Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
คณภาพชวตคนชนบทไทย (2):การตอบสนองและปรบตวของชมชนชนบทไทย
ชล บนนาค และ รศ.ดร.ปทมาวด โพชนกล
คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร
“Those who cannot change their minds cannot change anything.” ― George Bernard Shaw
ความสำคญของงานศกษา
• ในชวง 15 ปทผานมา การเปลยนแปลงทางดานสงคมเศรษฐกจ การเมองและสงแวดลอมเกดขนอยางรวดเรวและรนแรงมากขน และสงผลกระทบตอภาคชนบทไทยมากขนเรอยๆ
• การ “รกษา” ระดบคณภาพชวต มความสำคญไมนอยไปกวาการ “พฒนา” คณภาพชวต
• ภายใตการเปลยนแปลง การ “รกษา” ระดบคณภาพชวต ขนอยกบ ความสามารถในการตงรบปรบตว
แนวคดทเกยวของกบการตงรบปรบตวของชมชนไทย
• แนวคด “ชมชนาธปไตยหรอชมชนภวฒน”
• แนวคด “ชมชนเขมแขง”
•ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
เปรยบเทยบแนวคดทง 3 แนวคด•จดรวม• มอดมการณเบองหลงคอ วฒนธรรมชมชนหมบานไทย (ชมชนาธปไตย และเศรษฐกจพอเพยง)
• มชมชนเปนศนยกลาง (ชมชนเขมแขงและชมชนาธปไตย)
•ความแตกตางกน• ความสมพนธระหวางตวละครภายนอก • เศรษฐกจพอเพยงไมเนนความสมพนธกบภายนอกหนวยการวเคราะห
• ชมชนาธปไตยเนนชมชนและนยยะความสมพนธเชงลบทชมชนเผชญหนากบเศรษฐกจสงคมใหม
• ชมชนเขมแขงเนนชมชนและความเชงบวกกบภาคภายนอก
ทง 3 แนวคดเนนความเขมแขง คงทน ดำรงอย มากกวาการปรบตว
ระบบการจดการชมชน: กลไกในการ “พฒนา”คณภาพชวตของคนในชนบท
องคกรชมชน
ระบบการจดการกจการสาธารณะชมชน(Community Governance)
ระบบการจดการชมชน: กลไกการ “ปรบตว” เพอ “รกษา” ระดบคณภาพชวต ?
ระบบการจดการกจการสาธารณะชมชน(Community Governance)
คำถามวจย• ระบบการจดการชมตองมคณลกษณะใดและมกระบวนการอยางไรจงจะปรบตว รบมอ หรอใชโอกาสจากการเปลยนแปลงตางๆได เพอใหรอดพนวกฤตและคงความสามารถในการผลตสนคาบรการสาธารณะไวได
Adaptive Co-Management: อธบายระบบการจดการชมชนภายใตบรบททเปลยนแปลง ?
ความสามารถในการจดการตนเอง(Self-Organization)
การเรยนร (Learning)
ระบบการจดการกจการสาธารณะแบบหลายศนยการตดสนใจ(Polycentric Governance)
วธการวจย
• สมมตฐาน : ชมชนทเขมแขงมาไดกวา 20 ป = ปรบตวได + รกษาระดบคณภาพชวต
• กรณศกษา: ชมชนเขมแขง 3 ชมชน จาก 3 ภมภาค : บานเปรดใน จ.ตราด, บานทงตะเซะ จ.ตรง, และเครอขายอนแปง ภาคอสาน
• ศกษาวา : • ระบบการจดการของชมชนมลกษณะสอดคลองกบ Adaptive Co-
Management หรอไม ?
• กระบวนการปรบตวเปนอยางไร ?• วจยเชงคณภาพ : ศกษาเอกสารวชาการ และลงพนทสมภาษณ (เปรดใน)
ผลการศกษา: Self-OrganizationThe Design Principles
(Ostrom 1990)บานทงตะเซะ จ.ตรง
บานเปรดในจ.ตราด
เครอขายอนแปง
1. อาณาเขตชดเจน (Clear Boundaries) ✅ ❓ ❓
2. กตกาสอดคลองกบบรบททองถน (Congruence with Local Conditions)
✅ ✅ ✅
3. กตการางและปรบจากผมสวนไดสวนเสย (Collective-Choice Arrangement)
❓ ✅ ✅
4. มการสอดสองดแล (Monitoring) ✅ ✅ ❓
ผลการศกษา: Self-OrganizationThe Design Principles
(Ostrom 1990)บานทงตะเซะ จ.ตรง
บานเปรดในจ.ตราด
เครอขายอนแปง
5. ลงโทษแบบคอยเปนคอยไป (Graduated Sanctions) ✅ ❓ ❓
6. มกลไกในการระงบขอขดแยง(Conflict Resolution Mechanism)
❓ ✅ ❓
7 ไดรบการยอมรบจากรฐ (Minimal Recognition from State)
✅ ✅ ✅
8. การจดการเชอมโยงกบระบบทใหญกวา (Nested Enterprise) ✅ ✅ ✅
ผลการศกษา: Self-Organizationบานทงตะเซะ จ.ตรง
ผลการศกษา: Self-Organizationบานเปรดใน จ.ตราด
ผลการศกษา: Self-Organizationเครอขายอนแปง ภาคอสาน
ผลการศกษา: Polycentric Governance
ระดบองคกรชาวบาน
ระดบหมบาน
ระดบจงหวด
ระดบสงกวาจงหวด
บานทงตะเซะ บานเปรดใน เครอขายอนแปง
❓❓
❓ ❓
❓
ผลการศกษา: Polycentric Governance
บานทงตะเซะ บานเปรดในเครอขายอนแปง
NGOs NGOs NGOs
รฐ รฐ รฐ
องคกรระหวางประเทศ
องคกรระหวางประเทศ
องคกรระหวางประเทศ
ภาคเอกชนพระ
สถาบนการศกษาสถาบนการศกษาสถาบนการศกษา
ผลการศกษา: Learning
กลไกการเรยนร บานทงตะเซะ จ.ตรง
บานเปรดในจ.ตราด
เครอขายอนแปง
1. การปฏสมพนธอยางไมเปนทางการ (Social-Cognitive Filters)
✅ ✅ ❓
2. พนทกจกรรมทจดไวสำหรบการเรยนร (Facilitated Platform) ❓ ✅ ✅
3. กรอบกตกาขององคกร (Organizational Frames) ❓ ✅ ✅
4. การรณรงคทางสงคมของชมชน (Community-based Social Marketing)
✅ ✅ ✅
กระบวนการการปรบตว: กรณศกษาบานเปรดใน
2525 2528 2529
ตอสกบนายทนเรองปาชายเลน
ตงสหกรณรานคาเพอใหชมชนลดรายจาย
2530
ปลกปาชมชนและคอยระวงไมใหนายทนตดไมนอกเขตสมปทาน
ชาวบานตระหนกถงความเสอมโทรมของปาชายเลนสรปวาเพราะนายทนตดปานอกเขตสมปทาน
หนวยทหารในพนท
เจาหนาทสถานอนามย
เหตการณ
ตระหนกร
Actionของชาวบาน
การปรบตว
กระบวนการการปรบตว: กรณศกษาบานเปรดใน
2535 2537
นากงแบบพาณชยลมสลายชาวบานมหนรวมกนกวา 10 ลานบาท
ปายงเสอมอยเพราะชาวบานตดไมไปทำคางแตงกวาและถว
กรรมการหมบานประกาศปดปา
2536
กรรมการหมบานกำหนดใหนากงตองบำบดนำกอนปลอยลงแหลงนำ
2538
ตงกลมสจจะออมทรพย
2539ยกเลกสมปทานปาชายเลน
กระบวนการรางรฐธรรมนญ 40
2540
ตงกลมอนรกษฯ
กระบวนการรางกตกาปาชมชนและตงปาชมชน
2541 2542
รางวลลกโลกสเขยว
2544
ผลกดนเครอขายอนรกษฯระดบจงหวด (คอต.)
พระอาจารยสบน วดไผลอม
RECOFTC ฯลฯ
เหตการณ
ตระหนกร
Actionของชาวบาน
การปรบตว
เหตการณ
ตระหนกร
Actionของชาวบาน
การปรบตว
กระบวนการการปรบตว: กรณศกษาบานเปรดใน
2547 2551
โครงการปาเฉลมพระเกยรตฯ
2546
รางวลลกโลกสเขยว 5ปแหงความยงยน
ตงกลมลกไมปาเลน
เตายาง
เคลอนไหวเพอระงบโครงการปาเฉลมพระเกยรต
สมเดจพระเทพรตนฯเสดจพระราชดำเนน
ผใหญใหมไมรบกตกาชมชน
กองทนหมบาน
2553
ตงกลมการจดการนำ
SAN,GSEI,เครอขายชมชนทอนรกษปาชายเลน
HAII
บทสงทาย
• การจดการรวมแบบปรบตว (Adaptive Co-Management) : มมมองใหมในการพฒนาชนบท
• ความหลากหลายของระบบการจดการชมชน • ความทาทายในอนาคต vs ความรวมมอ และ นวตกรรมดานระบบการจดการ