแกบคลากร เพอใหพวกเขาปฏบตตามวสยทศนของโรงเรยนได

อยางแทจรง เขาไมไดจดใหมโอกาสสาหรบบคลากรทจะเรยนรจากกนและกนอยางมออาชพใน

ระหวางเวลาการประชมตามปกต แตใชโอกาสเหลาน นเพยงแคสอสารขอมลขาวสารใหแก

บคลากร ในขณะทบคลากรของโรงเรยนกลมทสองรบรวา โรงเรยนของพวกเขาไดให

การสนบสนนในเรองการไดมาซงความรอบรแหงตน การเรยนรของทม และการสรางวสยทศน

รวม บคลากรโดยปกตมการสารวจแบบแผนความคดอาน และในการอภปรายของพวกเขาสะทอน

ใหเหนถงมมมองทเปนระบบ ผบรหารโรงเรยนนเปนทชนชอบ ไดรบความเคารพ และ

การสนบสนนจากบคลากร154

คอฟลน (Coughlin) ไดศกษาเรองผลกระทบจากการลาออกของครในองคกรแหง

การเรยนรของโรงเรยนประถมศกษาของโบสถในเขตชนบทโดยศกษาจากโรงเรยนประถมศกษา

ของโบสถ จานวน 42 แหง ผลการวจยพบ ความคลายคลงกนในลกษณะเฉพาะของผนาทจาเปนตอ

การสรางองคกรแหงการเรยนร ทกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางตอเนอง และทาใหครมความพง

พอใจในการทางาน ผลการวจยสรปไดวา ภาวะผนาของครใหญเปนตวกาหนดความกาวหนาของ

โรงเรยนประถมศกษาของโบสถในการเปนองคกรแหงการเรยนรระดบโลก และในการสงเสรม

การเปลยนแปลงเพอพฒนาผเรยน155

154 Barbara L. Gradner, “Learning organization practices in public schools : A middle

school case study” (Ed.D. dissertation, The University of New Mexico, 2003), Abstract. 155 Patricia Kathleen Coughlin, “The impact of teacher turnover on the learning

organization of parish elementary schools” (Ed.D. dissertation, Immaculata College, 2003),

Abstract.

161

โนเคล (Noxel) ไดศกษาเ รอง การเผยแพรนวตกรรมในองคกรแหงการเ รยนร

คณะกรรมการโรงเรยนของเขตการศกษาตะวนตกเฉยงใตของอนตารโอ (Ontario) ผลการวจย

พบวา ครสวนใหญไมไดรบการฝกอบรมและการสนบสนนทจะชวยพวกเขาในการใชคอมพวเตอร

เปนเครองมอในการสอนนกเรยน จากขอมลแสดงใหเหนวาอปสรรคในการใชคอมพวเตอรมอยใน

เขตการศกษา ซงไดแก การขาดการพฒนาบคลากร การขาดการปรบปรงเครองมอใหทนสมยและ

ใชได และการขาดการสนบสนนดานเทคนค จากผลการวจย ผวจยไดใหขอเสนอแนะวา ถาจะ

ขจดอปสรรคทกลาวถงนใหหมดสนไป จะตองใหการเอาใจใสตอครทใชคอมพวเตอรเปน

เครองมอในการสอนนกเรยนใหมากขน และการพฒนาบคลากรจะชวยใหครเตรยมนกเรยนได

อยางดในยคแหงขอมลขาวสารและการสอสาร156

ครอฟอรด (Crawford) ไดศกษาเรองภาวะผนาของครใหญในโรงเรยนมธยม การปฏบต

และความเชอในองคกรแหงการเรยนร ผลการวจยแสดงใหเหนวา ความเชอในการปฏบตตามหลก

5 ประการของครใหญแตละคน เปนการปฏบตภาวะผนาทดเพอการพฒนา และทาใหองคกรแหง

การเรยนรมความยงยน แนวคดทพบเพมเตม คอ การใชขอมลอยางจรงจงเพอนาไปสกระบวนการ

การเปลยนแปลง ความตองการทมงานทมภาวะผนาของโรงเรยนเพอจะสงเสรมครใหนาไปส

การปฏรป และใหความสาคญของการสรางวสยทศนรวมทเนนในเรองการเปลยนแปลง

ความยากลาบากทพบคอ การไมมเวลา การมขอบเขตจากด และบคคลในแผนกซงไมมสวนใน

แนวคดเรององคกรแหงการเรยนร157

สรป

แนวคดในเรององคการแหงการเรยนรเปนอกแนวทางหนงในการบรหารจดการ

สถานศกษา ทสามารถนาไปใชในการปฏรปสถานศกษาทงระบบ องคการแหงการเรยนรเปน

องคการทเออความสะดวกในการเรยนร และพฒนาขดความสามารถแกบคลากรอยางตอเนอง ทงยง

เนนไปทการเนนการสรางบรรยากาศในการเรยนรรวมกนทงองคกร แนวคดของเซงเก (Senge) เปน

แนวคดทแสดงใหเหนถงแกนหรอหลกทสาคญ ทสามารถนามาประยกตใชไดกบสถานศกษา

156 Timothy Charles Noxel, “Innovation diffusion in the learning organization : A

southwestern Ontario district school board” (Ph.D. dissertation Walden University, 2003),

Abstract. 157 Lorraine Mace Crawford, “ High School principal leadership : Practices and beliefs

within the learning organization” (Ed.D. dissertation, University of Virginia, 2004), Abstract.

162

ทกระดบ ไมวาสถานศกษาจะขนาดใหญหรอเลกกตาม ดวยเหตนผวจยจงเลอกใชแนวคดเกยวกบ

องคการแหงการเรยนรของ เซงเก (Senge) มาทาการวจยในครงน นอกจากนสถานศกษาจะเปน

องคการแหงการเรยนรไมได ถาผบรหารสถานศกษาขาดความเปนภาวะผนาอยางแทจรง หรอม

ภาวะผนาทไรประสทธผล เพราะการจะสรางสถานศกษาใหเปนองคการแหงการเรยนรไดตองอาศย

ทงความร ความตงใจ การสรางแรงดลใจ การกระตนความคด การเปนแบบอยางแกผตามโดยการ

ปฏบตนาการปฏบตนาแกผตาม ซงจากผลงานวจยพบวา มความสอดคลองกบภาวะผนา ทใชการ

ปฏสมพนธกบผรวมงานในการสรางความรวมมอ สรางแรงจงใจใหสงขน จนสงผลใหผรวมงาน

รสกอยากเปลยนแปลงและยอมรบการเปลยนแปลงทเกดขน เปนรปแบบพฤตกรรมผนาทม

ความสามารถใชคณลกษณะทสาคญของตนในการบรหารงาน และไดรบการยนยนแลววา เปน

ภาวะผนาทมประสทธผลตอความเปนองคการแหงการเรยนร สงเหลาน ผบรหารจะตองปฏบตดวย

ความพากเพยรอยางมาก จงจะสาเรจลลวงไปได ซงผลทจะไดรบกคอ สถานศกษาทมประสทธผล

อยางแทจรง และสงทสาคญกคอ คณภาพของผเรยนทพรอมจะออกไปสสงคมภายนอกตอไป

163

บทท 3

วธดาเนนการวจย

การวจยครงน มวตถประสงคเพอทราบ 1) ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกด

สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 2) องคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 3) ความสมพนธ

ระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 การวจยครงน เปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) โดยใช

สถานศกษา เปนหนวยการวเคราะห (unit of analysis) เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถาม

เกยวกบภาวะผนาของผบรหาร และความเปนองคการแหงการเรยนร ซงการดาเนนการวจยครงน

ประกอบดวยกระบวนการ 2 ขนตอน คอขนตอนการดาเนนการวจย และระเบยบวธการวจย ซงม

รายละเอยด ดงตอไปน

ขนตอนการดาเนนการวจย

เพอเปนประโยชนและเปนแนวทางสาหรบการดาเนนการวจย ใหเปนไปอยางเรยบรอย

และบรรลวตถประสงค ผวจยจงไดกาหนดรายละเอยด และขนตอนของการดาเนนงานวจยเปน

3 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การจดเตรยมโครงการวจย

เปนการศกษาสภาพปญหา และอปสรรคตาง ๆ ศกษาวรรณกรรมทเกยวของ จากตารา

เอกสาร หลกการ ทฤษฎทเกยวของ ตลอดจนงานวจย วทยานพนธหรอรายงานของหนวยงานตาง ๆ

ทเกยวของทงในและตางประเทศ เพอใชขอมลสนบสนนการวจย ขอคาแนะนาและความเหนชอบ

ในการจดโครงรางงานวจยจากคณะกรรมการทควบคมวทยานพนธ รบขอเสนอแนะไปปรบปรง

164

แกไขขอบกพรองตาง ๆ ใหสมบรณ เสนอโครงรางวจยตอภาควชา และขออนมตจากบณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ขนตอนท 2 การดาเนนการวจย

เปนขนตอนทผวจยจดสรางเครองมอสาหรบใชในการวจย ตรวจสอบคณภาพของ

เครองมอ โดยการหาความตรงเชงเนอหา (content validity) โดยผทรงคณวฒ และนาเครองมอไป

ทดลองใชกบโรงเรยนทไมใชกลมตวอยาง (try out) เพอหาความเชอมน (reliability) เกบขอมลจาก

แหลงขอมลทเปนกลมตวอยางในการวจย แลวนาขอมลทเกบรวบรวมไดมาตรวจสอบความถกตอง

ของขอมล วเคราะหขอมลทางสถตและแปรผล

ขนตอนท 3 การรายงานผลการวจย

เปนขนตอนการจดทารางผลการวจย เสนอตอคณะกรรมการผควบคมวทยานพนธ เพอ

ตรวจสอบความถกตอง ปรบปรงแกไขขอบกพรอง ตามทคณะกรรมการผควบคมวทยานพนธ

แนะนา แลวจดทารายงานวจยฉบบสมบรณเสนอตอบณฑตวทยาลย เพอพจารณาอนมตหวขอ

ตรวจสอบวทยานพนธ จากนนสอบปองกนวทยานพนธและปรบปรงแกไขตามทคณะกรรมการ

ตรวจสอบวทยานพนธใหความเหนเพมเตม และสงรายงานผลการวจยฉบบสมบรณ

ระเบยบวธวจย

เพอใหงานวจยครงนมประสทธภาพสงสดในการวจย และเปนไปตามวตถประสงคของ

การวจย ผวจยจงไดกาหนดรายละเอยดตาง ๆ เกยวกบระเบยบวธวจยไว ซงประกอบดวย แผนแบบ

การวจย ประชากรกลมตวอยาง ตวแปรทศกษา เครองมอและการสรางเครองมอ การเกบรวบรวม

ขอมล การนาเสนอ การวเคราะหขอมล และสถตทใชในการวจย ดงรายละเอยด ตอไปน

แผนแบบการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) ทมแบบแผนการวจยโดยใช

กลมตวอยางกลมเดยว และมการวดผลเพยงครงเดยวไมมการทดลอง (the one - shot, non –

experimental case study) แสดงเปนแผนผง (diagram) ดงน

165

R หมายถง ตวอยางทไดจากการสม

X หมายถง ตวแปรทศกษา

O หมายถง ขอมลทไดจากการศกษา

ประชากร

ประชากรทใชในการวจยครงน คอ สถานศกษาทเปดสอนในระดบประถมศกษา ตงแต

ชนประถมศกษาปท 1 - 6 สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 จานวน

128โรง

กลมตวอยาง

กลมตวอยางทใชในการวจยไดแก สถานศกษาในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 ทไดจากการสมตวอยางจากประชากร กาหนดขนาดกลมตวอยางจาก

การใชตารางประมาณการของ เครจซ และมอรแกน (Krejcie and Morgan)1 ไดตวอยางจานวน

97 โรง จากจานวนทงหมด 128 โรง การสมตวอยางของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ใชสดสวนของแตละอาเภอโดยใชวธการสมแบบแบงชน

(stratified random sampling) มขนตอนการสมดงน

ขนตอนท 1 จาแนกกลมตวอยางสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 ไดแกอาเภอเมองนครปฐม อาเภอกาแพงแสน อาเภอดอนตม

1 Krejcie and Morgan, อางถงใน นพพงษ บญจตราดลย, โนตยอบรหาร, พมพครงท 3

(เชยงใหม : Orange Group Tactics Design, 2551), 130.

R x

o

166

ขนตอนท 2 สมจานวนกลมตวอยางตามจานวนสดสวนประชากรแตละอาเภอ โดยการสม

ระดบชนอยางเปนสดสวน ไดกลมตวอยาง อาเภอเมองนครปฐม 39 โรง อาเภอกาแพงแสน 39 โรง

อาเภอดอนตม 19โรง ผใหขอมลประกอบดวย ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการ

สถานศกษา และครสถานศกษาละ 2 คน รวม 4 คน รวมทงสน 388 คน

ตารางท 15 แสดงประชากร กลมตวอยาง และผใหขอมล สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา


ลาดบท อาเภอ ประชากร

(โรงเรยน)

กลม

ตวอยาง

(โรงเรยน)

ผใหขอมล (คน)

ผบรหาร

สถานศกษา

รองผบรหาร

สถานศกษา คร รวม

1. เมองนครปฐม 51 39 39 39 78 156

2. กาแพงแสน 52 39 39 39 78 156

3. ดอนตม 25 19 19 19 38 76

รวม 128 97 97 97 194 388

ตวแปรทศกษา

ตวแปรทใชในการศกษาวจยครงน ประกอบดวยตวแปรพนฐานและตวแปรทศกษา โดยตว

แปรทศกษาไดแก ตวแปรตน และตวแปรตาม รายละเอยดดงน

1. ตวแปรพนฐาน เปนตวแปรทเกยวกบสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ไดแก

เพศ อาย ระดบการศกษา ตาแหนงหนาท ประสบการณการทางาน

2. ตวแปรตน เปนตวแปรทเกยวกบภาวะผนาของผบรหารสถานศกษาโดยใชแบบสอบถาม

ทปรบปรงและสรางตามทฤษฎภาวะผนาของ บาส และอโวลโอ (Bass and Avolio) ประกอบดวย 2

ลกษณะ ดงน 1) ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) เปนผนาทมงยกระดบ

ความตองการ ความเชอ ทศนคต คณธรรมของผ ตามใหสงขน เพอใหมผลตอการพฒนา

เปลยนแปลงกลมองคการใหมประสทธผล ประกอบดวยคณลกษณะพฤตกรรมเฉพาะ 4 ดาน (4Is :

Four I’ s) ดงน 1.1) การมอทธพลเชงอดมการณ charisma leadership or idealized influence :CL or

ll) หมายถง ความสามารถของผบรหารในการมองการณไกล มวสยทศนและถายทอดวสยทศนไป

ยงผรวมงาน การรบรถงภารกจและปญหา เปนผกลาเผชญปญหา และสามารถแกปญหาความ

ขดแยงอยางเปนธรรม และมความสามารถในการจงใจทเหมาะสม 1.2) การสรางแรงบนดาลใจ

(inspirational motivation : IM) หมายถง ความสามารถในการโนมนาวจตใจใหผใตบงคบบญชา

เปลยนแปลงความสนใจในการกระทาเพอตนเองไปส การกระทาประโยชนเพอกลม หรอเพอ

องคกรโดยการพดโนมนาวจตใจในการทางาน รวมทงหาวธการกระตน จงใจผใตบงคบบญชา ให

ไดรบการตอบสนองตอความตองการความสาเรจ ความตองการอานาจ เสรมสรางกาลงใจ และ

167

ความตองการมตรสมพนธ 1.3) การกระตนเชาวปญญา (intellectual stimulation : IS) หมายถง

ความคดสรางสรรค และหาวธการใหมๆ ในการแกปญหาตางๆในอดต โดยใชความคดในการ

ปองกนปญหามากกวาการแกปญหา รวมทงสนใจตอการใชความคดในการวเคราะห การนาไปใช

การใหความหมาย และ การประเมนผล ผบรหารจะสนบสนนใหผใตบงคบบญชาพฒนาวธการ

ใหมๆหรอคดคนสงแปลกใหม เพอทจะบรรลภารกจประจาวนของเขา 1.4) การคานงถงปจเจก

บคคล (individualized consideration : IC) หมายถง การเนนทจะมงพฒนาผใตบงคบบญชาเปน

รายบคคล โดยมการเอาใจใสตอผใตบงคบบญชาแตละคน ผนาจะปฏบตตอผใตบงคบบญชา

แตกตางกนไปตามความตองการ และความสามารถของผใตบงคบบญชาแตละคน ซงการสราง

ความสมพนธระหวางหวหนากบลกนองแบบตวตอตวจะพฒนาความเปนผนา 2) ภาวะผนาการ

แลกเปลยน (transactional leadership) ไดแก 2.1) การใหรางวลตามสถานการณ (contingent reward

: CR) คอ ผนาทจะทาใหผตามเขาใจชดเจนวาตองการใหผตามทาอะไรหรอคาดหวงอะไรจากผตาม

และจากนนจะจดการแลกเปลยนรางวลในรปของคายกยองชมเชย ประกาศความดความชอบ การ

จายเพมขน ใหโบนส เมอผตามสามารถบรรลเปาหมายตามทคาดหวง ผนาแบบนมกจงใจโดยให

รางวลเปนการตอบแทนและมกจงใจดวยแรงจงใจขนพนฐานหรอแรงจงใจภายนอก 2.2) การ

บรหารแบบวางเฉยเชงรก (active management – by exception : MBE - A) คอ ผนาทใชการทางาน

แบบกนไวดกวาแก ผนาจะคอยสงเกตผลการปฏบตงานของผตามและชวยแกไขใหถกตองเพอ

ปองกนการเกดความผดพลาดหรอลมเหลว 2.3) การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (passive

management – by exception : MBE -P) ) คอ ผนาทใหวธการทางานแบบเดม และพยายามรกษา

สภาพเดม ผนาจะเขาไปแทรกแซงถาผลการปฏบตงานไมไดมาตรฐาน หรอถามบางสวนผดพลาด

3. ตวแปรตาม เปนตวแปรทเกยวกบองคการแหงการเรยนรในสถานศกษา สงกดสานกงาน

เขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 โดย เซงเก (Senge) ไดเสนอแนวทางในการสราง

องคกรแหงการเรยนรดวยหลกพนฐานหรอวนย 5 ประการ (The Fifth Discipline) ทจะผลกดนและ

สนบสนนใหเกดองคกรแหงการเรยนร ดงน 1) ความเชยวชาญของบคคล (personal mastery)

หมายถง การเรยนรของบคลากรจะเปนจดเรมตน คนในองคกรจะตองใหความสาคญกบการเรยนร

ฝกฝน ปฏบต และเรยนรอยางตอเนองไปตลอดชวต(Lifelong Learning) เพอเพมศกยภาพของ

ตนเองอยเสมอ 2) แบบแผนทางความคด (mental model) หมายถง แบบแผนทางความคด ความเชอ

ทศนคต จากการสงสมประสบการณกลายเปนกรอบความคดททาใหบคคลนนๆ มความสามารถใน

การทาความเขาใจ วนจฉย ตดสนใจในเรองตางๆ ไดอยางเหมาะสม สงเหลานถอเปนพนฐานของ

วฒภาวะ(Emotional Quotient, EQ) 3) วสยทศนรวม (shared vision) หมายถง การสรางทศนคตรวม

ของคนในองคกร ใหสามารถมองเหนภาพและมความตองการทจะมงไปในทศทางเดยวกน เปนการ

168

มองในระดบความมงหวง เปรยบเสมอนหางเสอของเรอทขบเคลอนใหเรอนนมงสเปาหมายใน

ทศทางทรวดเรว ประหยดและปลอดภย 4) การเรยนรของทม (team learning) หมายถง การเรยนร

รวมกนของสมาชกในลกษณะกลม หรอทมงาน เปนเปาหมายสาคญทจะตองทาใหเกดขนเพอใหม

การแลกเปลยนถายทอดความรและประสบการณกนอยางสมาเสมอ ทงในรปแบบทเปนทางการ

และไมเปนทางการ การเรยนรชนดน เนนการทางานเพอกอใหเกดความรวมแรงรวมใจ มความ

สามคคในการรวมมอกนแกปญหาตางๆ ทเกดขน 5) การคดเชงระบบ (system thinking) หมายถง

การทคนในองคกรมความสามารถทจะเชอมโยงสงตางๆ โดยมองเหนภาพความสมพนธกนเปน

ระบบไดอยางเขาใจและมเหตมผล เปนลกษณะการมองภาพรวมหรอระบบใหญ (total system)

กอนวาจะมเปาหมายในการทางานอยางไร แลวจงสามารถมองเหนระบบยอย (subsystem) ทาให

สามารถนาไปวางแผนและดาเนนการทาสวนยอย ๆ นนใหเสรจทละสวน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน เปนแบบสอบถาม จานวน 1 ฉบบ โดยใชสอบถาม

ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา หรอผรกษาการหรอไดรบมอบหมายให

ปฏบตหนาทผอานวยการหรอรองผอานวยการ และครผสอน แบงเปน 3 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถามเรองเพศ อาย ระดบศกษา ตาแหนงหนาท

ประสบการณการทางาน มลกษณะเปนแบบตวเลอกทกาหนดคาตอบไวให (focus choice)

ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา เปนแบบสอบถามชนด

ตรวจสอบรายการ (checklist) สรางตามทฤษฎของบาสและ อโวลโอ (Bass and Avolio) ซง

ผวจยพฒนาและปรบปรงมาจากแบบสอบถามของ ศภสรา แพนสง2 เปนแบบมาตราสวนประมาณ

คา (rating scale) 5 อนดบ เพอวด 1) ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) ของ

ผบรหารสถานศกษาครอบคลมพฤตกรรมทง 4 ดาน ไดแก 1.1) การมอทธพลเชงอดมการณ 1.2)

การสรางแรงบนดาลใจ 1.3) การกระตนเชาวปญญา 1.4) การคานงถงปจเจกบคคล 2) ภาวะผนาการ

แลกเปลยน (transactional leadership) ไดแก 2.1) การใหรางวลตามสถานการณ 2.2) การบรหาร

แบบแบบวางเฉยเชงรก 2.3) การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ

ตอนท 3 แบบสอบถามเกยวกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาตามแนวคดของ

2 ศภสรา แพนสง, “ภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอการนเทศภายในสถานศกษา สงกด

สานกงานเขตพนทการศกษาชยนาท” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2552), ภาคผนวก.

169

เซงเก (Senge) ซงผวจยพฒนาจากเครองมอในงานวจยของบาทหลวงลอชย จนทรโป3 โดยมจานวน

ขอในแตละหลกการฝกปฏบต 5 ประการ ขององคการแหงการเรยนร ดงน 1) ความเชยวชาญของ

บคคล (personal mastery) 2) แบบแผนทางความคด (mental model) 3) วสยทศนรวม (shared

vision) 4) การเรยนรของทม (team learning) 5) การคดเชงระบบ (system thinking)

แบบสอบถามตอนท 2 และตอนท 3 มลกษณะเปนแบบสอบถามชนดมาตราสวนประมาณ

คา 5 ระดบของไลเครท (Likert’s Five Rating Scale)4 โดยผวจยกาหนดคาระดบคะแนนดงตอไปน

เกณฑการใหคะแนนแบบสอบถามตอนท 2 มความหมายดงน

ระดบ 5 หมายถง ภาวะผนาอยในระดบมากทสด มน าหนกเทากบ 5 คะแนน

ระดบ 4 หมายถง ภาวะผนาอยในระดบมาก มน าหนกเทากบ 4 คะแนน

ระดบ 3 หมายถง ภาวะผนาอยในระดบปานกลาง มน าหนกเทากบ 3 คะแนน

ระดบ 2 หมายถง ภาวะผนาของสถานศกษา อยในระดบนอย มน าหนกเทากบ 2 คะแนน

ระดบ 1 หมายถง ภาวะผนาของสถานศกษา อยในระดบนอยทสดมน าหนกเทากบ 1

คะแนน

เกณฑการใหคะแนนแบบสอบถามในตอนท 3 มความหมายดงน

ระดบ 5 หมายถง สภาพขององคการแหงการเรยนร อยในระดบมากทสด มน าหนกเทากบ

5 คะแนน

ระดบ 4 หมายถง สภาพขององคการแหงการเรยนร อยในระดบมาก มน าหนกเทากบ

4 คะแนน

ระดบ 3 หมายถง สภาพขององคการแหงการเรยนร อยในระดบปานกลาง มน าหนกเทากบ

3 คะแนน

ระดบ 2 หมายถง สภาพขององคการแหงการเรยนรของสถานศกษา อยในระดบนอย ม

น าหนกเทากบ 2 คะแนน

ระดบ 1 หมายถง สภาพขององคการแหงการเรยนรของสถานศกษา อยในระดบนอยทสด

มน าหนกเทากบ 1 คะแนน

3 บาทหลวงลอชย จนทรโป, “รปแบบการเปนองคการแหงการเรยนรของโรงเรยน

อาชวคาทอลกในประเทศไทย” (วทยานพนธครศาสตรอสาหกรรมดษฎบณฑต สาขาวชาการ

บรหารอาชวศกษา สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง, 2546), ภาคผนวก. 4Rensis Likert, อางถงใน พวงรตน ทวรตน, วธวจยพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร,

พมพครงท 7 (กรงเทพฯ : สานกงานทดสอบทางการศกษาและจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทร

วโรฒ, 2540), 107 – 108.

170

การสรางเครองมอ

ผวจยไดดาเนนการสรางเครองมอโดยมขนตอนดงน

1. ศกษาหลกการ แนวคด ทฤษฎ หนงสอ ตารา เอกสาร แนวคด และงานวจยทเกยวของ

ทงในประเทศและตางประเทศ พรอมทงศกษาวธการสรางแบบสอบถามจากผลงานวจยทเกยวของ

มาเรยบเรยง แลวนาผลการศกษามาสรางแบบทดสอบ

2. นาแบบสอบถามทสรางขน เสนอคณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธ เพอตรวจสอบ

ความเหมาะสม และนาไปใหผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน พจารณา ตรวจสอบแบบสอบถาม

ความตรงเชงเนอหา (content validity) และภาษาทใช เพอปรบปรงแกไขขอบกพรองเพอ

ความสมบรณ และถกตองของเนอหา โดยใชเทคนค IOC (Index of Item Objective Congruence)

3. นาแบบสอบถามทไดปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใช (try out) เพอหาความเชอมนของ

แบบสอบถามกบผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา และครในสถานศกษา

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ทไมใชกลมตวอยางจากโรงเรยน

จานวน 8 โรงเรยน โรงเรยนละ 4 คน จานวน 32 ชด

4. นาแบบสอบถามทไดรบกลบคนมาคานวณหาความเชอมน (reliability) โดยวธการ

ของครอนบค (Cronbach)5 โดยใชคาสมประสทธแอลฟา (α – Coefficient) ไดคา .960

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยไดดาเนนการเกบรวบรวมขอมลเพอใชในการวจยตามลาดบขนตอนตอไปน

1. ขอหนงสอจากบณฑตวทยาลย ผานอาจารยทปรกษาและภาควชาการบรหารการศกษา

เพอทาหนงสอขอความรวมมอไปยงสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 โดย

ขอความรวมมอจากผบรหารสถานศกษา รองผบรหารสถานศกษา และครผสอน เปนกลมตวอยาง

ในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 โดยผวจยไดบรรจซอง

แบบสอบถาม สงไปถงโรงเรยนกลมตวอยาง และเกบรวบรวมแบบสอบถามทไดรบกลบคนมาทาง

ไปรษณย

2. ตรวจสอบความถกตองของแบบสอบถามทไดรบกลบคนมาแลวประมวลผล

5 Lee J. Cronbach, Essentials of Psychology Testing, 3rd Ed. (New York : Harper &

Row Publishers, 1974), 161.

171

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลในการวจยครงน กาหนดใหสถานศกษาทเปนโรงเรยนกลมตวอยาง

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 เปนหนวยการวเคราะห (unit of

analysis) ผใหขอมลประกอบดวย ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา และคร ซง

ผวจยไดดาเนนการดงน

1. ตรวจสอบความถกตองและสมบรณ ของแบบสอบถามทไดรบตอบกลบคนมา โดย

พจารณาคดเลอกแบบสอบถามทไมสมบรณออก เพอจะไดแบบสอบถามทสมบรณสามารถนามา

วเคราะหได

2. จดระเบยบขอมลและลงรหส

3. นาขอมลดงกลาวดาเนนการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป

สถตทใชในการวจย

เพอใหการวเคราะห ตรงตามวตถประสงคของการวจย จงไดวเคราะหขอมลตามลาดบ

ขนตอนโดยคานวณคาสถตดงน

1. วเคราะหขอมลเกยวกบสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ประกอบดวยเพศ

อาย ระดบการศกษา ตาแหนงหนาท ประสบการณการทางาน ใชคาความถ (frequency) และ

คารอยละ (percentage)

2. การวเคราะหภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา และองคการแหงการเรยนร สงกด

สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 โดยใชคามชฌมเลขคณต ( X ) สวน

เบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และนาผลไปเทยบกบเกณฑในการวเคราะหตามแนวคดของเบสท6 ดงน

คาเฉลย 4.50 – 5.00 หมายถง ภาวะผนา / องคการแหงการเรยนรอยในระดบมากทสด

คาเฉลย 3.50 – 4.49 หมายถง ภาวะผนา /องคการแหงการเรยนรอยในระดบมาก

คาเฉลย 2.50 – 3.49 หมายถง ภาวะผนา / องคการแหงการเรยนรอยในระดบปานกลาง

คาเฉลย 1.50 – 2.49 หมายถง ภาวะผนา / องคการแหงการเรยนรอยในระดบนอย

คาเฉลย 1.00 – 1.49 หมายถง ภาวะผนา / องคการแหงการเรยนรอยในระดบนอยทสด

3. การวเคราะหความสมพนธระหวางผนากบองคการแหงการเรยนรของผบรหาร

สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ใชการวเคราะหหาคา

สมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s product moment correlation coefficient)

6 John W. Best, Research in Education (New Jersey : Prentice-Hall Inc., 1970), 190.

172

สรป

การวจยครงนเปนการวจย เชงพรรณนา (Descriptive research) มวตถประสงคเพอทราบ

1) ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม

เขต 1 2) องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1 3) ความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ใน

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 โดยใชสถานศกษา จานวน 97 โรง

เปนหนวยวเคราะห (unit of analysis) ผใหขอมลสถานศกษาละ 4 คน ประกอบดวย ผอานวยการ

สถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา และครสถานศกษาละ 2 คน รวมทงสน 388 คน เครองมอ

ทใชในการวจยเปนแบบสอบถามเกยวกบภาวะผนาการเปลยนแปลงตามแนวคดของบาสและอโวล

โอ (Bass and Avolio) และองคการแหงการเรยนรตามแนวคดของปเตอร เอม เซงเก (Perter M.

Senge) สถตทใชคอ คาความถ (frequencies) คารอยละ (percentage) คามชฌมเลขคณต ( X ) สวน

เบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และการวเคราะหคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s

product moment correlation coefficient)

173

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

เพอใหการวเคราะหขอมลเปนไปตามวตถประสงคของการวจย เรอง ความสมพนธระหวาง

ภาวะผ นากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 ผวจยไดสงแบบสอบถามไปยงสถานศกษาซงเปนกลมตวอยาง

จานวน 97 โรง แตละโรงเรยนมผใหขอมล จานวน 4 คนตอโรงเรยน คอ แยกเปนสถานศกษาใน

อาเภอเมองนครปฐม 39 โรง อาเภอกาแพงแสน 39 โรง อาเภอดอนตม 19โรง ผใหขอมล

ประกอบดวย ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา และครสถานศกษาละ 2 คน

รวม 4 คน รวมทงสน 388 คน ผวจยไดรบแบบสอบถามกลบคนมา ครบทง 97 โรง รวม 388 ฉบบ

คดเปนรอยละ 100 นาเสนอผลการวเคราะหโดยใชตารางประกอบคาบรรยาย จาแนกเปน 4 ตอน

ดงน

ตอนท 1 ผลการวเคราะหสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม

ตอนท 2 ผลการวเคราะหภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

ตอนท 3 ผลการวเคราะหองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท


ตอนท 4 ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

ตอนท 1 ผลการวเคราะหสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม

สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม ผใหขอมลในการวจยครงน แบงออกเปน 3 กลม คอ

ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษา และคร สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 ทเปนกลมตวอยาง จานวน 97 โรง ผอานวยการสถานศกษา รอง

ผอานวยการสถานศกษา และครสถานศกษาละ 2 คน รวม 4 คน รวมทงสน 388 คน การวเคราะห

พจารณาตาม เพศ อาย ระดบการศกษาขนสงสด ตาแหนงหนาทในสถานศกษา และประสบการณ

การทางานในสถานศกษาแหงน โดยแจกแจงความถ (frequencies) และหาคารอยละ (%) ปรากฏดง

ตารางท 16

174

ตารางท 16 สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม

สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม จานวน รอยละ

เพศ

ชาย

หญง

154

234

39.69

60.31

รวม 388 100.00

อาย

นอยกวา 25 ป

25 – 35 ป

36 – 45 ป

45 ปขนไป

50

46

292

12.89

11.86

75.25

รวม 388 100.00

ระดบการศกษา

ตากวาปรญญาตร

ปรญญาตร

ปรญญาโท

ปรญญาเอก

3

286

95

4

0.77

73.71

24.48

1.04

รวม 388 100.00

ตาแหนงหนาท

ผอานวยการสถานศกษา

รองผอานวยการสถานศกษาหรอรกษาการ

ครผสอน

97

97

194

25.00

25.00

50.00

รวม 388 100.00

175

ตารางท 16 สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม (ตอ)

สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม จานวน รอยละ

ประสบการณการทางานในสถานศกษาแหงน

นอยกวา 6 เดอน

6 เดอน – 1 ป

ตงแต 1 – 5 ป

5 ปขนไป

7

12

68

301

1.80

3.09

17.53

77.58

รวม 388 100.00

จากตารางท 16 พบวา สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม โดยรวมสวนใหญเปนเพศหญง

จานวน 234 คน คดเปนรอยละ 60.31 เพศชาย จานวน 154 คน คดเปนรอยละ 39.69 มอาย 45 ปขน

ไปมากทสด จานวน 292 คน คดเปนรอยละ 75.25 รองลงมา อายระหวาง 25 – 35 ป จานวน 50 คน

คดเปนรอยละ 12.89 และสดทาย อายระหวาง 36 – 45 ป จานวน 46 คน คดเปนรอยละ 11.86 ระดบ

การศกษาปรญญาตรมากทสด จานวน 286 คน คดเปนรอยละ 73.71 รองลงมา ปรญญาโท จานวน

95 คน คดเปนรอยละ 24.48 รองลงมา ปรญญาเอก จานวน 4 คน คดเปนรอยละ 1.04 และสดทาย ตา

กวาปรญญาตร จานวน 3 คน คดเปนรอยละ 0.77 สาหรบตาแหนงหนาท สวนใหญเปนครผสอน

จานวน 194 คน คดเปนรอยละ 50.00 รองลงมาคอผอานวยการสถานศกษาหรอผรกษาการใน

ตาแหนง จานวน 97 คน คดเปนรอยละ 25.00 และ รองผอานวยการสถานศกษา หรอผรกษาการ

หรอไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาทผอานวยการหรอรองผอานวยการ จานวน 97 คน คดเปนรอย

ละ 25.00 ประสบการณการทางานในสถานศกษาแหงน 5 ปขนไปมากทสด จานวน 301 คน คดเปน

รอยละ 77.58 รองลงมา ตงแต 1 – 5 ป จานวน 68 คน คดเปนรอยละ 17.53 รองลงมา 6 เดอน – 1 ป

จานวน 12 คน คดเปนรอยละ 3.09 และสดทาย นอยกวา 6 เดอน จานวน 7 คน คดเปนรอยละ 1.80

ตอนท 2 ผลการวเคราะหภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา


ในการวเคราะหภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขต

พนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 จากกลมตวอยาง จานวน 97 โรง ผวจยใชวเคราะหโดย

การหาคามชฌมเลขคณต ( X ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) แลวนาคามชฌมเลขคณตไป

เปรยบเทยบกบเกณฑระดบคณภาพตามแนวคดของเบส (Best) โดยภาวะผนาของผบรหาร

176

สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 มคามชฌมเลขคณต

( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ปรากฏรายละเอยดดงตารางท 17

ตารางท 17 ระดบของภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา


(n = 97)

ภาวะผนา

ของผบรหารสถานศกษา X S.D. ระดบ

การปฏบต

1. ภาวะผนาการเปลยนแปลง (x1)

1.1 การมอทธพลเชงอดมการณ (x1.1) 3.88 0.30 มาก

1.2 การสรางแรงบนดาลใจ (x1.2) 3.83 0.35 มาก

1.3 การกระตนเชาวปญญา (x1.3) 3.82 0.37 มาก

1.4 การคานงถงปจเจกบคคล (x1.4) 3.84 0.36 มาก

รวม 3.84 0.33 มาก

2. ภาวะผนาการแลกเปลยน (x2)

2.1 การใหรางวลตามสถานการณ (x2.1) 3.74 0.32 มาก

2.2 การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (x2.2) 3.72 0.32 มาก

2.3 การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (x2.3) 3.71 0.33 มาก

รวม 3.73 0.32 มาก

จากตารางท 17 พบวา ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 โดยมภาวะผนาการเปลยนแปลง อยในระดบมาก ( X =

3.84, S.D. = 0.33) เมอพจารณารายดาน พบวาผบรหารสถานศกษามภาวะผนาการเปลยนแปลง ใน

ดานการมอทธพลเชงอดมการณ เปนดานทมระดบการปฏบตมากทสด ( X = 3.88, S.D. = 0.30)

รองลงมาไดแก การคานงถงปจเจกบคคล ( X = 3.84, S.D. = 0.36) การสรางแรงบนดาลใจ ( X =

3.83, S.D. =0.35) และการกระตนเชาวปญญา ( X = 3.82, S.D. = 0.37) ตามลาดบ

สวนภาวะผนาแบบแลกเปลยนของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 อยในระดบมาก ( X = 3.73, S.D. = 0.32) เมอพจารณาราย

ดาน พบวาผบรหารสถานศกษามภาวะผนาแบบแลกเปลยน ในดานการใหรางวลตามสถานการณ

177

เปนดานทมระดบการปฏบตมากทสด ( X = 3.74, S.D. = 0.32) รองลงมาไดแก การบรหารแบบวาง

เฉยเชงรก ( X = 3.72, S.D. = 0.32) การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ ( X = 3.71, S.D. = 0.33)

ตารางท 18 คามชฌมเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาระดบของภาวะผนาของ

ผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการสราง

บารมหรอการมอทธพลเชงอดมการณ จาแนกตามรายขอ

(n = 97)

ขอ ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา X S.D. คาระดบ

ภาวะผนาการเปลยนแปลง (x1)

การมอทธพลเชงอดมการณ (x1.1)

1 ผบรหารปฏบตตนเปนแบบอยางใหผรวมงานปฏบตตาม 3.86 0.36 มาก

2 ผบรหารสามารถรกษาเสถยรภาพของตนในการปฏบต

ภาระหนาท เพอใหบรรลเปาหมายของสถานศกษา

3.93 0.27 มาก

3 ผบรหารสามารถควบคมอารมณได แมในสถานการณท

วกฤต

3.84 0.37 มาก

4 ผ บรหารเสยสละประโยชนสวนตนเพอประโยชน

สวนรวม

3.90 0.31 มาก

5 ผบรหารเสรมสรางความภาคภมใจ ความจงรกภกดและ

ความมนใจของผรวมงาน

3.86 0.35 มาก

รวม 3.88 0.30 มาก


การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการมอทธพลเชงอดมการณ โดยภาพรวมอยในระดบ

มาก ( X = 3.88, S.D. = 0.30) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ทกขออยในระดบมาก โดย

ผบรหารสามารถรกษาเสถยรภาพของตนในการปฏบตภาระหนาท เพอใหบรรลเปาหมายของ

สถานศกษา มคามชฌมเลขคณตมากทสด ( X = 3.93, S.D. = 0.27) รองลงมา คอ ผบรหารเสยสละ

ประโยชนสวนตนเพอประโยชนสวนรวม ( X = 3.90, S.D. = 0.31) ผบรหารเสรมสรางความ

ภาคภมใจ ความจงรกภกดและความมนใจของผรวมงาน ( X = 3.86, S.D. = 0.35) ผบรหารปฏบต

ตนเปนแบบอยางใหผรวมงานปฏบตตาม ( X = 3.86, S.D. = 0.36) และผบรหารสามารถควบคม

อารมณได แมในสถานการณทวกฤต มคามชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.84, S.D. = 0.37)

178


ผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการสราง

แรงบนดาลใจ จาแนกตามรายขอ

(n = 97)


การสรางแรงบนดาลใจ (x1.2)

6 ผบรหารกระตนใหผรวมงานเหนแกประโยชนสวนรวม

มากกวาสวนตน

3.88 0.33 มาก

7 ผ บ รหารใหขวญ และกาลงใจแกผ ร วมงานอยาง

สมาเสมอ

3.85 0.37 มาก

8 ผบรหารใหความสาคญตอความคดเหนของผรวมงาน 3.80 0.41 มาก

9 ผบรหารสรางแรงจงใจภายใน ทาใหผรวมงานเกดแรง

บนดาลใจในการทางาน

3.82 0.39 มาก

10 ผบรหารใหผรวมงานตระหนกถงความสาคญของการ

ปฏบตงานตามภารกจ

3.82 0.39 มาก

11 ผบรหารสรางความมนใจแกผรวมงานในการฝาฟน

อปสรรคตางๆ

3.83 0.38 มาก

รวม 3.83 0.35 มาก


การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการสรางแรงบนดาลใจโดยภาพรวมอยในระดบมาก

( X = 3.83, S.D. = 0.35) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ทกขออยในระดบมาก โดย ผบรหาร

กระตนใหผรวมงานเหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน มคามชฌมเลขคณตมากทสด ( X

= 3.88, S.D. = 0.33) รองลงมา คอ ผบรหารใหขวญ และกาลงใจแกผรวมงานอยางสมาเสมอ ( X =

3.85, S.D. = 0.37) ผบรหารสรางความมนใจแกผรวมงานในการฝาฟนอปสรรคตางๆ( X = 3.83,

S.D. = 0.38) ผบรหารใหผรวมงานตระหนกถงความสาคญของการปฏบตงานตามภารกจและ

ผบรหารสรางแรงจงใจภายใน ทาใหผรวมงานเกดแรงบนดาลใจในการทางาน ( X = 3.82, S.D. =

0.39) และผบรหารใหความสาคญตอความคดเหนของผรวมงานมคามชฌมเลขคณตนอยทสด ( X

= 3.80, S.D. = 0.41)

179


ผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการ

กระตนเชาวปญญา จาแนกตามรายขอ

(n = 97)


การกระตนเชาวปญญา(x1.3)

12 ผบรหารกระตนใหผรวมงานตระหนกถงปญหาทเกดขน

ในหนวยงาน

3.81 0.40 มาก

13 ผบรหารมการคดแกปญหาอยางเปนระบบ 3.82 0.39 มาก

14 ผบรหารมความคดสรางสรรคในการหาแนวทางใหม ๆ ใน

การแกปญหา

3.81 0.40 มาก

15 ผบรหารกระตนใหผรวมงานแสดงความคดเหนอยางม

เหตผล และยอมรบความคดเหนของผอนทแตกตางจากตน

3.82 0.39 มาก

16 ผ บรหารสงเสรมใหผ รวมงานมความพยายามในการ

ปฏบตงาน และแกปญหาตางๆ ดวยตนเอง

3.84 0.38 มาก

รวม 3.82 0.37 มาก


การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการกระตนเชาวปญญาโดยภาพรวมอยในระดบมาก

( X = 3.82, S.D. = 0.37) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ทกขออยในระดบมาก โดยผบรหาร

สงเสรมใหผรวมงานมความพยายามในการปฏบตงาน และแกปญหาตางๆ ดวยตนเอง มคามชฌม

เลขคณตมากทสด ( X = 3.84, S.D. = 0.38) รองลงมา คอ ผบรหารมการคดแกปญหาอยางเปน

ระบบ ( X = 3.82, S.D. = 0.39) และผบรหารกระตนใหผรวมงานแสดงความคดเหนอยางมเหตผล

และยอมรบความคดเหนของผอนทแตกตางจากตน( X = 3.82, S.D. = 0.39) และผบรหารกระตน

ใหผรวมงานตระหนกถงปญหาทเกดขนในหนวยงานและผบรหารมความคดสรางสรรคในการหา

แนวทางใหม ๆ ในการแกปญหามคามชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.81, S.D. = 0.40)

180


ผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการ

คานงถงปจเจกบคคล จาแนกตามรายขอ

(n = 97)


การคานงถงปจเจกบคคล (x1.4)

17 ผบรหารใหคาแนะนาทเปนประโยชนตอความกาวหนา

ของผรวมงานเปนรายบคคล

3.86 0.36 มาก

18 ผบรหารคานงถงความสามารถสวนบคคลของผรวมงาน 3.87 0.36 มาก

19 ผบรหารมอบหมายงานโดยคานงถงความสามารถของ

แตละบคคล

3.84 0.38 มาก

20 ผบรหารตดตาม ดแลผลการปฏบตงานของผรวมงาน

เปนรายบคคล

3.84 0.37 มาก

21 ผบรหารยอมรบฟงความคดเหนของผรวมงาน 3.82 0.39 มาก

รวม 3.84 0.36 มาก


การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการคานงถงปจเจกบคคล โดยภาพรวมอยในระดบมาก

( X = 3.84, S.D. = 0.36) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ทกขออยในระดบมาก โดยผบรหาร

คานงถงความสามารถสวนบคคลของผรวมงานและ มคามชฌมเลขคณตมากทสด ( X = 3.87, S.D.

= 0.36) รองลงมา คอ ผบรหารใหคาแนะนาทเปนประโยชนตอความกาวหนาของผรวมงานเปน

รายบคคล ( X = 3.86, S.D. = 0.36) ผบรหารตดตาม ดแลผลการปฏบตงานของผรวมงานเปน

รายบคคลและผบรหารมอบหมายงานโดยคานงถงความสามารถของแตละบคคล ( X = 3.84, S.D.

= 0.37) และ( X = 3.84, S.D. = 0.38) และผบรหารยอมรบฟงความคดเหนของผรวมงานมคา

มชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.82, S.D. = 0.39)

181


ผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการให

รางวลตามสถานการณ จาแนกตามรายขอ

(n = 97)


ภาวะผนาการแลกเปลยน (x2)

การใหรางวลตามสถานการณ (x2.1)

22 ผบรหารใหสงทผรวมงานตองการอยางเหมาะสม เพอ

แลกเปลยนกบการปฏบตงาน

3.79 0.41 มาก

23 ผบรหารตกลงทาความเขาใจกบผรวมงานเกยวกบ

ผลประโยชนทถกตอง และเหมาะสมทคาดวาจะไดรบ

เมอปฏบตงานไดสาเรจ

3.74 0.44 มาก

24 ผบรหารสรางความมนใจกบผรวมงานวาจะไดรบ

ผลตอบแทนอยางเหมาะสม เมอปฏบตงานไดสาเรจ

3.71 0.45 มาก

25 ผบรหารแสดงการยอมรบ และชนชมผรวมงานเมอ

ปฏบตงานไดสาเรจ

3.73 0.45 มาก

26 ผบรหารสรางความเชอมนวาผรวมงานจะไดรบการ

ยอมรบถาเขาสามารถปฏบตงานไดด

3.75 0.43 มาก

รวม 3.74 0.32 มาก

จากตารางท 22 พบวา ภาวะผนาการแลกเปลยนของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงาน

เขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการใหรางวลตามสถานการณ โดยภาพรวมอย

ในระดบมาก ( X = 3.74, S.D. = 0.32) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ทกขออยในระดบมาก

โดยผบรหารใหสงทผรวมงานตองการอยางเหมาะสม เพอแลกเปลยนกบการปฏบตงาน มคามชฌม

เลขคณตมากทสด ( X = 3.79, S.D. = 0.41) รองลงมา คอ ผบรหารสรางความเชอมนวาผรวมงาน

จะไดรบการยอมรบถาเขาสามารถปฏบตงานไดด ( X = 3.75, S.D. = 0.43) ผบรหารตกลงทาความ

เขาใจกบผรวมงานเกยวกบผลประโยชนทถกตอง และเหมาะสมทคาดวาจะไดรบเมอปฏบตงานได

สาเรจ ( X = 3.74, S.D. = 0.44) และผบรหารสรางความมนใจกบผรวมงานวาจะไดรบผลตอบแทน

อยางเหมาะสม เมอปฏบตงานไดสาเรจมคามชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.75, S.D. = 0.43)

182

ตารางท 23 คามชฌมเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาระดบของภาวะผนาการ

แลกเปลยนของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต

1 ดานการบรหารแบบวางเฉยเชงรก จาแนกตามรายขอ

(n = 97)


การบรหารแบบวางเฉยเชงรก (x2.2)

27 ผบรหารนานโยบายขององคกรสการปฏบต 3.78 0.42 มาก

28 ผบรหารตดตามผลการปฏบตงานของผรวมงาน เพอหา

แนวทางแกไขเมอพบขอบกพรอง

3.74 0.44 มาก

29 ผ บรหารวากลาว ตกเตอน สอนงาน เมอพบความ

ผดพลาดในการปฏบตงาน

3.71 0.45 มาก

30 ผบรหารจะชวยแกไขผลการปฏบตงานของผรวมงาน

ใหถกตอง เมอพบความผดพลาด

3.73 0.46 มาก

31 ผบรหารแกปญหาขอผดพลาดในการปฏบตงานดวย

ความเปนกลยาณมตร

3.68 0.47 มาก

รวม 3.72 0.32 มาก


เขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการบรหารแบบวางเฉยเชงรก โดยภาพรวมอย


โดย ผบรหารนานโยบายขององคกรสการปฏบตมคามชฌมเลขคณตมากทสด ( X = 3.78, S.D. =

0.42) รองลงมา คอ ผบรหารตดตามผลการปฏบตงานของผรวมงาน เพอหาแนวทางแกไขเมอพบ

ขอบกพรอง( X = 3.74, S.D. = 0.44) ผบรหารจะชวยแกไขผลการปฏบตงานของผรวมงานให

ถกตอง เมอพบความผดพลาด ( X = 3.73, S.D. = 0.46) และผบรหารแกปญหาขอผดพลาดในการ

ปฏบตงานดวยความเปนกลยาณมตร มคามชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.68, S.D. = 0.47)

183

ตารางท 24 คามชฌมเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาระดบของภาวะผนาการ

แลกเปลยนของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต

1 ดานการบรหารแบบวางเฉยเชงรบ จาแนกตามรายขอ


การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ (x2.3)

32 ผบรหารบอกผรวมงานในสงททาถกมากกวาทาผด 3.77 0.42 มาก

33 ผบรหารใชวธการปฏบตงานทมงรกษาสภาพเดมของ

องคการ

3.72 0.45 มาก

34 ผ บ รหารจะดา เ นนการแกไขก ตอ เ มอผ ร วมงาน

ปฏบตงานไมบรรลตามเปาหมายทวางไว

3.70 0.46 มาก

35 ผ บ ร ห า ร ดา เ น น ก า ร บ ร ห า ร ง า น จด ก า ร โ ด ย ม ง

ความสาเรจขององคกรตามวธการทปฏบตมา

3.71 0.46 มาก

36 ผบรหาร และผรวมงานแกปญหารวมกนในกรณท

ปฏบตงานผดพลาด

3.65 0.47 มาก

รวม 3.71 0.33 มาก


เขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการบรหารแบบวางเฉยเชงรบ โดยภาพรวมอย


โดยผบรหารใชวธการปฏบตงานทมงรกษาสภาพเดมขององคการ มคามชฌมเลขคณตมากทสด

( X = 3.82, S.D. = 0.39) รองลงมา คอ ผบรหารดาเนนการบรหารงานจดการโดยมงความสาเรจ

ขององคกรตามวธการทปฏบตมา ( X = 3.81, S.D. = 0.39) ผบรหารบอกผรวมงานในสงททาถก

มากกวาทาผด ( X = 3.80, S.D. = 0.41) ผบรหารจะดาเนนการแกไขกตอเมอผรวมงานปฏบตงาน

ไมบรรลตามเปาหมายทวางไว และผรวมงานแกปญหารวมกนในกรณทปฏบตงานผดพลาดมคา

มชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.80, S.D. = 0.40)

(n = 97)

184

ตอนท 3 ผลการวเคราะหองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา


ในการวเคราะหองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 จากกลมตวอยาง จานวน 97 โรง ผวจยใชวเคราะหโดยการหาคา

มชฌมเลขคณต ( X ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) แลวนาคามชฌมเลขคณตไปเปรยบเทยบ

กบเกณฑระดบคณภาพตามแนวคดของเบส (Best) โดยองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 มคามชฌมเลขคณต ( X ) สวน

เบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ปรากฏรายละเอยดดงตารางท 25

ตารางท 25 ระดบขององคการแหงการเรยนรของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท


(n = 97)

องคการแหงการเรยนร X S.D. ระดบการปฏบต

ความเชยวชาญของบคคล (Y1) 3.80 0.39 มาก

แบบแผนทางความคด (Y2) 3.76 0.40 มาก

วสยทศนรวม (Y3) 3.82 0.38 มาก

การเรยนรของทม (Y4) 3.81 0.39 มาก

การคดเชงระบบ (Y5) 3.84 0.34 มาก

รวม 3.80 0.37 มาก

จากตารางท 25 พบวา องคการแหงการเรยนรของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขต

พนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ในภาพรวมอยในระดบมาก ( X = 3.80, S.D. = 0.37)

เมอพจารณารายดาน พบวาองคการแหงการเรยนรของผบรหารสถานศกษา ในดานการคดเชงระบบ

เปนดานทมระดบการปฏบตมากทสด ( X = 3.84, S.D. = 0.34) รองลงมาไดแก วสยทศนรวม ( X

= 3.82, S.D. = 0.38) การเรยนรของทม ( X = 3.81, S.D. = 0.39) ความเชยวชาญของบคคล ( X =

3.80, S.D. = 0.39) และแบบแผนทางความคด ( X = 3.76, S.D. = 0.40) ตามลาดบ

185

ตารางท 26 คามชฌมเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาระดบขององคการแหงการ

เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานความ

เชยวชาญของบคคล จาแนกตามรายขอ

(n = 97)

ขอ องคการแหงการเรยนร X S.D. คาระดบ

ความเชยวชาญของบคคล (Y1)

1 ท า น ศ ก ษ า แ ล ะ เ ร ย น ร อ ย า ง ต อ เ น อ ง แ ล ะ

สรางสรรคสงใหมๆอยเสมอ

3.82 0.39 มาก

2 บคลากรในสถานศกษาของทานมสวนรวม

ในการตดสนใจ

3.81 0.40 มาก

3 ทานสามารถควบคมและเปลยนความเครยด

ของตนเองใหเปนแรงผลกดนไปสความสาเรจได

3.80 0.41 มาก

4 ทานสามารถสรางสรรคผลงานทตองการไดเสมอ 3.81 0.40 มาก

5 ทานสามารถเลอกวถทางสความกาวหนา

ของทานเองโดยไมมใครบงคบ

3.82 0.39 มาก

6 ทานกาหนดแนวทาง วธการพฒนา และปรบปรง

งานดวยตนเอง

3.78 0.42 มาก

7 การเรยนรทาใหทานเพมความสามารถ และ

ศกยภาพในการปฏบตงานใหเกดผลงานทตองการ

ไดจรง

3.76 0.43 มาก

8 ทานพยายามเรยนรสงตางๆเพมขนเพอ

ความกาวหนา และกาวทนเหตการณทเปลยนแปลง

3.83 0.39 มาก

รวม 3.80 0.39 มาก

จากตารางท 26 พบวา องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานความเชยวชาญของบคคล โดยภาพรวมอยในระดบมาก

( X = 3.80, S.D. = 0.39) โดยเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ทานพยายามเรยนรสงตางๆเพมขนเพอ

ความกาวหนา และกาวทนเหตการณทเปลยนแปลง มคามชฌมเลขคณตมากทสด ( X = 3.83, S.D.

= 0.39) รองลงมา คอ ทานศกษาและเรยนรอยางตอเนอง และสรางสรรคสงใหมๆอยเสมอและทาน

สามารถเลอกวถทางสความกาวหนาของทานเองโดยไมมใครบงคบ( X = 3.82, S.D. = 0.39) และ

186

การเรยนรทาใหทานเพมความสามารถ และศกยภาพในการปฏบตงานใหเกดผลงานทตองการได

จรงมคามชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.76, S.D. = 0.43)


เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานแบบ

แผนทางความคด จาแนกตามรายขอ

(n = 97)


แบบแผนทางความคด (Y2)

9 ทานสนบสนนผอนใหแสดงความคดเหน

พรอมทงเหตผลทแตกตางกนออกไป

3.79 0.41 มาก

10 ในการสนทนาแลกเปลยนความคดเหนตอ

ผรวมงาน ทานจะใหขอมล และเหตผลประกอบ

อยางชดเจน

3.76 0.48 มาก

11 บคลากรในสถานศกษาแลกเปลยนความคดเหน

รวมกน เพอหาแนวทางในการพฒนาคณภาพของ


3.78 0.42 มาก

12 ครมการเปลยนวธคด วธสอนใหสอดคลองกบ

ผเรยน และยคสมย

3.77 0.43 มาก

13 ทานตงคาถาม และใชความคดไตรตรอง

หาเหตผลขอสนนษฐานทตงขน

3.78 0.42 มาก

14 บคลากรในสถานศกษามการคดคน และออกแบบ

โปรแกรมในการจดการเรยนการสอน

3.80 0.40 มาก

15 สถานศกษาเปดโอกาสใหบคลากรทกระดบ

มความกระตอรอรนทจะศกษาคนควาหาความร

เพอพฒนาตนเองอยางตอเนอง

3.72 0.45 มาก

16 บคลากรในสถานศกษาใชความคดทหลากหลาย

ในการวเคราะหปญหาตาง ๆ

3.71 0.46 มาก

17 บคลากรในสถานศกษามสทธในการตดสนใจ

อยางเพยงพอ

3.74 0.44 มาก

187


เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานแบบ

แผนทางความคด จาแนกตามรายขอ (ตอ)

(n = 97)


18 สถานศกษาใหการสนบสนน รบฟงแนวความคด

ใหมๆของสมาชกภายในองคการ อนจะเปน

ประโยชนตอการพฒนาองคการตอไป

3.73 0.73 มาก

รวม 3.76 0.40 มาก


การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานแบบแผนทางความคด โดยภาพรวมอยในระดบมาก

( X = 3.76, S.D. = 0.40) โดยเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ทานตงคาถาม และใชความคด

ไตรตรองหาเหตผลขอสนนษฐานทตงขน มคามชฌมเลขคณตมากทสด ( X = 3.62, S.D. = 0.49)

รองลงมา คอ ครมการเปลยนวธคด วธสอนใหสอดคลองกบผเรยน และยคสมย ( X =3.61, S.D. =

0.49) สถานศกษาเปดโอกาสใหบคลากรทกระดบมความกระตอรอรนทจะศกษาคนควาหาความร

เพอพฒนาตนเองอยางตอเนอง( X = 3.58, S.D. = 0.50) และในการสนทนาแลกเปลยนความ

คดเหนตอผรวมงาน ทานจะใหขอมล และเหตผลประกอบอยางชดเจนมคามชฌมเลขคณตนอย

ทสด ( X = 3.33, S.D. = 0.48)


เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดาน

วสยทศนรวม จาแนกตามรายขอ

(n = 97)


วสยทศนรวม (Y3)

19 มการชแจง ประชาสมพนธ และเผยแพรวสยทศน

เ พ อ ส ร า ง ค ว า ม เ ขา ใ จ แ ล ะ ส า ม า ร ถ นา ไ ป

ปฏบตงานไดถกตอง

3.82 0.39 มาก

188


เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดาน

วสยทศนรวม จาแนกตามรายขอ (ตอ)

(n = 97)


20 ท าน พฒ น า วส ย ทศ นข อง ตน เ อง ใ ห มค ว า ม

ส อ ด ค ลอ ง กบ ว ส ย ทศ น ส ว น บ ค ค ล ท ม ต อ


3.80 0.40 มาก

21 สถานศกษาเปดโอกาสใหมการแลกเปลยนวสยทศน

สวนบคคล ทมตอสถานศกษาอยางเปดเผย

3.82 0.39 มาก

22 สถานศกษาระดมความคดของบคลากรทกฝายเพอ

สรางวสยทศนของสถานศกษา

3.86 0.36 มาก

23 บคลากรมความผกพน และมงมนปฏบตงาน

เพอใหบรรลวสยทศนของสถานศกษา

3.81 0.40 มาก

24 สถานศกษาสนบสนน และพฒนาใหบคลากรทก

คน มวสยทศนสอดคลองกบวสยทศน

ของสถานศกษา และใหมแนวคดไปในทศทาง

เดยวกน

3.82 0.39 มาก

25 วสยทศนของสถานศกษาไดรบการพฒนาใหเปน

สวนหนงของแนวความคดทใชในการบรหาร


3.79 0.41 มาก

26 วสยทศนของสถานศกษาถกนาไปสการกาหนด

นโยบาย เ ปาหมาย แผนงาน โครงการของ


3.81 0.40 มาก

27 สถานศกษาสงเสรม และสนบสนนใหบคลากร

พฒนาวสยทศนสวนบคคลทมตอสถานศกษา

อยางตอเนอง

3.84 0.37 มาก

28 วสยทศนของสถานศกษาสอดคลองกบแนวโนม

การจดการศกษาในปจจบน

3.83 0.38 มาก

รวม 3.82 0.38 มาก

189


การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานวสยทศนรวม โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( X = 3.82,

S.D. = 0.38) โดยเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา สถานศกษาระดมความคดของบคลากรทกฝายเพอ

สรางวสยทศนของสถานศกษามคามชฌมเลขคณตมากทสด ( X = 3.86, S.D. = 0.36) รองลงมา คอ

สถานศกษาสงเสรม และสนบสนนใหบคลากรพฒนาวสยทศนสวนบคคลทมตอสถานศกษาอยาง

ตอเนอง ( X =3.84, S.D. = 0.37) วสยทศนของสถานศกษาสอดคลองกบแนวโนมการจดการศกษา

ในปจจบน( X = 3.83, S.D. = 0.38) และวสยทศนของสถานศกษาไดรบการพฒนาใหเปนสวนหนง

ของแนวความคดทใชในการบรหารสถานศกษามคามชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.79, S.D. =

0.41)


เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการ

เรยนรของทม จาแนกตามรายขอ

(n = 97)


การเรยนรของทม (Y4)

29 การสน ทน า แ ละประชมปรกษ าหา รอกน อย า ง

สมาเสมอชวยพฒนาความเปนอนหนงอนเดยวกน

ของทม

3.81 0.40 มาก

30 การเ รยนร รวมกนเ ปนทมเปนการเ รยนรจากการ

ปฏบตงานอยางเปนกนเองและเนนความเปนระบบ

3.84 0.38 มาก

31 บคลากรรวมกนคนหา และตรวจสอบหาความจรงจาก

ขอสนนษฐาน

3.82 0.39 มาก

32 ผลการประชมแลกเปลยนความคดเหน จะไดความเหน

พองรวมกนทจะนาไปสแนวทางการแกปญหา

3.80 0.40 มาก

33 บคลากรในสถานศกษาเปดใจรบฟง และแสดงความ

คดเหนรวมกน

3.78 0.42 มาก

34 สถานศกษามกระบวนการทเหมาะสม เพอสนองตอ

ความตองการดานความรขอผรวมงานภายใน


3.74 0.44 มาก

190


เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการ

เรยนรของทม จาแนกตามรายขอ (ตอ)

(n = 97)


35 ทานใหคาอธบายสนบสนนความคดเหน

ของตนเองอยางมเหตผล

3.81 0.40 มาก

36 ทานจะถามเหตผลเพอนรวมงานทมความเหนขดแยงกบ

ตนเอง กอนทจะโตแยงออกไป

3.83 0.39 มาก

37 มการแลกเปลยนความร และประสบการณรวมกน

เกยวกบปญหาในการเรยนการสอน

3.71 0.46 มาก

38 มการรวมกนเสนอความคดเหนเพอนาไปสการสราง

วสยทศนของสถานศกษาใหเปนจรง

3.80 0.41 มาก

รวม 3.81 0.39 มาก


การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการเรยนรของทม โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( X =

3.81, S.D. = 0.39) โดยเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา การเรยนรรวมกนเปนทมเปนการเรยนรจาก

การปฏบตงานอยางเปนกนเองและเนนความเปนระบบมคามชฌมเลขคณตมากทสด ( X = 3.84,

S.D. = 0.38) รองลงมา คอ บคลากรรวมกนคนหา และตรวจสอบหาความจรงจากขอสนนษฐาน

( X =3.82, S.D. = 0.39) การสนทนา และประชมปรกษาหารอกนอยาง สมาเสมอชวยพฒนาความ

เปนอนหนงอนเดยวกนของทม ( X = 3.81, S.D. = 0.40) และมการแลกเปลยนความร และ

ประสบการณรวมกนเกยวกบปญหาในการเรยนการสอนมคามชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.71,

S.D. = 0.46)

191


เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการคด

เชงระบบ จาแนกตามรายขอ

(n = 97)


การคดเชงระบบ (Y5)

39 ท า น ป ฏ บต ง า น อ ย า ง ม ข น ต อ น จด ลา ดบ

ความสาคญอยาง เ ปนระบบ และสามารถ

ตรวจสอบรายละเอยดได

3.82 0.39 มาก

40 ทานคานงถงผลกระทบตางๆทตามมากอนทจะ

ตดสนใจกระทาการใดลงไป

3.88 0.34 มาก

41 ทานนาขอมลจากผปกครองมาใชประกอบ

การคดแกปญหาผลการเรยนของนกเรยน

3.77 0.43 มาก

42 ทานมความสามารถในการคด และปฏบตงานท

สลบซบซอนไดอยางเปนระบบ

3.90 0.31 มาก

43 ทานกาหนดเปาหมาย ขนตอนการปฏบตงาน

และการประเมนผลการปฏบตงานของตนเอง

3.81 0.40 มาก

44 ทานสามารถประมวลเหตการณตางๆท ม

ความสมพนธกนเปนภาพรวม เพอนาไปสการ

ปรบปรง และแกไขใหดขน

3.82 0.39 มาก

45 ทานตดตามผลการเรยนของนกเรยน และเรยนร

ทจะปรบปรงการสอนใหไดตามเปาหมาย

ทกาหนด

3.83 0.38 มาก

46 บคลากรตดตาม และรวมกนพจารณาขอมล

ขาวสารใหมๆ เพอนาไปสการปรบทศทางการ

ดาเนนการของสถานศกษา

3.87 0.34 มาก

47 ส ถ า น ศ ก ษ า ม ร ะ บ บ บ ร ห า ร แ ล ะ ร ะ บ บ

ปฏบตงานทมมาตรฐาน สรางความกาวหนา

ใหแกนกเรยน

3.89 0.32 มาก

192


เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการคด

เชงระบบ จาแนกตามรายขอ (ตอ)

(n = 97)


48 ทานประเมนการทางานของตนเองเพอพฒนา

ผลงานใหกาวหนายงขน

3.84 0.37 มาก

รวม 3.84 0.34 มาก


การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ดานการคดเชงระบบ โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( X =

3.84, S.D. = 0.34) โดยเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา มความสามารถในการคด และปฏบตงานท

สลบซบซอนไดอยางเปนระบบสถานศกษามคามชฌมเลขคณตมากทสด ( X = 3.90, S.D. = 0.31)

รองลงมา คอ สถานศกษามระบบบรหาร และระบบปฏบตงานทมมาตรฐาน สรางความกาวหนา

ใหแกนกเรยน ( X =3.89, S.D. = 0.32) คานงถงผลกระทบตางๆทตามมากอนทจะตดสนใจกระทา

การใดลงไป( X = 3.88, S.D. = 0.34) และนาขอมลจากผปกครองมาใชประกอบการคดแกปญหา

ผลการเรยนของนกเรยนมคามชฌมเลขคณตนอยทสด ( X = 3.77, S.D. = 0.43)

193

ตอนท 4 ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา


ตารางท 31 ความสมพนธระหวางภาวะผนาทสมพนธกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ใน


(n = 97)

ภาวะผนา องคการแหงการเรยนร

Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y tot

X1.1 .835** .764** .881** .828** .923** .859**

X1.2 .814** .767** .857** .801** .867** .835**

X1.3 .847** .823** .872** .840** .883** .868**

X1.4 934** .849** .956** .909** .942** .933**

X2.1 .689** .597** .727** .668** .741** .694**

X2.2 .691** .629** .712** .668** .706** .693**

X2.3 .755** .699** .770** .730** .747** .753**

Xtot .878** .810** .910** .859** .915** .889**

**นยสาคญทางสถตระดบ .01

จากตารางท 31 พบวาภาวะผนาของผบรหารกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ใน

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 มความสมพนธกนทางบวกใน

ระดบมากทกดาน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 โดยภาวะผนาของผบรหารดานการคานงถง

ปจเจกบคคล (x1.4) กบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาดานวสยทศนรวม (Y3) มคา

ความสมพนธมากทสด (คาความสมพนธ = .956) รองลงมาไดแก ภาวะผนาของผบรหาร

สถานศกษาในดานการคานงถงปจเจกบคคล (x1.4) กบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาดาน

การคดเชงระบบ (Y5) (คาความสมพนธ = .942) ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษาดานการคานงถง

ปจเจกบคคล (x1.4) กบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาดานความเชยวชาญของบคคล (Y1)

(คาความสมพนธ = .934) สวนภาวะผนาของผบรหารสถานศกษาดานการใหรางวลตามสถานการณ

(x2.1) กบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาดานแบบแผนทางความคด (Y2) มคาความสมพนธ

นอยทสด (คาความสมพนธ = .597)

194

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยเพอศกษาความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการ

เรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ม

วตถประสงคเพอทราบ 1) ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 2) องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 3) ความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการ

เรยนรของสถานศกษา ในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ในการ

ดาเนนการวจยครงน เปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) โดยใชสถานศกษา เปนหนวย

การวเคราะห (unit of analysis) เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถามเกยวกบภาวะผนาของ

ผบรหาร และความเปนองคการแหงการเรยนร ผใหขอมล ประกอบดวย ผอานวยการสถานศกษา

รองผอานวยการสถานศกษา และครสถานศกษาละ 2 คน รวม 4 คน รวมทงสน 388 คน ผวจย

ไดรบแบบสอบถามกลบคนมา ครบทง 97 โรง รวม 388 ฉบบ คดเปนรอยละ 100 เครองมอทใชใน

การวจยครงน เปนแบบสอบถาม จานวน 1 ฉบบ โดยใชสอบถาม ผอานวยการสถานศกษา รอง

ผอานวยการสถานศกษา และครผสอน แบงเปน 3 ตอน คอ ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบ

แบบสอบถาม ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา ตามแนวคดของ

บาสและอโวลโอ (Bass and Avolio) ตอนท 3 แบบสอบถามเกยวกบองคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษา ตามแนวคดของ เซงเก (Senge) สถตทใชในการวเคราะหขอมล ประกอบดวย คารอย

ละ คามชฌมเลขคณต ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และการวเคราะหคาสมประสทธ

สหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s product moment correlation coefficient)

สรปผลการวจย

จากการวเคราะหขอมล ผลของการวจยสรปได ดงน


นครปฐม เขต 1 โดยภาพรวม อยในระดบมาก เมอพจารณาทภาวะผนาแตละแบบพบวา ภาวะผนา

195

แบบเปลยนแปลง อยในระดบมาก โดยเมอพจารณาเปนรายดานพบวา ผบรหารสถานศกษามภาวะ

ผนาในดานการมอทธพลเชงอดมการณเปนดานทมคามชฌมเลขคณตมากทสด รองลงไปไดแกดาน

การคานงถงปจเจกบคคล ดานการสรางแรงบนดาลใจ และดานการกระตนเชาวปญญา สวนภาวะ

ผนาแบบแลกเปลยนในภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานการใหรางวล

ตามสถานการณ เปนดานทมคามชฌมเลขคณตมากทสด รองลงมาคอ การบรหารแบบวางเฉยเชงรก

และการบรหารแบบวางเฉยเชงรบเปนดานทมคามชฌมเลขคณตนอยทสด ตามลาดบ

2. องคการแหงการเรยนรของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 ในภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณารายดาน พบวาองคการแหง

การเรยนรของผบรหารสถานศกษา ในดานการคดเชงระบบ เปนดานทมคามชฌมเลขคณตมากทสด

รองลงไปไดแก ดานการมวสยทศนรวม ดานการเรยนรของทม ดานความเชยวชาญของบคคล และ

ดานแบบแผนทางความคด เปนดานทมคามชฌมเลขคณตนอยทสด ตามลาดบ

3. ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษามความสมพนธกบองคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษา ในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 มความสมพนธกน

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 โดยมคาความสมพนธกนในทางบวกหรอมความสมพนธกน

ในลกษณะทคลอยตามกนโดยรวมและจาแนกเปนรายดาน ในระดบมากทกดาน โดยภาวะผนาของ

ผบรหารดานการคานงถงปจเจกบคคลกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาดานวสยทศนรวม

มคาความสมพนธมากทสด รองลงมาไดแก ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษาในดานการคานงถง

ปจเจกบคคลกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาดานการคดเชงระบบ สวนภาวะผนาของ

ผบรหารสถานศกษาดานการใหรางวลตามสถานการณกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

ดานแบบแผนทางความคดมคาความสมพนธนอยทสด

การอภปรายผล

จากผลการวจย มหลายประเดนทควรนามาพจารณา ผวจยจงนามาอภปรายผลเพอความ

ชดเจน ดงน


นครปฐม เขต 1 โดยภาพรวมและรายดานอยในระดบมากทกดาน ซงสอดคลองกบสมมตฐานของ

การวจยทต งไววาภาวะผ นาของผ บรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

196

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 อยในระดบด เมอพจารณาทภาวะผนาแตละแบบพบวา ภาวะผนาแบบ

เปลยนแปลง อยในระดบมาก โดยเมอพจารณาเปนรายดานพบวา ผบรหารสถานศกษามภาวะผนา

ในดานการมอทธพลเชงอดมการณเปนดานทมคามชฌมเลขคณตมากทสด รองลงไปไดแกดานการ

คานงถงปจเจกบคคล ดานการสรางแรงบนดาลใจ และดานการกระตนเชาวปญญา สวนภาวะผนา

แบบแลกเปลยนในภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานการใหรางวลตาม

สถานการณ เปนดานทมคามชฌมเลขคณตมากทสด รองลงมาคอ การบรหารแบบวางเฉยเชงรก

และการบรหารแบบวางเฉยเชงรบเปนดานทมคามชฌมเลขคณตนอยทสด ตามลาดบ ผลดงกลาว

อาจเนองมาจาก ผบรหารเปนผทนานโยบายมาสการปฏบต ในสถานศกษา มผลงานทเปนท

ประจกษตอบคลกรในสถานศกษา จงทาใหภาวะผนาของผบรหารดานการมอทธพลเชงอดมการณ

มคามชฌมเลขคณตสงกวาดานอนๆ ซงผลการวจยนสอดคลองกบแนวคดของบาส (Bass) เกยวกบ

การสรางบารม วาเปนกระบวนการทผนามอทธพลตอผตามโดยการปลกเราอารมณทเขมแขงและ

การอางองตวผนา การสรางบารมเปนปจจยสาคญของกระบวนการเปลยนแปลงเพราะมอทธพลการ

ทานายสงสด ทเปนเชนนอาจเนองมาจากการกระจายอานาจใหสถานศกษา ตามพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เพอใหสถานศกษาบรหารจดการตามหลกการบรหารโดยใชโรงเรยน

เปนฐาน (School Based Management : SBM) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542

ทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พทธศกราช 2545 และการแกไข (ฉบบท 3) พทธศกราช 2552 รวมถง

พระราชบญญตครและบคลากรทางการศกษา พทธศกราช 2547 มสาระสาคญทเนนวา ผบรหาร

สถานศกษาตองมวฒทางการศกษาอยางตาปรญญาตรทางการบรหารการศกษา สงผลใหผบรหาร

สถานศกษาทกประเภทสถานศกษาจาเปนตองพฒนาตนเองใหเปนไปตามพระราชบญญตการศกษา

แหงชาต โดยเขาศกษาตอในระดบอดมศกษา นอกจากนน ทามกลางสภาวะการเปลยนแปลงและ

การแขงขนในปจจบน ในยคของการสอสารทไรพรมแดน ผบรหารตองเรยนรและพฒนาตนเอง

เพอใหสอดคลองทนตอการเปลยนแปลง ทมผลกระทบตอสถานศกษาและตอตนเอง ทงในดาน

เ ศ ร ษ ฐ ก จ ส ง ค ม เ ท ค โ น โ ล ย ท ทน ส มย ต ล อ ด จ น น โ ย บ า ย ก า ร ป ฏ บต ก า ร ศ ก ษ า ข อ ง

กระทรวงศกษาธการ ทมงเนนเรองคณภาพและความตองการของชาต ในการวางยทธศาสตรและ

มาตรการในการขบเคลอนการเปลยนแปลงการศกษาทกระดบ โดยหนวยเหนอและสานกงานเขต

พนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 มการพฒนาผบรหารสถานศกษา เพอผลกดนให

197

เปลยนกระบวนทศน มสมรรถนะเชอมโยงและสอดคลองกบการประเมนสมาตรฐานวชาชพของ

ผบรหาร และครผสอน ตลอดจนการประชมสมมนาเพอพฒนาบคลากร การจดทาผลงานทาง

วชาการเพอปรบปรงตาแหนงใหสงขน การพฒนาผบรหารสถานศกษาทกแหงใหมความรดาน ICT

เพอสามารถใชเทคโนโลยในการเปดโลกทศนใหทนการเปลยนแปลง รวมทงการใชระบบเครอขาย

ความรวมมอของสถานศกษา ในการบรหารจดการระบบโซนคณภาพของสานกงานเขตพนท

การศกษานครปฐม เขต 1 เหลานนาจะมสวนในการผลกดนใหผบรหารสถานศกษาพฒนาศกยภาพ

ตนเองใหมและใชภาวะผนาการเปลยนแปลงในระดบมาก สอดคลองกบผลงานวจยของ ยพา

เสนาะพน ไดศกษาแบบภาวะผนาของผบรหารโรงเรยนกบประสทธผลการบรหารคณภาพโรงเรยน

ประถมศกษาในจงหวดนครปฐมพบวา ผบรหารโรงเรยนประถมศกษาจงหวดนครปฐมทไดรบการ

ประเมนภายนอกจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา ใชภาวะผนาแบบ

เปลยนสภาพสงกวาแบบภาวะผนาแบบแลกเปลยน โรงเรยนประถมศกษาทไดรบการประเมน

ภายนอกจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา มประสทธผลการบรหาร

คณภาพอยในระดบดทกดาน และแบบภาวะผนาของผบรหารโรงเรยนแบบเปลยนสภาพ ม

ความสมพนธกบประสทธผลการบรหารคณภาพดานผสอน สวนผลงานวจยของ วนชย ธงชย ท

ศกษาภาวะผนาการเปลยนแปลงและวฒนธรรมโรงเรยนทสงผลตอการบรหารงบประมาณแบบมง

ผลงานภาพรวมและเปนรายดาน – ดาน ไดแก ดานการวางแผนงบประมาณ การจดระบบการจดซอ

จดจาง และดานการบรหารทางการเงนและควบคมงบประมาณ ของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษาท

นารองการใชงบประมาณแบบมงเนนผลงาน พบวา ผบรหารโรงเรยนนารองใชงบประมาณแบบ

มงเนนผลงาน ใชภาวะผการเปลยนแปลงในระดบมาก และพบวาดานปจเจกบคคลยงสงผลตอ

รายงานทางการเงน ผลงานวจยของวชย จนทวงศ ทศกษาภาวะผนาของผบรหารสถานศกษาใน

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร เขต 3 พบวา ผบรหารสถานศกษา ใชภาวะผนา

ในระดบมาก และเปนรายดานเรยงตามลาดบเชนเดยวกนคอ ดานการมอทธพลอยางมอดมการณ

การสรางแรงบนดาลใจ การคานงถงความเปนปจเจกบคคล และการกระตนการใชปญญา ซงเปนไป

ในทศทางเดยวกบ วโรจน สารตนะ และอญชล สารตนะ ทพบวาภาวะผนาเปนปจจยทมอทธพลตอ

การเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา โดยภาวะผนาแบบเปลยนสภาพหรอภาวะผนาการ

เปลยนแปลง เปนปจจยแรกสดทกอใหเกดการพฒนาในปจจยทางการบรหารปจจยอนตามมา

198


นครปฐม เขต 1 พบวา องคการแหงการเรยนรของสถานศกษาทงในภาพรวมและหลกการฝกปฏบต

ทง 5 ประการ ขององคการแหงการเรยนรของสถานศกษาอยในระดบมาก ซงสอดคลองกบ

สมมตฐานของการวจยทตงไววา องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 อยในระดบด ซงมหลกการฝกปฏบตดานการคดเชงระบบ

มากทสด และมหลกการฝกปฏบตดานแบบแผนทางความคดอยในลาดบสดทาย เนองจากในชวง

แหงการปฏรปการศกษา สถานศกษาตางกพยายามทจะพฒนาสถานศกษาใหเปนไปตามมาตรฐาน

และวสยทศนทางการศกษาแหงชาตใหได นอกจากนแลว การเรยนรรวมกนระหวางคร และ

ผบรหารสถานศกษากเปนไปในลกษณะทบคลากรตางกรวมสนทนาแลกเปลยนความรและ

ประสบการณกนตางรวมกนอภปรายถงประเดนตางๆ ทางดานการเรยนการสอนภายในสถานศกษา

ผบรหารและครตางกมหลกการฝกปฏบตดานการคดเชงระบบ กลาวคอ มองความสมพนธระหวาง

หนวยงานตางๆในภาพรวม เซงเก (Senge) กลาววา การคดเชงระบบเปนหลกการฝกปฏบตของ

องคการแหงการเรยนรทมความสาคญมากทสด เพราะการคดเชงระบบนนจะบรณาการวนยดานอน

เขาไวดวยกนประกอบกบทาใหครและผบรหารสถานศกษาสามารถทจะมององคการอยางเปน

ภาพรวมทงหมด สามารถทจะเขาใจถงสาเหตและปจจยตางๆททาใหเกดเหตการณตางๆขนอนจะ

ทาใหสามารถแกไขปญหาตางๆไดอยางทนทวงทหรอสามารถปรบปรงการเรยนการสอนให

เหมาะสมกบยคสมยทมความซบซอนและเปนพลวตรไดเปนอยางด มการคานงถงผลกระทบทจะ

ตามมากอนทจะลงมอกระทาการใดๆลงไป และนาผลการปฏบตงานดานการสอนและขอมล

ยอนกลบทไดจากผบงคบบญชา ผปกครอง หรอผมสวนไดสวนเสยมาใชในการปรบปรงการ

ปฏบตงานใหมประสทธผลมากขน ระดบขององคการแหงการเรยนรของสถานศกษานนสอดคลอง

กบงานวจยของวโรจน สารรตนะ และอญชล สารรตนะ ทพบวา สถานศกษาระดบประถมศกษา

สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขตการศกษา 9 อยในระดบมากเชนกน

แตกผานเขาเกณฑระดบมากเพยงเลกนอยเทานน และการทระดบขององคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษาอยในระดบมาก อาจเปนเพราะระดบการศกษาของบคลากรในสถานศกษานนไดรบการ

พฒนาจนอยในระดบปรญญาตรโดยสวนใหญหรอระดบการศกษาสวนใหญนนไมแตกตางกน

สอดคลองกบงานวจยของ สมคด สรอยน า วจยเรองการพฒนาตวแบบองคการแหงการเรยนรใน

โรงเรยนมธยมศกษา ผลการศกษาพบวา ระดบความเปนองคการแหงการเรยนรในโรงเรยน

มธยมศกษาภาคตะวนออกเฉยงเหนอโดยเฉลยอยในระดบมาก สอดคลองงานวจยของ ชยวฒน ตม

ทอง ศกษาภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ผลการวจย

พบวา องคการแหงการเรยนรของสถานศกษาโดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาทหลกการ

199

ฝกปฏบต ทง 5 ประการขององคการแหงการเรยนรของสถานศกษา พบวาอยในระดบมากทกดาน

กลาวโดยสรปคอ จากงานวจยทกลาวมา พบวา มความสอดคลองกนในเรองระดบขององคการแหง

การเรยนรของสถานศกษา ในสานกงานเขตพนทการศกษานครปฐมเชนกน กลาวคอ เปนเพราะเหต

สวนใหญอายและระดบการศกษาของบคลากรในสถานศกษาในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

นครปฐมนนอยในระดบทดในเปอรเซนตทพอๆกน คอระดบปรญญาตร รองลงมาคอ ระดบ

ปรญญาโท สวนตากวาปรญญาตรมนอยมาก จงมสวนใหระดบขององคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษาอยในระดบมากดวยเชนกน

จากทกลาวมาในขางตนสามารถสะทอนภาพใหเหนวา การเปนองคการแหงการเรยนรจะ

ไดผลดมประสทธภาพ ผบรหารและบคลากรในหนวยงานจะตองรวมกนพฒนาประสทธภาพการ

ทางานของตนบนฐานของความรวมมอกนทางดานวสยทศนและนโยบาย การทางานรวมกนอยาง

เปนระบบ และการคดวเคราะหงานรวมกนบนฐานการทางานเปนทมและอยางเปนระบบดวยกจะ

ทาใหในหนวยงานเปนองคการแหงการเรยนรทมประสทธภาพอยางแทจรง

3. จากการวเคราะหความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษา ในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 พบวา

3.1 ภาวะผนามความสมพนธกบองคการแหงการเรยนรโดยภาพรวมอยางมนยสาคญทาง

สถตทระดบ .01 ซงสอดคลองกบสมมตฐานของการวจยทตงไววาภาวะผนามความสมพนธกบ

องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา

นครปฐม เขต 1 ทงนอาจเปนเพราะคณลกษณะของภาวะผนา กลาวคอ ผบรหารปฏบตตนในทางท

เสยสละ มการปฏบตอยในกรอบของคานยมของสถานศกษา มการตดสนใจทคานงถงจรยธรรมอน

ด อกทงยงควบคมอารมณของตนไดแมในยามวกฤต จงทาใหครนนเกดความเลอมใสและยอมรบ

ในตวผบรหาร ผบรหารจงกลายเปนแบบอยางทด ทครนนจะนาไปเปนแบบอยางและปฏบตตาม

ผบรหาร ทงในเรองการเรยนรอยเสมอ การเปนผทมองการณไกลในเชงบวก มวสยทศนของตนเอง

เกดความกระตอรอรนและมแรงจงใจภายในตนเองทจะสรางวสยทศนของตนเองและสถานศกษา

ใหสาเรจ ดวยคานยมผบรหารทเปนผใฝเรยนร จงทาใหเกดการกระตนใหครนนเกดการใชปญญา

ในการพจารณาปญหาตางๆ เกดการเรยนรปญหารวมกนเปนทม โดยผานการสนทนาแลกเปลยน

กนอยางเปดเผยและอสระ เพราะผบรหารเปนผทจะกระตนใหเกดการแสดงความคดเหนตางๆ เปน

ผทสามารถจบประเดนสาคญไดด และรจกตงสมมตฐานขนเพอใหเกดการคนหาสาเหตของปญหา

รวมกน นอกจากนการปฏบตในเรองการระบความสาคญของการมเปาหมายและวตถประสงคได

อยางชดเจน การเปนผทมวสยทศน การเปนผทมความเชอมนในตวครยงสงผลดใหครรวาสงท

ผบรหารตองการนนคออะไร และการทผบรหารกระตนใหครใชปญญานนจะทาใหครนนรวาจะ

200

บรรลเปาหมายและวตถประสงคอยางไร จะทาใหครตระหนกรในตนเองถงชองวางระหวาง

เปาหมายและความเปนจรงในปจจบน ซงชองวางนจะเปนแรงตรงเครยดทสรางสรรค (creative

tension) อยภายในใจของคร สงผลใหครนนเกดความพยายามทจะทาใหเปาหมายเปนความจรงมาก

ขน โดยการเรยนรใหมากขน ปรกษาหารอกบเพอครมากขน และแลกเปลยนประสบการณมากขน

จงสงผลใหเกดความเชยวชาญของตนเองมากขน และการทผบรหารกระตนการใชปญญาตอครยอม

ทาใหครมมมมองในภาพรวมทงหมด และเหนความสมพนธของเหตการณตางๆอยางเปนระบบ

มากขน นอกจากนภาวะผนาการเปลยนแปลงยงไดกระตนการใชสตปญญาของครในการทจะ

พจารณาถงเหตการณอยางถถวน มองเขาไปถงแกนแทของความจรงมากกวาใชความรสกของตน

อกทงกระตนการใชปญญาของภาวะผนาแบบแลกเปลยนสภาพจะนาความรและความเชยวชาญ

ของบคลากรในองคการออกมาอยางทวทกระดบ และยงพฒนากลไกในการสอสารจากระดบลางส

ระดบบนอกดวย นอกจากนการคานงถงความเปนปจเจกบคคลไดสงเสรมการพฒนาตามความ

ตองการทแตกตางของแตละบคคล อกทงยงใหและรบขอมลยอนกลบเขามาเปนสวนหนงของ

กระบวนการเรยนร และยงจดเตรยมสงตางๆทจะใหการชวยเหลอเปนทปรกษาและสอนงานแก

บคลากร ซงผลการวจยมความสอดคลองกบ มาล ธรรมศร ทพบวา ภาวะผนาการเปลยนแปลง

กอใหเกดผลกระทบทางบวกอยางตอเนองสความเปนองคการแหงการเรยนร และยงสอดคลองกบ

งานวจยของ เทบบาโน (Tebbano) ทพบวาภาวะผนาของผควบคมดแลนนชวยใหเกดผลสาหรบการ

พฒนาความสามารถของสถานศกษาแหงตาบลในการกลายเปนองคการแหงการเรยนรทเปนมอ

อาชพ สอดคลองกบงานวจยของ คอรกลน (Coughlin) ทไดสรปวา ภาวะผนาของครใหญไดเปนตว

ตดสนความกาวหนาของโรงเรยนประถมตนแหงตาบลในการกลายเปนองคการแหงการเรยนรชน

นาของโลก สอดคลองกบความคดของ แบรนด (Brand) ทวา สถานศกษาทมลกษณะขององคการ

แหงการเรยนรจะตองมโครงสรางทเราใจและจากการวเคราะหระดบภาวะผนาของผบรหารนน

พบวาอยในระดบมาก และยงสอดคลองกบงานวจยของ วโรจน สารตนะ และอญชล สารตนะ ท

พบวา ภาวะผนาเปนปจจยทมอทธพลตอการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา โดยภาวะ

ผนาการเปลยนแปลงเปนปจจยแรกสดทกอใหเกดการพฒนาในปจจยทางการบรหารปจจยอน

ตามมา

3.2 จากการวเคราะหภาวะผนาของผบรหารทสมพนธกบองคการแหงการเรยนรดานความ

เชยวชาญของบคคล ทงนอาจเปนเพราะพฤตกรรมภาวะผนาของผบรหารในลกษณะทเปนผทม

ความสามารถ มความเชอมนในตนเอง เปนผทมความสามารถในการจงใจ โนมนาวใหคลอยตาม ม

ความประพฤตทดมคณธรรมเปนแบบอยางทดในการเรยนรแกบคลากรในสถานศกษา จนทาใหผ

ตามเลยนแบบผนา เกดแรงบนดาลใจทจะเรยนรตามผนา นอกจากนพฤตกรรมทดลใจผตาม จนทา

201

ใหเกดแรงจงใจในการทสรางสงทดขนกวาเดม เกดความพยายาม และทมเทพลงใจทจะสราง

วสยทศนของตนเองใหสงขน การทผบรหารเปนผทไววางใจและเชอมนในตวครและบคลากรจะทา

ใหเกดขนแกผตามวา สามารถทจะบรรลเปาหมายได อกทงผบรหารยงกระตนใหครและบคลากร

นนรจกวเคราะหจดแขงของตนเอง รจกทจะขยายขดความสามารถของตนเองใหมากขนตามสาย

งานของตน ประกอบกบการคานงถงลกษณะเฉพาะของครและบคลากรกจะสงผลใหเขาเหลานนได

เกดพลงใจทจะกาวไปสเสนทางการทางานทกาวหนามากขน เพราะวาผบรหารใหคาปรกษาและ

ชวยแกไขปญหาตางๆเปนรายบคคล จงทาใหความเชยวชาญของบคคลในการทจะสรางพลงใจนน

มากขนไปตามระดบของภาวะผนาของผบรหาร

3.3 จากการวเคราะหภาวะผนาทสมพนธกบองคการแหงการเรยนรดานแบบแผนทาง

ความคด เพราะการปฏบตของภาวะผนาของผบรหารทเปนแบบอยางในวธการคด มคานยมและ

ความเชอสวนตวของผบรหารทมคณธรรมและอยในกรอบของจรยธรรม อนมอทธพลตอหลกการ

ฝกปฏบตขององคการแหงการเรยนรดานแบบแผนในการคดของครและบคลากรในสถานศกษา

ประกอบกบผบรหารสรางความกระจางในวธคดเพอเขาใจในสถานการณตางๆทเกดขน ทาใหคร

และบคลากรในสถานศกษาเอาอยางผบรหารในวธการคด การทผบรหารกระตนใหผตามไตรตรอง

สถานการณตางๆอยางถถวน ไมดวนสรปสถานการณตามทเหน การทผบรหารเสนอแนะใหครได

คดคนหาสาเหตและปจจยตางๆทเกดขนอยางรอบคอบกสงผลใหหลกการฝกปฏบตขององคการ

แหงการเรยนรดานแบบแผนทางความคดของครไดรบการพฒนาและเปนระบบมากยงขน

สอดคลองกบงานวจยของ คง (King) ทพบวา พฤตกรรมภาวะผนาการเปลยนแปลงมความสมพนธ

ในทางบวกกบองคการแหงการเรยนรดานการจดการแบบแผนทางความคด

3.4 จากการวเคราะหภาวะผนาของผบรหารทสมพนธกบองคการแหงการเรยนรดานการม

วสยทศนรวม ท งนอาจเปนเพราะพฤตกรรมการปฏบตของภาวะผนาของผบรหารทเปนผทม

วสยทศนกวางไกล เปนผทมองโลกในแงด มองความเปนไปไดใหมๆในอนาคตของสถานศกษา

เปนผทสรางบรรยากาศในการทจะรวมกนแลกเปลยนความคดเหน รวมกนสรางวสยทศนของ

สถานศกษา ประกอบกบผบรหารเปนผทยกระดบความตองการของครและบคลากรในสถานศกษา

เปนผสรางความมนใจใหกบครและบคลากรในสถานศกษามความสามารถคควรแกวสยทศนของ

ตนเอง สงผลใหครและบคลากรเกดแรงบนดาลใจ มแรงจงใจทมาจากตนเองและเกดพลงแหง

ตนเองทจะสรางวสยทศนของตนเองใหสาเรจ นอกจากนผบรหารยงทาใหครและบคลากรเสยสละ

ผลประโยชนสวนตน โดยการเปนแบบอยางในการเสยสละ และเปนผทยดมนในอดมการณจะ

สงผลใหครและบคลากรในสถานศกษาเกดแรงบนดาลใจและเอาเยยงอยางผบรหาร และรวมรงรวม

ใจกนทจะสรางวสยทศนของสถานศกษาใหเปนจรง

202

3.5 จากการวเคราะหภาวะผนาทสมพนธกบองคการแหงการเรยนรดานการเรยนรของทม

ทงนอาจเปนเพราะการปฏบตของภาวะผนาของผบรหารทกระตนสงเสรมการเรยนรรวมกน โดย

การแลกเปลยนความคดเหนและอภปรายกนอยางเปดเผย เพราะผบรหารเปนผทเสมอนครตามท

เซงเก (Senge) ไดกลาวเอาไววา งานใหมของผนาคอ บทบาทของผนาในฐานทเปนคร เปนผท

สามารถทาใหผตามเขาใจในแรงขบเคลอนเชงระบบในการเปลยนแปลงรปรางของสถานการณ

ตางๆ นอกจากนผบรหารยงมพฤตกรรมในการตงประเดนปญหา ตงสมตฐาน และตงคาถามใหคร

และบคลากรนนรวมกนวเคราะหหาสาเหตของปญหา และคนหาความเปนจรงรวมกน สงผลใหการ

เรยนรและการถายโอนความรขน อกทงการทผบรหารสงเสรมใหมการรวมกนเรยนรและคดคน

วธการใหมๆในการแกไขปญหาเดมๆ การทผบรหารรวมกบครในการคดคนสงทเปนนวตกรรม

ใหมๆ การทผบรหารเปนผทเรยนรอยตลอดกจะทาใหการเรยนรของทมมประสทธภาพมากขน ดวย

เหตนภาวะผนาการเปลยนแปลงจงมความสมพนธกบองคการแหงการเรยนรดานการเรยนรของทม

3.6 จากการวเคราะหภาวะผนาของผบรหารทสมพนธตอองคการแหงการเรยนรดานการคด

เชงระบบ ทงนอาจเปนเพราะการปฏบตของภาวะผนาของผบรหารทเปนแบบอยางในการคดเชง

ระบบใหครและบคลากรในสถานศกษาไดทาตามอยาง อกทงยงสอนใหมองในภาพรวม มอง

ความสมพนธระหวางเหตการณตางๆ และสรางเปนโครงสรางทางความคดในเชงระบบ อกทง

ผบรหารยงเปนผทมความฉลาด มนใจในการคด และคณลกษณะดานการกระตนการใชปญหาของ

ผบรหารทเปนผทตงคาถาม ใหคดไตรตรองอยางรอบคอบอยางมเหตผล ใหผตามคดถงสาเหตและ

ปจจยตางๆ อนเปนเปนทมาของปญหา ใหผตามคานงถงผลกระทบทอาจจะเกดขน รวมวเคราะห

และตรวจสอบขอสนนษฐานของปญหาวามความเหมาะสมเพยงใด อนเปนผลดตอการใชปญญา

ของครและบคลากรในสถานศกษาใหทบทวนไตรตรอง คนหาความจรงและมองสถานการณใน

ภาพรวม นอกจากนยงสงเสรมบคลากรใหใชขอมลยอนกลบมาวางแผนพฒนาตนเอง และปรบปรง

การเรยนการสอนใหดยงขน เซงเก (Senge) ยงกลาวดวยวา ผนาในฐานะทเปนนกออกแบบในเรอง

นโยบาย, กลยทธ, และระบบขององคการ ซงจะสอดคลองกบลกษณะของภาวะผนาการ

เปลยนแปลงในดานทมบทบาทในการเปนผนาเชงรก คณลกษณะดานการมอทธพลอยางม

อดมการณ และการกระตนการใชปญญาจะสอดรบกบบทบาทในการเปนนกออกแบบ กลาวคอ

ผบรหารจะเปนผทออกนโยบาย วางกลยทธ ออกแบบระบบการปฏบตงานของฝายงานตางๆใน

สถานศกษา ทาใหบคลากรในสถานศกษาปฏบตงานอยางเปนระบบ

203

ขอเสนอแนะ

จากการศกษาเรอง ความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 ผวจยมขอเสนอแนะ

แกสถานศกษา ผบรหารสถานศกษา ผทเกยวของดานการศกษา นกวชาการ และผทสนใจทวไป

ท งนกเพอสามารถนาไปใชเปนแนวทางในการพฒนาใหเกดประโยชนแกสถานศกษาและวง

การศกษาตอไป ดงน

ขอเสนอแนะจากการวจย

เพอใหเปนแนวทางในการพฒนาองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาโดยผานอทธพล

ของภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา ผวจยมขอเสนอแนะดงตอไปน

1. จากการวเคราะหภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 พบวา ภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา ดานการสรางแรงบนดาลใจ

และดานการกระตนเชาวปญญามคามชฌมเลขคณตตากวาดานอน ดงนนผบรหารควรแสดงใหเหน

วาปญหาทเกดขนในหนวยงานเปนเรองททาทาย โดยผบรหารควรสนบสนน สงเสรมการทางาน

เปนกลมหรอคณะ เนนการทางานเปนทมและสรางเจตคตทดในการทางาน บคคลจะมความรสก

ผกพนกบองคการกตอเมอเขามสวนรวมในการเปนเจาของหนวยงานนน และผบรหารควรกระตน

การใชปญญา สรางความตระหนกในปญหา สรางระบบความคด เรยนรวธแกปญหาอยาง

สรางสรรคและเปนระบบ มยทธศาสตรการคดแกปญหาดวยวธการใหมๆ ซงเปนสงทสาคญในการ

พฒนาองคการ ผบรหารกระตนใหครมองสภาพปญหาเปนสงททาทายและเปนสงทแกไขได

กระตนใหครตระหนกรและแกปญหาดวยตนเอง เปนสงทหนวยงานทเกยวของและสถานศกษา

พฒนาใหเกดแกผบรหารและคร ตลอดจนบคลากรทเกยวของ

2. จากการวเคราะหองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงทควรไดรบการพฒนามาก

ขน คอ องคการแหงการเรยนรของสถานศกษาโดยภาพรวมและหลกการฝกปฏบตทง 5 ประการ

ขององคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ทงนหลกการฝกปฏบตทมความสาคญเปนอยางทควร

พฒนามากทสดคอ หลกการฝกปฏบตดานการคดเชงระบบ เพราะวาการคดเชงระบบเปนหลกการ

ฝกปฏบตทสาคญมากทสด นอกจากนควรสงเสรมและสนบสนนใหผบรหารสถานศกษาไดใชกล

ยทธในการเพมศกยภาพการทางานของบคลากร ใหเขาถงคณคาและเรยนรความสามารถทแทจรง

ของบคลากรแตละคนและใชกระบวนการทมประสทธภาพในการจงใจใหบคลากรทงหมดทมเท

คณคาของตนใหแกองคกรดวยความเตมใจ ดวยการจดการสมมนาและฝกอบรมในหวขอท

204

เกยวของกบการบรหารองคกรแหงการเรยนร การจดการความรในองคกร หรอการเรยนรของ

ผปฏบตงานจรง ใหแกผบรหารสถานศกษา ผนาองคกรทมสวนเกยวของ และผทมความสนใจใน

การบรหารจดการองคกรแนวใหม

3. ผบรหารสถานศกษาควรเรยนรทเขาถงคณคาและศกยภาพทแทจรงของบคลากร เรยนร

วธการใชกระบวนการทมประสทธภาพในการจงใจ เชน การปรบปรงระบบการใหรางวลตอบแทน

เพอสรางความพงพอใจใหแกผปฏบตงานเพอสงเสรมและสนบสนนใหเกดทมงานทเปนเครอขาย

อยางเปนทางการและไมเปนทางการ สรางวฒนธรรมภาวะผนาหรอการทางานเปนทม และควร

พฒนาตอเนองใหเกดเปนชมชนแหงการเรยนรของครมออาชพ (professional learning

communities)

ขอเสนอแนะเพอการวจยในครงตอไป

ตามทผวจยไดมขอเสนอแนะของการวจยไปแลว กเพอใหงานวจยเกยวกบความสมพนธ

ระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษานนไดแพรหลาย และไดมการศกษา

เพอตอยอดองคความรใหลกซงยงขน และเปนประโยชนในการศกษาคนควาของผบรหาร นกศกษา

นกวชาการ นกการศกษาและผทสนใจทวไป จงขอเสนอแนะเพอการวจยในครงตอไป ดงน

1. ควรมการศกษาสถานศกษาทมความบกพรองในการเรยนร (learning disability) หรอ

สภาพทเปนอปสรรคตอการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาควบคไปกบพฒนา

ยทธศาสตรในการสรางองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

2. ควรมการศกษาปจจยดานอนทสงผลตอองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา เชน

วฒนธรรมองคการ พนธกจและยทธศาสตร การดาเนนงานดานการจดการ บรรยากาศขององคการ

การจงใจ หรอจะนามาศกษารวมกนระหวางตวแปรสองตว เชน ภาวะผนาของผบรหาร และ

วฒนธรรมองคการทสมพนธกบองคการแหงการเรยนร

3. ควรมการศกษาวจยเชงคณภาพเกยวกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา เพอให

ไดองคความรเชงลกมาเปรยบเทยบกบงานวจยในเชงปรมาณหรอเปนการสนบสนนหรอหกลางสง

ทไดคนพบไปแลว

4. ควรศกษาประสทธผลของภาวะผนาและความสาเรจในการบรหารสถานศกษาขน

พนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

5. ควรศกษาคณลกษณะทพงประสงคและคณลกษณะผนาทเปนจรงของผบรหาร

สถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษานครปฐม เขต 1

205

รายการอางอง

ภาษาไทย

กระทรวงศกษาธการ. คมอการบรหารสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคล. กรงเทพฯ : โรงพมพ

องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2546.

. คมอปฏบตงานสานกงานเขตพนทการศกษา (ม.ป.ท.), 2546.

. ปฏรปการศกษา : กาวอยางมนใจ. กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา กรมการศาสนา,

2544.

กลยาณ คาแดง. “ความสมพนธระหวางปจจยจตลกษณะและวนยในการสรางองคการแหงการ

เรยนร : กรณศกษา องคการโทรศพทแหงประเทศไทย.” ภาคนพนธโครงการบณฑตศกษา

การพฒนาทรพยากรมนษย สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2541.

เกษกานดา คงทวเลศ. “สภาพของโรงเรยนในฐานะองคแหงการเรยนรของโรงเรยนมงฟอรด

วทยาลย แผนกมธยม จงหวดเชยงใหม.” การคนควาอสระ ปรญญาศกษาศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2548.

คมสน ณ รงส. “ปญหาและแนวทางการพฒนาองคกรแหงการเรยนรโรงเรยนบอไรวทยาคม

อาเภอบอไร จงหวดตราด.” งานนพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2550.

คานง ผดผอง. “ความสมพนธระหวางภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารกบองคกรแหงการ

เรยนรของโรงเรยน สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ในเขตพนท

พฒนาชายฝงทะเลตะวนออก.” วทยานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2547.

จนทราน สงวนนาม. ทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารสถานศกษา. กรงเทพฯ : บค พอยท, 2551.

เจษฎา นกนอย และคณะ. นานาทรรศนะการจดการความรและการสรางองคการแหงการเรยนร.

กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552.

ชยยนต เสรเรองยทธ. “ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหาร ตามการรบรของครโรงเรยน

ระดบประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร.” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547.

206

ชยวฒน ตมทอง. “ภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอองคกรแหงการเรยนรของสถานศกษา.”

วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย สาขาวชาการบรหาร

การศกษา มหาวทยาลยศลปากร, 2548.

ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ. ความพรอมของหนวยงานภาครฐในการบรหารจดการระบบงบประมาณ

แบบมงเนน ผลงานตามยทธศาสตรชาต (Strategic Performance Based Budgeting :

SPBB). กรงเทพฯ : ธระฟลม และไซเทกซ จากด, 2545.

ทองใบ สดชาร. ภาวะผนาและการจงใจ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, 2543.

ทองหลอ เดชไทย. ภาวะผนา : เพอการบรหารคณภาพสความเปนเลศ. กรงเทพฯ : ภาควชา

บรหารงานสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2544.

ทองอนทร วงศโสธร, “ทฤษฎระบบ”, ในประมวลสาระชดวชาทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหาร

การศกษาหนวยท 3. นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2536.

ธเนศ ขาเกด. “องคการแหงการเรยนร (Learning Organization)”. วารสารสงเสรมเทคโนโลย.ปท

25 ฉบบท 137 (กมภาพนธ-มนาคม, 2541).

ธงชย สนตวงศ. พฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ : บรษทโรงพมพไทยวฒนาพานช จากด, 2544.

ธระ รญเจรญ. ความเปนมออาชพในการจดการและบรหารการศกษา ยคปฏรปการศกษา เพอปฏรป

รอบ 2 และประเมนภายนอกรอบ 3. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : บรษทสานกพมพขาวฟาง

จากด, 2553.

________. ความเปนมออาชพในการจดและบรหารการศกษา ยคปฏรปการศกษา. กรงเทพฯ : หาง

หนสวนจากด นวสาสนการพมพ, 2553.

นพรตน โพธศรทอง. การจดการความร สการปฏบตเพอคณภาพและการแขงขน. กรงเทพฯ : เอส

แอนด จ กราฟฟค, 2550.

นนทรตน ศรนนวเชยร. “ความสมพนธระหวางการจดการความร ภาวะผนาการเปลยนแปลงและ

ประสทธผลของกลมงานการพยาบาล โรงพยาบาลสงกดกรมการแพทย กระทรวง

สาธารณสข เขตกรงเทพมหานคร.” วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2548.

เนตรพณณา ยาวราช. ภาวะผนาและผนาเชงกลยทธ. กรงเทพฯ : เซนทรลเอกซเพรส, 2550.

บาทหลวงลอชย จนทรโป. “รปแบบการเปนองคการแหงการเรยนรของโรงเรยนอาชวคาทอลกใน

ประเทศไทย.” วทยานพนธครศาสตรอสาหกรรมดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหาร

อาชวศกษา สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง, 2546.

207

บรชย ศรมหาสาคร. การจดการความรสความเปนเลศ. กรงเทพฯ : สานกพมพแสงดาว, 2550.

ปาลกา นธประเสรฐกล. “ปจจยดานภาวะผนาและองคกรแหงการเรยนรทสงผลตอประสทธผล

ของโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในเขต

พฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก.” วทยานพนธปรญญาศกษามหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2547.

พระมหาถวลย สงขสจต. “องคกรแหงการเรยนรของโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษา

กบโรงเรยนคาทอลก.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2548.

เพญศร บญอนทร. “ปจจยทสมพนธกบการเปนองคกรแหงการเรยนรของโรงเรยนขยายโอกาสทาง

การศกษา อาเภอหนองใหญ สานกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 1.” วทยานพนธ

ปรญญาศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

บรพา, 2550.

มานพ สกลศลปศร. เขตพนทการศกษาการบรหารจดการรปแบบใหมททาทายในยคปฏรป

การศกษา เอกสารเผยแพรการประชมสมมนา, 2546. (อดสาเนา)

มาล ธรรมศร. “การพฒนารปแบบองคการแหงการเรยนรโดยผานหนวยพฒนาทรพยากรมนษยใน

ฐานะสวนขยายของการอดมศกษา.” วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชา

อดมศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2543.

ไมเคล เจ. มารควอดต. การพฒนาองคการแหงการเรยนร. แปลโดย บดนทร วจารณ และ วรวธ

มาฆะศรานนท, พมพครงท 6. กรงเทพฯ : บรษท เอกซเปอรเนท จากด, 2552.

ยพา เสนาะพน. “แบบภาวะผนาของผบรหารโรงเรยนกบประสทธผลการบรหารคณภาพ โรงเรยน

ประถมศกษาในจงหวดนครปฐม”. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต

3มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2546.

ยรพร ศทธรตน. องคการเพอการเรยนร. กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2552.

รงสรรค ประเสรฐศร. ภาวะผนา. กรงเทพฯ : DIAMON IN BUSINESS WORLD, 2544.

รตตกรณ จงวศาล. “ผลการฝกอบรมภาวะผนาการเปลยนแปลงของผนานสตมหาวทยาลย

เกษตรศาสตร.” ปรญญานพนธวทยาศาสตรดษฎบณฑต การวจยทางพฤตกรรมศาสตร

ประยกต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2543.

ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน,

2542.

208

วนชย ธงชย. “ภาวะผนาการเปลยนแปลงและวฒนธรรมโรงเรยนทสงผลตอการบรหาร

งบประมาณแบบมงเนนผลงานในโรงเรยนมธยมศกษา”. วทยานพนธปรญญาศกษา

ศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยศลปากร, 2547.

วชย จนทวงศ. “ภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอคณภาพชวตในการปฏบตงานของครใน

สถานศกษา เขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร เขต 3.” วทยานพนธปรญญาศกษา

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

ศลปากร, 2547.

วรช สงวนวงศวาน. การจดการและพฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ : บรษทเพยรสนเอดดเคชน อน

โดไชนา จากด, 2546.

วทยากร เชยงกล, สภาวะการศกษาไทย ป พ.ศ. 2549/2550 การแกปญหาและการปฏรปการศกษา

อยางเปนระบบองครวม. กรงเทพฯ : ว.ท.ซ. คอมมวนเคชน, 2551.

วโรจน สารรตนะ. โรงเรยน : องคการแหงการเรยนร กรอบแนวคดเชงทฤษฎทางการบรหาร

การศกษา. กรงเทพฯ : บรษทอกษราพพฒน, 2544.

_______ . ขอเสนอผลการวจยเพอพฒนาและการวพากษ. กรงเทพฯ :บรษทอกษราพพฒน,

2545.

วโรจน สารรตนะ และอญชล สารรตนะ. ปจจยทางการบรหารกบความเปนองคแหงการเรยนร

ขอเสนอผลการวจยเพอพฒนาและการวพากษ. กรงเทพฯ : บรษทอกษราพพฒน, 2545.

วระวฒน ปนตามย. การพฒนาองคกรแหงการเรยนร. กรงเทพฯ : บรษทเอกซเปอรเนท, 2544.

. การพฒนาองคการแหงการเรยนร, พมพครงท 2. กรงเทพฯ : บรษท เอกซเปอรเนท จากด

, 2544.

ศรพงษ เศาภายน. หลกการบรหารการศกษา : ทฤษฎและแนวปฏบต. กรงเทพฯ : บคพอยท, 2548.

สมคด สรอยน า, “การพฒนาตวแบบองคการแหงการเรยนร ในโรงเรยนมธยมศกษา.” วทยานพนธ

ปรญญาตรดษฎบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, 2547.

สมพงษ สวรรณจตกล. รวมความคด 45 กร. กรงเทพฯ : สานกพมพผจดการ, 2547.

สมพร เมองแปน. “ภาวะผนาการเปลยนแปลงกบการบรหารเชงกลยทธในสถานศกษา”.

ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลย ศลปากร, 2548.

สราญรตน จนทะมล. “ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา อาเภอ

วงสะพง สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาเลย เขต 2.” รายงานการศกษาอสระ ปรญญา

ศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, 2548.

209

สพล วงสนธ. “การพฒนาโรงเรยนทงระบบเพอปฏรปกระบวนการเรยนร”, วารสารวชาการ ปท 5,

ฉบบท 7 (กรกฎาคม 2545) : 16-17.

สมน อมรววฒน. กลยาณมตรนเทศสาหรบผบรหาร กลยทธในการนเทศเพอสรางโรงเรยนให

เขมแขง. กรงเทพ ฯ : สานกนโยบายและแผนการศกษา สกศ., 2547. (อดสาเนา)

สานกงานขาราชการพลเรอน. ภาวะผนาการเปลยนแปลง, ชดการเรยนดวยตนเอง หลกสตรการ

พฒนานกบรหารระดบกลาง. กรงเทพฯ : บรษทธนาเพรส แอนด กราฟฟค จากด, 2545.

สานกงานเขตพนทการศกษานครปฐม เขต 1. ขอมลสารสนเทศปการศกษา 2548 (ม.ป.ท.), 2548.

________. ระเบยบคณะกรรมการเขตพนทการศกษานครปฐม เขต 1 วาดวยการแบงสวนราชการ

ภายในสถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐานหรอสวนราชการทเรยกชออยางอน พ.ศ.

2548 (ม.ป.ท.), 2548. (อดสาเนา)

________. แผนปฏบตราชการ ประจาปงบประมาณ 2556 สานกงานเขตพนทการศกษา

ประถมศกษานครปฐม เขต 1 (7/2555)

(ม.ป.ท.), 2555.

________. รายงานผลการจดการศกษา ประจาปงบประมาณ 2555 เอกสารลาดบท 6/2555, (ม.ป.ท.,

2555), 40.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ความรเพอการพฒนา. กรงเทพฯ : สานกพมพองคการ

คาของครสภา, 2542.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบขาราชการ. พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการ

บรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546. กรงเทพฯ : วชน พบบลชชง, 2547.

สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต. วทยาศาสตรและเทคโนโลยกบคนไทยยค

ใหมในเศรษฐกจฐานความร. กรงเทพฯ : ม.ป.ท., 2544.

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. รายงานการวจย เรอง ภาพการศกษาไทยในอนาคต 10-20 ป.

กรงเทพฯ : บรษทพมพดการพมพ, 2552.

_______. การปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561). กรงเทพฯ : บรษท พรกหวาน

กราฟฟค จากด, 2552.

เสรมศกด วศาลาภรณ. “ภาวะผนา”. ใน ประมวลสาระชดวชาทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหาร

การศกษาหนวยท 5 – 8 นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2544.

อภวรรณา แกวเลก. “ภาวะผนาของผบรหารทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยนมธยมศกษา สงกด

กรมสามญศกษา เขตการศกษา 1.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2542.

210

อานวย คงสาคร. “บทบาทในการพฒนาโรงเรยนใหเปนองคกรแหงการเรยนรของผบรหาร

สถานศกษา สหวทยาเขตบวรวทยบางประกง สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ฉะเชงเทราเขต 1.” วทยานพนธปรญญาศกษามหาบณฑต บณฑตวทยาลย สาขาวชาการ

บรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา, 2550.

ภาษาตางประเทศ

Abramson, Mark A. “In search of The New Leadership.” Leadership Inc 10 (September 1996) :

1-4.

Bass, Bernard M. Leadership and Performance Beyond Expectations. New York : The Free

Press, 1985.

. “Two Decades of Research and Development in Transformational Leadership.”

European Journal of Word and Organizational Psychology 8, 1 (January 1999) : 12.

Bass and Avolio. “Developing Transformational Leadership : 1992 and Beyond.” Journal of

European Industrial Training 14,5 (1994) : 6.

Bass, Barnard M. and Bruce J. Avolio. “The implications of transactional and transformational

leadership for individual, team, and organizational development.” Research in

Organizational Change and Development (1990), 231-272.

. Improving Organizational Effectiveness Through Transformational

Leadership. Thousand Oaks : Sage Publications, 1994.

. Improving Organizational Effectiveness Through

Transformational Leadership. Thousand Oaks : Sage Publications, 1994.

Bennett Joan Kremer and Michael J. O’Brien. “The Building Blocks of the Learning

Organization.” Training 31 (1994) : 41-49.

Bennis, W. and P.W. Biederman. Organizing Genius : The secrets of creative collaboration.

Cambridge M.A. : Perseus, 1997.

Black R. Robert and Mouton S. Jane, The New Managerial Grid (Houston: Gulf Publishing,

Co., 1978), 10.

211

Brand, Ron. “Is this school a learning organization? : 10 ways to tell.” Journal of staff

Development 24, 1 (Winter 2003) : 10 [Online]. Accessed 13 january 2004. Available

from : H.W. Wilson Web WN : 0334902131002.

Burns, James M. Leadership. New – York : Harper & Raw, 1978.

Christensen, P. H. “Knowledge Sharing : Moving Away from the Obsession with Best Practices.”

Journal of Knowledge Management 11, 1 (2007) : 36-47.

Coughlin, Patricia Kathleen. “The impact of teacher turnover on the learning organization of

parish elementary schools.” Ed.D. Dissertation, Immaculata College, 2003.

Crawford, Lorraine Mace. “ High School principal leadership : Practices and beliefs within the

learning organization.” Ed.D. Dissertation, University of Virginia, 2004.

Donnelly, James H., Jame L. Gipson, and John M. Ivancevich. Fundamentals of Management. 3rded. Dallas Taxas : Business Publisher Inc., 1978.

Fiol, C. M. and M. A. Lyles, “Organization Learning.” Academic of Management Review 10, 4,

1985.

Inkpen A. C. and M. M. Crossan. “Believing is Seeing : Joint Ventures and Organization

Learning.” Journal of Management Studies 32, 5 (1995) : 595-618.

Garvin. David A. “Building a learning organization.” Harvard Business Review 73 (July-August

1993): 78-79.

Gephart, M. A. et al.. “Learing Organizations Come Alive.” Training and Development 50, 12

(1996) : 34-44.

Goh, Swee C. “Toward a Learning Organization the Strategic Building Block.” S.A.M.

Advanced Management Journal 63, 2 (1998) : 15-20.

. “Managing Effective Knowledge Transfer : An Integrative Framework and Some

Practice Implications.” Journal of Knowledge Management 6, 1 (2002) : 23-30.

Gradner, Barbara L. “Learning organization practices in public schools : A middle school case

Study.” Ed.D. Dissertation, The University of New Mexico, 2003.

Harris, Phillip R. High Performance Leadership : Strategies for Maximum Carur

Productivity. Glenview Illinois : Scott Foresman and Company, 1989.

212

Hemphill, J.K. and A.E. Coons. Development on the Leader Behavior Description

Questionnaire. In R.M. Stogdill and A.E. Coons, (Eds), Leader Behavior Columbus :

Bureau of Business Research, Ohio State University, 1957.

Huber, G. P. “Organizational Learning : The Contributing Processes and the Literatures.”

Organizational Science 2 2, 1 (1991) : 88.

Hersey, Pual and Kenneth H. Blanchard. Management of Organizational Behavior. (New

Delhi : Prentice – Hall of India Private Limited, 1974.

Hoff, T. “Learning Excellence.” Leadership Excellence 22, 5 (2005) : 6.

Hooper, Alan and John Potter. Intelligent Leadership : Creating a Passion For Change.

Random House : Business Book March, 2002.

House, Robert J. “A Path Goal Theory of Leader Effectiveness.” Administrative Science

Quarterly 1, 3 (September 1971) : 321 – 338.

Hoy and Miskel. Education Administrations Theory & Practice. 4thed. (New – York : McGraw –

Hill, 1991.

Iles, P. “Developing Learning Environments : Challenges for Theory Research and Practice.”

Journal of European Industrial Training 18, 3 (1994) : 3-9.

Keller, Robert T. Transformational Leadership and Performance of Research and Development

Project Groups. Journal of Management 18, 3 (September 1992) : 489.

Khan, S. “The Key to Being a Leader Company : Empowerment.” Journal for Quality &

Participation 20, 1 (1997) : 44-49.

King, Stephen Ward. “Effective Leadership for Quality Achievement and Organizational

Learning.” Ph.D. Dissertation, Portland State University, 2002.

Koh, William Lok Kiang. “An Empirical Validation of Theory of Transformational Leadership

in Secondary in Singapore.” Ph.D. Dissertation University of Oregon, Dissertation

Abstracts International 52 ,2 (August 1991): 602 – A.

Krogh, George V. Knowledge Sharing and the Communal Resource, Handbook of

Organizational Learning and Knowledge Management M. Easterby-Smith and M. A.

Lyles. United Kingdom : Blackwell Publishing, Ltd., 2003.

Kunnert, K.W. and Lewis P. “Transactional and Transformational Leadership : a Constructive

Development Analysis.” Academy of Management Review 12 (1987) : 648 – 657.

213

Lee, C. C. and J. Yang, “Knowledge Value Chain.” Journal of Management Development 19,9

(2000) : 783-789.

Likert, Rensis. New Patterns of Management. New YorK : McGraw – Hill, 1961.

. The Human Organization : Its Management and Value. (Tokyo : McGraw – Hill,

1967.

Lippitt, Lonald. Behavior of Organization. New – York : McGraw – Hill, 1972.

Lunenburg, Fred C. and Allan C. Ornstein. Education Administration : Concepts and practice.

2nded. Belmont California : Wadsworth Publishing Company, 1996.

Maki, Wilma Jane. “Schools as learning Organizations : How Japanese teachers learn to perform

non – instructional tasks.” Ph.D. Dissertation, The University of British Columbia

(Canada), 2001.

Marquardt, Michael J. Building the Learning Organization : A System Approach to Quantum Improvement and Global Success. New York : McGrow-Hill,1996.

. Building the Learning Organization : Mastering The 5 Elements For

Corporate Learning. 2nd ed. Palo Alto, Calif. : Davies – Black, 2002.

Mike Pedler, John Burgone and Tom Boydell. The Learning Company : A Strategy for

Sustainable development London : McGraw-Hill,1992.

Mosley et al. Management Leadership in Action. 5thed. New – York : Haper Collins, 1996.

Muchinsky, Pual M. Psychology Applied to Work An Introductions to Industrial and

Organizational Psychology. 5thed. California : Brooks/Cole, 1997.

Mumford, Alan. “Individual and Organizational Learning.” Industrial Commercial Training

23,6 1991.

Noxel, Timothy, Charles. “Innovation diffusion in the learning organization : A southwestern

Ontario district school board.” Ph.D. Dissertation Walden University, 2003.

Owen, James. “The Uses of Leadership Theory.” Michigan Business Review 25 (January 1973) :

13 – 19.

Pedle, Mike, John Burgone and Tom Boydell. The Learning Company : A Strategy for

Sustainable development. London : McGraw – Hill, 1992.

214

Reddy W. and S. McCarthy. “Sharing Best Practice.” International Journal of Health Care

Quality Assurance 19, 7 : 594-598.

Razil, T.A. and A.D. Swanson. Fundamental Concepts of Educational Leadership. 2nded.

New – Jersey : Merrill Prentice – Hall, 1998.

Reddin, William J. Managerial Effectiveness. New YorK : McGraw – Hill series in

management, 1970.

Schein, Edgar H. “How can Organizations Learn Faster? The Challenge of Entering the Green

Room.” Sloan Management Review 34, 2 (1993): 85-92.

Senge, Peter M. The fifth discipline : The art and practice of the learning organization.

New – York : Doubleday, 1990.

. “The Leader’s new work : Building Learning Organization.” Sloan Management

Review 32, 1 (1990) : 7-23.

. “Team Learning.” McKinsey Quarterly (1991) : 82-93. Sigala M. and K.Chalkiti. “Improving Performance through Tacit Knowledge Externalization and

Utilization Preliminary Finding from Greek Hotels.” International Journal Productivity and Performance Management 56, 5/6 (2007) : 456-483.

Stata, R. “Organizational Learning- The Key to Management Innovation.” Sloan Management

Review 30, 3 (1989) : 63-74.

Stogdill, Ralph M. “Leadership Organization.” Psychological Bulletin (January 1950) : 4.

. “Leadership Organization.” Psychological Bulletin 1 (January 1950) : 14.

Tannenbaum, R., I.R. Weschler and F. Massarik. “How to Choose a Leadership.” Harvard

Business Review 36 (March - April 1957) : 7.

Taylor S. E. B. and R. Thorpe. “A Step in the Right Direction? Investors in People and the

Learning Organization.” British Journal of Management 13 (2002) : 161-171.

Tead, Ordway. The Art of Leader. New York : Mc Graw – Hill Book Company, 1970.

Teare, R. “Enabling Organization Learning.” International Journal of Contemporary

Hospitality Management 9, 7 (1997) : 315-324.

Tebbano, Michael Donald. “A Study of the Relationship between the Preferred Leadership Styles

of School District Superintendents and the Capability of Become Professional Learning

Organizations.” Ed.D. Thesis, Seton Hall University, College of Education and

Human Services, 2002.

215

Trivett Steve, Personal and Professional Change (Coach : Change Zone2006), 1.

Tucker, Keller R. “Transformational Leadership and the Performance of Research and

Development Project Group.” Journal of Management 1992.

Ulrich, D. “Profiling Organization Competitiveness : Cultivating Capabilities.” Human

Resource Planing 16,3 (1993) : 1-17.

Ulrish D. and W. Brockbank. “The Work of HR part one : People and Performance.” Strategic

HR Review 4,5 (2005) : 20-23.

Vera, D. and M. Crosson. Organizational Learning and knowledge Manage1ment : Toward an

Integrative Framework. Handbook of Organizational Learning and Knowledge

Management. M. Easterby-Smith and M.A. Lyles (United Kingdom : Blackwell

Publishing,Ltd, 2003.

Vroom, Victor H. “Leadership.” in Handbook of Industrial and Organization Psychology Chicago : Rand Mennally, 1976.

Watkin Karen E. and Victoria J. Marsick. Scalping the Learning Organization : Lesson in the

Art and Science to the Systemic Change. New York : Jossey-Based Inc.,1993.

Wang C. L. and Ahmed P. K., “Organization Learning : a Critical Review.” The Learning

Organization 10,1 (2003) : 8-17.

West III P. G. and D. G. Meyer. “Communicated Knowledge as a Learning Foundation.” The

international Journal of Organizational Analysis 3, 1 (1997) : 25-58.

Yukl, Gary A. Leadership In Organization. Englewood Cliffs NJ : Prentice Hill, 1989.

Yukl, A. Gary and Van David D. Fleet. “Theory and Research on Leadership in Organizations.”

Handbook of industrial and Organizational Psychology 3(1992) : 173 – 187.

Zederayko, Glenn Edward. “Variables in schools becoming learning organizations.” Ed. D.

Dissertation, University of Montana, 2000.

216

ภาคผนวก

217

ภาคผนวก ก

หนงสอขอความอนเคราะหตรวจเครองมอวจย

รายนามผเชยวชาญ

219

รายนามผเชยวชาญ

ผวจยไดเรยนเชญผเชยวชาญจากหนวยงานทางการศกษา เพอประเมนคาความเทยงตรง

ของเครองมอหรอความเทยงตรงเชงเนอหา (content validity) จานวน 5 คน ดงน

1. ดร. อมรทพย เจรญผล

วฒการศกษา ปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

มหาวทยาลยศลปากร

ตาแหนง 4ศกษานเทศกชานาญการ สานกวชาการและมาตรฐาน

4ทางการศกษา 4 กรงเทพมหานคร

2. ผศ.ดร.ธรศกด อนอารมณเลศ

วฒการศกษา ครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาวธวทยาการวจยการศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ตาแหนง อาจารยประจาภาควชาพนฐานทางการศกษา คณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยศลปากร

3. ดร.จามจร จาเมอง

วฒการศกษา การศกษาดษฎบณฑต (กศ.ด.)

มหาวทยาลยบรพา

ตาแหนง 3ผอานวยการสถานศกษา3 โรงเรยนวดทองธรรมชาต

สานกงานเขตคลองสาน กรงเทพมหานคร

4. ดร. สมใจ เดชบารง

วฒการศกษา Ph.D (Education) SARDAR PATEL UNIVERSITY

ตาแหนง3 ผอานวยการสถานศกษา3 ชานาญการพเศษ โรงเรยนวดศาลาแดง

เขตบางแค กรงเทพมหานคร

5. ดร. สมบต เดชบารง

วฒการศกษา Ph.D (Education) SARDAR PATEL UNIVERSITY

ตาแหนง รองผอานวยการสถานศกษา โรงเรยนเพชรเกษม

(จตรงคสงครามอนสรณ) เขตบางแค กรงเทพมหานคร

220

ภาคผนวก ข

หนงสอขอทดลองเครองมอวจย

รายชอโรงเรยนทดลองเครองมอวจย

คาความเทยงของแบบสอบถามเพอการวจย

222

รายชอโรงเรยนทใชในการทดลองเครองมอ

รายชอโรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 จานวน 10

โรงเรยน ดงน

1. โรงเรยนวดหนองเสอ ตาบลสระกระเทยม อาเภอเมอง

2. โรงเรยนบานตนสาโรง ตาบลธรรมศาลา อาเภอเมอง

3. โรงเรยนวดดอนเสาเกยด ตาบลบางแขม อาเภอเมอง

4. โรงเรยนวดธรรมศาลา ตาบลธรรมศาลา อาเภอเมอง

5. โรงเรยนวดบางแขม ตาบลบางแขม อาเภอเมอง

6. โรงเรยนบานไรตนสาโรง ตาบลวงเยน อาเภอเมอง

7. โรงเรยนบานรางมะเดอ ตาบลสามความเผอก อาเภอเมอง

8. โรงเรยนวดเกาะวงไทร ตาบลถนนขาด อาเภอเมอง

9. โรงเรยนวดดอนขนาก ตาบลดอนยายหอม อาเภอเมอง *

10. โรงเรยนบานหนองขาหยง ตาบลสนามจนทร อาเภอเมอง *

* โรงเรยนทใหขอมลไมครบถวนสมบรณ

223

คาความเทยงของแบบสอบถามเพอการวจย

R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) Item-total Statistics Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted X001 156.7500 84.3226 .1977 .8537 X002 156.9375 79.4153 .4938 .8466 X003 156.6563 85.6522 .0547 .8559 X004 156.6875 86.1573 -.0171 .8579 X005 156.6875 81.9637 .5143 .8483 X006 156.8750 83.7258 .1404 .8568 X007 156.9688 83.3861 .1795 .8553 X008 156.9688 80.0313 .4445 .8480 X009 157.3750 81.4032 .2735 .8535 X010 156.7500 83.7419 .2273 .8532 X011 157.0313 79.2571 .5119 .8461 X012 156.8750 81.2742 .5200 .8475 X013 156.8750 81.6613 .4190 .8492 X014 156.8750 79.7258 .6161 .8448 X015 156.8125 80.2218 .5774 .8458 X016 157.0938 83.7651 .1558 .8558 X017 156.9375 84.7056 .0887 .8573 X018 156.8125 84.1573 .1763 .8544 X019 157.0000 83.6774 .1739 .8551 X020 157.0625 80.5766 .4425 .8482 X021 156.8750 85.0806 .0821 .8564 X022 156.9375 82.5121 .2472 .8535 X023 157.0625 82.9637 .1992 .8550 X024 156.9688 86.5474 -.0588 .8601 X025 156.8750 79.2097 .6046 .8444 X026 156.8750 82.8871 .2966 .8518 X027 156.9375 79.5444 .5697 .8453 X028 157.0000 82.0645 .3087 .8517 X029 157.2813 78.0151 .5650 .8443 X030 157.0313 78.9345 .5818 .8446 X031 156.9688 78.9345 .6280 .8438 X032 156.9375 79.5444 .5221 .8461 X033 157.1875 77.3831 .6184 .8427 X034 157.2188 80.8216 .5159 .8471 X035 157.0938 82.9264 .2223 .8541 X036 157.0313 81.0635 .5500 .8470 _ R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) Reliability Coefficients N of Cases = 32.0 N of Items = 36 Alpha = .854

224

R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) Item-total Statistics Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted Y001 205.5000 235.6129 .3336 .9503 Y002 205.7188 229.8861 .5412 .9493 Y003 205.8438 230.9103 .4834 .9497 Y004 205.6875 233.7702 .4107 .9500 Y005 205.5000 233.0323 .5031 .9496 Y006 205.7813 234.3054 .2991 .9509 Y007 205.5625 231.4153 .5376 .9494 Y008 205.7188 236.7893 .2094 .9512 Y009 205.7500 234.8387 .2689 .9511 Y010 205.8125 230.3508 .5449 .9493 Y011 205.7500 227.4839 .6754 .9485 Y012 205.7813 230.6280 .5190 .9495 Y013 205.8125 228.7379 .6325 .9488 Y014 205.7500 227.9355 .6515 .9487 Y015 205.6563 231.6522 .5317 .9494 YO16 205.8750 233.3387 .3695 .9504 Y017 205.7188 228.4667 .6147 .9489 Y018 205.6250 228.3710 .6562 .9487 Y019 205.6875 232.0282 .5155 .9495 Y020 205.5938 229.7974 .7139 .9486 Y021 205.6563 226.8135 .6873 .9484 Y022 205.6875 228.2218 .6758 .9486 Y023 205.6875 229.5766 .7521 .9484 Y024 205.5938 234.7006 .3908 .9501 Y025 205.6250 232.1774 .5597 .9493 Y026 205.5938 230.3780 .6000 .9490 Y027 205.7500 231.3548 .5767 .9492 Y028 205.6563 230.1038 .6246 .9489 Y029 205.6875 233.7702 .3698 .9503 Y030 205.7500 229.6774 .6822 .9486 Y031 205.8125 232.4153 .3983 .9502 Y032 205.9063 226.2167 .7634 .9480 Y033 205.8438 232.0716 .4633 .9498 Y034 205.7500 228.9032 .6570 .9487 Y035 205.7500 227.9355 .7125 .9484 Y036 205.7188 234.0796 .4548 .9498 Y037 205.8750 228.4355 .6251 .9488 Y038 205.8438 224.0071 .8407 .9475 Y039 205.6875 233.1895 .4455 .9498 Y040 205.7500 227.6129 .7310 .9483 Y041 205.7500 234.7742 .2956 .9508

225

R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) Item-total Statistics Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted Y042 205.7188 229.8216 .5445 .9493 Y043 205.7813 230.6925 .5664 .9492 Y044 205.3438 237.5232 .2341 .9507 Y045 205.3750 233.7258 .4289 .9499 Y046 205.4063 236.3780 .2596 .9508 Y047 205.4375 231.5444 .5447 .9493 Y048 205.3750 238.5645 .1541 .9511 Reliability Coefficients N of Cases = 32.0 N of Items = 48 Alpha = .9504

226

R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) Item-total Statistics Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted X001 366.8125 556.6089 .1281 .9556 X002 367.0000 543.3548 .4719 .9548 X003 366.7188 558.1442 .0684 .9557 X004 366.7500 556.5806 .1184 .9557 X005 366.7500 549.4839 .4848 .9548 X006 366.9375 553.6089 .1537 .9560 X007 367.0313 552.2248 .2057 .9557 X008 367.0313 543.9022 .4558 .9548 X009 367.4375 547.9960 .2791 .9556 X010 366.8125 553.8347 .2206 .9555 X011 367.0938 542.4748 .5033 .9547 X012 366.9375 547.7379 .4953 .9548 X013 366.9375 548.1250 .4251 .9549 X014 366.9375 543.6089 .5984 .9544 X015 366.8750 546.2419 .5074 .9547 X016 367.1563 555.5554 .1099 .9560 X017 367.0000 552.8387 .2021 .9557 X018 366.8750 555.5323 .1471 .9557 X019 367.0625 554.4476 .1518 .9558 X020 367.1250 548.1129 .3602 .9551 X021 366.9375 558.7702 .0221 .9560 X022 367.0000 550.6452 .2526 .9555 X023 367.1250 553.0161 .1725 .9559 X024 367.0313 558.8054 .0165 .9561 X025 366.9375 544.7702 .5027 .9547 X026 366.9375 549.9315 .3561 .9551 X027 367.0000 542.7097 .5720 .9545 X028 367.0625 548.1895 .3524 .9552 X029 367.3438 538.4909 .5790 .9544 X030 367.0938 541.3780 .5768 .9544 X031 367.0313 539.2571 .6942 .9541 X032 367.0000 547.1613 .3837 .9551 X033 367.2500 537.8710 .6005 .9543 X034 367.2813 543.1119 .6312 .9544 X035 367.1563 549.6200 .2912 .9554 X036 367.0938 543.9587 .6646 .9544 Y001 366.9375 552.4476 .2944 .9552 Y002 367.1563 544.2006 .4940 .9547 Y003 367.2813 543.8861 .4995 .9547 Y004 367.1250 549.8548 .3665 .9551 Y005 366.9375 549.1573 .4346 .9549 _

227

R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) Item-total Statistics Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted Y006 367.2188 550.6925 .2657 .9555 Y007 367.0000 546.2581 .4933 .9547 Y008 367.1563 554.2006 .1806 .9556 Y009 367.1875 549.1895 .3083 .9553 Y010 367.2500 543.0968 .5584 .9545 Y011 367.1875 538.6089 .6904 .9541 Y012 367.2188 544.4345 .5014 .9547 Y013 367.2500 542.1290 .5923 .9544 Y014 367.1875 540.0282 .6421 .9542 Y015 367.0938 545.2490 .5398 .9546 YO16 367.3125 546.4798 .4242 .9549 Y017 367.1563 541.6845 .5779 .9544 Y018 367.0625 541.6089 .6139 .9544 Y019 367.1250 546.3065 .5049 .9547 Y020 367.0313 543.0635 .6922 .9543 Y021 367.0938 539.1200 .6511 .9542 Y022 367.1250 539.4032 .7035 .9541 Y023 367.1250 541.4677 .7849 .9541 Y024 367.0313 548.0958 .4770 .9548 Y025 367.0625 544.3831 .6395 .9544 Y026 367.0313 542.6764 .6313 .9543 Y027 367.1875 545.3185 .5631 .9546 Y028 367.0938 544.0232 .5873 .9545 Y029 367.1250 549.7258 .3354 .9552 Y030 367.1875 542.6734 .6706 .9543 Y031 367.2500 546.6452 .4003 .9550 Y032 367.3438 537.9748 .7317 .9540 Y033 367.2813 544.8538 .5090 .9547 Y034 367.1875 542.5444 .6082 .9544 Y035 367.1875 541.1895 .6582 .9542 Y036 367.1563 549.3619 .4457 .9549 Y037 367.3125 540.6089 .6224 .9543 Y038 367.2813 534.2087 .8216 .9536 Y039 367.1250 546.7581 .4872 .9548 Y040 367.1875 539.8347 .7082 .9541 Y041 367.1875 550.6089 .2861 .9554 Y042 367.1563 542.5232 .5499 .9545 Y043 367.2188 544.1764 .5593 .9545 Y044 366.7813 553.0796 .2974 .9552 Y045 366.8125 550.5444 .3523 .9551 Y046 366.8438 553.2974 .2371 .9554 _

228

R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) Item-total Statistics Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted Y047 366.8750 543.4677 .6162 .9544 Y048 366.8125 555.6411 .1718 .9555 Reliability Coefficients N of Cases = 32.0 N of Items = 84 Alpha = .9554

229

ภาคผนวก ค

หนงสอขอความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมล

รายชอโรงเรยนทเปนกลมตวอยาง

แบบสอบถามเพอการวจยการวจย

232

รายชอโรงเรยนทเปนกลมตวอยาง

ท โรงเรยน ตาบล อาเภอ

1 วดดอนยายหอม ดอนยายหอม เมองนครปฐม

2 วดสามควายเผอก สามควายเผอก เมองนครปฐม

3 วดลาดปลาเคา บางแขม เมองนครปฐม

4 บานลาพยา เทศบาลนครนครปฐม เมองนครปฐม

5 บานหนองหน ลาพยา เมองนครปฐม

6 บานหนองปากโลง หนองปากโลง เมองนครปฐม

7 วดวงเยน วงเยน เมองนครปฐม

8 วดสระกะเทยม สระกะเทยม เมองนครปฐม

9 วดลาดหญาแพรก สระกะเทยม เมองนครปฐม

10 วดหนองดนแดง หนองดนแดง เมองนครปฐม

11 วดรางปลาหมอ สวนปาน เมองนครปฐม

12 วดใหมหวยลก สวนปาน เมองนครปฐม

13 วดใหมดอนทราย สระกะเทยม เมองนครปฐม

14 วดโพรงมะเดอ เทศบาลตาบลโพรงมะเดอ เมองนครปฐม

15 วดหบรก โพรงมะเดอ เมองนครปฐม

16 วดศรวสารวาจา โพรงมะเดอ เมองนครปฐม

17 วดหวาเอน เทศบาลตาบลโพรงมะเดอ เมองนครปฐม

18 วดบานยาง บานยาง เมองนครปฐม

19 บานหนองกะโดน บานยาง เมองนครปฐม

20 บานคอวง บานยาง เมองนครปฐม

21 บานคลองยาง บานยาง เมองนครปฐม

21 บานหนองงเหลอม หนองงเหลอม เมองนครปฐม

22 วดทพหลวง ทพหลวง เมองนครปฐม

23 วดมวงตารศ ทพหลวง เมองนครปฐม

24 วดทงร ทพหลวง เมองนครปฐม

233

40 อนทรศกดศกษาลย(บานยาง) เทศบาลตาบกาแพงแสน กาแพงแสน

41 อนบาลกาแพงแสน เทศบาลตาบกาแพงแสน กาแพงแสน

42 วดวงน าเขยว วงนาเขยว กาแพงแสน

43 บานทงขอาย กาแพงแสน กาแพงแสน

44 บานคลองตน วงนาเขยว กาแพงแสน

45 วดสระพง ดอนขอย กาแพงแสน

46 วดบอนาจด ดอนขอย กาแพงแสน

47 บานดอนทอง ดอนขอย กาแพงแสน

48 บานหนองพงนก สระพฒนา กาแพงแสน

49 วดสระสมม สระพฒนา กาแพงแสน

50 วดดอนเตาอฐ สระสมม กาแพงแสน


25 วดวงตะก วงตะก เมองนครปฐม

26 วดทพยายทาว หนองปากโลง เมองนครปฐม

27 บานทงหวพรหม หนองปากโลง เมองนครปฐม

28 บานหนองแก หนองงเหลอม เมองนครปฐม

29 อนบาลนครปฐม เทศบาลนครนครปฐม เมองนครปฐม

30 วดพระประโทณเจดย เทศบาลนครนครปฐม เมองนครปฐม

31 บานบอพลบ บอพลบ เมองนครปฐม

32 ห ล ว ง พ อ แ ช ม วด ต า ก อ ง

อนสรณ บอพลบ

เมองนครปฐม

33 บานทงนอย ทงนอย เมองนครปฐม

34 บานลาทาโพ ทงนอย เมองนครปฐม

35 วดไผลอม เทศบาลนครนครปฐม เมองนครปฐม

36 วดตากอง ตากอง เมองนครปฐม

37 บานมาบแค ตากอง เมองนครปฐม

38 วดพะเนยงแตก มาบแค เมองนครปฐม

39 บานนาสราง นครปฐม เมองนครปฐม

234


51 วดราษฎรวราราม สระสมม กาแพงแสน

52 บานหนองพงนก สระสมม กาแพงแสน

53 วดนยมธรรมวราราม ทงบว กาแพงแสน

54 วดทงกระพงโหม กาแพงแสน กาแพงแสน

55 วดหนองกระทม หนองกระทม กาแพงแสน

56 วดหนองศาลา ทงลกนก กาแพงแสน

57 บานหนองเขมร หนองกระทม กาแพงแสน

58 บานหนองกราง ทงลกนก กาแพงแสน

59 บานหวยรางเกต ทงลกนก กาแพงแสน

60 บานหวยปลากด ทงลกนก กาแพงแสน

61 วดหนองจก ทงลกนก กาแพงแสน

62 บานหลกเมตร ทงขวาง กาแพงแสน

63 บานหนองโสน หวยหมอนทอง กาแพงแสน

64 วดหนองโพธ หวยหมอนทอง กาแพงแสน

65 วดปลกไมลาย ทงขวาง กาแพงแสน

66 บานออกระทง ทงลกนก กาแพงแสน

67 วดหวยผกช ทงลกนก กาแพงแสน

68 บานออกระทง ทงขวาง กาแพงแสน

69 วดสองหอง ทงขวาง กาแพงแสน

70 วดลาดหญาไทร ทงขวาง กาแพงแสน

71 บานสระนาสม ทงขวาง กาแพงแสน

72 บานหวยขวาง ทงขวาง กาแพงแสน

73 บานรางอเมย ทงขวาง กาแพงแสน

74 บานหนองขาม ทงขวาง กาแพงแสน

75 วดหนองปลาไหล ทงกระพงโหม กาแพงแสน

76 บานดอนซาก วงนาเขยว กาแพงแสน

77 วดโพธงาม กระตบ กาแพงแสน

235

จานวน 97 โรง


78 วดทะเลบก กระตบ กาแพงแสน

79 ป ร ะ ถ ม ฐ า น บ น

กาแพงแสน กระตบ

กาแพงแสน

80 วดหวยมวง หวยมวง กาแพงแสน

81 วดปทมทองสทธาราม หวยมวง กาแพงแสน

82 วดทาเสา หวยมวง กาแพงแสน

83 บานสามคค สระพฒนา กาแพงแสน

84 วดกาแพงแสน หวยหมอนทอง กาแพงแสน

85 วดประชาราษฎรบารง รางพกล กาแพงแสน

86 บานบวแดง หวยหมอนทอง กาแพงแสน

87 บานหวยดวน รางพกล กาแพงแสน

88 บานหนองไมงาม ทงบว กาแพงแสน

89 วดสามงาม เทศบาลตาบลสามงาม ดอนตม

90 บานแหลมกะเจา เทศบาลตาบลสามงาม ดอนตม

91 วดแหลมมะเกลอ เทศบาลตาบลสามงาม ดอนตม

92 วดตะโกสง เทศบาลตาบลสามงาม ดอนตม

93 บานดอนกลาง เทศบาลตาบลสามงาม ดอนตม

94 วดลาลกบว เทศบาลตาบลสามงาม ดอนตม

95 บานหวถนน ดอนพทธา ดอนตม

96 วดลาเหย ลาเหย ดอนตม

97 วดทงสหลง บานสามแกว ดอนตม

236

แบบสอบถามเพอการวจย

เรอง ความสมพนธระหวางภาวะผนากบองคการแหงการเรยนรสถานศกษา


คาชแจงในการตอบแบบสอบถาม

1. แบบสอบถามฉบบนมวตถประสงคเพอทราบความสมพนธระหวางภาวะผนากบ

องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม

เขต 1

2. แบบสอบถามฉบบน กาหนดผตอบแบบสอบถามในแตละสถานศกษา สถานศกษาละ 4

คน โดยแยกเปน 2 ฝาย ดงน

2.1 ผบรหาร ไดแก ผอานวยการสถานศกษาหรอผรกษาการในตาแหนง รอง

ผอานวยการสถานศกษาหรอผรกษาการหรอผไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาทรองผอานวยการ

สถานศกษา จานวน 2 ฉบบ

2.2 ครผสอน จานวน 2 ฉบบ

3. แบบสอบถามฉบบนม 3 ตอน ดงน

ตอนท 1 เปนคาถามเกยวกบสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม

ตอนท 2 เปนคาถามเกยวกบภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงาน

เขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1

ตอนท 3 แบบสอบถามขอมลเกยวกบองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาใน


4. การวจยในครงน ผวจยจะวเคราะหขอมลในภาพรวมของสถานศกษาขนพนฐาน ใน

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 1 โดยจะไมมผลกระทบตอการ

ปฏบตงานของทานหรอสถานศกษาของทานแตประการใด และคาตอบทไดจะเปนประโยชนอยาง

ยงตอการพฒนาคณภาพการศกษา ดงนนขอเทจจรงในการตอบแบบสอบถามของทานจะชวยให

การดาเนนการวจยครงนบรรลผล และเกดประโยชนตอการจดการศกษาในโอกาสตอไป

5. เพอความสมบรณของแบบสอบถาม กรณาตอบแบบสอบถามใหครบทกขอ

ผวจยขอขอบพระคณทกทาน ทกรณาสละเวลาอนมคาในการตอบแบบสอบถามในครงน

มา ณ โอกาสน


นกศกษาปรญญาโท สาขาวชาการบรหารการศกษา

237

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย ลงในชอง หนาขอความทตรงกบสถานภาพของทาน

สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม

1. เพศ

ชาย หญง

2. อาย

นอยกวา 25 ป 25 – 35 ป

36 – 45 ป 45 ปขนไป

3. ระดบการศกษาขนสงสด

ตากวาปรญญาตร ปรญญาตร

ปรญญาโท ปรญญาเอก

4. ตาแหนงหนาทในสถานศกษา

ผบรหาร

ผอานวยการสถานศกษาหรอผรกษาการในตาแหนง

รองผอานวยการสถานศกษาหรอผรกษาการหรอผไดรบ

มอบหมายใหปฏบตหนาทรองผอานวยการ

ครผสอน

5. ประสบการณการทางานในสถานศกษาแหงน

นอยกวา 6 เดอน

6 เดอน – 1 ป

ตงแต 1 – 5 ป

5 ปขนไป

ตอนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม

สาหรบผวจย

1

2

3

4

5

238

คาชแจง ในการตอบคาถามแตละขอ ใหทานพจารณาตดสนใจวา ตวทาน (กรณผตอบเปนผบรหาร)

หรอ ผบรหารโรงเรยนของทาน (กรณผตอบเปนคร) มการปฏบตเกยวกบภาวะผนาของผบรหาร

ตามทบรรยายไวในระดบใด แลวทาเครองหมาย ในชองระดบการปฏบตเพยงชองเดยว

ถาทานตอบ

ระดบ 5 หมายความวา ภาวะผนาของผบรหาร มการปฏบตในระดบ มากทสด

ระดบ 4 หมายความวา ภาวะผนาของผบรหาร มการปฏบตในระดบ มาก

ระดบ 3 หมายความวา ภาวะผนาของผบรหาร มการปฏบตในระดบ ปานกลาง

ระดบ 2 หมายความวา ภาวะผนาของผบรหาร มการปฏบตในระดบ นอย

ระดบ 1 หมายความวา ภาวะผนาของผบรหาร มการปฏบตในระดบ นอยทสด

ขอ


ระดบการปฏบต

สาหรบ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

1 ผบรหารปฏบตตนเปนแบบอยาง

ใหผรวมงานปฏบตตาม

( ) 6

2 ผบรหารสามารถรกษาเสถยรภาพของตน

ในการปฏบตภาระหนาท เพอใหบรรล

เปาหมายของสถานศกษา

( ) 7

3 ผบรหารสามารถควบคมอารมณได แม

ในสถานการณทวกฤต

( ) 8

4 ผบรหารเสยสละประโยชนสวนตน

เพอประโยชนสวนรวม

( ) 9

5 ผบรหารเสรมสรางความภาคภมใจ ความ

จงรกภกดและความมนใจของผรวมงาน

( ) 10

6 ผ บรหารกระตนใหผ รวมงานเหนแก

ประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน

( ) 11

ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบภาวะผนาของผบรหาร

239

ขอ



สาหรบ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

7 ผ บ ร ห า ร ใ ห ข วญ แ ล ะ กา ล ง ใ จ แ ก

ผรวมงานอยางสมาเสมอ

( ) 12

8 ผบรหารใหความสาคญตอความคดเหน

ของผรวมงาน

( ) 13

9 ผบรหารสรางแรงจงใจภายใน ทาให

ผ รวมงานเ กดแรงบนดาลใจในการ

ทางาน

( ) 14

10 ผ บ ร ห า ร ใ ห ผ ร ว ม ง า น ต ร ะ ห น ก ถ ง

ความสาคญของการปฏบตงานตามภารกจ

( ) 15

11 ผบรหารสรางความมนใจแกผรวมงาน

ในการฝาฟนอปสรรคตางๆ

( ) 16

12 ผบรหารกระตนใหผรวมงานตระหนกถง

ปญหาทเกดขนในหนวยงาน

( ) 17

13 ผบรหารมการคดแกปญหาอยางเปนระบบ ( ) 18

14 ผบรหารมความคดสรางสรรคในการหา

แนวทางใหม ๆ ในการแกปญหา

( ) 19

15 ผบรหารกระตนใหผรวมงานแสดงความ

คดเหนอยางมเหตผล และยอมรบความ

คดเหนของผอนทแตกตางจากตน

( ) 20

16 ผบรหารสงเสรมใหผ รวมงานมความ

พยายามในการปฏบตงาน และแกปญหา

ตางๆ ดวยตนเอง

( ) 21

17 ผบรหารใหคาแนะนาทเปนประโยชนตอ

ค ว า ม ก า ว ห น า ข อ ง ผ ร ว ม ง า น เ ป น

รายบคคล

( ) 22

240

ขอ



สาหรบ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

18 ผบรหารคานงถงความสามารถสวนบคคล


( ) 23

19 ผ บ ร ห า รมอ บห มา ย งา น โ ด ย คา น ง ถ ง

ความสามารถของแตละบคคล

( ) 24

20 ผบรหารตดตาม ดแลผลการปฏบตงาน

ของผรวมงานเปนรายบคคล

( ) 25

21 ผบรหารยอมรบฟงความคดเหน


( ) 26

22 ผบรหารใหสงทผรวมงานตองการอยาง

เหมาะสม เพอแลกเปลยนกบการปฏบตงาน

( ) 27

23 ผบรหารตกลงทาความเขาใจกบผรวมงาน

เ ก ย ว กบ ผ ล ป ร ะ โ ย ช น ท ถ ก ตอ ง แ ล ะ

เหมาะสมทคาดวาจะไดรบเมอปฏบตงาน

ไดสาเรจ

( ) 28

24 ผบรหารสรางความมนใจกบผรวมงานวา

จะไดรบผลตอบแทนอยางเหมาะสม เมอ

ปฏบตงานไดสาเรจ

( ) 29

25 ผ บรหารแสดงการยอมรบ และชนชม

ผรวมงานเมอปฏบตงานไดสาเรจ

( ) 30

26 ผบรหารสรางความเชอมนวาผรวมงานจะ

ไดรบการยอมรบถาเขาสามารถปฏบตงาน

ไดด

( ) 31

27 ผบรหารนานโยบายขององคกรสการปฏบต ( ) 32

28 ผ บรหารตดตามผลการปฏบตงานของ

ผรวมงาน เพอหาแนวทางแกไขเมอพบ

ขอบกพรอง

( ) 33

241

ขอ



สาหรบ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

29 ผบรหารวากลาว ตกเตอน สอนงาน เมอพบ

ความผดพลาดในการปฏบตงาน

( ) 34

30 ผบรหารจะชวยแกไขผลการปฏบตงานของ

ผรวมงานใหถกตอง เมอพบความผดพลาด

( ) 35

31 ผ บ รหารแกปญหาขอผดพลาดในการ

ปฏบตงานดวยความเปนกลยาณมตร

( ) 36

32 ผ บ รหารบอกผ ร วมงานในสง ททา ถก

มากกวาทาผด

( ) 37

33 ผบรหารใชวธการปฏบตงานทมงรกษา

สภาพเดมขององคการ

( ) 38

34 ผ บ รหารจะดา เ นนการแกไขก ตอ เ มอ

ผรวมงานปฏบตงานไมบรรลตามเปาหมาย

ทวางไว

( ) 39

35 ผบรหารดาเนนการบรหารงานจดการโดย

มงความสาเรจขององคกรตามวธการท

ปฏบตมา

( ) 40

36 ผบรหาร และผรวมงานแกปญหารวมกนใน

กรณทปฏบตงานผดพลาด

( ) 41

242

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย ลงในชองระดบการปฏบตเกยวกบองคการแหงการเรยนรของ

สถานศกษาทตรงกบความคดเหนของทานเพยงชองเดยวตามความเปนจรง

ถาทานตอบ

ระดบ 5 หมายความวา สภาพขององคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

มการปฏบตในระดบ มากทสด


มการปฏบตในระดบ มาก


มการปฏบตในระดบ ปานกลาง


มการปฏบตในระดบ นอย


มการปฏบตในระดบ นอยทสด

ขอ

องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา


ส า ห ร บ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

1 ท า น ศ ก ษ า แ ล ะ เ ร ย น ร อ ย า ง ต อ เ น อ ง แ ล ะ

สรางสรรคสงใหมๆอยเสมอ

( ) 42

2 บคลากรในสถานศกษาของทานมสวนรวม

ในการตดสนใจ

( ) 43

3 ทานสามารถควบคมและเปลยนความเครยด

ของตนเองใหเปนแรงผลกดนไปสความสาเรจได

( ) 44

ตอนท 3 แบบสอบถามองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

243

ขอ องคการแหงการเรยนรของสถานศกษา


สาหรบ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

4 ทานสามารถสรางสรรคผลงานทตองการ

ไดเสมอ

( ) 45

5 ทานสามารถเลอกวถทางสความกาวหนา

ของทานเองโดยไมมใครบงคบ

( ) 46

6 ทานกาหนดแนวทาง วธการพฒนา และปรบปรง

งานดวยตนเอง

( ) 47

7 การเรยนรทาใหทานเพมความสามารถ และ

ศกยภาพในการปฏบตงานใหเกดผลงานทตองการ

ไดจรง

( ) 48

8 ท า น พ ย า ย า ม เ ร ย น ร ส ง ต า ง ๆ เ พ ม ข น เ พ อ

ความกาวหนา และกาวทนเหตการณ

ทเปลยนแปลง

( ) 49

9 ทานสนบสนนผอนใหแสดงความคดเหน

พรอมทงเหตผลทแตกตางกนออกไป

( ) 50

10 ในการสนทนาแลกเปลยนความคดเหน

ตอผ รวมงาน ทานจะใหขอมล และเหตผล

ประกอบอยางชดเจน

( ) 51

11 บคลากรในสถานศกษาแลกเปลยนความคดเหน

รวมกน เพอหาแนวทางในการพฒนาคณภาพของ


( ) 52

12 ครมการเปลยนวธคด วธสอนใหสอดคลองกบ

ผเรยน และยคสมย

( ) 53

13 ทานตงคาถาม และใชความคดไตรตรอง

หาเหตผลขอสนนษฐานทตงขน

( ) 54

14 บคลากรในสถานศกษามการคดคน และออกแบบ

โปรแกรมในการจดการเรยนการสอน

( ) 55

244

ขอ



สา ห ร บ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

15 สถานศกษาเปดโอกาสใหบคลากรทกระดบ

มความกระตอรอรนทจะศกษาคนควาหาความร

เพอพฒนาตนเองอยางตอเนอง

( ) 56

16 บคลากรในสถานศกษาใชความคดทหลากหลายใน

การวเคราะหปญหาตาง ๆ

( ) 57

17 บคลากรในสถานศกษามสทธในการตดสนใจ

อยางเพยงพอ

( ) 58

18 สถานศกษาใหการสนบสนน รบฟงแนวความคด

ใหมๆของสมาชกภายในองคการ อนจะเปน

ประโยชนตอการพฒนาองคการตอไป

( ) 59

19 มการชแจง ประชาสมพนธ และเผยแพรวสยทศน

เ พ อ ส ร า ง ค ว า ม เ ขา ใ จ แ ล ะ ส า ม า ร ถ นา ไ ป

ปฏบตงานไดถกตอง

( ) 60

20 ท านพฒน าวส ยทศนของตนเ องใ ห มคว าม

ส อ ด ค ลอ ง กบ ว ส ย ทศ น ส ว น บ ค ค ล ท ม ต อ


( ) 61

21 สถานศกษาเปดโอกาสใหมการแลกเปลยนวสยทศน

สวนบคคล ทมตอสถานศกษาอยางเปดเผย

( ) 62

22 สถานศกษาระดมความคดของบคลากรทกฝาย

เพอสรางวสยทศนของสถานศกษา

( ) 63

23 บคลากรมความผกพน และมงมนปฏบตงาน

เพอใหบรรลวสยทศนของสถานศกษา

( ) 64

24 สถานศกษาสนบสนน และพฒนาใหบคลากรทก

คน มวสยทศนสอดคลองกบวสยทศน

ของสถานศกษา และใหมแนวคดไปในทศทาง

เดยวกน

( ) 65

245

ขอ



ส า ห ร บ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

25 วสยทศนของสถานศกษาไดรบการพฒนาใหเปน

สวนหนงของแนวความคดทใชในการบรหาร


( ) 66

26 วสยทศนของสถานศกษาถกนาไปสการกาหนด

นโยบาย เ ปาหมาย แผนงาน โครงการของ


( ) 67

27 สถานศกษาสงเสรม และสนบสนนใหบคลากร

พฒนาวสยทศนสวนบคคลทมตอสถานศกษา

อยางตอเนอง

( ) 68

28 วสยทศนของสถานศกษาสอดคลองกบแนวโนม

การจดการศกษาในปจจบน

( ) 69

29 การสนทนา และประชมปรกษาหารอกนอยาง

สมาเสมอชวยพฒนาความเปนอนหนงอนเดยวกน

ของทม

( ) 70

30 การเรยนรรวมกนเปนทมเปนการเรยนรจากการ

ปฏบตงานอยางเปนกนเองและเนนความเปนระบบ

( ) 71

31 บคลากรรวมกนคนหา และตรวจสอบหาความ

จรงจากขอสนนษฐาน

( ) 72

32 ผลการประชมแลกเปลยนความคดเหน จะได

ความเหนพองรวมกนทจะนาไปสแนวทางการ

แกปญหา

( ) 73

33 บคลากรในสถานศกษาเปดใจรบฟง และแสดง

ความคดเหนรวมกน

( ) 74

34 สถานศกษามกระบวนการทเหมาะสม เพอสนอง

ตอความตองการดานความร

ของผรวมงานภายในสถานศกษา

( ) 75

246

ขอ



ส า ห ร บ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

35 ทานใหคาอธบายสนบสนนความคดเหน

ของตนเองอยางมเหตผล

( ) 76

36 ทานจะถามเหตผลเพอนรวมงานทมความเหน

ขดแยงกบตนเอง กอนทจะโตแยงออกไป

( ) 77

37 มการแลกเปลยนความร และประสบการณ

รวมกนเกยวกบปญหาในการเรยนการสอน

( ) 78

38 มการรวมกนเสนอความคดเหนเพอนาไปสการ

สรางวสยทศนของสถานศกษาใหเปนจรง

( ) 79

39 ท า น ป ฏ บ ต ง า น อ ย า ง ม ข น ต อ น จด ลา ดบ

ค ว า ม สา คญ อ ย า ง เ ป น ร ะ บ บ แ ล ะ ส า ม า ร ถ

ตรวจสอบรายละเอยดได

( ) 80

40 ทานคานงถงผลกระทบตางๆทตามมากอนทจะ

ตดสนใจกระทาการใดลงไป

( ) 81

41 ทานนาขอมลจากผปกครองมาใชประกอบ

การคดแกปญหาผลการเรยนของนกเรยน

( ) 82

42 ทานมความสามารถในการคด และปฏบตงานท

สลบซบซอนไดอยางเปนระบบ

( ) 83

43 ทานกาหนดเปาหมาย ขนตอนการปฏบตงานและ

การประเมนผลการปฏบตงานของตนเอง

( ) 84

44 ท า น ส า ม า ร ถ ป ร ะ ม ว ล เ ห ต ก า ร ณ ต า ง ๆ ท ม

ความสมพนธกนเปนภาพรวม เพอนาไปสการ

ปรบปรง และแกไขใหดขน

( ) 85

45 ทานตดตามผลการเรยนของนกเรยน และเรยนรท

จะปรบปรงการสอนใหไดตามเปาหมาย

ทกาหนด

( ) 86

247

ขอ



ส า ห ร บ

ผวจย

ม า ก

ทสด

(5)

มาก

(4)

ป า น

กลาง

(3)

นอย

(2)

น อ ย

ทสด

(1)

46 บคลากรตดตาม และรวมกนพจารณาขอมล

ขาวสารใหมๆ เพอนาไปสการปรบทศทางการ

ดาเนนการของสถานศกษา

( ) 87

47 สถานศกษามระบบบรหาร และระบบปฏบตงาน

ทมมาตรฐาน สรางความกาวหนาใหแกนกเรยน

( ) 88

48 ทานประเมนการทางานของตนเองเพอพฒนางาน

ใหกาวหนายงขน

( ) 89

248

ประวตผวจย

ชอ-สกล นางสาวกฤตยา จนทรเสนา

ทอย 169 หมท 1 ตาบลทงใหญ อาเภอทงฝน จงหวดอดรธาน 41310

โทร. 042 – 269183, 087 – 7578378

สถานททางาน โรงเรยนวดดอนยายหอม (หลวงพอเงนอปถมภ) อาเภอเมองนครปฐม

จงหวดนครปฐม โทรศพท (034) 229110

ประวตการศกษา

พ.ศ. 2540 สาเรจการศกษาปรญญาศลปศาสตรบณฑต วชาเอกภาษาองกฤษ

จากมหาวทยาลยรามคาแหง

พ.ศ. 2545 สาเรจการศกษาหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพคร (ป.วค.)

จากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พ.ศ. 2552 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา


ประวตการทางาน

พ.ศ. 2542-2551 ครโรงเรยนบานนาชมแสง จงหวดอดรธาน

พ.ศ. 2552-2554 ครผชวย โรงเรยนวดดอนยายหอม (หลวงพอเงนอปถมภ)

จงหวดนครปฐม

พ.ศ. 2554-ปจจบน คร คศ.1 โรงเรยนวดดอนยายหอม (หลวงพอเงนอปถมภ)

จงหวดนครปฐม

Documents

โดย นางสาวกฤติยา จันทรเสนา วิทยานิพนธ์นี้เป็นส่วนหนึ่งของ ...€¦ · จ