แนวความคดและวธการสอสารการเมองในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ระหวาง พ.ศ. 2468 ถง พ.ศ. 2477

Concept and Methodology for Political Communication during the Reign of King Prajadhipok, 1925-1934

รองศาสตราจารย ดร.พรทพย ดสมโชค Associate Professor Phorntip Desomchok, Ph.D.

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงคเพอ (1) ศกษาพระราชทศนะและพระราชกศโลบายการสอสารมวลชนของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวตามบรบทการเมอง ระหวาง พ.ศ. 2468 ถง พ.ศ. 2477 (2) ศกษาแนวความคดและวธการสอสารการเมองของนกหนงสอพมพไทยในรชสมยพระบาท สมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ระหวาง พ.ศ. 2468 ถง พ.ศ. 2477 และ (3) ศกษาตนแบบการสอสารการเมองของนกหนงสอพมพไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ระหวาง พ.ศ. 2468 ถง พ.ศ. 2477 วธการวจยเปนการศกษาเชงประวตศาสตรจากชวตและผลงานทเปนหลกฐานชนตนของนกหนงสอพมพไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว เปนฐานการเปนวเคราะห

ผลการวจย พบวา (1) พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ทรงเปนธรรมราชา “พอคมครองลก ” ใ ชพระคณเ พอส ราง เส รภาพของประชาชน ฐานรากของหนง สอพม พและภาพยนตร (2) นกหนงสอพมพไทยไดสรางแนวความคด 2 กระแสหลกเพอสรางจตสานกสาธารณะทางการเมอง คอ มนษยภาพ และหลกธรรมแหงหนงสอขาว และ (3) วธการสอสารการเมอง 4 วธสาคญเปนตนแบบการสอสารการเมองของนกหนงสอพมพไทย 4 ตนแบบหลก ดงน วธการแรก คอ “คณะสภาพบรษ” มนายกหลาบ สายประดษฐ นายมาลย ชพนจ นายอบ ไชยวส และนายโชต แพรพนธ เปนแกนนา เปนตนแบบนกหนงสอพมพอสรชน วธทสอง คอ หนงสอพมพประชาชาต เปนฐานการเมองสรางประชาธปไตยโดยหมอมเจา วรรณไวทยากร วรวรรณ กบนายกหลาบ สายประดษฐ และคณะสภาพบรษ เปนตนแบบนกหนงสอพมพประชาธปไตย วธทสาม คอ นกหนงสอพมพราชสานกสรางหนงสอพมพอดมคตสความเปนจรง และวธการทส คอ การสอสารใตดนของนกหนงสอพมพ 2 ทาน ไดแก ม.ร.ว.นมตรมงคล นวรตน และนายสอ เสถบตร เปนตนแบบหนงสอพมพใตดน

คาสาคญ แนวความคด วธการสอสารการเมอง รชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

สาขาวชานเทศศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร 11120 School of Communication Arts, Sukhothai Thammathirat Open University, Nonthaburi 11120

1

ปท� 1 เร�องท� 1/2554

ABSTRACT

The objectives of this research are: (1) to study the mass communication attitude and strategy of King Prajadhipok in the political context between 1925-1934, (2) to study the political communication concept and communication strategy of Thai journalists during the reign of King Prajadhipok between 1925-1934, and (3) to study political communication models used by Thai journalists during the reign of King Prajadhipok between 1925-1934. The research methodology involves the study of primary sources regarding the history and works of Thai journalists during the reign of King Prajadhipok.

From the research, (1) it was found that King Prajadhipok was a Dhammaraja (just and virtuous king), who ruled in the manner of “a father protecting his children”, using his benevolence to create civil liberties and to construct the important core foundation for journalism and film. (2) Thai journalists formulated two major concepts that brought about public political awareness. The concept about Being Human and the second major concept, Newspaper Ethics. (3) Political communication methodologies which paved way for 4 Thai journalistic political communication role models. The first methodology, employed by the “Supabburut Group”, the impetus for the free man’s newspaper led by independent newspaper role models Kularb Saipradit, Malai Choopinij, Ob Chaivasu and Chote Praepan. The second methodology, employed by the Prachachat Newspaper run by Mon Chao Wan Waitayakorn Varavan, Kularb Saipradit and the Supabburut Group, played a model role in democratic journalism. The third methodology was used by a journalist of the royal court in creating the ideal newspaper of Pramuan Road. Prince Bhittayalongkorn (Nor Mor Sor) was role model for an ideal journalist in a world of reality. The fourth methodology was used by M.R. Nimitmongkol Nawarat and Sor Settabutr in their underground communication and was taken as model for underground journalism. Keywords: concept, methodology for political communication, the Reign of King Prajadhipok

ความเปนมาและความสาคญของปญหาททาการวจย

ชวงรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ระหวาง พ.ศ.2468 ถง 2477 ไดเกดการเปลยนแปลงการปกครองแบบกลบขวจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยสระบอบประชาธปไตย การเมองไดกลายมาเปนประเดนหลกของคนในยคนน นกสอสารมวลชนจงพยายามใชสอทอยในมอของตนเพอสอสารเผยแพรแนวความคดทางการเมองทตนยดถอ ชวงเวลาดงกลาวจงเปนตนกาเนดนกสอสารมวลชน

2

คนสาคญเปนผ นาแหงการเปลยนแปลงดานสอสารมวลชนมาจากชนทกชนทางสงคม ไมวาพระบาท สมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ราชวงศและสามญชน ลวนสะทอนใหเหนถงความเปนประชาธปไตยของพระมหากษตรย ในระบอบสมบรณาญาสทธราชยไดบมเพาะเสรภาพและใหโอกาสความเสมอภาคแกชนทกชนไดเรยนร ไดใชความรความสามารถในการพฒนาประเทศอยางไมปดกน

จากมลเหตดงกลาวขางตนจงทาใหผวจยสนใจทจะศกษาพระราชทศนะและพระราชกศโลบายของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวตอการสอสารมวลชน ตามบรบทการเมอง แนวความคดและวธการสอสารการเมองของนกหนงสอพมพไทยรวมสมยในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหววามแนวความคดอะไรบาง มการสรางเนอหาสาระของสาร และยทธวธการสอสารการเมองใดบาง พรอมคนหาตนแบบสอสารการเมองของนกหนงสอพมพไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวระหวาง พ.ศ. 2468 ถง 2477 เพอใชเปนรากฐานการสรางระบบการสอสารการเมองไทยเชงพฒนาการแบบยงยนสบตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาพระราชทศนะ และพระราชกศโลบายการสอสารมวลชนของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวตามบรบทการเมองระหวาง พ.ศ. 2468 ถง 2477

2. เพอศกษาแนวความคดและวธการสอสารการเมองของนกหนงสอพมพไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวระหวาง พ.ศ. 2468 ถง 2477

3. เพอศกษาตนแบบการสอสารการเมองของนกหนงสอพมพไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวระหวาง พ.ศ. 2468 ถง 2477

นยามศพททใชในการวจย

แนวความคด หมายถง แกนความคด อดมการณ หลกการ วธการคด บทบาทหนาท วธการสอสาร จรยธรรมและแนวปฏบตของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวและนกหนงสอพมพไทยเพอใชสอสารการเมองในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวระหวาง พ.ศ. 2468 ถง 2477

วธการสอสารการเมอง หมายถง การสรางเนอหาสาระของสาร และยทธวธการสอสารการเมองของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว และนกหนงสอพมพไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวระหวาง พ.ศ. 2468 ถง 2477

3

กรอบความคดในการวจยและวรรณกรรมสนบสนนกรอบแนวคด

ผวจยสรางกรอบความคดในการวจยบนรากฐานพระราชทศนะและราชกศโลบายการสอสาร- มวลชนของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวตามบรบทการเมองระหวาง พ.ศ. 2468 ถง พ.ศ. 2477 พรอมทงแกะรอยจากชวตและผลงานของนกหนงสอพมพไทยกลมเปาหมายหลก 8 พระองค หรอทานดงกลาวขางตน เพอศกษาแนวความคด วธการสอสารการเมอง และตนแบบการสอสารการเมองของนกหนงสอพมพไทยหลกดงกลาว ระหวาง พ.ศ.2468 ถง พ.ศ. 2477 ภายใตกรอบการวเคราะหหลกของ สกญญา สดบรรทด (2544) Hall (1980), Batson (1984), McQuail (1987) และ Laitila (2005)

พระบาทสมเดจ พระปกเกลาเจาอยหว

นกหนงสอพมพไทย 1. น.ม.ส.2. มจ.วรรณไวทยากร วรวรณ3. นายกหลาบ สายประดษฐ4. นายมาลย ชพนจ5. นายโชต แพรพนธ6. นายอบ ไชยวส7. ม.ร.ว.นมตรมงคล นวรตน8. นายสอ เสถบตร

พระราชทศนะ พระราชกศโลบายการสอสารการเมอง

ระบอบสมบรณาญาสทธราชยกบประชาธปไตย

ในรชสมยพระบาทสมเดจ พระปกเกลาเจาอยหว ระหวาง พ.ศ. ๒๔๖๘-๒๔๗๗

การสรางเนอหาสาระของสาร

ยทธวธการสอสารการเมอง ประชาชน

ตนแบบ แนวความคดและ วธการสอการการเมอง

แนวความคด

วธการสอสารการเมอง

4

วธการดาเนนการวจย

วธการดาเนนการวจยเปนการศกษาเชงประวตศาสตรจากชวตและผลงานทเปนหลกฐานชนตนของนกหนงสอพมพไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ระหวาง พ.ศ. 2468 ถง พ.ศ. 2477 เปนฐานการวเคราะหจานวน 8 พระองค หรอทาน ไดแก พระราชวรวงศเธอ กรมหมนพทยาลงกรณ (น.ม.ส.) หมอมเจาวรรณไวทยากร วรวรรณ (พระวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ) ม.ร.ว.นมตรมงคล นวรตน นายกหลาบ สายประดษฐ นายมาลย ชพนจ นายโชต แพรพนธ นายอบ ไชยวส และนายสอ เสถบตร รวมกบการสมภาษณระดมสมองผทรงคณวฒจานวน 18 ทาน วเคราะหการจบกลมทางประวตศาสตรแกะรอยตามกาลเวลา การตความและแปลความเปรยบเทยบกนและกน หกลางกนระหวางกรณ และการเสนอเหตผลเพอสรางขอสรป

ผลการวจย

1. “ธรรมราชา” ในพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวกบ “เสรภาพของประชาชน ฐานรากของหนงสอพมพและภาพยนตร” ดวยพระราชทศนะทางการเมองของพระองคทรงใชพระคณแหงธรรมราชา “พอคมครองลก” ในฐานะ “พอ” จงทรงเหนวา ตองแนะนาลกคอ ประชาชนใหรจกปกครองตนเอง ประชาชนจงเปนฐานรากหรอรากแกวของประชาธปไตยในอนาคต ทรงทาแตสงทดเทาทจะกระทาได หนงสอพมพและภาพยนตรเปนตวแทนแหงพลงขบเคลอนความคดเหนของประชาชน พระองคจงทรงเปดตลาดเสรทางความคดเหนใหแกสอหนงสอพมพและภาพยนตร รฐไมเขาไปแทรกแซงสอ และทรงตองการใหหนงสอพมพและภาพยนตรมเสรภาพควบคกบมความรบผดชอบทางสงคม ไดมาตรฐานธรรมจรรยาแหงวชาชพอยางแทจรง

2. แนวความคดหลกของนกหนงสอพมพไทย คอ มนษยภาพและหลกธรรมแหงหนงสอขาวเพอสรางจตสานกสาธารณะทางการเมอง ชวยสะทอนการสอสารการเมอง 4 วธสาคญ สการเปนตนแบบการสอสารการเมองของนกหนงสอพมพไทย 4 ตนแบบหลก ไดแก วธการแรก คอ “คณะสภาพบรษ” พลงขบเคลอนหนงสอพมพอสรชนโดยมนายกหลาบ สายประดษฐ นายมาลย ชพนจ นายอบ ไชยวส และนายโชต แพรพนธ เปนแกนนา เปนตนแบบนกหนงสอพมพอสรชน ใชยทธวธการเขยนบทความ บทบรรณาธการ คตบนเทงทางหนาหนงสอพมพ และออกเปนหนงสอเลม เปนการสอสารแบบนาซมบอทราย วธทสอง คอ หนงสอพมพ ประชาชาต เปนฐานการเมองสรางประชาธปไตย โดยหมอมเจาวรรณไวทยากร วรวรรณ กบนายกหลาบ สายประดษฐ และคณะสภาพบรษ เปนตนแบบนกหนงสอพมพประชาธปไตย ไดทาหนาทเปนครสอนการเมอง เสนอขาวสดและเขยนดวยภาษาประณตและงดงาม วธการทสาม คอ นกหนงสอพมพราชสานกสรางหนงสอพมพอดมคตแหงสานกถนนประมวญ โดยมพระราชวงศเธอกรมหมนพทยาลงกรณ (น.ม.ส.) เปนตนแบบหนงสอพมพอดมคตสความเปนจรง ทรงเปนคร “ธรรมะในใจของหนงสอพมพ” และผดงรกษาคณงามความดของพระมหากษตรยใหอยในใจมวลประชา เพอรกษาสาย

5

สมพนธและความทรงจา และวธการท ส คอ การสอสารใตดนของนกหนงสอพมพ 2 ทาน ไดแก ม.ร.ว.นมตรมงคล นวรตน และนายสอ เสถบตร เปนตนแบบนกหนงสอพมพใตดน ไดออกหนงสอ นาเงนแท การเขยนบทความสงออก เพอตพมพเผยแพรสสาธารณชนในโลกภายนอกในขณะทถกจองจาอย ฐานนกโทษการเมอง พรอมทงไดผลตงานอสระตามความคดฝน

การอภปรายผล

1. ตนแบบนกหนงสอพมพอสรชน “ปลก ปลกและเปลยนแปลง” คอ หวใจของการสอสารการเมอง นกหนงสอพมพอสรชนมหวใจหลอหลอมมาจากมนษยปถชนธรรมดาทไดรบโอกาสและมเวทสาธารณะใชแสดงความคดความเหน การเปลยนแปลงตางๆ ไดโดยบทบาทและหนาทของวชาชพตนเองไดโดยตรง คอ การเปนนกหนงสอพมพ สมาชกชาวคณะสภาพบรษทกคนจงมชวตและจตวญญาณทมเสรภาพเปนรากฐานของการทางานอยทกขณะจต มความมงมนทจะปลกใหชาวสยามในยคนนไดตน ไดตระหนกถงความเปนมนษยภาพของตน วาแตละคนมคณคา พรอมทงไดใหความรความเขาใจเปนการปลก บมเพาะแนวความคดหลก “มนษยภาพ” ไดชประเดนเรองความเปนมนษย ความเสมอภาคทางโอกาสเพอทาประโยชนเพอสวนรวม และเสรภาพแหงความรก และไดเรยกรองเพอใหเกดการเปลยนแปลงกระบวนทศนและการกระทา มการสอสารยาเตอนดวยความถทกวนทางหนาหนงสอพมพรายวน และสรางความตอเนองดวยยทธวธการสอสารแบบนาซมบอทราย ผานหนงสออานเลนคตบนเทง

2. ตนแบบนกหนงสอพมพประชาธปไตย การออกหนงสอพมพ ประชาชาต นบเปนการประกาศเจตนารมณทเดนชดของบทบาทและหนาทของหนงสอพมพเพอขบเคลอนการเมองในระบอบประชาธปไตยโดยตรง ดงนน นกหนงสอพมพของหนงสอพมพ ประชาชาต จงเปนนกหนงสอพมพทมความรความเขาใจความเชยวชาญเฉพาะดานการเมองเปนหลกในหวงเวลาหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 จงอาจกลาวไดวา หนงสอพมพ ประชาชาต ไดชวยหลอหลอมสรางนกหนงสอพมพรนใหมใหเปนนกหนงสอพมพประชาธปไตยอยางแทจรง เปนการสรางนกหนงสอพมพทเกดจากนกหนงสอพมพอสรชนทยดหลกแนวความคด “มนษยภาพ” จากคณะสภาพบรษ และนกหนงสอพมพรนใหมทกาเนดขนจาก อดมการณประชาธปไตยของการทางานในหนงสอพมพ ประชาชาต รวมกบนกการเมองของคณะราษฎรบางทานทมความรกในการเขยนไดเปนนกคอลมนนสตพเศษให และทสาคญยงคอ หมอมเจาวรรณไวทยากร วรวรรณ หรอทานวรรณ ไดทรงเปนเสาหลกประชาธปไตยทางหลกวชาและหลกปฏบตธรรมจรรยาของการเปนนกหนงสอพมพทด จนนกหนงสอพมพทกคนในยคนนยอมรบนบถอพระองคทานเปนคร เรยกพระองควา “ทานอาจารย” ถอเปนอาจารยนกหนงสอพมพประชาธปไตย นบเปนการจดสวนผสมการสอสารการเมองไดอยางสมดลลงตว จงสงผลโดยตรงตอการสรางนกหนงสอพมพประชาธปไตยใหเกดขนจรง เพอรวมชวยรวมขบเคลอนประชาธปไตยใหบรรลผลในชวงตนไดดงตงเปาหมายไว

6

3. ตนแบบนกหนงสอพมพอดมคตสความเปนจรง จดกาเนดของตนแบบนกหนงสอพมพอดมคตสความเปนจรง เกดจากผ ทมใจรกศรทธาในวชาชพหนงสอพมพ มงมนตองการสรางหนงสอพมพทเปนหนงสอพมพอยางแทจรง หมายความวา เปนหนงสอพมพทมเสรภาพดวยความรบผดชอบ มการประพฤตปฏบตบทบาทและหนาทอยางครบถวนสมบรณตามธรรมจรรยาทดของหนงสอพมพสความเปนจรงในสยามประเทศทถกเรยกขานวา เปนประชาธปไตยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 บคคลตนแบบทเกดขนในชวงเวลาน คอ พระราชวรวงศเธอ กรมหมนพทยาลงกรณ ทรงเปนนกหนงสอพมพสามแผนดน เมอยคสมยเปลยนแปลงไป พระองคทานทรงตองการประกอบอาชพนกหนงสอพมพททรงรก พรอมทงทรงทาหนาทของการเปนนกหนงสอพมพทดตามหลกธรรมจรรยาของหนงสอพมพ ซงทรงยดถอปฏบตมาตงแตครงแผนดนสยามถกปกครองดวยระบอบสมบรณาญาสทธราชย สยคประชาธปไตย พระองคทรงเปนเจาของและนกหนงสอพมพแหงสานกถนนประมวญ ประกอบดวย ประมวญวน ประมวญสาร และ ประมวญมารค

4. ตนแบบนกหนงสอพมพใตดน จดเปลยนแปลงสาคญประการหนงหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 กคอ การเกดกบฏบวรเดช พ.ศ. 2476 ทาใหคาวา “นกโทษการเมอง” ปรากฏเดนชดขน นกโทษการเมองคนสาคญทไดรบแรงกดดนการเมองแหงผลการกบฏบวรเดช พ.ศ. 2476 จนสงผลใหเกดนกหนงสอพมพใตดนขน 2 ทานเดนๆ ไดแก ม.ร.ว.นมตรมงคล นวรตน และนายสอ เสถบตร “เสรภาพในการสอสาร รากฐานประชาธปไตยแท” นกหนงสอพมพใตดนมเปาหมายของการเคลอนไหวเพอชวยสอสารในอกมตหนงทยงไมเคยถกเปดเผยมากอนของคนกลมหนงทมความคดเหนแยง หรอแตกตางจากรฐบาลในระบอบประชาธปไตย แลวรฐบาลไดใชวธการกาจดกลมคนนดวยวธรนแรงและไรความยตธรรม ม.ร.ว.นมตรมงคล นวรตน เขยนไวในบนทกของตนทชอวา “วนน” ไดเรยกประชาธปไตยของคณะราษฎรนนเปนของจอมปลอม หรอ เปนของเก หลอกลวง คาวากบฏในสมยนไมใชหมายถง คนอธรรม แตหมายถงคนรกสตยรกธรรมตางหาก ถงกระนนคนเหลานนกตองถกคมขงอยในกรงเหมอนสตวเดรจฉาน นกหนงสอพมพใตดน ไดแสดงใหเหนคณคาของเพอนมนษยดวยกน เหนคนเปนคนเพอรวมสราง “สงคมทเปนอดมรฐ” สามารถใหความเปนธรรมแกคนทกคนไดเสมอหนากน และคณคาของคนมพนฐานจากการมเสรภาพในการสอสาร นกหนงสอพมพใตดนจงเปนกระจกเงาสะทอนการดนรนตอสเพอเสรภาพในการสอสาร ซงเปนรากฐานสาคญยงของสงคมประชาธปไตยแทๆ นกหนงสอใตดนจงเปรยบเสมอนไอนารอนทถกแรงกดดน ไดพยายามหาชองทางระบายออกมา แมเพยงมชองทางเลกนดเดยว กพวยพงออกมาไดอยางมพลงไมขาดสายของการสอสารการเมองของนกหนงสอพมพใตดน ถอวา เปนขบวนการเคลอนไหวเพอปลดแอกประชาธปไตยจอมปลอมทเกดขนในสมยนน

7

ขอเสนอแนะ

1. ควรจดนาเนอหาสาระสาคญของขอคนพบจากการวจยครงน บรรจเปนสวนหนงของหลกสตรนเทศศาสตรทงการศกษาระดบปรญญาตร ปรญญาโท และปรญญาเอก เปนรายวชา หรอชดวชา เพอใหนกศกษาไดศกษาเรยนรตนรากแหงประวตศาสตรการสอสารมวลชนไทย หลกปรชญา แนวความคด วธการคดและวธการสอสารของนกหนงสอพมพไทยและนกภาพยนตรอยางลมลก

2. ควรจดเปนแหลงเรยนร e – learning ของนกคดนกหนงสอพมพไทย เพอใหนกเรยน นกศกษานกวชาการ นกวชาชพทางนเทศศาสตร และผสนใจไดศกษาคนควาตอไป

3. ควรจดตงสถาบน หรอศนยนกคดนกเคลอนไหวทางนเทศศาสตรรวมสมย โดยสาขาวชานเทศศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เปนผ นาใชขอคนพบของการวจยนเปนฐานความรหลก พรอมทงขยายการศกษาวจยไปยงนกคดนกเคลอนไหวทางนเทศศาสตรในยคสมยตางๆ ของประเทศไทย เพอเปนการสราง พฒนาและขยายองคความรทางศาสตรนเทศศาสตรโดยตรง มงสรางทฤษฎรากฐานทางนเทศศาสตรของไทยขน เพอใชศกษาเรยนร ทาความเขาใจในตนสมองความคดของนกคดไทยอยางถองแท ชวยกระตนและสรางระบบวธการทางานรวมกลมระหวางนกวจย นกวชาการ และนกศกษารวมกนคนควาและทางานขามกลมยอย รวมทงมการวพากษวจารณภายในกลมเชงสหวทยาการ นบเปนการสรางความเจรญงอกงามของศาสตรอยางมคณคาตอประเทศชาตตอไป

บรรณานกรม

พระราชบนทกพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวเรอง Problems of Siam พระราชทานพระยากลยาณไมตร ลงวนท 23 กรกฎาคม 2469 กจช. เอกสาร ร.7 บ.1.3/32 No.47 สวนพระองคสมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ แผนกอภรฐมนตร เรองบนทกการปกครอง 23 กรกฎาคม - 1 สงหาคม 2469

พระราชบนทกพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวเรอง Democracy in Siam กจช. เอกสาร ร.7 บ. 1.3 เลม 4/67 No.42 สวนพระองค สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ แผนกเสนาบด เรอง กรรมการองคมนตร 2470

สกญญา สดบรรทด (2544) ประวตการชวงชงสทธอานาจทางขาวสารผานหนงสอพมพ กรงเทพมหานคร: สภาวจยแหงชาต

Batson, Benjamin A. (1984). The End of the Absolute Monarchy in Siam. New York: Oxford University Press.

Hall, S. (1980) “Cultural Studies: Two Paradigms.”, Media, Culture and Society, 2: 57-72. Laitila, Tiina (2005) “Journalistic Codes of Ethics in Europe” in McQuail, Golding & Bens., eds.

Communication Theory and Research. pp.191-204. London: Sage Publications Ltd. McQuail, Denis (1994) Lecture on ‘Media Accountability’, University of Amsterdam, 17 March.

8

การพฒนาศกยภาพกลมผรบงานไปทาทบานดวยสอ ICT ในกลมประเทศอาเซยน

ICTs To Empower ASEAN Homeworkers*

รองศาสตราจารย ดร.กมลรฐ อนทรทศน และ รองศาสตราจารยปยฉตร ลอมชวการ สาขาวชานเทศศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร 11120

INTRODUCTION

This research is part of a regional research on women homeworkers and their use of Information Communication Technology (ICT) for their work in three countries of South-east Asia – Indonesia, Thailand and Malaysia. It tries to answer two main questions:-

What are the key gender-specific issues and challenges faced by urbanpoor women homeworkers in Thailand carrying out home-based work?How can women homeworkers be empowered by the use of ICTs foreconomic activities and thus take ownership/control of the managementof social networks, information sharing and other activities that enablethem to work from home and enjoy the full benefits thereof?In relation to the above questions, the research project, thus, focuses on the

following key areas: a) The enabling environment or the contexts, structures and mechanisms

supporting women homeworkers and their use of ICTs for work;b) Activities or efforts to address gender issues of urban women homeworkers;

and c) Understanding the potential for ICT-Empowered Women Homeworkers

1) Marginalization of women in the labour market. Although labour forceparticipation of women in Thailand is high, the issues related to womens status in employment and the recognition of the contribution of women in reproductive and productive work is still a concern. The participation in economic activities increases the burden of women as they still bear most of the responsibilities for the domestic work. Household division of labour is still engendered and the introduction of ICT usage may add instead of reduce homeworkers’ burden and responsibilities. 2) Invisibility of Women. Many women remain ‘invisible’ in the production processespecially those homeworkers who are subcontractors or waged-homeworkers. They produce parts of end products. They are also not regarded as the main users of technology.

---------------------------------------- *บทความวจยเรองนคดมาจาก วารสารนเทศศาสตร มสธ. ปท 1 ฉบบท 1 ตลาคม 2552

9

ป ท� 1 เร�องท� 2/2554

3) Masculine culture of technology. In some cultures, there are inherent factors which hinder women from using technology. These factors promote and facilitate the control and mastery of technology by men (Wajcman, 1991). In Thailand, this situation has improved somewhat as women have to some extent gained accessibility as ICT has become affordable, widened its coverage, and became user-friendly. ICT tools have become commonly used to promote gender’s equity. There are two sub-themes related to the issue of masculine culture of technology discussed in this research: a) ‘Woman question in technology’. Here the exclusion of women from technological work is discussed. It tries to examine structural barriers hindering women’s participation such as discrimination based on sex in the training, development in employment and the awarding of assistance or grants in projects (Wajcman, 1991). It also considers the differential socialization for boys and girls at home and at schools, which may later translate into women not being comfortable with the use of technology. Women’s participation in technology is also related to access to education, training and employment based on gender discrimination. b) ‘Technology question’. These issues relate to the nature and structure of technologies and technology work. Women may be excluded from technological work while in addition the nature and design of technology is not appropriate for women’s needs and interests (Wajcman, 1991).

METHODOLOGY

Three locations in Thailand were selected for the fieldwork for the research project to be conducted : Bangkok including greater Bangkok, Chiangmai and Khonkaen because of its high concentration of homeworkers together with the presence within the same vicinity of various industries that have high growth potential. Selection of Homeworkers : The main criteria in selecting the homeworkers from the three Thai study sites are vulnerability (e.g., income level, health status, number of dependents) and actual or potential access to ICTs. Using these criteria, the Thai research team interviewed 75 homeworkers, including 3 male homeworkers and 72 female homeworkers. Of these, 26 are from Bangkok and Greater Bangkok, 24 are from Chiangmai, and 25 are from Khonkaen. From each city, the urban poor areas which have access to ICTinfrastructure were selected. Selection of Stakeholders : forty sectoral stakeholders who work directly or indirectly with homeworkers: 1) Government agencies (GOs): 19 (47.5%), 2) Non-Government agencies (NGOs): 5 (12.5%), and 3) Private sector and others: 16 (40%) Research Method : four methods to gather relevant information - interviews, focus group discussions, oral histories and observations for case study. RESEARCH FINDINGS

Contexts, structures and mechanisms supporting women homeworkers and their use of ICTs for work a) Profile of Home-Based Work

After the Asian Financial Crisis of 1997, Economic reforms were introduced to strengthen the Small and Medium size Enterprises (SMEs). This effort also stimulated various kinds of domestic production and income generation activities. Homeworkers in Thailand can register with the Ministry of Labour and are divided

10

into 374 groups/types of homeworkers such as housewives’ groups, elderly groups, HIV positive groups. The selection of homeworkers for interview has taken into consideration these different groupings of homeworkers. This research involves two main groups of homeworkers - those who work individually from home and those who work in groups in the vicinity of their home. Those who work in groups may be homepreneurs working with members of their families or employing waged homeworkers on a part or full-time basis in their home-based enterprise). b) Homeworkers’s personal characteristics Over eighty percent of homeworkers in Thailand are women (Chasombat 1999). The majority of homeworkers interviewed in this study work individually from home, although a significant number work with others as groups (e.g., family-based enterprises). These patterns resemble the findings of the study done by Kasetsart University (1999). Those who work individually from home, may be small scale homeworkers or homepreneurs with others working for them. Homeworkers who work individually are likely to belong to or are registered with groups but may or may not be active members of the group. The majority of the homeworkers (69%) are married with children, though a significant number of their husbands are working away from home as migrant workers. Those working elsewhere within Thailand return home two to three times a year whereas those working abroad are only able to return every two to three years. A few homeworkers narrated sad tales of ‘disappearing’ husbands who come and go without informing their wives of their intention. c) Household and home-based work socio-economic features

Most homeworkers interviewed in Bangkok live in rented dwellings mostly in slums. Workers interviewed in Chiangmai and Khonkaen are more likely to own their house or live in lower or middle class suburban residential areas. The slums in Bangkok are often in the midst of the lower or middle-class residential areas. The front streets may be lined with well constructed link houses for the middle class but behind these are a myriad of squatter settlements with no proper sanitation and drainage. Some have water and electricity supplies, illegally channelled from the main street. While fewer homeworkers in Thailand are exposed to hazardous work and living conditions compared to the past all is not well. In the urban areas, there is overcrowding, lack of ventilation and poor sanitation. The poor sanitation especially in the city slum areas become breeding grounds for mosquitoes and flies and are infested with mice and other disease-carrying vermin. In contrast, around the city fringes the home-based works are in the open air, or in well-ventilated areas. The household income of the homeworkers interviewed is between US$50 to US$550 per month. The average working hours are 10 to 12 hours per day, and their average income is mostly between US$2 to US$5 per day i.e. the monthly income being between US$50 to US$150. Twenty four homeworkers i.e. 32% earn US$51 to US$150, while 15 Homeworkers (20%) earn US$151 to US$250. d) Skills and training The homeworkers interviewed are mainly engaged in the following types of work: o Garments/Clothes: Sewing, embroidery, clothes decoration, and cloth mattresses

40%) o Handicraft: Wood carving, weaving, clothes hanger, mulberry papers and products,

and artificial flowers (25.5%) o General home-based work: Food services, decorative items, other types of

souvenirs, and factory-related product i.e. powder puff which is not a handicraft (12.4%)

11

o Local wisdom home-based work: Silk weaving, cotton weaving and decoration, and Benjarong pottery - high-end products which allow home workers to earn higher income (10.6%)

o Fishing net weaving (8%) o Services: Traditional massage, beauty salon (4%)

The home-based work is primarily centred around the making of creative products with only a few linked to the food-processing industry. Some products like silk and pottery are for niche markets. There is a slight differentiation in the type of homeworking among the three sites as noted below:

e) ICT structures in the community All of the Thai homeworkers interviewed use telephones (either fixed line or

mobile phones) for work and personal purposes. Nearly 100% have their own mobile phones units which they use for their personal and home-based business contacts. The majority of those owning their own units share it, allowing other members of the family to use them. Generally spend around 150 to 250 Baht (about US$7) per month, for their pre-paid card phone.

Among the useful ICT tools in Thailand are the community radio and community broadcasting towers which are very accessible and appropriate for most areas of Thailand. Both tools are encouraged by the government as tools for community development.

Another interesting ICT tool in addition to the community radio is Cable TV. It is widely subscribed to because of its low fee (about 300 Baht/US$7 per month) and its wide service coverage especially in the urban areas. While it creates more interest, it is less accessible than the community radio to homeworkers for business due to higher charges.

Cheap ICT tools include the VCD and the DVD. Although the software and hardware for these forms of media are affordable for both urban and rural people, costing as little as US$30 for a VCD or DVD player, their main content focuses on entertainment. Only a few agencies are starting to produce this kind of media for training and people empowerment. 2) Activities or efforts to address gender issues of urban women homeworkers

Both groups of homeworkers i.e. piece-rate or waged homeworkers and the homepreneurs face challenges. The waged homeworkers’ have challenges with meeting urgent deadlines, completing and delivering their products, obtaining a fair price for their labour, meeting product quality control as well as health related issues. The homepreneurs are challenged with the basics of how to run their business by themselves i.e. investment, quality production and marketing. It normally takes homepreneurs five years to handle the multiple aspects they are confronted with and establish their business even though they have received continuous support from various agencies including SME training programmes, SME Bank loans, and the Export Promotion Department. Networks both formal and informal i.e. their customers, employers, group members, and marketing networks are essential. Both groups are in search of solutions to build their capacity and access resources beneficial to their development.

Action towards ICT-enabled home-based work There is a lack of access to ICT training for more effective use for promotion

and sales. Most homeworkers have not received training on the use of ICT tools. The government agencies blamed homeworkers for the lack of interest in training. The reason for this apparent lack of interest is possibly due to insufficient awareness among homeworkers regarding the benefits of such tools beyond their present usage

12

and the heavy dual burden of work and the homeworkers family responsibilities as evident in the earlier discussions on the gender division of labour both in reproductive and productive work with the women assuming full responsibility for domestic duties. The extension staff members servicing homeworkers, often lack exposure to the wider use of ICTs for work. These organizations and their staff primarily focus on providing economic, income-generating assistance. 3) Understanding the potential for ICT-Empowered Women Homeworkers.

The problems, challenges and opportunities faced by the homeworkers, together with the gender issues are simultaneously linked to gender norms related to intra-household gender relations; notions of women and work and notions of women and technologies. Transforming gender relations for women homeworkers to use ICTs requires gender justice in all of these areas. a) Preventing marginalization of women in the labour force

Most home-workers interviewed conveyed their past feelings of ‘low self-confidence’. Because they have little education they feel that they are ‘not respected and not recognised for their contribution’ by their own families or the communities. They are normally regarded as ‘just housewives’ whose main role is to serve the family, and be dependent on their husbands. These images of the ‘lowly’ women, born to suffer and be a ‘martyr’ for the happiness and well-being of her husband and children, are often reinforced in the television programmes popular among the housewives and homeworkers. b) Making women visible in the economy

With the continuous efforts and supportive policies of the Thai government to eradicate poverty and promote entrepreneurship, the homeworkers and homepreneurs have enhanced their confidence in ‘themselves’ and become more ‘visible’. Some of them became breadwinners of the family, group leaders, or community leaders as they help others venture into being business-owners or homepreneurs. The OTOP product champions are an inspiration to other women homeworkers. c) Transformation of meanings attached to gender and technology

Homeworkers generally have a positive attitude toward ICTs although they think that they are not educated enough to use these tools. Their children, and sometimes their husbands, are the ones who use ICTs. Television and radio are still regarded as primarily for entertainment in most households though with the busy schedule, most homeworkers hardly concentrate on the programme. Both are good sources of information for their work especially for those in business related to fashion and creativity. They confess that these are good sources of knowledge and information concerning the current trends which will impact their production. d) Resolving women in technology question

Participant observation, particularly through the case studies, reveals much about the norms and practices relative to women’s access, use and control of ICTs. The barrier to developing women’s capability to use technologies, especially ICT's, runs deep in Thai culture. Perception of technology (e.g., computers as complicated machines), together with limited or non existent English skills, is the main barrier to Internet use. Among the homeworkers, the use of the computer and the Internet is perceived to be complicated both in its functions and its language requirements. The cost of computers is high relative to the homeworkers’ general income. The lower end homeworkers do not see the need for computers and Internet.

13

e) Resolving the technology question Mobile phones are almost ubiquitous at the research sites. The government,

especially the Taksin-headed government, in collaboration with supportive companies in the private sector like Shinawarta, made mobile phones very cheap and widely available. It is observed that homeworkers seldom use short messaging. The explanation given is that at the initial stages, SMS and phone calls were promoted at the same cost (3 Baht per call or SMS). Being a less literate group, the homeworkers prefer to speak rather than SMS. Although currently SMS (0.5Baht per SMS) is much cheaper than calls (3 Baht per minute call), the homeworkers still prefer to speak rather than SMS. Older homeworkers complained of difficulties in using the small keys to send messages while less literate ones found spelling out their intended message laborious. Consequently verbal calls seem quicker and easier.

CONCLUSIONS AND RECOMMENDATIONS

The study of 75 homeworkers in Bangkok, Chiangmai and Khonkaen has provided insights into the work and lives of single homeworkers who work alone as subcontractors or waged homeworkers as well as homepreneurs who work with others in a group or employ other homeworkers. With the recognition and concerted, systematic development efforts of homeworkers by the Thai government, many homeworkers have combined work experience, local wisdom, traditional skills with innovative and creative designs to produce value-added or niche products for domestic and international markets. As part of the ‘One Tambon One Product’ (OTOP) project, homeworkers are organised into groups and assisted to evolve from single homeworkers into groups of homepreneurs producing complementary high quality products for niche markets.

To prevent those who are unable to organise and work in groups or have poor quality products from becoming marginalised, there is a need for the implementation of policies and plans by the relevant government agencies to cater for homeworkers who operate as individuals, i.e. piece-rate, subcontractors and waged workers of homepreneurs, who lack bargaining power. The policies should protect them and accord them benefits. They have to be supported and given access to the many resources and assistance provided by the various sources and agencies regardless of whether they form groups. It is important that all the relevant agencies be dedicated to serve these homeworkers and guide them patiently to become the qualified and sustainable ‘Community Business SME’ or ‘Business SME’. The relevant agencies have to act as their ‘mentor or coach’ to facilitate them systematically and dynamically.

Homepreneurs and homeworkers’ groups, need a form of ‘one stop service centre’ with continuous out-reach programmes to disseminate more information. This would include providing the necessary ‘know how’, and information concerning ‘best practices’, ‘fair trade’, ‘green globe’, free trade, and other news and events in general. While this group of homeworkers are able to access many resources, the relevant agencies can help top-up and train and equip them to attain the required qualifications.

The relevant agencies can also help the individual homeworkers as well as the homepreneurs to naturally tap into each other’s strengths and network with each other. Relevant agencies should promote networking amongst homeworkers drawing on simple and affordable ICT tools and applications. This would be especially helpful to expand their network and access relevant information concerning

14

training, study trips; different levels of marketing outlets and receive orders especially from overseas. Such access will expose both groups to more opportunities, different perspectives, and ideas about networks for their future development. Consideration should be given to ensure that recommendations are applicable, appropriate to the homeworkers lifestyle and work, user friendly, in their own language and affordable/cost efficient making them worthy of their efforts to learn and their investment.

With the Thai government promoting the use of ICT and facilitating its penetration into the world of the homeworkers, all the homeworkers interviewed have access to phones (fixed or mobile), radio including community radio and broadcasting towers and television. Efforts and policies are continuously made to increase the affordability of these ICT tools and promote their use for community and business development. The community radio and broadcasting towers are examples of efforts to decentralize and promote the use of ICT for local development. The research reveals the need for gender sensitization and training in community education and local development programmes. With some training, including gender awareness and sensitization together with exposure to ICT possibilities, the local managers of these facilities can better serve the homeworkers’ needs and enhance their knowledge and capabilities. This will be particularly beneficial in improving gender relations, gender equality and removing the feeling of inadequacy related to technology.

Phones, especially mobile phones, are extensively used for communicating business transactions including orders from overseas. Although mobile phones are widely used, the full potential has not been exploited. Currently homeworkers use it mainly for verbal communication. Its great potential as a tool for business can be better and more cost-effectively used if simple applicable software is designed and made available for homeworkers to overcome language differences to send designs to customers and access orders sent to them.

The Thai government is quite advanced in providing ICT physical infrastructure (e.g., e-Thailand, ICT Cities Piloting Project in all main cities of Thailand such as Khonkaen ICT City in Khonkaen province). Combined with the OTOP project, holistic and continuous support and policies have assisted all levels of homeworkers in Thailand, both directly and indirectly, to access the outside world using their ‘local wisdom’ or ‘local assets’ which have never been ‘valued’ before. The OTOP project was one among the relevant projects could help revive these values, and eventually help change their social status as well as uplift their quality of life. The relevant agencies and the academic institutions can help empower the homeworkers by educating and transferring current and untapped local wisdom to the new generations more effectively and teaching them to implement it more successfully.

15

Appendix

Photo Essay Enabling Environment for Homeworkers and Use of ICT Homeworkers’s Personal Characteristics

All the homeworkers in the research are within legal working age, the oldest being 80 and the youngest 23. Of the 75 homeworkers interviewed, 33% are between 30-39, 24% between 40-49 and 24% between 50-59.

The majority of homeworkers are married with children. Many husbands are working away from home in other cities or abroad. The homeworkers, often helped by their daughters earn to provide for their family. They earn between $50-550 per month.

Homeworkers, who are single mothers, divorced or widowed, bear responsibility for young and old dependants. They in turn help in the home-based work.

16

Skills and Training

Household and home-based socio-economic features

Some of the skills in home-based work are passed from generation to generation. Few skills are gained from formal school education.

Most homeworkers in Bangkok live in rented dwellings mostly in the slum. The many pairs of shoes outside of the house reflect the large number of tenants and ‘temporary’ occupants.

17

After the Asian Financial Crisis, many assistance programmes for Poverty Eradication, encouraged retrenched migrant workers to enter home-based work. This “doughnut lady”, works almost all day long, to survive on her own in one of Chiang Mai’s poor downtown villages. With low investment cost, making doughnuts supports her daily subsistence and allows her to send some amount to her parents. She bought the oven through a loan from “One Million Baht Village Development Fund” but the oven is not used as she cannot afford to buy the materials necessary to complete the production process, which is very expensive compared to earnings from her doughnut orders.

Homeworkers are facilitated to organize into groups of <10, elect leaders and have clear operating objectives. They receive assistance under the ‘One Tambon One Product’ (OTOP) Project

18

ICT Structures in the Community

The OTOP committee involves experts to assist homeworkers to improve the quality of their products. Homeworkers are guided to organize themselves, design name cards, develop brand names for their products and create niche markets. Even name cards evolve from simple to informative and attractive ones, reflecting the gradual increase in capability of homeworkers.

Activities to Address Gender Equality and Empowerment Issues Promotion of Awareness of Gender Gaps and Acceptance of Need for Change

The radio and television are constant companions of the homeworkers. They provide entertainment and information and are a source of learning. However, many programmes reinforce images of the women as the ‘martyr’ for the happiness and well-being of her husband and children.

19

Activities to Address Gender Equality and Empowerment Issues Promotion of Awareness of Gender Gaps and Acceptance of Need for Change

Homeworkers unable to meet requirements of government to organize, have to work for others or become marginalized without the same benefits as groups.

Telephones, fixed or mobile are available everywhere in Bangkok, Chiangmai and Khonkaen. The public phones are accessible to those who do not own phones. The yellow sign in a shop in Chiangmai, advertises the availability of pre-paid cards for mobile phones. Such shops are common. All homeworkers in the study have access to phones and use them for their work. Verbal calls are more popular than Short Messaging.

20

Action towards ICT enabled Home-based Work

Homeworkers often sacrifice their own leisure and rest for the family’s needs and wants. The nylon bag weaver believes that it is culturally obligatory for her to wait up for her taxi driver husband who comes home at 1 or 2 a.m. every night. She makes her bags while waiting for him, not even willing to nap even though she is exhausted.

Homenet’s learning centre based in Chiangmai, conducts activities to help the single homeworkers improve their production skills: dyeing, coloring, marketing Prae Pran Shop an NGO showroom of the Weaving Group in Khonkaen also conducts training on dyeing, colouring, marketing. Much of this information is sourced from the internet.

21

Resolving the Technology Question

In this Chiangmai community radio station, a volunteer DJ clicks the computer mouse to surf the Internet and look for interesting information that would provide new knowledge and entertainment for the community including homeworker groups. Homeworkers can advertise for workers and put out orders for products over the radio.

Using the telephone to contact contractors or group and network members is common among heads of homeworkers’ groups. At the meeting, they learn and share all kinds of information among their network to help simplify both the production and improve their family life.

Preventing Marginalisation of Women in the Labour

When she lost her job during the Asian Financial Crisis, she contemplated suicide. With the encouragement of relatives and friends, she ventured into pottery making, combining traditional skills with innovative designs to create value-added high quality ‘Benjarong’ pottery.

22

CITATIONS

Ames, Angeline and Todd Ames. 2001. Women’s Poverty, Social Welfare, and State-Economic Development Policies in Northern Thailand. Working paper for International Sociological Association Conference on Poverty, Social Welfare, and Social Policy. [http://www.uniovi.es/Congresos/2001/RC19/papers/ames_A&T/pdf, accessed 12 May 2005]

Arunyawej, Wilasinee. 2003. An Evaluation of Homeworkers Group: A Case Study of Nakhon Si hammarat Province, Thesis Master of Economics Bangkok: Kasetsart University. (In Thai)

Chasombat, Pradit. 1999. Appropriated Models for Developing Homeworkers, R&D Report, Bangkok: Faculty of Economics Kasetsart University. (In Thai)

Chulalongkorn University Social Research Institute. 2002. Outsourcing of Manufacturing to Household: Home-based work in Thailand, Bangkok: Chulalongkorn University Social Research Institute.

Department of Industrial Promotion, Belgium Associated Development Centre and CARE. 2000. Off-Farm Job Creation Project –OJC: Self Evaluation Report. Bangkok: Ministry of Industry. (In Thai)

ILO Bangkok Area Office, ILO East Asia. 2002. Multidisciplinary Advisory Team and HomeNet Thailand. Impact of the Economic

Crisis on Homeworkers In Thailand / HomeNet Thailand. [URL: http://labourdoc.ilo.org/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?v1=5&ti=1,5&SAB1=homeworkers&... accessed : 6 January 2005]

Na Lamphun, Bundit and Nittaya Nualsiri. 1999. Database Survey on the Number, Situation, and Problems of Homeworkers in the Upper North of Thailand, Asian-Pacific Newsletter 2: 34-35. [http://www.ttl.fi/Internet/English/Information/Electronic+journals/Asian-Pacific+Newsletter/1999-02, accessed 12 May 2005]

Office of National Statistics and Ministry of Information and Communication Technology. 2002. Year 2002 Home Work Survey, Bangkok: Office of National Statistics. (In Thai)

Rakawin, Leechanawanichpan, 1997. Homeworkers’ Attitude Toward the Draft Policy on Promotion and Protection of the Homeworkers: A Case Study of the Homeworkers in the Garment Industry in Dindaeng District, Bangkok. Thesis Master of Political Science. Bangkok: Kasetsart University. (In Thai)

Soonthorndhada, Amara and Sirinan Kittisuksathit. 2004. Promoting Rural Women’s Economic Leadership: A Case Study on Participation in Income Generating Activities in Kachanaburi. Bangkok : Institute for Population and Social Research Mahidol University.

(In Thai) Srikajorn, Daonoi. 2004. Supporting Potential Exporters: A Case Study of The

Northern Home-based Workers Network, Thailand, Paper prepared for project ‘Supporting Potential Women Exporters’ CTI 34/2003 T, APEC Committee on Trade and Investment September 2004. [http://ww.nsi-ns.ca/english/pdf/ women_exporters_thailand.pdf. Accessed 12 May 2005]

Wajcman, Judy, 1991,Feminism Confronts Technology, Cambridge, Polity Press.

23

Promoting Community Learning to Develop OTOP Product to the Five-Star

Level: a case study of the Bang Jaocha Woven Bamboo Products Groups

in Pothong District, Ang-Thong Province

Passawalee Nitikasetsoontorn

School of Communication Arts, Sukhothai Thammathirat Open University (STOU)

Pattararuedee Supatsophol

Institute for Research and Development, Sukhothai Thammathirat Open University

Samphan Yensamran

Office of Registration, Records & Evaluation, Sukhothai Thammathirat

Open University

Abstract

This report is a record of the results of the research project “Promoting

community learning to develop OTOP product to the five-star level: a case study of

Bang Jaocha woven bamboo products groups in Pothong District, Ang Thong

Province.” It is concerned with the development of products for the “One Tambol, One

Product” or OTOP policy; a policy that was designed to promote the grassroots

economy and local development. Under OTOP, people in communities were

encouraged to participate in the development, production and sale of new products

using their own local raw materials, intellect and resources. It is a way to promote self

sufficiency by developing the grassroots economy. To evaluate OTOP products and

promote high standards, government agencies set up system of judging products on a

tambol, district and provincial level and awarded them a rating of one to five stars.

However, in practice it seems that the development of five-star level

OTOP products was mainly driven by the government sector. Government agencies

sent officials to advise and/or train people in the communities so that they could

produce high-quality products, but the people did not fully participate in the complete

product development process. There was a lack of mechanisms to promote efficient

public participation in the process.

The purpose of this research project was to build up a community

learning process for five-star OTOP product development that is truly participatory

and sustainable, based on a pilot project with five woven bamboo products groups in

Bang Jaocha Tambol, Pothong District, Ang Thong Province.

Keywords : Community Learning, OTOP Product, Woven Bamboo Product Groups

1. Background and significance of the problem

The One Tambol, One Product (OTOP) policy is clearly intended to promote

the grassroots economy by letting local communities develop their own products for

greater economic self sufficiency. One of the important mechanisms for this economic

development is to promote the development of high-quality products that will sell well

in the world market. Every year, government agencies judge OTOP products and select

OTOP Product Champions on the provincial, district and tambol level. They are rated

on a scale of one to five stars.

This paper was presented at the 6th

International Conference on Interdisciplinary

Social Sciences, University of Cambridge, United Kingdom, 2-5 August 2010

24

ป ท� 1 เร�องท� 3/2554

However, most of the OTOP products tend to lack consistency in their quality

development. For instance, Product A may win a five-star rating in 2003 but may drop

to only three stars the very next year. Or Product B may earn a three-star rating each

year and never be able to improve up to four stars or five stars. These problems may

result from a lack of consistency in the production or quality control, flaws in the

design process or a glut of very similar OTOP products that lack originality. Another

common problem is that the development of OTOP quality is unilaterally driven by

government agencies rather than resulting from true public participation. Local

producers may develop the products following the advice of advisers or trainers from

government agencies without a true sense of ownership.

The five woven bamboo products groups in Bang Jaocha Tambol, Pothong

District, Ang Thong District produced widely accepted OTOP products, but suffered

the same problem as many other OTOP groups that they could not consistently

maintain a five-star rating. Some years the products earned five stars, but other years

the rating dropped to four stars or three stars.

The results of a preliminary survey revealed that the Bangjaocha woven bamboo

products groups faced two major problems:

1) Lack of a comprehensive participatory product development process. When

the woven bamboo products groups only developed products recommended by outside

advisers they did not analyze the situation thoroughly and get to the roots of their

problems. The advisers from government agencies simply provided recommendations

following the standard guidelines without understanding the groups’ true problems. The

members of the groups did not have a chance to fully understand the principles on

which OTOP quality grading is founded.

2) Lack of mechanisms to promote participation in the product development

process. There was no systematic way for all the members of the groups to join in the

thinking and decision making. One of the most efficient ways to encourage full

participation in a tangible way is through a “learning mechanism,” and this was lacking.

The main objective of this research project was to promote a community

learning process within the Bang Jaocha woven bamboo products groups to help the

products maintain a five-star rating consistently. This was done through a

Participatory Action Research method involving three sets of individuals: 1) members

of the Bang Jaocha community who were aware of the groups’ problems; 2) development

workers who were working in the community; and 3) researchers from an academic

institution. All three of these components participated in the research process for the

purpose of creating a learning process, developing analytical capabilities, solving

problems efficiently, and creating a model for sustainable community development that

can be built upon with practical results after the research project comes to an end.

2. Objectives

2.1 To study the structure and work process of the Bang Jaocha woven bamboo

products groups

2.2 To study factors that affect the development of five-star OTOP products

2.3 To build and promote a learning process for the development of five-star

OTOP products

25

3. Conceptual model

Community participatory OTOP product

learning process development

P A R

Figure 1: Conceptual model of the research

4. Extent

This was a study of five OTOP woven bamboo products groups in Bang Jaocha

Tambol, Pothong District, Ang Thong Province from June 2006 to September 2007.

5. Expected results

5.1 The members of the groups will realize their potential

5.2 The members of the groups will learn together about how to develop five-

star products

5.3 The groups will develop methods for developing five-start products

5.4 The community will gain a learning network on developing five-star

products that can be expanded to other communities

6. Related concepts

The concepts related to this research fall into three major categories: (1) OTOP

(2) participatory community development and (3) community learning.

6.1 OTOP Concepts

The OTOP policy was developed mainly for local development with the idea of

letting people in communities participate in the initiation of activities that rely on their

own local capacity, local raw materials, and local intellect that can be developed for the

world market, as a way of promoting grassroots economic development for greater self

sufficiency.

Judging is held every year to select OTOP Product Champions. The products

are scored and rated as follows:

5 stars: 90 points or higher

4 stars: 70 – 89 points

3 stars: 50 – 69 points

2 stars: 30 – 49 points

1 star: less than 30 points

This concept was used to inform the learning process in the research project so

that group members could understand the OTOP judging criteria and could better

analyze the weak points and strong points of their products.

6.2 Participatory community development concepts

Community development means a process of improving the quality of life of

people in a community with an emphasis on participatory processes, based on the idea

that community development efforts cannot be successful without the participation of

the people in the community. Participatory development must be accompanied by

26

participatory communication. This kind of communication is very important.

Development workers must first change their communication style and methods from

vertical to horizontal in order to allow the people in the community to participate fully.

The aim of participatory communication is to lead the way towards participatory

development by (1) helping people in the community see the value of themselves and

their community; (2) building people’s confidence in participating; (3) building

communications skills for identifying problems, analyzing problems and solving

problems within the community; and (4) providing a model for participation that can be

extended to other communities.

In this research, the participatory development concept formed the framework

for working with the community and members of the community participated in every

activity related to the research project.

6.3 Community learning concepts

Community learning is a process that plays an important role in participatory

development. It is based on four strategies:

- Defining problems through community participation, which means giving

every member of the community the opportunity to think over problems, not just from

the perspective of their own interests, but taking into consideration other people’s

interests as well;

- Creating alternatives for the community through the process of critical

discussion or the exchange of experiences to explore broad, general guidelines and

goals for cooperative actions;

- Public activities based on the common interests and goals of the community

that were arrived at through critical discussion; and

- Public evaluation of activities, in which the members of the community have

the opportunity to assess and evaluate their community activities to decide which

activities were truly useful or valuable or how certain activities should be modified.

The learning process can be promoted on a personal, group, community,

network and institutional level.

For this research project, the community learning process was promoted at the

group level, starting by evaluating the needs and problems of the group, analyzing the

causes of the problems, and finding alternatives for solving the problems or meeting the

group’s identified needs.

7. Research methods

The format of this research was participatory action research (PAR), which

means that the researchers exchanged experiences with the members of the target group

in the community and with community development workers. All three groups

participated in every step of the research process, from defining the problem and

subject of the research, to studying the community, analyzing the problem, finding

alternative solutions and building on the research results in a tangible way.

7.1 Sample population and informants The sample population and informants consisted of:

1) Leaders and members of the woven bamboo products manufacturing groups

of Bang Jaocha, Pothong District, Ang Thong Province

2) People related to the woven bamboo products groups, i.e.

- community leaders

- business people in the community

- the general population in the community

27

7.2 Data collection

The following steps were taken to collect data:

1) studying the problems and needs of the community

2) defining the subject of the research

3) reviewing the literature

4) participatory study of the community

5) participatory observation of the group activities

6) in-depth interviews with the group members, group leaders, and related

informants

7) community public hearing to perform SWOT analysis (strengths,

weaknesses, opportunities and threats) of the woven bamboo products, the groups’

structure and the groups’ operations

8) setting up a learning arena to explore ways to develop the products to the

five-star level

7.3 Data analysis

All the data that was collected was analyzed and presented through descriptive

analysis with an emphasis on the learning process and the transmission of lessons.

7.4 Location

The data was collected at Baan Bang Jaocha, Bang Jaocha Tambol, Pothong

District, Ang Thong Province.

8. Results

8.1 Bang Jaocha Community

The Bang Jaocha community has been in existence since the Ayutthaya Era.

Ancestors of the village joined people from Wisetchaicharn and Bang Rajan to defend

the kingdom against the Burmese in the famous Battle of Bang Rajan. It is said that

after the battle ended a leader named “Nai Cha” led some of the villagers to set up a

new community on the west side of the Noi River in a fertile area that was previously

called “Baan Sarng Sam Reuan” or “Three Houses Built” because there were at first

only three houses there. Now the area is known as Bang Jaocha, named after the

founder, Nai Cha.

At present, Bang Jaocha is surrounded by other tambol in Pothong District. It is

in a flat lowland area with the Noi River flowing through all year. Most of the villagers

are farmers and many of them produce woven basketry in their free time. Others

produce woven products full time.

The people of Bang Jaocha still hold fast to their traditions. Traditional holidays

and ceremonies like Songkran (Thai New Year), the recitation of the Mahachart

Sermon on the last day of Buddhist lent, and the making of Chinese rice noodles are

traditions that help strengthen the community and tie the people together.

Bang Jaocha became a tourist destination ever since 22 October 2003, when a

homestay program was established with the support of the Agriculture Department. The

highlights of the homestay activities are “E tan” or home made truck rides to observe the

lives of farmers living along the Noi River, seasonal fruit tasting, and demonstrations of

bamboo weaving. Some of the woven bamboo products were chosen as OTOP Product

Champions. A bamboo products museum has been set up to showcase all the different

kinds of tools and other objects that can be made from bamboo for both tourists and the

young people of the village to study, so that the local intellect will be passed on. There is

also a gift shop to sell the local products.

28

The development of bamboo handicrafts not only has made Bang Jaocha a

model for other communities in many ways and a source of community learning, it is

also an efficient means to develop the local tourism industry.

8.2 Structure and work process of the Bang Jaocha woven bamboo

products groups

The Bang Jaocha woven bamboo products groups are managed by the

community via the community center, which uses a “community center committee”

management system. The committee members are selected as representatives of the

different groups in the community and are responsible for overseeing various

operations in a cohesive manner for efficient and constructive management. The leader

of each woven bamboo products group is also a community center committee member.

There are five woven products groups that are under the management of the

community center. Each group has a set structure consisting of a chairman, members,

and treasurer. The chairman and treasurer together set the operational and financial

rules of the group and delegate work to the members.

The chairman of each of the five groups is the center of the group, responsible

for coordinating, linking, and managing the group and is the primary decision maker. In

addition, the chairman represents the group when taking part in the community center

committee and the community product showroom.

8.3 Factors that affect the development of OTOP products to the five-star

level

The research team, group leaders and members of the woven bamboo product

groups analyzed the factors that affect the development of the groups’ OTOP products

to the five-star level and concluded the following:

Internal factors that affect the development

of OTOP products to the five-star level

External factors that affect the

development of OTOP products to the

five-star level

1. Strong group/community leaders

2. Systematic management structure

3. Continuity of group activities

4. Participatory work

5. Promotion of learning

6. Local intellect

7. Community center

8. Comprehensive tourism activities

9. Production labor

1. Government support

2. Mass media and public relations

3. OTOP network

4. Externally sourced raw materials

8.4 Building and promoting the learning process in developing products to

the five-star level

Five activities were studied concerning the learning process for developing the

quality of the groups’ products to the five-star level:

1) Logo design

After analyzing the strengths, weaknesses, opportunities and threats and the

factors that affect the development of quality OTOP products, the group members

decided that their greatest strength was the group’s identity, which reflects the woven

products and the community intellect. However, the groups had never had logos that

expressed the identity of their groups, so they decided that each group should design a

logo that symbolizes the meaning they want to convey.

29

2) SWOT analysis of the groups’ work processes

Each group brainstormed to analyze the strengths, weaknesses, opportunities

and threats of the following: 1) raw materials; 2) product design; 3) types of products;

4) production process; 5) quality control; 6) packaging; and 7) the sales system.

3) Product analysis

After the members of all five groups joined to analyze the strengths,

weaknesses, opportunities and threats, they broke into their own groups to try to

objectively analyze their group’s products. They used the same criteria used to judge

OTOP Product Champions on a provincial and regional level.

The groups concluded that they wanted to build up and promote a learning

process about product design and development, because they believed that these

indicators could help them develop five-star products.

4) Product design and development

The research team coordinated with the groups to help create a learning process

about product design and development as they desired. An outside instructor (Sornsin

Seumklang from the Faculty of Fine Art, Ratchamongkol College of Technology,

Thanyaburi) came in to teach.

After the lectures, the groups separated into their five groups and each group

was charged with developing five kinds of products: (1) gift or souvenir; (2) home

decoration; (3) houseware; (4) fashion; (5) jewelry.

9. Discussion

9.1 Structure and work processes of the Bang Jaocha woven bamboo

products groups that facilitate OTOP production

Existing capital

The groups’ main existing capital was the group members’ experience, ability

and expertise in producing woven bamboo products, which allowed them to produce

and sell enough products to make it their major source of income.

The potential of the groups is evident in their ability to make a living from their

woven bamboo products, to develop them to be one of the OTOP products in Ang

Thong Province (through the efforts of the group leaders), and negotiate their own sales

terms without selling to a middleman.

Leadership

The kumnan or local leader of the Bang Jaocha community, Mr. Surin Ninlert,

is a local person who is a strong leader. After gaining business experience by going to

work in Bangkok as a gemstone cutter, he returned to serve and develop his home

village starting in 1977. He applied what he had learned about production, marketing

and sales to build up the woven bamboo products community industry, using a trial and

error method. He focused on this industry because it was already the main source of

income for the villagers.

Later, Kumnan Surin tried to extend the network by contacting external

investors and support agencies to try to find funding to build the bamboo products

museum and showroom, with the primary objective of pulling in more tourists and

selling more woven bamboo handbags. Since then the kumnan has set up more

community business groups in every neighborhood so that they could link together and

be mutually beneficial. This naturally promoted community learning about business.

The kumnan thinks of business concepts as similar to “vitamin supplements” for the

health of the community.

30

Group management and community business management

The group management process and community business management process

of the Bang Jaocha woven bamboo products groups covers the aspects of 1) group

development; 2) financial management; 3) production management; and 4) marketing

management. All of these areas greatly help facilitate OTOP production.

9.2 Major factors that affected the development of OTOP products

consisted of the group paradigm and variables that impacted the groups’

operations

Group paradigm

The Bang Jaocha woven bamboo products groups’ paradigm facilitates

cooperative work as a community business in the following ways:

- The groups were established to manufacture woven bamboo products and all

the members are people from within the community, many of whom are related. The

way the profits are shared helps foster a sense of joint ownership.

- The work structure and clearly stated duties makes teamwork easy.

- The basic business and marketing concepts are based on the philosophy of

self sufficiency, but the groups also realize the importance of networking with outside

agencies to strengthen the groups’ business. They place a high priority on public

relations through personal media, community media, TV, radio and Internet.

- The accounting system is transparent and group members can audit it, even

though it is not very systematic.

- The learning process is constantly built up, both in terms of the Bang Jaocha

community providing learning opportunities for outsiders and in terms of community

members taking opportunities to learn from news and other sources and use what they

have learned to further develop the community.

- Although most of the members of the Bang Jaocha community have a value

of sending their children to be educated outside the community, they still teach bamboo

weaving skills to their children and grandchildren, both at home and at school.

9.3 Creating a learning process for the development of five-star OTOP

products

A community learning process must begin with the needs of the community. It

cannot be imposed by an outside agency, organization, or group with no regard for the

needs and desires of the community.

In this research project, the research team began by having the community

analyze its groups, their products, and the factors that made their products unable to

attain the five-star rating. The step-by-step analysis helped the community learn and

realize their problems until they had the desire to learn more about the areas they felt

they were lacking.

10. Recommendations

10.1 Application of the research results

1) Government and private sector agencies should continue to promote the

OTOP policy systematically and continuously to develop OTOP products of a globally

accepted standard

2) Government and private sector agencies should promote learning in the

following areas:

- Pre-production: funding, selection of raw materials, and product design

- Production: production skills and management

- Post production: packaging and copyrights

31

10.2 Recommendations for further research

More participatory action research on OTOP products should be conducted to

promote systematic and continuous community learning.

References

Kaewthep, Kanjana. Community Media, Bangkok : Thailand Research Fund, 2001.

Kitikeerati, Jitjamnong. Community Development : People Participation in Community

Work, Bangkok : Institute of Community Development, 1989.

Matthews, David. Individuality to Public : Process of Community Empowerment,

Bangkok : Institute for Community Development, 1997.

Pongpit, Seri et al. Small and Micro Community Enterprise, Bangkok : Poompanyathai

Press, 2001.

Project to Develop Education for Communities. The Report of Education Development

for Communities, Bangkok : Institute for Community Development, 1988.

Saenakham, Tiravut. Learning Process : Concept and Lessons Learnt in Thai Society,

Bangkok : Learning Development for the Happiness of Community Project,

1997.

Sanyavivat, Sanya. Theories and Strategies of Social Developemt, Bangkok :

Chulalongkorn University Press, 1998.

Satapitanon, Parichart et al. Participatory Communication and Community

Development : From Concepts to Implementation, Bangkok : Thailand

Research Fund, 1999.

Songkraohsuk, Naret. From Practice to Implementation, Chieng Mai : Office of

Highland Development (Thai - German), 1998.

Sujjanun, Jintana. Education and Community Development, Chiangmai : Department

of Education, 2004.

Supanklang, Kittiphon. Culture as Learning Process for Development : a Case Study of

Community Enterprise in Tambol Sansailuang, Sanpaupau and Nongyang,

Sansai District, Chiangmai Province, Chiangmai : Chiangmai University, 2005.

Thiplerd, Amornrat. Communication Competency of Local Leader in Community

Management : a Case Study of Bang Chaocha Community, Photong District,

Ang-Thong Province, PhD. Dissertation, Thammasart University, 2004.

Walaisathian, Parichart. Process and Working Techniques of Community Developers,

Bangkok : Thailand Research Fund, 2000.

32

ยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยน

มธยมศกษา สงกดเขตพนทการศกษาจงหวดนนทบร*

Strategies to Control and Alleviate the Problem of Computer Game Addiction Among High

School Students in Nonthaburi Province’s Education Zone

ภรวฒน นนทะโชต ภทรพร ยทธาภรณพนจ ทยณฐ ชวนไชยสทธ

สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร 11120

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทสมพนธกบการตดเกมคอมพวเตอร และสรางยทธศาสตรใน

การปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดเขตพนท

การศกษาจงหวดนนทบร ประชากร ไดแก นกเรยนมธยมศกษาปท 1-6 ปการศกษา 2550 ในโรงเรยน

มธยมศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาจงหวด เกบขอมลจากกลมตวอยางจานวน 396 คน คดเลอกโดย

การสมตวอยางแบบหลายขนตอน กาหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชสตรของยามาเน ผปกครองนกเรยนทตดเกม

ผอานวยการโรงเรยน อาจารยแนะแนว อาจารยฝายปกครอง นกจตวทยา และนกวชาการทางดานสอ จานวน 30

คน และผเชยวชาญ 2 กลม กลมแรก จานวน 10 คน กลมทสอง จานวน 6 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวม

ขอมล เปนแบบสอบถาม และแบบสนทนากลม วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ หาคารอยละ คาเฉลย

สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาตาสด คาสงสด คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน และการวเคราะหถดถอยพห

แบบขนตอน

ผลการวจยพบวา สมพนธภาพในครอบครว สภาพแวดลอมทางโรงเรยน สภาพแวดลอมทางสงคม

และความรสกมคณคาในตนเอง มความสมพนธเชงลบกบการตดเกมคอมพวเตอรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.01 สวนการรบรมาตรการควบคมการเลนเกม และการรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร มความสมพนธเชง

บวกกบการตดเกมคอมพวเตอรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และ 0.05 ตามลาดบ ปจจยทสามารถพยากรณ

การตดเกมคอมพวเตอรไดดทสดตามลาดบความสาคญ ไดแก สมพนธภาพในครอบครว ความรสกมคณคาใน

ตนเอง สภาพแวดลอมทางสงคม และการรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร ซงปจจยทง 4 สามารถรวมกน

คาสาคญ : เกมคอมพวเตอร การตดเกมคอมพวเตอร

------------------------------------------

*บทความวจยเรองนคดมาจากวารสารสโขทยธรรมาธราช ปท 22 ฉบบท 2 กรกฎาคม – ธนวาคม 2552

หนา 123 - 136

33

ป ท� 1 เร�องท� 4/2554

อธบายความผนแปรของการตดเกมคอมพวเตอรไดรอยละ 55.20 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

ยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยน ม 4 ยทธศาสตร คอ ยทธศาสตรการ

สงเสรมการสรางสมพนธภาพทดภายในครอบครว ยทธศาสตรการสงเสรมและพฒนาศกยภาพดานความรสกม

คณคาในตนเอง ยทธศาสตรการสงเสรมและพฒนาสภาพแวดลอมทางสงคม และยทธศาสตรการสงเสรมการรบร

ขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร

Abstract

This research project aims to study factors relating to computer games addiction , and to develop

strategies for helping alleviate this addiction among the high school students in Nonthaburi province. The

population are students in the first year to sixth year of high schools in 2007. Research information was

gathered from a sample group of 396 students randomly selected from the student population. The size of the

research sample was fixed using the Yamane formula. The sample group of this research comprised 30 people

who were; the parents of students who were addicted to the games, school administrators, teachers at the

administrative level, psychologists, and academics in the field of communications. The research considered the

appropriateness of strategies by dividing the experts into two groups : a group of 10 experts and another group

of 6 . The research tool was a questionnaire. Data were analysed by assessing the relative frequencies, averages,

standard deviations, lowest value, highest value, Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient values, and

Stepwise Multiple Regression Analysis.

The factors in relation to computer games addiction among high school students in Nonthaburi

province were; the relations within families, the school environment, the social environment, and the students

self-esteem. These 3 factors have a negative relationship with computer games addiction with a statistical

significance of p<0.01. Increased awareness of issues surrounding gaming addiction, and increased knowledge

of measures being used to control gaming have a positive relation with gaming addiction, with a statistical

significance of p< 0.05. The factors which enabled us to most accurately predict gaming addiction listed in

order of importance were; family relations, self-esteem issues, social environment, and the availability of

information about gaming. These 4 factors together can explain variation in gaming addiction in 55.20% of

computer gaming addictions with a statistical significance of p<0.01. 4 strategies have been proposed to

control and alleviate the problem of computer gaming addiction among students. The first strategy involves

relationships within families. The second strategy deals with the self-esteem issues which are often associated

with gaming addiction. The third strategy involves the connection between gaming addiction and the social

34

environment. And the fourth strategy addresses the problem of lack of knowledge on the risks of computer

gaming.

Keywords : Computer Game , Computer Game Addiction

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

การตดเกมคอมพวเตอรของเยาวชนไทย เปนปญหาทมแนวโนมความรนแรงมากยงขนในสงคมไทย ใน

ทามกลางการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของสงคมและเทคโนโลย ผลกระทบทเกดขนจากปญหาการตดเกม

คอมพวเตอรมหลายรปแบบ คอ ดานสขภาพรางกาย จตใจ และกอใหเกดปญหาทางสงคม จากเอกสารสรป

สถานการณปญหาเดกและเยาวชนทตองแกไขอยางเรงดวนโดยสานกสงเสรมสวสดการและพทกษเดก เยาวชน

กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (อางถงในสภทร ชประดษฐ, 2549) ไดนาเสนอปญหาเดกตด

เกม โดยสารวจกลมผใชอนเทอรเนตชวงเดอนกนยายน-ตลาคม 2546 พบวา กลมอาย 10-14 ป เลนเกม

คอมพวเตอรออนไลนมากทสด รอยละ 76.5 โดยใชเวลาเฉลยสปดาหละ 9.2 ชวโมง นอกจากนยงพบวาเดกและ

เยาวชนมการใชอนเทอรเนตเพมขนเกอบเทาตว พ.ศ. 2542 พบวา มการใชอนเทอรเนต รอยละ13 และเพมเปน

รอยละ 21.8 ใน พ.ศ. 2546 แสดงสถานการณททกฝายตองรเทาทนตอปรากฏการณนเพอสกดกนปญหาเดกตด

เกม เดกอยหนาจอคอมพวเตอรวนละหลายชวโมง เลนเกมขามวนขามคน ไมสนใจการเรยนหนเรยน มนสย

กาวราวรนแรง บางรายกลายเปนเดกเรรอนมปญหาลกขโมย ตกเปนเครองมอของกลมมจฉาชพและตดยาเสพ

ตด บางรายมพฤตกรรมแยกตว เกบกดละเลยการเขาสงคมหรอกจกรรมรวมกบครอบครว ผลกระทบทางดาน

รางกายและจตใจทเกดขนตามมา คอสขภาพเสอมโทรม รบประทานอาหารไมตรงเวลา นอนไมพอ อารมณ

ฉนเฉยว มกใชความรนแรงในการแกไขและตดสนปญหา เปนตน สถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข รวมกบ สาขาวชาจตเวชเดกและวยรน ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทย

ศาสตรศรราชพยาบาล ไดพฒนาแบบทดสอบการตดเกม Game Addiction Screening Test (GAST) ซงเปนขอ

คาถามทใชวดปญหาทเกยวของกบการเลนเกม 3 ดาน ไดแก การหมกหมนกบเกม การสญเสยความสามารถใน

การควบคมการเลนเกม และการสญเสยหนาทความรบผดชอบ เพอเปนเกณฑการประเมนการตดเกมคอมพวเตอร

ของเยาวชน (ชาญวทย พรนภดลและคณะ, 2548) และผลการสารวจของเอแบคโพลล (หนงสอพมพกรงเทพ

ธรกจ, 2548) ชใหเหนวาประชาชนตองการใหรฐบาลแกไขปญหาเกมออนไลนมอมเมาเดกและเยาวชน โดยรอย

ละ 80.2 ตองการใหออกมาตรการควบคมใหรานคอมพวเตอรเปด-ปดเปนเวลา สวนรอยละ 55.4 ใหจดระเบยบ

เกมออนไลน ทไมเหมาะสม และรอยละ 46.3 ใหรณรงคสงเสรมใหสมาชกในครอบครว มการทากจกรรมรวมกน

มากขน ในปจจบนมเกมหลากหลายชนด ทงทเปนเกมประเภทตอส เชน แรกนารอก หรอเกมประเภทลามก เชน

เกมลกหลบ เปนตน ซงเกมดงกลาวเปนเกมทไดรบความนยมอยางสง ปญหาตางๆ อนเกดจากปญหาการตดเกม

ในชวงระยะเวลา 2-3 ปทผานมา ถงแมวาหนวยงานภาครฐ จะไดกาหนดนโยบายเพอบรรเทาวกฤตของปญหาการ

35

ตดเกมอยางตอเนอง แตดเหมอนวา ยงแกปญหามากเทาไร ปญหาการตดเกมของเยาวชนยงปรากฏใหเหนอยาง

ตอเนอง

จงหวดนนทบร มสถานประกอบการประเภทรานเกมทไดรบอนญาตใหดาเนนกจการใน พ.ศ 2550 ใน

แตละอาเภอของจงหวดนนทบร ทงหมด 587 ราน กระจายทง 6 อาเภอของจงหวด อาเภอเมองนนทบร มจานวน

รานเกมมากทสดถง 223 ราน ( สานกงานวฒนธรรมจงหวดนนทบร 2550 ) ในภาพรวมถอวาจงหวดนนทบร เปน

พนททเออหรอลอแหลมตอการตดเกมของนกเรยนในเขตพนทเปนอยางมาก และสะดวกในการเดนทางไปใช

บรการรานเกม นอกจากนหลายครอบครวมเครองคอมพวเตอรทาใหสะดวกตอการเลนเกมของเดกนกเรยน

เนองจากปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยนเขตพนทจงหวดนนทบร ยงไมมผใดศกษามา

กอน และจากปรากฏการณการตดเกมของเยาวชนไทยทเกดขนในสงคมไทยในขณะนกอใหเกดปญหารายแรงตอ

ประเทศชาตอยางยง เนองจากเดกและเยาวชนเปนวยแหงการเรยนร และเปนพลงสาคญในการพฒนาประเทศชาต

ในอนาคต ดงนน ผวจยจงสนใจศกษาปจจยททาใหนกเรยนตดเกมคอมพวเตอร เพอใหไดความร ความเขาใจ

ปรากฏการณ อนนาไปสการสรางยทธศาสตรในการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยน

ในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดเขตพนทการศกษาจงหวดนนทบร ตอไป

วตถประสงคของการวจย

1.เพอศกษาปจจยทสมพนธกบการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดเขต

พนทการศกษาจงหวดนนทบร

2. เพอสรางยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยน

มธยมศกษา สงกดเขตพนทการศกษาจงหวดนนทบร

ระเบยบวธการวจย

1. กลมตวอยาง

กลมตวอยางในการศกษาปจจยทสมพนธกบการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยน

มธยมศกษาสงกดเขตพนทการศกษา จงหวดนนทบรเปนนกเรยนมธยมศกษาปท 1-6 ปการศกษา 2550 ใน

โรงเรยนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษานนทบร จานวน 396 คน ซงไดจากการสมแบบหลายขนตอน

สวนกลมตวอยางในการสรางยทธศาสตร ไดแก ผปกครองของนกเรยนทตดเกม ผอานวยการโรงเรยน

อาจารยแนะแนว อาจารยฝายปกครอง นกจตวทยา และนกวชาการทางดานสอ จานวน 30 คน ทสมครใจเขา

รวมการประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวม และผเชยวชาญจานวน 10 คน เปนผพจารณาการสรางยทธศาสตร

ในการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษานนทบร

36

2. เครองมอวจย

เครองมอวจยทใชในการเกบรวบรวมขอมล แบงเปน 2 สวน ดงน

สวนท 1 เปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนเพอศกษาปจจยทสมพนธกบการตดเกมคอมพวเตอรของ

นกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษาสงกดเขตพนทการศกษา จงหวดนนทบร ประกอบดวยแบบสอบถาม แบบวดและ

แบบทดสอบ จานวน 7 ฉบบ ซงไดนาไปทดลองใชและตรวจสอบคณภาพของเครองมอ เพอใหไดคาความเทยง

ผลการทดลองใชปรากฎวา แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว มคาความเทยงเทากบ 0.914 แบบสอบถาม

สภาพแวดลอมทางโรงเรยน มคาความเทยงเทากบ 0.874 แบบสอบถามสภาพแวดลอมทางดานสงคม มคาความ

เทยงเทากบ 0.812 แบบวดความรสกมคณคาในตนเอง มคาความเทยงเทากบ 0.760 แบบสอบถามการรบร

เกยวกบมาตรการควบคมการเลนเกมคอมพวเตอร มคาความเทยงเทากบ 0.887 แบบสอบถามการรบรขอมล

ขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร มคาความเทยงเทากบ 0.648 และแบบทดสอบการตดเกมคอมพวเตอร มคา

ความเทยงเทากบ 0.869

สวนทสอง เปนแบบสอบถามเพอใหผเชยวชาญพจารณาความเหมาะสมของยทธศาสตรการปองกน

และแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอร ลกษณะคาถามเปนแบบมาตรประมาณคา 5 ระดบ และจดอนดบ

ความสาคญ

3. การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยไดประสานงานขอความรวมมอไปยงโรงเรยนทเปนกลมตวอยางทง 3 โรงเรยน ไดแก โรงเรยน

ปากเกรด โรงเรยนไทรนอย และโรงเรยนรตนาธเบศร เพอขอความอนเคราะหเขาดาเนนการเกบรวบรวมขอมล

กบนกเรยนระดบมธยมศกษาปท 1-6 จานวน 396 ฉบบ ไดรบคนจานวน 396 ฉบบ คดเปนรอยละ 100 และ

ดาเนนการเกบรวบรวมขอมลจากการประชมเชงปฏบตการเพอกาหนดแนวทางการสรางยทธศาสตรการปองกน

และแกไขปญหาการตดเกมของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดเขตพนทการศกษาจงหวดนนทบร

หลงจากนนดาเนนการเกบรวบรวมขอมล โดยการประสานงานเพอขอความอนเคราะหจากผเชยวชาญ จานวน 10

คน เพอตอบแบบสอบถามพจารณาความเหมาะสมของยทธศาสตรในการปองกนและแกไขปญหาการตดเกม

คอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดเขตพนทการศกษาจงหวดนนทบร ในการเกบรวบรวม

ขอมลจานวน 10 ฉบบ ไดรบคนจานวน 10 ฉบบ คดเปนรอยละ 100 และเชญผเชยวชาญ จานวน 10 คน เพอเขา

รวมประชมดวยกระบวนการสนทนากลม

4. การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลทไดจากการสอบถามปจจยทสมพนธกบการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยน ใช

คาสถตพนฐาน การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาตาสด คาสงสด วเคราะห

ความสมพนธและความสามารถในการรวมพยากรณการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยน โดยหาคาสมประสทธ

สหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) และการวเคราะหถดถอยพหแบบ

ขนตอน(Stepwise Multiple Regression Analysis) การสรางยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตดเกม

37

ของนกเรยน ใชวธการสงเคราะหขอมลทไดจากการประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวมและกระบวนการ

สนทนากลมของผเชยวชาญ

สรปผลการวจย

1. ปจจยทสมพนธกบการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดเขตพนท

การศกษาจงหวดนนทบร ไดแก สมพนธภาพในครอบครว สภาพแวดลอมทางโรงเรยน สภาพแวดลอมทางสงคม

และความรสกมคณคาในตนเอง มความสมพนธเชงลบกบการตดเกมคอมพวเตอรอยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ 0.01 สวนการรบรมาตรการควบคมการเลนเกม และการรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร ม

ความสมพนธเชงบวกกบการตดเกมคอมพวเตอรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และ0.05 ตามลาดบ

เมอนาปจจยดงกลาวมาวเคราะหหาความสามารถรวมกนพยากรณการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยน

พบวา ปจจยดานสมพนธภาพในครอบครว ความรสกมคณคาในตนเอง สภาพ แวดลอมทางสงคม และการรบร

ขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร สามารถรวมกนอธบายการเปลยนแปลงการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนได

รอยละ 55.20 โดยทปจจยดานสมพนธภาพในครอบครว เปนปจจยทมอทธพลตอการตดเกมคอมพวเตอรมากทสด

รองลงมาคอ ปจจยดานความรสกมคณคาในตนเอง สภาพแวดลอมทางสงคม และการรบรขาวสารเกยวกบเกม

คอมพวเตอร ตามลาดบ สวนปจจยดานสภาพแวดลอมทางโรงเรยนและการรบรมาตรการควบคมการเลนเกม

คอมพวเตอร ไมสามารถรวมพยากรณการตดเกมคอมพวเตอรได

2. ยทธศาสตรในการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยน

มธยมศกษาสงกดเขตพนทการศกษา จงหวดนนทบร ประกอบดวย 4 ยทธศาสตร ดงน

2.1 ยทธศาสตรการสงเสรมการสรางสมพนธภาพทดภายในครอบครว สาหรบกลมตดเกม ควร

เนนมาตรการแกไข ดวยการสงเสรมการสรางบรรยากาศทอบอนภายในครอบครว จดคายเลกเลนเกม ใช

มาตรการทางการเงนและกาหนดกตกาอยางเปนรปธรรม และจดกจกรรม 3 ประสาน เพอประสานความรวมมอ

ในการแกปญหาระหวางคร ผปกครองและนกเรยนทตดเกม

2.2 ยทธศาสตรการสงเสรมและพฒนาศกยภาพดานความรสกมคณคาในตนเอง โดยกลมตดเกม

เนนมาตรการแกไขดวยการสรางบรรยากาศแบบกลยาณมตร ปลกฝงจรยธรรมคณธรรมและยอมรบความผดพลาด

ของเดกไมใชการลงโทษเพยงอยางเดยว จดกจกรรมบนทกความในใจ จดกจกรรมศลปะ ดนตร และกฬา

2.3 ยทธศาสตรการสงเสรมและพฒนาสภาพแวดลอมทางสงคม โดยกลมตดเกม เนนมาตรการ

สงเสรมและพฒนาสภาพแวดลอมทางสงคม โดยการจดสภาพแวดลอมภายในโรงเรยนใหเปนโรงเรยนนาเรยนนา

อย สงเสรมใหนกเรยนทกคนตระหนกและมสวนรวมในการพฒนาสงแวดลอมภายในโรงเรยนใหเปนโรงเรยนท

นาอย ปราศจากเกมและการพนน สงเสรมใหทกภาคสวนของสงคมมสวนรวมในการแกปญหาเดกและเยาวชน

โดยจดใหมเครอขายสงเสรมคณธรรมนาความรระดบจงหวด

38

2.4 ยทธศาสตรการสงเสรมการรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร โดยกลมตดเกมเนน

มาตรการประชาสมพนธเผยแพรเชงกลยทธในสอทกประเภท การกาหนดเปนวาระแหงชาต สงเสรมใหทกภาค

สวนของสงคมมสวนรวมในการแกปญหาเดกและเยาวชนผานสอ จดประเมนความรนแรงหรอจดทาระดบความ

รนแรงของเกม เผยแพรนโยบายหรอมาตรการในการควบคมการเลนเกม กากบควบคม รวมทงการตดตาม

ประเมนผลผานสอโครงการแกไขปญหาการตดเกมตาง ๆ

อภปรายผลการวจย

1. ปจจยทสมพนธกบการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษาสงกดเขตพนท

การศกษาจงหวดนนทบร

การทปจจยดานสมพนธภาพในครอบครว ความรสกมคณคาในตนเอง สภาพแวดลอมทางสงคม

และการรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร สามารถรวมกนทานายการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนไดนน

ปจจยทมอทธตอการตดเกมคอมพวเตอร อนดบแรก คอ ปจจยทางดานสมพนธภาพในครอบครว อาจเนองมาจาก

ครอบครวเปนสถาบนแรกของทกชวต เปนเบาหลอมทสาคญในการทจะประคบประคองชวต ตงแตแรกเรมให

เปนไปตามครรลองของสงคม เพอใหนกเรยนเตบโตขนมาเปนผทมคณธรรม จรยธรรม มการประพฤตปฏบตตาม

ขนบธรรมเนยมและวฒนธรรมอนดงาม เตบโตขนมาเปนสมาชกทดของสงคม สมพนธภาพในครอบครว จงเปน

ปจจยทสาคญทสดทจะชวยใหเดกมพฤตกรรมทดและเปนคนดในสงคม สอดคลองกบ กหลาบ รตนสจธรรมและ

คณะ (2540) ทกลาววา ปจจยทมอทธพลสาคญทสดตอครอบครวคอสายสมพนธอนดระหวางบดามารดาและ

บตร มความรก ความอบอนตอกน และภายในครอบครว ตองมปฏสมพนธทดตอกน มเวลา มความอดทน มการ

สรางความผกพนทกระชบและมนคง มความเขาใจตอกนและกน วยรนทมาจากครอบครวทอบอนมแนวโนมทจะ

มปญหานอยกวาวยรนทมาจากครอบครวทแตกแยก พอแมจงควรทาหนาทเอาใจใสดแลใหคาปรกษาเมอลกม

ปญหาตองเปดใจกวางยอมรบฟงขอคดเหนของลก ใหเวลากบลกใหพอเพยง เพอทลกจะไมใชเวลาอยกบกลม

เพอนมากเกนไป พอแมยงอาจชกนาใหลกมความสนใจในธรรมะ มศรทธายดมนในศลธรรมเพอเปนแนวทางใน

การดาเนนชวต

สวนการทปจจยดานสภาพแวดลอมทางโรงเรยน และการรบรมาตรการควบคมการเลนเกม

คอมพวเตอร ไมสามารถทานายการตดเกมคอมพวเตอรได เนองจากตวแปรทงสองมความสมพนธในลกษณะ

ตรงกนขามกบการตดเกมคอมพวเตอรในระดบตามาก โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเพยง 0.151 เทานน ดงนน

ในการคดเลอกเขาสมการถดถอยพห ปจจยทมความสมพนธกบการตดเกมคอมพวเตอรมากกวาจงถกคดเลอกเขา

สมการ

อยางไรกตาม ปจจยสมพนธภาพในครอบครว ความรสกมคณคาในตนเอง สภาพแวดลอมทางสงคม

และการรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร มความสามารถในการรวมกนอธบายการตดเกมคอมพวเตอรไดไม

มากนก จงไดนาปจจยดานประชากร 2 ตว คอ อายและเพศ เขารวมวเคราะหดวย พบวา สมพนธภาพในครอบครว

39

ความรสกมคณคาในตนเอง สภาพแวดลอมทางสงคม เพศ การรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร และอาย

ของนกเรยน ถกคดเลอกเขาสมการถดถอยพหและสามารถรวมกนทานายการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยน

โรงเรยนมธยมศกษา สงกดเขตพนทการศกษาจงหวดนนทบร ไดรอยละ 57.60 โดยทสมพนธภาพในครอบครว

เ ปนปจจยทม อทธพลตอการตดเกมคอมพวเตอรมากทสด รองลงมาคอ ความรสกมคณคาในตนเอง

สภาพแวดลอมทางสงคม เพศ การรบรขอมลขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร และอาย ปจจยท ง 6 ม

ความสมพนธกบการตดเกมคอมพวเตอรในระดบปานกลาง (R=.759) ซงปจจยสมพนธภาพในครอบครว

ความรสกมคณคาในตนเอง สภาพแวดลอมทางสงคม และอาย มความสมพนธเชงลบกบการตดเกมคอมพวเตอร

สวนปจจยทางดานเพศ และการรบรขอมลขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร มความสมพนธเชงบวกการตดเกม

คอมพวเตอร นนคอ นกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดเขตพนทการศกษาจงหวดนนทบร ทมคะแนน

สมพนธภาพในครอบครวและความรสกมคณคาในตนเองตา มสภาพแวดลอมทางสงคมไมดและมระดบอายนอย

มแนวโนมทจะตดเกมคอมพวเตอรสงกวานกเรยนทมคะแนนสมพนธภาพในครอบครวสง มความรสกมคณคาใน

ตนเองสง มสภาพแวดลอมทางสงคมดและมระดบอายมาก

ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบการศกษาของสดา จนมกดาและคณะ (2549) ทพบวา ปจจยทสมพนธ

กบการตดเกมของนกเรยน ไดแก เพศ (ชาย) มความสมพนธเชงบวก สวนอาย ความรสกมคณคาในตนเอง และ

การสนบสนนการเลนเกมของพอแมหรอผปกครอง มความสมพนธเชงลบตอการตดเกมของนกเรยนอยางม

นยสาคญ กลมนกเรยนทตดเกมสวนใหญไดรบผลกระทบปานกลางถงมากในเรองการเรยน การสญเสย

ความสมพนธกบบคคลในครอบครว นอกจากนยงสอดคลองกบการศกษาของศรไชย หงสสงวนศรและคณะ

(2548) ทศกษาเกยวกบพฤตกรรมการเลนเกมคอมพวเตอรในนกเรยนระดบมธยมศกษา พบวา ในการเลนเกมนน

มผลทาใหผเลนขาดความสมพนธในครอบครว กาวราว ไมสนใจการเรยน และสขภาพไมด ผลการเรยนลดลง เกด

ปญหาเรองสมาธในการเรยนและการจดการกบอารมณ เกดปญหาหรอโรคทางจตเวช เชน อารมณซมเศรา

พฤตกรรมดอ ตอตาน กาวราว หนเรยน หนออกจากบาน เปนตน นอกจากน ผลการวจย พบวา ครอบครว ของเดก

และวยรนทตดเกมคอมพวเตอรมกเปนครอบครวทขาดการฝกวนยใหลกอยางเหมาะสมมาตงแตวยเดก อาจ

เนองจากขาดทกษะในการฝกวนย ไมมเวลา หรอไมไดใหความสาคญเพยงพอ มกเปนครอบครวทพอแมไม

สามารถตดตามพฤตกรรมของลกไดอยางเหมาะสม บางครอบครวพอแมมความใกลชดและความผกพนทาง

อารมณกบลกนอย บางครอบครวเดกและวยรนอาจมความเครยดจากความคาดหวงของพอแม ปญหาความ

ขดแยง หรอปญหาการสอสารในครอบครว จงหาทางออกดวยการเลนเกมคอมพวเตอร

เมอนาสมการถดถอยพหคณของการวเคราะหครงแรกและครงทสองมาเปรยบเทยบกน พบวา สมการท

สองสามารถอธบายการเปลยนแปลงของการตดเกมคอมพวเตอรไดเพมขนเพยงรอยละ 1.1 ซงถอวาแตกตางกน

คอนขางนอย จงสรปไดวา ปจจยทสามารถทานายการตดเกมคอมพวเตอรไดดทสด คอ สมพนธภาพในครอบครว

ความรสกมคณคาในตนเอง สภาพแวดลอมทางสงคม และการรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร สวนปจจย

ดานประชากรมผลตอการเปลยนแปลงการตดเกมคอมพวเตอรไมมากนก ทงนอาจเนองจากกลมตวอยางทใชใน

การศกษาครงนเปนกลมทมความแตกตางทางดานประชากรนอยมากประกอบกบตวแปรระดบอายและเพศเปนตว

40

แปรหน มคาเพยง 0 กบ 1 เทานน ทาใหระดบความแตกตางมนอย สอดคลองกบผลการศกษาของกฟฟตและฮน

(Griffith and Hunt, 1995) ทพบวา การเลนเกมของวยรนไมมความแตกตางกนในการเลนระหวางเพศหญงและ

เพศชายอยางมนยสาคญ แตความแตกตางมผลตา ขอสงเกตไดคอ เพศชายนยมเลนเกมเปนประจามากกวาและ

นยมเลนเกมทมความรนแรงในเนอหา ในขณะทผหญงชอบเกมทมความสนกสนานและความบนเทงเปนเหตผล

หลกของการเลอกเลนเกม

2. ยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา

สงกดเขตพนทการศกษา จงหวดนนทบร

ยทธศาสตรท 1 ยทธศาสตรการสงเสรมการสรางสมพนธภาพทดภายในครอบครว

ยทธศาสตรน เนนมาตรการสงเสรมการสรางสมพนธภาพทดภายในครอบครว การรบรและมสวนรวมใน

การแกไขปญหารวมกนภายในครอบครว การจดกจกรรมเพอสรางบรรยากาศระหวางสมาชกในครอบครว การจด

พนททากจกรรมภายในครอบครว การสรางระเบยบวนยในบาน และสงเสรมการสรางตนแบบทดภายในครอบครว

สอดคลองกบแนวคดทฤษฎเซลลกระจกเงา (Mirror Neuron Theory) ทเหนวา แบบอยางทดจากพอแมเปนสงสาคญ

ทสดในการพฒนาเดก นอกจากนยทธศาสตรดงกลาวยงสอดคลองกบยทธศาสตรการแกปญหาและพฒนาเดกและ

เยาวชนในสถานศกษา พ.ศ. 2551– 2554 (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2551) ท

กาหนดมาตรการระยะยาวในการสรางระเบยบวนยในบาน เชน กาหนดระยะเวลาทยอมใหเดกเลนหรอหามเลน

จากผลการวจยจงเหนไดวา ครอบครวเปนสถาบนแรกของทกชวต เปนเบาหลอมทสาคญในการทจะ

ประคบประคองชวต ตงแตแรกเรมใหเปนไปตามครรลองของสงคม เพอใหเดกเตบโตขนมาเปนผทมคณธรรม

จรยธรรม มการประพฤตปฏบตตามขนบธรรมเนยมและวฒนธรรมอนดงาม เตบโตขนมาเปนสมาชกทดของสงคม

จากการศกษาปญหาสงคมจะพบวา ปญหาของวยรนสวนใหญลวนมสาเหตเบองตนมาจากปญหาภายในครอบครว

ทงสน หากครอบครวใดใหความอบอนแกเดก เดกดงกลาวจะมเหตผล กลาตดสนใจ มความเชอมนในตนเอง

พฤตกรรมทแสดงออกเปนพฤตกรรมทสงคมยอมรบ สวนเดกทครอบครวขาดความอบอนหรอพอแมเขมงวด

เกนไป ทาใหเดกแสดงพฤตกรรมหลายประการทสงคมไมยอมรบ และจากการศกษาปจจยของการตดเกม พบวา

ครอบครว ของเดกและวยรนทตดเกมคอมพวเตอรมกเปนครอบครวทขาดการฝกวนยใหลกอยางเหมาะสมมาตงแต

วยเดก อาจเกดเนองจากขาดทกษะในการฝกวนย ไมมเวลา หรอไมไดใหความสาคญเพยงพอ มกเปนครอบครวท

พอแมไมสามารถตดตามพฤตกรรมของลกไดอยางเหมาะสม บางครอบครวพอแมมความใกลชดและความผกพน

ทางอารมณกบลกนอย บางครอบครวเดกและวยรนอาจมความเครยดจากความคาดหวงของพอแม ปญหาความ

ขดแยง หรอปญหาการสอสารในครอบครว จงหาทางออกดวยการเลนเกมคอมพวเตอร (ศรไชย หงสสงวนศรและ

คณะ, 2548)

ดงนน การปองกนและแกไขปญหาการตดเกมของนกเรยนทมสาเหตมาจากสมพนธภาพในครอบครว

เพอเปนการชวยลดปญหาสงคมทมพนฐานมาจากปญหาครอบครว พอแมจงควรวางตวเปนเพอนทดของลก

หลกเลยงการโตเถยงกนตอหนาลก อบรมสงสอนลกโดยมความเมตตาเปนพนฐาน และพอแมควรสงเสรมใหม

กจกรรมภายในครอบครวทมความเพลดเพลน ความสขใจ จะดงเดกไมใหตดเกม ปญหาการตดเกมของเดกจะไม

41

เกดขนหากผปกครองใสใจและใหเวลากบเดกมากขน และในขณะทเดกมอารมณรนแรง มพฤตกรรมทไรเหตผล

พอแมควรทาใจใหเยอกเยนและเปนมตรทดดวยการนาหลกธรรมมาเปนเครองกลอมเกลา ชวยเหลอใหคาแนะนา

และชวยแกปญหาอยางละมนละมอน เพอชวยไมใหเดกววาม หรอตดสนใจทาสงทไมพงปรารถนา นอกจากน การ

แนะนาการคบเพอน การสรางระเบยบวนยในบาน การกาหนดกตกาอยางเปนรปธรรม รวมทงการจดกจกรรมเสรม

ทกษะใหกบเดกอยางตอเนอง จะชวยใหเดกรเทาทนอนตรายของการตดเกมคอมพวเตอร และเพมทกษะการ

ดารงชวต โดยเฉพาะทกษะการปฏเสธการชกชวนจากเพอน

ยทธศาสตรท 2 ยทธศาสตรการสงเสรมและพฒนาศกยภาพดานความรสกมคณคาในตนเอง

ยทธศาสตรน เนนมาตรการสงเสรมและพฒนาศกยภาพดานความรสกมคณคาในตนเองของนกเรยนทตด

เกม โดยการสงเสรมการมองตนเองในแงบวก และเสรมสรางความตระหนกในความสามารถของตนเอง สนบสนน

การสรางหลกสตรทมการออกแบบการเรยนการสอนทสงเสรมศกยภาพการมองตนเองในแงบวก หรอความ

ตระหนกในความสามารถของตนเอง เชน การเรยนการสอนโดยใชระบบคอมพวเตอรชวยสอน (CAI) หรอ

บทเรยนอเลกทรอนกส (e-Learning) เปนตน สงเสรมการสรางบรรยากาศแบบกลยาณมตร โดยสรางความมนใจ

ใหเดกทตดเกมทกคนรวาเมอใดทเขาทาผดพลาด หรอผดหวง มคนคอยชวยเหลอสนบสนน หรอประคบประคอง

ใหตอสกบอปสรรคตางๆ ได สอดคลองกบแนวทางในการพฒนาเดกและเยาวชน (สานกงานจงหวดตราด, 2549)

ทไดกาหนดยทธศาสตรใหมการดาเนนการจดกลไกเฝาระวงเดกและเยาวชน โดยทาแผนงานปองกนและ

ปราบปรามมใหเกดความรนแรง และมแผนสรางเสรมคณธรรมและจรยธรรม เพอมงแกไขใหเดกเกง-ด-ม

คณธรรม นอกจากนยงสอดคลองกบแนวทางการแกปญหาเดกและเยาวชนตามแผนสขภาวะเดกและเยาวชนของ

สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สรยเดว ทรปาต, 2551) ทสรปวา ในการกาหนดยทธศาสตร

หรอแผนการสรางสรรคขนเพอเดกและเยาวชน ควรพจารณาวา เดก เยาวชนเปนวยทมศกยภาพ และมคณคาของ

ตนเอง เดกและเยาวชนทกคนควรไดรบการสนบสนนใหมโอกาสในการแสดงออกตามความถนดของตนเองเพอ

สรางคณคา ความภมใจและไดรบแรงสนบสนน การยอมรบนบถอเรมตนจากพอแม ญาตพนองทงยงเปนแรง

เสรมทางบวกทจะทาใหเดกมความทะเยอทะยานในสงทดและเปนประโยชนตอตนเองและสวนรวม

ยทธศาสตรท 3 ยทธศาสตรการสงเสรมและพฒนาสภาพแวดลอมทางสงคม

ยทธศาสตรน เนนมาตรการสงเสรมและพฒนาสภาพแวดลอมทางสงคม โดยเนนการจดสภาพแวดลอม

ภายในโรงเรยนใหเปนโรงเรยนนาเรยนนาอย สงเสรมใหนกเรยนทกคนตระหนกและมสวนรวมในการพฒนา

สงแวดลอมภายในโรงเรยนใหเปนโรงเรยนทนาอย ปราศจากเกมและการพนน สงเสรมใหทกภาคสวนของสงคม

มสวนรวมในการแกปญหาเดกและเยาวชน โดยจดใหมเครอขายสงเสรมคณธรรมนาความรระดบจงหวด

ยทธศาสตรนสอดคลองกบยทธศาสตรการแกปญหาและพฒนาเดกและเยาวชนในสถานศกษา พ.ศ 2551– 2554

(สานกงานเลขาธการสภาศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2551) ทกาหนดยทธศาสตรในการแกปญหาและพฒนาเดก

และเยาวชนทตดเกมในภาพรวม โดยใหสานกงานเขตพนทการศกษาและสถานศกษาทกแหงเรงสงเสรมพฒนา

คร คณาจารย / บคลากรแนะแนวในสถานศกษา และใหมคณะผรบผดชอบการพฒนา ปรบเปลยนพฤตกรรมของ

เดกและเยาวชน นอกจากนไดกาหนดมาตรการระยะยาวในการแกปญหาและพฒนาเดกและเยาวชนทตดเกม โดย

42

กาหนดใหมการพฒนาระบบงานพนกงานเจาหนาทสงเสรมความประพฤตนกเรยน โดยจดใหมศนยการ

ประสานงานสงเสรมความประพฤตนกเรยนนกศกษาในเขตพนทการศกษาและในเขตพนทจงหวด พฒนา

ระบบงานแนะแนวทจะชวยเหลอดแลนกเรยนและนกศกษาเปนรายบคคล ทงนยทธศาสตรดงกลาวยงไดโดย

กาหนดเปนมาตรการเรงดวน ในการออกกฎหมายเพอจดระเบยบผประกอบการรานอนเทอรเนตเพอใหเกดราน

อนเทอรเนตทด จดการกบรานททาผดระเบยบ ใหสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของจดใหมการตรวจสอบราน

เกมและรานอนเทอรเนตทอยรอบสถานศกษา และสถานศกษาควรสนบสนนกจกรรม / ชมรมใหเดกและเยาวชน

สามารถเลอกกจกรรมเสรมหลกสตรไดอยางเหมาะสมวย นอกจากนยทธศาสตรดงกลาวนยงสอดคลองกบ แนว

ทางการแกปญหาเดกและเยาวชน (คณะกรรมการอานวยการสงเสรมคณธรรม จรยธรรมเดกและเยาวชนไทย

กระทรวงศกษาธการ, 2548) ทกาหนดประเดนปญหาเยาวชนทรนแรงและตองแกไขเรงดวนโดยกาหนดเปน

ยทธศาสตร ทงยทธศาสตรทวไปและยทธศาสตรเฉพาะตามประเดนปญหา สรปไดวา ในการแกปญหาเดกและ

เยาวชนนนมวธการหลกทใชไดกบทกปญหาและตองใชวธแกทเปนยทธศาสตรเฉพาะปญหา ไดแก สถานศกษา

จะตองจดกจกรรมสรางสรรค โดยสงเสรมกจกรรมนกเรยนตามความสนใจทหลากหลาย โดยเฉพาะกจกรรมนอก

หลกสตร เพอปองกนไมใหเยาวชนมวสมกจกรรมทไมเหมาะสม

ยทธศาสตรท 4 ยทธศาสตรการสงเสรมดานการรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอร

ยทธศาสตรน เนนมาตรการประชาสมพนธเผยแพรเชงกลยทธในสอทกประเภท ตลอดจนถงการรณรงค

ประชาสมพนธใหเยาวชนและผปกครองทราบเกยวกบโทษของการเลนเกม ควบคมเกมคอมพวเตอรทไม

เหมาะสม และเกมคอมพวเตอรทไมมลขสทธ รณรงคการดาเนนงานของสอมวลชน เพอผลตและพฒนาสอเชง

สรางสรรคและเปนสอทปลกฝงความดงาม ตามนโยบายขจดสอราย ขยายสอด กาหนดปญหาการตดเกม

คอมพวเตอร เปนวาระแหงชาตเพอการปองกนและแกไขปญหา เผยแพรนโยบายหรอมาตรการในการควบคม

การเลนเกม ทไมเหมาะสม รวมทงตดตามและประเมนผล โครงการทเกยวของกบการแกปญหาการตดเกมของ

เยาวชนอยางตอเนอง ยทธศาสตรดงกลาวนสอดคลองกบยทธศาสตรการแกปญหาและพฒนาเดกและเยาวชนใน

สถานศกษา พ.ศ 2551–2554 (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2551) ทกาหนด

ยทธศาสตรในการแกปญหาและพฒนาเดกและเยาวชนทตดเกม โดยกาหนดเปนมาตรการเรงดวนในดานการ

สงเสรมและสนบสนนสถานศกษาใหมการจดต งโปรแกรมปองกนเวบไซตทใชเลนเกมและเวบไซตทไมพง

ประสงค กาหนดใหหนวยงานภาครฐและเอกชนทเกยวของในการจดประเมนความรนแรงหรอจดทาระดบความ

รนแรงของเกม เวบไซต และโปรแกรมสนทนาทางคอมพวเตอรทเหมาะสมกบเดก และใหมการลงทะเบยน ตาม

หลกเกณฑอยางเครงครด ใหมมาตรการพฒนาเกมออนไลนด ๆ รณรงคการดาเนนงานของสอมวลชนเพอผลต

และพฒนาสอเชงสรางสรรคและเปนสอทปลกฝงความดงามตามนโยบายขจดสอราย ขยายสอด ดงนน ในการ

แกปญหาการตดเกมทเกดจากการรบรขาวสารเกยวกบเกมคอมพวเตอรของนกเรยนหรออทธพลจากสอ ควรมการ

รณรงคการสรางสอในเชงสรางสรรคเพอพฒนาแนวคดเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม นอกจากนยทธศาสตร

ดงกลาวยงสอดคลองกบแผนปฏบตราชการประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2550 (สานกงานสงเสรมสวสดภาพและ

พทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส คนพการ และผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย,

43

2550) ประเดนยทธศาสตรท 2 : การสรางภมคมกนทางสงคมแกเดกและเยาวชนไทย ทกาหนดใหมโครงการ

สรางภมคมกนทางสงคมแกเดกและเยาวชน : เยาวชนสขาว เพอสรางภมคมกนแกเยาวชนในการบรโภคสอท

เหมาะสม โดยดาเนนการจดอบรมนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย (กลมเสยงตดเกม) เพอสรางภมคมกนแก

เยาวชนไมใหตดเกม ผลทไดรบ เดกและเยาวชน มจตสานกในการทาความด โดยใชหลกธรรมเปนแนวทางใน

การดาเนนชวต และเปนภมคมกนของสงคม และสามารถนาความรทไดรบไปขยายเครอขายสรางภมคมกนแก

เยาวชนในสถานศกษา/ชมชน เดกและเยาวชน มภมคมกนทางสงคมสามารถดารงตนเปนคนดของสงคม รวมทง

การบรโภคสอทเหมาะสม

ขอเสนอแนะ

1 ขอเสนอแนะในทางปฏบต

1.1 ขอมลทไดจากการวจยครงน ผวจยไดเกบรวบรวมขอมลจากสถานศกษาในเขตพนทโดยตรง และ

จากการประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวม และจากการประชมดวยกระบวนการสนทนากลมของผเชยวชาญ

ดงนน สถานศกษาสามารถนาไปใชหรอพฒนายทธศาสตรเพอประยกตใชใหสอดคลองกบบรบทของแตละ

สถานศกษาได

1.2 วธดาเนนการวจยและแนวทางการสรางยทธศาสตรครงน สามารถนาไปใชเปนแนวทางในการ

ศกษาวจยเพอพฒนายทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนในระดบ

โรงเรยน โดยเฉพาะทมความสอดคลองกบบรบทของโรงเรยนทจะนาไปสการปองกนและแกไขปญหาการตดเกม

คอมพวเตอรไดอยางมประสทธภาพ

1.3 การสรางยทธศาสตรครงน ใหความสาคญกบมาตรการ/กจกรรมตางๆ ทสามารถแกปญหาได

อยางแทจรง โดยมองเกมเปนปญหาดานลบตอเยาวชนและกาหนดยทธศาสตรเพยงดานเดยว ดงนน เพอใหได

ยทธศาสตรในการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรทครอบคลมทกมต ควรใหความสาคญ โดย

คานงถงการกาหนดยทธศาสตรในเชงบวก โดยมงเนนประโยชนทไดจากการเลนเกมประกอบดวย จะชวยใหม

การแกปญหาการตดเกมไดอยางตรงจดและเหมาะสมมากกวา

2. ขอเสนอแนะในการวจย

2.1 ควรมการศกษาวจยยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนใน

ระดบชาต เพอคนหาแนวทางในการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรในเชงลกของภาพรวมท ง

ประเทศไดชดเจนยงขน

2.2 ควรมการศกษาเพอจดทาตวชวดผลการดาเนนงานสาหรบประเมนการดาเนนงานปองกนและแกไข

ปญหาการตดเกม เพอสะทอนถงผลการดาเนนงานทแทจรง

44

2.3 ควรมการนายทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตดเกมคอมพวเตอรของนกเรยนใน

โรงเรยนมธยมศกษา สงกดเขตพนทการศกษาจงหวดนนทบร จากผลการวจยนไปทดลองใช เพอพฒนาและ

ปรบปรงตอไป

บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ (2548) แนวทางการแกปญหาเดกและเยาวชน เขาถงไดจากhttp://www.thaigov.go.th

กหลาบ รตนสจธรรม และคณะ (2540) สมพนธภาพในครอบครวกบปญหายาเสพตดและพฤตกรรมทางเพศของ

นกศกษา ระดบอาชวศกษาในภาคตะวนออก โครงการพฒนาภมปญญาและการวจยเพอปองกนและ

แกไขปญหาเอดส ทบวงมหาวทยาลย กรงเทพมหานคร

ชาญวทย พรนภดล และคณะ (2548) การพฒนาแบบทดสอบการตดเกม เอกสารประกอบการประชมวชาการราช

วทยาลยจตแพทยแหงประเทศไทยประจาป 2548 หนา 26 กรงเทพมหานคร ราชวทยาลยจตแพทยแหง

ประเทศไทย

โพลลหนนคมเวลา เปด-ปดรานเนต สกด\'เดกตดเกม\' กรงเทพธรกจ วนจนทร ท 19 กนยายน พ.ศ.2548 เขาถง

ไดจาก http://www.backtohome.org/

ศรไชย หงสสงวนศรและคณะ (2548) พฤตกรรมการเลนเกมคอมพวเตอรและปญหาการตดเกมในวยรน

เอกสารประกอบการประชมวชาการราชวทยาลยจตแพทยแหงประเทศไทยประจาป 2548

กรงเทพมหานคร ราชวทยาลยจตแพทยแหงประเทศไทย

สานกงานจงหวดตราด (2549) แนวทางในการพฒนาเดกและเยาวชนของจงหวดตราด เขาถงไดจาก

http://www.trat.go.th/strategy/

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา (2551) ยทธศาสตรการแกปญหาและพฒนาเดกและเยาวชนในสถานศกษา พ.ศ

2551– 2554 กรงเทพฯ พรกหวานกราฟฟค

สานกงานวฒนธรรมจงหวดนนทบร (2550) ขอมลจานวนสถานประกอบกจการซงเทปและวสดโทรทศน

ประเภทรานเกม ขอมล ณ วนท 30 กนยายน 2550

สานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส คนพการ และผสงอาย (2550) แผนปฏบต

ราชการประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2550 ประเดนยทธศาสตรท 2 : การสรางภมคมกนทางสงคมแกเดก

และเยาวชนไทย เขาถงไดจาก http://www.opp.go.th/

สดา จนมกดาและคณะ (2549) “ปจจยทสมพนธและผลกระทบทเกดจากการตดเกมของนกเรยนในจงหวด

สมทรสงคราม” วารสารสขภาพจตแหงประเทศไทย 15(3) หนา 187-198

สภทร ชประดษฐ (2549) มองปญหาเดกตดเกมคอมพวเตอรออนไลน เขาถงไดจาก

http://gotoknow.org/blog/supatonline/22592

45

ส ร ย เ ดว ท รปา ต ( 2 5 5 1 ) ว จ ย ช ส ขภาวะของ เด กและ เย าวชนอย ใ นสภาพ เ ส ย ง เ ขา ถ ง ไดจ าก

http://www.thaihealth.or.th/

Griffiths,M.D and Hunt.(1995). Adolescent gambling. London: Routledge.

46

การพฒนาตนแบบคลงขอมล เพอวเคราะหคณลกษณะของนกศกษาระดบปรญญาตร ทออกกลางคนของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

An Application to Assist Prevention of Student Dropout in Distance Learning Using Data Warehouse Development and Data Mining Techniques

รองศาสตราจารยสารวย กมลายตต สาขาวชาศลปศาสตร รองศาสตราจารยวรญญา ปณณวฒน สาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และ นางสาวศวาพร รขชาต สานกคอมพวเตอร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร 11120

Abstract

Student dropout rates in distance learning universities are higher than those in conventional universities, therefore reducing the dropout rate is essential in a distance learning system. Many studies have attempted to solve the dropout problem by using various research methodologies. The application of a data warehouse and data mining to the problem of Distance Learning Students’ Dropout is presented. An ETL System was developed to integrate data from the source system into a data warehouse. Then the data warehouse of the students’ dropout in academic years 1999-2006 was developed. Three front-end applications were developed; 1) OLAP 2) reporting and 3) data mining. The OLAP Cube, a multidimensional database, enables users to drill up and drill down the dropout students’ characteristics with several dimensions such as “amount of dropout students in each year by semester, major, school, gender, occupation, income, etc.” The predefined reports were designed and created to support the management planning and decision making via intranet.

The data mining techniques; clustering, sequence clustering and time series have been used to mine the information and new knowledge from the data warehouse. Applying the clustering algorithm revealed that the dropout students can be clustered into two groups using the demographic attributes. Sequence clustering revealed the pattern of students’ course registration before they dropped out. Time series equations were calculated precisely to predict the amount of dropout students in each semester and each school.

Background

The distance learning system was viewed as an appropriate way for an open university to expand higher educational opportunities. In Thailand, Sukhothai Thammathirat Open University (STOU) was formally established by Royal Charter in 1978. It was the first open university in Southeast Asia to use the distance learning system. It subscribes to the principle of life-long learning goals to improve the quality of life of the Thai people, and strives to expand educational opportunities for both those who have completed secondary education and the general public. [1]

47

ป ท� 1 เร�องท� 5/2554

 

In each year, the average number of undergraduate students enrolling is about 14,000, but the average of dropout students is more than 40%. Non-completion affects both the university and the students. The university loses time, reputation, costs of providing the study program and material to students who could not complete the program, and costs of managing examinations all over the country. Students waste their time and money. They cannot get the opportunity to get a better job, and might have a negative attitude to the distance learning system. On a national level, it means the loss of opportunity in human resource development as well. Methodology In this study, the waterfall methodology [2] was used to develop a dropout students’ data warehouse. There were 5 steps in this methodology. Firstly, the feasibility study was conducted to determine the cost, time and benefits from building the dropout students’ data warehouse. Secondly, the business requirements were gathered by interviewing top management; middle management; operational management and operational staffs. These requirements were analyzed to create data modeling by identifying business objects and relationships among those objects. The data warehouse structure using galaxy schema was designed as well. Thirdly, the data flow architecture and system architecture were designed by exploring the source system and the organizational infrastructure as shown in Figures1 and Figure2.

Figure 1. A data flow architecture with a stage, DW, DM and MDB

Figure 2. System architecture of a dropout data warehouse

The arrows in Figure 1 show the flow of data. The data flows from the source systems to a staging area (Drop out), to a data warehouse (DW), to a data mart (DM).

48

 

There were three ETL (extract, transfer and loading) packages. Stage ETL retrieved and loaded data from the source systems into a staging area, ODS (Operational Data Store) ETL retrieved and loaded data from the staging area into dropout DW. DDS (Dimensional Data Store) ETL retrieved and loaded data from DW into DM. The MDB (multi-dimensional database) was created for OLAP and reporting. Data mining techniques were used to mine the information and new knowledge from DM. Figure 2 shows the system architecture of the data warehouse. The Integration Service tools of Microsoft SQL Server 2005 were used to create the ETL packages as in Figure 3. The data cleansing process was included in these packages.

Figure 3. ETL packages

Fourthly, the dropout students’ data warehouse was developed using the ETL packages and the designed structure. The last step was the three front-end applications development; OLAP cube, reporting and data mining.

1) The OLAP cube was built by using Analysis Service tools of Microsoft SQL

Server 2005. Users can build the cube by defining the data source from the dropout data warehouse. Next, the data source view is created by choosing tables from the dropout data warehouse, then defining the cube model by determining the dimension and measure. Deploy the OLAP cube model. 2) Reports were developed using three tools; Report Designer, Report Builder, and Excel 2007.

• Report Designer is a tool of the Reporting Service module of Microsoft SQL Server 2005. It has several functions (i.e. label, graph, data set definition, setting parameters) for designing predefined reports. Data sources from the OLAP cube need to be defined when using this tool, to enable users to create multidimensional reports.

• Report Builder can be used to design ad-hoc reports. The steps to create reports using this tool are; first, define the data source from the OLAP cube to create the connection. Next, create a data model from the OLAP

49

 

cube. Finally, the multidimensional reports can be created using the data model.

• Excel 2007 can be used to build a report by connecting to the OLAP cube. The pivot table tools will be displayed for the users to build reports. Users can choose the measure and the dimensions from the pivot field list. The data will be displayed on the worksheet. Users can create reports in various formats; table, line graph, bar graph, pie graph, etc..

3) Data mining was developed using CRISP-DM (Cross Industry Standard Process-Data Mining) methodology. CRISP-DM [3] consists of 6 phases which are; Business Understanding, Data Understanding, Data Preparation, Modeling, Evaluation, and Deployment. The Microsoft SQL Server 2005 data mining tool was used in this study.

• The business understanding phase focuses on understanding the objectives and requirements from a business perspective, then converting this information into a data mining problem definition, and finally designing a preliminary plan to achieve the objectives.

• The data understanding phase starts with an initial data collection from the source system and proceeds with activities in order to get familiar with the data, identify data quality problems, discover first insights into the data, or to detect interesting subsets to form hypotheses for hidden information. (Additional interviewing of the operational staffs at the registration office was also conducted.)

• The data preparation phase covers all activities to construct the relevant data from the data warehouse. The data views are created by selecting the attributes that relate to each model, and then sampling the data from the data mart into the data views. This information is then fed into the modeling tools. For the clustering model, the data view named VClusteringStudent was created and 64,377 records were sampled into this view using the ETL package. The sequence clustering model using the data view named VSeqClustStudentRegist was also used. It contains 51,864 records of the course registration data which were sampled by the ETL package. The time series model used the VStudenDropOutTimeSeries data view to forecast the amount of dropout students.

• For the modeling phase, the three techniques (clustering, sequence clustering and time series) are selected and applied, and their parameters are set to optimal values. The clustering model used in this study was based on the EM (Expectation Maximization) algorithm, the sequencing clustering model was based on the Markov chain algorithm. The time series model was based on auto regression and the decision tree algorithm.

• The evaluation phase focuses on evaluating the models, and reviewing the processes executed to construct the models in order to assure that business objectives were achieved. The decisions on the use of the data mining results have been made.

50

 

• The deployment phase organizes and presents the knowledge gained from the results in a way that users can use it. Understanding the meaning of the results is important so that the right action will be taken. In this study, the results were interpreted and presented to the users and to the academic council.

Results In this section the results are summarized as follows: Dropout data warehouse

The dropout data warehouse of undergraduate students at STOU was developed. The 545,933 records of dropout students during the academic years 1999 to 2006 were stored into the data warehouse. The data warehouse consists of two fact tables, five dimension tables and seventeen look-up tables as in Figure 4.

Figure 4. The structure of the dropout data warehouse Front-end application

The three front-end applications; OLAP cube, reporting and data mining were

developed.

1) OLAP cube The OLAP cube was ready to drill down the amount of drop out student and the amount of

registered courses with many dimensions (i.e. by quit year, by school, by gender, by occupation, by income, by dropout type, etc.). Users can use the browser tools to create the multidimensional report or to do the online analytical processing.

51

 

Figure 5. The dropout OLAP cube

Figure 5 is an example of the multidimensional report using the OLAP cube. It displayed the amount

of dropout students with school dimension, dropout type dimension and quit year dimension. Users can drill down into each dimension and add more dimensions to the cube as required. 2) Reporting Reporting application used three tools; Reporting Builder, Reporting Designer and Excel 2007.

• Reporting Builder was used to create predefined reports which corresponded to the user requirement. An example of a predefined report using Reporting Builder is in

Figure6.

Figure 6. Dropout students—requests to change major or school report using Report Builder

• Reporting Builder is useful for creating predefined reports. But Reporting Designer is more flexible. In this study, Reporting

52

 

Designer was used to create ad-hoc report. An example of the ad-hoc report is in Figure7.

Figure 7. Dropout students by academic year report using Report Designer

• In order to drill down information quickly and easily, Excel 2007 was used in this study. It is another powerful tool to build reports using the cube. Users can use the PivotTable to create the multidimensional reports and professional-looking charts. An example is in Figure8.

Figure 8. Dropout students by academic year report using Excel 2007

Users were able to browse all of the predefined reports via web browser from the STOU intranet (Figure 9) and can drill down for more details or drill up for summary. Users were able to print reports in a variety of file formats including XML, TIFF, PDF or Excel.

53

 

Figure 9. Reports on the STOU intranet

3) Data mining Three data mining models were applied to mine the information and to discover new knowledge from the data mart. Clustering model The clustering model used iterative techniques to group the 64,377 records in VClusteringStudent view into twelve clusters that contained similar characteristics. The cluster diagram shows links among these clusters in Figure 10.

Figure 10. Cluster diagram showing strong (dark) links between clusters

Figure 10 shows the twelve clusters are similar to each other; the darker the line between two clusters, the more similar those clusters are. The color of the cluster box indicates the population size; the darker the cluster box, the more dropout students in that cluster. This study used the links to group the clusters. There are two main groups of clusters which are linked together. Group one consists of Cluster 1, Cluster 3, Cluster 6, Cluster 8 and Cluster 10, and group two consists of Cluster 4, Cluster 9 and Cluster 11. The cluster profiles can be displayed using the cluster profiles tab as in Figure 11.

54

 

Figure 11. The profile of each cluster

The cluster profile was used to find out the characteristics of the dropout students. In Table 1, Cluster 1 and Cluster 3, which have a strong link, are compared.

Table 1. Cluster profile of Cluster 1 compared to Cluster 3

Characteristic Cluster 1 (7,131 records) Cluster 3 (5,519 records)

Gender Female 65% Female 61%

Income <3,000 baht 21% and not specified 61%

Not specified 98 %

Occupation Non working 65% Company staff 39%, not specified 23%

Years of work experience

No experience 32%, 1-5 years 18%

1-5 years 79%

Age at dropout time 16-24 years 60%, 25-29 years 33%

16-24 years 60%, 25-39 years 50%

Number of course registrations

3-9 courses 52%, 10-16 courses 31%

3-9 courses 77%

Degree used for applying to STOU

High school 43%, Diploma 38%

High school 38%, Diploma 42%

School Management Science 48%, Law 18%

Management Science 50%, Law 13%

55

 

The characteristics of students in Cluster 1 and Cluster 3 are similar. Most of them are young females with 1-5 years of work experience and studying in the School of Management Science and the School of Law. They registered for 3-9 courses before dropout. The characteristics of students in another group, Cluster 4 and Cluster 11, as in Table 2, are dissimilar to the characteristics of students compared in Table 1.

Table 2. Cluster profile of Cluster 4 compared to Cluster 11

Characteristic Cluster 4 (6.356 records) Cluster 11 (4,303 records)

Gender Male 52% Male 63%

Income 6,001-12,000 baht 48% and 12,001-15,000 baht 14%

12,001-15,000 baht 14%, >18,000 baht 33%

Occupation Government officer 65% Government officer 43%, Company staff 39%,

Years of work experience

10-23years 52% 10-23 years 57%

Age at dropout time 30-35 years 49%, 36-53 years 38%

36-53 years 84%

Number of course registrations

3-9 courses 78% 3-9 courses 61%, 10-16 courses 20%

Degree used for applying to STOU

Bachelor degree 38%, High school 24%

Bachelor degree32%, High school 20%

School Management Science 30%, Law 28%

Management Science 23%, Law 36%

Sequence clustering model

The sequence clustering model was a hybrid of sequence and clustering techniques [4]. It was based on the Markov chain theory. The data view, VSeqClustStudentRegist contained 51,864 records of the course registration data of dropout students which were processed using this model. The sequence clustering model grouped the data into 8 clusters. Similar clusters (clusters with similar probability distributions such as clusters 1and 6) are closer to each other as in Figure 12.

56

 

Figure 12. Cluster diagram showing a strong link between Clusters 1 and 6 In each cluster, the patterns of course registration can be navigated using the cluster transition pane. Figure 13 displays the sequence of course registration of students in cluster 1 before dropping out. Each node is a sequence state, and each edge is the transition between these two states. Each edge has a direction and weight. The weight is the transition probability. From the figure, there is a strong link of transition from course 20001 toward course 20101 registration. Among those dropout students who registered for course 20001, 85% also registered for course 20101. About 66% of dropout students recurrently register for course 22222. The results indicated that the content of these courses might be considered for revision. The schools responsible for these courses should find ways to help students before they dropout.

Figure 13.Cluster transitions of the registered courses of Cluster 1 Time Series The time series model used in this study was a Microsoft Time Series which is a hybrid of auto regression and decision tree techniques. The amount of dropout students in each school can be forecast by viewing the chart tab as in Figure 15.

57

 

Figure 15. The forecasting values of the dropout student amount of each school in each semester from 1999 to 2006. Figure 15 is divided by a vertical line. The left side of the line represents the historical series values, and the right side of the line represents the future forecast. The forecasted values are indicated using a dotted line. The forecast deviation of each school is shown by the vertical lines on the dotted line. The amount of dropout students in the School of Management Science has the highest values. This information is useful to the schools for planning prevention of dropout students and can be used as the KPI to measure the success of the plan. Conclusions The data warehouse of dropout students was of benefit to STOU as a source of information. The proposed methods have been applied to a data warehouse concerning the problem of STOU dropouts. The OLAP and reporting applications can provide detail and summary in multidimensional reports to management via intranet. Data mining models revealed the characteristics of dropout students. The hidden pattern of course registration was discovered. Such patterns can be described through Markov chains as a series of transitions characterized by course. Data mining is the process of discovering new knowledge. It can help users to uncover patterns of behavior, but it may not identify the causes of business problems. Humans need to identify the causes [5]. Application of data mining techniques can avail administrators the opportunity to advise revision of course materials and course tutors to advise students at appropriate times. Therefore this new knowledge can be used in order to identify policies, planning, and arranging activities aimed at lowering the dropout level. References

1. Sukhothai Thammathirat Open University (2008), “Mission and Objectives”, retrieved on September 6, 2009 from the Worldwide Web: http://www.stou.ac.th/eng/AboutSTOU/mission.asp

2. Vincent Rainardi (2008), “Building a Data Warehouse: With Examples in SQL Server”, Springer-Verlag , New York Inc.

58

 

3. Olson, David and Delen Dursun (2008), “Advanced Data Mining Techniques”, Springer-Verlag Berlin Heidelberg.

4. Tang, Zhao Hui and MacLennan, Jamie (2005), “Data Mining with SQL Server 2005”. The United States of America, Indiana; Wiley Publishing Inc.

5. Larose T. Daniel (2004), “Discovering Knowledge in Data: An Introduction to Data Mining”, Wiley Publishing, Inc.

59

การพฒนาชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชา

ประวตศาสตรในสถานศกษา*

Development of a Distance Training Package for Social Studies Teachers on the Organizing of History Instruction in Schools

รองศาสตราจารย ดร.สรวรรณ ศรพหล สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร 11120

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) พฒนาชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการ สอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 2) เปรยบเทยบผลสมฤทธในการฝกอบรมกอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา และ3) ศกษาผลการนาชดฝกอบรมทางไกลทผเขารบการฝกอบรมนาไปใชในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา

กลมตวอยางทใชในการวจยครงน ไดแก ครสงคมศกษาทสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในชนประถมศกษา (ป. 1 – 6) และมธยมศกษา (ม. 1 – 6) ในสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร เขต 1 เขต 2 และเขต 3 จานวน 80 คน ดวยการสมตวอยางแบบชนภม เครองมอทใชในการวจย ไดแก 1) ชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา จานวน 5 หนวย 2) แบบทดสอบวดผลสมฤทธการฝกอบรมทางไกล กอนและหลงการฝกอบรม 3) แบบประเมนตนเองของผเขารบการฝกอบรมทางไกล ในการนาความรจากชด ฝกอบรมทางไกล ไปใชในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา และ4) แบบสมภาษณผเขารบการฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา สถตทใชในการวเคราะหประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกล ไดแก E1/E2 และการทดสอบคาท การวเคราะหแบบประเมนตนเองของผ เขารบการฝกอบรมทางไกลโดยใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

ผลการวจยพบวา ชดฝกอบรมทางไกล สาหรบครสงคมศกษา เรองการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ทพฒนาขนมา 5 หนวยมประสทธภาพ ดงน หนวย 1 80.21/81.35 หนวยท 2 78.34/80.54 หนวยท 3 79.29/82.23 หนวยท 4 83.24/85.95 และหนวยท 5 82.87/84.05 ตามลาดบ ซงเปนไปตามเกณฑ 80/80 ทกาหนดไว จานวน 3 หนวย คอ หนวยท 1 - 3 สวนหนวยท 4 – 5 เกนเกณฑทกาหนด สวนผลสมฤทธในการฝกอบรมทางไกลหลงการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกล สงกวากอนการฝกอบรมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และกลมตวอยางไดรายงานวา ไดนาความรจากการศกษาชดฝกอบรมไปใชในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรสาหรบผเรยนในสถานศกษาอยางเปนระบบและมประสทธภาพมากยงขน

คาสาคญ : ชดฝกอบรมทางไกล การสอนวชาประวตศาสตร ครสงคมศกษา

* บทความวจยเรองนคดมาจากเอกสารประกอบการประชมทางวชาการและการนาเสนอผลงานวจย ประจาป2553 จดโดย สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เมอวนท 8 เมษายน 2553

60

ปท� 1 เร�องท� 6/2554

Abstract

The purposes of this research were to: (1) develop a distance training package for social studies teachers on the organization of history instruction in schools to meet the 80/80 efficiency criterion; (2) compare the pre-training and post-training learning achievements of trainees who used the distance training package for social studies teachers on the organization of history instruction in schools; and (3) study the effects of using the developed distance training package by trainees in organizing history instruction in their schools.

The employed research sample consisted of 80 social studies teachers who were teaching the Social Studies, Religion and Culture Learning Area at the elementary level (Prathom Suksa 1 – 6) and secondary level (Mathayom Suksa 1 – 6) in schools under the Offices of Bangkok Metropolis Educational Service Area 1, 2, and 3, obtained by stratified random sampling. Research instruments comprised (1) five units of the distance training package for social studies teachers on the organization of history instruction in schools; (2) a learning achievement test to be administered before and after the training; (3) a self-evaluation form for trainees on using the knowledge obtained from the distance training package in organizing history instruction in schools; and (4) an interview form for interviewing trainees who were trained with the distance training package on the organization of history instruction in schools. Statistics employed for verifying the efficiency of the distance training package were the E1/E2 efficiency index and t-test; while data obtained from the self-evaluation form for trainees of the distance training were analyzed with content analysis.

Research findings showed that the developed five units of the distance training package for social studies teachers on the organization of history instruction in schools had efficiency indices of 80.21/81.35 for Unit 1; 78.34/80.54 for Unit 2; 79.29/82.23 for Unit 3; 83.24/85.95 for Unit 4; and 82.87/84.05 for Unit 5; thus the efficiency indices of three units, namely, Unit 1, Unit 2, and Unit 3 met the 80/80 efficiency criterion, while those of Unit 4 and Unit 5 were above the efficiency criterion; the post-training achievement of trainees who were trained with the distance training package was significantly higher than their pre-training counterpart at the .05 level; and trainees in the sample reported that they had applied knowledge obtained from the training package in organizing history instruction in their schools more systematically and efficiently.

Keywords: Distance training package, History instruction, Social studies teacher

61

บทนา

“ประเทศไทยบรรพบรษของเราสละชวตมาเพอปกปองผนแผนดนมาดวยเลอดเนอ ดวยชวต แตเสยดายตอนน ทานนายก เขาไมใหเรยนประวตศาสตรแลวนะ ฉนกไมเขาใจ เพราะตอนทฉนเรยนอยทสวตเซอรแลนด ไมมประวตศาสตรอะไรเทาไร แตเรากตองเรยนประวตศาสตรของสวต ฯ แตเมองไทยน บรรพบรษเลอดทาแผนดน กวาจะมาถงทใหพวกเรา นงอยกนอยางสบาย มประเทศชาต เรากลบไมใหเรยนประวตศาสตร ไมรใครมาจากไหน เปนความคดทแปลกประหลาด ........”

พระราชเสาวนยในสมเดจพระนางเจา ฯ พระบรมราชนนาถ เมอวนท 11 สงหาคม 2551 ททรงหวงใยการเรยนการสอน “ประวตศาสตรไทย” วชาทบมเพาะลกหลานไทยไดรจก เขาใจ และภาคภมใจถงรากเหงา และความยากลาบากของบรรพบรษทเสยเลอดเนอสรางชาตสรางแผนดนกวาจะมาเปนชาตไทย นบวา พระราชเสาวนยของพระองคทาน ไดกระตนใหนกวชาการตองหนมามองวาเราใหความสาคญกบวชาประวตศาสตร โดยเฉพาะประวตศาสตรไทยมากนอยเพยงใด

หลกสตรประถมศกษาและมธยมศกษา พทธศกราช 2503 ไดจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรแยกออกมาเปนรายวชาหนงตางหาก และเมอมการเปลยนแปลงมาใชหลกสตรประถมศกษา และมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 และหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 ไดจดวชาประวตศาสตร เปนสวนหนงของหมวดวชาสงคมศกษา โดยจดในลกษณะการบรณาการ ตอมามการใชหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 แบงการเรยนการสอนเปน 8 กลมสาระการเรยนร ไดแก กลมภาษาไทย กลมคณตศาสตร กลมวทยาศาสตร กลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม กลมศลปะ กลมการงานอาชพและเทคโนโลย กลมสขศกษาและพลศกษา และกลมภาษาตางประเทศ วชาประวตศาสตรกลายเปนสวนหนงในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ซงกลมสาระการเรยนรดงกลาว ไดกาหนดสาระทเปนองคความรไว 5 สาระดวยกนคอ

สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการดาเนนชวตในสงคม สาระท 3 เศรษฐศาสตร สาระท 4 ประวตศาสตร สาระท 5 ภมศาสตร ปจจบนกระทรวงศกษาธการไดประกาศใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เปน 1 ใน 8 กลมสาระการเรยนรทมงใหผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบการดารงชวตของมนษย เนนการมคณธรรม สามารถนาความรไปปรบใชในการดาเนนชวต เปนพลเมองดของประเทศชาตและสงคมโลก โดยกาหนดสาระการเรยนรไว 5 สาระดวยกน ประวตศาสตรเปนสาระทกาหนดใหเปนรายวชาพนฐานทแยกออกมาเปน 1 รายวชา ไมตองบรณาการกบสาระอน ๆ มการกาหนดเวลาเรยนไวอยางชดเจนและกาหนดตวชวดชนปและตวชวดชวงชนเพอนาไปสการปฏบตไดอยางแทจรง

แมวาจะมการเหนความสาคญของวชาประวตศาสตร โดยการระบไวใน พระราช บญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 หมวด 4 แนวการจดการศกษา ในมาตรา 23 (1) ระบวา “ความรเรองเกยวกบตนเองและความสมพนธของตนกบสงคม ไดแก ครอบครว ชมชน ชาต และสงคมโลก รวมถงความรเกยวกบประวตศาสตรความเปนมาของสงคมไทย และระบบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข” (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2542 : 2) กตาม แตการจดการเรยนการสอนวชา

62

ในการวจยครงนมงเสนอรายละเอยดเกยวกบการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตร โดยเนนการพฒนาองคความรทถกตอง กระบวนการคดวเคราะห และการสรางจตสานกความรก ความภาคภมใจ และเหนความเสยสละของบรรพบรษของชาต ซงจตสานกดงกลาวจะนาไปสความสามคคและความรกในชาต ศาสนา และพระมหากษตรย โดยเสนอการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรอยางเปนระบบและมรปแบบของการจดการเรยนการสอนทสามารถนาไปสปฏบตจรงได โดยจะใหรายละเอยดเกยวกบแนวคดเกยวกบวชาประวตศาสตร แนวทางการจดหลกสตรวชาประวตศาสตรในสถานศกษา แนวคดเกยวกบการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตร แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรวชาประวตศาสตร สอการเรยนการสอน แหลงการเรยนร และการวดและประเมนผลในวชาประวตศาสตร การเสนอรายละเอยดเกยวกบการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรน ผวจย จะจดทาเปนคมอ เพอใหครสามารถนาไปใชในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรไดอยางมประสทธภาพ โดยการจดทาคมอน จดทาเปนชดฝกอบรมทางไกล

สาหรบชดฝกอบรมทางไกลทผวจยพฒนาขนมาน ครสงคมศกษาสามารถใชเปนคมอในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรใหบรรลเปาหมายของการสอนประวตศาสตร ตามทกาหนดไวในหลกสตรอยางแทจรง

วตถประสงคการวจย

1. เพอพฒนาชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการ สอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80 / 80

2. เพอเปรยบเทยบผลสมฤทธในการฝกอบรมกอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา

3. เพอศกษาผลการนาชดฝกอบรมทางไกลทผเขารบการฝกอบรมนาไปใชในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา

วธดาเนนการวจย

ประชากรทใชในการวจย คอ ครสงคมศกษาทสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาในสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร เขต 1 จานวน 58 โรง เขต 2 จานวน 43 โรงและเขต 3 จานวน 42 โรง รวม 143 โรง

กลมตวอยาง คอ ครสงคมศกษาทสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในชนประถมศกษา (ป. 1 – 6) และมธยมศกษา (ม. 1 – 6) ในสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร เขต 1 เขต 2 และเขต 3 ดวยการสมตวอยางแบบชนภม (Stratified Sample Random) จงมกลมตวอยางทเปนจานวนโรงเรยน ดงน เขต 1 จานวน 15 โรง เขต 2 จานวน 11 โรง เขต 3 จานวน 11 โรง แตละเขตสมตวอยางแบบงาย ไดจานวนคร 80 คน โดยแบงกลมตวอยางเพอใชในการทดลองเปน 2

63

เครองมอทใชในการวจย ไดแก 1. ชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรใน

สถานศกษา ประกอบดวยประมวลสาระและแนวการศกษา จานวน 5 หนวย ไดแก หนวยท 1 แนวคดเกยวกบวชาประวตศาสตร หนวยท 2 แนวทางการจดหลกสตรวชาประวตศาสตรในสถานศกษา หนวยท 3 แนวคดเกยวกบการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตร หนวยท 4 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรวชาประวตศาสตร หนวยท 5 สอการเรยนการสอน แหลงการเรยนร และการวดและประเมนผลในวชา

ประวตศาสตร นอกจากนน ยงจดใหม สอเสรม ไดแก สอปฏสมพนธ ทเปนการอบรมแบบเผชญหนาโดยวทยากร เพอเสรมเตมเตมใหการฝกอบรมสมบรณยงขน

2. แบบทดสอบวดผลสมฤทธการฝกอบรมทางไกล เพอวดความรความเขาใจของผเขารบการฝกอบรมทางไกลเกยวกบเรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา

3. แบบประเมนตนเองของผเขารบการฝกอบรมทางไกล ในการนาความรจากชดฝกอบรมทางไกลเรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษาไปใชในการพฒนาผเรยน โดยผเขารบการฝกอบรมจดทาเปนรายงาน (Self Report) ผลการใชชดการฝกอบรมทางไกล

4. แบบสมภาษณผเขารบการฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา การเกบรวบรวมขอมล

1. การทดสอบประสทธภาพชดฝกอบรม ผวจยนาชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษาเรอง “การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา” ไปทดสอบหาประสทธภาพดวยตนเอง ในขนทดลองใชเบองตน (Try Out) และขนทดลองใชจรงหรอใชในสถานการณจรง (Trial Runs)

ขนทดลองใชเบองตน (Try Out) ผวจยนาชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เ รอง การจดการเรยนการสอนวชา

ประวตศาสตรในสถานศกษา ไปทดสอบหาประสทธภาพดวยตนเอง โดยมขนตอนในการทดสอบประสทธภาพ 3 ขนตอน คอ การทดสอบแบบเดยว แบบกลม และแบบสนาม ผวจยไดรวบรวมรวมขอมล ดงน

1) การรวบรวมขอมลในการประเมนประสทธภาพแบบเดยว ผวจยนาชดฝกอบรมทางไกลทผวจยสรางขน ไปทดสอบกบครสงคมศกษาซงเปนกลมตวอยางท จานวน 4 คน โดยใหทาแบบทดสอบกอนเรยนเพอวดผลสมฤทธการฝกอบรมทางไกล แลวนาชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษาไปศกษาดวยตนเอง แลวจงใหทาแบบทดสอบหลงเรยนเพอวดผลสมฤทธการฝกอบรมทางไกล และใหครสงคมศกษาทง 4 คน ใหขอคดเหนเกยวกบชดฝกอบรมในดานภาษาทใช เนอหา และความยากงาย

64

ผวจยนาผลจากการทาแบบทดสอบวดผลสมฤทธทงกอนและหลงเรยน และจากการทากจกรรมมาวเคราะหหาประสทธภาพของชดฝกอบรมตามเกณฑ 80/80 เมอวเคราะหแลวนามาปรบปรงชดฝกอบรม โดยนาสวนทเปนขอคดเหนของครผสอนมาเปนขอมลพจารณาดวย

2) การรวบรวมขอมลในการประเมนประสทธภาพแบบกลม ผวจยนาชดฝกอบรมทางไกลทไดปรบปรงแกไขแลว ไปทดสอบกบครสงคมศกษาซงเปนกลมตวอยาง จานวน 12 คน โดยใหทาแบบทดสอบกอนเรยนเพอวดผลสมฤทธการฝกอบรมทางไกล แลวจงนาชดฝกอบรมทางไกลใหครผสอนไปศกษาดวยตนเอง เมอศกษาแลว ใหครผสอนทาแบบทดสอบหลงเรยน และใหครผสอนทง 12 คน ใหขอคดเหนเกยวกบการศกษาชดฝกอบรมในแงของภาษา เนอหา และความยากงาย ผวจยนาผลจากการทาแบบทดสอบวดผลสมฤทธและจากการทากจกรรมมาวเคราะหหาประสทธภาพของชดฝกอบรมตาม เกณฑ 80/80 แลว ปรบปรงแกไขชดฝกอบรม โดยนาความคดเหนของครผสอนทง 12 คน มาเปนขอมลในการปรบปรง

3) การรวบรวมขอมลในการประเมนประสทธภาพแบบสนาม ผวจยนาชดฝกอบรมทางไกลทไดปรบปรงจากการทดสอบหาประสทธภาพแบบกลมมาแลวไปประเมนประสทธภาพกบครสงคมศกษา ซงเปนกลมตวอยางทคดเลอกไวแลว จานวน 24 คน โดยใหทาแบบทดสอบกอนเรยนเพอวดผลสมฤทธทางการเรยน แลวจงนาชดฝกอบรมทปรบปรงแลว ไปใหครผสอนจานวน 24 คน ไปศกษาดวยตนเอง และเมอศกษาเสรจแลว จงใหทาแบบทดสอบหลงเรยน แลวหาประสทธภาพของชดการฝกอบรมตามเกณฑ 80/80

ขนทดลองใชจรง (Trial Runs) เมอไดชดฝกอบรมทางไกลสอประสมสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชา

ประวตศาสตรในสถานศกษา ตามเกณฑประสทธภาพ 80/80 จากขนการทดลองใชเบองตนแลว ผวจยนาชดฝกอบรมทางไกลน ไปทดลองใชจรงหรอใชในสถานการณจรงกบกลมตวอยางจานวน 40 คน โดยใหศกษาชดฝกอบรมทางไกลดวยตนเองเปนระยะเวลา 3 สปดาห เมอศกษาครบทง 5 หนวยแลว ผวจยจดการฝกอบรมในสวนของสอเสรม คอ การอบรมแบบเผชญหนา โดยระยะเวลาในการอบรม 2 วน เพอเสรมเตมเตมในการฝกอบรมทางไกลใหสมบรณยงขน

2. การเขยนรายงานแบบประเมนตนเองของผเขารบการฝกอบรมทางไกลเกยวกบผลการใชชดฝกอบรมทางไกล ภายหลงการฝกอบรมแลว ผวจยใหกลมตวอยางทงหมดทาแบบประเมนตนเองเพอรายงานวาไดมการนาความรจากชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษาไปใชในการพฒนาผเรยนใหมองคความร ทกษะการคดวเคราะห และจตสานกความรกและความภาคภมใจในความเปนมาของชาตตนอยางไร โดยผเขารบการฝกอบรมจดทาเปนรายงาน (Self Report) ผลการใชชดการฝกอบรมทางไกล

3. การสมภาษณกลมตวอยางผเขารบการฝกอบรมทางไกลเมอผเขารบการฝกอบรมทางไกลไดทารายงานการประเมนตนเองเกยวกบผลการใชชดฝกอบรม

ทางไกลแลว ผวจยไดทาการสมภาษณผเขารบการฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา เพอใหไดขอมลเชงลก โดยสมจากกลมตวอยางทงหมด 80 คน ประมาณรอยละ 10 แลวนดหมายเวลาเพอทาการสมภาษณเปนรายบคคล

การวเคราะหขอมล 1. การวเคราะหประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกล

65

การวเคราะหประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกล ทง 3 ขนตอน คอแบบเดยว แบบกลม และแบบสนาม ตามเกณฑ 80/80 จากสตร E1/E2 (ชยยงค พรหมวงศ 2540 : 211) ดงน

การหาคา E1 ใชสตร

X 100

X 100

AN

x 1∑

=E

คาประสทธภาพของกระบวนการเปนรอยละจากแบบฝกปฏบต E1 = คะแนนรวมของกจกรรมหรองานทกชนทผเรยนทาไดถกตอง ∑x = คะแนนเตมของกจกรรมหรองานทกชนทนามาประเมน A = จานวนผเรยน (กลมตวอยาง) N =

การหาคา E2 ใชสตร

BN

f 2∑

=E

E2 = คาประสทธภาพของผลลพธเปนรอยละจากแบบประเมนหลงเรยน ∑f = คะแนนรวมของการประเมนหลงเรยน

B = คะแนนเตมของการประเมนหลงเรยน N = จานวนผเรยน (กลมตวอยาง)

2. เปรยบเทยบผลสมฤทธในการฝกอบรมกอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรมทางไกล การเปรยบเทยบผลสมฤทธในการฝกอบรมกอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรมทางไกลของกลมตวอยางทเขารบการอบรมแบบเผชญหนา ในขนทดลองใชจรง (Trial Runs) โดยการทดสอบคาท (t-test)

3. วเคราะหแบบประเมนตนเองของผเขารบการฝกอบรมทางไกล การวเคราะหแบบประเมนตนเองของผ เขารบการฝกอบรมทางไกลซงเขยนรายงานผลการนาความรจากการศกษาชดฝกอบรมไปใชในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรใหกบผเรยน (Self Report) และขอมลจากการสมภาษณผเขารบการฝกอบรม โดยใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

สรปผลการวจย

ผลการวจยพบวา 1. ชดฝกอบรมทางไกล สาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรใน

สถานศกษา ทง 5 หนวย มประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 ตามทกาหนดไว 3 หนวยคอ หนวยท 1 80.21/81.35 หนวยท 2 78.34/80.54 และหนวยท 3 79.29/82.23 สวนหนวยท 4 และหนวยท 5 เกนเกณฑทกาหนดไว คอ หนวยท 4 83.24/85.95 หนวยท 5 82.87/84.05

2. ผลสมฤทธในการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมทใชชดการสอนทางไกลหลงการฝกอบรมสงกวาการกอนการฝกอบรมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

66

3. ผเขารบการฝกอบรมทใชชดฝกอบรมทางไกลมความเหนวาชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ใหความรในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรมากยงขน ไดขยายโลกทรรศนเกยวกบการเรยนการสอนวชาประวตศาสตร และสามารถนาไปประยกตใชในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรสาหรบผเรยนไดอยางมประสทธภาพ และชดฝกอบรมทางไกลนเหมาะทจะใชเปนคมอสาหรบครสงคมศกษา ในการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรอยางเปนระบบตอไป

อภปรายผลการวจย

การวจยเรอง การพฒนาชดฝกอบรมทางไกล สาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา มขอนาสงเกตดงน

1. การวจยครงน ผวจยไดพฒนาชดฝกอบรมทางไกล สาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 ซงชดอบรมทางไกลทผวจยผลตและนาไปทดลองประสทธภาพใน 2 ขนตอน คอขนทดลองใชเบองตน และขนทดลองใชจรงนน พบวา การทดสอบประสทธภาพชดฝกอบรมทางไกลขนทดลองใชจรง ยงมบางหนวย คอหนวยท 4 และหนวยท 5 ทมประสทธภาพไมเปนไปตามเกณฑทกาหนดไวท 80/80 ทงในสวนของคะแนนฝกปฎบต และคะแนนจากแบบทดสอบหลงการฝกปฏบต คอสงกวาเกณฑทกาหนดไวเพยงเลกนอย โดยเฉพาะในสวนของคะแนนจากการฝกปฏบต เกนเกณฑมาเพยง 0.74 ในหนวยท 4 และ 0.37 ในหนวยท 5 สวนคะแนนทดสอบหลงฝกปฏบต หนวยท 4 เกนเกณฑ 3.45 และหนวย 5 เกนเกณฑ 1.55 ซงคะแนนจากแบบทดสอบหลงการฝกปฏบตทง 2 หนวยสงกวาคะแนนแบบฝกปฏบต

การทหนวยท 4 และหนวยท 5 ของชดฝกอบรมทางไกล มคาประสทธภาพสงกวาเกณฑทกาหนด ตางจากหนวยท 1 – 3 ทมคาประสทธภาพตามเกณฑทกาหนดนน ทงนผวจยมขอสงเกตวา อาจเปนเพราะเนอหาในหนวยท 4 และหนวยท 5 ซงเปนเนอหาทเกยวกบการจดกจกรรมการเรยนรทางประวตศาสตร สอการเรยนการสอน แหลงการเรยนรทางประวตศาสตร ตลอดจนการวดและประเมนผลในวชาประวตศาสตร ซงเนอหาสาระดงกลาวผเขารบการฝกอบรมอาจมความร ความเขาใจและเปนเรองทมประสบการณการสอนมาแลว ทาใหสามารถเขาใจเนอหาในประมวลสาระชดฝกอบรม และสามารถปฏบตกจกรรมและทาแบบทดสอบหลงฝกปฏบตไดดกวาหนวยอน ๆ

เกณฑความสมพนธระหวางกระบวนการกบผลลพธ เปนการประเมนพฤตกรรมของผเรยนในแงของพฤตกรรมตอเนองหรอกระบวนการ หรอ E1 คอพจารณาจากผลของการประกอบกจกรรมระหวางเรยนจากประมวลสาระชดฝกอบรมทางไกล โดยการนาผลของการตอบมาใหคะแนนเปรยบเทยบกบการประเมนผลลพธ หรอ E2 ผวจยไดตงเกณฑไว คอ E1/E2 = 80/80 การยอมรบประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกลไมควรตาหรอสงกวา ±2.5%

ในกรณทประสทธภาพของชดฝกอบรมทางไกลมคาสงกวาเกณฑทกาหนดคอมคาเกน 2.5% ตองปรบกจกรรมและแบบทดสอบแลวทดลองใหม หากคายงสงกวา 2.5% ตองปรบเกณฑใหสงขน จากการทดสอบประสทธภาพชดฝกอบรมทางไกล เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ทพบวาหนวยท 4 และหนวยท 5 นน ผลการทดสอบประสทธภาพมคาเกนเกณฑทกาหนดไวเลกนอย ทงในสวนของคะแนนแบบฝกปฏบตหรอคะแนนจากกระบวนการ และคะแนนแบบทดสอบหลงฝกปฏบตสงกวาเกณฑ ดงน น

67

2. จากการวจยพบวา ผลสมฤทธหลงการฝกอบรมของผเขารบการฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรม ซงผลการวจยเปนไปตามสมมตฐานทกาหนดไว แตมขอสงเกตคอ คะแนนหลงการฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรมเพยงเลกนอย คอแตกตางกนเพยง 3.32 ทงนอาจเปนเพราะขอสอบหรอแบบประเมนกอนและหลงเรยนยากเกนไป หรอผเขารบการอบรมมเวลานอยในการศกษาเนอหาในชดฝกอบรม ซงผวจยจะนาขอสงเกตนไปปรบปรงแบบประเมนกอนและหลงเรยนตอไป 3. ชดฝกอบรมทางไกล สาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ไดเสนอแนวคดการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรอยางเปนระบบ โดยใหขอเสนอแนะเกยวกบการจดกจกรรมการเรยนการสอน ซงเปนแนวคดททาใหการเรยนการสอนประวตศาสตรมชวตชวามากยงขน ซงขอสงเกตน มอยในรายงานของผใชชดฝกอบรมทางไกลน นอกจากนน การใชสอและแหลงเรยนร ผวจยไดประมวลเนอหาของสอและแหลงเรยนรประเภทตาง ๆไวในชดฝกอบรมทางไกล ทาใหชดฝกอบรมทางไกลมขอมลเกยวกบการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรอยางเปนระบบ ครสงคมศกษาจงสามารถใชเปนคมอสาหรบการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรอยางเปนรปธรรมใหมประสทธภาพตอไป ทงนครสงคมศกษาทเขารบการฝกอบรมไดนาความรจากชดฝกอบรมไปใชไดอยางมประสทธภาพ จากการแสดงความคดเหนของผเขารบการฝกอบรม ใหขอเสนอแนะวา ควรเพมแนวคดหรอเนอหาเกยวกบการสอนวชาประวตศาสตรไทยและประวตศาสตรทองถนใหมากกวาน ซงสอดคลองกบนกวชาการทเหนความสาคญของวชาประวตศาสตรไทย วชาทบมเพาะลกหลานไทยไดรจก เขาใจ และภาคภมใจถงรากเหงา และความยากลาบากของบรรพบรษทเสยเลอดเนอสรางชาตสรางแผนดนกวาจะมาเปนชาตไทย ซงผวจยจะนาขอเสนอแนะนไปเพมเตมเนอหาเกยวกบการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรไทยและประวตศาสตรทองถนเพอใหผเรยนเกดจตสานกดงกลาวตอไป ผเขารบการฝกอบรมทางไกล ใหขอสงเกตวา ควรมการใหแนวคดเกยวกบการสรางแบบประเมนเจตคต โดยเฉพาะการตรวจสอบหรอประเมนเกยวกบจตสานกความรก ความภาคภมใจในชาตของตน ซงผวจยจะนาไปเพมเตมในสวนของการวดและประเมนไวในประมวลสาระชดฝกอบรมทางไกลตอไป เพอความสมบรณยงขน

ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช 1) ชดฝกอบรมทางไกลสาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรใน

สถานศกษา เปนชดฝกอบรมทจดทาเปนคมอ ทครสงคมศกษาสามารถจะนาไปใชประโยชนไดอยางแทจรง เพอพฒนาผเรยนใหมความรความเขาใจในวชาประวตศาสตร มกระบวนการคด และมจตสานกและเหนคณคาของบรรพบรษ และมความรกชาตของตน อยางเปนระบบ

68

2) ชดฝกอบรมทางไกล สาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา นน สามารถใชเปนคมอเพอจดการเรยนการสอนใหกบผเรยนในทกระดบชนทงระดบประถมศกษา และมธยมศกษาทกชนป

2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1) ชดฝกอบรมทางไกล สาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ทไดจากการวจยครงน เปนชดฝกอบรมทางไกลทเนนสอสงพมพและสอปฏสมพนธ ควรมการวจยโดยใชสอประเภทอน ๆ โดยเฉพาะสออเลกทรอนกสอน ๆ 2) ชดฝกอบรมทางไกล สาหรบครสงคมศกษา เรอง การจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรในสถานศกษา ควรมการวจยในลกษณะดงกลาว แตเนนเฉพาะการจดการเรยนการสอนประวตศาสตรไทยหรอประวตศาสตรทองถน เพราะเอกสารหรอความรเกยวกบเรองประวตศาสตรไทยหรอประวตศาสตรทองถนยงไมเผยแพรมากนก

บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ. (2493). หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พ.ศ. 2493. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา. ________. (2493). หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. 2493. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา. ________. (2508). หลกสตรประถมศกษาตอนตน พทธศกราช 2503. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา. ________. (2516). หลกสตรประถมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2503. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา. ________. (2515). หลกสตรมธยมศกษาตอนตน (ม.ศ. 1-2-3) พทธศกราช 2503. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ ครสภา. ________. (2515). หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย (ม.ศ. 4-5) พทธศกราช 2503. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ ครสภา. ________. (2521). หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา. ________. (2521). หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา. ________. (2524). หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา. ________. (2533). หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533). กรงเทพมหานคร : โรง พมพครสภา. ________. (2533). หลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533). กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา. ________. (2533). หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2533). กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา. ________. (2551). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. สานกงานคณะกรรมการ การศกษาขนพนฐาน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด. ________. (2551). ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรมตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. สานกวชาการและ

69

มาตรฐานการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด กรมวชาการ, กระทรวงศกษาธการ. (2544). คมอการจดการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา

และวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพกรมการศาสนา. _________. (2544). หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. กรงเทพมหานคร : โรงพมพองคการ รบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.) _________. (2513). เอกสารประกอบการพจารณาปรบปรงหลกสตร ในปการศกษาระหวาง ชาต อนดบ 1 ความ

เปนมาของหลกสตรสามญศกษา. กรเทพมหานคร. _________. (2544). หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. กรงเทพมหานคร : โรงพมพองคการ รบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.). _________. (2545). คมอการจดการเรยนรกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.). _________. (2551). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. สานกงานคณะกรรมการ การศกษาขนพนฐาน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด. _________. (2551). ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. สานกวชาการและ มาตรฐานการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด. โกศล มคณ และกญจนา ลนทรตนศรกล. (2537). “การประเมนผลการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา” ใน ประมวล

สาระชดวชาสารตถะและวทยวธทางวชาสงคมศกษา. หนวยท 14 นนทบร บณฑตศกษา สาขาวชา ศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ชาญวทย เกษตรศร. (2537). อารยธรรมไทย พนฐานทางประวตศาสตร. กรงเทพมหานคร : สานกพมพ ประกายพรก. ซ.พ.ฮล. (2513). คาแนะนาเรองการสอนประวตศาสตร. แปลจาก Suggestion on Teaching of

History โดยสานกเลขาธการคณะกรรมการแหงชาตวาดวยการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรม แหงสหประชาชาต. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา.

ชยยงค พรหมวงศ. (2536). “การศกษาทางไกลกบการพฒนาทรพยากรมนษย” ในประมวลสาระชดวชา เทคโนโลยและสอสารการศกษากบการพฒนาทรพยากรมนษย. หนวยท 12 เลม 3 นนทบร บณฑตศกษา สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ชยยงค พรหมวงศ และวาสนา ทวกลทรพย. (2540). “ชดการสอนรายบคคล” ใน เอกสารการสอนชดวชา สอการศกษา พฒนสรร. หนวยท 4 เลมท 1 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ________. (2540). “ชดการสอนทางไกล” ใน เอกสารการสอนชดวชาสอการศกษาพฒนสรร. หนวยท 5

นนทบร สาขาวชา ศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

70

แดเนยลส โรเบอรต ว. (2520). ศกษาประวตศาสตรอยางไรและทาไม. แปลโดย ธดา สาระยา กรงเทพมหานคร : สานกพมพดวงกมล. แถมสข นมนนท. (2527). “ประวตศาสตร” ในปรชญาประวตศาสตร ชาญวทย เกษตรศร และสชาต สวสดศร บรรณาธการ มลนธโครงการตาราสงคมศาสตร และมนษยศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ ไทยวฒนาพานช. ทวช บญแสง. (2544). การศกษาสมรรถภาพและความตองการในการเสรมสรางสมรรถภาพของครสงคมศกษา ในการสอน วชาประวตศาสตรไทยระดบมธยมศกษาตอนตน. วทยานพนธระดบบณฑตศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ทพยเกสร บญอาไพ. (2549). “สอสงพมพเพอการศกษา” ใน เอกสารการสอนชดวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา

หนวยท 9 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ธดา สาระยา. (2529). ประวตศาสตรทองถน กรงเทพมหานคร : สานกพมพเมองโบราณ. นธ เอยวศรวงศ และอาคม พฒยะ. (2525). หลกฐานประวตศาสตรในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร : สานกพมพบรรณกจเทรดดง. บญเลศ สองสวาง. (2549). “สออเลกทรอนกส” ใน เอกสารการสอนชดวชาเทคโนโลยและสอการศกษา (ฉบบ ปรบปรง) หนวยท 10 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. พรกมล จนทรย. (2544). ปญหาการจดการเรยนการสอนวชาประวตศาสตรไทย ในระดบมธยมศกษาตอนตน

สงกดกรม สามญศกษาในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธระดบบณฑตศกษา สาขาวชาหลกสตร และการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง. พรเพญ ฮนตระกล. (2534) “การศกษาประวตศาสตรไทย” ใน เอกสารการสอนชดวชาสงคมศกษา 5

(ประวตศาสตรไทย สาหรบคร). หนวยท 1 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ไพศาล เรยนทพ. (2544). ผลของการสอนดวยวธการทางประวตศาสตรทมตอผลสมฤทธทางการเรยน เรอง

การ ตงถนฐานอนมนคงในดนแดนประเทศไทย ในรายวชา ส 028 ประวตศาสตรการตงถนฐานใน

ดนแดน ประเทศไทย ขอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนกาแพงเพชรพทยาคม จงหวด

กาแพงเพชร. วทยานพนธระดบบณฑตศกษา แขนงวชาหลกสตรและการสอน สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. แฟรงค จ. วลลสตน. (2527). “ขอบเขตและความมงหมายของประวตศาสตร”. ในปรชญาประวตศาสตร ชาญวทย เกษตรศร และสชาต สวสดศร บรรณาธการ มลนธโครงการตาราสงคมศาสตร และ มนษยศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพไทยวฒนาพานช. มาตยา องคนารค. (2524). ประวตศาสตรนพนธเบองตน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง. ราชบณฑตยสถาน. (2524). พจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ – ไทย. ฉบบราชบณฑตยสถาน.

กรงเทพมหานคร : รงศลปการพมพ. ศรศกด วลลโภดม. (2543, 6 พฤษภาคม ). “นกวชาการชปฏรปประวตศาสตร”. ไทยโพสต, หนา 13.

71

สมเชาว เนตรประเสรฐ วาสนา ทวกลทรพย และทพยเกสร บญอาไพ. (2550). “สอสงพมพสอเสยง สอภาพและ เสยงเพอการศกษา”. ใน ประมวลสารชดวชาการพฒนาหลกสตรและสอการเรยนการสอน. หนวยท 12 นนทบร บณฑตศกษา สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สมพร จารนฏ. (2540). การจดทาหนงสอเสรมประสบการณ. กรงเทพมหานคร : ศนยพฒนาหนงสอ กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ.

สมศกด ชโต. (2527). “ประวตศาสตร”. ใน ปรชญาประวตศาสตร ชาญวทย เกษตรศร และสชาต สวสดศร บรรณาธการ มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ ไทยวฒนาพานช. สมสรวง พฤตกล. (2548). “วธการประมวล วเคราะห สงเคราะหสารสนเทศรวมสมย”. ในประมวลสาระชดวชา สารสนเทศ รวมสมยทางสงคมศาสตร. หนวยท 13 นนทบร บณฑตศกษา สาขาวชาศกษาศาสตร นนทบร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สรวรรณ ศรพหล. (2536). “ประวตศาสตรกบการประยกตใชในการเรยนการสอนสงคมศกษา”. ใน ประมวล

สาระชดวชา สารตถะและวทยวธทางวชาสงคมศกษา. หนวยท 4 นนทบร บณฑตศกษา สาขาวชา ศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. _______. (2550). “วธการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญ”. ใน ประมวลสาระชดวชาวทยาการการจดการเรยนร. หนวยท 5 นนทบร บณฑตศกษา สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สบแสง พรหมบญ. (2523). “สถานะของวชาประวตศาสตรในประเทศไทย”. ใน สถานะของวชาประวตศาสตร

ในปจจบน. เอกสารสมมนาประวตศาสตร สมาคมประวตศาสตรแหงประเทศไทย กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. ________. (2527). “ปรชญาประวตศาสตร”. ใน ปรชญาประวตศาสตร ชาญวทย เกษตรศร และสชาต สวสดศร บรรณาธการ : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพไทย วฒนาพานช. สมนทพย บญสมบต. (2544). “ ประวตศาสตรในวชาสงคมศกษา”. ใน เอกสารการสอนชดวชาสงคมศกษา 2

ประวตศาสตรสาหรบคร. หนวยท 1 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สมนา ระบอบ. (2548). รปแบบการจดขอบขายและลาดบการเรยนรประวตศาสตรไทยสาหรบหลกสตร

การศกษาขนพนฐานและหลกสตรอาชวศกษา. ปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต (หลกสตรและการ สอน) สาขาหลกสตรและการสอน ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต สานกนายกรฐมนตร. (2545). พระราชบญญต การศกษาแหงชาต

พ.ศ. 254 ฉบบแกไขเพมเตม 2545. กรงเทพมหานคร : บรษทพรกหวานกราฟก จากด. อภชาต พงษศรหดลชย และชาญชย โตววฒน. (2549). “เทคโนโลยสารสนเทศทางธรกจการเกษตร”. ใน เอกสาร การสอนชดวชาสารสนเทศและการวจยทางธรกจการเกษตร. หนวยท 2 นนทบร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

72

อารยา ศโรดม. (2545). ผลของการใชวธการทางประวตศาสตรในการเรยนการสอนสงคมศกษาทมตอการคด

อยางมวจารณญาณ ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนสาธต สงกดทบวงมหาวทยาลย. วทยานพนธระดบบณฑตศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อ. เอช.คาร. (2527). ประวตศาสตรคออะไร. ชาตชาย พณานานนท แปล สมาคมประวตศาสตร กรงเทพมหานคร: บรษทอกษรเจรญทศน (อจท.) จากด. อจฉราพร ตนบรรจง. (2545). ผลการสอนโดยวธการทางประวตศาสตรตอการคดอยางมวจารณญาณ ของ

นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนบานโปงนอย อาเภอเมองเชยงใหม. วทยานพนธระดบ บณฑตศกษา สาขาวชาการสอนสงคมศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

Allen, Rodney F. (1967) “The Uses of History.” Social Education. Vol. XXXI No. 4, (April) : 291-293 Banks, James. A. (1977) Teaching Strategies for the Social Studies : Inquiry, Valuing and Decision Making. Second Edition. Mass: Addision-Wesley Publishing Company. Burroughs, Charlotte Dianne. (1997). Popular Music in the History Classroom: A Case Study. Ph.D., Dissertation. Mississippi State University Publication Number AAT 9818673 Commager,Henry Steele. (1966) The Nature and the Study of History. Ohio: Charles E.Merrill Books,Inc.,1966. Ellis, Arthur K. (1986) Teaching and Learning Elementary Social Studies. Third

Edition. Boston: Allyn and Bacon, Inc. Engelhardt, Leah and Muir, Sharon Pray. (1986) “Oral History in the Elementary School.” Paper Presented at the 1986 Annual Meeting of the National Council for the Social Studies. New York: National Council for the Social Studies. Freeland, Kent. (1991) Managing the Social Studies Curriculum. Penn.: Technomic Publication Co. Krug, Mark H. (1967) History and the Social Sciences. Waltham, mass; Blaisdell Publishing Company Lewentein, Morris B. (1963) Teaching Social Studies in Junior and Senior High

Schools. Ill.: Rand McNally. Liken, Paula Kay. Z2009) Museum Objects in the Secondary Classroom: A Comparison of Visual and Tactile aids to Learning Ph.D. Dissertation. Arizona State University. Publication Number AAT 3360605 Mchaffy, George L., Sitton, Thad, and Davis, O.L., Jr. (1979) “Oral History in the

Classroom.” How to Do it. Series 2, No. 8 Washington D.C.: National Council for the Social Studies.

Murphy, Julia. (2007) 100+Ideas for Teaching History. 2nd Edition London : Continuum International Publishing Group. Ritter, Harry. (1986) Dictionary of Concepts in History. New York: Greenwood Press. Ruff, Thomas P. and Nelson, Jennifer T. (1998) Classroom - Ready Activities for Teaching History and Geogra[hy in Grades 7- 12. Boston: Allyn and Bacon. Osborne,Ruth.B. (1995) Teaching History through Literature in a Second – Grade Class: A Case Study. Ph.D. Dissertation. Utah State University Publication Number AAT 9620330

73

Savage, Tom V. and Armstrong, Dvaid G. (1992) Effective Teaching in Elementary Social Studies. New York: Maxwell Macmillan International.

Swan, Kathleen Owings. (2004) Examining the Use of Technology in Supporting Historical Thinking Practices in Three History Classroom. Ph.D., Dissertation. University of Virginia. Publication Number AAT 3135037 Ward, Paul. (1971) “The Awkward Socia; Science: History.” In Social Science in the Schools. I. Morrissett and W. Stevens, eds., New York: Holt Rinehart, and Winstons, Inc.,

74

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน

Livelihoods Strategies of Household Agriculturist in Community area

Ubonrat Dam

ผวจย พระมหาโสภณ มลหา 1 อาจารยทปรกษา (1) ผศ. ดร.วยทธ จ ารสพนธ2 (2) ดร.วภาว กฤษณะภต 2 1มหาบณฑตหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต แขนงวชาสงคมวทยาการพฒนา สาขาวชาสงคมวทยาการพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน 2สาขาวชาสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยขอนแกน

บทคดยอ

บทความนมงศกษา พฒนาการด ารงชวตของชมชนและครวเรอนเกษตรกร ตลอดถงเงอนไขทมอทธพลตอการด ารงชวตและยทธศาสตรการด ารงชวตของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน วาเปนอยางไร โดยการวจยครงนใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพโดยใชมมมองของแนวคดการด ารงชพ แนวคดทนทางสงคม และแนวคดการปรบตว เพอศกษายทธศาสตรการด ารงชวตของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน ในหมบานโคกกลาง ต าบลโนนสง อ าเภอโนนสง จงหวดหนองบวล าภ

ผลการวจยพบวา พฒนาการด ารงชวตของชมชนและครวเรอนเกษตรกรทง 3 ชวง คอ ชวงระยะเวลากอนการสรางเขอนอบลรตน ชวงระยะเวลาการเปลยนแปลงสการสรางเขอนอบลรตน และชวงระยะเวลาหลงการสรางเขอนอบลรตนถงปจจบน พฒนาการด ารงชวตของชมชนและครวเรอนเกษตรกรมการปรบตวตอการเปลยนแปลงอยางมากมายใหสามารถด ารงชพไดภายใตกระแสการเปลยนแปลง โดยมการปรบตว ปรบเทคนควธในการสรางยทธศาสตรการด ารงชพในรปแบบตาง ๆ อยตลอดเวลา นอกจากนยงพบวาเงอนไขทมอทธพลตอการด ารงชพของชมชนและครวเรอนเกษตรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตนนนม 8 ประการคอ นโยบายรฐ กระแสทนนยม ฤดกาล/ภยธรรมชาต โรคภยไขเจบ การเปลยนแปลง การอพยพ การถอครองทดน และความผนผวนของราคาผลผลต เปนเงอนไขส าคญทมอทธพลตอการด ารงชพทเขามาเกยวของโดยทชาวบานไมสามารถหลกเลยงได ท าใหรปแบบการด ารงชวตของชาวบานตองตอสดนรนอยภายใตภาวะแนวโนม และบรบทความเปราะบางดงกลาว และพบวา การสรางยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน อาศยความรความสามารถในการจดการทรพยสน/ทนตาง ๆ ทมอยในชมชน เชน ทนธรรมชาต ทนทางสงคม เปนตน น ามาใชเปนยทธวธในการท ากจกรรมและยทธวธในการปรบตวเพอการอยรอดโดยการสรางงาน อาชพ กจกรรม หรอสรางรปแบบวธการตาง ๆ อนหลากหลายโดยอาศยทรพยสน/ทนทมอยนน มาสนบสนนในการประกอบอาชพ ซงยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกร/ชมชนนจะกอใหเกดผลลพธใน

75

ปท� 1 เร�องท� 7/2554

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554 ”

การด ารงชพตาง ๆ ตามมา คอ การมรายไดเพมขน การมความเปนอยทดขน การลดความออนแอลง การเพมความมนคงดานอาหาร และการเกดความย งยนในการใชทรพยากรธรรมชาต อนกอใหเกดความอยรอดและความย งยนของชมชน

ค าส าคญ ยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกร ครวเรอนเกษตรกร การด ารงชพ ชาวนา ทนทางสงคม

Abstract

This article intends to study and develop to community lives and family

farmers including the conditions affecting lives and livelihood strategies of farm

households in communities around the Ubolratana dam. In order to, survey how to

live the life of agriculturist and community. This research was a qualitative and also

methodological by using the perspective of the conceptual living, the concept of

social capital, and the concept of adaptation. In order that , studying the survival

strategies of farm households in the community dam around Ban Khok Klang,

Tambon Nonsang Nonsang district Nongbualamphu Province.

The results showed that the development of community lives and family

farmers during three periods namely; before the Ubolratana dam was built, during a

transition period to the dam ,and after the dam Ubonrat to the present. The

development of community lives and family farmers to adjust several changing to be

living under political change. The adaptation adjustment techniques to create a

strategy for living in various forms over the years also found that the conditions

affecting the livelihoods of communities. And households in agricultural communities

around the Ubolratana dam has eight main policy state capitalism. Seasonal / natural

disaster Unhealthiness Changes, migration and land tenure. And volatility of the

product price is an important condition affecting the livelihood that is involved with

the local people cannot avoid it. The pattern of livings villagers have to struggle under

conditions likely. And the vulnerability context and found that creating a livelihood

strategies of farm households in the community, the dam of agricultural art. Based

knowledge to manage the assets / equity of various existing communities such as

venture natural, social capital and so be used as a strategy in the activities and

strategies to adapt to survive by building career or activities model a variety of

different methods, based on assets / equity that address to support the occupation. The

livelihood strategies of farm households / communities will cause the results of living

is different according to the revenue increase. It’s a better living. Reducing weakened.

Increasing food security. And the sustainable use of natural resources. Cause the

survival and sustainability of the community.

Keywords : Household livelihood strategies of farmers, Farm family, Living,

Farmer, Social capital .

76

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

บทน า ทรพยากรน าถอไดวาเปนปจจยทมความส าคญอยางยง ตอการด ารงชวตของมนษยและ

เปนปจจยส าคญตอการพฒนาประเทศ มนษยมความผกพนกบน าและความจ าเปนตองใชน าเพอความเปนอยในการด ารงชพ การสรางเขอนหรออางเกบน าขนาดใหญ เพอเปนแหลงใหประชาชนหรอประเทศใชประโยชนในดานตาง ๆ กเปนแนวทางหนงในการจดการทรพยากรน าทมอยใหเกดประสทธภาพ แมวาการสรางเขอนหรออางเกบน าน จะท าใหสงแวดลอมเปลยนแปลงไป แตกเปนสงจ าเปนเพอความเปนอยของประเทศชาตโดยรวม (ส านกงานพฒนาสงคมและคณภาพชวต, 2534 )

เมอแนวคดการสรางเขอนไดกาวเขามาสสงคมไทย ในชวงทศวรรษ 2490 การสรางเขอนขนาดใหญจงกลายเปนสญลกษณความกาวหนาของประเทศ และเปนความส าเรจของรฐบาลในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ ดงนน นบตงแตมการสรางเขอนขนาดใหญแหงแรกเกดขนมา ภายใตแผนงานการพฒนาโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ จงกอใหเกดโครงการสรางเขอนขนาดใหญเกดขนอยางมาก โดยเฉพาะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4 ( 2520 – 2524 ) เปนตนมา

ปจจบนการสรางเขอนขนาดใหญไดกอใหเกดผลกระทบอยางมากตอชมชนและครวเรอนเกษตรกร ในทองถน ผลกระทบทชดเจนและเหนไดชดมากทสดกคอ การสญเสยทดนในบรเวณทตงเขอนซงเปน ทรพยากรส าคญทมนษยจ าเปนตองใชในทกขนตอนของวถการด ารงชวต ไมวาจะเปนในฐานะของแหลงทอย อาศย แหลงท ามาหากน และแหลงวฒนธรรมประเพณทางสงคม (ศภสทธ ศรสวาง, 2545 )

แมวารฐบาลเองจะมเจตนาดในการวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมเพอพฒนาประเทศใหมความเจรญ มการเรงกอสรางโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ การสงเสรม การลงทน การพฒนาเมองและอตสาหกรรม แตเมอผลลพธทเกดขนกลบกลายเปนสภาพทวกฤต คอ ในขณะทรฐบาลก าลงน านโยบายมาพฒนาอยนน กลายเปนวาเมองกยงเจรญขน ชนบทกลบย าแยลงเกดปญหาตาง ๆ ตามมามากมายทงเรองผลผลต ความยากจนตาง ๆ ท าใหทรพยากรธรรมชาตรอยหรอลงภายใตการผลาญของค าวาพฒนา ซงชาวนาไทยก าลงประสบกบปญหาอยางหนกทรอคอยการแกไข (ประเวศ วะส, 2532 )

จงกลาวไดวา แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทน ามาใชกไมสอดคลองกบความเปนอย ของชนบทไมสามารถแกปญหาของประชาชนได ผลทออกมากคอความลมละลายทางเศรษฐกจของชมชนชนบท และความลมละลายของสถาบนครอบครวและท าลายชวตชมชนลงไป ชาวนาจงจ าเปนตองแสวงหาทางเลอกดวยตวเอง

จากสภาพปญหาสงคมและเศรษฐกจ ทเกดขนของการพฒนาประเทศไทยตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในระยะเวลาทผานมาดงกลาว สงผลใหการพฒนาประเทศไทยใน

77

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 ( พ.ศ.2550 – 2554 ) ตองมการปรบปรงรปแบบการพฒนาเพอใหสอดคลองกบความเปนอยของชนบทในการแกไขปญหาของประชาชน โดยไดมงเนนการพฒนาสภาพสงคมใหมความสขอยางย งยน ซงใหความส าคญกบการสรางสมดลของยทธศาสตรการด ารงชพในการพฒนาใหเกดขนในทกมตทง มตทางเศรษฐกจ มตทางสงคม มตทางทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมเพอน าไปสความอยดมสขของคนไทย และเกดการพฒนาทย งยนตอไป

ดงนน ชมชนและครวเรอนเกษตรกรจงตองมการปรบตวตอการเปลยนแปลงในวถชวตไปตามสภาพแวดลอมของนโยบายรฐในการพฒนา ท าใหความสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอมทางกายภาพ สงคมและวฒนธรรม กฎเกณฑและรปแบบโครงสรางทางสงคม เศรษฐกจ ตลอดถงวถการด าเนนชวตของคนในชมชนกเรมเปลยนแปลงไปดวย ซงการเปลยนแปลงทเกดขนนสงผลกระทบตอวถชวตของชาวบานในชมชนท งทางตรงและทางออม เพอใหครวเรอนเกษตรกรสามารถด ารงชพอยในสงคมอนซบซอนไดและสามารถท าหนาทหรอบทบาทในฐานะสมาชกของสงคมไดอยางเปนปกตสข โดยอาศยความรความสามารถในการจดการทรพยสน/ทนตางๆ ทม อยในชมชน น ามาใชเปนยทธวธในการท ากจกรรมและ ใชเปนยทธวธในการปรบตวโดยการสรางงาน อาชพ กจกรรม หรอสรางรปแบบวธการตาง ๆ มาสนบสนนในการประกอบอาชพอยางชาญฉลาดเพอความอยรอดของครวเรอนเกษตรกรและชมชนใหเกด ความมนคงและย งยน

จากปรากฏการณทเกดขนน ผศกษามความสนใจศกษายทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอน เกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตนวา พฒนาการด ารงชพของชมชนและครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตนมความเปนมาอยางไร อะไรเปนเงอนไขทมอทธพลตอการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน และยทธศาสตรการด ารงชวตของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอน อบลรตนเปนอยางไร ทงนกเพอน าผลจากการศกษาครงนเสนอตอหนวยงานของรฐหรอสถาบนตางๆ ทเกยว ของใหทราบ และก าหนดเปนยทธศาสตรในการวางแผน การบรหารจดการ การแกไขปญหา การพฒนา ทรพยากรและการด ารงชพทดใหเกดขนแกครวเรอนเกษตรกรและชมชนในบรเวณเขอนอบลรตนสบตอไป

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาพฒนาการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรและชมชนในชมชนบรเวณเขอน

อบลรตน 2. เพอศกษาเงอนไขทมอทธพลตอการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณ

เขอนอบลรตน 3. เพอศกษายทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน

78

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

วธการวจย ผศกษาเลอกวธการศกษาเชงคณภาพ (Qualitative Research ) เพอใชเปนวธการศกษา

ปรากฎการณในพนทโดยเลอกพนทวจยแบบเฉพาะเจาะจง คอ หมบานโคกกลาง ต าบลโนนสง อ าเภอโนนสง จงหวดหนองบวล าภ อนเปนหมบานครวเรอนเกษตรกรทไดรบผลกระทบจากการสรางเขอนอบลรตน ซงเปนพนทของครวเรอนเกษตรกรทมการเปลยนแปลง มการปรบตวจากผลกระทบทเกดขนในวถชวต โดยสามารถสรางยทธศาสตรในการด ารงชพและการประกอบอาชพไดเปนอยางด การวเคราะหขอมลแบงเปน 2 ระดบ คอ ระดบครวเรอน และระดบชมชน โดยมผใหขอมลไดแก พระสงฆ ชาวบาน ผน าหมบาน ผอาวโส ผน าประกอบพธกรรมและบคคลทวไปทมสวนเกยวของ ใชระยะเวลาในการวจย เปนระยะเวลา 1 ป ( ตงแตป 2552 - 2553 ) เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย การสมภาษณแบบเจาะลก (Indept Interview) โดยมแนวทางการสมภาษณผใหขอมลระดบชมชน แนวทางการสมภาษณผใหขอมลระดบครวเรอน การสนทนากลม ( Focus Group ) การสงเกตการณแบบมสวนรวม ( Participant Observation ) และการสงเกตการณแบบไมมสวนรวม ( Non -Participant Observation ) โดยใชรวมกบ การจดบนทกภาคสนาม เทปบนทกเสยง กลองถายรปและแผนท วธการเกบขอมลสามารถแบงออกเปน 2 ขนตอน คอ 1) การศกษาคนควาจากขอมลทตยภม (Secondary Data) ซงเปนการคนควารายงานการศกษาและมการจดบนทกเปนลายลกษณอกษร เชน เอกสารทางวชาการ หนงสอ รายงานการวจย วทยานพนธ และเอกสารอเลกทรอนกสทเกยวของ 2)การศกษาขอมลปฐมภม (Primary Data) โดยจะใชวธการแบบ Snow Ball เขามาชวยเพอใหไดแหลงขอมลและสามารถคดเลอกตวผใหขอมลได จากนนผ ศกษาเขาไปฝงตวอยภายในหมบาน แนะน าตว และชแจงถงรายละเอยดของการเขามาท าการศกษาครงน สรางความสมพนธโดยการเขารวมกจกรรมของชมชนในหมบาน การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทท าในชวตประจ าวนของชาวบาน ประกอบกบการสงเกตและพดคย น าไปสการสมภาษณเชงลกทจะมแนวทางในการสมภาษณ เพอน าขอมลทไดมาวเคราะหและสงเคราะหในงานศกษา รวมทงมการตรวจสอบขอมลในการจดการสนทนากลม ในชวงเวลาทแตกตางกนจากนนน าเอาขอมลทไดมาวเคราะหรายวนและวเคราะหขอมลรวมเพอน ามาเขยนรายงานเสนอขอมลดวยวธการพรรณนาเชงวเคราะห (Descriptive Analysis ) ตามกรอบแนวคด ทฤษฎเพอน ามาอธบายปรากฏการณทเกดขน

ผลการวจย

1. บรบทระดบมหภาคมความสมพนธทางการเมองและเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม นโยบายรฐและกฎหมาย

ตลอดถงการบรหารจดการทรพยากรน า ทสงผลกระทบตอบรบทครวเรอน/ชมชน ซงถกก าหนดโดยโครงสรางการบรหารจดการสวนบนจากรฐทชาวบานทวไปไมมสวนรวมในการตดสนใจใน

79

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

อ านาจการบรหารจดการ การตอส และการตอรองจากรฐเลย เปนเพยงผทรอรบมอกบการเปลยนแปลงทรฐเปนผก าหนดใหเทานน กลาวไดวาในบรบทระดบมหภาค ท าใหไดเหนภาพรวมของประเทศในดานการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ซงเปนตวก าหนดทศทางในการบรหารพฒนาประเทศ ในการก าหนดนโยบายและกฎหมาย ส าหรบใชบ รหารจดการทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะทรพยากรน า ซงบรบทบรหารระดบมหภาคนเปนบรบทในระดบใหญของประเทศทมอทธพลตอบรบทในระดบตาง ๆ ในการสงผลตอความเปนอยและการด ารงชพของชาวบานและชมชนในระดบครวเรอน/ชมชน ท าใหชาวบานและชมชนตองมการปรบตวตอการเปลยนแปลงทเกดขน

2. บรบทชมชนชาวบานโคกกลางมวถการด ารงชพทมความสมพนธกบผนแผนดนอนเปนทต งของ

หมบาน เมอสภาพทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของหมบานเปลยนแปลงไป อนเนองจากการสรางเขอนอบลรตน ท าใหทท าการเกษตรและหมบานโคกกลางบางสวนทไดถกน าทวม ชาวบานตองหาพนทในการท าการเกษตรใหม ท าใหชาวบานตองปรบตวในการด ารงชพใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมใหม ทงลกษณะทางดานกายภาพ สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมของชมชนทมความสมพนธกบการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรและชมชน และเนองจากชาวบานโคกกลางสวนใหญประสบปญหาในการด ารงชพ สงผลใหชาวบานตองปรบตวใหอยรอดได ภายใตขอจ ากดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป โดยมการประกอบอาชพอยางอนเปนอาชพทดแทนไปกบการท าเกษตรกรรม เชน การเลยงสตว การประมง การแปรรปผลตภณฑปลา การเยบผา การรบจาง เปนตน

3. พฒนาการด ารงชพของชมชนและครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตนบานโคกกลางมประวตศาสตรทเกาแกยาวนาน และมการเปลยนแปลงเกยวกบวถชวต

คอนขางมาก เหนไดจากพฒนาการด ารงชพทแบงออกเปน 3 ชวง คอ 1) ชวงระยะเวลากอนการสรางเขอนอบลรตน ชาวบานโคกกลางมวถชวตแบบพงพาตนเองและพงพาธรรมชาต ผลผลตจากไรนาทไดกเพยงเพอเลยงชพ คอ มการผลตทงภาคเกษตรกรรมและหตถกรรมเพอบรโภคและอปโภคในครวเรอนเปนหลก มการน าผลผลตไปขาย เพอน าเงนซอเครองอปโภคบรโภคในครวเรอน และแลกเปลยนกบชมชนอนตามโอกาส การพ งพงสงคมภายนอกชมชนจงมนอย เนองจากชมชนไดใชทนทางสงคมทมอยภายในชมชนมาเปนพลงในการผลกดน สรางสรรคและแกไขสงตาง ๆ ทเกดขนภายในชมชน 2) ชวงระยะเวลาการเปลยนแปลงสการสรางเขอนอบลรตน ชาวบานหมบานโคกกลางมวถชวตทเปลยนแปลงไปเนองจากมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณและแหลงอาหารธรรมชาตทส าคญของหมบานไดขาดหายไป เพราะทนทางธรรมชาตทมความอดมสมบรณไดลดลงในชวงทมการเปลยนแปลงสการสรางเขอนอบลรตนน อกทงทนทางสงคมทเคยเปนตวเชอมความสมพนธซงกนและกนภายในกลมและระหวางสมาชกในครอบครวในชมชนก

80

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

เรมจะจางหายไป แตยงดทมทนมนษย ซงเปนทนทมอยภายในจตใจของคนในชมชนบานโคกกลาง ในการเปนผน าทางจตวญญาณ ผน าทางเกษตร ผน าทางการประกอบอาชพ เมอเกดวกฤตตาง ๆ ในชมชน โดยผน าเหลานจะสามารถชวยน าทางแกปญหาวกฤตน าพาชมชนใหรอดพนไปได นอกจากนยงมทนทรพยทเปนทนเงนตราทครวเรอนเกษตรกรและชาวบานในชมชนไดมาจากการเกบออมทรพยสนทงเงนทไดจากการเวนคนทดนชาวบานและการประกอบอาชพ 3) ชวงระยะเวลาหลงการสรางเขอนอบลรตนถงปจจบน ชาวบานหมบานโคกกลางมวถชวตทเปลยนแปลงไปเนองจากทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณและเปนแหลงอาหารธรรมชาตทส าคญของหมบานไดขาดหายไปหลงจากการสรางเขอนอบลรตน เนองจากทนทางธรรมชาตทมความอดมสมบรณไดลดลงในชวงทมการเปลยนแปลงการสรางเขอนอบลรตน แตในชวงนยงมทนทางสงคมทเคยเปนตวเชอมความสมพนธซงกนและกนภายในกลมและระหวางสมาชกในครอบครวและความไวเนอเชอใจกนในชมชนทเรมจะจางหายไปไดกลบคนมา เนองจากครวเรอนเกษตรกรและชมชนไดรวมตวกนขนเพอตอสกบวกฤตปญหาเหลานน และนอกจากนยงมทนมนษย ทงเปนทนทมอยภายในจตใจของคนในชมชนบานโคกกลางทไมเคยจางหายไป ในการเปนผน าทางจตวญญาณ เมอเกดวกฤตตาง ๆ ในชมชนมาโดยตลอด โดยผน าเหลานจะรวมคดกนรวมท าเพอน าพาชมชนใหรอดพนปญหาวกฤตทเกดขน และนอกจากนยงมทนทรพยทเปนทนเงนตราทครวเรอนเกษตรกรและชาวบานในชมชนไดมาจากการเกบออมทรพยสนทงเงนทไดจากการประกอบอาชพตาง ๆ ตลอดถงมทนทางกายภาพ ซงเปนทนทรพยสนทน ามาใชในกระบวนการผลตเพอสนบสนนการด ารงชพ ซงถอไดวามสวนส าคญอยางยงในการด ารงชพของผคนทหลากหลายของครวเรอนเกษตรกรและชมชนหมบานโคกกลางในปจจบนน

4. เงอนไขทมอทธพลตอการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตนเงอนไขทมอทธพลตอการด ารงชพครวเรอนเกษตรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตนนนม 8

ประการกลาวคอ นโยบายรฐ กระแสทนนยม ฤดกาล/ภยธรรมชาต โรคภยไขเจบ การเปลยนแปลง การอพยพ การถอครองทดน และความผนผวนของราคาผลผลต เหลานเปนเงอนไขส าคญทมอทธพลตอการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกร/ชมชนในหมบานโคกกลางทเขามาเกยวของโดยทชาวบานไมสามารถหลกเลยง มสวนอยางมากท าใหรปแบบการด ารงชวตของชาวบานมการเปลยนแปลงไป ท าใหชมชนบานโคกกลางตองตอสดนรนในการใชชวตอยภายใตภาวะแนวโนม บรบทความเปราะบาง จงท าใหชาวบานมการปรบตวเขาหาดลยภาพทงบรบทสงคม ภาวะแนวโนม และบรบทความเปราะบางดงกลาว เพอใหสามารถด ารงชพอยไดอนน าไปสการปรบตวตอการเปลยนแปลงในสงตาง ๆ ทเกดขน ทงการสรางความเปนปกแผนของชมชน และการปรบตวในการด ารงชพ ทงในดานระบบสงคมและระบบความคดความเชอ ท งนเพอเปนการปรบตวตอการเปลยนแปลงส าหรบการสรางเปนยทธศาสตรการด ารงชพใหเกดเปนผลลพธในการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกร/ชมชนบานโคกกลาง

81

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

5. ยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตนเปนวธการในการแสวงหาทางเลอกหรอวธการในการหาทางออกโดยใชกลไกในการเขาถง

ทรพยสน/ทนอยางชาญฉลาด เมอครวเรอนเกษตรกรตองประสบกบปญหาตาง ๆ เพอใหตนเองและครอบครวด ารงอยได โดยอาศยความรความสามารถในการจดการทรพยสน/ทนตาง ๆ ทมอยในชมชน เชน ทนธรรมชาต ทนทางมนษย และทนทางสงคม น ามาใชเปนยทธวธในการท ากจกรรมและยทธวธในการปรบตวเพอการอยรอดโดยการสรางงาน อาชพ กจกรรม หรอสรางรปแบบวธการตาง ๆ อนหลากหลายโดยอาศยทรพยสน/ทนทมอยนน มาสนบสนนในการประกอบอาชพ ซงยทธศาสตรทวานจะอยในรปแบบ การรวมกลม การลงทน การทดแทน การยอมสละ การยอมทน การประทวง การอพยพแรงงาน การฝกทกษะอาชพ และการประกอบอาชพเสรม โดยลกษณะของการสรางยทธศาสตรหรอวธการในการแสวงหาทางเลอกหรอวธการในการหาทางออกนจะน าไปสการก าหนดยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกร/ชมชนใหมประสทธภาพในการด ารงชพได ซงยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกร/ชมชนนจะกอใหเกดผลลพธในการด ารงชพตาง ๆ ตามมา คอ การมรายไดเพมขน การมความเปนอยทดขน การลดความออนแอลง การเพมความมนคงดานอาหาร และการเกดความย งยนในการใชทรพยากรธรรมชาต อนกอใหเกดความอยรอดและความย งยนของชมชนสบตอไป

อภปรายผลการวจย การศกษายทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน

ผวจยไดมงท าความเขาใจและศกษาวเคราะหปรากฎการณ ตงแตอดตจนถงปจจบน เพอสะทอนใหเหนถงยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรและชมชนบานโคกกลางภายใตการเปลยนแปลงทเกดขนทงจากเหตปจจยภายในและภายนอกชมชนเอง ซงเปนผลกระทบทหลกเลยงไมได จากผลการวจยสามารถอภปรายผลตามวตถประสงคของการวจยดงน

1) พฒนาการด ารงชพของชมชนและครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตนกอนการสรางเขอนอบลรตนครวเรอนเกษตรกร/ชมชนหมบานโคกกลางมวถชวตแบบพงพาตนเองและพงพาธรรมชาตเปนสวนมาก มการเพาะปลกและเลยงสตว เพอบรโภคในครวเรอน ขายและแลกเปลยนกบชมชน ตอมาเมอมการสรางเขอนอบลรตนสงผลใหชมชนครวเรอนเกษตรกร/ชมชนหมบานโคกกลาง ไดรบผลกระทบเปนอยางมาก ท าใหชาวบานมการปรบตวในการประกอบอาชพ เปลยนระบบการผลตจากการท านาเพยงอยางเดยว มาประกอบอาชพเสรมนอกภาคการเกษตร เปนการสะทอนใหเหนสภาพวถชวตทมการปรบตวตอการเปลยนแปลงอยางมาก ภายใตกระแสการเปลยนแปลง ชาวบานจงมการปรบตว ปรบเทคนควธในการด ารงชพในรปแบบตาง ๆ โดยอาศยประสบการณ และวธการสมยใหม

82

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

แนวคดการปรบตวในงานวจยของ เจรญ ศรวงศ ( 2543 ) ทอธบายวา การปรบตวดานสงคม และวฒนธรรม ของชมชนท าใหเกดการเปลยนแปลงจากความสมพนธแบบพงพาอาศยกนแบบเครอญาตมาเปนปจเจกบคคล ท าใหชาวบานในชมชนตองปรบตววถการด าเนนชวตทางสงคมและการปรบทางวฒนธรรมอยางมาก ซงผลการวจยครงนสอดคลองกบผลการวจยของพชรนทร ลาภานนท และคณะ ( 2544 ) ทพบวา การเปลยนแปลงสภาพทางกายภาพสงผลตอกระบวนการปรบตวในการด าเนนชวตรวมทงเงอนไขตาง ๆ ทมความสมพนธกบการปรบตวของชาวบาน ซงผลการวจยครงนสอดคลองกบผลการวจยของ มณมย ทองอย (2546) ทศกษาพบวา การเปลยนแปลงเศรษฐกจชาวนาการปรบตว และประเมนผลกระทบของการปรบตวของชาวนาทมตอการ เป ล ยนแปลงของระบบ เศรษฐ ก จของชาวนาโดย ส วนรวมของชาวนา ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และผลการวจยครงนสอดคลองกบผลการวจยของวนชย ธรรมสจการ (2546) ทศกษาพบวา การปรบตวของชมชนจากการเขามาของเครองจกรกล เทคโนโลยสมยใหมและนโยบายการพฒนาทองถนและบทบาทของภาครฐและเอกชน ท าใหเกดวถชวตและระบบความสมพนธของคนในชมชนเปลยนไป สะทอนใหเหนถงการปรบตวของชมชน

2) เงอนไขทมอทธพลตอการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน เปนเงอนไขทเขามาเกยวของโดยทชาวบานไมสามารถหลกเลยงได โดยอทธพลจากสงคมภายนอก ไดแก นโยบายรฐ กระแสทนนยม ฤดกาล/ภยธรรมชาต ไดแก ภาวะน าทวม ภาวะฝนแลง โรคภยไขเจบ การเปลยนแปลง การอพยพ การถอครองทดน และความผนผวนของราคาผลผลต อนเปนเงอนไขส าคญทสงผลกระทบตอการด ารงชพภายใตภาวะแนวโนมและบรบทความเปราะบางตาง ๆ ตลอดถงโครงสรางและกระบวนการทเกดขนภายในครวเรอนเกษตรกร/ชมชนหมบานโคกกลางอกดวย

แนวคดทนทางสงคม เปนแนวคดทส าคญเปนอยางยงในการด ารงชวตของครวเรอนเกษตรกรในชมชน เพราะคนในชมชนชนบทอาศยทนทางสงคมในเรองของความเปนอย การพงพาอาศยกนและกน การชวยเหลอเกอกลและการมน าใจใหแกกน ซงสงเหลานเปนสงผกมดรอยรดคนในชมชน ใหยนหยดตอสกบปญหาและอปสรรคตลอดทงผานพนภยพบตตาง ๆ มาได ทนทางสงคมเปนเครองผกมดคนมาตงแตอดตจนมาถงปจจบน และไดกลายเปนรากทฝงลกในวถชวต จงมความส าคญเปนอยางยง ในงานวจยของ Robert Putnam (1993) ทอธบายวา ทนทางสงคมเกดจากการมบรรทดฐานในการอยรวมกน มการพงพาอาศยกน คนในชมชนมความกระตอรอรน มน าใจ มจตส านกสาธารณะในการเขามาท าประโยชนเพอสมาชกในสวนรวม นอกจากนผลการวจยยงไดสอดคลองกบการวจยของ อ าภา จนทรากาศ (2543) ทศกษาพบวา ทนทางสงคมทมอยในชมชนชนบทตามวถวฒนธรรมของชมชนเปนสงส าคญ และเปนพนฐานทชวยสงเสรมใหชมชนเกดความเขมแขง และสามารถปรบตวใหเขากบสถานการณของโลกทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ผลวจยกยงไดสอดคลองกบการวจยของ อไรวรรณ พวงสายใจ (2545) ทศกษาพบวา ทนทางสงคมมทงท

83

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

เปนทนทมาจากภายในชมชนเอง และทนทมาจากภายนอกชมชน สงผลใหองคกรเขมแขง ผลวจยกยงไดสอดคลองกบการวจยของ มณมย ทองอย (2546) ทศกษาพบวา ทนชมชน ยทธศาสตรครอบครว มการชวยเหลอเกอกล พงพาอาศยกนและกน จนสามารถแกปญหาทเกดขนเฉพาะหนาได ดวยอาศยทนทางสงคมเปนฐาน ในการแสวงหาทางรอดของครอบครวผลวจยยงไดสอดคลองกบการวจยของ วนชย ธรรมสจการ (2546) ทศกษาพบวา ระบบเศรษฐกจของชมชนทมความหลากหลายทางอาชพ ตองอาศยทนตาง ๆ มาชวยคอยสนบสนนในการประกอบอาชพ เพอใหด ารงชพไดอยางมนคง สอดคลองกบการวจยของ สเทพ วงศสภา (2548) ทศกษาพบวา ทนทางสงคมประกอบดวย ความรวมมอ การรวมกลม เครอขาย ความสมพนธ ภมปญญา ทมอยในชมชน หนวยงานภาครฐ องคกรเอกชน สามารถอาศยความรและประสบการณ โดยน าเอาทนทางสงคมทมอยในชมชนมาจดการและแกไขปญหาตาง ๆ ทเกดขนภายในชมชนได

3) ยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน มการสรางยทธศาสตรการด ารงชพ ใหตนและครอบครวด ารงอยได โดยอาศยความรความสามารถในการจดการทรพยสน/ทนตาง ๆ ทมอยในชมชน น ามาใชเปนยทธวธในการท ากจกรรมและยทธวธในการปรบตวโดยการสรางงาน อาชพ กจกรรม หรอสรางรปแบบวธการตาง ๆ อนหลากหลายโดยอาศยทรพยสน/ทนทมอยนน มาสนบสนนในการประกอบอาชพ ซงยทธศาสตรทวานจะอยในรปแบบ การรวมกลม การลงทน การทดแทน การยอมสละ การยอมทน การประทวง การอพยพแรงงาน การฝกทกษะอาชพ และการประกอบอาชพเสรม ซงยทธศาสตรการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกร/ชมชนนจะกอใหเกดผลลพธในการด ารงชพตาง ๆ คอ การมรายไดเพมขน การมความเปนอยทดขน การลดความออนแอลง การเพมความมนคงดานอาหาร และการเกดความย งยนในการใชทรพยากรธรรมชาต อนกอใหเกดความอยรอดและความย งยนของชมชน

ซงผลงานวจยครงนสอดคลองกบแนวคดการด ารงชพในการวจยของ จระ ศรเสนา (2541) ทศกษาพบวา การสนบสนนและสงเสรมจากภาครฐในหนวยงานตาง ๆ ดานการผลตและการถายทอดเทคโนโลย โดยอาศยทนตาง ๆ ในชมชน ท าใหชาวบานมอาชพเสรมทมนคงและท ารายไดแกชมชนไดเปนอยางด ซงผลวจยนกยงไดสอดคลองกบงานวจยของ มณมย ทองอย ( 2546 ) ทศกษาพบวา ชาวบานตางมยทธวธในการด ารงชพเพอความอยรอดและแกวกฤตใหเปนโอกาสได โดยการอาศยทรพยสน/ทนธรรมชาตและภมปญญาชาวบานในการแกปญหาและหาเลยงชพ ซงผลวจยนกยงไดสอดคลองกบงานวจยของ จรศกด สขวฒนา (2547) ทศกษาพบวา การปรบตวของชมชนโดยอาศยทนตาง ๆ ไมวาจะเปนทนทางเศรษฐกจทมความเกยวพนธกบวถชวต ซงถอไดวาเปนการใชทนธรรมชาตทมอย น าไปสการสะสมทนทางเศรษฐกจ ซงผลวจยนกยงไดสอดคลองกบงานวจย เหมวรรณ เหมะนด (2549) ทศกษาพบวา การด ารงชพทย งยนในการประกอบอาชพหรอประกอบกจกรรมในการด ารงชพนน เปนการแกปญหาและหาทางออกของครวเรอนเกษตรกร เมอประสบกบเหตการณหรอประสบกบปญหาในการด ารงชวต ซงการแสวงหาทางออกนนตองอาศย

84

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ยทธศาสตรอยางชาญฉลาด โดยอาศยทรพยสน/ทน ภมปญญา ความร ความสามารถ ในการประกอบกจกรรมอยางหลากหลาย เพอจะขามพนวกฤตการณเหลานน

บทสรป หมบานโคกกลาง ต าบลโนนสง อ าเภอโนนสง จงหวดหนองบวล าภ มวถการด ารงชพท

มความสมพนธกบผนแผนดน เมอสภาพทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของหมบานเปลยนแปลงไป อนเนองจากการสรางเขอนอบลรตน พนทท าการเกษตรและหมบานโคกกลางบางสวนไดถกน าทวม ชาวบานตองหาพนทในการท าการเกษตรใหม จงมการปรบตวในการด ารงชพใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมใหม ใหสามารถด ารงชพใหอยรอดได ภายใตขอจ ากดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมการประกอบอาชพอยางอนเสรมอาชพเกษตรกรรม เหนไดจากพฒนาการด ารงชพทง 3 ชวงเวลาทเกดขน ชาวบานไดใชทนทางสงคมทมอยภายในชมชนมาเปนพลงในการผลกดน สรางสรรคและแกไขสงตาง ๆ ทเกดขน ภายใตเงอนไขทมอทธพลตอการด ารงชพครวเรอนเกษตรกรในชมชนบรเวณเขอนอบลรตน ซงเปนเงอนไขส าคญทมอทธพลตอการด ารงชพทเขามาเกยวของโดยทชาวบานไมสามารถหลกเลยงได ท าใหรปแบบการด ารงชวตมการเปลยนแปลงไป ชาวบานมการปรบตวเขาหาดลยภาพท งบรบทสงคม ภาวะแนวโนม และบรบทความเปราะบางดงกลาว โดยอาศยความรความสามารถในการจดการทรพยสน/ทนตาง ๆ ทมอยในน ามาใชเปนยทธวธในการท ากจกรรมและยทธวธในการปรบตวเพอการอยรอดโดยการสรางงาน อาชพ กจกรรม หรอสรางรปแบบวธการตาง ๆ อนหลากหลาย เพอใหมประสทธภาพในการด ารงชพ สงผลใหเกดผลลพธในการด ารงชพตาง ๆ อาท การมรายไดเพมขน การมความเปนอยทดขน การลดความออนแอลง การเพมความมนคงดานอาหาร และการเกดความย งยนในการใชทรพยากรธรรมชาต อนกอใหเกดความอยรอดและความย งยนของชมชน

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในเชงนโยบายและการพฒนา ผลวจยครงนท าใหไดขอมลทน าไปใชในการพฒนาได 2 แนวทาง คอ

1.1 ดานการพฒนาการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกร/ชมชน ผลการศกษานชใหเหนชดเรองของการถายทอดความรโดยใชกลไกทางสงคมเปนการสงผานองคความรของคนในชมชนและการยกระดบในการจดเกบองคความรการด ารงชพ ใหอยในรปแบบทเปนลายลกษณอกษร คมอวธการในการด ารงชพของครวเรอนเกษตรกร/ชมชนแตละประเภท เพอเปนฐานขอมลทงายตอการเขาถง การศกษาคนควาเปนองคความรใหอยคกบชมชน และผลกดนใหเปนหลกสตรทองถนในสถานศกษา เพอเปนการธ ารงรกษาองคความรใหอยโดยไมสญหายถายทอดผานลกหลานรนตอรนสบตอไป

85

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

1.2 ดานนโยบายการพฒนาของภาครฐ ผลการศกษานพบวา นโยบายของรฐทผานมาไดกอใหเกดผลกระทบตอชมชนในดานตาง ๆ อยางมาก ไมวาจะเปนผลกระทบดานสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรมและสงแวดลอม ชมชนกลายเปนผถกกระท าจากรฐแตเพยงฝายเดยว เนองจากถกปดกนโดยรฐเปนสาเหตใหชมชนขาดการมสวนรวมในการปฏเสธหรอตอตานอ านาจรฐ ดงนน การมสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบโครงการสาธารณะตาง ๆ ทกอใหเกดผลกระทบโดยตรงตอชมชน ทงการรบรขอมลขาวสารหรอการแสดงขอเทจจรงตอสาธารณะโดยองคกรชมชน จงถอเปนบทบาทหลกในการเขาเรยกรองสทธความเปนชมชน รวมทงเพอใหมการทบทวนนโยบายของรฐอยางจรงจง เพราะผลกระทบทเกดขนเปนผลกระทบในการด ารงชพของชมชนอยางหลกเลยงไมได จงควรเนนการพฒนาและวางนโยบายใหเลงเหนการใหคณคาคณภาพชวตของชาวบานภายใตฐานแนวคดแบบเศรษฐกจพอเพยง อนสงผลดตอวถชวตของชาวบานและระบบนเวศของชมชนใหยงคงอยตอไป

2. ขอเสนอแนะในเชงวชาการ2.1 ผวจยไดท าการศกษาครวเรอนเกษตรกรในชมชนเพยงหนงชมชน อาจท าให

การศกษาไมทวถงครอบคลมถงครวเรอนในชมชนตาง ๆ ทไดรบผลกระทบจากจากการสรางเขอนน ผสนใจจงควรศกษาใหเหนความหลากหลายในชมชนตาง ๆ เปรยบเทยบกบชมชนอน ๆ เพอใหมองเหนภาพในองครวมชดเจนยงขน

2.2 งานวจยดงกลาวเปนงานวจยเชงคณภาพ ซงท าการเกบขอมลในชวงระยะเวลาหนง ท าใหมองเหนภาพวถการด ารงชพของครวเรอน/ชมชนในหมบานในมตตาง ๆ ทง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม เปนตน เพอใหเหนภาพการวจยทชดเจนมากขนควรมการวจยในเชงปรมาณในการเกบรวบรวมขอมลดานตาง ๆ ในทางสถตใหมองเหนภาพทครอบคลมและชดเจนยงขน

กตตกรรมประกาศ ผศกษาขอขอบคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน ทสนบสนนงบประมาณในการ

ศกษาวจยครงน รวมทงผทมสวนเกยวของทชวยใหงานวจยส าเรจลลวงดวยด

บรรณานกรม

จรศกด สขวฒนา. ( 2547 ). จากชาวนาสสวนสมแลรสอรทรมภ. ( รายงานการวจยชดท 3.2 บทเรยน จากภาคกลาง). กรงเทพฯ : พฒนาศกษาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนวโรฒประสานมตร.

จระ ศรเสนา. ( 2541 ) . การพฒนาอาชพเสรมของกลมเกษตรกรท านาโคกส าราญ. วทยานพนธ สงคมศาสตรมหาบณฑต สาขาพฒนาสงคมวทยาและมานษยวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

86

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

เจรญ ศรวงศ. ( 2543 ). การปรบตวดานสงคม และวฒนธรรม ของชมชนเนองจากการอพยพ. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ประเวศ วะส. ( 2532 ). ชมชนพฒนาวกฤตหมบานไทย. กรงเทพฯ : เจรญวทยการพมพ. พชรนทร ลาภานนท และคณะ ( 2544 ).การปรบตวทางวฒนธรรมของชาวชนบททไดรบ

ผลกระทบจากโครงการพฒนาของรฐ. คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. มณมย ทองอย.( 2546 ) . การเปลยนแปลงของเศรษฐกจชาวนาอสานกรณชาวนาลมน าพอง.

กรงเทพฯ : ส านกพมพสรางสรรคจ ากด. วนชย ธรรมสจการ ( 2546 ) .ทนชมชน:รากแกวของการเตบโตของกองทนหมบาน ไดศกษาบาน

โคกสก: วถชวตจากชาวนาสสวนยาง .บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ศภสทธ ศรสวาง. ( 2545 ). การปรบตวในการด ารงชพของชมชนภายหลงการสรางเขอน :

กรณศกษาบานภโคง ต าบลเขอนอบลรตน อ าเภออบลรตน จงหวดขอนแกน. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน.

ส านกงานพฒนาสงคมและคณภาพชวต. ( 2534 ). ทนทางสงคมฉบบประชาชน .กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจแหงชาต.

สเทพ วงศสภา ( 2548 ) .ทนทางสงคมของชมชนกบการจดการกองทนในหมบานสามขา หมท 6 ต าบลหวเสอ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง .วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

เหมวรรณ เหมะนคและคณะ(2549). [ม.ป.ป]. การด ารงชวตทยงยนของกลมชาตพนธลาวในหมบานชายแดนลมน าโขง. (รายงานการวจย). คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน.

อไรวรรณ พวงสายใจ .(2545) . ทนทางสงคมทสงผลตอความเขมแขงขององคกรชมชนทหมบาน สนปายาง ต าบลสนปายาง อ าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม .วทยานพนธศลปศาสตรมหา บณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

อ าภา จนทรากาศ .( 2543 ) . ทนทางสงคมทสงผลตอความเขมแขงของชมชน ทหมบานโปงนก ต าบลแมคะ อ าเภอฝาง จงหวดเชยงใหม . วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

Robert D. Putnam ( 1993 ). Traducción de: Bowling Alone: The Collapse and

Revival of America . Making Democracy Work : Civic Traditions in Modern

Italy.

87

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

แผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไมทเหมาะสมกบพนทจงหวดกระบ

The Prevention Plan on Encroachment and Destruction of Forest Resources Suitable

for the Areas in Krabi Province

ผวจย นายชนมวฒ เมองสง1 อาจารยทปรกษา (1) รศ.ดร.ดสต เวชกจ2 (2) รศ.บ าเพญ เขยวหวาน2 1มหาบณฑตหลกสตรเกษตรศาสตรมหาบณฑต แขนงวชาการจดการการเกษตร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงค เพอ (1) ศกษาความคดเหนของผรบใบอนญาตใหมเลอยโซยนตในทองทจงหวดกระบ เกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมในดานการปองกนรกษาปา ดานการมสวนรวม และภมปญญาชาวบานในดานการปาไม และ(2) เพอก าหนดยทธศาสตรการจดท าแผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไมใหเหมาะสมกบพนทจงหวดกระบ

การวจยครงนเปนการวจยเชงส ารวจ ประชากรทใชเปนประชาชนผรบใบอนญาตใหม เลอยโซยนตในทองทจงหวดกระบ ทผานการตรวจสอบคณสมบตการครอบครองเลอยโซยนตแลว และเดนทางมารบใบอนญาตใหมเลอยโซยนตจากนายทะเบยนเลอยโซยนต ณ ส านกงานทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดกระบ จ านวน 2,250 ราย โดยมกลมตวอยาง 2 กลม คอ กลมตวอยางทใชแบบสอบถามเปนเครองมอวจย มจ านวน 340 คน ทไดมาจากการสมอยางงาย และกลมตวอยางทเปนผใหขอมลเชงลก ใชแบบสมภาษณเปนเครองมอวจย โดยการคดเลอกประชาชนผรบใบอนญาตใหมเลอยโซยนต ท เปนตวแทนจากแตละอ าเภอภายในทองทจ งหวดกระบ รวม 8 อ าเภอๆ ละ 3 คน รวม 24 คน สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจยพบวา (1) ผรบใบอนญาตใหมเลอยโซยนตในทองทจงหวดกระบ มความคดเหนทมคาเฉลยอยในระดบสง ตอการสรางความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไม การจดการพนทปา และกระบวนการมสวนรวม และ(2) ความคดเหนของผรบใบอนญาตใหมเลอยโซยนต สามารถน ามาก าหนดเปนยทธศาสตรส าคญ ในการจดท าแผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไมทเหมาะสมกบพนทจงหวดกระบได 3 ยทธศาสตร คอ 1) ยทธศาสตรการสรางความเขาใจ 2) ยทธศาสตรการจดการพนท และ3) ยทธศาสตรการมสวนรวม

ค าส าคญ แผนการปองกน การบกรกท าลายทรพยากรปาไม จงหวดกระบ

88

ปท� 1 เร�องท� 8/2554

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

Abstract

This research’s objectives are to (1) study the opinions of chainsaw licensees

in Krabi Province about forest resource preservation in terms of forest protection,

participation, and local wisdom on forestry, and (2) formulate guidelines of setting an

appropriate plan to protect forest resources in the areas of Krabi Province from

encroachment and destruction.

This is a survey research conducted on the population of chainsaw licensees in

Krabi Province who have their qualifications for possessing the chainsaws checked

and travelled to receive the licence from the registrar at the Krabi Provincial Office of

Natural Resources and Environment. Two samples were used: a random sample of

340 licensees to answer the questionnaire as a research tool, and a selected sample of

24 licensees (3 from each of 8 districts). Statistics used in the data analysis consisted

of frequency, percentile, mean, and standard deviation.

The results are that (1) the chainsaw licensees in the areas of Krabi had a high-

level mean of opinions on creating the understanding of forest resource preservation,

forest area management, and a participatory process, and (2) the opinions of the

chainsaw licensees can be used in forming significant strategies for preparing the

Prevention Plan on Encroachment and Destruction of Forest Resources Suitable for

the Areas in Krabi Province; namely, (1) strategy to create understanding, (2) strategy

to manage the areas, and (3) strategy to participate.

Keywords : Prevention plan on encroachment, Destruction of forest resources,

Krabi Province

บทน า ดวยสถานการณในปจจบน ทรพยากรปาไมในทองทจงหวดกระบ ยงมการถกบกรกท าลาย

อยางตอเนองในหลายรปแบบ และไมมแนวโนมทจะลดลง ซงหากมองมาตรการของภาครฐ ทเกยวของในการดแลปองกนรกษาทรพยากรปาไม ยงไมมความเขมแขงพอทจะเปนเครองมอในการบงคบใช เพอหยดย งการบกรกท าลายปา ฉะนนจงจ าเปนตองไดรบความรวมมอจากทกภาคสวน โดยเฉพาะประชาชนทมกจกรรมทเกยวกบการท าไม การแปรรปไม หรออาชพทเกยวของกบการรบจางโคนตนไม รบจางแปรรปไม คาไมแปรรปหรอคาสงประดษฐทท าจากไม และเปนผมเครองเลอยโซยนตไวในครอบครอง ซงผวจยมองวา ผครอบครองเลอยโซยนตเปนกลมทมอาชพดานการปาไมและใกลชดกบพนทปาไม มสวนไดสวนเสยกบตนไม ปาไมโดยตรง โครงการศกษาวจยในเรอง “ แผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไมทเหมาะสมกบพนทจงหวดกระบ” จงเปนการศกษา แนวคด/ความคดเหนของผครอบครองเลอยโซยนต นาจะน าผลการวจยดงกลาว ไปใชเปนยทธศาสตรในการจดท าแผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไม ทเหมาะสมกบพนทจงหวดกระบได

89

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาความคดเหนของผรบใบอนญาตใหมเลอยโซยนต ในทองทจงหวดกระบ

เกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม ในดานการปองกนรกษาปา ดานการมสวนรวมและภมปญญาชาวบานในดานการปาไม

2. เพอก าหนดยทธศาสตรการจดท าแผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไมใหเหมาะสมกบพนทของจงหวดกระบ

วธการวจย การวจยครงน เปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) โดยมขนตอน ดงน 1. ขนตอนการเตรยมการ 1.1 ศกษาขอมลสถานการณปาไมจากแหลงขอมล 1.2 ออกแบบและจดท าแบบสอบถามและแบบสมภาษณ 1.3 วางแผนงานวจย ซกซอมความเขาใจกบทมงานผเกบขอมล 2. เครองมอทใชในการวจย 2.1 ใชแบบสอบถาม ซงประกอบดวยค าถามแบบปลายปด 2.2 ใชแบบสมภาษณ ซงประกอบดวยค าถามแบบปลายปดและปลายเปด แบงเปน 3 ตอน ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล สงคม เศรษฐกจ ไดแก เพศ อาย อาชพ งานอดเรก ระดบ

การศกษา รายไดครอบครว ระยะเวลาในการอาศยในทองถนนน ขนาดพนททถอครอง ประเภททดนถอครอง และการครอบครองเลอยโซยนต

ตอนท 2 ขอมลทเปนสาเหตและเปนปจจยเกยวของตอการบกรกท าลายปา การยดถอครอบครองพนทปา แนวเขตทดนในเขตปาไม ผปกครองในทองทตอการบกรกพนทปาไม การปลกพชเกษตรกบของการตดไมในเขตปา การบงคบใชกฎหมายปาไม การไดรบความรความเขาใจดานปาไม

ตอนท 3 ความคดเหน ดานการอนรกษทรพยากรปาไม ความคดเหนดานการปองกนรกษาปา การมสวนรวมของชมชนในการดแลพนทปา ปญหาอปสรรคในการเขารวมเปนเครอขายเพอการอนรกษทรพยากรปาไมในทองถน ความคดเหนเกยวกบภมปญญาชาวบาน

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ โดยผว จยจะน าแบบสอบถามและแบบสมภาษณ ไปใหหวหนาสวนราชการในจงหวดกระบ ผท าหนาทเกยวกบการปองกนและปราบปรามการบกรกท าลายปา ไดแก ผอ านวยการส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดกระบ หวหนาหนวยปองกนรกษาปา หวหนาอทยานแหงชาต หวหนาเขตรกษาพนธสตวปา หวหนาสถานพฒนาทรพยากรปาชายเลน เปนตน ประเมนเนอหา ความครอบคลมของเนอหา

90

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานว จย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ขอบเขตเนอหาและหาจดบกพรอง แลวน ามาพจารณาปรบปรงแกไขแบบสอบถามและแบบสมภาษณ

3. ประชากร กลมตวอยาง และกลมผใหขอมลเชงลก 3.1 ประชากรเปาหมาย คอ ประชากรทยนค าขอรบใบอนญาตใหมเลอยโซยนต ไว

กบส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดกระบ และเดนทางมารบใบอนญาตฯ จาก นายทะเบยนเลอยโซยนต ณ ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดกระบมจ านวนทงสน 2,250 ราย

3.2 กลมตวอยาง โดยการสมแบบงาย ผวจยยนแบบสอบถามใหประชาชนผเดนทางมารบใบอนญาตใหมเลอยโซยนต จ านวน 340 คน น ากลบไปกรอกขอมล แลวใหสงคนมายงผวจย ขนาดของกลมตวอยางดงกลาว ค านวณหาโดย ใชสตรการค านวณ ของ ทาโร ยามาเน ทระดบนยส าคญ 0.05 ตามสตรดงน

2)(1 eN

Nn

3.3 กลมผใหขอมลเชงลก ใชแบบสมภาษณกบประชาชนผเดนทางมารบใบอนญาตใหมเลอยโซยนตโดยคดเลอกคน (ทไมใชในกลมตวอยางตามขอ 3.3.2) ซงจะเปนตวแทนจากแตละอ าเภอ ภายในจงหวดกระบ รวม 8 อ าเภอๆ ละ 3 คน ขนาดกลมตวอยาง 24 คน

4. ขนตอนด าเนนการเกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมล และสงเคราะหขอมล 4.1 การเกบรวบรวมขอมล

สวนท 1 เกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง - ยนแบบสอบถามพรอมซองจดหมายปดแสตมปและชแจงรายละเอยดกบ

กลมตวอยาง เพอใหกลมตวอยางน าแบบสอบถามกลบไปกรอกขอมล แลวใหกลมตวอยางสงแบบสอบถามคนใหผวจยทางไปรษณย

สวนท 2 เกบรวบรวมขอมลจากกลมผใหขอมลเชงลก - ใชแบบสมภาษณกบกลมผใหขอมลเชงลก โดยใหทมงานสมภาษณ ชแจง

รายละเอยดและเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณ 4.2 การวเคราะหขอมล

เมอเกบรวบรวมขอมลจนครบเสรจสน จงท าการตรวจสอบความถกตอง ความสมบรณ น าขอมลทไดท าการลงรหสวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรป ท าการวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา

4.2.1 อธบายลกษณะขอมล โดยการแจกแจงความถ คารอยละ และคาเฉลย 4.2.2 วดระดบความคดเหนเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไม 4.2.3 จดเรยงล าดบความส าคญ ความคดเหน ดานการปองกนรกษาปา

91

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

4.2.4 ใชขอความและตารางมาเปนวธน าเสนอขอมลเชงพรรณนา เกรฑการใหคะแนนระดบความคดเหนตามคาเฉลย 5 ระดบ

1) คาเฉลย 1.00 - 1.80 มความเหนอยในระดบต า2) คาเฉลย 1.81 - 2.60 มความเหนอยในระดบคอนขางต า3) คาเฉลย 2.61 - 3.40 มความเหนอยในระดบปานกลาง4) คาเฉลย 3.41 - 4.20 มความเหนอยในระดบสง5) คาเฉลย 4.21 - 5.00 มความเหนอยในระดบสงมาก

4.3 การสงเคราะหขอมล 1) น าผลการวเคราะหขอมล ยกรางยทธศาสตรการจดท าแผนปองกนการบก

รกท าลายทรพยากรปาไมทเหมาะสมกบพนทจงหวดกระบ 2) จดประชมเชงปฏบตการ หนวยงานทท าหนาทดานการปองกนและดแลรกษา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองทจงหวดกระบ เพอใหความคดเหนในแผนการปองกนฯ 3) สงเคราะหขอมลทไดจากการศกษา

5. ขนตอนการสรปผล จดท ารายงาน จดพมพและเผยแพรผลการวจย ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล ตารางท 1 ขอมลสวนบคคล

ขอมล รอยละ เพศชาย 92.5

อายเฉลยระหวาง 41 - 50 ป 39.4 ประกอบอาชพเกษตรกรรม 64.4 ระดบการศกษาอยในระดบประถมศกษา (ป.4 - ป.6) 63.5

มเหตผลทเลอยโซยนตเพอใชตดไมสวนตว 72.1 มระยะเวลาการใชเลอยโซยนตระหวาง 1 - 5 ป 45.6 จ านวนสมาชกในครอบครว 3 - 4 คน 47.6

ระยะเวลาในการอยอาศยในทองถนมากกวา 20 ป 82.1 มรายไดตอครวเรอน ไมเกน 10,000 บาท 44.7 มรายไดทเกดจากเครองเลอยโซยนตตอเดอน ไมเกน 5,000 บาท 27.4 ประเภททดนทถอครองมากทสด ไดแก น.ส.3 หรอน.ส. 3ก 29.1

การถอครองทดนอยในเขตปา 31.76 มการถอครองทดนมากกวา 20 ไร 35.5

92

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย คดเปนรอยละ 92.9 มอายเฉลยระหวาง 41 - 50 ป คดเปนรอยละ 39.4 ประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลก คดเปนรอยละ 64.4 มระดบการศกษาอยในระดบประถมศกษา (ป.4 - ป.6) คดเปนรอยละ 63.5 กลมตวอยางมเหตผลทใชเครองเลอยโซยนตเพอใชตดไมสวนตว คดเปนรอยละ 72.1 และมระยะ เวลาการใชเลอยโซยนตระหวาง 1 - 5 ป คดเปนรอยละ 45.6 จ านวนสมาชกในครอบครว 3 - 4 คน คดเปนรอยละ 47.6 ระยะเวลาในการอาศยอยในทองถนมากกวา 20 ป สงถงรอยละ 82.1 กลมตวอยาง มรายไดครอบครวตอเดอนไมเกน 10,000 บาท เปนจ านวนมากทสด คดเปนรอยละ 44.7 และมรายไดทเกดจากการใชเลอยโซยนตตอเดอน ไมเกน 5,000 บาท คดเปนรอยละ 27.4 ในสวนของประเภททดนทกลมตวอยางถอครอง พบวาประเภททดนทมการถอครองมากทสด ไดแก น.ส. 3 หรอ น.ส. 3 ก. คดเปนรอยละ 29.1 แตทนาสงเกตส าหรบประเภททดนทถอครองของกลมตวอยาง อยในประเภทไมมหลกฐานการถอครองใดๆ จ านวน 16 ราย คดเปนรอยละ 4.7 มการช าระภาษบ ารงทองท (ภบท.5) จ านวน 80 ราย คดเปนรอยละ 23.5 และมการถอครองทดนประเภทอนๆ ไดแก สทก. (ออกใหโดยกรมปาไม) และ กสน. 5 (ออกใหโดยกรมสงเสรมสหกรณ) รวม 10 ราย คดเปนรอยละ 2.9 ประเภททดนทกลาวมาขางตน เมอพจารณาถงสถานะของประเภททดนแลวพบวา ทดนทถอครองไมเปนทดนตามประมวลกฎหมายทดนแตอยางใด ยงคงมสถานะเปนปา ฉะนน จากผลการวเคราะหขอมลจงพบวา กลมตวอยางมการถอครองทดนอยในเขตปา รวมจ านวน 106 ราย คดเปนรอยละ 31.76 หรอประมาณ 1 ใน 3 ของกลมตวอยางเปนผครอบครองท าประโยชนทดนหรออยอาศยภายในเขตปาไม ในสวนของขนาดพนทถอครอง กลมตวอยางมการถอครองทดนมากกวา 20 ไร เปนจ านวนรอยละ 35.3

ตอนท 2 สาเหตและปจจยเกยวของตอการบกรกท าลายปา

ตารางท 2 สาเหตและปจจยเกยวของตอการบกรกท าลายปา

ขอมล คาเฉลย ประชาชนยงขาดความรความเขาใจตอการอนรกษทรพยากร ธรรมชาตเพอความย งยน

3.93

แนวเขตปาไมแตละประเภทไมมความชดเจน 3.79

ประชากรของจงหวดกระบเพมขนอยางรวดเรว 3.62 การบงคบใชกฎหมายปาไม ไมเขมแขง จรงจง 3.58 ปาไมถกท าลายเพราะชาวบานไมมสวนรวมในการดแล 3.57

93

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

จากตารางท 2 พบวา กลมตวอยางไดใหความส าคญและมความเหนอยในระดบสง ไดแก ประชาชนยงขาดความรความเขาใจ ตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเพอความย งยน มคาเฉลยเทากบ 3.93 แนวเขตปาไมแตละประเภทไมมความชดเจน มคาเฉลยเทากบ 3.79 ประชากรของจงหวดกระบเพมขนอยางรวดเรว มคาเฉลยเทากบ 3.62 การบงคบใชกฎหมายปาไมไมเขมแขง จรงจง มคาเฉลยเทากบ 3.58 และความเหนในเรองปาไมถกท าลายเพราะชาวบานไมมสวนรวมในการดแล มคาเฉลยเทากบ 3.57

ตอนท 3 ความคดเหนดานตาง ๆ

ตารางท 3 ความคดเหนดานการปองกนรกษาปา

ขอมล คาเฉลย รวมกนจดตงปาชมชน 3.91 ตงกรรมการประจ าหมบานดแลพนทปาสงวนแหงชาต 3.84 จดตงศนยเรยนรพนธไมประจ าทองถน 3.83

จดตงกลมเพอสรางจตส านกในการอนรกษและความตองการใหปลกตนไมรอบเขตพนทปาเปนแนวกนชน

3.81

สรางเครอขายยอยคอยสนบสนนและรวมท างานกบเจาหนาทปาไม 3.76 แจงเบาะแสและใหขอมลกบเจาหนาทปาไม 3.61

จดตงชดลาดตระเวนตรวจปา 3.48

จากตารางท 3 กลมตวอยางไดมความคดเหนทมคาเฉลยอยในระดบสง ดงน รวมกนจดต งปาชมชน มคาเฉลยสงสดเทากบ 3.91 ต งกรรมการประจ าหมบานดแลพนทปาสงวนแหงชาต มคาเฉลยเทากบ 3.84 จดตงศนยเรยนรพนธไมปาประจ าทองถน มคาเฉลยเทากบ 3.83 ตองการจดตงกลมเพอสรางจตส านกในการอนรกษและความตองการใหปลกตนไมรอบเขตพนทปาเปนแนวกนชน มคาเฉลยเทากน คอ 3.81 การสรางเครอขายยอยคอยสนบสนนและรวมท างานกบเจาหนาทปาไม มคาเฉลยเทากบ 3.76 การแจงเบาะแสและใหขอมลกบเจาหนาทปาไม มคาเฉลยเทากบ 3.61 และตองการจดตงชดลาดตระเวนตรวจปา มคาเฉลยเทากบ 3.48

94

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ตารางท 4 ความคดเหนดานการมสวนรวม

ขอมล คาเฉลย การมสวนรวมในกจกรรมปลกปาและบ ารงรกษาตนไม 3.93 รวมกจกรรมฝกอบรมยวชน เยาวชนในการอนรกษปาไม 3.90

รวมจดท าแผนปองกนรกษาปาในพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนต าบล 3.88 กจกรรมสมมนาเวทชาวบานระดมความคดเหนเพอการรกษาปา 3.78 เพาะช ากลาไมแจกชาวบาน 3.75

รวมกจกรรมฝกอบรมอาสาสมครพทกษปา 3.72 สงเสรมหลกสตรการเรยนของโรงเรยนในสงกดองคการบรหารสวนต าบล โดยปราชญชาวบานหรอผรดานชนดพนธไมมาเปนผสอน

3.70

จากตารางท 4 กลมตวอยางไดแสดงความคดเหนโดยมคะแนนคาเฉลยอยในระดบสงทกประเดน อนไดแก การมสวนรวมในกจกรรมปลกปาและบ ารง รกษาตนไม มคาเฉลยเทากบ 3.93 การรวมกจกรรมฝกอบรมยวชน เยาวชนในการอนรกษปาไม มคาเฉลยเทากบ 3.90 รวมจดท าแผนปองกนรกษาปาในพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนต าบล มคาเฉลยเทากบ 3.88 กจกรรมสมมนาเวทชาวบานระดมความคดเหนเพอการรกษาปา มคาเฉลยเทากบ 3.78 กจกรรมเพาะช ากลาไมแจกชาวบาน มคาเฉลยเทากบ 3.75 การรวมกจกรรมฝกอบรมอาสาสมครพทกษปา มคาเฉลยเทากบ 3.72 และการสงเสรมหลกสตรการเรยนของโรงเรยนในสงกดองคการบรหาร สวนต าบล โดยใหปราชญชาวบานหรอผรดานชนดพนธไมมาเปนผสอน มคาเฉลยอยท 3.70

ตารางท 5 ความคดเหนดานการบรหารจดการพนทปาเพอการอนรกษ

ขอมล คาเฉลย

การจดท าแผนปองกนรกษาปาอยางจรงจง 4.19 การส ารวจพนทปา สตวปา พนทท ากนใหไดขอมลชดเจน 4.14

สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษในเขตปาไม 3.81 การจดระเบยบผอยอาศยท ากนในเขตปาไม 3.78 การตงสวนจดการปาไมและสงแวดลอมประจ าองคการบรหารสวนต าบล เพอบรหารจดการพนทปาตามหลกวชาการ

3.60

จงตงศนยศกษาความหลากหลายทางชวภาพในเขตปาของต าบล 3.57

95

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

จากตารางท 5 กลมตวอยางไดแสดงความคดเหน ซงมคะแนนคาเฉลยอยในระดบสง ดงน การจดท าแผนปองกนรกษาปาอยางจรงจง มคาเฉลยเทากบ 4.19 การส ารวจพนทปา สตวปา พนทท ากนใหไดขอมลทชดเจน มคาเฉลยเทากบ4.14 สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษในเขตปาไม มคาเฉลยเทากบ 3.81 การจดระเบยบผอยอาศยท ากนในเขตปาไม มคาเฉลยเทากบ 3.78 การตงสวนจดการปาไมและสงแวดลอมประจ าองคการบรหารสวนต าบล เพอบรหารจดการพนทปาตามหลกวชาการ มคาเฉลยเทากบ 3.60 และสนบสนนใหจดตงศนยศกษาความหลากหลายทางชวภาพในเขตปาของต าบล มคาเฉลยอยท 3.57

ตารางท 6 ความคดเหนเกยวกบภมปญญาชาวบานดานการปาไม

ขอมล คาเฉลย สรางเครอขายกบทกหมบานรอบเขตปา 4.07 จดทมงานเฝาระวงและทมเคลอนทเรวเพอแจงเบาะแส 3.73

การใชมาตรการทางสงคมแกผบกรก 3.49

จากตารางท 6 กลมตวอยางไดแสดงความคดเหน โดยมคะแนนคาเฉลยอยในระดบสง รวม 3 ประเดน กลาวคอ ในประเดนการสรางเครอขายกบทกหมบานรอบเขตปา มคาเฉลยเทากบ 4.07 การจดทมงานเฝาระวงและทมเคลอนทเรวเพอแจงเบาะแส มคาเฉลยเทากบ 3.73 และการใชมาตรการทางสงคมแกผบกรก เชน ตดสทธตางๆ ทไดรบจากหมบาน มคาเฉลยอยท 3.49

ตอนท 4 การก าหนดยทธศาสตรการจดท าแผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไม ทเหมาะสมกบพนทจงหวดกระบ

สามารถยกรางเปนยทธศาสตรในแผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไม ทเหมาะสมกบพนทจงหวดกระบได โดยรางยทธศาสตรดงกลาว ไดผานการพจารณาความเหนจากผแทนหนวยงานทท าหนาทดานการปองกนและดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองทจงหวดกระบ ในการประชมเชงปฏบตการ และทประชมมความเหนวา การก าหนดยทธศาสตร การจดท าแผนฯ มความสอดคลองกบการด าเนนงานหลกของหนวยงานและมบคลากร เครองมอ พอทจะด าเนนการได อาจมความเปนไปไดในดานงบประมาณทจะขอจากหนวยงานตนสงกดและ ขอสนบสนนจากจงหวดกระบ รวมถงเปนยทธศาสตรทเกดจากการยอมรบของผมสวนไดสวนเสย ดานปาไม ไดแก ผครอบครองเลอยโซยนตในทองทจงหวดกระบ รายละเอยดดงน

1. ยทธศาสตรการสรางความเขาใจ ประกอบดวย 2 กลยทธ ไดแก1.1 กลยทธการสงเสรมความร ความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไม

ใหประชาชน ม 3 มาตรการ คอ

96

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

1.1.1 จดฝกอบรมใหความร ดานการอนรกษ ใหผมใบอนญาตเลอย โซยนต

1.1.2 จดสมมนาเวทชาวบานระดมความคดเพอการปองกนรกษาปา 1.1.3 จดตงศนยเรยนรพนธไมประจ าต าบล

1.2 กลยทธเสรมศกยภาพใหเจาหนาท ม 3 มาตรการ คอ 1.2.1 จดฝกอบรมเจาหนาท ดาน GIS, Arc view และ GPS 1.2.2 จดสมมนาเวทแลกเปลยนความคดเหนการปฏบตการในพนทปาไม 1.2.3 จดฝกอบรมเขมเจาหนาทปาไมดานการขาวและการสบสวนสอบสวน 2. ยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรปาไม ประกอบดวย 3 กลยทธ ไดแก

2.1 กลยทธการจดการบคคลดานการปาไม ม 2 มาตรการ คอ 2.1.1 ตงสวนจดการปาไมและสงแวดลอมประจ า อบต. 2.1.2 จดระเบยบผอยอาศยและท ากนในเขตปาไมใหชดเจน

2.2 กลยทธการสรางเสรมและเรยนร ม 2 มาตรการ คอ 2.2.1 จดท ายทธศาสตรสงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษ 2.2.2 จดตงศนยศกษาความหลากหลายทางชวภาพในเขตปาของต าบล

2.3 กลยทธการจดการพนทปา ม 2 มาตรการ คอ 2.3.1 จดท าแผนการดแลรบผดชอบเขตพนทปาของ อบต. 2.3.2 จดท าแผนการปลกตนไมตามแนวเขตปาสมบรณ เพอเปนแนวกนชน

3. ยทธศาสตรการมสวนรวม ประกอบดวย 3 กลยทธ ไดแก3.1 กลยทธสงเสรมความรวมมอภาคประชาชน ม 4 มาตรการ คอ

3.1.1 รวมจดตงปาชมชน / เพมพนทปาชมชนใหมมากขน 3.1.2 จดกจกรรมปลกและบ ารงรกษาตนไมอยางตอเนอง 3.1.3 จดท าโครงการธนาคารตนไมประจ าต าบล 3.1.4 จดตงสถานวทยชมชน เพอการอนรกษปา 3.2 กลยทธสรางเสรมกระบวนการท างานรวมกน ม 4 มาตรการ คอ 3.2.1 ตงกรรมการประจ าหมบาน ดแลพนทปาสงวนแหงชาต

3.2.2 จดตง “ปาไมหมบาน” ตามแนวพระราชประสงค 3.2.3 จดตงเครอขายกบทกหมบานทอยรอบเขตปาไม

3.2.4 จดตงชดเฝาระวงและเคลอนทเรวประจ าต าบล 3.3 กลยทธสรางแนวรวมการปองกนรกษาปา ม 5 มาตรการ คอ

3.3.1 จดฝกอบรมลกเสอปาไม / ยวสงแวดลอม 3.3.2 จดฝกอบรมยวชน เยาวชนพทกษปา

97

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

3.3.3 จดตงกลมนกอนรกษ ชมชนคนรกษอทยาน / รกษสตวปา 3.3.4 จดกจกรรมฝกอบรมอาสาสมครพทกษปา 3.3.5 จดเสรมหลกสตรการเรยนของโรงเรยนในสงกด อบต.

อภปรายผลการวจย วตถประสงคขอท 1 เพอศกษาความคดเหนของผ รบใบอนญาตใหมเลอยโซยนตในทองท

จงหวดกระบเกยวกบการอนรกษทรพยากรปาไมในดานการปองกนรกษาปา ดานการมสวนรวมและภมปญญาชาวบานในดานการปาไม

ประเดนท 1 ประชาชนยงขาดความรความเขาใจตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเพอความย งยน ซงสอดคลองกบงานวจยของ กนก ชยางคบตร (2547) ทพบวา ปจจยมความสมพนธกบการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม ไดแก ความรความเขาใจในดานการอนรกษทรพยากรปาไม

การทเปนเชนนน นาจะเปนเพราะวา การสงเสรมความรเพอสรางความรความเขาใจ ยงไมสามารถสรางความเขาใจไดอยางทวถง มผลใหประชาชนขาดการมสวนรวมตอการอนรกษทรพยากรปาไม

ประเดนท 2 แนวเขตปาไมแตละประเภทไมมความชดเจน การทเปนเชนนน นาจะเปนเพราะวาหนวยงานภาครฐยงขาดการบรหารจดการพนทปา

ทจะท าใหเกดความชดเจนของแนวเขตปาแตละประเภท จงเปนผลใหเกดความขดแยงกนเองระหวางหนวยงานของภาครฐและระหวางของภาครฐกบภาคประชาชน

ประเดนท 3 คอ ประชากรของจงหวดกระบเพมขนอยางรวดเรว การท เปนเชนน น นาจะเปนเพราะวาความเจรญและการพฒนาทางเทคโนโลย

การแพทยและการสาธารณสข รวมถงการพฒนาดานการสาธารณปโภค เปนผลใหอตราการเพมของประชากรเปนไปอยางรวดเรว ในขณะทพนทท ากนมจ านวนจ ากด จงนาจะเปนสาเหตใหประชาชนตองบกรกพนทปาไมมากขน

ประเดนท 4 คอ การบงคบใชกฎหมายปาไมไมเขมแขง จรงจง ซงสอดคลองกบงานวจยของจ าเรญ วราภรณ (2547) ทพบวา กฎหมายองคกรปกครองสวนทองถน ไมมอ านาจเดดขาดในการบรหารจดการโครงการ

การทเปนเชนนน นาจะเปนเพราะวา การปฏรประบบราชการในภาคสวนของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ยงไมประสบผลส าเรจเทาทควร เพราะการบงคบใชกฎหมาย ยงไมเกดผลสมฤทธ อยางเปนรปธรรม สงผลใหภาคประชาชนมองวา สวนราชการทเกยวของกบการบงคบใชกฎหมายปาไมไมมความเขมแขง จรงจง และขาดเจาภาพผรบผดชอบอยางแทจรง

98

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ประเดนท 5 คอ ปาไมถกท าลายเพราะชาวบานไมมสวนรวมในการดแล ซงสอดคลองกบงานวจยของพงษสวสด อกษรสวาสด (2550) ทพบวา หากรฐเปดโอกาสใหชมชนเขามามสวนรวมในการอนรกษและจดการทรพยากรธรรมชาต จะท าใหการอนรกษและจดการทรพยากร ธรรมชาตมประสทธภาพและลดปญหาความขดแยงได

การทเปนเชนนน นาจะเปนเพราะชมชนซงเปรยบเสมอนผทเปนเจาของทรพยากร ในทองถนนนๆ มอ านาจในการบรหารจดการทรพยากร ใชประโยชนจากทรพยากรรวมกน นาจะเกดประโยชนตอการอนรกษมากกวา การด าเนนการโดยภาครฐเพยงฝายเดยว

วตถประสงคขอท 2 เพอก าหนดยทธศาสตรการจดท าแผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไมใหเหมาะสมกบพนทของจงหวดกระบ

สามารถน าความคดเหนของกลมตวอยางทมความเหนอยในระดบสง ในประเดนทเปนสาเหตของการบกรกท าลายทรพยากรปาไม มาก าหนดเปนหวขอยทธศาสตรการจดท าแผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไมทเหมาะสมกบพนทจงหวดกระบได 3 หวขอยทธศาสตร คอ 1) ยทธศาสตรการสรางความเขาใจ 2) ยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรปาไม และ 3) ยทธศาสตรการมสวนรวม ประเดนความคดเหนดานการปองกน ดานการมสวนรวมดานการบรหารจดการพนทปาเพอการอนรกษและภมปญญาชาวบาน สามารถน ามาก าหนดเปนกลยทธได 8 กลยทธ และมาตรการหรอแนวทางปฏบตได 25 มาตรการ

เปนการสอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 หมวดท 5 แนวนโยบายพนฐานของรฐ สวนท 8 แนวนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มาตรา 25 รฐตองด าเนนการตามนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คอจดใหมแผนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตอยางเปนระบบและเกดประโยชนตอสวนรวม ทงตองใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บ ารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล

การทเปนเชนนน นาจะเปนเพราะวา การด าเนนการตามแผนงานเพอการปองกนรกษาปาของหนวยงานภาครฐในพนทจงหวดกระบ ทผานมายงไมประสบผลส าเรจ ยงขาดการเขามา มสวนรวมในการจดท าแผนจากภาคประชาชน หรออาจเปนเพราะการปฏรประบบราชการทผานมาไมไดยดผลประโยชนของประชาชนเปนทตง หรอเพราะผลของการเปลยนแปลงทางการเมอง ทเกดขนบอยครงจนท าใหขาดเสถยรภาพในการบรหารจดการบานเมอง หรอไมกนาจะเปนเพราะความไมโปรงใสของนกการเมองและการทจรตคอรปชนในระบบราชการกอาจเปนได

99

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช 1.1 หนวยงานของรฐทมหนาทรบผดชอบพนทปาโดยตรง ไดแก หนวยงานในสงกด

กรมปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชและกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง รวมถงหนวยงานสวนภมภาคในสงกดส านกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สามารถน าผลการวจยไปใชประสานการปฏบตงานไดตามอ านาจหนาทตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 หมวดท 5 สวนท 8 มาตรา 85 (4) คอจดใหมแผน การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตอยางเปนระบบและเกดประโยชนตอสวนรวม ท งตองใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บ ารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและ มาตรา 85 (5) คอสงเสรม บ ารงรกษาและคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการพฒนาทย งยน ตลอดจนควบคมและก าจดภาวะมลพษทมผลตอสขภาพ อนามย สวสดภาพและคณภาพชวตของประชาชน โดยประชาชน ชมชนทองถนและองคกรปกครองสวนทองถน ตองมสวนรวมในการก าหนดแนวทางในการด าเนนงาน

1.2 องคกรปกครองสวนทองถน สามารถน าผลการวจยนไปใชเพมบทบาทและก าหนดรปแบบการบรหารได ตามอ านาจหนาทในการจดการทรพยากรปาไม การบ ารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทอยในเขตพนทรบผดชอบของทองถนนนๆ รวมถงการมสวนรวมของชมชนทองถน ตามมาตรา 290 หมวดท 14 ตามรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

1.3 องคกรภาคประชาชน อนไดแก ชมชน ชมชนทองถนหรอชมชนทองถนดงเดม สามารถน าผลงานวจยไปใชตามสทธในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 หมวดท 3 สวนท 12 สทธชมชน มาตรา 66 ชมชน ชมชนทองถนหรอชมชนดงเดม ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟและมสวนรวมในการจดการ การบ ารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และมาตรา 67 สทธของบคคล ทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการอนรกษ บ ารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ และ ใหการคมครอง สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 2.1 การวจยเรองแผนการปองกนการบกรกท าลายทรพยากรปาไม ทเหมาะสมกบ

พนทจงหวดกระบ ควรท าการศกษาเจาะลกถงสาเหตของการบกรกท าลายปา ไดแก ศกษาสาเหต ทประชาชนยงไมมความเขาใจตอการอนรกษ, เหตทท าใหแนวเขตปาแตละประเภทยงไมมความชดเจน , สาเหตทการบงคบใชกฎหมายปาไมยงไมมความเขมแขง, สาเหตทท าใหชาวบานไมมสวนรวมในการดแลรกษาปา

100

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

2.2 การวจยในเรองนครงตอไป ควรเนนการวจยเชงคณภาพ เจาะลกเฉพาะพนท อาจเปนระดบต าบลหรอเปนรายปา เพอเปนแผนทเหมาะสมเฉพาะพนททองถนนนๆ มสวนรวมอยางทวถง

กตตกรรมประกาศ การท าวทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยความกรณาจาก รองศาสตราจารย ดร.ดสต เวชกจ

ผอ านวยการสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (ประธานกรรมการทปรกษา) รองศาสตราจารยบ าเพญ เขยวหวาน สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช (กรรมการทปรกษารวม) ทกรณาใหค าปรกษา ค าแนะน า และตดตามการวจยในครงนอยางใกลชด รวมถง ดร.โกมล แพรกทอง ประธานกรรมการสอบปกปองวทยานพนธ ทใหขอเสนอแนะและตรวจสอบแกไขวทยานพนธฉบบนใหถกตองสมบรณ ผวจยขอกราบขอบพระคณทกทานเปนอยางสงไว ณ ทน

ผ วจ ยขอกราบขอบพระคณคณาจารยสาขาวชาสง เสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราชทกทาน ทได ประสทธประสาทวชาความรใหแกผว จ ย ขอขอบพระคณ คณจงรก ทรงรตนพนธ ผอ านวยการส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดกระบ และคณวระศกด กราปญจะ หวหนากลมงานทรพยากรธรรมชาต ท ให ความอนเคราะหสถานท และสนบสนนอปกรณส านกงานเพอการวจยในครงน และขอขอบพระคณผครอบครองเลอยโซยนตในทองทจงหวดกระบ ซงเปนกลมตวอยางของการศกษาวจยทไดเสยสละเวลาและใหความรวมมอในการใหสมภาษณและตอบแบบสอบถาม ท าใหมขอมลอนเปนประโยชนตอการศกษาวจย และท าใหการวจยส าเรจลลวงไปดวยด

สดทายน ผวจ ยขอกราบเทา คณพอปรชา เมองสง และคณแมจระณ เมองสง ทไดให ความเมตตา อบรมบมนสยใหมใจรกการศกษา และขอขอบคณชชรนทร เมองสง (ภรรยา) เดกชายชนมวสทธ - เดกหญงชนมญาดา เมองสง (บตร) ตลอดจนญาตๆ และเพอนๆ ทเปนก าลงใจอนส าคญยงท าใหผวจยประสบความส าเรจในการศกษาครงน

บรรณานกรม

กนก ชยางคบตร. (2547). ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปา ไมของราษฎรทอยอาศยในอทยานแหงชาตเอราวณ จงหวดกาญจนบร. วทยานพนธ ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (การบรหารทรพยากรปาไม) สาขาการบรหาร ทรพยากรปาไม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

101

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานว จย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

จ าเรญ วราภรณ. (2547). มาตรการทางกฎหมายขององคกรปกครองสวนทองถนในการดแลรกษา ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ศกษาเฉพาะกรณ : โครงการพฒนาพนทลมน าปากพนง อนเนองมาจากพระราชด าร. วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต นตศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง.

ดสต เวชกจ. (2536). การอนรกษทรพยากรปาไม . ใน เอกสารการสอนชดวชานเวศวทยาและ

การจดการทรพยากรปาไม. หนวยท 5 หนา 222 - 226 นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ.

พงษสวสด อกษรสวาสด. (2550). สทธการมสวนรวมของชมชนทองถนดงเดมในการอนรกษและ การจดการทรพยากรธรรมชาต. วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต นตศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง.

“รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย”. (2550, 24 สงหาคม). ราชกจจานเบกษาฉบบกฤษฎกา เลม 124 ตอนท 47ก หนา 12 - 13 , 16 , 18 - 20 , 27 , 116

โสภณ แทงเพชร. (2550). แนวทางการจดท าแผนยทธศาสตรทมประสทธภาพ. (พาวเวอรพอยท) เชยงใหม : ส านกพฒนาเศรษฐกจและสงคมภาคเหนอ

Yamane, T. 1973. statistics : An Introductory Analysis. 3rd

ed., Harper

International Edition, Tokyo.

102

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

การพฒนาบทบาทของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา กรมปาไม

Development of the Role of Forest Fire Control

Officers of the Royal Forest Department.

ผวจย นางสาวจฬาวลย พรหมสวรรณ1 อาจารยทปรกษา (1) รองศาสตราจารย ดร. ดสต เวชกจ2 และ (2) อาจารย ดร. วรพรรณ หมพานต3

1มหาบณฑตหลกสตรเกษตรศาสตรมหาบณฑต แขนงวชาการจดการการเกษตร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช 2สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 3ส านกวจยและพฒนาการปาไม กรมปาไม

บทคดยอ

การวจยครงน เปนการวจยเชงส ารวจ มวตถประสงคทส าคญ เพอเสนอแนวทางการพฒนาบทบาทของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรมปาไม กลมตวอยางในการศกษา ไดแก หวหนาหนวยปองกนรกษาปา สงกดกรมปาไม ทไดรบการจดสรรงบประมาณเพอการปฏบตงานดานการควบคมไฟปา การเลอกกลมตวอยางโดยการสมแบบชนภม ไดกลมตวอยางจ านวน 155 ตวอยาง ใชสถตเชงพรรณนาในการวเคราะหขอมลพนฐาน และสถตทใชในการวเคราะหปจจยทเกยวของกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงาน ไดแก T-test และ One-Way ANOVA

จากการศกษาสถานภาพสวนบคคล พบวาเจาหนาทผปฏบตงาน ทงหมดเปนเพศชาย มอายเฉลย 45.75 ป สวนใหญจบการศกษาในระดบปรญญาตร มอายราชการเฉลย 24 ป ไมเคยไดรบการฝกอบรมหลกสตรดานการควบคมไฟปา และไมมโรคประจ าตวทเปนอปสรรคตอการปฏบตงาน มความรและความพรอมทางดานการควบคมไฟปาอยในระดบสง ทงนยงพบวา ปจจยดานอาย และต าแหนงหนาท มผลตอ ความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา ทระดบนยส าคญ 0.05 ส าหรบแนวทางในการพฒนาบทบาทของเจาหนาทนน ควรมการฝกอบรมหลกสตรดานการควบคมไฟปาใหแกเจาหนาทผปฏบตงานทกคน พจารณาแตงตงใหรบผดชอบเพยงหนาทเดยว และพจารณาความดความชอบอยางเปนธรรม รวมทงการใหความส าคญในการสนบสนนงบประมาณทเหมาะสมในการปฏบตงาน

ค าส าคญ การพฒนาบทบาท เจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา กรมปาไม

103

ปท� 1 เร�องท� 9/2554

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

Abstract

This descriptive survey research aimed important to form recommendations for

developing their roles. The population studied was chiefs of forest protection units that

received a budget for forest fire control activities. Stratified random sampling was used to

select a sample population of 155 for data collection. Descriptive statistics were used to

analyze demographic data. Independent t-test and One-Way ANOVA were used to

analyze the factors related to readiness of implementation.

Findings indicate that all the officers were male with mean age 45.75. The

majority was educated to the level of bachelor’s degree, with mean working experience of

24 years. Most of them had never attended any training courses about forest fire control

and no underlying disease that hinders performance. Their mean score for knowledge

of forest fire control was high. Moreover, it was found that the factors of age and job

position were significantly related to the overall readiness of forest fire control officers

(p<0.05). Recommendations from the research are that the Royal Forest Department

should provide adequate training courses for all operations-level forest fire control

personnel. Staff promoted to be chiefs of forest fire control units should be responsible

for only one duty. Administrative teams should have clear criteria and make fair decisions

for promoting staff. A sufficient budget should be allocated for forest fire control.

Keywords : Role development, Forest fire control officer, Royal Forest Department

บทน า ปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทมความส าคญยงตอการด ารงชวตของมนษย เพราะปาไม

เปนระบบนเวศทค าจนรกษาดลยภาพของธรรมชาต สภาพปาไมทยงคงความอดมสมบรณจงสามารถอ านวยประโยชนใหแกมนษยทงทางตรงและทางออมหลากหลายประการ จากสถตกรมปาไม ในป พ.ศ. 2504 ประเทศไทยมพนทปาอยถงรอยละ 53.33 ของพนทท งหมดของประเทศ หรอประมาณ 171 ลานไร และพนทปาไดลดนอยลงมาโดยตลอด จนในป พ.ศ.2551 ประเทศไทยเหลอพนทปาเพยงรอยละ 33.44 ของพนททงหมด หรอประมาณ 107 ลานไร (กรมปาไม, 2550) การเสอมโทรมและการลดลงของพนทปาไมกอใหเกดผลกระทบ และเกดความเสยหายตอประเทศชาต ทงทางดานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม เศรษฐกจและสงคม เปนอยางยง รวมทงสงผลกระทบตอปญหาภาวะโลกรอน

การเสอมโทรมและการลดจ านวนลงของพนทปาไมนน มสาเหตหลายประการ สวนหนงเกดจากนโยบายการพฒนาประเทศในชวงระยะเวลาทผานมา ซงมงเนนการสรางความเจรญเตบโต

104

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ทางเศรษฐกจ มการลงทนดานโครงสรางพนฐาน และสงเสรมการลงทนภาคอตสาหกรรม อนกอใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจ และสงคมอยางตอเนอง เปนผลใหมความตองการในการใชทรพยากรธรรมชาตโดยเฉพาะทรพยากรปาไมเพมมากขนตามล าดบ และการเพมขนของประชากรอยางรวดเรว ท าใหมความตองการทดนเปนทท ากนและอยอาศยเพมขน มการบกรกแผวถางและท าลายพนทปาอยางกวางขวางทวประเทศ นโยบายบางเรองและมตคณะ รฐมนตรบางฉบบทใชในการแกไขปญหา ไมสอดคลองกบสถานการณปจจบน รวมถงเจาหนาทของรฐบางสวนยงขาดความร ความเขาใจ และทกษะในการปฏบตงาน นอกจากนน สาเหตทส าคญอกประการหนงคอ การเกดไฟไหมปา ซงกอใหเกดความเสยหายและท าลายพนทปาไมของประเทศเปนจ านวนมากอยางตอเนองทกป จากการวเคราะหสถานการณไฟปาในประเทศไทย โดยไดประเมนวาม ไฟไหมปาเนอทประมาณ 117 ลานไรตอป และจากการส ารวจโดยการใชเครองบนส ารวจทงประเทศ ในระหวางป พ.ศ.2527 - 2529 ปรากฏวามพนทไฟไหมปา เฉลยปละ 12.13 ลานไร (ศร อคคะอคร, 2543) การเกดไฟปากอใหเกดผลกระทบตอสงคมพชพรรณ ปาไม สตวปา ดน น า และสงแวดลอมเปนอยางยง และทส าคญไฟปากอใหเกดสภาวะเรอนกระจก ซงมผลท าใหอณหภมของโลกสงขน เนองจากขณะเกดไฟปาการเผาไหมกอใหเกดกาซชนดตางๆ โดยเฉพาะกาซคารบอนไดออกไซด และกาซคารบอนมอนอกไซด ซงเมอรวมกบกาซเรอนกระจกทเกดจากการเผาไหมในกจกรรมอตสาหกรรม การคมนาคม มการสะสมกอตวเปนชนหนาในบรรยากาศของโลก ท าใหความรอนท แผจากโลกกระจายกลบคนสบรรยากาศไมได ปรมาณความรอนทสะสมอยบนโลกกจะเพมขน นอกจากนนหมอกควนทเกดจากไฟปายงกอใหเกดผลกระทบมากมายทงสภาวะอากาศเปนพษ เกดการเจบปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจ เกดทศนะวสยไมดตอการบนของเครองบน บางครงไมสามารถขนบนหรอลงจอดได สงผลใหเกดความเสยหายทางเศรษฐกจของประเทศอยางมหาศาล

ป พ.ศ.2519 โดยกรมปาไมในขณะนนไดจดตงงานควบคมไฟปาขน หลงจากนนไดมการพฒนาและยกระดบความส าคญงานปองกนและควบคมไฟปาตลอดมา จนครงหลงสดมพระราชบญญตปรบปรง กระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.2545 ตงกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ภายใตกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยแบงงานสวนหนงออกมาจากกรมปาไม สวนพนทปาสงวนแหงชาตและพนทปาไมอนๆ ทอยในความรบผดชอบของกรมปาไม ขาดเจาหนาทและการด าเนนงานดานการควบคมไฟปา จนถงป พ.ศ.2551 กรมปาไมจงจดตงสวนควบคมไฟปาภายใตส านกปองกนรกษาปาและควบคมไฟปาขน การปฏบตงานดานการจดการปองกนและควบคมไฟปาของกรมปาไมคอนขางเปนภารกจใหม ซงตองอาศยหลกวชาการรวมทงความร ความเขาใจ ทกษะ และประสบการณในการปฏบตงานของเจาหนาทผรบผดชอบ ผวจยจงสนใจศกษา เพอน าผลจากการศกษาไปประยกตใชในการจดท าแผน และก าหนดแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาใหเปนบคลากรทมคณภาพ

105

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ตอไป อนจะสงผลใหการปองกนและควบคมไฟปาในพนทปาไมทอยในความรบผดชอบของ กรมปาไมมประสทธภาพ สามารถดแลรกษาพนทปาใหคงอยในสภาพทสมบรณอยางย งยน

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาสถานภาพสวนบคคลของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรม

ปาไม 2. เพอศกษาความรของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรมปาไมทมตอ

บทบาทและภารกจหนาทในปจจบน 3. เพอศกษาความคดเหนเกยวกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา

ของกรมปาไม 4. เพอศกษาปจจยทเกยวของกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟ

ปาของกรมปาไม 5. เพอเสนอแนวทางในการพฒนาบทบาทของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา

ของกรมปาไม

วธการวจย ประชากรและกลมตวอยาง ในการวจยน คอ หวหนาหนวยปองกนรกษาปา ทปฏบตงาน

เกยวของกบการควบคมไฟปา จ านวน 250 หนวย ส าหรบจ านวนของกลมตวอยาง จ านวน 155 หนวย ใชการค านวณ ดงน

สตรของ Yamane (Yamane, 1973) n = N

1 + Ne2

เมอ n = จ านวนของหนวยปองกนรกษาปาทเปนกลมตวอยาง N = จ านวนของหนวยปองกนรกษาปาทงหมด (250 หนวย) e = ความคลาดเคลอนของการสมตวอยาง (0.05)

สตรการกระจายตามสดสวนของสบงกช จามกร (2526)

n = n Ni N

เมอ n = จ านวนของ หนวยปองกนรกษาปาทเปนของกลมตวอยางในแตละภาค n = จ านวนของหนวยปองกนรกษาปาทเปนกลมตวอยาง Ni = จ านวนของหนวยปองกนรกษาปาทงหมดในแตละภาค N = จ านวนของหนวยปองกนรกษาปาทงหมด (250 หนวย)

106

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ตารางท 1 จ านวนของหนวยปองกนรกษาปาทเปนกลมตวอยางในแตละภาค

ภาค จ านวนหนวยปองกนรกษาปา

ประชากร กลมตวอยาง เหนอ 144 90 ตะวนออกเฉยงเหนอ 65 40 กลาง 23 14 ใต 18 11

รวม 250 155

เครองมอวจย เครองมอทใชในการวจยครงนคอ แบบสอบถาม จ านวน 2 ชด โดยมรายละเอยดดงน

แบบสอบถามชดท 1 ประกอบดวย 5 สวน ไดแก สวนท 1 เปนค าถามเกยวกบขอมลพนฐานสวนบคคลและสภาพทางเศรษฐกจและ

สงคมของผตอบแบบสอบถาม มจ านวน 13 ขอ สวนท 2 การวดระดบความรความเขาใจเกยวกบไฟปา มจ านวน 25 ขอ เปนการวดวา

ผปฏบตงานม ความร ความเขาใจ ในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปามากนอยเพยงใด สวนท 3 เปนขอความแสดงความคดเหนเกยวกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงาน

ดานการควบคมไฟปา มจ านวน 40 ขอ โดยแบงเปนดานตางๆ ไดแก ความส าเรจของงาน การไดรบการยอมรบนบถอความรบผดชอบในงาน ความกาวหนาในงาน นโยบายและการบรหารงาน การปกครองบงคบบญชา ความสมพนธระหวางบคคล สภาพการท างาน ผลประโยชนตอบแทน และความมนคงในงาน ซงแบงระดบความคดเหนเกยวกบความพรอมออกเปน 5 ระดบ โดยแตละระดบมความหมาย ดงน

ระดบความคดเหน ขอความทเปนบวก ขอความทเปนลบ 1. เหนดวยอยางยง 5 1 2. เหนดวย 4 2 3. เฉยๆ/ ไมแนใจ 3 3 4. ไมเหนดวย 2 4 5. ไมเหนดวยอยางยง 1 5

107

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

สวนท 4 ค าถามเกยวกบการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของเจาหนาทควบคมไฟปา มจ านวน 6 ขอ เปนค าถามเพอตองการทราบวาไดปฏบตงานดานการควบคมปาในกจกรรมตางๆ มากนอยเพยงใดในปงบประมาณ 2552 (ตงแตวนท 1 ตลาคม 2551 ถงวนท 30 กนยายน 2552)

สวนท 5 ค าถามเกยวกบความคดเหนและแนวทางการปฏบตงานดานการควบคมไฟปา ของเจาหนาท เปนค าถามแบบปลายเปด ม 2 ขอ ไดแก ความคดเหนเกยวกบการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาในดานตางๆ และแนวทางการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาโดยรวมใหดยงขน

แบบสอบถามชดท 2 เปนการประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา โดยผ บรหารกรมปาไม ซงไดแก อธบดกรมปาไม รองอธบดกรมปาไม ผอ านวยการส านก ผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ ผอ านวยการสวน ผอ านวยการศนย หวหนาฝาย หรออนๆ การเกบรวบรวมขอมล ในการเกบรวบรวมขอมลใชวธการสงแบบสอบถามไปยงหนวยปองกนรกษาปาทเปนกลมตวอยาง พรอมทงอธบายและชแจงรายละเอยดตางๆ ใหเขาใจตรงกน หลงจากท าแบบสอบถามเสรจเรยบรอยแลวจงน าสงคนกลบมายงผวจย ส าหรบแบบสอบถามชดท 2 ผวจยไดสงแบบสอบถามน าเสนอผบรหารของกรมปาไมทมสวนเกยวของกบการบรหารงานดานการควบคมไฟปา การวเคราะหขอมลและสถตทใช ในการวเคราะหขอมลและสถตทใชมดงน

1. วเคราะหขอมลสถานภาพสวนบคคลของผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา ความรความเขาใจเกยวกบไฟปาและการปฏบตงาน และความคดเหนเกยวกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา ตลอดจนขอเสนอแนะของผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา วเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) ไดแก คาความถ (Frequency value) คารอยละ (Percentage value) คาเฉลย(Mean value) คาต าสด (Minimum value) และคาสงสด (Maximum value) เพอประกอบการบรรยายลกษณะตาง ๆ ทเกยวของกบผปฏบตงาน

2. การทดสอบสมมตฐาน ใชสถตวเคราะห เชงอนมาน (Inferential statistics) ดงน2.1 การทดสอบท (t – test) เพอเปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยความพรอม

ในการปฏบตงานควบคมไฟปาของกลมตวอยางทมตวแปรอสระแบงเปน 2 กลม ไดแก เพศ การมภาระหนาทในการอปการะเลยงด อายราชการ การไดรบการฝกอบรมดานไฟปา และโรคประจ าตวทเปนอปสรรค (T)

2.2 การวเคราะหความแปรปรวนแบบทางเดยว (One – way ANOVA) เพอ เปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนนเฉลยความพรอมในการปฏบตงานควบคมไฟปาของกลมตวอยางทมตวแปรอสระแบงไดมากกวา 2 กลม ไดแก อาย ระดบการศกษา ภมล าเนาเดม สถานภาพการสมรส รายได และต าแหนงหนาท (F)

108

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

3. การประเมนความคดเหนตอการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของผบรหารกรมปาไม จ านวน 67 ราย ดวยการใชแบบสอบถามชดท 2 เพอประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาทควบคมไฟปา ดานคณภาพของงาน ดานคณลกษณะประจ าตว ดานความรวมมอ ดานความคดรเรมสรางสรรค และดานผลการปฏบตงานโดยรวม โดยมเกณฑคะแนนในการประเมน ดงน

คะแนน 4.21-5.00 หมายถง ดมาก คอ ปฏบตงานไดผลดทสด คะแนน 3.41-4.20 หมายถง ด คอ ปฏบตงานไดผลด คะแนน 2.61-3.40 หมายถง พอใช คอ ปฏบตงานไดผลปานกลาง คะแนน 1.81-2.60 หมายถง ไมด คอ ปฏบตงานไดผลต า คะแนน 1.80-1.00 หมายถง ไมดเลย คอ ปฏบตงานไดผลต าทสด โดยท าการจดแบงอนตรภาคชนของระดบความคดเหนเกยวกบความพรอมออกเปน 5

ชน โดยใชเกณฑในการหาอนตรภาคชน เพอบงบอกถงระดบความคดเหนเกยวกบความพรอมในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปากลมตวอยางในแตละดาน และในภาพรวม ดงตอไปน

อนตรภาคชน = คะแนนสงทสด – คะแนนต าทสด = 5-1 = 0.80 จ านวนชน 5

ซงระดบความคดเหนเกยวกบความพรอมในแตละอนตรภาคชน สามารถก าหนดและแปลความหมายได ดงตอไปน

ไดคาคะแนนเฉลย 1.00-1.80 หมายถง มความคดเหนเกยวกบความพรอมของผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา อยในระดบต ามาก (มความพรอมนอยทสด) นนคอ กลมตวอยางไมมความพรอม ในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาโดยสนเชง ไมสามารถด าเนนงานดานการควบคมไฟปาไดแตอยางใด

ไดคาคะแนนเฉลย 1.81-2.60 หมายถง มความคดเหนเกยวกบความพรอมของผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา อยในระดบต า (มความพรอมนอย) นนคอ กลมตวอยางมความพรอมในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปานอย สามารถด าเนนงานดานการควบคมไฟปาไดระดบต าหรอยงขาดประสทธภาพในการด าเนนการอยมาก

ไดคาคะแนนเฉลย 2.61-3.40 หมายถง มความคดเหนเกยวกบความพรอมของผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา อยในระดบปานกลาง (มความพรอมปานกลาง) นนคอ กลมตวอยางมความพรอม ในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาปานกลาง สามารถด าเนนงานดานการควบคมไฟปาไดระดบปานกลางหรอพอใช

109

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ไดคาคะแนนเฉลย 3.41-4.20 หมายถง มความคดเหนเกยวกบความพรอมของผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา อยในระดบสง (มความพรอมสง) นนคอ กลมตวอยาง มความพรอมในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาสง สามารถด าเนนงานดานการควบคมไฟปาไดระดบสงหรอด

ไดคาคะแนนเฉลย 4.21-5.00 หมายถง มความคดเหนเกยวกบความพรอมของผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา อยในระดบสงมาก (มความพรอมสงมาก) นนคอ กลมตวอยาง มความพรอมในการปฏบตงาน ดานการควบคมไฟปาสงมาก สามารถด าเนนงานดานการควบคมไฟปาไดระดบสงสด หรอดมาก

4. การหาแนวทางในการพฒนาบทบาทของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาไดใชขอมลจากสถานภาพสวนบคคล ความร และความคดเหนเกยวกบความพรอมของผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา ความคดเหนและแนวทางในการปฏบตงาน โดยเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา และการประเมนผลความคดเหนตอการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของผบรหารกรมปาไม จากแบบสอบถามทง 2 ชด รวมถงการทดสอบสมมตฐาน โดยน ามาวเคราะหและสงเคราะหเพอน าเสนอแนวทางในการพฒนาบทบาทของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา กรมปาไม

ผลการวจย 1. สถานภาพสวนบคคลของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรมปาไมกลมตวอยางทงหมดเปนเพศชาย มอายเฉลย 45.75 ป สวนใหญจบปรญญาตร มภมล าเนา

เดมอยในภาคเหนอ แตงงานแลวและอยดวยกนกบภรรยา รายไดเฉลย 23,008 บาทตอเดอน มภาระสวนตว ทตองอปการะดแลบคคลอน และท าหนาทหวหนาหนวยปองกนรกษาปาเพยงหนาทเดยว ซงเปนต าแหนงเจาพนกงานปาไม มอายราชการเฉลย 24 ป ไมเคยไดรบการฝกอบรมหลกสตรดานการควบคมไฟปา และไมมโรคประจ าตวทเปนอปสรรคตอการปฏบตงานดานการควบคมไฟปา 2 .

2. ความรทางดานการควบคมไฟปาของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรมปาไม

กลมตวอยางมความรทางดานการควบคมไฟปา ไดคะแนนเฉลย เทากบ 21.46 คะแนน จากคะแนนเตม 25 คะแนน จากผลการศกษาแสดงวา ผทปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรมปาไม สวนใหญมความรทางดานไฟปาในระดบทสง

3. ความคดเหนเกยวกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรมปาไม

110

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ตารางท 2 ความคดเหนเกยวกบความพรอมในดานการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงาน

ดานการควบคมไฟปา กรมปาไม

ความคดเหนเกยวกบความพรอม ระดบคะแนนเฉลย ความหมาย 1. ความส าเรจของงาน 3.91 ระดบสง 2. การไดรบการยอมรบนบถอ 3.55 ระดบสง 3. ความรบผดชอบในงาน 4.14 ระดบสง 4. ความกาวหนาในงาน 3.09 ระดบปานกลาง 5. นโยบายและการบรหารงาน 3.63 ระดบสง 6. การปกครองบงคบบญชา 4.01 ระดบสง 7. ความสมพนธระหวางบคคล 4.11 ระดบสง 8. สภาพการท างาน 3.05 ระดบปานกลาง 9. ผลประโยชนตอบแทน 2.99 ระดบปานกลาง 10. ความมนคงในงาน 3.30 ระดบปานกลาง

ความคดเหนในภาพรวม 3.65 ระดบสง

3.1 จากการศกษาความคดเหนเกยวกบความพรอม กลมตวอยางไดคะแนนเฉลย เทากบ 3.65 คะแนน แสดงวา ความคดเหนเกยวกบความพรอมอยในระดบสง และไดคะแนนเฉลยดานผลประโยชน ตอบแทนต าสด เทากบ 2.99 คะแนน อยในระดบปานกลาง

3.2 ขอเสนอแนะและขอเสนอแนวทางการปฏบตงานดานการควบคมไฟปา จากกลมตวอยาง มความเหนวา ควรมอตราก าลง เจาหนาทเพยงพอ และมความพรอมดานรางกายและจตใจ มความช านาญพนท ตลอดจนมยานพาหนะ และอปกรณทอยในสภาพพรอมทจะใชงาน มการประชาสมพนธ โดยเนนกระบวนการการมสวนรวมของชมชน และควรบงคบใชมาตรการทางกฎหมายควบคกนดวย

4. ปจจยทเกยวของกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาจากการทดสอบสมมตฐาน โดยก าหนดคานยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ผลการทดสอบ

สมมตฐาน ปรากฏวา ปจจยทเกยวของกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา ไดแก อาย และต าแหนงหนาท ซงมผลท าใหความพรอมของเจาหนาทแตกตางกน ดงน

4.1 อายทแตกตางกน มความพรอมในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาแตกตางกน พบวา เปนไปตามสมมตฐานทตงไว กลาวคอ หวหนาหนวยปองกน รกษาปา ทมอายแตกตางกน มความพรอม ในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาแตกตางกน โดยกลมตวอยางทอยในกลมอาย

111

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ต ากวา 40 ป มคาเฉลยความพรอมในการปฏบตงานดานการควบคม ไฟปาแตกตางไปจากกลมตวอยางทอยในกลมอาย 41 – 50 ป เทานน

4.2 ต าแหนงหนาททแตกตางกน มความพรอมในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาแตกตางกน พบวา เปนไปตามสมมตฐานทต งไว กลาวคอ หวหนาหนวยปองกนรกษาปาทมต าแหนงหนาทแตกตางกน มความพรอมในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาแตกตางกน โดยกลมทท าหนาททงปฏบตราชการในหนาทและรกษาราชการแทนหวหนาหนวยปองกนรกษาปา เปนกลมทมความพรอมในการปฏบตงานควบคมไฟปาแตกตางจากกลมทท าหนาทหวหนาหนวยปองกนรกษาปาเพยงหนาทเดยวเทานน

5. การประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาท ผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา โดยผบรหารของกรมปาไม

ความคดเหนในการประเมนผลการปฏบตงานม 5 ดาน โดยมรายละเอยด และผลสรปตามตาราง ดงน

ตารางท 3 สรปความคดเหนเกยวกบการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคม ไฟปาของกรมปาไม โดยผบรหารกรมปาไม

ความคดเหน ระดบคะแนน ความหมาย 1. คณภาพของงาน 3.44 ระดบด 2. คณลกษณะประจ าตว 3.64 ระดบด 3. ความรวมมอ 3.80 ระดบด 4. ความคดรเรมสรางสรรค 3.57 ระดบด 5. ผลการปฏบตงานโดยรวม 3.55 ระดบด ความคดเหนในภาพรวม 3.60 ระดบด

จากผลการประเมน พบวา ผ บรหารของกรมปาไมมความเหน เกยวกบผลการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา โดยรวมอยในระดบด สวนคาเฉลยรายขอเกอบทงหมดมคะแนนอยในระดบดเชนกน ยกเวน การจบกมด าเนนคดกบผกระท าผดซงเปนขอยอยของดานคณภาพงานเทานน ทมคาคะแนนเฉลย เทากบ 2.63 คะแนน ซงอยในระดบพอใช

112

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

6. แนวทางในการพฒนาบทบาทของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรมปาไม

6.1 จดท าหลกสตรการฝกอบรมดานการปองกนและควบคมไฟปา ส าหรบเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา โดยเฉพาะเปนกรณพเศษ ประกอบดวยเนอหาวชาทงภาคทฤษฎและปฏบต และด าเนนการฝกอบรมเจาหนาทผปฏบตงานทงหมด กอนไปปฏบตงาน

6.2 ควรใหความส าคญในเรองการจดงบประมาณ การแตงตงและเลอนขนเงนเดอน การเขารวมประชมสมมนา การอบรมดงาน การศกษาตอ และการพจารณาความดความชอบอยางเหมาะสมและเปนธรรม

6.3 ควรพฒนาเจาหนาทผปฏบตงานควบคมไฟปา ส าหรบกลมทมอายต ากวา 40 ป โดยการศกษาอบรมเพมพนความรและทกษะอยางสม าเสมอและตอเนอง เพอเปนก าลงส าคญของกรมปาไมตอไปในอนาคต

6.4 ควรหลกเลยงการแตงตงเจาหนาทคนเดยวกน ใหปฏบตงานสองหนาทในคราวเดยวกน เพอใหการปฏบตงานมประสทธภาพ

6.5 ควรมการประชาสมพนธทกรปแบบ โดยมงเนนการมสวนรวมของชมชน 6.6 ควรมมาตรการเชงบวก (ดานปองกน) ควบคกบมาตรการเชงลบ (ดานปราบปราม)

ในการด าเนนงานปองกนและควบคมไปปา

อภปรายผลการวจย 1. สถานภาพสวนบคคลของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา กลมตวอยางทงหมดเปนเพศชาย อยในสายงานเจาพนกงานปาไม ทจบจากโรงเรยน ปาไม

แพรและโรงเรยนวนกรรมตาก ทรบเฉพาะเพศชาย เพอศกษาในหลกสตรดานการปาไม กอปรกบงานดานการปองกนรกษาปา เปนงานทตองออกตรวจปราบปราม และจบกมผกระท าผดกฎหมายปาไม มความเหมาะสมกบเพศชายมากกวาเพศหญง สวนใหญอยในวยกลางคนถงคอนขางสงอาย เนองจากรฐบาล มมาตรการจ ากด การขยายตวของขาราชการจงมการรบบรรจขาราชการเพมในจ านวนทนอยมาก ผทปฏบตราชการอยเดม เมอไดเลอนต าแหนงสงขน ไดรบค าสงใหปฏบตหนาทเดมตอไป กลมตวอยางสวนใหญ มวฒการศกษาเทยบเทาระดบประกาศนยบตรวชาชพ และมธยมศกษาปท 3 ซงในปจจบนขาราชการตองการความกาวหนาในต าแหนงหนาท จงมการศกษาตอในระดบปรญญาตรถงปรญญาโท นอกจากนกรมปาไม ยงใหความส าคญเกยวกบชวตความเปนอยของขาราชการในสงกด โดยมค าสงใหเจาหนาทสวนใหญปฏบตหนาทตามภมล าเนาเดม ซงในปงบประมาณ 2553 กจกรรมปองกนไฟปาและควบคมหมอกควน ใหด าเนนการในทองทภาคเหนอทมปญหาการปกคลมของหมอกควน ท าใหกลมตวอยางสวนใหญอยในทองทภาคเหนอ มสถานภาพสมรสแลวและอยดวยกนกบภรรยา ซงปฏบตงานอยกบธรรมชาต มชวตทสงบและเรยบงาย จงไมม

113

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

การหยาราง มรายไดอยในระดบสงเพราะรบราชการมาเปนเวลานาน ท าใหมเงนเดอนคอนขางสง ตามอตราเงนเดอนขาราชการปกต สถานภาพสมรสและอยรวมกบครอบครวในภมล าเนาเดม มภาระรบผดชอบตอครอบครว รวมถงพอ แม ญาต พนอง ท าใหตองมภาระอปการะเลยงดทางดานการเงนตอครอบครว ซงเปน ผปฏบตหนาทหวหนาหนวยปองกนรกษาปา ต าแหนงเดยวตามทไดรบมอบหมาย โดยมผท าหนาทหวหนาหนวยปองกนรกษาปาสองแหงรองลงมา เนองจากกรม ปาไมมอตราก าลงไมเพยงพอ จงใหปฏบตหนาทหวหนาหนวยอนในพนทใกลเคยงกน และมเพยงสองหนวยในกลมตวอยางเปนผรกษาราชการแทนซงเปนต าแหนงลกจางประจ า มอายราชการตงแต 20 ปขนไป ตามผลการศกษามอายราชการ 15 - 36 ป ถอวามอายราชการมาก มประสบการณสง จงมความเหมาะสมในการท าหนาทหวหนาหนวยปองกนรกษาปา สวนใหญไมเคยไดรบการฝกอบรมหลกสตรดานการควบคมไฟปา เนองจากกรมปาไมมการฝกอบรมหลกสตรทางดานการควบคมไฟปาโดยเรมในปงบประมาณ พ.ศ. 2552 ทผานมา จงท าใหมการฝกอบรมเจาหนาทไดเพยงจ านวนหนงเทานน สวนใหญไมมโรคประจ าตวทเปนอปสรรคตอการปฏบตงานดานการควบคมไฟปา เนองจากหวหนาหนวยปองกนรกษาปาเปนผมสขภาพแขงแรงมความเหมาะสมในการปฏบตงานภาคสนาม ทงนมโรคประจ าตวทเปนอปสรรคในการปฏบตงาน ซงยงไมถงขนรนแรง

2. ความรของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาจากผลการศกษา พบวา กลมตวอยาง มคะแนนความรทางดานไฟปาเฉลย เทากบ 21.46

คะแนน จากคะแนนเตม 25 คะแนน มผไดคะแนนสงกวาคาเฉลย รอยละ 58.10 และไดคะแนนต ากวาคาเฉลย รอยละ 41.90 แสดงใหเหนวา ผทปฏบตงานดานการปองกนไฟปาของกรมปาไม สวนใหญมความรทางดานไฟปาในระดบทสงพอสมควร เนองจากกลมตวอยางเปนเจาหนาทปาไม จบการศกษาและปฏบตงานทเกยวของทางดานน และในการฝกอบรมหลกสตร ดานอนๆของ กรมปาไม ส าหรบหวหนาหนวยปองกนรกษาปาทมหนาทดแลปองกนรกษาปา มกจะสอดแทรกเนอหาวชาความรเกยวกบการปองกนและควบคมไฟปาดวยทกครง สวนดานความรวชาการพนฐานทเกยวกบองคประกอบในการเกดไฟไหมปา การชงเผา และการสรางแนวกนไฟ มผตอบผดมากทสดตามล าดบ นน ท าใหทราบวากลมตวอยางยงขาดความรในเชงวชาการและทฤษฎทเกยวของกบการปองกนและควบคมไฟปา ซงตางจากความรในเชงปฏบต ทกลมตวอยางตอบถกหมด หรอเกอบทงหมด เชน การประชาสมพนธ ประโยชนของแนวกนไฟ การเตรยมการดบไฟ และการลาดตระเวนไฟ เปนตน ทงน เนองจากกลมตวอยางมการปฏบตจรง ในพนทดวยตนเอง

3. ความคดเหนเกยวกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาจากการศกษา ความคดเหนเกยวกบความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคม

ไฟปา ทง 10 ดาน แสดงใหเหนวา กลมตวอยางมความคดเหนเกยวกบดานความส าเรจ ในการปฏบตหนาท เชน เมอเกดไฟไหมปากสามารถแกปญหาใหลลวงไปไดดวยด โดยใชความรความสามารถ ท าใหการควบคมไฟปาประสบความส าเรจ มการยอมรบนบถอจากผบงคบบญชา

114

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

เพอนรวมงาน และผใตบงคบบญชาทด มความรบผดชอบในงาน รวมถงนโยบายและการบรหารงาน การปกครองบงคบบญชา และความสมพนธระหวางบคคล อยในระดบทด

สวนความคดเหนเกยวกบความพรอมในดานอนๆ นอกเหนอจากทกลาวมาแลวขางตน มคะแนนเฉลยอยในระดบปานกลาง โดยในสวนของขอยอยส าหรบดานสภาพการท างานทกลาวถง หนวยงานของกลมตวอยาง มวสดอปกรณ เครองมอเครองใช เชน ยานพาหนะ วทยสอสาร และ อปกรณดบไฟปา เปนตน ไมเพยงพอตอการปฏบตงานดานการควบคมไฟปา และกลมตวอยาง มความรสกวาการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาอาจท าใหเกดอนตรายได มคะแนนเฉลยอยในระดบต า แตโดยสรปในภาพรวมมคะแนนอยในระดบปานกลางเชนกน ซงมสาเหตเนองมาจากงานดานการควบคมไฟปาเปนงานใหม เจาหนาทผมความช านาญ รวมถงแผนงานดานการควบคมไฟปา ถกโอนยายไปสงกดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช โดยกรมปาไมไดมอบหมายใหหนวยปองกนรกษาปาปฏบตงานในดานการควบคมไฟปาเพมขนนอกเหนอจากหนาทหลกคอการปองกนและปราบปรามการกระท าผดกฎหมายปาไม จงเกดความไมแนใจวางานดานการควบคมไฟปาจะสงผลตอความกาวหนาในงาน สภาพการท างาน ผลประโยชนตอบแทน และความมนคงในงาน เปนไปในทศทางใด

4. ปจจยทเกยวของกบความพรอมของผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา4.1 อายทแตกตางกน มความพรอมในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาแตกตางกน

โดยกลมตวอยางทมกลมอายต ากวา 40 ป มความพรอมนอย เพราะยงขาดประสบการณในการท างาน โดยเฉพาะการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาเปนงานทเสยงตองอาศยความช านาญ สวนกลมทอาย 40 – 50 ป มความพรอมมากกวาเนองจากยงอยในวยท างาน มความรบผดชอบในหนาท และมประสบการณมากกวา ขณะเดยวกน กลมทมอาย 51 – 60 ป มความพรอมนอยลงเนองจากอายมากขน ความคลองตวในการปฏบตงานลดลง รวมถงการมภาระสวนตวทตองอปการะเลยงดครอบครวเพมมากขน

4.2 ต าแหนงหนาทแตกตางกน มความพรอมในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาแตกตางกน โดยกลมตวอยางทท าหนาทหวหนาหนวยปองกนรกษาปาเพยงหนาทเดยว ซงรบผดชอบหนวยปองกนรกษาปาหนวยเดยวมความพรอมสงกวากลมทท าหนาท โดยรบผดชอบหนวยปองกนรกษาปาสองแหง มพนทตองรบผดชอบมากกวา รวมถงการบรหารงานในทกๆ ดานตามอ านาจหนาทของหนวยปองกนรกษาปา ท าใหมประสทธภาพในการท างานดานการควบคมไฟปามความแตกตางกน โดยเฉพาะพนทลอแหลมในการเกดไฟไหมปา

5. การประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา โดยผบรหาร กรมปาไม

ผบรหารของกรมปาไมมความเหนเกยวกบผลการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา ทงดานคณภาพงาน ดานคณลกษณะประจ าตว ดานความรวมมอ ดานความคดรเรม

115

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

สรางสรรค และดานผลการปฏบตงานโดยรวมอยในระดบด ทงน เนองจากกลมตวอยางเปนขาราชการทท าหนาทหวหนาหนวยปองกนรกษาปา มความรความสามารถ รวมถงความรบผดชอบและประสบการณในการปฏบตงาน ในพนทคอนขางสง สวนผลการประเมนหวขอยอยดานคณภาพของงานเกยวกบการจบกมด าเนนคดกบผกระท าผด ทมคาคะแนนเฉลย อยในระดบพอใช นน อาจเปนเพราะวา การเกดไฟไหมปาสวนใหญ ซงมสาเหตมาจากราษฎรทอาศยอยรอบพนทปาเขาไปใชประโยชนพนทปาในการประกอบกจกรรมตางๆ เชน การเกบหาของปา เผาไร แกลงจด ความประมาท การลาสตว การท าปศสตว และความคกคะนอง รวมทงความรเทาไมถงการณ และมฐานะยากจน ซงมอยเปนจ านวนมาก ประกอบกบอปกรณในการจดไฟมขนาดเลก พกพางาย สามารถน าไปซอนหรอโยนทงไดงาย ไมมหลกฐานแนชด จงท าใหเจาหนาททมอยจ านวนนอย ไมสามารถจบกมด าเนนคดกบผกระท าผดไดเทาทควร

6. แนวทางในการพฒนาบทบาทของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรมปาไม

จากผลการศกษาในทกประเดนทเกยวของกบเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปานน ควรมการจดหลกสตรการฝกอบรมดานการควบคมไฟปาใหเพยงพอ และเนนดานวชาการเนองจากกลมตวอยาง สวนใหญไมเคยไดรบการฝกอบรม และมความรดานทฤษฎเกยวกบไฟปานอย ควรใหความส าคญดานการจดงบประมาณ การพจารณาดานความดความชอบทเหมาะสมและเปนธรรม ใหโอกาสในการอบรมดงาน และศกษาตอ เพอเพมพนความรส าหรบเจาหนาท ทมอายต ากวา 40 ป ซงเปนกลมตวอยางทมความพรอมในการปฏบตงานนอยกวากลมอน รวมถงกลมตวอยางทท าสองหนาทกมความพรอมในการปฏบตงานนอยกวากลมทท าหนาทเดยว ดงนนควรหลกเลยงการแตงตงใหการปฏบตงานสองหนาท สวนการประเมนการปฏบตงานโดยผบรหาร และขอเสนอแนะจากกลมตวอยาง กรมปาไมควรมทงมาตรการดานปราบปราม และดานปองกนควบคกนไป อกทงมการประชาสมพนธสรางจตส านกและมงเนนการมสวนรวมของชมชน และควรเนนกลมตวอยางทมอาย 51-60 ป ทมความพรอมนอยลง โดยใหหนมาท างานรวมกบชมชนใหมากขน ซงแนวทางการพฒนาบทบาทของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา กรมปาไม เหลาน จะท าใหการปองกนและควบคมไฟปาทเกดขนในพนทปาทอยในความรบผดชอบของกรมปาไม ประสบความส าเรจ ตอไป

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช

1.1 ควรมการจดงบประมาณเพอเนนในเรองของการจดฝกอบรมหลกสตรดานการควบคมไฟปาเปนการเฉพาะและมากเพยงพอ โดย เนนหลกสตรทงในเรองวชาการและทฤษฎทเกยวของกบกระบวนการควบคมไฟปาอยางเขมขน และเทคนคการปฏบตงานในพนท รวมถงการฝกก าลงพลในการเตรยมพรอมส าหรบการดบไฟปา โดยคดเลอกเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา ซงม

116

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

อายนอย ใหไดรบการฝกอบรมเปนอนดบแรก ส าหรบเจาหนาท ทมอายมากควรมการฝกอบรมมงเนนการมสวนรวมของชมชน ทงนใหมการจดฝกอบรมใหความรเกยวกบเรองไฟปาใหกบเจาหนาททกระดบชนทเกยวของ ผน าชมชน และราษฎรทอยในพนทลอแหลมในการเกดไฟปา

1.2 สรางขวญและก าลงใจในการท างานใหกบเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา โดยเฉพาะดานผลประโยชนตอบแทน สวสดการตางๆ เชน การเพมเบยเลยง และคาน ามนเชอเพลง นอกจากนควรมการประเมนผลการปฏบตงานอยางสม าเสมอโดยผบรหาร เพอเปนขวญและก าลงใจใหแกเจาหนาท หากพบปญหาและอปสรรคใดๆ กจะไดแนะน าและปรบปรงแกไขในทนท และจดท าประกนชวตใหกบเจาหนาททกคน เพราะวางานดานการควบคมไฟปาเปนงานทเสยงและอาจมอนตรายถงชวต

1.3 ควรมการเพมประสทธภาพหนวยควบคมไฟปา โดยการแตงตงหวหนาหนวยทมศกยภาพ มความพรอมทงดานอตราก าลงทเพยงพอ มยานพาหนะ วทยสอสาร และอปกรณในการดบไฟปาททนสมยและมประสทธภาพ จดเกบไวอยางมระบบ มความเปนระเบยบ สะดวกและคลองตวในการใชงาน มระบบการแจงต าแหนงทเกดไฟปาไดอยางถกตอง และเขาถงพนทไดอยางรวดเรว เมอเกดไฟไหมปา

1.4 ส าหรบสวนควบคมไฟปา ส านกปองกนรกษาปาและควบคมไฟปา กรมปาไม ควรสงเสรมสนบสนนใหเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปา มโอกาสเขารวมประชมสมมนา เพอแสดงความคดเหนกบหนวยงานอนๆทเกยวของ รวมถงการลาศกษาตอ และอบรมดงานทงในประเทศและตางประเทศ โดยจดหาทนส าหรบขาราชการผมคณวฒและวยวฒทเหมาะสม เพอความกาวหนาในการปฏบตงานดานการควบคมไฟปา

1.5 กรมปาไมควรแตงตงขาราชการใหปฏบตหนาทหวหนาหนวยปองกนรกษาปาเพยงหนาทเดยว ไมควรใหมการรกษาราชการแทนหวหนาหนวยปองกนรกษาปาหนวยอน ซงท าใหประสทธภาพการปฏบตงานลดนอยลง หากจ าเปนควรเลอกผทมศกยภาพสงในการปฏบตงาน และควรจดอตราก าลงเจาหนาทใหเพยงพอส าหรบจ านวนหนวยปองกนรกษาปา ท าใหเจาหนาทท างานมากเกนไป จนเกดความเบอหนาย ทอแทในการท างาน ส าหรบเจาหนาททมอายราชการมาก และปฏบตงานประจ าหนวยปองกนรกษาปาเปนระยะเวลานานแลว ควรมการโยกยาย สบเปลยน ใหไปปฏบตงานทหนวยอนบาง เพอใหพบเหนสงใหมๆ ทอาจท าใหเกดความกระตอรอรนในการท างานมากขน

1.6 ควรมการจดหางบประมาณส าหรบการด าเนนงานดานการประชาสมพนธอยางตอเนองและสม าเสมอ มงเนนในพนทวกฤตในการเกดไฟปา โดยเฉพาะทองทภาคเหนอ เพอเสรมสรางความร ความเขาใจ และปลกจตส านกทด แกชมชนทองถน ในการรวมกนเฝาระวง และควบคมไฟปาตอไป

117

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

1.7 กรมปาไมควรก าหนดนโยบาย แนวทางปฏบต และการด าเนนงานโดยใชมาตรการบงคบทางกฎหมายทชดเจนแกผปฏบตงานในพนท ควรมการปรบแกกฎหมายและเพมบทลงโทษผกระท าผดอยางเฉยบขาด และควรด าเนนการไปพรอมๆกนกบการปฏบตงานเชงรก การเผยแพรประชาสมพนธ รวมทงการสรางความรวมมอกบชมชนทองถน ในการปองกนและควบคมไฟปา

2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป2.1 ควรมการวจย โดยการเกบรวบรวมขอมล ความคดเหน และขอเสนอแนะของผม

สวนไดสวนเสย เชน ผน าชมชนทองถน ราษฎรในพนท หนวยงานราชการทเกยวของ และองคกรเอกชน ซงขอมลทไดรบจากผมสวนไดเสย เหลาน คาดวาจะเปนประโยชนอยางยงในการพฒนาบทบาทของเจาหนาทผปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของกรมปาไม ตอไป

2.2 ควรมการวจยดานการควบคมไฟปาแบบบรณาการระหวางหนวยงานทเกยวของ เชน กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม และกรมควบคมมลพษ รวมถงหนวยงานในกระทรวงอนๆ และภาคเอกชน ทงในเรองวชาการและการพฒนาบทบาทของเจาหนาทใหเปนไปในทศทางเดยวกนและมความตอเนอง

2.3 ควรศกษาเพมเตมในปจจยอนๆทเกยวของ ซงเปนปจจยภายนอกกรมปาไม และอาจมผลกระทบตอการปฏบตงานดานการควบคมไฟปาของเจาหนาท เชน ผมอทธพลในพนท กลมชาวเขาทยง ท าไรดวยวธการถางแลวเผา การประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ ทงจากสวนกลางและทองถน ความช านาญในพนททรบผดชอบ การประชาสมพนธดานไฟปา เปนตน

กตตกรรมประกาศ การท าวทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยความกรณาเปนอยางยงจาก รองศาสตราจารย

ดร.ดสต เวชกจ มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช อาจารย ดร.วรพรรณ หมพานต ส านกวจยและพฒนาการปาไม กรมปาไม และดร.ไกรสร วรยะ ทไดกรณาใหค าแนะน าและตดตามการท าวทยานพนธครงนอยางใกลชดตลอดมานบตงแตเรมตนจนกระทงส าเรจเรยบรอยสมบรณ ผวจยรสกซาบซงในความกรณาของทานเปนอยางยง

ขอขอบคณ คณกนกนต ศรประภา คณสภาวรรณ เอยมโสด และคณพรรฐมล สงฆาสทธ ทไดกรณาใหค าแนะน าในการคนควารวบรวมขอมล และการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอร ขอขอบพระคณทานผบรหารทกทานทเสยสละเวลาในการประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาท และขอขอบคณหวหนาหนวยปองกนรกษาปา และผเกยวของทกทานทใหความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลในสวนภมภาค นอกจากน ผวจยขอขอบพระคณ คณมาลย พรหมสวรรณ คณเลอสร แหลมวไล คณาจารยแขนงวชาการจดการเกษตร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เพอนนกศกษา ดร.พรภนนท สกลธาร และผม

118

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

สวนเกยวของในการท าวทยานพนธครงนทกทาน ทไดกรณาใหการสนบสนนชวยเหลอและใหก าลงใจตลอดมา

สดทายผวจยขอกราบขอบพระคณ อาจารยสมศกด พรยโยธา นกวชาการปาไม เชยวชาญ เฉพาะดานพนทชายฝงและปาชายเลน กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ทใหค าปรกษาและขอเสนอแนะ และกรณาสละเวลามาเปนประธานกรรมการสอบวทยานพนธในครงน

บรรณานกรม

กรมปาไม. (2550). รายงานประจ าป 2550 กรมปาไม. กรงเทพมหานคร กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

ศร อคคะอคร. (2543). การควบคมไฟปาส าหรบประเทศไทย. กรงเทพมหานคร ส านกควบคม ไฟปา กรมปาไม.

สบงกช จามกร. (2526). สถตวเคราะหส าหรบงานวจยทางสงคม. กรงเทพมหานคร ภาควชาสถต คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

Yamane, T. (1973). Statistics and Introduction Analysis. New York Harper & Row,

Publishers, Inc.

119

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ผลของการใชถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนในสดสวนตาง ๆ ตอสมรรถภาพการผลตและตนทนคาอาหารของแพะพนเมองไทย

Effect of Stylosanthes guianensis CIAT 184 in Concentrate Ration

on Thai Native Goat Production Performance and Feed Cost

ผวจย นายเศกสรรค สวนกล1 อาจารยทปรกษา (1) ผชวยศาสตราจารย ดร. มณฑชา พทซาค า2 และ (2) รองศาสตราจารย ดร. ศรลกษณ วงสพเชษฐ2 1มหาบณฑตหลกสตรเกษตรมหาบณฑต แขนงวชาการจดการการเกษตร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

บทคดยอ

การทดลองครงนมวตถประสงคเพอศกษาถงการใช ถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนในสดสวนตาง ๆ ตอสมรรถภาพการผลต และตนทนคาอาหารของแพะพนเมองไทย ด าเนนการทดลองทศนยวจยและพฒนาอาหารสตวสราษฎรธาน ระหวางเดอนกมภาพนธ 2552-มถนายน 2552 แพะพนเมองไทย เพศผ อาย 4 เดอน จ านวน 20 ตว น าหนกเฉลย 9 กโลกรม จดออกเปน 5 บลอก ตามน าหนกตว โดยวางแผนการทดลองแบบสมสมบรณภายในบลอก แพะแตละบลอกไดรบทรตเมนตตางกน 4 ทรตเมนต ดงน ทรตเมนตท 1 ใหอาหารขนและถวทาพระสไตโลในอตราสวน 80:20 ทรตเมนตท 2 ใหอาหารขนและถวทาพระสไตโลในอตราสวน 60:40 ทรตเมนตท 3 ใหอาหารขนและถวทาพระสไตโลในอตราสวน 40:60 และทรตเมนตท 4 ใหอาหารขนและถวทาพระสไตโลในอตราสวน 20:80 ตามล าดบ ใชระยะเวลาทดลอง 120 วน

ผลการทดลองพบวา อตราการเจรญเตบโตของแพะทรตเมนตท 1, 2 และ 3 แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) แตสงกวาทรตเมนตท 4 อยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) ปรมาณอาหารทกนเมอคดเปนเปอรเซนตของน าหนกตวพบวา แพะทรตเมนตท 2, 3 และ 4 มปรมาณการกนอาหารสงกวาทรตเมนตท 1 (3.96 เปอรเซนตของน าหนกตว) อยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) ประสทธภาพการเปลยนอาหารของ ทรตเมนตท 1, 2 และ 3 แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p>0.05) โดยมประสทธภาพการเปลยนอาหารดกวาแพะทรตเมนตท 4 อยางมนยส าคญยงทางสถต (p<0.05) ส าหรบตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนกตว 1 กโลกรมพบวา ทรตเมนตท 2 มตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนกตว 1 กโลกรมสงทสด (49.12 บาท/น าหนกตวเพม 1 กโลกรม) และทรตเมนตท 3 มตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนกตว 1 กโลกรมต าทสด (41.04 บาท/น าหนกตวเพม 1 กโลกรม)

ค าส าคญ แพะพนเมองไทย ถวทาพระสไตโล อาหารขน อตราการเจรญเตบโต ประสทธภาพ การเปลยนอาหาร ตนทนคาอาหาร

120

ปท� 1 เร�องท� 10/2554

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

Abstract

The objectives of this experiment was to study the effect of Stylosanthes

guianensis CIAT 184 hay in concentrate ration on Thai Native Goat production

performance and feed Cost. This experiment was conducted at Surathani Animal

Nutrition Research and Development Center, Thachang District, Surathani Province,

during February 2009 – June 2009. Twenty Native male goats average 4 months of

age and weight 9 kilograms were arranged in 4 treatments with 5 blocks of

randomized completed block design. The animals of each block was fed by 4 different

treatments and each treatment was fed concentrate:Stylosanthes guianensis in

different ratios as follow; treatment 1 was 80:20, treatment 2 was 60:40, treatment 3

was 40:60 and treatment 4 was 20:80. The feeding trial was 120 days.

The result showed that the average daily gain of treatment 1, 2 and 3 was

not significant different (p>0.05), but was significantly higher than treatment 4

(p<0.05). Feed intake of treatment 2, 3 and 4 was significantly higher (p<0.05) than

treatment 1 (3.96%BW). Feed conversion ratio of treatment 1, 2 and 3 were not

significant different, but was significantly better than treatment 4 (p<0.05). For feed

cost per kilogram gain weight, treatment 2 had the highest feed cost (49.12

Baht/kilogram), and treatment 3 had the lowest feed cost (41.04 Baht/kilogram).

Keywords : Thai Native Goat, Stylosanthes guianensis CIAT 184, Concentrate,

Growth Performance, Feed Conversion Ratio, Feed Cost

บทน า ปญหาดานอาหารสตวทกระทบตอเกษตรกรผเลยงแพะสวนใหญในภาคใตคอ พนทปลก

สรางแปลงหญามจ ากด เพราะการขยายตวของชมชนเมองและพนทสวนใหญปลกพชเศรษฐกจ ทใหผลตอบแทนหรอมความส าคญกวาพชอาหารสตว เชน ยางพารา ปาลมน ามน นาขาว และไมผล กองแผนงาน (2552 : 57-62) รายงานวาในพนทภาคใตตอนลางมปรมาณโคเนอ โคนม กระบอ แพะและแกะประมาณ 610,000 ตว ซงจะตองใชพนทแปลงพชอาหารสตว ประมาณ 510,000 ไร จงจะเพยงพอตอความตองการในการเลยงสตวเหลานตลอดทงป แตมพนทปลกพชอาหารสตว รวมทงหมดประมาณ 62,000ไรเทานน หรอรอยละ 10 ของความตองการ (ปรมาณแปลงพชอาหารสตวประมาณ 36,000ไร และพนททงหญาสาธารณะประมาณ 26,000ไร) ซงไมเพยงพอ ท าใหผเลยงสตวประสบปญหามาก โดยเฉพาะในชวงฤดแลง ระหวางเดอนมนาคมถงเมษายน และในชวงปลายฤดฝนระหวางเดอนตลาคมถงธนวาคมทประสบภาวะน าทวมแปลงพชอาหารสตวท าใหไมสามารถใชประโยชนได การเลยงแพะรปแบบเดมทปลอยใหหากนทวไปจงท าไดยากขน เนองจากจะสรางปญหาใหกบตวสตวเอง สงคมและสงแวดลอม เชน เสยงกบการถกสนขกด กนพชผกของเพอนบาน ถายมลในพนทสาธารณะ เหลานเปนสาเหตใหผเลยงแพะตองปรบรปแบบการเลยงใหเหมาะสมกบสภาวะปจจบน โดยการเลยงแบบขงคอก และจดหาพชอาหารสตวมาใหกน รวมกบการเสรมอาหารขนโดยเฉพาะในระยะเลยงลกและระยะขน นอกจากนยงพบวาเกษตรกรมการใช

121

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

อาหารขนมากขนในชวงทพชอาหารสตวขาดแคลน สงผลใหตนทนคาอาหารในการเลยงแพะสง ไมคมทน (เมธา วรรณพฒน และฉลอง วชราภากร,2533 : 45-56) รายงานวา แนวทางในการลดตนทนคาอาหารขน จ าเปนตองหาวตถดบอาหารสตวทเปนแหลงโปรตนราคาถก หาไดงาย และมปรมาณมากมาทดแทนแหลงโปรตนราคาแพงในสตรอาหารขน เชน ใบพชตระกลถวตางๆ

ถวทาพระสไตโล (Stylosanthes guianensis CIAT 184) จดเปนอาหารหยาบทมคณภาพด ทกรมปศสตวสงเสรมใหเกษตรกรผเลยงสตวปลกกนอยางแพรหลายทวประเทศรวมทงในภาคใต เปนพชมคณคาทางโภชนะสงโดยเฉพาะโปรตนรวมเทยบเทากบอาหารขน คอมโปรตน 16-20 เปอรเซนต (กองอาหารสตว, 2549 : 44) ถาน ามาใชทดแทนอาหารขนในสดสวนทเหมาะสม นาจะท าใหสามารถลดการใชอาหารขนลงได และนาจะท าใหตนทนคาอาหารสตวลดลงได ดงน นการศกษาถงผลของการใชถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนในสดสวนตางๆ ตอสมรรถภาพการผลตและตนทนคาอาหารของแพะพนเมองไทย จะท าใหไดขอมลส าหรบแนะน าเกษตรกรผเลยงแพะรายยอยทวไปใหสามารถน าไปปรบใช เพอพฒนาการเลยงแพะพนเมอง เพมปรมาณเนอแพะ ลดตนทนการผลต และสนบสนนตลาดแพะเนอตอไป

วตถประสงคการวจย เพอศกษาอตราการเจรญเตบโต ปรมาณอาหารทกน ประสทธภาพการเปลยนอาหาร และ

ตนทนคาอาหารของแพะพนเมองไทย เพศผ ทไดรบถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนในสดสวนทแตกตางกน

วธการวจย ใชแพะพนธพนเมองไทย เพศผ ระยะหลงหยานม ไมตอน อายประมาณ 4 เดอน จ านวน 20

ตว วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณภายในบลอก (Randomized Complete Block Design; RCBD) ม 4 ทรตเมนต 5 บลอก (ซ า) ใหแพะทดลองแตละทรตเมนตไดรบถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนในสดสวนตางๆ ดงน ทรตเมนตท 1 ใหแพะไดรบอาหารขนรอยละ 80 ถวทาพระสไตโลรอยละ 20 ทรตเมนตท 2 อาหารขนรอยละ 60 ถวทาพระสไตโลรอยละ 40 ทรตเมนตท 3 อาหารขนรอยละ 40 ถวทาพระสไตโลรอยละ 60 และทรตเมนตท 4 อาหารขนรอยละ 20 ถวทาพระสไตโลรอยละ 80

เลยงแพะเนอในคอกขงเดยว ยกพนสง มน าสะอาดใหกนอสระตลอดเวลา อาหารขนทใชในการทดลองด าเนนการผสมตามสตรทก าหนด ประกอบดวยขาวโพดปน กากถวเหลอง มนเสน ปลาปน เปลอกหอยปน เกลอปน ไดแคลเซยมฟอสเฟต และพรมกซ โดยมโปรตนหยาบ (CP) รอยละ 12.95 และมโภชนะยอยไดทงหมด (TDN) รอยละ 71.87 การผสมอาหารขนจะผสมใหไดปรมาณในจ านวนเพยงพอส าหรบเลยงแพะภายใน 15 วน เพอใหแพะไดรบอาหารทมคณภาพด

122

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานว จย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ใหมเสมอ อาหารขนทผสมเสรจแลวบรรจกระสอบ ๆ ละ 30 กโลกรมเกบไวในโรงผสมอาหาร และจะแบงใสถงพลาสตกมฝาปด เตรยมไวทคอกทดลอง `

ด าเนนการปลกถวทาพระสไตโลและมการตดถวครงแรกหลงการปลกทอาย 90 วน และตดครงตอไปทอาย 60 วนดวยเครองตดหญาแบบสะพายไหล แลวน ามาหนดวยเครองหนพชอาหารสตวใหมความยาว 1-2 เซนตเมตร น ามาผงแดดใหแหงสนทจนมความชนประมาณรอยละ 12-15 บรรจในกระสอบพลาสตกสานเกบไวในทรม เพอน าไปใชในการทดลองตอไป

วธการใหอาหารทดลอง โดยการชงอาหารขนและถวทาพระสไตโลแหง ใสในถงพลาสตกตามสดสวนอาหารขน : ถวทาพระสไตโล ตามทรตเมนตทก าหนด โดยท าการคลกอาหารขนและถวทาพระสไตโลแหง ใหเขากนดกอนน าไปใหแพะกนเพอชวยลดการเลอกกน จดแบงอาหารใหกนวนละ 4 มอ ในเวลา 08.30, 11.30, 14.30, 17.30 นาฬกา และเกบอาหารทเหลอในวนถดไปเวลา 08.00 นาฬกา น าไปชงวดปรมาณการกนไดในแตละวน จดบนทกอาหารทกนไดในแตละวน อาหารทใหแพะกนจะตองเพยงพอโดยสงเกตแพะกนเหลอทกวน

บนทกน าหนกแพะโดยการชงน าหนกแพะทกๆ 15 วน เพอดการเปลยนแปลงน าหนกตวของแพะ และตรวจสอบปรมาณการกนอาหารตอน าหนกตว (%BW) บนทกปรมาณอาหารทแพะกนไดในแตละวน โดยบนทกปรมาณอาหารทใหและอาหารเหลอทกๆ วน บนทกตนทนคาอาหาร ไดแก ตนทนอาหารขน และตนทนถวทาพระสไตโล เพอใชค านวณตนทนคาอาหาร สมเกบตวอยางถวทาพระสไตโล ทใชเลยงแพะ น าไปอบ บด เกบรวบรวมและสมเกบตวอยางประมาณ 500 กรม พอวเคราะหหาปรมาณโภชนะ ไดแก โปรตนหยาบ (CP) ไขมน (EE) เยอใย (CF) ไนโตรเจนฟรเอกซแทรก (NFE) เถา (Ash) โดยวธ proximate analysis (AOAC, 1990:1298) วเคราะหแคลเซยม (Ca) และฟอสฟอรส (P) โดยวธของ AOAC (1990:1298) และวเคราะหเยอใยตางๆ ไดแก ผนงเซลล (NDF) ลกโนเซลลโลส (ADF) โดยวธ detergent analysis (Van Soest et al., 1991:3583-3597) และประเมนคาพลงงานในรปคาโภชนะยอยไดทงหมด (TDN) โดยการค านวณ (Kearl,1982:381)

การวเคราะหทางสถต น าขอมลทไดมาวเคราะหความแปรปรวน (Analysis of variance) จากนนเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยของตวแปรของแตละสงทดลอง โดยวธ Duncan’s New Multiple Range Test วเคราะหโดยใชโปรแกรมส าเรจ

ผลการวจย 1. สวนประกอบทางเคมของอาหารทดลอง จากการสมตวอยางถวทาพระสไตโล วเคราะห

คณคาทางโภชนะ ผลการวเคราะหแสดงในตารางท 1

123

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ตารางท 1 แสดงสวนประกอบทางเคมของอาหารทดลองโดยการวเคราะห1/ (% วตถแหง)

สวนประกอบ ถวทาพระสไตโล วตถแหง (DM),% โปรตน (CP),% ไขมน (EE),% เยอใย (CF),% เถา (Ash),% ไนโตรเจนฟรแอกซแทรก (NFE),% ลกโนเซลลโลส (ADF),% ผนงเซลล (NDF),% แคลเซยม (Ca),% ฟอสฟอรส (P),% โภชนะยอยไดทงหมด (TDN)2/ (โดยการค านวณ),%

87.90 16.73 1.94

35.54 9.78

42.82 42.81 52.68 1.28 0.25

61.51 หมายเหต 1/ วเคราะหโดยกลมงานวเคราะหอาหารสตวและพชอาหารสตว กองอาหารสตว กรมปศสตว 2/ คา TDN ค านวณโดยสมการของ Kearl (1982:381) ดงน - คา TDN ของถวทาพระสไตโล (% of DM) = -14.8356 + 1.3310(CP%) + 0.7923(NFE%) + 0.9798(EE%) + 0.5133(CF%)

2. การเปลยนแปลงน าหนกตวและอตราการเจรญเตบโต พบวาการใชถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนทระดบ 20, 40, 60 และ 80 เปอรเซนต แพะมการเปลยนแปลงของน าหนกตวแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) โดยทรตเมนตท 1, 2 และ 3 มน าหนกตวเพมเฉลย 12.16, 11.48 และ 11.26 กโลกรม/ตว ตามล าดบ ซงมความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) แตมน าหนกตวเพมสงกวาทรตเมนตท 4 อยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) โดยแพะมน าหนกตวเพมเฉลย 7.30 กโลกรม/ตว เชนเดยวกนกบอตราการเจรญเตบโต โดยแพะทรตเมนตท 1, 2 และ 3 มอตราการเจรญเตบโตเฉลย 101.34, 95.66 และ 93.84 กรม/ตว/วน ตามล าดบ ซงมความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต(P>0.05) แตมอตราการเจรญเตบโตเฉลยสงกวาทรตเมนตท 4 อยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) ซงแพะมอตราการเจรญเตบโตต าทสด เฉลยเทากบ 60.84 กรม/ตว/วน แสดงในตารางท 2

124

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ตารางท 2 แสดงการเปลยนแปลงของน าหนกตว และอตราการเจรญเตบโตของแพะลกผสมพน เมองไทย เพศผ ตลอดการทดลองทไดรบถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนในสดสวน ตาง ๆ

ขอมลทศกษา ระดบของถวทาพระฯ ในอาหารขน

(%) p-value CV(%) 20 40 60 80

จ านวนสตวทดลอง,ตว ระยะเวลาทดลอง,วน น าหนกเรมทดลอง,กก./ตว น าหนกสนสดทดลอง,กก./ตว น าหนกทเพมขน,กก./ตว อตราการเจรญเตบโต,กรม/ตว/วน

5 120 9.32

21.48 a

12.16 a 101.34 a

5 120 9.34

20.82 a 11.48 a 95.66 a

5 120 9.36

20.62 a 11.26 a 93.84 a

5 120 9.06

16.36 b 7.30 b

60.84 b

- -

0.8673 0.0048 0.0122 0.0123

- -

6.9 9.70

17.80 17.80

หมายเหต : ตวเลขทมอกษรตางชนดกนก ากบอยในแนวนอน แสดงวามความแตกตางกนทางสถต โดยวธ DMRT ทระดบความเชอมน 95%

3. ปรมาณการกนอาหารและประสทธภาพการเปลยนอาหาร จากตารางท 3 ปรมาณอาหารทกนไดทงหมด เมอคดเปนน าหนกแหงของถวทาพระสไตโลและอาหารขน พบวาแพะทรตเมนตทไดรบอาหารทมสดสวนถวทาพระไตโล 20,40,60 และ 80 เปอรเซนต ตามล าดบ กนอาหารไดทงหมดแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) โดยแพะทง 4 ทรตเมนตกนอาหารทงหมดคดเปนวตถแหง เทากบ 71.75, 81.18, 76.56 และ 70.02 กรม/ตว/วน ตามล าดบ เมอคดเปนเปอรเซนตของน าหนกตวของแพะทง 4 ทรตเมนต พบวาแพะทรตเมนตท 2 ,3 และ 4 กนอาหารไดแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต เทากบ 4.56 ,4.28 และ 4.62 เปอรเซนตของน าหนกตว ตามล าดบ แตแพะในทรตเมนตท 2 และ 4 กนอาหารทงหมดไดมากกวา (P<0.05) แพะทรตเมนตท 1 ซงกนอาหารไดต าสดเทากบ 3.96 เปอรเซนตของน าหนกตว

ประสทธภาพการเปลยนอาหารหรออตราการเปลยนอาหารเปนน าหนกตว ตลอดการทดลองของแพะทง 4 ทรตเมนต พบวาแพะทรตเมนตท 1, 2 และ 3 มความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) มคาเทากบ 5.92,7.10 และ 7.10 ตามล าดบ และแพะทง 3 ทรตเมนต มประสทธภาพการเปลยนอาหารดกวา (P<0.05) ทรตเมนตท 4 ซงมประสทธภาพการเปลยนอาหารเทากบ 9.78

ปรมาณโปรตนทไดรบจากอาหารทงหมด โดยการค านวณ ของแพะทง 4 ทรตเมนตแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) มคาเทากบ 84, 98, 100 และ 94 กรม/ตว/วน ตามล าดบ

125

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

โภชนะยอยไดทงหมด (TDN) ทไดรบจากอาหารทงหมด โดยการค านวณ ของแพะ ทรตเมนตท 1, 2 และ 3 มคา เทากบ 0.452, 0.486 และ 0.438 กโลกรม/ตว/วน แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) สวนแพะทรตเมนตท 4 ไดรบพลงงานจากอาหารในรปโภชนะยอยไดทงหมดเทากบ 0.380 กโลกรม/ตว/วน แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) กบแพะ ทรตเมนตท 1 และ 3 แตต ากวา ทรตเมนตท 2 อยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05)

ตารางท 3 แสดงอตราการเจรญเตบโต ปรมาณอาหารทกนและประสทธภาพการเปลยนอาหารของ แพะพนเมองไทย เพศผ ตลอดการทดลองทไดรบถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนใน ระดบตาง ๆ

ขอมลทศกษา ระดบของถวทาพระสไตโล

ในอาหารขน (%) p-value CV (%) 20 40 60 80

จ านวนสตวทดลอง,ตว ระยะเวลาทดลอง,วน น าหนกเรมทดลอง,กก./ตว น าหนกสนสดทดลอง,กก./ตว ปรมาณอาหารทกนไดทงหมด(น าหนกแหง),กรม/ตว/วน - อาหารขน,กรม/ตว/วน

- ถวทาพระสไตโล,กรม/ตว/วน ปรมาณอาหารทกนไดทงหมด(น าหนกแหง),% ของนน.ตว ประสทธภาพการเปลยนอาหาร โปรตนทไดรบจากอาหารโดยการค านวณ,กรม/ตว/วน โภชนะยอยไดทงหมด (TDN) ทไดรบจากอาหาร โดยการค านวณ ,กก./ตว/วน

5 120 9.32

21.48a 71.75 57.42a

14.36d

3.96b

5.92b

84

0.452ab

5 120 9.34

20.82a

81.18 48.70b

32.46c

4.56a

7.10b

98

0.486a

5 120 9.36 20.62a

76.56 30.62c

45.92b

4.28ab

7.10b

100

0.438ab

5 120 9.06 16.36b

70.02 14.02d

56.00a

4.62a

9.78a

94

0.380b

- -

0.8637 0.0048

0.2344 0.0001 0.0001 0.0835 0.0001 0.2106

0.0428

- -

6.9 9.7 11.7 11.4 13.4 9.2

11.6 12.8

11.7 หมายเหต : ตวเลขทมอกษรตางชนดกนก ากบอยในแนวนอน แสดงวามความแตกตางกนทางสถต โดยวธ DMRT

ทระดบความเชอมน 95%

4. ตนทนคาอาหาร จากตารางท 4 ตนทนคาอาหาร เมอคดตนทนคาถวทาพระสไตโลตนทนคาอาหารขน และตนทนคาอาหารทงหมด มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) แพะทรตเมนตท 1 และ 2 มตนทนคาอาหารทงหมดแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) เทากบ 578.52 และ 561.68 บาท ตามล าดบ สงกวา (P<0.05) แพะทรตเมนตท 3 และ 4 ซงมตนทนคาอาหารทงหมดเทากบ 442.46 และ 325.00 บาท สวนตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนก 1 กโลกรม พบวาแพะทรตเมนตท 1, 2 และ 4 มตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนกตว 1 กโลกรม แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) เทากบ 47.70, 49.12 และ 45.38 บาท สงกวาทรตเมนตท 3 อยางมนยส าคญทางสถต เทากบ 41.04 บาท ซงมตนทนต าสด

126

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ตารางท 4 แสดงตนทนจากการขนแพะพนเมองไทยเพศผ

ขอมลทศกษา

ระดบของถวทาพระสไตโลในอาหารขน (%) P-

value CV(%)

20 40 60 80 ตนทนคาอาหารทงหมด, บาท/ตว - ตนทนคาอาหารขน1/ , บาท/ตว - ตนทนคาถวทาพระฯ 2/, บาท/ตว ตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนก 1 กก.,บาท

578.52a

528.24a

50.28d

47.70ab

561.68a

448.04b

113.64c

49.12a

442.46b

281.70c

160.76b

41.04b

325.00c

128.98d

196.02a

45.38ab

.0001

.0001

.0001

.0772

11.4 11.4 13.4 10.1

หมายเหต : ตวเลขทมอกษรตางชนดกนก ากบอยในแนวนอน แสดงวามความแตกตางกนทางสถต โดยวธ DMRT ทระดบความเชอมน 95%

1/ อาหารขนราคา 9.20 บาท/กก. 2/ ถวทาพระสไตโลราคา 3.50 บาท/กก.

อภปรายผลการวจย 1. สวนประกอบทางเคมของถวทาพระสไตโล จากผลวเคราะหพบวาถวทาพระสไตโลทใช

ในการทดลองมโปรตนคอนขางสงคอ 16.73 เปอรเซนต สงกวา กองอาหารสตว (2553:22) ทรายงานวาถวทาพระสไตโลตนสด อาย 60 วน มโปรตนเทากบ 15.80 เปอรเซนต แตพบวามระดบโปรตนต ากวา พสทธ สขเกษม และคณะ (2547:230-241) ทรายงานวา ถวทาพระสไตโล อายการตด 60 วน มโปรตน 17.15 เปอรเซนต ทงนสาเหตเนองมาจากความแตกตางของพนทปลก ความอดมสมบรณของดน และอตราการใชปย

2. การเปลยนแปลงน าหนกตวหรออตราการเจรญเตบโต การใชถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนทระดบ 20, 40, 60 และ 80 เปอรเซนต ขนแพะพนเมองไทย ตลอดการทดลองทไดรบถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนในระดบตางๆ พบวาแพะทรตเมนตท 1, 2 และ 3 มน าหนกตวเพมเฉลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) โดยมน าหนกเฉลยเทากบ 12.16, 11.48 และ 11.26 กโลกรม/ตว ตามล าดบ แตมน าหนกตวเพมสงกวาทรตเมนตท 4 อยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) ทมน าหนกตวเพมเฉลย 7.30 กโลกรม/ตว เชนเดยวกนกบอตราการเจรญเตบโตตอวน พบวาแพะทรตเมนตท 1, 2 และ 3 มอตราการเจรญเตบโตเฉลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) โดยมอตราการเจรญเตบโตเทากบ 101.34, 95.66 และ 93.84 กรม/ตว/วน ตามล าดบ สงกวาทรตเมนตท 4 ทมอตราการเจรญเตบโตเฉลยต าทสดเทากบ 60.84 กรม/ตว/วน แตกตางอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) สาเหตเนองมาจากแพะในทรตเมนตท 4 ไดรบโภชนะยอยไดทงหมด (TDN) เทากบ 0.380 กโลกรม/ตว/วน ต ากวาทรตเมนตอน ๆ และจากการทดลองนพบวาแพะไดรบโปรตนประมาณ 84-100 กรม/ตว/วน และไดรบโภชนะยอยไดทงหมด (TDN) ประมาณ 0.380-0.486 กโลกรม/ตว/วน (ตารางท 4) จะเหนไดวาแพะไดรบโปรตนสงกวาความตองการ แตไดรบพลงงานต ากวาความตองการ ซงรายงานของ NRC (1981:115) ระบวาแพะเนอน าหนกเฉลย 15

22288228 27

127

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

กโลกรม ตองการโภชนะเพอเพมน าหนกตววนละ 100 กรม มความตองการโภชนะยอยไดทงหมด (TDN) ไมต ากวา 0.416 กโลกรม/ตว/วน และตองการโปรตนรวมไมต ากวา 58 กรม/ตว/วน แตแพะในทรตเมนตท 4 ไดรบโภชนะยอยไดทงหมด (TDN) ต ากวาความตองการ จงเปนสาเหตใหมอตราการเจรญเตบโตต ากวา ทรตเมนตท 1, 2 และ 3 ทไดรบโภชนะยอยไดทงหมดสงกวาความตองการตอวน

3. ปรมาณการกนอาหารและประสทธภาพการเปลยนอาหาร ผลการทดลองพบวา ปรมาณอา หารทกนไดของแพะทดลองแสดงไวในตารางท 4 ผลการทดลองพบวาแพะทง 4 ทรตเมนตกนอาหารรวมทงหมดไดแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) เทากบ 71.75, 81.18, 76.56 และ 70.02 กรม/ตว/วน ตามล าดบ แตเมอคดเปนเปอรเซนตของน าหนกตวพบวา แพะทรตเมนตท 4 กนอาหารไดมากทสดเทากบ 4.62 เปอรเซนต แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) กบทรตเมนตท 2 และ 3 ซงมคาเทากบ 4.56 และ 4.28 เปอรเซนตของน าหนกตว ตามล าดบ แตสงกวา ทรตเมนตท 1 ซงกนอาหารไดต าสดเทากบ 3.96 เปอรเซนตของน าหนกตวแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) และพบวาการทดแทนระดบถวทาพระสไตโล ทเพมขนในอาหารขนท าใหระดบโภชนะยอยไดทงหมด (TDN) ของอาหารรวมลดลง ซงท าใหแพะทไดรบถวทาพระสไตโลทดแทนอาหารขนในระดบสงขาดพลงงานจงไปกระตนใหแพะกนอาหารเพมขนเมอคดเปนเปอรเซนตของน าหนกตว จากการทดลองนแพะทง 4 ทรตเมนตกนอาหารคดเปนวตถแหง ไดใกลเคยงกบรายงานของ Devendra (1983 : 272-290) ทกลาววาแพะในเขตรอนชนทวไปกนอาหารไดตอวนคดเปนรอยละ 4-5 ของน าหนกตว

ประสทธภาพการเปลยนอาหาร หรออตราการเปลยนอาหารเปนน าหนกตว (ตารางท 4) พบวาแพะในทรตเมนตท 1, 2 และ 3 ซงไดรบถวทาพระสไตโลโลทดแทนอาหารขนทระดบ 20, 40 และ 60 เปอรเซนต มประสทธภาพการเปลยนอาหารเทากบ 5.92, 7.10 และ 7.10 ตามล าดบ แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) ดกวาทรตเมนตท 4 ซงมประสทธภาพการเปลยนอาหารดอยทสด (P<0.05) เทากบ 9.78 ทงนเนองจากปรมาณอาหารทแพะกนไดทงหมดของทกทรตเมนต แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) แตทรตเมนตท 4 มอตราการเจรญเตบโตตอวน ต ากวาทรตเมนตอนๆ และแพะไดรบโภชนะจากอาหารโดยเฉพาะโภชนะยอยไดทงหมด (TDN) ต ากวาทรตเมนตอนๆ ดวย (ตารางท 3) จงเปนสาเหตใหแพะทรตเมนตท 4 มประสทธภาพการเปลยนอาหารดอยทสด

4. ตนทนคาอาหาร การขนแพะพนเมองไทย เพศผ ตลอดการทดลองทไดรบถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนในระดบตาง ๆ ของแพะในทรตเมนตท 1, 2, 3 และ 4 ซงใชถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนระดบ 20, 40, 60 และ 80 เปอรเซนต ตามล าดบ สนเปลองคาอาหารทงหมด (ถวทาพระสไตโลและอาหารขน) แตกตางกนอยางมนยส าคญยงทางสถต (P<0.05) โดยแพะทรตเมนตท 1 และ 2 มตนทนคาอาหารทงหมดเทากบ 578.52 และ 561.68 บาท/ตว ตามล าดบ โดยมความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) แตสงกวาทรตเมนตท 3 และ 4 ซงมตนทนคาอาหารทงหมดเทากบ 442.46 และ 325.00 บาท/ตว โดยแพะในทรตเมนตท 4 ซงใชถวทา

128

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

พระสไตโลรวมกบอาหารขน 80 เปอรเซนต มตนทนคาอาหารทงหมดต าทสด สวนตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนก 1 กโลกรม ของแพะทรตเมนตท 1, 2 และ 4 มตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนก 1 กโลกรม เทากบ 47.70, 49.12 และ 45.38 บาท ตามล าดบ (ตารางท 4) มความแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (P>0.05) แตสงกวาทรตเมนตท 3 ซงมตนทนคาอาหารเมอคดเปนคาอาหารตอการเพมน าหนก 1 กโลกรมเทากบ 41.04 บาท ซงใชถวทาพระสไตโลรวมกบอาหารขนระดบ 60-80 เปอรเซนต มตนทนคาอาหารทงหมดและตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนก 1 กโลกรม ต ากวาทรตเมนตอนๆ ทงนเนองจากระดบถวทาพระสไตโลมปรมาณมาก และถวทาพระสไตโลเปนอาหารหยาบทเปนแหลงโปรตนราคาถก

บทสรป ถวทาพระสไตโลเปนพชอาหารสตวทมคณคาทางโภชนะสง เปนอาหารหยาบทเปนแหลง

โปรตนทด ราคาถก ชวยลดตนทนคาอาหารในการเลยงแพะไดเปนอยางด การเสรมถวทาพระสไตโลในอาหารขนในระดบ 60 เปอรเซนต ขนแพะพนเมองไทย เพศผ แพะสามารถเจรญเตบโตได 93.84 กรม/ตว/วน มประสทธภาพในการเปลยนอาหารเทากบ 7.10 มตนทนคาอาหารตอการเพมน าหนกตว ต าทสด 41.04 บาท/กโลกรม

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช การวจยครงน ศกษาเฉพาะแพะพนเมองไทย

เพศผ น าหนกเฉลย 9 กโลกรมตอตว เทานน ผลการวจยอาจแตกตางจากแพะเนอพนธอนๆ 2.ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ควรศกษาวจยในแพะสายพนธอนๆ ดวย ตลอดทง

การศกษาคณภาพซาก และควรพจารณาระดบพลงงานทแพะไดรบ ในการประกอบสตรอาหารขน ซงตองค านวณใหมพลงงานเพมขน ทงนเนองจากการทดลอง แพะทกทรตเมนตยงไดรบโภชนะยอยไดทงหมด (TDN) ต ากวาความตองการ

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดเปนอยางด เพราะไดรบความอนเคราะหและความกรณา

จาก นายวโรจน วนาสทธชยวฒน ผเชยวชาญวจยดานอาหารสตว กองอาหารสตว กรมปศสตว ประธานกรรมการสอบ ผชวยศาสตราจารย ดร.มณฑชา พทซาค า อาจารยทปรกษาหลก รองศาสตราจารย ดร.ศรลกษณ วงสพเชษฐ อาจารยทปรกษารวม และคณาจารยสาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ ทไดใหค าชแนะ แนะน า และใหแนวคดในการจดท าวทยานพนธมาโดยตลอด ผวจยขอขอบพระคณเปนอยางยงไว ณ โอกาสน

ผวจ ยขอขอบคณผอ านวยการศนยวจยและพฒนาอาหารสตวสราษฎรธาน ทเออเฟออปกรณและสถานทและอปกรณในการทดลอง ตลอดจนเจาหนาทจากกลมงานวเคราะหพชอาหารสตวและอาหารสตว กองอาหารสตว กรมปศสตว ทกรณาชวยวเคราะหตวอยางอาหารทดลอง

129

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

เพอนนกศกษา และเกษตรกรผเลยงแพะเนอ ทไดกรณาใหค าปรกษา แนะน า ชวยเหลอและอ านวยความสะดวกใหงานทดลองส าเรจลงได

วทยานพนธเลมนคงไมเสรจสมบรณลงได หากขาดการสนบสนนชวยเหลอ และการใหก าลงใจจาก บดา มารดา ครอบครว พ นอง เพอน ความดหรอประโยชนทไดจากวทยานพนธเลมน ผวจยขอมอบแด บดา มารดา คร อาจารย ผมพระคณ ตลอดจนนกวชาการทกทานทศกษาคนควาทดลอง และรวบรวมความรนนเขยนเปนต าราตางๆ ใหผวจยน ามาใชประกอบในการศกษาครงน

บรรณานกรม

กองอาหารสตว. (2549). พชอาหารสตวพนธด. กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 44 หนา.

---------. (2553). การผลตเมลดพนธพชอาหารสตว. เอกสารค าแนะน าส าหรบเกษตรกร. กองอาหารสตว กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 23 หนา .

กองแผนงาน. (2552). ขอมลจ านวนปศสตวภายในประเทศไทยป 2552. ฝายประมวลผลและสถต กองแผนงาน กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

ฉลอง วชราภากร. (2541). โภชนศาสตรสตวและการใหอาหารสตวเคยวเอองเบองตน. ภาควชา สตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. หนา 125.

พสทธ สขเกษม สถต มงมชย และภรมย บวแกว. (2547). การใชถวทาพระสไตโลเลยงแพะเนอ. ใน รายงานผลงานวจยกองอาหารสตวประจ าป พ.ศ. 2547. กรมปศสตว กระทรวง เกษตรและสหกรณ. หนา 230-241.

เมธา วรรณพฒน และฉลอง วชราภากร. (2533). เทคนคการใหอาหารโคเนอและโคนม. ภาควชา สตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. กรงเทพฯ : โรงพมพ หจก. ฟนนพบบลชชง.

AOAC. (1990). Official Methods of Analysis. 15th

ed. Association of Official

Analytical Chemists, Arlington.VA.

Devendra, C. (1983). Physical Treatment of rice straw for goats and sheep and the

response to substitution with variable level of cassava, Leucaena and

Gliricidia forage. MARDI Res. Bull 11(3):272-290.

Kearl, L.C. (1982). Nutreint Requirements of Ruminants in Developing Countries.

International Feedstuffs Institute, Utah Agricultural Experiment Station,

Utah State university, USA. 381 pp.

NRC.(1981).Nutrient Requirement of Goat: Angrola, Dairy and Meat Goat in

Temperate and Tropical countries. National Academy Press, Washington,

D.C. 157 pp.

Van Soest, P.J., J. B. Roberson and S. A. Lewis. (1991). Methods for dietary fiber,

neutral detergent fiber, and nonstarch polysaccharides in relation to

animal nutrition. J. Dairy Sci. 74:3583-3579.

130

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ปจจยการผลตทมผลตอประสทธภาพการผลตกงขาว (Litopenaeus vannamei) ของเกษตรกรในอ าเภอระโนด จงหวดสงขลา

Production Factors Affecting Efficiency of White Shrimp(Litopenaeus vannamei) Production by Farmers in Ranot District of Songkhla Province

ผวจย นางสาวรชฎาภรณ บญฤทธ1 อาจารยทปรกษา (1) รองศาสตราจารย ดร. อจฉรา โพธด2 (2) ผชวยศาสตราจารย ดร. บญรตน ประทมชาต3 1มหาบณฑตหลกสตรเกษตรศาสตรมหาบณฑต แขนงวชาการจดการการเกษตร สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช2สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช3คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา

บทคดยอ

การวจยเรองนมวตถประสงคเพอศกษา (1) สภาพพนฐานทางสงคมและเศรษฐกจ (2) สภาพการเลยงและปญหาอปสรรค (3) การจดการฟารม (4) ตนทนและผลตอบแทนการผลต และ (5) ปจจยการผลตทสงผลตอประสทธภาพการผลตกงขาว (Litopenaeus vannamei) ของเกษตรกรในอ าเภอระโนด จงหวดสงขลา คดเลอกตวอยางโดยใชเกณฑรอยละ 15 ของประชากรจ านวน 388 ราย ไดกลมตวอยาง 60 ราย แบงเปนฟารมขนาดเลก 47 ราย และฟารมขนาดใหญ 13 ราย ดวยวธสมตวอยางแบบงายโดยการจบสลาก เครองมอทใชเปนแบบสมภาษณ สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก ความถ คาเฉลย รอยละ สวนเบยงเบนมาตรฐาน t-test และสมการถดถอยพหคณ

ผลการส ารวจพบวา เกษตรกรสวนใหญเปนเพศชาย อายเฉลย 48 ป จบการศกษาในระดบประถมศกษา มประสบการณในการเลยงกงขาวเฉลย 12 ป เลยงกงขาวเปนอาชพหลก การด าเนนธรกจเปนธรกจครอบครว ลงทนดวยทนของตนเองเปนหลก เปนเจาของทดนและเลยงเองส าหรบฟารมขนาดเลก ขณะทมการจางงาน เปนเจาของทดนและเชาส าหรบฟารมขนาดใหญ ขนาดบอเฉลยไมแตกตางกน เหตผลทเปลยนมาเลยงกงขาวเนองจากเหนวากงขาวมผลผลตดกวากงชนดอน สภาพของพนทการเลยงกงรวมถงปจจยการผลตทใชในการผลตกงขาวไมแตกตางกน เกษตรกรสวนใหญเลยงกง 2 รอบ/ปและใชน าความเคมสงกวา 20 สวนในพน ฟารมขนาดใหญใชน าจากทะเล สวนฟารมขนาดเลกใชน าจากคลองซอย เลยงแบบเปลยนถายน านอย มบอพกน าและบอกกเลน ตากบอและลอกเลนเปนบางครง มการใชวสดปน แรธาต และเวชภณฑทกฟารม ซอลกกงจากโรงเพาะฟกของเอกชน ซออาหารผานตวแทนจ าหนาย โรคระบาดจากไวรสเปนปญหาทพบมากทสด ในการจดการฟารม การวางแผนดานการวเคราะหสภาพแวดลอมและดานการก าหนดทศทาง การจดองคการ การชน า การด าเนนการในภาพรวมและการด าเนนการดานสขอนามยฟารม พบวา

131

ปท� 1 เร�องท� 12/2554

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ฟารมขนาดใหญมระดบการปฏบตทสงกวาฟารมขนาดเลกและมรายไดสทธทสงกวา (P≤ 0.01) แตไมสงผลตอตนทน ผลตอบแทนเหนอตนทนทเปนเงนสด และก าไร โดยปจจยการผลตทสงผลตอประสทธภาพการผลตของการเลยงกงขาว คอ ขนาดของทน

ค าส าคญ กงขาว ฟารมกง ประสทธภาพการผลต เศรษฐกจสงคม

Abstract

The objective of this study was to investigate (1) the socio-economic

conditions; (2) farming conditions and related problems; (3) farm management;

(4) cost and returns, and (5) factors that influence the efficiency of white shrimp

(Litopenaeus vannamei) production in Ranot District, Songkhla Province. Sixty

representative shrimp farms (15% of 388 registered farms) were randomly selected

by drawing lots. The sample population consisted of 47 small-scale and 13 large-scale

farms. Data were collected using questionnaires. The statistical analysis methods

included frequency, average, percentage, standard deviation, t-test, and multiple

regression analysis.

The results showed that the majority of farmers were male; mean age 48;

with primary level education and 12 years experience in shrimp farm operation.

Shrimp farming was their primary occupation. Most farms were family-run and paid

for with the farmers’ own investment. Most of the small farms owned their own land

and did not employ laborers, while some larger farms used partly rented land and

hired laborers. The average pond size was not different between large and small

farms. Most farmers chose to raise white shrimp because they produced higher yield

than other kinds of shrimp. The farm conditions and sources of input were not

different. Most farms produced 2 batches of shrimp a year and used water with

salinity over 20 parts per thousand. Water was directly supplied from the sea for the

large farms and from small canals for the small farms. Most farms used a system of

infrequent water circulation. They used holding ponds and sedimentation ponds and

cleaned and dried occasionally. Lime, minerals and other materials were commonly

used. Farmers bought shrimp post-larva from private sector hatcheries and bought

pellet feed from dealers. Viral diseases were the most common problem. For farm

management, large farms were more likely than small farms to engage in planning of

an environmental analysis and direction setting, organizing, leading, and operating of

sanitation management. Large farms earned significantly higher net returns (P≤ 0.01)

than small farms, but farm size did not effect total cost, return above cash cost, and

profit. Capital size was the main factor affecting the production efficiency of white

shrimp farms.

Keywords : White Shrimp, Shrimp Farm, Production Efficiency, Socio-Economic

132

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

บทน ากงขาว (Litopenaeus vannamei) เปนกงทะเลทมความส าคญทางเศรษฐกจสง เนองจาก

เปนกงทมเนอแนน รสชาตด มผนยมบรโภค และมอตราการเจรญเตบโตด ประเทศไทยสามารถเลยงกงขาวไดดและยงเลยงไดทงป มอตราการรอดสงกวากงกลาด า จากกระแสการเลยงกงขาวทไดผลดกวากงกลาด า ท าใหเกษตรกรจ านวนมากหนมาเลยงกงขาวกนมากขน เนองจากผลผลตทไดสามารถสรางมลคาไดอยางสง จงท าใหการเลยงกงขาวไดรบความนยมเพมมากขนตามล าดบ

กงขาวเปนสนคาเกษตรสงออกทส าคญทางเศรษฐกจของประเทศไทย สามารถน ารายไดเขาสประเทศเปนจ านวนมากเนองจากมมลคาสง ประกอบกบประเทศไทยมศกยภาพในการเพาะเลยงกงขาว ในป 2551 สงออกไดเปนอนดบ 1 ของโลกมลคาการสงออกเทากบ 2,540 ลานดอลลารสหรฐ (ส านกงานเศรษฐกจเกษตร 2552 : 85) ภาคใตเปนแหลงการเลยงกงขาวทใหญทสดของประเทศ มเนอทการเลยงกงขาวทงหมด 116,259 ไร ปรมาณผลผลตกงขาว 327,432 ตน และผลผลต/ไร/ป เทากบ 2,816 กโลกรม (ส านกงานเศรษฐกจเกษตร 2552) จงหวดสงขลาอยในภาคใตมอาณาเขตตดทะเลดานอาวไทย โดยเกษตรกรมอาชพหลก คอ การท าการประมงซงเปนอาชพทส าคญและสรางรายไดใหกบจงหวดสงขลาเปนอยางมาก มผลผลตรวมกงทไดทงหมดเปนอนดบ 1 ของประเทศเทากบ 46,328 ตน (กรมประมง 2549)

อ าเภอระโนดเปนอ าเภอหนงในจงหวดสงขลา ทมพนทเลยงกงมากทสด คอ มพนทเลยงกงทงสน 13,955 ไร คดเปนรอยละ42.10 ของพนทเลยงกงของจงหวด (กรมประมง 2550) ปจจบน เกษตรกรทประกอบอาชพการเลยงกงขาวนนประสบปญหาหลายดาน เชน ลกกงไมโต โรคระบาด ตนทนการผลตสง ปญหาดานการตลาด เปนตน เกษตรกรอาจมรปแบบวธการเลยงและการจดการการเลยงทแตกตางกน โดยอาจมปจจยหลายอยางเขามาเกยวของท าใหเกษตรกรบางรายสามารถเลยงกงขาวไดประสบความส าเรจ สวนบางรายกประสบปญหาขาดทน ซงปจจยการผลตกงขาว ไดแก ทดน แรงงาน ทน และการจดการ อาจสงผลตอประสทธภาพการผลตกงขาวของเกษตรกร รวมถงการศกษาตนทนและผลตอบแทนของการผลตกงขาวของเกษตรกร เพอสามารถน าขอมลมาใชประกอบการพจารณาด าเนนธรกจของเกษตรกรในการเลยงกงขาว เพอการปรบปรงการจดการวางแผนเพอเพมประสทธภาพการผลต อนจะสงผลท าใหผประกอบการมรายไดสงขน สามารถชวยยกระดบความเปนอย และมความย งยนของอาชพการเลยงกงขาวตอไป

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาสภาพพนฐานทางสงคมและเศรษฐกจของเกษตรกรผเลยงกงขาวในอ าเภอระโนด จงหวดสงขลา

2. เพอศกษาสภาพการเลยงและปญหา/อปสรรคในการเลยงกงขาวของเกษตรกร3. เพอศกษาการจดการฟารมของเกษตรกร

133

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

4. เพอศกษาตนทนและผลตอบแทนการผลตกงขาวของเกษตรกร5. เพอศกษาปจจยการผลตทมผลตอประสทธภาพการผลตกงขาวของเกษตรกร

สมมตฐานการวจย 1. ฟารมขนาดใหญมระดบการปฏบตในการจดการฟารมทสงกวาฟารมขนาดเลก2. ฟารมขนาดใหญมตนทนและผลตอบแทนการผลตทสงกวาฟารมขนาดเลก3. ปจจยการผลตกงขาวของเกษตรกรทแตกตางกนสงผลตอประสทธภาพการผลต

กงขาว

วธการวจยการวจยครงนเปนการวจยแบบส ารวจโดยมการด าเนนการดงน 1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการวจย คอ เกษตรกรผเลยงกงขาวในเขต

อ าเภอระโนด จงหวดสงขลา ทขนทะเบยนฟารมเลยงกงตามระบบมาตรฐาน GAP กบกรมประมง ป 2551 รวมทงสน 388 ราย การแบงขนาดโดยใชจ านวนบอเลยง โดยแบงเปนฟารมขนาดเลก คอ ฟารมทมจ านวนบอเลยง 1-5 บอ จ านวน 310 รายและฟารมขนาดใหญ คอ ฟารมทมจ านวนบอเลยงมากกวา 5 บอจ านวน 78 ราย การก าหนดขนาดของกลมตวอยางใชเกณฑรอยละ 15 ของจ านวนประชากร ไดกลมตวอยาง 60 ราย เปนฟารมขนาดเลก 47 ราย และฟารมขนาดใหญ 13 ราย ใชวธการสมตวอยางแบบงายโดยการจบสลากจากรายชอประชากรในแตละกลม

2. เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบสมภาษณแบบมโครงสราง แบงออกเปน 5 ตอนคอ 1) สภาพพนฐานทางสงคมและเศรษฐกจของเกษตรกร 2) สภาพการเลยงกงขาวของเกษตรกร 3) การจดการฟารมของเกษตรกร 4) ตนทนและผลตอบแทนการผลตกงขาวของเกษตรกร และ 5)ปญหา/อปสรรคในการเลยงกงขาวของเกษตรกร

3. การเกบรวมรวมขอมล ผวจยเกบขอมลทงปฐมภมและทตยภม ดงรายละเอยดดงน3.1 ขอมลปฐมภม รวบรวมขอมลโดยการสมภาษณกลมตวอยางจ านวน 60 ราย เปน

ฟารมขนาดเลก 47 ราย และฟารมขนาดใหญ 13 ราย ระหวางเดอนมกราคม – มนาคม 2553 3.2 ขอมลทตยภม รวบรวมขอมลจากเอกสาร วารสาร บทความทาง วชาการ

วทยานพนธ งานวจยทเกยวของจากหนวยงานตางๆ ของภาครฐและเอกชนทไดเกบรวบรวมไว และจากเวบไซต เปนตน

4. การวเคราะหขอมลวจย4.1 สถตเชงพรรณนา อธบายขอมลสภาพทวไปของเกษตรกร สภาพการเลยงกงขาว

ตนทนและผลตอบแทน ตลอดจนปญหาและอปสรรคในการเลยงกงขาว ใชสถต ไดแก ความถ คาเฉลย รอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

134

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

4.2 สถตเชงอนมาน 4.2.1 การทดสอบแบบ t (t-test) เพอทดสอบความแตกตางของคาเฉลยในดาน

ตางๆ ของ กลมตวอยาง 2 กลม คอ ฟารมเลยงกงขาวขนาดเลกและฟารมเลยงกงขาวขนาดใหญ 4.2.2 การวเคราะหการถดถอยพหคณ (Multiple Regression Analysis) เพอวเคราะห

ความสมพนธระหวางประสทธภาพการผลตกงขาวและปจจยทมผลตอประสทธภาพการผลตกงขาว

ผลการวจย1. สภาพพนฐานทางสงคมและเศรษฐกจของเกษตรกรเกษตรกรทเลยงกงขาวสวนใหญเปนเพศชาย อายเฉลย 48 ป จบการศกษาในระดบประถม

ศกษา มประสบการณในการเลยงกงขาวเฉลย 12 ป เลยงกงขาวเปนอาชพหลกเปนธรกจครอบครว อาชพเดมกอนเปลยนมาเลยงกงขาวนนเกษตรกรประกอบอาชพหลากหลาย เชน พนกงานบรษท ประมง ขาราชการ คาขาย เลยงเปด เพาะพนธลกกง เยบผา เรอน ามน เปนตน เหตผลเกษตรกรมาเลยงกงขาวเนองจากเหนวากงขาวมผลผลตด

2. สภาพการเลยงและปญหา/อปสรรคในการเลยงกงขาวของเกษตรกร2.1 สภาพการเลยงกงขาวของเกษตรกรของฟารมทง 2 ขนาด พบวา บอเลยงกงขาว

ของเกษตรกรสวนใหญเปนบอดน ดนเปนดนเหนยว ทดนกอนทจะเปลยนมาเลยงกงขาวเคยเปนทนามากอน สวนใหญเปนเจาของทดนเองมทดนเฉลย 20.55 ไร ความเคมน าเลยงมากกวา 20 สวนในพน โดยสบน าเลยงจากคลองซอยใสบอพกน า สวนใหญมบอพกน า ส าหรบในรายทไมมบอพกน าจะใชวธสบน าจากแหลงน าเขาบอโดยตรง มบอเกบกกเลนไวเพอเกบเลนทสบออกจากบอ ในฟารมขนาดเลกแรงงานทเลยงกงขาวสวนใหญเปนแรงงานครวเรอน สวนในฟารมขนาดใหญสวนใหญเปนแรงงานจางโดยมเจาของเปนผดแลและควบคมการเลยง เงนทนทใชเลยง กงขาวของสวนใหญเปนเงนทนของตนเองและมบางสวนใชทนจากแหลงเงนก ซงสวนใหญกจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) และสหกรณการเกษตร ดานการเลยงกงขาวเลยงกง 2 รอบ/ป ในขนตอนการเตรยมบอสวนใหญใชเทคนคการตากบอจนแหงกอนการเลยงทกครง เกษตรกรทงหมดใชวสดปนหรอแรธาตและเวชภณฑเพอปรบสภาพพนบอกอนลงเลยงกง ก าจดพาหะและฆาเชอโรคในน า รวมถงการใชเวชภณฑเสรมในระหวางการเลยงกง ขนตอนระหวางการเลยง ใชเทคนคการจดการน าเลยงโดยเลยงดวยวธเปลยนถายน านอย เลอกใชลกกงจากโรงเพาะฟกลกกงของเอกชนทงหมดและไมไดไปท าการเลอกซอลกกงดวยตนเอง โดยซอลกกงผานพนกงานขายของบรษท อาหารกงทใชเลยงในฟารมขนาดเลกทงหมดซอผานตวแทนจ าหนาย การขนสงอาหารโดยตวแทนจ าหนายจดสงให สวนฟารมขนาดใหญสวนใหญเกษตรกรซออาหารผานตวแทนจ าหนาย การขนสงอาหารตวแทนจ าหนายจะจดสงให และมบางสวนซออาหารกงจากบรษทโดยตรงซงการขนสงอาหารบรษทจะท าการจดสงไปยงบอของเกษตรกร

135

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ขนตอนการเกบเกยวผลผลต เกษตรกรจ าหนายผลผลตทงหมดบรเวณปากบอ ผรบซอกงขาวจากเกษตรกรมมากกวา 1 แหลงโดยสวนใหญ คอ แพกง รองลงมาคอ โรงงานแปรรป การไดรบผลตอบแทนหลงจากการจ าหนายกงขาวเกษตรกรสวนใหญไดรบผลตอบแทนเปนเงนสด รองลงมาเปนเงนเชอ ระยะเวลาการไดรบผลตอบแทนแบบเงนเชอสวนใหญอยระหวาง 5-10 วน

2.2 ปญหา/อปสรรคในการเลยงกงขาวของเกษตรกร ทพบมากทสดของฟารมทง 2 ขนาด คอ ปญหาโรคระบาดจากโรคไวรสตวแดงดวงขาวมากทสด ไวรสทอรา ขขาว และแบคทเรยเรองแสง รองลงมา คอ อาหารกงมราคาแพง และปญหาอนๆ เกยวกบการเลยงทวไป เชน กงลอกคราบเปลอกไมแขง ตะกอนตดรยางค กลามเนอตาย หลงขาว เหงอกบวม เปนตน ในสวนทไมระบวามปญหาของเกษตรกรกลมตวอยาง คอ ผลผลตและตนทนการผลต

3. การจดการฟารมของเกษตรกร การปฏบตในการจดการการฟารมประกอบดวยการวางแผน การจดองคการ การชน า การด าเนนการ และการควบคม โดยก าหนดระดบการปฏบตตามมาตรประมาณคา 5 ระดบ ของ Likert กลาวคอ การปฏบตในการจดการฟารม

มากทสด มคาเทากบ 5 คะแนน มาก มคาเทากบ 4 คะแนน ปานกลาง มคาเทากบ 3 คะแนน นอย มคาเทากบ 2 คะแนน ไมปฏบตในการจดการการผลต มคาเทากบ 1 คะแนน สวนการแปลความหมายระดบการปฏบตในการจดการการผลตของเกษตรกรใชวธน า

คาเฉลยในแตละประเดนมาเทยบกบเกณฑดงน 4.21 – 5.00 หมายถง ระดบการปฏบตมากทสด 3.41 – 4.20 หมายถง ระดบการปฏบตมาก 2.61 – 3.40 หมายถง ระดบการปฏบตปานกลาง 1.81 – 2.60 หมายถง ระดบการปฏบตนอย 1.00 – 1.80 หมายถง ไมปฏบต

ผลการวจยพบวา การปฏบตในการจดการฟารมของฟารมทงสองขนาดอยในระดบปานกลาง และผลการทดสอบสมมตฐาน (ขอ 1) เมอเปรยบเทยบความแตกตางของระดบการจดการฟารมของฟารมขนาดใหญและขนาดเลก โดยพจารณาจากการวเคราะห t- test พบวา ประเดนการวางแผน การวางแผนในดานการวเคราะหสภาพแวดลอมและดานการก าหนดทศทาง การจดองคการ การด าเนนการดานสขอนามย และการชน า ฟารมขนาดใหญมระดบการปฏบตในการจดการฟารมทสงกวาฟารมขนาดเลก (P≤ 0.05) สวนประเดนการวางแผนดานการก าหนดแผนงาน การด าเนนการดานการจดการทวไป การจดการดานปจจยการผลตกงขาว การจดการสขภาพและการปองกนโรคกงขาว ดานการเกบเกยวผลผลตและการขนสง และการควบคม ของฟารมทง 2 ขนาดไมแตกตางกน (P>0.05) (ดงตารางท1)

136

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ตารางท 1 การเปรยบเทยบระดบการปฏบตในการจดการฟารมของเกษตรกร จ าแนกตามขนาด

การผลต

ประเดน ขนาดใหญ ขนาดเลก

X1 - X 2

p-value X

1 S.D. X2 S.D.

1 .การวางแผน 3.49 0.73 3.11 0.81 0.38 0.006**

1.1 การวเคราะหสภาพแวดลอม 3.71 0.75 3.20 0.86 0.51 0.003**

1.2 การก าหนดทศทาง 3.44 0.71 2.96 0.76 0.48 0.004**

1.3 การก าหนดแผนงาน 3.21 0.73 3.10 0.79 0.11 0.239

2. การจดองคการ 3.25 0.68 2.73 0.81 0.52 0.006**

3. การชน า 3.58 0.70 3.01 0.84 0.57 0.001**

4. การด าเนนการ 3.34 0.71 3.09 0.82 0.25 0.037*

4.1 การจดการทวไป 3.56 0.63 3.24 0.82 0.32 0.054

4.2 การจดการปจจยการผลตกงขาว 3.22 0.76 3.01 0.82 0.21 0.110

4.3 การจดการสขภาพและการปองกนโรคกงขาว 3.23 0.59 2.96 0.79 0.27 0.102

4.4 สขอนามยฟารม 3.46 0.59 3.11 0.80 0.35 0.034*

4.5 การเกบเกยวผลผลตและการขนสง 3.04 1.10 3.02 0.85 0.02 0.461

5. การควบคม 2.99 0.93 2.63 0.91 0.36 0.051

* ระดบนยส าคญ = 0.05 ** ระดบนยส าคญ = 0.01

4. ตนทนและผลตอบแทนการผลตกงขาวของเกษตรกร4.1 ตนทน ฟารมขนาดใหญใชตนทนทงหมด 182,732.60 บาท/ไร หรอเทากบ 95

บาท/กโลกรม โดยเปนตนทนผนแปรและตนทนคงทคดเปนรอยละ 89.89 และ 10.11 ของตนทนทงหมดตามล าดบ สวนฟารมขนาดเลกใชตนทนทงหมด 179,116.57 บาท/ไร หรอเทากบ 97 บาท/กโลกรม โดยเปนตนทนผนแปรและตนทนคงทคดเปนรอยละ 93.89 และ 6.11 ของตนทนทงหมดตามล าดบ ตนทนผนแปรของฟารมทง 2 ขนาดสงทสด ไดแก คาอาหารกง รองลงมาคอ คาพลงงาน และคาลกพนธกงขาว ตนทนคงททสงทสด ไดแก คาเสอมอปกรณ รองลงมา คอ คาใชทดน

4.2 ผลตอบแทน พจารณาจ านวนผลผลต พบวา ฟารมขนาดใหญมปรมาณผลผลตกงขาวทไดเฉลย 6,969.23 กโลกรม คดเปน 1,986.92 กโลกรม/ไร สวนฟารมขนาดเลกมปรมาณผลผลตกงขาวทไดเฉลย 6,105.89 กโลกรม คดเปน 1,879.29 กโลกรม/ไร เมอพจารณาผลตอบ แทนทเกษตรกรไดรบ พบวา ฟารมเลยงกงทง 2 ขนาดมรายไดทงหมดเทากบ 232,352.67 บาท/ไร

137

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

โดยฟารมขนาดใหญมรายไดทงหมดเทากบ 236,600.88 บาท/ไร และฟารมขนาดเลกมรายไดทงหมดเทากบ 228,104.46 บาท/ไร

ผลการทดสอบสมมตฐาน (ขอ 2) เมอเปรยบเทยบตนทนและผลตอบแทนการเลยง กงขาวของฟารมขนาดใหญและขนาดเลก โดยพจารณาจากการวเคราะห t- test พบวา ฟารมขนาดใหญมรายไดสทธ (บาท/ไร) ทสงกวาฟารมขนาดเลก (P ≤ 0.01) ในสวนของตนทน (บาท/ไร) ผลตอบแทนเหนอตนทนทเปนเงนสด (บาท/ไร) และ ก าไร(บาท/ไร) ของฟารมทง 2 ขนาดไมแตกตางกน (P>0.05) (ดงตารางท2)

ตารางท 2 การเปรยบเทยบตนทนและผลตอบแทนการเลยงกงขาวของเกษตรกร จ าแนกตามขนาดการผลต

รายการ ขนาดใหญ ขนาดเลก

X1 - X 2

p-value X

1 X

2

1. ตนทนทงหมด (บาท/ไร) 182,732.60 179,116.57 3,616.03 0.250

2. รายไดสทธ (บาท/ไร) 72,809.40 67,111.80 5,697.60 0.010**

3. ผลตอบแทนเหนอตนทนทเปนเงนสด (บาท/ไร) 73,272.90 68,648.78 4,624.12 0.343

4. ก าไร (บาท/ไร) 58,986.63 56,388.69 2,597.94 0.364

* ระดบนยส าคญ = 0.05 ** ระดบนยส าคญ = 0.01

5. ปจจยการผลตทมผลตอประสทธภาพการผลตกงขาวของเกษตรกรการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยการผลตตางๆ ทมผลตอประสทธภาพการ

ผลตกงขาวใชการวเคราะหการถดถอยพหคณ เพอหาความสมพนธระหวางตวแปรอสระกบตวแปรตาม ตวแปรตามคอ ผลผลตกงขาว (กโลกรม/ไร/ รอบ) ตวแปรอสระทงหมด 13 ตวแปร คอ ขนาดของทดน ลกษณะการถอครองทดน แรงงานทใช ขนาดของทนทใช เพศ อาย ระดบการศกษา ประสบการณการเลยง การวางแผน การจดองคการ การชน า การด าเนนการ และการควบคม พบวาเมอพจารณาคาสมประสทธแหงการตดสนใจ (coefficient of determination : R2 ) ปรากฏวา R2 มคาเทากบ 0.459 แสดงวาตวแปรอสระทงหมดสามารถอธบายการผนแปรของตวแปรตามไดรอยละ 45.90 ในจ านวนตวแปรอสระทงหมด 13 ตว พบวา ม 1 ตวแปร ทมความสมพนธกบตวแปรตาม (P ≤ 0.01) ไดแก ขนาดของทน

อภปรายผลการวจย1. สภาพพนฐานทางสงคมและเศรษฐกจของเกษตรกร

เกษตรกรสวนใหญเปนเพศชายเนองจากการเพาะเลยงกงขาวเปนอาชพทจ าเปนจะตองใชแรงงานในการท ากจกรรมตางๆ เชน การหวานอาหาร การตดตงเครองตน าและการสบน า เปนตน

138

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานว จย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

จงเหมาะสมกบเพศชายมากกวาเพศหญง เกษตรกรสวนใหญประกอบอาชพการเลยงกงขาวเปนอาชพหลกเนองจากเหนวากงขาวสามารถเลยงไดผลผลตด

2. สภาพการเลยงและปญหา/อปสรรคในการเลยงกงขาวของเกษตรกรสภาพของพนทการเลยงกงและปจจยการผลตทใชมาจากแหลงเดยวกน ท าใหฟารมทง

2 ขนาดนนมสภาพการเลยงทคลายคลงกน เลยงกง 2 รอบ/ป เนองจากเกษตรกรค านงถงฤดกาลเสยงในการเกดโรคระบาด แรงงานของฟารมขนาดเลกสวนใหญเปนแรงงานครวเรอน สวนฟารมขนาดใหญแรงงานสวนใหญเปนแรงงานจาง เนองจากฟารมขนาดใหญมจ านวนบอและพนทในการเลยงมากจงท าใหไมสามารถเลยงและจดการเองไดทงหมด ดานการเลยงมเทคนคการเลยงดวยวธการเปลยนถายน านอย เนองจากการเปลยนถายน าระหวางการเลยงมความเสยงในการเกดโรคระบาดสง สวนใหญมบอพกน าเนองจากเกษตรกรทราบและตระหนกถงความส าคญของการมบอพกน า มการลอกเลนเปนบางครงโดยใชจลนทรยชวยในการบ าบดพนบอท าใหพนบอไมเกดปญหาสามารถเลยงตอไปได และตากบอจนแหงกอนการเลยงเนองจากจะชวยสลายของเสยทหมกหมมอยบรเวณพนบอ เกษตรกรเลอกใชแหลงพนธลกกงขาวจากโรงเพาะฟกทไดรบมาตรฐานโดยเนนดานคณภาพมากกวาราคา อาหารสวนใหญใชอาหารกงกลาด าเนองจากผลการเลยงดกวาใชอาหารกงขาว ซออาหารผานตวแทนจ าหนาย บางสวนซออาหารจากบรษท เกษตรกรทไดรบเครดตจากตวแทนจ าหนายสงผลท าใหมตนทนทางดานอาหารสงขน

ปญหาและอปสรรคของเกษตรกรทพบมากทสด คอ ปญหาโรคระบาด ฟารมขนาดใหญมความกงวลเรองปญหาโรคระบาดมากกวาฟารมขนาดเลก เนองจากฟารมขนาดใหญมจ านวนบอเลยงมากกวา หากมการเกดโรคระบาดขนจะท าใหฟารมขนาดใหญมโอกาสสญเสยมากกวา รวมถงมการจางแรงงานในการเลยง เจาของฟารมอาจควบคมดแลไมทวถง ซงตางจากฟารมขนาดเลกทเกษตรกรเปนเจาของและเลยงกงเอง ท าใหการดแลและความเอาใจใสในฟารมขนาดเลกจะท าไดดกวา ปญหาทพบรองลงมาคอ อาหารกงมราคาแพง จะเหนไดกวาฟารมขนาดใหญมความกงวลในเรองของราคาอาหารมากกวาฟารมขนาดเลก เนองจากฟารมขนาดใหญนนมจ านวนบอเลยงกงจ านวนมาก การตอรองเรองสวนลดเรองของอาหารนนมความจ าเปนอยางมากเพราะการไดราคาอาหารทถกกวาจะชวยลดตนทนการผลตลงไดมาก

3. การจดการฟารมของเกษตรกรประเดนการวางแผนดานการวเคราะหสภาพแวดลอมและดานการก าหนดทศทาง การ

จดองคการ การด าเนนการดานสขอนามย และการชน า ของฟารมทง 2 ขนาดมความแตกตางกน (P≤0.05) เนองจากฟารมขนาดใหญผจดการฟารมหรอผประกอบการมบทบาททชดเจน ประกอบกบฟารมขนาดใหญมศกยภาพในดานของขนาดของทนมากกวา จงท าใหฟารมขนาดใหญสามารถจดการวางแผนงานไดมากกวาฟารมขนาดเลก สวนประเดนวางแผนดานการก าหนดแผนงาน การ

139

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ด าเนนการดานการจดการทวไป การจดการดานปจจยการผลตกงขาว การจดการสขภาพและการปองกนโรคกงขาว ดานการเกบเกยวผลผลตและการขนสง และการควบคม ของฟารมทง 2 ขนาดไมแตกตางกน (P>0.05) เนองจากรปแบบของการเลยงกงในพนทศกษามรปแบบความคลายคลงกน ความรทางกระบวนการผลตและเทคโนโลยการผลตทเปนรปแบบเดยวกน ลกษณะบอเลยงกงอยตดกนอยางหนาแนนจงมขอไดเปรยบเรองการเรยนรและไดรบการถายทอดรปแบบการเลยง แตมขอเสย คอ สภาพพนทมความเสยงตอการเกดโรคระบาดไดงาย ท าใหทกฟารมในพนทตองมการจดการการเลยงและระบบปองกนโรคทด เหตผลดงกลาวท าใหการจดการการเลยงกงขาวในประเดนดงกลาวนนไมแตกตางกน

4. ตนทนและผลตอบแทนการผลตกงขาวของเกษตรกรตนทนทใชในการผลตกงขาวสวนใหญเปนตนทนผนแปรซงสงกวาตนทนคงท

ตนทนผนแปรทสงทสด ไดแก คาอาหารกง รองลงมา คอ คาไฟฟา และคาลกพนธกงขาว จะเหนไดวาคาอาหารกงเปนตนทนหลกจงควรพจารณาตนทนนเปนส าคญ โดยพจารณาประสทธภาพการกนอาหาร การเกบขอมลเพอน าขอมลทไดมาวเคราะหคาอตราการแลกเนอ (FCR) และอตราการเจรญเตบโต (ADG) ซงสามารถชวยในการวางแผนจดการในเรองของการใหอาหารและสามารถชวยลดตนทนสวนนลงได สวนผลตอบแทน พบวา รายไดสทธ ฟารมขนาดใหญสงกวาฟารมขนาดเลก เนองจากฟารมขนาดใหญมขนาดของทนทสงจงสามารถเลยงกงไดในระยะเวลาทนาน ท าใหเลยงกงไดขนาดกงทใหญกวาซงขนาดกงจะมความสมพนธกบราคาขาย คอ กงทมขนาดใหญจะขายไดราคาสงกวา อกทงฟารมขนาดใหญทมขนาดของทนสงสามารถทจะใชอปกรณและเครองมอทมประสทธภาพเขามาชวยในการวางแผนจดการการเลยงไดมากกวา จงสงผลท าใหฟารมขนาดใหญมผลการเลยงทด ฟารมขนาดใหญมรายไดสทธแตกตางจากฟารมขนาดเลก (P≤0.01) เนองจากฟารมทง 2 ขนาด มการจดการฟารมของเกษตรกรบางประการทแตกตางกน เชน การวางแผน ดานการวเคราะหสภาพแวดลอม และดานการก าหนดทศทาง การจดองคการ การด าเนนการดานสขอนามย และการชน า อาจสงผลท าใหรายไดสทธแตกตางกน สรปไดวาการจดการฟารมบางประการทแตกตางกนของฟารมทง 2 ขนาดนนสงผลตอรายไดสทธทแตกตางกน

5. ปจจยการผลตทสงผลตอประสทธภาพการผลตกงขาวของเกษตรกรการวเคราะหปจจยการผลตทสงผลตอประสทธภาพการผลต พบวา ปจจยทม

ความสมพนธกบตวแปรตาม (P≤0.01) ไดแก ขนาดของทน เนองจากขนาดของทนมผลตอประสทธภาพในการผลตกงขาว ฟารมทมขนาดทนสงกวาสามารถวางแผนทางดานการเลยงกงไดในระยะยาวกวา และจดหาเทคโนโลยและอปกรณตางๆทสามารถมาชวยเพมประสทธภาพในการเลยงไดมากกวา ดงนนขนาดของทนจงปจจยส าคญทสงผลตอประสทธภาพการผลตกงขาวของเกษตรกร

140

รายงานสบเนองจากการประชมทางวชาการและน าเสนอผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ าป 2554”

ขอเสนอแนะ1. ควรศกษาเพมเตมดานผลผลตของกงขาว ระหวางการเลอกใชอาหารกงกลาด ากบ

อาหารกงขาวในการเลยง เนองจากเกษตรกรสวนใหญในพนทศกษาใชอาหารกงกลาด าในการเลยงกงขาว ซงอาหารกงกลาด ามราคาสงกวาอาหารกงขาว โดยวเคราะหความแตกตางของตนทนและผลตอบแทน ถาผลไมแตกตางกนเกษตรกรควรเลอกใชอาหารกงขาวทมตนทนทต ากวาเพราะจะเปนแนวทางหนงทชวยลดตนทนได

2. ควรศกษาเพมเตมถงผลกระทบทางสงแวดลอมจากการเลยงกงขาวในพนทศกษา3. จากปญหาดานโรคระบาด ระบบในการปองกนโรคจงมความส าคญมาก เกษตรกร

จะตองมการจดการและการท าระบบปองกนโรคทด เพอลดความเสยงจากการเกดโรคระบาด 4. การจดการฟารมทางดานการวางแผนดานการวเคราะหสภาพแวดลอมและดานการ

ก าหนดทศทาง การจดองคการ การด าเนนการดานสขอนามย และการชน าของฟารมขนาดใหญและขนาดเลกมความแตกตางกน (P≤0.05) ซงอาจสงผลตอรายไดสทธทแตกตางกน ควรพจารณาประเดนดงกลาวมาเปนแนวทางเพมประสทธภาพการผลตกงขาวใหดยงขน

5. ควรศกษาเพมเตมขอมลในจงหวดอนๆ ในดานการบรหารจดการฟารมของเกษตรกรเนองจากสภาพพนทการเลยงทมความตางกน เกษตรกรอาจมการบรหารจดการการเลยงทตางกนและอาจสงผลตอประสทธภาพการผลตแตกตางกน

6. ควรศกษาดานชองทางของตลาดใหมๆ เพอเพมความหลากหลายในการจ าหนายผลผลตกงขาวใหมศกยภาพดานราคามากยงขน

บรรณานกรม

กรมประมง. (2549). ขอมลการเลยงกงอ าเภอระโนด จงหวดสงขลา. (Online). Available from : http://www.fisheries.go.th/it-stat/data_2549/menu_2549.html .

. (2550). จ านวนฟารมเนอทการเลยงและผลผลต จ าแนกตามชนดสตวน าเปนรายจงหวด

ป 2550. (Online). Available from : http://www.fisheries.go.th/it- stat/data_2550/ yearbook2007 (2550) /yearbook2007%2046%20T2.4.pdf.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2552). กงทะเลเพาะเลยง : เนอทเพาะเลยง ผลผลต ผลผลตตอไร รายภาค และรายจงหวด ป 2552. (Online). Available from : http://www.oae.go.th/ download/ prcai/shrim%2009.xls.

. (2552). กงทะเลเพาะเลยง. ใน เอกสารขอมลพนฐานเศรษฐกจการเกษตรป 2552. ส านกงานเศรษฐกจเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรงเทพมหานคร. หนา 85.

141

การประเมนประสทธภาพของการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญของมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช ประจ าปงบประมาณ 2552

Efficiency Evaluation of learner centered instruction of Sukhothai Thammathirat

Open University in the fiscal year 2009

นางสาวรชน พลแสน นกวชาการศกษาช านาญการพเศษ ส านกวชาการ มสธ.áÅФ³Ð

บทคดยอ การวจยนวตถประสงคของการวจยเพอประเมนประสทธภาพของการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญในการเรยนการ

สอนของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (มสธ.) ตามประเดนการประเมนตวชวดท 17 ของ ก.พ.ร. กลมตวอยางในการวจยประกอบดวย 1) คณาจารยประจ า มสธ. จ านวน 308 คน จาก 383 คน (รอยละ 84.8) 2) นกศกษาทเขารบการอบรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพ จ านวน 7,273 คน จาก 10,981 คน (รอยละ 66.2) และ 3) เอกสารทเกยวของจากหนวยงานทเกยวของ 8 หนวยงาน วเคราะหขอมลเชงปรมาณทรวบรวมโดยใชแบบสอบถามดวยการหาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน รอยละ วเคราะหขอมลเชงคณภาพจากแบบบนทกดวยการวเคราะหเนอหา

ผลการวจยมประเดนท มสธ. ด าเนนการในระดบมากทสด 7 ประเดน ดงน 1) มสธ. มการสงเสรมใหคณาจารยมความรความเขาใจ รเปาหมายของการจดการศกษาและหลกสตรการศกษาอดมศกษา และด าเนนการไดตามแนวทางท

ก าหนด (รอยละ 86.9) 2) มสธ. มมาตรการใหคณาจารยด าเนนการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนและเขาใจผ เรยนเปนรายบคคลทงระดบปรญญาตรและระดบบณฑตศกษา (รอยละ 84.2) 3) มสธ. จดใหมการส ารวจ หรอการวจย หรอการประเมนประสทธภาพการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญ และน าขอมลทไดมาปรบปรงพฒนาการจดการสอนของคณาจารยใหเปนการจดประสบการณทเนนผ เรยนเปนส าคญได โดยการลดสดสวนการถายทอดความรของคณาจารย และเพมสดสวนการปฏบตจรง และการแลกเปลยนเรยนรระหวางผ เรยนใหมากขน 3 ใน 4 กจกรรม (รอยละ 79.7 - 82.5) 4) มสธ. มการสงเสรม สนบสนนใหคณาจารยมความสามารถในการใชเทคโนโลย เพอพฒนาการเรยนรของอาจารยและนกศกษา (รอยละ 89.8) 5) มสธ. มการสงเสรมสนบสนนใหคณาจารยประจ าสวนใหญ ประเมนผลการจดการสอนของคณาจารยประจ าของสถาบนทสอดคลองกบสภาพการเรยนรทจดใหผ เรยนและองพฒนาการของผ เรยนโดยการประเมนเพอพฒนาการเรยนรทค านงถงความแตกตางระหวางบคคล และสามารถน าผลทไดมาปรบเปลยนการจดการสอน เพอพฒนาผ เรยนใหเตมตามศกยภาพได (รอยละ 94.9) 6) มสธ. สงเสรมใหคณาจารย ท าวจยเพอพฒนาสอและการเรยนรของผ เรยน และน าผลการวจยไปใชเพอพฒนาผ เรยน (รอยละ 90.0) 7) มสธ. สงเสรมสนบสนนใหคณาจารยน าผลการประเมนการเรยนการสอนมาปรบปรง เปลยนแปลงการเรยนการสอนเพอพฒนาผ เรยนใหเตมตามศกยภาพ (รอยละ 79.7) และนกศกษามความคดเหนเกยวกบประสทธภาพการสอนของคณาจารยทเนนผ เรยนเปนส าคญ เฉลยอยในระดบมาก (X = 4.43) ค าส าคญ : ประสทธภาพของการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญ ตวชวดของ ก.พ.ร. ความคดเหนของนกศกษา

Abstract

The objectives of this research were to evaluate opinions relating to instruction of

faculty in various schools of Sukhothai Thammathirat Open University (STOU) based on 7

topics of the 17 th

Indicator of the Office of the Commission on Civil Service System

Development. The studied samples who returned questionnaires consisted of 1) 308 out of

363 STOU instructors (84.8 %) 2) 10,981 out of 7,273 students (66.2 %) attending intensive

trainings on professional experience courses and 3)Various documentary data were also

gathered from 8 relevant offices. Quantitative data collected by questionnaires were

142

ปท� 1 เร�องท� 1/2554

analyzed by percentage, mean, and standard deviation whereas qualitative data from

recording form were done by content analysis.

Research findings indicated 7 aspects which STOU had provided at the highest level

as follows : 1) STOU had promoted the faculty to have knowledge and understanding of

higher education target and programs, and they had functioned according to the specified

guideline (86.9%). 2) STOU had mechanism for the faculty to analyze learner’s potential

and understood individual bachelor and graduate degree students (84.2%). 3) STOU

provided survey or research or instruction at efficiency evaluation focusing on learner-

centered and the faculty had utilized the results to improve instruction provision as the

learner-centered experiences mission by reducing of transferring knowledge proportion and

increasing the actual practice and learning exchange between faculty and students in 3 out of

4 activities (79.7-82.5 %). 4) STOU had enhanced the faculty to have capability in

technology utilization for learning development of the faculty and students (89.8%). 5) STOU

had enhanced the faculty to do survey or research or instruction evaluation in accordance

with learning situation provided to learners and based on learners’ development in order to

evaluate for developing learning and evaluating learning by recognizing personal difference

and could use results for adapting instruction provision in order to develop learners to fulfil

their potential (94.9%). 6) STOU had enhanced the faculty to do research for develop media

and learners, learning and utilize results in developing learners (90.0%). 7) STOU had

enhanced the faculty to utilize results of instruction evaluation to develop their instruction

for developing learners to fulfil their potential (79.7%). And the evaluation of opinions of

the STOU students relating to efficiency of the faculty‘s learner-centered instruction was

found that the students had opinions relating to efficiency of the faculty ‘s learner-centered

instruction at the high level (Mean = 4.43).

Keyword: Learning efficiency focusing on learners centered. Indicators of UCCSSI

Opinions of the STOU students

บทน า มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชในฐานะทเปนมหาวทยาลยในระบบเปด ยดหลกการศกษาตลอด

ชวต มงพฒนาคณภาพของประชาชนทวไป เพมพนวทยฐานะแกผ ประกอบอาชพและขยายโอกาสทางการศกษาส าหรบผส าเรจมธยมศกษา เพอสนองความตองการของบคคลและสงคม โดยมพนธกจหลก 4 ประการคอ 1) พฒนาการเรยนการสอนทางไกล โดยมงผลตบณฑตทกระดบเพอตอบสนองตอการพฒนาประเทศ 2) พฒนาทรพยากรมนษย รวมถงพฒนาชมชน องคกร สถาบนในสงคม เพอน าไปสสงคมแหงการเรยนร และสงคมฐานความร 3) วจยเพอสงเสรมและพฒนาองคความรและภมปญญาไทย 4) อนรกษ ศลปะและวฒนธรรม และมพนธกจสนบสนน 1 พนธกจ ซงเปนพนธกจทเกยวของกบการบรหารงานของมหาวทยาลย ทท าหนาทสนบสนนการด าเนนงานของทกพนธกจ และการพฒนาองคกรโดยรวม (กองแผนงาน 2552 : 3-1)

ในปงบประมาณ 2552 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบขาราชการ (ก.พ.ร.) ในฐานะหนวยงานทตดตาม ประเมนผลการปฏบตราชการตามค ารบรองการปฏบตราชการ ไดมการประเมนผลหลกสตรและการจดการเรยนการสอน โดยใชตวชวดท 17 ประสทธภาพของการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญ เพอตดตามความกาวหนา และความส าเรจของสถาบนอดมศกษาในการจดการศกษาตามมาตรา 22 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ทก าหนดไววา “การจดการศกษาตองยดหลกวา

143

ผ เรยนทกคนมความสามารถเรยนร และพฒนาตนเองได และถอวาผ เรยนมความส าคญทสด” โดยใหกรอบการประเมนประสทธภาพของการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญ ตามประเดนการพจารณา 7 ขอ และมหาวทยาลยไดใหความส าคญเปนอยางยง โดยใหท าการวจยและจดท าสรปผลการประเมนการสอนของอาจารยโดยสอบถามจากคณาจารยโดยตรง สอบถามจากนกศกษาทงระดบปรญญาตร และระดบบณฑตศกษา และเกบรวบรวมขอมลจากหนวยงานทเกยวของ การวจยในเรองดงกลาวจะมสวนท าใหมหาวทยาลยมรายงานการวจยเสนอ ก.พ.ร.ไดครอบคลมทกประเดน และน าผลการวจยปรบปรง พฒนาการจดการเรยนการสอนของมหาวทยาลยใหมประสทธภาพมากยงขนตอไป วตถประสงค

1. เพอประเมนความคดเหนเกยวกบการสอนของคณาจารยมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชตามประเดนการพจารณา 7 ขอตวชวดท 17 ของ ก.พ.ร.

2. เพอประเมนความคดเหนของนกศกษาเกยวกบประสทธภาพการสอนของคณาจารยทเนนผ เรยนเปนส าคญ นยามศพท

ประสทธภาพการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ หมายถง การทมหาวทยาลยก าหนดใหอาจารยประจ าของสถาบนมการจดกระบวนการสอนทค านงถงความแตกตางเฉพาะตวของนสต นกศกษา และจดใหนกศกษามสวนรวมในกจกรรมการสอนมากทสด เชน การเปดโอกาสใหผ เรยนไดคนควาวจยโดยอสระในรปโครงการวจยสวนบคคล การเปดโอกาสใหผ เรยนมโอกาสเลอกเรยนไดหลากหลายวชาทงในและนอกสาขาวชา เปนตน

ประเดนการพจารณา 7 ขอตวชวดท 17 ของ ก.พ.ร. หมายถง ประเดนการพจารณา ประกอบดวย 1) สถาบนอดมศกษามการสงเสรมใหคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) มความรความเขาใจ รเปาหมายของการจดการศกษาและหลกสตรการศกษาอดมศกษา และด าเนนการไดตามแนวทางทก าหนด 2) สถาบนอดมศกษามมาตรการใหคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) ด าเนนการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนและเขาใจผ เรยนเปนรายบคคล และน าผลการวเคราะหศกยภาพผ เรยนนมาปรบปรงแผนการสอนในแตละรายวชาและแตละภาคการศกษาใหมความเหมาะสมยงขน 3) สถาบนอดมศกษาจดใหมการส ารวจหรอการวจยหรอการประเมนประสทธภาพการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญของคณาจารยประจ าของสถาบน และน าขอมลทไดมาปรบปรงพฒนาการจดการสอนของคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) ใหเปนการจดประสบการณทเนนผ เรยนเปนส าคญได โดยการลดสดสวนการถายทอดความรของอาจารย และเพมสดสวนการปฏบตจรง และการแลกเปลยนเรยนรระหวางผ เรยนใหมากขน 4) สถาบนอดมศกษามการสงเสรมสนบสนนท าใหคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) มความสามารถในการใชเทคโนโลยในการพฒนาการเรยนรของตนเองและ

144

ผ เรยน 5) สถาบนอดมศกษามการสงเสรมสนบสนนท าใหคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) ประเมนผลการจดการสอนของคณาจารยประจ าของสถาบนทสอดคลองกบสภาพการเรยนรทจดใหผ เรยนและองพฒนาการของผ เรยนโดยการประเมนเพอพฒนาการเรยนรทค านงถงความแตกตางระหวางบคคล และสามารถน าผลทไดมาปรบเปลยนการจดการสอนเพอพฒนาผ เรยนใหเตมตามศกยภาพได 6) สถาบนอดมศกษามการสงเสรมใหคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) ท าวจยเพอพฒนาสอและการเรยนรของผ เรยน และน าผลการวจยไปใชเพอพฒนาผ เรยน : ในกรณไดจดหาสอส าเรจรปทเปนมาตรฐานสากล และเปนทยอมรบในระดบชาตหรอนานาชาต เชน สอวทยาศาสตร สอส าเรจรป สอเทคโนโลย เปนตน สถาบนศกษาจะตองมเกณฑในการคดเลอกและพจารณารวมทงมการประเมนและรายงานผลการใชสอในการพฒนาผ เรยนดวย 7) สถาบนอดมศกษามการสงเสรมสนบสนนใหคณาจารยสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) มการน าผลการประเมนการเรยนการสอนมาปรบปรงเปลยนแปลงการเรยนการสอนเพอพฒนาผ เรยนใหเตมตามศกยภาพ

ความคดเหนของนกศกษาเกยวกบประสทธภาพการสอนของคณาจารยทเนนผเรยนเปนส าคญ หมายถง ความพงพอใจตอระบบการเรยนการสอนของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ความคดเหนตอการเรยนการสอนในเรอง การถายทอดความรของวทยากร การสรางบรรยากาศทเออตอการเรยนร การสรปสาระส าคญ การเปดโอกาสใหนกศกษาไดท ากจกรรรมฝกปฏบต การใชเอกสารประกอบการสอน ความเขาใจผ เรยนเปนรายบคคล เปนตน

ประโยชนทไดรบจากการวจย 1. น าผลการวจยไปจดท าเปนรายงานวจยประเมนผลตามตวชวดท 17 เพอเปนหลกฐานยนยนใน

การปฏบตราชการตามค ารบรองปฏบตราชการของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชในปงบประมาณ 2552 2. น าผลการวจยไปใชในการปรบปรง พฒนาการเรยนการสอนของสาขาวชาตางๆ และของ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ไดใหความหมายของกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ หมายถง การจดการศกษาทยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวาผเรยนมความส าคญทสด โดย กระบวนการจดการศกษาจะตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ และไดแบงรปแบบการจดการเรยนรในระดบการอดมศกษาตามแนวทางเนนผเรยนเปนส าคญ ซงมงพฒนาความรและทกษะทางวชาชพ ทกษะชวตและทกษะสงคม มปรากฏในวงการการศกษาไทยหลายรปแบบ ดงน (ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา 2551:155-158)

1. การเรยนรจากกรณปญหา (Problem-based Learning : PBL)2. การเรยนรเปนรายบคคล (individual study)

145

3. การเรยนรแบบสรรคนยม (Constructivism)4. การเรยนรจากการสอนแบบเอส ไอ พ (SIP)5. การเรยนรแบบแสวงหาความรไดดวยตนเอง (Self-Study)6. การเรยนรจากการท างาน (Work-based Learning)7. การเรยนรทเนนการวจยเพอสรางองคความร (Research–based Learning)8. การเรยนรทใชวธสรางผลงานจากการตกผลกทางปญญา (Crystal-Based Approach)

งานวจยทเกยวของ สมคด พรมจย และคณะ (2551) ไดท าการวจยเรอง การประเมนผลการปฏบตราชการ

ตามค ารบรองการปฏบตราชการ ตวชวดท 23 ประสทธภาพของการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ประจ าปงบประมาณ 2551 (ฉบบสงวจยสถาบน) โดยมวตถประสงค 1) เพอศกษาขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบการจดการเรยนการสอนของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2) เพอประเมนและเปรยบเทยบประสทธภาพของการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญในการเรยนการสอนของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชตามประเดนการพจารณา 7 ขอตวชวดท 23 ของ ก.พ.ร. 3) เพอเปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษาเกยวกบคณภาพการปฏบตงานของวทยากร โดยจ าแนกตามสาขาวชาโดยจ าแนกตามสาขาวชา และกลมสาขาวชา 4) เพอเสนอแนะแนวทางการเพมประสทธภาพของการเรยนรทเนนผ เรยนเปนส าคญในการจดการเรยนการสอนทางไกลของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช โดยใชแบบสอบถามคณาจารย แบบสอบถามนกศกษาและแบบบนทกขอมล ผลการวจยสรปไดดงน

1. ประเดนท 1 คณาจารยสวนใหญ มความร ความเขาใจ รเปาหมายของการจดการศกษา และหลกสตรการศกษาอดมศกษา อยในระดบมากทสด คดเปนรอยละ 96.2 เมอเปรยบเทยบแยกตามกลมสาขาวชา พบวา ไมมความแตกตางกนทระดบ .05

2. ประเดนท 2 ระดบปรญญาตร คณาจารยสวนใหญ มการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนและเขาใจผ เรยนเปนรายบคคลระดบปรญญาตร อยในระดบมาก คดเปนรอยละ 76.9 เมอเปรยบเทยบแยกตามกลมสาขาวชา พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ในกจกรรมการแนะ

แนวการศกษาหรอการใหค าปรกษาทางโทรศพท/Internet ( = 10.221) และการฝกปฏบตเสรมทกษะ

ชดวชาตางๆ ( =8.448) ระดบบณฑตศกษา คณาจารยสวนใหญ มการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนและเขาใจผ เรยนเปนรายบคคลระดบบณฑตศกษาอยในระดบมากทสด คดเปนรอยละ 93.5 เมอเปรยบเทยบแยกตามกลมสาขาวชา พบวา ไมมความแตกตางกนทระดบ .05 ในทกกจกรรม

3. ประเดนท 3 คณาจารยสวนใหญ มความสามารถในการจดประสบการณทเนนผ เรยนเปนส าคญโดยการลดการถายทอด ความร เพมการปฏบตจรงและการแลกเปลยนเรยนรระหวางผ เรยน อยในระดบมากทสด 3 ใน 4 กจกรรม (รอยละ 83.8 - 87.5) เมอเปรยบเทยบแยกตามกลมสาขาวชา พบวา ไมมความแตกตางกนทระดบ .05 ในทกกจกรรม

146

4. ประเดนท 4 คณาจารยสวนใหญ มความสามารถในการใชเทคโนโลยเพอพฒนาการเรยนรของอาจารยและนกศกษาอยในระดบมาก-มากทสด คดเปนรอยละ 85.0 เมอเปรยบเทยบแยกตามกลมสาขาวชา พบวา ไมมความแตกตางกนทระดบ .05

5. ประเดนท 5 คณาจารยสวนใหญ มการประเมนผลการเรยนการสอนทสอดคลองกบสภาพการเรยนรทจดใหผ เรยน และองพฒนาการของผ เรยน เปนการประเมนเพอพฒนาการเรยนรและการประเมนเพอตดสนผลการเรยนรโดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคล อยในระดบมากทสด คดเปนรอยละ 83.5 เมอเปรยบเทยบแยกตามกลมสาขาวชา พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ในกจกรรมการประเมนผลชดวชาฝกปฏบตเสรมทกษะโดยการใหคะแนน P C R ( =11.908) 6. ประเดนท 6 คณาจารยสวนใหญ มการน าผลประเมนมาปรบเปลยนการเรยนการสอนเพอ

พฒนาผ เรยนใหเตมตามศกยภาพ อยในระดบมากทสด คดเปนรอยละ 80.7 เมอเปรยบเทยบแยกตามกลมสาขาวชา พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ในกจกรรมการน าผลการประเมนการอบรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพมาใชในการปรบเปลยนการเรยนการสอน เชน เมอนกศกษาท ากจกรรมรายบคคล จะพบขอบกพรองของนกศกษา แลวน าขอบกพรองนนมาอธบาย หรอให

กจกรรมเพม หรอบอกจดบกพรองเพอใหนกศกษาหาความรเพมเตมในเรองนน ๆ ฯลฯ ( = 7.280) 7. ประเดนท 7 มคณาจารยท าวจยเพอพฒนาสอการเรยนรของผ เรยนและน าผลไปใชพฒนา

ผ เรยนทกสอ จ านวน 237 คน คดเปนรอยละ 79.3 ซงอยในระดบมากทสด และคณาจารยมการน าผลวจยเพอพฒนาสอไปพฒนาผ เรยน อยในระดบมาก-มากทสด คดเปนรอยละ 83.0 เมอเปรยบเทยบแยกตามกลมสาขาวชา พบวา ไมมความแตกตางกนทระดบ .05

8. ประเมนและเปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษาเกยวกบคณภาพการปฏบตงานของวทยากร พบวา นกศกษามความคดเหนเกยวกบคณภาพการปฏบตงานของวทยากรเฉลยอยในระดบมากทสด ( X = 4.54) ประเมนความคดเหนของนกศกษาเกยวกบคณภาพการปฏบตงานของวทยากรจ าแนกตามสาขาวชาทสงกด พบวา นกศกษาสาขาวชาทมความคดเหนเฉลยอยในระดบมากทสด คอ ศลปศาสตร ( X = 4.57) ศกษาศาสตร ( X = 4.58) นตศาสตร ( X = 4.58) วทยาศาสตรสขภาพ ( X = 4.52) มนษยนเวศศาสตร ( X = 4.65) รฐศาสตร ( X = 4.50) สงเสรมการเกษตรและสหกรณ ( X = 4.55) และพยาบาลศาสตร ( X = 4.82) นกศกษาสาขาวชาทมความคดเหนเฉลยอยในระดบมาก คอ วทยาการจดการ ( X = 4.44) เศรษฐศาสตร ( X = 4.42) นเทศศาสตร ( X = 4.42) และวทยาศาสตรและเทคโนโลย ( X = 4.43) และเมอเปรยบเทยบความคดเหนเกยวกบคณภาพการปฏบตงานของวทยากร จ าแนกตามสาขาวชา พบวา มแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 เมอเปรยบเทยบความคดเหนเกยวกบคณภาพการปฏบตงานของวทยากร จ าแนกตามกลมสาขาวชา พบวา มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

147

วธการวจย ประชากร/กลมผใหขอมล 1. ประชากร แบงออกเปน 2 กลม กลมท 1 ประชากร คณาจารยมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

โดยเกบขอมลทงหมดจากคณาจารยขาราชการ อาจารยพนกงานทท าหนาทสอนในสาขาวชา 12 สาขาวชา 2 ส านก ปงบประมาณ พ.ศ. 2552 (ไมรวมคณาจารยทลาศกษาตอ) จ านวน 363 คน และกลมท 2 กลมตวอยางนกศกษามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช โดยสมแบบแบงชนนกศกษา และเก บขอมลจากนกศกษาระดบปรญญาตร และบณฑตศกษาทเขารบการอบรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพ ปการศกษา 2/2551 ในชวงเดอน มกราคม-พฤษภาคม 2552 จ านวน 10,981 คน

2. กลมผใหขอมลไดแก เจาหนาทจากหนวยงานทเกยวของ 8 หนวยงาน ดงน 1) ส านกทะเบยนและวดผล 2) ส านกบรรณสารสนเทศ 3) ส านกบณฑตศกษา 4) ส านกบรการการศกษา 5) ส านกเทคโนโลยการศกษา 6) ส านกคอมพวเตอร 7) สถาบนวจยและพฒนา 8) ส านกวชาการ เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยม 2 ชดไดแก แบบสอบถามส าหรบนกศกษาและแบบสอบถามส าหรบ คณาจารย โดยผวจยไดพฒนาเครองมอจากการศกษาเกณฑการประเมนของ ก.พ.ร. เอกสาร วรรณกรรม และงานวจยทเกยวของ และตรวจสอบความตรงตามเนอหา โดยคณะท างานประเมนผลการปฏบตราชการตามค ารบรองการปฏบตราชการตวชวดท 17 ประสทธภาพของการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญประจ าปงบประมาณ 2552 ทประกอบดวยตวแทนคณาจารยจาก 12 สาขาวชา วธการเกบรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมล แบงออกเปน 2 สวน ดงน 1. การศกษาโครงสรางหลกสตรการเรยนการสอน และขอมลอนๆ ทเกยวของกบการจดการเรยน

การสอนของมหาวทยาลย ผวจยเกบรวบรวมขอมลจากหนวยงานทเกยวของ 8 หนวยงาน 2. ใชแบบสอบถาม โดยมการเกบรวบรวมขอมลจาก 1) คณาจารย จ านวน 363 คน ไดรบ

แบบสอบถามคน จ านวน 308 ฉบบ คดเปนรอยละ 84.8 2) นกศกษาระดบปรญญาตรและบณฑตศกษา ทเขารบการอบรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพ จ านวน 10,981 คน ไดรบแบบสอบถามคน จ านวน 7,273 ฉบบ คดเปนรอยละ 66.2 วธการวเคราะหขอมล

1. ขอมลเชงปรมาณ วเคราะหโดยการหาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คารอยละ และน าเสนอในรปตาราง

2. ขอมลเชงคณภาพ ใชวธการวเคราะหเนอหา และน าเสนอในรปความเรยงผลการวจยและอภปราย

1. ประเดนท 1 สถาบนอดมศกษามการสงเสรมใหคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยคดเปนรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) มความร ความเขาใจ รเปาหมายของการจดการศกษา

148

และหลกสตรการศกษาอดมศกษา และด าเนนการไดตามแนวทางทก าหนด ผลการวจย พบวา คณาจารยสวนใหญ มความร ความเขาใจ รเปาหมายของการจดการศกษา และหลกสตรการศกษาอดมศกษา อยในระดบมากทสด (รอยละ 86.9) เทยบกบผลการวจยปงบประมาณ 2551 ของสมคด พรมจย แ ล ะ ค ณ ะ ( 2 5 5 1 ) พ บ ว า อ ย ใ น ร ะ ด บ ม า ก ท ส ด ( ร อ ย ล ะ 9 6 . 2 ) ท ง น เ น อ ง จ า กมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชมนโยบายสงเสรมใหคณาจารยมความรความเขาใจ รเปาหมายของการจดการศกษาและหลกสตรการศกษาอดมศกษา และด าเนนการไดตามแนวทางทก าหนด ดงจะเหนไดจาก มหาวทยาลยจดใหมการปฐมนเทศอาจารยซงเปนพนกงานใหมทกคน มการจดท าคมอพนกงานเพอใหพนกงานใหมไดมความร ความเขาใจในการจดการเรยนการสอน และการด าเนนงานของมหาวทยาลย ในปงบประมาณ 2552 มหาวทยาลยจดปฐมนเทศพนกงานใหม ในวนท 15-17 กนยายน 2552 ณ สวนบวกหาด อ าเภอชะอ า จงหวดเพชรบร มอาจารยซงเปนพนกงานใหมเขารบการปฐมนเทศ จ านวน 33 คน (กองการเจาหนาท 2552)

มหาวทยาลยใหความส าคญกบการปรบปรง/ควบรวมหลกสตรตามเกณฑมาตรฐานหลกสตร สกอ.ทก าหนดใหทกหลกสตรท าการปรบปรงหลกสตรเขาสเกณฑมาตรฐานหลกสตร พ.ศ.2548 ภายในระยะเวลา 5 ป นบจากมประกาศฯ จงไดจดใหมการจดประชมคณาจารยมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชเกยวกบหลกสตรการศกษา เพอหาแนวทางการเรงรดการปรบปรงหลกสตรและชดวชาใหแลวเสรจตามเกณฑ สกอ. ในวนท 11 ธนวาคม 2551 เวลา 13.30 - 16.30 น. ณ หองสามศร อาคารอเนกนทศน มผ เขารวมสมมนา จ านวน 136 คน (ส านกวชาการ 2552)

และเพอใหคณาจารย นกวชาการ และผ เกยวของ มความร ความเขาใจเกยวกบประสทธภาพการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญ และสามารถน าไปประยกตใชในการจดการเรยนการสอนของมหาวทยาลยไดเปนอยางด มหาวทยาลยจงไดจดสมมนาทางวชาการ เรอง “ ประสทธภาพการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญกบการจดการศกษาทางไกล ” เมอวนจนทรท 13 กรกฎาคม 2552 เวลา 08.30-12.00 น. โดยเรยนเชญ ศาสตราจารย ดร.วจตร ศรสอาน และรองศาสตราจารย ดร.สนย เหมะประสทธ เปนวทยากร มผ เขารวมสมมนา จ านวน 65 คน และไดมการจดท า VCD การสมมนาแจกใหคณาจารยทกคนดวย (ส านกวชาการ 2552)

2. ประเดนท 2 สถาบนอดมศกษามมาตรการใหคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) ด าเนนการวเคราะหศกยภาพของผเรยนและเขาใจผเรยนเปนรายบคคล และน าผลการวเคราะหศกยภาพผเรยนนมาปรบปรงแผนการสอนในแตละรายวชาและแตละภาคการศกษาใหมความเหมาะสมยงขนผลการวจย พบวา ระดบปรญญาตร คณาจารยมการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนและเขาใจผ เรยนเปนรายบคคล อยในระดบมากทสด (รอยละ 82.4) และมการน าผลการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนไปใชในการปรบปรงการเรยนการสอน อยในระดบมากทสด (รอยละ 84.5) เทยบกบผลการวจยปงบประมาณ 2551 ของสมคด พรมจย และคณะ (2551) พบวา

149

อยในระดบมาก (รอยละ 76.9) ระดบบณฑตศกษาคณาจารยมการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนและเขาใจผ เรยนเปนรายบคคล อยในระดบมากทสด (รอยละ 85.9) เทยบกบผลการวจยปงบประมาณ 2551 ของสมคด พรมจย และคณะ (2551) พบวา อยในระดบมากทสด (รอยละ 85.8) และมการน าผลการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนไปใชในการปรบปรงการเรยนการสอน อยในระดบมากทสด ทงนเนองจากมหาวทยาลยมเอกลกษณเฉพาะคอ เปนมหาวทยาลย ในระบบเปด มการจดการเรยนการสอนทใหผ เรยนมสวนรวมในกจกรรมการเรยนร และศกษาหาความรดวยตนเองจากสอรปแบบตางๆ ทมหาวทยาลยจดท าขน โดยเฉพาะสอหลกทเปนเอกสารการสอน ประมวลสาระชดวชา แนวการศกษาประจ าชดวชา ซงในแตละหนวยจะมแผนการสอนใหนกศกษาไดทราบวตถประสงคการเรยน แนวคดส าคญ แบบประเมนตนเองกอนเรยน ซงจะเปนสงทชวยในการวเคราะหศกยภาพผ เรยนวามความรในเรองทจะเรยนมากนอยเพยงใด จากนนผ เรยนไดศกษาหาความรจากเอกสารการสอน ท ากจกรรมระหวางเรยน ประเมนผล มการประเมนผลกอนเรยน ระหวางเรยน และประเมนผลหลงเรยนเมอจบการเรยนแตละหนวย และมกจกรรมใหนกศกษาไดฝกปฏบตและสามารถตรวจสอบค าตอบไดดวยตนเอง

3. ประเดนท 3 สถาบนอดมศกษาจดใหมการส ารวจ หรอการวจย หรอการประเมนประสทธภาพการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญของคณาจารยประจ าของสถาบน และน าขอมลทไดมาปรบปรงพฒนาการจดการสอนของคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) ใหเปนการจดประสบการณทเนนผเรยนเปนส าคญได โดยการลดสดสวนการถายทอดความรของอาจารย และเพมสดสวนการปฏบตจรง และการแลกเปลยนเรยนรระหวางผเรยนใหมากขนผลการวจยพบวา คณาจารยมความสามารถในการจดประสบการณทเนนผ เรยนเปนส าคญ และมการน าขอมลทไดจากการส ารวจ หรอการวจย หรอการประเมนประสทธภาพการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญ มาปรบปรงพฒนาการจดการสอนของคณาจารย โดยการลดการถายทอดความร เพมสดสวนการปฏบตจรง และเพมการแลกเปลยนเรยนรระหวางผ เรยน อยในระดบมากทสด 3 ใน 4 กจกรรม (คดเปนรอยละ 79.7 - 82.5) เทยบกบผลการวจยปงบประมาณ 2551 ของสมคด พรมจ ย และคณะ (2551) พบวา อยในระดบมากทสด 3 ใน 4 กจกรรม (รอยละ 83.8-87.5) เมอพจารณาจากกจกรรมตางๆ ททางมหาวทยาลยจดใหในระบบทเปนการเรยนการสอนทางไกล เชน ปฏสมพนธ e-Learning การสอนเสรมแบบปกต การสอนเสรมแบบเขมพเศษ อมรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพ การสมมนาเสรม การสมมนาเสรมเขมแลว คณาจารยไดใหผ เรยนไดอภปรายหรอแสดงความคดเหน จดใหผ เรยนไดแลกเปลยนเรยนรระหวางผ เรยน และใหผ เรยนตอบค าถาม อยในระดบมาก-มากทสดในกจกรรมดงกลาว แตในสวนของการทใหผ เรยนไดฝกการปฏบตจรงนนคณาจารยมความสามารถในการจดประสบการณทเนนผ เรยนเปนส าคญ โดยการลดการถายทอดความร เพมการปฏบตจรง และการแลกเปลยนเรยนรระหวางผ เรยน อยในระดบนอย เนองจาก ดวยลกษณะของมหาวทยาลยทจดการเรยนการสอนดวยระบบการศกษาทางไกล มหาวทยาลยก าหนดใหมการปฏบตจรง หรอการปฏบตเสรมทกษะในบางสาขาวชา บางหลกสตร

150

มหาวทยาลยเปดโอกาสใหผ เรยนเลอกเรยนไดหลากหลายวชาทงในและนอกคณะ การเปดชดวชาเลอกเสร/คนควาอสระทครอบคลมองคความรตางๆ โดยจะเหนไดจากมหลกสตรระดบปรญญาตรและบณฑตศกษาของมหาวทยาลย จ านวน 63 หลกสตร ทการก าหนดใหนกศกษาเรยนชดวชาเลอกเสร /คนควาอสระ รวมทงสน 79 ชดวชา (ส านกวชาการ 2552) มการสงเสรมการสรางประสบการณจรง โดยจดท าเอกสารคมอการศกษาทเออตอการเรยนรดวยตนเองของผ เรยน และสามารถวางแผนการเรยนไดดวยตนเองตามค าแนะน าของมหาวทยาลย มสอการสอนทหลากหลาย มเอกสารการสอนและประมวลสาระชดวชาทดชวยใหผ เรยนสามารถศกษาไดดวยตนเองในระบบการศกษาทางไกลทกชดวชา มการสงเสรมการสรางประสบการณจรงโดยจดใหนกศกษาทงปรญญาตรและบณฑตศกษาฝกปฏบต /ฝกอบรมการใชคอมพวเตอรเพอการเรยนร โดยในปงบประมาณ 2551 มการฝกจ านวน 426 ชวโมง มนกศกษาเขารบการฝกจ านวน 5,430 คน จดใหมบรการหองคอมพวเตอรส าหรบนกศกษาทศนยวทยบรการจ านวน 10 ศนยทวประเทศจ านวน 90 เครอง และจดบรการหองคอมพวเตอรส าหรบนกศกษาจ านวน 277 เครอง มนกศกษาเขารบบรการ จ านวน 5,430 คน (ส านกคอมพวเตอร 2551)

มหาวทยาลยเปดบรการใหนกศกษาใชหองสมดวนจนทร – วนเสาร เวลาราชการ และเปดหองสมดในวนอาทตย ในวนทมนกศกษาเขารบการสมมนาวทยานพนธ ในรอบ 12 เดอน มผ ใชบรการ จ านวน 311,210 คน และยงจดใหมระบบหองสมดอเลกทรอนกส http://library.stou.ac.th ซงเปดบรการตลอด 24 ชวโมงเพอใหบรการฐานขอมลสารสนเทศทางอเลกทรอนกสส าหรบนกศกษาและประชาชนทวไป มชองทางการใหบรการสารสนเทศแกนกศกษาระดบบณฑตศกษาผานชมสายโทรศพท 1222 ทวประเทศ และมการจดบรการ Ask a Librarian ทงทางเวบไซด โทรศพท โทรสาร e-Mail และผ ทเขามาใชบรการในหองสมดโดยตรง (ส านกบรรณสารสนเทศ 2552)

4. ประเดนท 4 สถาบนอดมศกษามการสงเสรมสนบสนนท าใหคณาจารยประจ าสวนใหญ(อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) มความสามารถในการใชเทคโนโลยในการพฒนาการเรยนรของตนเองและผเรยน ผลการวจยพบวา มหาวทยาลยสงเสรมความสามารถในการใชเทคโนโลยในการพฒนาการเรยนรของตนเองและผ เรยนอยในระดบมากทสด (คดเปนรอยละ 89.8) และคณาจารยมความสามารถในการใชเทคโนโลยเพอการเรยนรของอาจารยและนกศกษาอยในระดบมากทสด (คดเปนรอยละ 87.5) เทยบกบผลการวจยปงบประมาณ 2551 ของสมคด พรมจย และคณะ (2551) พบวา อยในระดบมาก-มากทสด คดเปนรอยละ 85.0 เนองจากมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชเปนมหาวทยาลยเปดจงไดใหความส าคญกบการสงเสรมการใชเทคโนโลยเปนอยางยง ดงจะเหนไดจากมการจดสรรเครองคอมพวเตอรใหกบคณาจารยเพอการสบคน การตดตอกบนกศกษา และการพฒนาบทเรยน โดยยดหลกคณาจารย 1 คน ตอเครองคอมพวเตอร 1 เครอง ซงในป 2552 คณาจารยสาขาวชาจ านวน 12 สาขาวชา ไดรบเครองคอมพวเตอรทกคนและอาจารยประจ าส านกซงมอย 2 ส านก คอส านกทะเบยนและวดผล และส านกเทคโนโลยการศกษา ยงไดรบเครองคอมพวเตอรเพอใหในการพฒนาการเรยนรของตนเอง

151

จ านวน 382 เครอง โดยในทกเครองสามารถเขาเครอขายของหองสมดและ Internet ไดทกจด และยงมบรการปรบซอมแซมเครองตลอดเวลา โดยมเจาหนาทจากส านกคอมพวเตอรมาใหบรการตามทรองขอทกครง (ส านกคอมพวเตอร 2552) มการจดสรรเครองคอมพวเตอรเพอพฒนาการเรยนรของนกศกษา โดยจดสรรไวทฝายบณฑตศกษา เพอใหนกศกษาระดบปรญญาโท-เอก ไดมาใชบรการโปรแกรมค านวณทางสถตตางๆ การสบคนขอมลจ านวน 10 เครอง และจดสรรเครองคอมพวเตอรเพอบรการสบคน การคนควา Internet เขาเครอขายหองสมด ในหองสมดของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช จ านวน 90 เครอง (ส านกบรรณสารสนเทศ 2552) จดสรรเครองคอมพวเตอรเพอบรการสบคนตางๆ ในศนยวทยพฒนาบรการของมหาวทยาลยอก 10 แหงจ านวน 90 เครอง เพอบรการนกศกษาทอยตางจงหวดทง 10 แหงสามารถไปใชบรการไดตลอดเวลา รวมทงในวนเสารและอาทตย (ส านกคอมพวเตอร 2552)

มหาวทยาลยมการสงเสรมใหคณาจารยมความสามารถในการใชเทคโนโลยในการพฒนาการเรยนรของตนเองและผ เรยน โดยการจดอบรมความรดานการใชเทคโนโลย ส าหรบคณาจารยและบคลากรของมหาวทยาลย ในหลกสตรตางๆ อยางตอเนองทกป ในปงบประมาณ 2552 มการจดฝกอบรม 30 ครง 426 ชวโมง มคณาจารยและบคลากรเขารบการฝกอบรม จ านวน 540 คน (ส านกคอมพวเตอร 2552)

5. ประเดนท 5 สถาบนอดมศกษามการสงเสรมสนบสนนท าใหคณาจารยประจ าสวนใหญ(อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) ประเมนผลการจดการสอนของคณาจารยประจ าของสถาบนทสอดคลองกบสภาพการเรยนรทจดใหผเรยนและองพฒนาการของผเรยนโดยการประเมนเพอพฒนาการเรยนรทค านงถงความแตกตางระหวางบคคล และสามารถน าผลทไดมาปรบเปลยนการจดการสอน เพอพฒนาผเรยนใหเตมตามศกยภาพได ผลการวจยพบวา มหาวทยาลยมการสงเสรมสนบสนนท าใหคณาจารยประจ าสวนใหญประเมนผลการจดการสอนของคณาจารยประจ าของสถาบนทสอดคลองกบสภาพการเรยนรทจดใหผ เรยนและองพฒนาการของผ เรยนโดยการประเมนเพอพฒนาการเรยนรทค านงถงความแตกตางระหวางบคคล อยในระดบมากทสด (รอยละ 94.9) เทยบกบผลการวจยปงบประมาณ 2551 ของสมคด พรมจย และคณะ (2551) พบวา อยในระดบมากทสด (รอยละ 83.5) และมการน าผลทไดมาปรบเปลยนการจดการสอนของคณาจารยเพอพฒนาผ เรยนใหเตมตามศกยภาพได อยในระดบมากทสด (รอยละ 89.3) ทงนเนองจากมหาวทยาลยสงเสรมสนบสนนใหคณาจารยสวนใหญประเมนผลการจดการเรยนการสอนทสอดคลองกบสภาพการเรยนรทจดใหผ เรยนและองพฒนาการของผ เรยน ดวยการประเมนประสทธภาพการสอนจากเอกสารการสอนซงเปนสอหลก โดยทแตละหนวยในเอกสารการสอนมแผนการสอนใหนกศกษาไดทราบแนวคดและวตถประสงคการเรยน กจกรรมระหวางเรยน สอการสอน และประเมนผลกอนเรยน และประเมนผลหลงเรยนโดยนกศกษาสามารถตรวจสอบค าตอบไดดวยตนเอง และในระหวางเรยน เมอจบการเรยนแตละเรองจะมกจกรรมทายเรองใหนกศกษาไดทบทวนและมแนวตอบกจกรรมใหนกศกษาสามารถตรวจสอบค าตอบไดดวยตนเอง

152

นอกจากน มหาวทยาลยสงเสรมสนบสนนใหคณาจารยประเมนผลประสทธภาพการจดการสอนจากกจกรรมอนๆ ทจดเพมเตมขนใหกบนกศกษาเพอประเมนผ เรยนเปนรายบคคล อาท การสอนเสรมแบบเขมพเศษ การอบรมเขมชดวชา การอบรมเขมพเศษ การฝกปฏบตเสรมทกษะ การสมมนาเสรม และการสมมนาเขม ประเมนผ เรยนดวยการออกขอสอบและหรอปรบปรงคณภาพขอสอบ และตรวจงานของผ เรยน/การท ากจกรรมประจ าชดวชา ทงน เพอใหเกดการประเมนผลการเรยนการสอนทเทยงตรง กอนด าเนนการฝกปฏบตเสรมทกษะ/ลงมอปฏบตกจกรรม คณาจารยซงเปนวทยากรประจ ากลมจะจดกลมนกศกษาทสงเสรมใหเกดสภาพการเรยนรทองประสบการณ ศกยภาพ และพฒนาการของนกศกษา เชน การพจารณาจากประสบการณการท างาน ประวตการเรยน ความถนด ความสามารถ เปนตน และในระหวางการฝกปฏบตเสรมทกษะ/ท ากจกรรมจะดแลใหนกศกษาทมประสบการณนอยมโอกาสแสดงออกเพอพฒนาการเรยนรไดมากขน โดยการประเมนผลในแตละสวน อาจารยประจ าจะประเมนผลจากการแสดงออกของนกศกษาเมอมาท ากจกรรมทมหาวทยาลย โดยการสงเกต การซกถาม การกรอกแบบประเมน หรอโดยพจารณาจากการมสวนรวม การชวยเหลอกลม และผลงาน รวมทง ความเปนผน า การแสดงความคดเหน และการแลกเปลยนประสบการณระหวางนกศกษาดวยกน หรอระหวางนกศกษากบอาจารยประจ า

6. ประเดนท 6 สถาบนอดมศกษามการสงเสรมใหคณาจารยประจ าสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) ท าวจยเพอพฒนาสอและการเรยนรของผเรยน และน าผลการวจยไปใชเพอพฒนาผเรยน : ในกรณไดจดหาสอส าเรจรปทเปนมาตรฐานสากล และเปนทยอมรบในระดบชาตหรอนานาชาต เชน สอวทยาศาสตร สอส าเรจรป สอเทคโนโลย เปนตน สถาบนศกษาจะตองมเกณฑในการคดเลอกและพจารณารวมทงมการประเมนและรายงานผลการใชสอในการพฒนาผเรยนดวย ผลการวจยพบวา มหาวทยาลยสงเสรมสนบสนนใหคณาจารยการท าวจยเพอพฒนาสอและน าผลการวจยไปใชเพอพฒนาผ เรยนอยในระดบมากทสด (รอยละ 90.0) ซงในขณะทคณาจารยท าวจยเพอพฒนาสอการเรยนรของผ เรยนในระดบมาก-มากทสด (รอยละ 77.6-99.4) เทยบกบผลการวจยปงบประมาณ 2551 ของสมคด พรมจย และคณะ (2551) พบวา มคณาจารยท าวจยเพอพฒนาสอการเรยนรของผ เรยนและน าผลไปใชพฒนาผ เรยนทกสอ จ านวน 237 คน (รอยละ 79.3) ซงอยในระดบมากทสด และคณาจารยมการน าผลวจยเพอพฒนาสอไปพฒนาผ เรยน อยในระดบมาก -มากทสด (รอยละ 83.0) เ มอพจารณาภาพรวมของมหาวทยาลย ดวยระบบการบรหารจดการของมหาวทยาลยทใหสาขาวชาตางๆ ใชทรพยากรทงบคคล และเครองมอรวมกนเพอลดความซ าซอน และความสนเปลองงบประมาณทจะเกดขน หากแตละสาขาจะท าภารกจตางๆภายในสาขาวชาตนเองทงหมด จงเกดรปแบบการจดองคการทเรยกกนวา “รวมบรการ ประสานภารกจ” ทมการจดตงหนวยงานกลางทรบผดชอบภารกจดานตางๆของมหาวทยาลย โดยใหสาขาวชาตางๆในมหาวทยาลยใชทรพยากรในดานทเกยวของรวมกน ในดานการวจยกเชนเดยวกน มหาวทยาลยไดก าหนดใหสถาบนวจยและพฒนาเปนหนวยงานกลางท าหนาทดานการวจยทงหมดของมหาวทยาลยโดยจดใหมฐานขอมลเพอสนบสนนงานวจย

153

ฝกอบรมทกษะในการท าวจย และดแลการบรหารงานวจย เมอประกอบกบมหาวทยาลยมการก าหนดนโยบายอยางชดแจงใหมการสนบสนนใหคณาจารยท าวจยเพอพฒนาการเรยนการสอนทางไกล โดยก าหนดเปนประเดนยทธศาสตรท 5 ในแผนพฒนา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ระยะ 5 ป (พ.ศ.2552-2556) และเพอใหสามารถบรรลตามประเดนยทธศาสตรดงกลาว ในปงบประมาณ 2552 ทผานมาสถาบนวจยและพฒนาไดจดอบรมเผยแพรกลยทธตางๆ ในการท าวจยจ านวนทงสน 13 ครง และไดมการจดตงคลนกวจยขนเพอชวยเหลอและใหค าแนะน าแกคณาจารยในการท าวจยอกดวย (สถาบนวจยและพฒนา 2552) ทงส านกคอมพวเตอรกไดจดฝกอบรมการใชโปรแกรม และอปกรณคอมพวเตอรเพอคณาจารยสามารถน าไปใชในการวจยไดสะดวกยงขน

7. ประเดนท 7 สถาบนอดมศกษามการสงเสรมสนบสนนใหคณาจารยสวนใหญ (อยางนอยรอยละ 75 ของคณาจารยประจ า) มการน าผลการประเมนการเรยนการสอนมาปรบปรงเปลยนแปลงการเรยนการสอนเพอพฒนาผเรยนใหเตมตามศกยภาพ ผลการวจยพบวา คณาจารยเหนวา มหาวทยาลยสงเสรมสนบสนนใหคณาจารยน าผลการประเมนการเรยนการสอนมาปรบปรงเปลยนแปลงการเรยนการสอนเพอพฒนาผ เรยนใหเตมตามศกยภาพ อยในระดบมากทสด (รอยละ 79.7)เทยบกบผลการวจยปงบประมาณ 2551 ของสมคด พรมจย และคณะ (2551) พบวา อยในระดบมากทสด (รอยละ 80.7) โดยมความคดเหนมากทสดในดาน 1) การก าหนดนโยบายซงมหาวทยาลยถอวา เปนเรองส าคญ โดยมหาวทยาลยมแนวปฏบตทชดเจนใหกจกรรมการเรยนการสอนในทกระดบ จะตองมการประเมนผลการเรยนการสอน โดยในระดบปรญญาตรนน เมอมหาวทยาลยมการจดการสอนเสรม / สอนเสรมแบบเขมพเศษ รวมทงการอบรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพ จะจดใหนกศกษากรอกแบบประเมนผลการเรยนการสอน ขอมลทไดจากแบบประเมนนน จะน ามาวเคราะหและน าผลทไดมาเปนแนวทางปรบปรงเปลยนแปลงการเรยนการสอน สวนในระดบบณฑตศกษากเชนเดยวกน เมอมหาวทยาลยจดการสมมนาเสรม / สมมนาเขม จะใหนกศกษากรอกแบบประเมนและน าผลการประเมนมาเปนแนวทางปรบปรงการเรยนการสอน ซงผลการประเมนจะแจงถงคณาจารยเปนรายบคคล เพอเปนแนวทางในการปรบปรงการเรยนการสอน 2) การจดสรรงบประมาณ โดยมหาวทยาลยมงบประมาณสนบสนนและสงเสรมใหสาขาวชาไดมการท าวจยตดตามผลบณฑตทงในระดบปรญญาตรและระดบบณฑตศกษาอยางตอเนองเปนประจ าทกป ผลทไดจากการท าวจยดงกลาว ไดน ามาเปนแนวทางในการปรบปรงการเรยนการสอนในดานตางๆ 3) การก าหนดหนวยงาน/ผรบผดชอบในการจดการเรยนการสอนใหประเมนผลการเรยนการสอนคอ ส านกบรการการศกษาประเมนการเรยนการสอนจากการสอนเสรม / สอนเสรมแบบเขมพเศษ และการฝกปฏบตเสรมทกษะ ส านกบณฑตศกษาประเมนการเรยนการสอนจากการสมมนาเสรม / สมมนาเขมและส านกวชาการประเมนการเรยนการสอนจากการอบรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพ 4) การมอบหมาย/สงการใหด าเนนงานโดยจดใหมหนวยงาน/ผ รบผดชอบดงกลาวใหท าการประเมนผลการเรยนการสอนและแจงใหคณาจารยแตละทานทราบ 5) การจดสรรทนอดหนนการวจยใหมการประเมนผลการ

154

เรยนการสอนโดยสถาบนวจยและพฒนา ใหทนวจยสถาบนในการวจยสอและการประเมนผลการเรยนการสอน และ 6) การจดบรรยายทางวชาการ หรอการฝกอบรมเชงปฏบตการโดยหลายหนวยงาน ซงการทมหาวทยาลยด าเนนการดงกลาวท าใหคณาจารยมความคลองตวในการปรบปรงเปลยนแปลงการสอนเพอพฒนาผ เรยนใหเตมศกยภาพ

บทสรป ขอเสนอแนะ ดงทกลาวมาแลวขางตนทผลการประเมนประสทธภาพของการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญในการ

เรยนการสอนของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชตามประเดนการพจารณา 7 ขอในภาพรวมอยในระดบมาก-มากทสด แตเมอพจารณารายขอยงมประเดนทมขอปลกยอยททางมหาวทยาลยควรน ามาใชประโยชนเพอเพมศกยภาพการสอนใหมากยงขน เชนผลการวจย พบวา คณาจารยมความสามารถในการจดประสบการณทเนนผ เรยนเปนส าคญ โดยการลดการถายทอดความร เพมการปฏบตจรงและการแลกเปลยนเรยนรระหวางผ เ รยน โดยใหผ เ รยนไดอภปรายหรอแสดงความคดเหน จดใหผ เรยนไดแลกเปลยนเรยนรระหวางผ เรยน และใหผ เรยนตอบค าถาม อยในระดบมาก -มากทสด แตมการจดฝกปฏบตจรงในระดบนอยทสด-นอย โดยเฉพาะในกจกรรมปฏสมพนธ e-Learning และการสอนเสรมแบบปกต ดงนน มหาวทยาลยควรสงเสรมใหคณาจารยทรบผดชอบในการจดกจกรรมดงกลาวเพมเตมกจกรรมการเรยนการสอนทเนนใหผ เรยนทมการฝกปฏบตจรงในเนอหาวชาดงกลาวเพมมากขน

ผลการวจย พบวา คณาจารยมการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนและเขาใจผ เรยนเปนรายบคคล ในการท ากจกรรม การสอนเสรมผาน Internet / ดาวเทยม อยในระดบปานกลาง ดงนน มหาวทยาลยควรสงเสรมใหคณาจารยมความรในการวเคราะหศกยภาพของผ เรยนและเขาใจผ เรยนเปนรายบคคลใหมากขน เพอน าไปปรบใชในกจกรรมดงกลาวใหมากขน

ผลการวจยพบวา กจกรรมเกอบทงหมดมคณาจารยในระดบมากถงมากทสดทประเมนผลเพอพฒนาการเรยนรและประเมนเพอตดสนผลการเรยนรทค านงถงความแตกตางระหวางบคคลและน าผลทไดมาปรบเปลยนการจดการสอน ดงนน มหาวทยาลยควรสงเสรมและรณรงคใหคณาจารยประเมนผลในกจกรรมตางๆ ทกลาวมาขางตนอยางตอเนองและรกษาอยในระดบมากหรอยกระดบใหอยระดบมากทสด โดยการจดอบรม/สมมนาคณาจารยทยงไมมประสบการณเพอเพมพนทกษะในการประเมนดงกลาว การใหอาจารยเขารวมสงเกตการณในกจกรรมทมอาจารยผ เชยวชาญหรอมประสบการณสงด า เนนกจกรรมดงกลาว การจดท าคมอการประเมนประสทธภาพการสอนใหคณาจารยไดน าไปใชเปนแนวทางปฏบตงานดานการจดการสอน นอกจากน ควรสงผลการวจยและขอเสนอแนะไปยงสาขาวชาตางๆ เพอจะไดน าไปอางองเปนหลกฐานการประกนคณภาพ และเปนแนวปฏบตตอไป

ในประเดนคณาจารยมการด าเนนการประเมนการเรยนการสอน และน าผลการประเมนการเรยนการสอนมาปรบปรงเปลยนแปลงการเรยนการสอนเพอพฒนาผ เรยนใหเตมตามศกยภาพนนกเชนกน โดย

155

ภาพรวมแมวาทง 2 ประเดนน คณาจารยจะปฎบตอยในเกณฑมากทสด กตาม แตกยงมจ านวนของผ ทไมมการด าเนนการประเมนการเรยนการสอน และน าผลการประเมนการเรยนการสอนมาปรบปรงเปลยนแปลงการเรยนการสอน อย ซงควรจะมการชแจงท าความเขาใจเชนกน เพอใหคณาจารยปฏบตครบทกชดวชา และในการประเมนการเรยนการสอนของผ เรยนนน ควรเปดใหมระบบการประเมนผานเครอขาย Internet ดวย เพอวา นกศกษาทเขารบการสอนเสรม/อบรมเขม/สมนาเสรม/สมนาเขม อาจจะลมสงแบบประเมนจะไดสามารถประเมนผานระบบเครอขาย Internet ในภายหลงได

บรรณานกรม คณะอนกรรมการปฏรปการเรยนร 2543 รปแบบการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ ม.ป.ท. หนา 36-37 กองการเจาหนาท มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2552 “จ านวน/รายชอคณาจารยมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราชปงบประมาณ 2552” นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช กองแผนงาน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2552 แผนพฒนามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชระยะ 5 ป (พ.ศ.2552-2556) นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2552 “รายชองานวจยเพอพฒนาสอการเรยน

การสอนของผเรยน ปงบประมาณ 2551และจ านวนครงในการฝกอบรม” นนทบร : โรงพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สมคด พรมจย และคณะ 2551 “การประเมนผลการปฏบตราชการตามค ารบรองการปฏบต ราชการ

ตวชวดท 23 ประสทธภาพของการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ ประจ าปงบประมาณ 2551” (ฉบบ สงวจยสถาบน) นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ส านกคอมพวเตอร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2551 “สรปขอมลการใหบรการของส านกคอมพวเตอร/

จ านวนผ เขารบการฝกอบรม หลกสตรตางๆ ปงบประมาณ 2552” นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช . 2552 “สถตการใหบรการหองคอมพวเตอรงานฝกอบรมเขมชดวชาประสบการณวชาชพ-งานฝก ปฏบตนกศกษาปรญญาตรและปรญญาโท ปงบประมาณ 2552” นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช

. 2552 “สรปจ านวนคอมพวเตอรทจดสรรใหคณาจารย ปงบประมาณ 2552” เอกสารอดส าเนา ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา 2551 คมอการประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษา ระดบอดมศกษา นนทบร หนา 155-158 ส านกบรรณสารสนเทศ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2552 “จ านวนผใชหองสมด ปงบประมาณ

2552” นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

156

ส านกวชาการ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2552 “จ านวนหลกสตรทก าหนดใหนกศกษาเรยนชด วชาเลอกเสร/คนควาอสระ จ าแนกตามสาขาวชา ปการศกษา 2551” นนทบร : โรงพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช .มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2552 “จ านวนผเขารวมสมมนาเพอเรงรดการปรบปรง หลกสตรและชดวชาใหแลวเสรจตามเกณฑ สกอ.” นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลย สโขทยธรรมา- ธราช .มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2552 “จ านวนผเขารวมสมมนาเรองประสทธภาพของ การสอนทเนนผเรยนเปนส าคญกบการจดการศกษาทางไกล” นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช

157

การพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม The Development of Learning Resources Database

in Samut Songkhram Province

เขมณฏฐ มงศรธรรม อาจารยประจ าส านกเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

บทคดยอ การพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม มวตถประสงคเพอพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรใน

จงหวดสมทรสงคราม โดยมขนตอนการวจยออกเปน 3 ขนตอน คอ 1) การศกษาขอมลพนฐานในการพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม 2) การพฒนาและทดลองใชฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม และ 3) การประเมนคณภาพของฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม วเคราะหขอมลดวยคาความถ คารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการศกษาพบวา 1. ขอมลพนฐานในการพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม แบงออกเปน 2 สวน คอ

(1) ดานฐานขอมล ประกอบดวย เนอหา ภาพประกอบ การสบคนขอมล การเพม/การลด/แกไข ขอมล คมอการใชฐานขอมล การเชอมโยงไปยงสวนทเกยวของอนๆ และการพมพรายงาน (2) ดานแหลงการเรยนร ประกอบดวย ขอมลจงหวด สถานท บคคล ประเพณและวฒนธรรม ภมปญญาทองถน และทรพยากรธรรมชาต

2. ผลการประเมนความเหมาะสมของฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม โดยภาพรวม พบวาผ เชยวชาญสวนใหญมความเหนวาฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงครามมความเหมาะสมอยในระดบมากทสด

3. ผลการตรวจสอบคณภาพของฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม พบวา ครสวนใหญมความเหนวามความเหมาะสมอยในระดบมากทสด และผลการประเมนความพงพอใจของนกเรยนผ ใชบรการฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม พบวามความพงพอใจอยในระดบมาก

ค าส าคญ: ฐานขอมล, แหลงการเรยนร, จงหวดสมทรสงคราม

158

ปท� 1 เร�องท� 13/2554

Abstract

The purposes of this research study were to develop the learning resources database

in Samut Songkhram Province. There were three procedures of doing the research,

including 1) study basic data of developing learning resources database in Samut

Songkhram Province 2) developing and experiment the learning resources database and

3) examining the quality of learning resources database. The data were analyzed by

frequency, percentage, mean, and standard deviation.

The research findings were as follows:

1. The basic data of developing learning resources database in Samut Songkhram

Province were divided into two groups that included (1) the database including content,

pictures, information retrieval, adding/ deleting/ editing information, a database manual,

hyperlink, and printing information and (2) the learning resources including the information

of the province, places, people, tradition and culture, local wisdom, and natural resources.

2. Most experts’ opinions towards the appropriateness of the learning resources

database in Samut Songkhram Province were overall at the highest level.

3. Regarding to the quality of learning resources database in Samut Songkhram

Province, the opinions of most teachers were at the highest level and the satisfaction of

students as the users of the learning resources was at a high level.

Keywords: Database, Learning Resources , Samut Songkhram province

ความเปนมาและความส าคญของปญหา แหลงการเรยนรมความส าคญตอการจดการศกษา พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ได

ก าหนดไววา รฐตองสงเสรมการด าเนนงานและการจดตงแหลงการเรยนรตลอดชวตทกรปแบบ ไดแก หองสมดประชาชน พพธภณฑ หอศลป สวนสตว สวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร อทยานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ศนยการกฬาและนนทนาการ แหลงขอมลและแหลงการเรยนรอนอยางเพยงพอและมประสทธภาพ นอกจากนรฐยงไดก าหนดแผนยทธศาสตรในการพฒนาทรพยากรมนษย เพอใหคนในสงคมไดมการพฒนา เปนสงคมแหงภมปญญาและการเรยนรตลอดชวตวา (1) มงพฒนาชวตใหเปนมนษยทสมบรณทงทางรางกาย จตใจ สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการด ารงชวต สามารถอยรวมกบผ อนไดอยางมความสข และ (2) มงพฒนาสงคมไทยใหเปนสงคมทเขมแขงและมดลยภาพใน 3 ดาน คอ เปนสงคมคณภาพ สงคมแหงภมปญญาและการเรยนร และสงคมสมานฉนทและเอออาทรตอกน ในสวนของสงคมแหงภมปญญาและการเรยนร จะสรางโอกาสใหคนไทยทกคนมการเรยนรตลอดชวต ปรบปรงเปลยนแปลงใหกาวทนกบโลกยคขอมลขาวสารและวทยาการสมยใหม มการแสวงหาความรดวยตนเอง ใหทกองคกรและทกสวนในสงคมมความใฝรและพรอมทจะเรยนรอยเสมอ มงใหบคคล ครอบครว ชมชน และองคกรปกครองสวนทองถน องคกรชมชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการและสถาบนสงคมอน ซงสนบสนนหรอจดการศกษาขนพนฐานเปนสวนหนงของแหลงการเรยนร เพอพฒนาสงคม ใหเปนสงคมแหงภมปญญาและการเรยนร

159

ดวยเหตนโรงเรยนยคใหมจงตองเชอมโยงกบสถาบนตางๆ ภายในชมชน เพอใชในการศกษาคนควาหาค าตอบใหกบผ เรยน เพอความสมบรณของการจดการศกษาตามความคาดหวงของสงคมในยคปจจบน โดยยดหลกการศกษาตลอดชวตทเนนผ เรยนทกคนมความสามารถในการเรยนร และพฒนาตนเองได วางเปาหมายในการสรางใหคนไทยเปนคนเกง คนด มความสข เปนทรพยากรบคคลทสามารถพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนาไดอยางยงยน (รง แกวแดง, 2543) ซงสงผลดตอการจดการศกษาโดยภาพรวม สอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2545) หมวด 4 มาตรา 27 ก าหนดใหการจดท าหลกสตรสถานศกษา มความสอดคลองกบสภาพปญหาในชมชน สงคม และภมปญญาทองถน นอกจากนมาตรา 29 ก าหนดใหมความรวมมอกบบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน สถาบนศาสนา และสถานประกอบการ รวมทงมการน าความร ขอมล ขาวสาร และภมปญญาวทยาการตางๆ มาใชในการจดกระบวนการเรยนรเพอพฒนาชมชน ใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการ รวมทงหาวธการสนบสนนใหมการแลกเปลยนประสบการณการพฒนาระหวางชมชน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545)

ด าร บญช (2548) ไดกลาวถงความส าคญของแหลงการเรยนรไว 5 ประการ ไดแก ประการแรก เปนแหลงทรวมขององคความรอนหลากหลาย พรอมทจะใหผ เรยนเขาไปศกษาคนควา ดวยกระบวนการจดการเรยนรทแตกตางกน ของแตละบคคลและเปนการสงเสรมการเรยนร ตลอดชวต ประการท 2 เปนแหลงเชอมโยงใหสถานศกษาและชมชนมความสมพนธใกลชดกน ท าใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการศกษาแกบตรหลานของตน ประการท 3 เปนแหลงขอมลทท าใหผ เรยนเกดการเรยนรอยางมความสข เกดความสนกสนานและมความสนใจทจะเรยนร ไมเกดความเบอหนาย ประการท 4 ท าใหผ เรยนเกดการเรยนรจากการไดคดเอง ปฏบตเองและสรางองคความรดวยตนเองขณะเดยวกนกสามารถเขารวมกจกรรมและท างานรวมกบผ อนไดและประการสดทาย ท าใหผ เรยนไดรบการปลกฝงใหรและรกทองถนของตน มองเหนคณคาและตระหนกถงปญหาในชมชนของตน พรอมทจะเปนสมาชกทดของชมชนทงในปจจบนและอนาคต

การจดแหลงการเรยนรและสงแวดลอมทเออตอการเรยนรดวยตนเอง เปนสงส าคญทจะชวยสรางเสรมใหผ เรยนสามารถเรยนรดวยตนเองไดเปนอยางด ทงน เพราะการเรยนรดวยตนเอง จ าเปนอยางยงทผ เรยนจะตองมแหลงคนควา แหลงการเรยนรทมคณภาพ มสอและอปกรณทเพยงพอและใชการไดดและสงแวดลอมทสามารถเรยนรไดเองตามความสนใจ ดงนน การจดประสบการณการเรยนรโดยอาศยแหลงความรตางๆ จากลกษณะและสภาพทางภมศาสตร สถานท ตวบคคล สถานประกอบการ ลกษณะอาชพ หนวยงานรฐบาล สถานทราชการ ภมปญญาทองถน ประเพณ ศลปวฒนธรรม กจกรรมตางๆ ของชมชน รวมถงทรพยากรธรรมชาต และแหลงทองเทยวทส าคญ สอดคลองกบสภาพจรงในชวตโดยใชแหลงการเรยนรหลากหลายในทองถน และปจจยเกอหนนใหเกดการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต (กระทรวงศกษาธการ, 2545)

160

จากสาระส าคญทก าหนดในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2545) ทใหมการน าภมปญญาทองถนเขามาบรณาการในการจดท าเปนหลกสตร รวมถงสงเสรมสนบสนนใหบคคลทเกยวของในทองถนไดเขามามบทบาทในการถายทอดความรสผ เรยน ดงนนกระบวนการจดเรยนการสอนทดนน นอกจากจะมงเสรมสรางความเขมแขงและความแขงแกรงทางวชาการทง 8 กลมสาระแลว ยงตองมการสงเสรมใหผ เรยนรจกรกษความเปนไทย ซงเปนหนงในคณลกษณะอนพงประสงคตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 ทงน การสงเสรมดงกลาวสามารถด าเนนการไดหลากหลายวธการ ไมวาจะเปนการใหผ รหรอปราชญชาวบานเขามาเผยแพรในสถานศกษา การน าผ เรยนออกไปทศนศกษาในสถานทจรง เปนตน แตหากไดมการพฒนาสอทเปนแหลงรวมสารสนเทศความรตางๆ เกยวกบทองถนจะท าใหเกดความสะดวกในการเรยนร ผ เรยนสามารถสบคนไดตลอดระยะเวลาและทกสถานททมระบบคอมพวเตอร

จงหวดสมทรสงครามเปนจงหวดหนงในภาคกลางทมความส าคญทงในเรองประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม สถานททองเทยวตามธรรมชาต การด ารงชวตซงวถชวตแบบไทยๆ และทส าคญเหนอสงอนใด คอ ความส าคญตอประวตศาสตรพระราชวงศของไทยเปนเมองพระราชสมภพของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท 2 และเปนเมองของพระราชนของไทยถงสองพระองค คอ สมเดจพระอมนนทรามาตยในรชกาลท 1 และสมเดจพระศรสรเยนทราบรมราชนในรชกาลท 2 (http://www.maeklongtoday.com/menu/data.php เขาถงเมอ 15 พฤษภาคม 2553 ) โดยจงหวดสมทรสงครามมยทธศาสตรและแผนกลยทธในการพฒนาจงหวด โดยยทธศาสตรท 3 แผนกลยทธหลก ขอ 7 ทกลาววา “จงหวดจะมการพฒนาระบบการบรหารขอมลทกสาขาอาชพใหเชอมโยงกนเพอใหเกดการเรยนรอยางตอเนอง” จากขอมลดงกลาวขางตนจะเหนไดวา จงหวดสมทรสงคราม เปนเมองแหงอาหารทะเลและผลไมปลอดภยจากสารพษ ศนยกลางการพกผอนและการทองเทยวเชงอนรกษทางล าคลอง สงแวดลอมและวฒนธรรมอนดงาม มแหลงการเรยนรทหลากหลาย แตในการน าขอมลดงกลาวมาใชประโยชนในการสงเสรมการเรยนรยงมขอจ ากดอยมาก ซงสามารถแกปญหาดงกลาวไดและจะเปนการสะดวกอยางยงถาไดมการส ารวจและเกบรวบรวมแหลงวทยาการชมชนทเปนแหลงการเรยนรตางๆ ทมอยอยางกระจดกระจายมารวมไวในททสามารถจะคนควาเพอใชประโยชนตอการเรยนรไดงายขน ดงนนเพอเปนการสนบสนนและสงเสรมการน าแหลงการเรยนรทมอยในชมชนทเปนแหลงทรพยากรธรรมชาต สถานทราชการ สถานประกอบการ ภมปญญาทองถน ตลอดจนผ ร ในสาขาอาชพตางๆ

จากการศกษาเอกสารและงานวจยพบวา ขอมลสารสนเทศดานแหลงการเรยนรมความจ าเปนตอระบบการศกษาตามหลกสตรใหม ไมวาจะเปนดานการจดการเรยนการสอน การคนควาหาความร ซงมการเกบรวบรวมอยบางสวนและมจ านวนนอย อกทงยงเกบอยในรปแบบเอกสารเปนสวนใหญท าใหขอมลกระจดกระจาย การสบคนเพอน าไปใชหรอเพอท าการศกษาท าไดล าบาก เปนผลท าใหเสยเวลาและคาใชจายจ านวนมาก ดงนนเพอเปนการแกปญหาใหการสบคนแหลงการเรยนร ภมปญญาทองถนท าไดโดยงาย สะดวกและ

161

รวดเรว เสยคาใชจายนอย ผ วจยจงท าการศกษาองคประกอบฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม เพอเปนแนวทางในการน าผลการศกษาไปสการพฒนาฐานขอมลดานแหลงการเรยนรทองถนเพอรวบรวมเนอหา ขอมล แหลงการเรยนรตางๆ ในจงหวดสมทรสงครามไวเปนฐานขอมลองคความร เพองาย สะดวกและมประสทธภาพในการสบคน เปนสวนสนบสนน สงเสรมคณภาพทางการศกษาของนกศกษา ตลอดจนผสนใจทวไป และมจตส านกในการอนรกษ เผยแพรและสบสานศลปวฒนธรรม ภมปญญาทองถนตอไป

วตถประสงค 1. เพอศกษาขอมลพนฐานในการพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม2. เพอพฒนาและทดลองใชฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม3. เพอประเมนคณภาพฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม

วธการวจย ผวจยแบงขนตอนการด าเนนงานวจยเพอพฒนารปแบบการเรยนออกเปน 3 ขนตอนหลก ไดแก ข นตอนท 1 การส ารวจแหลงการเรยนรของจงหวดสมทรสงคราม ในขนตอนนผ วจย

ด าเนนการเพอส ารวจแหลงการเรยนรของจงหวดสมทรสงคราม โดยก าหนดกรอบของแหลงการเร ยนรออกเปน 6 ดาน ไดแก ดานขอมลจงหวด ดานสถานท ดานบคคลส าคญ/ปราชญชาวบาน ดานประเพณและศลปวฒนธรรม ดานภมปญญาทองถน และดานทรยพยากรธรรมชาต โดยรวบรวมขอมลจากเอกสาร ต ารา งานวจย วารสาร เพอน ามาวเคราะห สงเคราะหและสรปสาระส าคญของขอมลเพอน ามาก าหนดเปนองคประกอบของฐานขอมลแหลงการเรยนร จากนนน าขอมลทไดมาด าเนนการสอบถามความคดเหนขาราชการครในโรงเรยนส านกงานเขตพนทการศกษาสมทรสงครามจ านวน 327 คน จากการก าหนดขนาดกลมตวอยาง โดยใชตารางส าเรจของเครซและมอรแกน (Krejcie and Morgan, 1970) และผ เชยวชาญดานองคประกอบแหลงการเรยนรและองคประกอบฐานขอมล จ านวน 15 ทาน และบคลากรสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาสมทรสงคราม ส านกงานวฒนธรรมจงหวดสมทรสงคราม และส านกงาน กศน.จงหวดสมทรสงคราม จ านวน 5 คน และสมภาษณบคลากรทเกยวของกบแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม จ านวน 3 หนวยงานหลก ไดแก ส านกงานเขตพนทการศกษาสมทรสงคราม ส านกงานวฒนธรรมจงหวดสมทรสงคราม และส านกงาน กศน. จงหวดสมทรสงคราม จ านวน 5 คน

ขนตอนท 2 การพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม โดยการน าขอมลทไดจากขนตอนท 1 มาด าเนนการพฒนาเปนฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม โดยจดแยกประเภทของรายการขอมลตางๆ ทไดจากขนตอนท 1 โดยแยกออกเปน 6 ประเดน ไดแก ดานขอมลจงหวด ดานสถานท ดานบคคลส าคญ/ปราชญชาวบาน ดานประเพณและศลปวฒนธรรม ดานภมปญญาทองถน

162

และดานทรพยากรธรรมชาต จากนนน าฐานขอมลแหลงการเรยนรไปใหผ เชยวชาญดานฐานขอมลและดานเนอหา จ านวน 6 ทาน พจารณาความถกตอง เหมาะสมของฐานขอมลแหลงการเรยนรทพฒนาขน พบวา โดยภาพรวมคณภาพของฐานขอมล มคาเฉลยเทากบ 4.71 มความเหมาะสมอยในระดบมากทสด

ขนตอนท 3 การทดลองใชและตรวจสอบคณภาพของฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม โดยใหครผ สอนในระดบการศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาสมทรสงคราม จ านวน 5 คน ทดลองใชฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงครามทพฒนาขน จากนนใหครผ สอนด าเนนการท าแบบประเมนคณภาพฐานขอมล และนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนศรทธาสมทร จ านวน 41 คน ทดลองใชฐานขอมลแหลงการเรยนร ในจงหวดสมทรสงครามทพฒนาขน จากนนใหนกเรยนด าเนนการท าแบบประเมนความพงพอใจออนไลน

สรปผลการวจย 1. ขอมลพนฐานในการพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงครามแบงออกเปน 2 สวน

คอ ดานฐานขอมลและดานแหลงการเรยนร ซงปรากฏบนเวบไซต www.sskdatabase.com 1.1 ดานฐานขอมล สวนประกอบของฐานขอมล ประกอบดวย เนอหา ภาพประกอบ การสบคนขอมล การเพม/

การลด/แกไข ขอมล คมอการใชฐานขอมล การเชอมโยงไปยงสวนทเกยวของอนๆ และการพมพรายงาน

163

1.2 ดานแหลงการเรยนร สวนประกอบของแหลงการเรยนร 1.2.1 ขอมลจงหวด ประกอบดวย ประวตจงหวด สภาพทวไป ทตงและอาณาเขต

เศรษฐกจ การคมนาคม ประชากร แผนทจงหวด และผบรหารจงหวด 1.2.2 แหลงการเรยนรประเภทสถานท ประกอบดวย โบราณสถาน โบราณวตถ

อนสาวรย/อนสรณสถาน อทยานประวตศาสตร ศาสนสถาน พพธภณฑ แหลงทองเทยว และสถาปตยกรรม 1.2.3 แหลงการเรยนรประเภทบคคล ประกอบดวย ภมปญญาชาวบาน ศลปน

บคคลส าคญทางศาสนา ปราชญชาวบาน ผน าชมชน และผ รดานตางๆ 1.2.4 แหลงการเรยนรประเภทประเพณและวฒนธรรม ประกอบดวย ประเพณ/

พธกรรม ศาสนาและความเชอ ภาษาและวรรณกรรม ศลปะการแสดงและดนตร ทศนศลป และเอกสาร/หนงสอ

1.2.5 แหลงการเรยนรประเภทภมปญญาทองถน ประกอบดวย ผลตภณฑชมชน อาชพ และเครองมอเครองใช

1.2.6 แหลงการเรยนรประเภททรพยากรธรรมชาต ประกอบดวย ปาชายเลนและแมน าล าคลอง

ภาพประกอบ 1 ตวอยางฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม

164

2. ผลการพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม2.1 ผลการประเมนความเหมาะสมของฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม โดย

ภาพรวม พบวา ผ เชยวชาญสวนใหญมความเหนวาฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงครามมความ

เหมาะสมอยในระดบมากทสด (X = 4.71, S.D. = .39) โดยดานการออกแบบและการสบคน (X = 4.72,

S.D. = .23) และดานการจดการขอมล (X = 4.72, S.D. = .53) มความเหมาะสมมากทสด รองลงมา คอ ดาน

เนอหา (X = 4.69, S.D. = .45) 3. ผลการตรวจสอบคณภาพของฐานขอมลแหลงการเรยนรในจงหวดสมทรสงคราม

3.1 ผลการประเมนคณภาพของฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงครามโดยภาพรวม

พบวา ครสวนใหญมความเหนวามความเหมาะสมอยในระดบมากทสด (X = 4.54, S.D. = .32) โดยดานการ

น าไปใช (X = 4.70, S.D. = .45) มากทสด รองลงมา คอ ดานการสบคน (X = 4.65, S.D. = .42) และดาน

เนอหา (X = 4.46, S.D. = .47) ตามล าดบ 3.2 ผลการประเมนความพงพอใจของผ ใชบรการฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวด

สมทรสงคราม พบวา นกเรยนสวนใหญมความพงพอใจโดยภาพรวมอยในระดบมาก (X = 4.39, S.D. = .29)

เมอพจารณารายขอ พบวา เนอหาสามารถน าไปใชประโยชนในการเรยนรตามสาระวชา (X = 4.71, S.D. =

.60) รองลงมา คอ ชวยใหรแหลงวทยาการชมชนมากขน (X = 4.66, S.D. = .48) และ ความเรวในการ

แสดงผลขอมล (X = 4.49, S.D. = .71) ตามล าดบ

อภปรายผล 1. ผลการส ารวจองคประกอบฐานขอมล ประกอบดวย เนอหา ภาพประกอบ การสบคนขอมล

คมอการใชฐานขอมล โดยในหนาแรกของฐานขอมล ควรมสวนประกอบ เชน ชอหนวยงาน เมนและเนอหา ตราสญลกษณ ชอฐานขอมล สอดคลองกบผลการศกษาของคมกรช ซอนบญ (2548) ทท าการส ารวจระบบฐานขอมลภมปญญาทองถน วาฐานขอมลควรมรายละเอยดเกยวกบ ชอ หวขอ ทอยโดยวางในต าแหนงทสงเกตงาย อานไดชดเจน และแสดงในทกๆ หนาของฐานขอมล พรอมทงมรปภาพซงมความทนสมย นอกจากน ชนญชดา สวรรณเลศ (2548) และพรรณทพา หวหนองหาร (2547) ไดท าการพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรดานวฒนธรรม ซงประกอบดวย การสบคนขอมลและการจดการขอมล ดานกราฟก/มลตมเดย ลกษณะของตวอกษรทใชในฐานขอมล ควรเลอกตวอกษรทมขนาดชดเจนและอานงาย สของตวอกษรเดนชด สบายตา ไมมสสนและลวดลายมากเกนไป สอดคลองกบ แอนและคณะ (Ann et al, 2006) ทกลาววา การออกแบบตวอกษรขอความตองมความชดเจน อานงาย เลอกใชชนดและขนาดของตวอกษรทคาดวาเปนตวอกษรมาตรฐานของเครองคอมพวเตอรของกลมเปาหมาย และไมควรใชตวอกษรเกนกวา 2

165

รปแบบใน 1 หนาจอ สอดคลองกบผลการวจยของ เจนจรา อนนตกาล (2548) ทท าการศกษาองคประกอบดานมลตมเดยวา ผ ใชใหความส าคญกบขอความ ทเปนตวอกษรทเปนแบบทอานงาย ชดเจน กลมกลนกบทกๆ หนา ขนาดตวอกษรของหวเรองเปน 24 point ตวหนา ขนาดของเนอหา 16 point และสพนหลงควรเปนสออนและตวอกษรขอความสเขม สอดคลองกบ Pei-Chen and Hsing (2005) ทกลาววา การใชพนหลงและสควรเลอกใชพนหลงสเขม ใหเลอกสตวหนงสอสออน หรอถาเลอกพนหลงสออนใหเลอกสตวหนงสอสเขม หลกเลยงพนหลงทมลาย

2. ผลการส ารวจแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม สรปวา ในการก าหนดขอบเขตเนอหาทใชในการพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนร ไดแบงประเภทแหลงการเรยนรเปน 6 ประเภท คอ ดานขอมลจงหวด ดานสถานท ดานบคคลส าคญ/ปราชญชาวบาน ดานประเพณและศลปวฒนธรรม ดาน ภมปญญาทองถน และดานทรพยากรธรรมชาต สอดคลองกบงานวจยของพรรณทพา หวหนองหาร (2547) ทศกษาองคประกอบของฐานขอมลแหลงการเรยนรดานวฒนธรรมจงหวดรอยเอด ประกอบดวย ขอมลจงหวดรอยเอด สถานทส าคญ บคคลและปราชญชาวบาน วถชวต ภมปญญา ของดทองถน เอกสารส าคญ ธรรมชาตวทยา และอภญญา สงเคราะหสข (2549) กลาววาเนอหาขอมลทองถนในมหาวทยาลยราชภฏโดยรวม ประกอบดวย สถานทส าคญ บคคลส าคญและปราชญชาวบาน วถชวต ภมปญญา ของดของทองถน เอกสารส าคญ ธรรมชาตวทยา

3. ผลการประเมนความเหมาะสมของฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม โดยภาพรวม พบวา ผ เชยวชาญสวนใหญมความเหนวาฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงครามมความเหมาะสมอยในระดบมากทสด เนองจากการเขาสระบบฐานขอมล มความสะดวก สามารถตอบสนองผใชไดและใชงานงาย ท าใหประสทธภาพอยในระดบมากทสด สอดคลองกบ ชนญชดา สวรรณเลศ (2548) ทกลาววา การพฒนาฐานขอมลจะตองสามารถตอบสนองตอความตองการของผ ใชไดเปนอยางด มความเหมาะสมในการสบคน แหลงจดเกบการบนทกขอมล การสบคนสารสนเทศ การรายงานผล การพมพขอมล องคประกอบเหลาน สรางความพงพอใจตอผ ใชระบบ และสอดคลองกบงานวจยของ จรศกด คณอดม (2547) ทออกแบบโปรแกรมฐานขอมล ทใชงานงาย สะดวก รวดเรว สามารถกรอกขอมล บนทกขอมล คนหาขอมลและปรบเปลยนขอมลไดอยางสะดวก รวดเรว

4. ผลการประเมนความพงพอใจของผ ใชบรการฐานขอมลแหลงการเรยนรจงหวดสมทรสงคราม พบวา นกเรยนสวนใหญมความพงพอใจอยในระดบมาก เนองจากฐานขอมล แหลงการเรยนรทพฒนาขน มเนอหาทอานเขาใจงาย มภาพประกอบ มขอมลทเปนประโยชนตรงกบความตองการของผ ใช ซงสอดคลองกบคมกรช ซอนบญ (2548) ทกลาววา ระบบฐานขอมลทสามารถเกบขอมลไดจ านวนมาก และสามารถสบคนไดจากค าคน ท าใหเกดความพงพอใจในการคนหาขอมล ซงขอมลทดควรมประโยชน ถกตองแมนย า มความสมบรณครบถวนและตรงกบความตองการของผใช

166

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะส าหรบการน าผลการวจยไปใช 1. ครผสอนสามารถใชฐานขอมลแหลงการเรยนร เปนสอกระตนใหนกเรยนเหนถงความส าคญและ

ตระหนกถงแหลงการเรยนรในทองถน ในการอนรกษทองถนของตนเอง 2. ควรมการน าฐานขอมลไปเชอมโยงกบรายวชาตางๆ เพอใหนกเรยนมความรเพมเตมเกยวกบ

แหลงการเรยนรตางๆ ในจงหวดสมทรสงคราม

ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 1. ควรมการวจยการพฒนารปแบบการน าเสนอฐานขอมลใหมความแปลกใหมเพมขน โดยน าเอา

ระบบมลตมเดย ภาพเคลอนไหวหรอวดทศนมาใชในการจดเกบลงฐานขอมล จะท าใหมความนาสนใจมากยงขน

2. ควรมการพฒนาฐานขอมลใหผ เรยนมปฏสมพนธกบฐานขอมล เชน การใหผ เรยนไดมสวนรวมมากกวาการอานรายละเอยดเนอหาเพยงอยางเดยว ผ เรยนมปฏสมพนธกบคอมพวเตอร

บรรณานกรม กระทรวงศกษาธการ 2545 คมอพฒนาสอการเรยนร กรงเทพฯ : กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ คมกรช ซอนบญ 2548 การพฒนาระบบฐานขอมลภมปญญาและวทยากรทองถนจงหวดระยองบน

เครอขายอนเทอรเนต วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยบรพา

จรศกด คณอดม 2547 การพฒนาระบบสารสนเทศนกเรยนโรงเรยนสามชย กงอ าเภอสามชย จงหวดกาฬสนธ วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาสารคาม

เจนจรา อนนตกาล 2548 การศกษารปแบบโฮมเพจเวบไซตทางดานการศกษาระดบอดมศกษา ทตรงตามความตองการของผใช วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ คณะครศาสตรอตสาหกรรมและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

ชนญชดา สวรรณเลศ 2548 การพฒนาฐานขอมลแหลงเรยนรจงหวดมหาสารคาม ส าหรบศนยสารนเทศอสานสรนธร ส านกวทยบรการ มหาวทยาลยมหาสารคาม วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยมหาสารคาม

ด าร บญช 2548 การใชประโยชนจากแหลงการเรยนรในสถานศกษา วารสารวชาการส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 8(1) : 27

167

พรรณทพา หวหนองหาร 2547 การพฒนาฐานขอมลแหลงการเรยนรดานวฒนธรรมจงหวดรอยเอด วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยมหาสารคาม

รง แกวแดง 2543 ปฏวตการศกษาไทย กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. 2545. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และ

แกไขเพมเตม ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545) กรงเทพฯ: บรษทพรกหวานกราฟฟค จ ากด อภญญา สงเคราะหสข 2549 รปแบบและเนอหาเวบไซตฐานขอมลทองถนของมหาวทยาลยราชภฏ

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา

Ann E.Barron, Karen S. Ivers, Nick Lilavois and Julie A Wells. 2006 Technologies for education: a practical guide 5th ed. Westport: Libraries Unlimited

Krejcie. R.V. and Morgan. D.V. 1970 Determining Sample Size for Research Activities. Educational and Psychological Measurement.

Pei-Chen Sun and Hsing Kenny Cheng. 2005. The design of instructional multimedia in e-Learning: A Media Richness Theory-based approach Computers & Education (November 2005) [Online] Available from: www.elsevier.com/locate/compedu (February 25, 2010)

http://www.maeklongtoday.com/menu/data.php เขาถงเมอ 15 พฤษภาคม 2553 ------------------------------

168

การใชแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร

เพอพฒนาหลกสตรสถานศกษา*

Learning Resources and Local Wisdoms Utilization in

Nonthaburi Province for School Curriculum Development

รองศาสตราจารยสมนทพย บญสมบต และคณะ

สาขาวชาศกษาศาสตร มสธ.

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยและพฒนาโดยมวตถประสงคเพอ 1) สงเคราะหแหลงเรยนรและ

ภมปญญาในจงหวดนนทบร 2) วเคราะหแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบรทสอดคลองกบสาระ

และมาตรฐานการเรยนรของหลกสตรการศกษาขนพนฐาน 3) พฒนาหลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลง

เรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร และ 4) ประเมนหลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและ

ภมปญญาในจงหวดนนทบร

ผลการวจยพบวา (1) แหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบรประกอบดวยประวตความ

เปนมาของนนทบรดานสภาพภมศาสตรและประวตศาสตร แหลงเรยนรทางธรรมชาตและสงคม ผลกระทบ

จากกระแสการพฒนา ภมปญญาดานเกษตรกรรม ดานการจดการทรพยากรทางธรรมชาตและสงแวดลอม

ดานหตถกรรม ดานวสาหกจชมชน ดานการดาเนนชวตในสงคม ดานภาษาและวรรณกรรม ศลปกรรมและ

ประเพณ บคคลสาคญและศาสนา (2) การจดกลมแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบรทง 13

เรอง มความสอดคลองกบสาระและมาตรฐานการเรยนรในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและ

วฒนธรรมของชวงชนท 3 ทง 5 สาระหลก (3) ผลการพฒนาหลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและ

ภมปญญาในจงหวดนนทบรได หลกสตรนนทบร : นครแหงความรนรมยทเปนสาระการเรยนรเพมเตมใน

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ชนมธยมศกษาปท 1 ใชเวลาเรยน 1 ภาค

การศกษา 40 ชวโมง มคาเทากบ 1 หนวยกตประกอบดวย 13 หนวยการเรยนร และ (4) ผลการประเมน

---------------------

* คดมาจาก วารสารศกษาศาสตร มสธ. ปท 2 ฉบบท 3 ม.ย. – พ.ย. 2550, หนา 1 - 7

169

ปท� 1 เร�องท� 14/2554

หลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร โดยการศกษาความคดเหนของ

ครผสอนพบวาแผนการจดการเรยนรทง 13 แผน มความชดเจนและสมบรณครผสอนสามารถนาไปใชสอน

ไดทนท นกเรยนมความรทกษะและกระบวนการทางวชาการแสวงหาความรดวยตนเอง และทางสงคม

ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน หลงเรยนสงกวากอนเรยนและความคดเหนของนกเรยนทมตอ

หลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร อยในระดบมาก

ABSTRACT

This study a research and development with the purposes to (1) synthesize learning

resources and wisdom in Nonthaburi Province : (2) analyze learning resources and wisdom in

Nonthaburi Province relevant to learning substances and standards of basic education

curriculum : (3) develop school-based curriculum utilizing learning resources and wisdom in

Nonthaburi Province : and (4) evaluate the developed school-based curriculum utilizing learning

resources and wisdom in Nonthaburi Province.

Research findings were as follows :

1. Learning resources and wisdom in Nonthaburi Province consisted of geographical

and historical backgrounds of Nonthaburi Province; learning resources; impacts of development

trend on Nonthaburi; the wisdom on agriculture, natural resources and environment

management, handicrafts, and community enterprises; social life; language and literature ; arts

and traditions ; important people ; and religion.

2. The grouping of the 13 learning resources and wisdom in Nonthaburi Province was

relevant to the five main substances of the Third Level learning substances in the Social Studies,

Religion and Culture learning Area.

3. The result of school-based curriculum development utilizing learning resources and

wisdom in Nonthaburi Province was that the school-based curriculum was developed in the

form of the Course : Nonthaburi, the Pleasant City. The Course was a supplementary course in

the Social Studies, Religion and Culture Learning Area for Mathayom Suksa I level .It was a

semester course with one credit requiring 40 hours of study time. It comprised 13 learning units

170

4. Evaluation of the developed school-based curriculum utilizing learning resources

and wisdom of Nonthaburi Province was undertaken by studying opinions of teachers,

students’ learning achievement and opinions toward the school-based curriculum. Findings on

opinions of teachers were on learning plans, most of them were clear and complete for teacher s to

use in their teaching right away, and on the learning process of students, the students acquired

knowledge, skills and processes including the academic process, searching for knowledge by

oneself process, and social process. On student’s learning achievement of students were

significantly higher than their pre-learning counterpart And on students’ opinions toward the

developed school-based curriculum utilizing learning resources and wisdom in Nonthaburi

Province, students’ opinion rating means were at the high level.

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

จากการตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษาในวาระครบรอบ 3 ป ของการประกาศใช

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 หมวด 4 แนวการจดการศกษา (สานกประเมนผลการจด

การศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต พฤศจกายน 2545) พบวา

ในการจดทาหลกสตรสถานศกษามความกาวหนาระดบปานกลางในสวนของการจดตงและพฒนาแหลง

เรยนรตลอดชวต ตลอดจนการใชภมปญญาทองถนในการจดการเรยนรไดดาเนนการในรปการจดกจกรรม

หลากหลาย เชน การบรรยาย การฝกอบรม การจดนทรรศการ การผลตเอกสารและสออปกรณเกยวกบ

แหลงเรยนรการพฒนาบคลากรเพอการพฒนาแหลงเรยนร การนารองศกษารปแบบและจดตงแหลงเรยนร

ตาง ๆ กลาวไดวามความกาวหนาระดบปานกลาง

ปญหาและอปสรรคของการปฏรปการเรยนรในดานหลกสตรสถานศกษาขนพนฐานในสวน

หลกสตรแกนกลาง คอ การเปลยนแปลงจากโครงสรางหลกสตรเดม โดยเฉพาะในเรองสาระของรายวชา

เวลาทใชในการจดการเรยนการสอน กจกรรมการเรยนการสอน และการวดประเมนผลซงเปนเรองใหม

สาหรบครและสถานศกษา คร บคลากรและผบรหารสถานศกษาขาดความรความเขาใจ สาหรบหลกสตร

สถานศกษาทสถานศกษาขนพนฐานตองจดทาสาระหลกสตรใหสอดคลองกบวตถประสงคของหลกสตร

แกนกลางในสวนทเกยวกบสภาพปญหาในชมชน สงคม ภมปญญาทองถน คณลกษณะทพงประสงคเพอ

เปนสมาชกทดของครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต ปรากฏวาโรงเรยนสวนใหญทไมใชโรงเรยนนา

171

รองและโรงเรยนเครอขายในการใชหลกสตรโดยเฉพาะโรงเรยนขนาดเลก ยงไมมความพรอมในการพฒนา

หลกสตรสถานศกษาและนาหลกสตรไปใช และขาดการประสานงานระหวางทกฝายทเกยวของทง

ผปกครอง ชมชน หนวยงานของรฐและเอกชนในดานการจดตงและพฒนาแหลงเรยนรตลอดชวต พบ

ปญหาและอปสรรคสาคญ คอ การตดตาม การจดตงและพฒนาแหลงเรยนรเทาทดาเนนการอยภายใน

ชวงเวลาจากด ไมครอบคลมและครบถวนทกหนวยงาน เนองจากแหลงเรยนรมอยมากมายในทกชมชน

ตลอดจนการดาเนนงานเปนไปในลกษณะตางคนตางทา ไมมแผนงานโครงการในการพฒนาใชประโยชน

จากแหลงเรยนรรวมกน (สานกประเมนผลการจดการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม 2545 หนา 12-15;หนา

52-55) ทงนปญหาดงกลาวอาจครอบคลมถงปญหาทองถน เนองจากแหลงเรยนรและภมปญญาทองถนม

ความเกยวของกน

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชในฐานะทเปนมหาวทยาลยระบบเปด ยดหลกการศกษาตลอด

ชวต มงพฒนาคณภาพประชาชนทวไป เพมพนวทยฐานะแกผ ประกอบอาชพและขยายโอกาสทาง

การศกษาสาหรบผ สาเรจมธยมศกษาเพอสนองความตองการของบคคลและสงคม หนาทหลกของ

มหาวทยาลยนอกจากงานดานการสอนและการวจยในระดบอดมศกษาแลว ยงไดใหบรการทางวชาการ

และทานบารงศลปวฒนธรรมอกดวย และโดยทมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชมพนททตงอยในจงหวด

นนทบร ซงเปนเมองเกามาตงแตสมยกรงศรอยธยาเปนราชธาน และอยหางจากกรงเทพมหานครเพยง 20

กโลเมตรมหาวทยาลยจงตระหนกดถงหนาทในการใหบรการดานวชาการและทานบารงศลปวฒนธรรมของ

ชมชนจงหวดนนทบรไดดารงอยสบไป ดวยเหตนสาขาวชาศกษาศาสตร ซงเปนหนวยงานดานการศกษา

และการเรยนการสอน จงสนใจในการสารวจวจยแหลงเรยนรและภมปญญาทองถนในจงหวดนนทบร ซงม

อยเปนจานวนมากวามอยทใดบาง เนองจากเปนสงทมคณคา และแสดงถงความรอบรของคนในจงหวด

นนทบร มการนาแหลงเรยนร และภมปญญาในจงหวดนนทบรมาใชกบหลกสตรในสถานศกษาขนพนฐาน

จงหวดนนทบรมากนอยเพยงใด เพอนาขอมลทไดมาพฒนาหลกสตรสถานศกษาและจดการเรยนการสอน

ใหเหมาะสมและเกดประสทธภาพสงสดกบสถานศกษาขนพนฐานในจงหวดนนทบร

วตถประสงคของการวจย

1. เพอสงเคราะหแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร 2. เพอวเคราะหแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบรทสอดคลองกบสาระและมาตรฐาน

การเรยนรของหลกสตรการศกษาขนพนฐาน

172

3. เพอพฒนาหลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร 4. เพอประเมนหลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร

กรอบแนวคดการวจย การวจยนเปนการวจยและพฒนาโดยใชหลกการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมโดยมกรอบ

แนวคดการวจย ดงน

วธดาเนนการวจย

ขนตอนท 1 การสงเคราะหแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร เพอใหไดองคความร

เกยวกบแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร ผวจยดาเนนการ ดงน

1. ศกษาขอมลทตยภมเกยวกบแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร โดยการศกษาเอกสาร ตาราตาง ๆ ทเกยวของ

2. ศกษาขอมลปฐมภมจากผ ร ปราชญชาวบาน ผ นาทองถน โดยใชวธการเลอกแบบเจาะจง

จานวน 10 คน เครองมอทใชในการวจยประกอบดวยแบบสมภาษณ จานวน 10 ฉบบ การ

วเคราะหขอมลใชการวเคราะหเนอหา

องคความรดานการพฒนาหลกสตร 

- หลกสตรแบบยดมาตรฐานการเรยนร 

- รปแบบหลกสตรในลกษณะสาระเพม 

เตมในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา 

ศาสนา และ วฒนธรรม

องคความรเกยวกบแหลงเรยนรและ 

ภมปญญาในจงหวดนนทบร 

- การวเคราะหและสงเคราะหเอกสาร 

‐ การสมภาษณปราชญ-ชาวบาน 

- การสารวจแหลงเรยนร 

- การสบคนจากฐานขอมลจงหวด หลกสตรรายวชา 

นนทบร : นครแหงความรนรมย

การประเมนหลกสตร 

- ความคดเหนของผทรง-

คณวฒ 

‐ บนทกผลการสอนของคร 

- ผลสมฤทธของนกเรยน 

- ความคดเหนของนกเรยน

173

ขนตอนท 2 การวเคราะหแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบรทสอดคลองกบสาระและ

มาตรฐานการเรยนรของหลกสตรการศกษาขนพนฐานเพอใหไดหลกสตรแบบยดมาตรฐานการเรยนรใน

ลกษณะสาระเพมเตมในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ผวจยดาเนนการ ดงน

1. ศกษาคมอการจดการเรยนรกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

2. ศกษาการจดสาระการเรยนรกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ชน

มธยมศกษาปท 1-6 ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544

3. ศกษาผงมโนทศนและสาระการเรยนรแกนกลางกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและ

วฒนธรรม ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544

4. จดกลมแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบรใหสอดคลองกนในแตละสาระ ซง

ประกอบดวย สาระท 1 ศาสนา ศลธรรมและจรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม

และการดาเนนชวต สาระท 3 เศรษฐศาสตร สาระท 4 ประวตศาสตร สาระท 5 ภมศาสตร

5. สมมนาวพากษแหลงเรยนร และภมปญญาในจงหวดนนทบรทสอดคลองกบแตละสาระของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒธรรม โดยผทรงคณวฒดานเนอหา และ

ครผสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จานวน 5 คน

ขนตอนท 3 การพฒนาหลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร

ผวจยดาเนนการดงน

1. สรางหลกสตร นนทบร :นครแหงความรนรมย ประกอบดวย จดมงหมายของหลกสตรคาอธบาย

รายวชา สาระและมาตรฐานการเรยนรเนอหาสาระประกอบดวยหนวยการเรยนร 13 หนวย และนาเนอหา

สาระทง 13 หนวย มาจดเปนแผนการจดการเรยนรระดบหนวยและรายชวโมง ซงประกอบดวย หวเรอง

ระยะเวลาทใชสอน สาระสาคญ จดประสงคการเรยนร ผลการจดการเรยนร สอ/แหลงเรยนรและการ

ประเมนผลการเรยนร

2. ตรวจสอบคณภาพของโครงรางหลกสตร เปนการพจารณาความเปนไปไดและความเหมาะสม

ของหลกสตรโดยผทรงคณวฒทางดานเนอหาและครผสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม

3. ทดลองใชหลกสตร เปนการนาหลกสตรทไดรบการตรวจสอบคณภาพโดยผ เชยวชาญ และ

ปรบแกตามคาแนะนาของผ เชยวชาญ แลวนาไปทดลองใชกบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนเทพศร

นทรนนทบร

174

ขนตอนท 4 การประเมนหลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร

ในขนตอนนเปนการประเมนผลการใชหลกสตรสถานศกษา มวตถประสงคเพอศกษาความคดเหนของคร

ตอหลกสตรสถานศกษา ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนและความคดเหนของนกเรยนตอหลกสตร

ผใหขอมลประกอบดวย ครผสอน และนกเรยน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย บนทก

การสอนหลงสอนของครผสอนแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน และแบบสอบถามความคดเหนของ

นกเรยนทมตอหลกสตรการวเคราะหขอมล ใชวธการวเคราะหเนอหา คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และ

สมประสทธการแปรผน

สรปผลการวจย

ผลการวจยพบวา

1. แหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบรประกอบดวยประวตความเปนมาของนนทบร ดานสภาพภมศาสตรและประวตศาสตร แหลงเรยนรทางธรรมชาตและสงคม ผลกระทบจากกระแสการ

พฒนาทมตอนนทบร ภมปญญาดานเกษตรกรรม ดานการจดการทรพยากรทางธรรมชาตและ

สงแวดลอม ดานหตถกรรม ดานวสาหกจชมชน การดาเนนชวตในสงคม ภาษาและวรรณกรรม

ศลปกรรมและประเพณ บคคลสาคญ และศาสนาในจงหวดนนทบร 2. การจดกลมแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบรทง 13 เรอง มความสอดคลองกบ

สาระและมาตรฐานการเรยนรในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมของชวงชนท 3

ทง 5 สาระหลก ซงประกอบดวย สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง

วฒนธรรมและการดาเนนชวต สาระท 3 เศรษฐศาสตร สาระท 4 ประวตศาสตร และสาระท 5 ภมศาสตร 3. ผลการพฒนาหลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร คอ ได

หลกสตรนนทบร : นครแหงความรนรมย ทมลกษณะเปนสาระการเรยนรเพมเตมในกลมสาระการเรยนร

สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ชนมธยมศกษาปท 1 ใชเวลาเรยน 1 ภาคการศกษา 40 ชวโมง มคา

เทากบ 1 หนวยกต ประกอบดวยสาระการเรยนร 13 หนวย การเรยนรทครอบคลมแหลงเรยนรและภมปญญา

ในจงหวดนนทบรอนไดแก 1) จากบานตลาดขวญสนนทบร : ความเปนมาของจงหวดนนทบร 2) แหลง

เรยนรของนนทบร 3) กระแสการพฒนาของนนทบร 4) ภมปญญาดานเกษตรกรรมของชาวนนทบร 5)

ภมปญญาดานการจดการทรพยากรและสงแวดลอมของชาวนนทบร 6) ภมปญญาดานหตถกรรมของ

ชาวนนทบร 7) ภมปญญาดานวสาหกจชมชน และ OTOP นนทบร 8) การบรหารราชการของจงหวด

175

นนทบร และยทธศาสตรการพฒนาจงหวดนนทบร 9) การดาเนนชวตในสงคมของชาวนนทบร 10)

ภาษาและวรรณกรรมของชาวนนทบร 11) ศลปกรรมและประเพณของชาวนนทบร 12) บคคลสาคญของ

จงหวดนนทบร และ 13) หลกธรรมนอมนาสข

4. ผลการประเมนหลกสตรสถานศกษาโดยใชแหลงเรยนรและภมปญญาในจงหวดนนทบร โดยการศกษาความคดเหนของครผสอนตอหลกสตรสถานศกษา การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนของ

นกเรยน และการศกษาความคดเหนของนกเรยนตอหลกสตรสถานศกษา ผลการวจยปรากฏวา

4.1 ความคดเหนของครผ สอนพบวาแผนการจดการเรยนร มความชดเจน และสมบรณ

ครผ สอนสามารถนาไปใชสอนไดทนท นกเรยนมความร ทกษะและกระบวนการทงทกษะทางวชาการ

ทกษะการแสวงหาความรดวยตนเอง และทกษะทางสงคม

4.2 การศกษาผลสมฤทธทางการเรยน ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนหลงเรยนสงกวา

กอนเรยน

4.3 ความคดเหนของนกเรยนทมตอหลกสตรสถานศกษา โดยใชแหลงเรยนรและภมปญญาใน

จงหวดนนทบร อยในระดบมาก และในอนดบแรกคอ นกเรยนรสกวาขนบธรรมเนยมประเพณเกดจากภม

ปญญาทองถน มคณคาควรอนรกษไว รองลงมาคอ นกเรยนรสกวาโบราณสถาน โบราณวตถในจงหวด

นนทบรควรแกการอนรกษไว

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

1. สถานศกษาในจงหวดนนทบร ควรรวบรวมขอมลเกยวกบภมปญญาและแหลงเรยนรแตละ

ทองถน เพอไดขอมลทหลากหลาย และเปนขอมลเชงลก

2. การพฒนาหลกสตรสถานศกษา สถานศกษาควรกาหนดผลการเรยนรทคาดหวงเกยวกบ

ทองถนในทกกลมสาระการเรยนร

3. การพฒนาหลกสตรทองถนอาจทาไดโดยกาหนดเปนสาระเพมเตม หรอสอดแทรกใน

สาระพนฐานของทกกลมสาระการเรยนร

4. กระบวนการพฒนาหลกสตรสถานศกษา ควรอาศยความรวมมอระหวางทองถน และ

สถานศกษาในทกขนตอน

176

บรรณานกรม

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2544) หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544

กรงเทพมหานคร โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.)

___________. (2545) สาระและมาตรฐานการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา

และวฒนธรรม กรงเทพมหานคร โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.)

คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหตในคณะกรรมการฝายอานวยการจดงานเฉลม

พระเกยรตในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลม

พระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธนวาคม 2542 (2543) วฒนธรรม พฒนาการทางประวตศาสตร

เอกลกษณและภมปญญาจงหวดนนทบร

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2546) รายงานการตดตามและประเมนผลการปฏรป

การศกษาในวาระครบรอบ 3 ป ของการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พ.ศ. 2542 หมวด 4 แนวการจดการศกษา

อมาพร หลอสมฤด (2545) รปแบบการพฒนาหลกสตรโรงเรยน ปรญญานพนธการศกษาดษฏ

บณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโวฒ

Michaelis, John U. (1992) Studies for Children: A Guide to Basic instruction. New Jersey:

Prentice-Hall Inc.

Nelson, Murry R. (1992) Children and Social Studies: Creative Teaching in the Elementary

Classroom. 2nd Harcourt Brace Jovanovich.

177

การพฒนาวสาหกจชมชนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง Developing Community Enterprises Following the Sufficiency Economy Philosophy

สจจา บรรจงศร รองศาสตราจารย, มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช บญญฤทธ มงจองกลาง อาจารย, มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ปาลรตน การด นกวจยช านาญการพเศษ, มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

บทคดยอ การวจยนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม มวตถประสงคเพอ 1)วเคราะหสภาพการ

ด าเนนงานของวสาหกจชมชน 2) ศกษาปจจยการพฒนาวสาหกจชมชน 3) ศกษาแนวทางการพฒนาวสาหกจชมชน การสมตวอยางใชแบบแบงชนภมกบวสาหกจชมชนทมการด าเนนกจกรรม 3 ประเภท ไดแก การผลตเมลดพนธ การบรการ และการแปรรป แตละประเภทท าการศกษากบวสาหกจชมชนทมระดบแตกตางกน 2 ระดบ คอ กาวหนา และพนฐานตามล าดบ จากนนก าหนดตวอยางวสาหกจชมชนโดยการคดเลอกแบบเจาะจงไดวสาหกจชมชนทศกษาจ านวน 6 วสาหกจชมชน ตามประเภทของวสาหกจชมชน และตางระดบ ดงน วสาหกจชมชนประเภทการผลตเมลดพนธ ไดแก วสาหกจชมชนโนนสวาง และหนองมะคาแต วสาหกจชมชนประเภทการบรการ ไดแก วสาหกจชมชนบไทรโฮมสเตยและบานสขสมบรณ วสาหกจชมชนประเภทการแปรรป ไดแก วสาหกจชมชนจกสง และเกาะกา ตามล าดบ การสมสมาชกวสาหกจชมชนใชการสมแบบพบโดยบงเอญจ านวนไมนอยกวาครงของสมาชกทงหมด ขอมลเชงปรมาณวเคราะหดวยสถตพรรณนาไดแก รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหเนอหา การจดหมวดหม การวเคราะหSWOT

ผลการวจยพบวา วสาหกจชมชน ทศกษาเรมจดตง ตงแตปพ.ศ.2548 – 2551 สวนใหญไมมส านกงาน การบรหารงานกลมและกองทนสวนใหญด าเนนการโดยคณะกรรมการกลมทมาจากการเลอกตง ประกอบดวยประธานและกรรมการ 5-15 คน มกฎระเบยบขอบงคบ แหลงของเงนกองทนเรมตนมาจากการสนบสนนปจจยการผลตจากภาครฐ การด าเนนกจกรรมการผลตของกลม และการระดมหนจากสมาชก การจดการเรยนรมหลายรปแบบ ไดแก อบรมจากศนยเรยนร การเรยนรภายในกลม การทดลองดวยตนเอง และการศกษาดงาน การพฒนาวสาหกจชมชนมปจจยทเกยวของกบการพฒนา 2 ดานคอ 1)ปจจยทวไป ประกอบดวย ปจจยภายใน ไดแก สมาชก ประธาน/กรรมการ ระบบการบรหารงาน ศนยเรยนร การเรยนรของสมาชก ผสบทอดและผอาวโส ปจจยภายนอก ไดแก ภยธรรมชาต ปจจยการผลต พอคาคนกลาง หนวยงานสนบสนนและการแขงขน 2)ปจจยเฉพาะ ดานการผลตเมลดพนธขาว ประกอบดวย ระบบชลประทาน ปจจยการผลต การแปรรปผลผลตขาวเพอเพมมลคาขาว การลดตนทนการผลต การจดตลาดกลางแลกเปลยนพนธขาว และการจดตงสวสดการชาวนา ปจจยเฉพาะดานการบรการการทองเทยว ประกอบดวย สภาพแวดลอมและภมอากาศทเออตอการทองเทยว การปรบปรงและ

178

ปท� 1 เร�องท� 15/2554

การพฒนาแหลงทองเทยว การพฒนาระบบสาธารณปโภคขนพนฐาน ความปลอดภยของนกทองเทยว ความสะอาดของสถานท อาหารและทพก สนคาทระลก ของฝาก และการประชาสมพนธ ปจจยเฉพาะดานการแปรรป ประกอบดวย วสดอปกรณในการแปรรปอาหาร สขลกษณะ ผลตภณฑคณภาพด และภาชนะบรรจ แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชนประกอบดวย 1)แบบวฏจกรการพฒนาวสาหกจชมชนเปนแบบการพฒนาทไมมทสนสด เรมจากการส ารวจพนท การก าหนดเปาหมายและตวชวด การประเมนวสาหกจชมชนกอนเรมด าเนนการพฒนา การจดท ายทธศาสตรการพฒนา การแลกเปลยนเรยนร การจดท าแผนปฏบตการ การตดตามผลการด าเนนงาน และการประเมนผลภายหลงการพฒนา 2) แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชนมความตางกนตามระดบการพฒนาและกจกรรมหลกในการผลต ค าส าคญ : วสาหกจชมชน ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

Abstract

This was a participatory action research with the objectives of 1) analyzing the

operational status of the community enterprises studied; 2) studying factors for developing

the community enterprises through a participatory process following the sufficiency economy

philosophy; and 3) studying ways to make the community enterprises self sufficient. Sample

community enterprises were first chosen through multi-level sampling to represent 3 types of

enterprises: seed production, service, and processing; and two levels of enterprise: advanced

and basic. Then 6 community enterprises were selected by purposive sampling to include one

enterprise at each level for all 3 types. The seed production enterprises were None Sawang

and Nong Makhadae. The service enterprises were Busai Home Stay and Baan Suksomboon.

The processing enterprises were Jiksoong and Koh Kah. Data were gathered from at least half

of the members of each enterprise, randomly selected by accidental sampling. Quantitative

data were analyzed by descriptive statistics consisting of percentage, means, and standard

deviation. Qualitative data were analyzed by content analysis, classification and SWOT

analysis.

The results showed that: 1) the community enterprises were established from 2005-

2008; most did not have offices; they were managed by elected boards consisting of a

chairman and 5-15 members; they had written rules; in most cases the funds were managed

by the board; the original funding came from government assistance with factors of

production, income from the groups’ business and the sale of shares to members; several

kinds of learning management were employed including learning centers, group learning,

independent experimentation and study trips. 2) Both general factors and specific factors

affected the development of the enterprises. (a) general factors consisted of internal factors:

members, chairman, directors, management system, learning centers, member learning,

successors and seniors; and external factors: natural disasters, factors of production,

middlemen, support agencies and competition. (b) specific factors consisted of for seed

production enterprises: irrigation, factors of production, value added processing of rice, cost

reduction, management of the central rice seed trading market, and welfare for farmers; for

service enterprises: weather and environment, development, maintenance and improvement

of tourism resources, infrastructure, traveler safety, cleanliness of the tourist accommodations

and food, souvenirs for sale, and public relations; for processing enterprises: materials,

equipment, hygiene, product quality and packaging. 3) The recommended way of developing

the enterprises was to use an 8-step process starting from a survey of the area, to setting goals

and indicators, pre-evaluation of the enterprise, development strategy implementation,

179

exchange and learning, formation of an action plan, follow-up and finally post-evaluation.

Ways of developing the community enterprises differed depending on the starting level of

development of the enterprise and the type of business.

Keywords: community enterprise, Sufficiency Economy Philosophy

ความเปนมาและความส าคญของปญหาวจย ประชากรในชนบทสวนใหญของประเทศยดอาชพหลกคอการเกษตร ซงมกท าแบบยงชพทมความ

สอดคลองกบประเพณ วถชวต วฒนธรรม และความเปนอยของคนไทย โดยอาศยความร ความสามารถตลอดจนภมปญญาทสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ จนปจจบนการพฒนาการเกษตรจากเดมแบบยงชพพงพาตนเองไดภายในชมชนเปนเกษตรอตสาหกรรมทมงเนนการผลตเพอจ าหนายมากขน ท าใหตองพงพาปจจยการผลตและปจจยการด ารงชพจากภายนอกชมชนมากขนตามไปดวย ท าใหรายจายมากกวารายไดทไดจนเกดภาระหนสนและปญหาอนอกมากมาย สงผลกระทบตอวถชมชนจนไมสามารถพงตนเองได ประกอบกบปจจบนเปนยคโลกาภวตนทมการแขงขนและมการเปลยนแปลงตลอดเวลา ดงนนชมชนจงตองมการเรยนรและพฒนาตวเองใหเขมแขงพงตวเองได

การสงเสรมใหชมชนจดตงวสาหกจชมชนเปนวธการหนงทจะชวยใหชมชนชนบทไดปรบเปลยนการพงพงปจจยตางๆ จากภายนอกชมชนเปนการพงตนเองภายในชมชน โดยอาศยทนของตนเองและทนของชมชนทม การพฒนาวสาหกจชมชนนนจ าเปนทจะตองมการบรหารจดการทด มรปแบบการพฒนาทเหมาะสมสอดคลองกบวถชมชนบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงทจะตองมการบรหารจดการใหไปในทางสายกลางกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน โดยมความพอประมาณ มเหตผล รวมถงความจ าเปนทจะตองมภมคมกนทดตอผลกระทบทเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนตองอาศยความรอบร ความรอบคอบและความระมดระวงอยางยงในการน าวชาการตางๆ ใชในการวางแผนและด าเนนการทกขนตอน เพอใหการพฒนาน าไปสความเขมแขงและการพงตนเองไดอยางยงยน เมอวสาหกจชมชนเขมแขงท าใหชมชนสามารถพงตนเอง แกไขปญหาความยากจนของคนในชมชน ซงผลสดทายท าใหชมชนเขมแขงขนตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง อยางไรกตามในปจจบนวสาหกจชมชนทก าลงจดตงขนและทไดจดตงขนแลวสวนใหญมงเนนการตอบสนองดานเศรษฐกจเปนหลก หลงลมรากเหงา ยงไมสามารถประยกตหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอยางบรณาการเขาสระบบการบรหารจดการกลม ท าใหวสาหกจชมชนไมสามารถสนองตอบตอชมชนได ดงนนจงจ าเปนอยางยงทจะตองมการศกษาหาวธการพฒนาวสาหกจชมชนทเหมาะสมเพอความยงยนของชมชน

180

วตถประสงคของการวจย 1. เพอวเคราะหสภาพการด าเนนงานของวสาหกจชมชน2. เพอศกษาปจจยการพฒนาวสาหกจชมชน3. เพอศกษาแนวทางการพฒนาวสาหกจชมชน

ระเบยบวธวจย การวจยใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

1. กลมตวอยางกลมตวอยางในการวจยครงนไดจากการสมตวอยางแบบแบงชนภมกบวสาหกจชมชนทมการ

ด าเนนกจกรรม 3 ประเภท ไดแก การผลตเมลดพนธขาว การบรการ และการแปรรป แตละประเภทท าการศกษากบวสาหกจชมชนทมระดบแตกตางกน 2 ระดบ(สมจต โยธะคง 2553 ) คอ กาวหนา และพนฐานตามล าดบ จากนนก าหนดตวอยางวสาหกจชมชนและสมาชกโดยการคดเลอกแบบเจาะจงไดวสาหกจชมชนทศกษาจ านวน 6 วสาหกจชมชน ตามประเภทของวสาหกจชมชน และตางระดบ ดงนดง(ตารางท 1) วสาหกจชมชนประเภทการผลตเมลดพนธ ไดแก วสาหกจชมชนบานโนนสวาง และบานหนองมะคาแต วสาหกจชมชนประเภทการบรการการทองเทยว ไดแก วสาหกจชมชนบานบไทรโฮม สเตยและบานสขสมบรณ วสาหกจชมชนประเภทการแปรรปอาหาร ไดแก วสาหกจชมชนกลมแมบานเกษตรกรบานจกสง และกลมแมบานเกษตรกรบานเกาะกา ตามล าดบ กลมตวอยางทเปนสมาชกผใหขอมลใชวธสมแบบพบโดยบงเอญจ านวนไมนอยกวาครงหนงของประชากรทงหมด ตารางท 1 กลมตวอยางวสาหกจชมชนทท าการศกษา

ระดบการพฒนา วสาหกจชมชน

ดานการผลตเมลดพนธขาว

จ.บรรมย

ดานการบรการการทองเทยว จ.นครราชสมา

ดานการแปรรปอาหาร

จ.นครนายก ระดบพนฐาน บานโนนสวาง

อ.บานดาน บานสขสมบรณ อ.วงน าเขยว

บานเกาะกา อ.ปากพล

ระดบกาวหนา บานหนองมะคาแต อ.เมอง

บไทรโฮมสเตย อ.วงน าเขยว

บานจกสง อ.ปากพล

2. เครองมอทใชในการวจยเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลครงนประกอบดวยแบบสมภาษณและแบบประเมน

องคประกอบตวชวดความเขมแขงของวสาหกจชมชน ดงน

181

1) แบบสมภาษณแบบมโครงสราง มลกษณะเปนค าถามปลายปดและปลายเปดสอบถาม

ขอมลทวไปเกยวกบสภาพการด าเนนงานของวสาหกจชมชน 2) แบบประเมนองคประกอบตวชวดความเขมแขงของวสาหกจชมชน มลกษณะเปน

ค าถามประเมนความเขมแขงของวสาหกจชมชน แบบมาตรวดประมาณคาของลเกรต (Likert’s scale) 5 ระดบ ไดแก มากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด

ส าหรบการทดสอบคณภาพเครองมอวจย ผวจยไดน าแบบสมภาษณและแบบประเมน องคประกอบตวชวดความเขมแขงของวสาหกจชมชน ไปทดลองใชกบเกษตรกร จ านวน 30 ราย เพอทดสอบความเชอมน แลวน าเครองมอวจยไปปรบปรงแกไขกอนน าไปใช

3) ประเดนการการสมมนาเจาะกลม การจดเวทชาวบาน และการสมมนาแบบมสวนรวมออกแบบประเดนตามวตถประสงคของการวจย

3. การเกบรวบรวมขอมลการเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดขอความรวมมอกบเจาหนาทสงเสรมการเกษตรในแตละพนทของ

จงหวดบรรมย นครราชสมา และนครนายก เพอนดหมายเกษตรกรท าการเกบรวบรวมขอมล จากการสมภาษณ การประเมนองคประกอบตวชวดความเขมแขงของวสาหกจชมชน การสมมนาเจาะกลม การจดเวทชาวบาน และการสมมนาแบบมสวนรวม

4. การวเคราะหขอมลการวเคราะหขอมล แบงตามประเภทขอมลเปน 2 ประเภทคอ ขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะห

เนอหา การจดหมวดหม การวเคราะหSWOT ขอมลเชงปรมาณวเคราะหดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป โดยใชสถตพรรณนา ไดแก การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจย 1. สภาพการด าเนนงานของวสาหกจชมชน จากการสอบถาม สมภาษณสมาชกและผน ากลม

พบวาสภาพการด าเนนงานของวสาหกจชมชนมการรวมกลมจดตงเปนวสาหกจชมชนเรมตงแตป 2548-2551 การบรหารกลมมประธานและกรรมการประมาณ 5-15 คน ทมาจากการเลอกตง การบรหารกองทนมาจากกรรมการบรหารกลมเปนหลก และ เงนกองทนมาจากการสนบสนนปจจยการผลตโดยภาครฐ การด าเนนกจกรรมการผลตของกลมและการระดมทนของสมาชก การผลตสนคาและบรการจะมความแตกตางกนไปตามประเภทของวสาหกจชมชน ไดแก กลมทผลตเมลดพนธขาว จะผลตเมลดพนธขาวเปนหลก กลมบรการการทองเทยวจะใหบรการดานทพกและน าชมแหลงทองเทยวในพนท กลมแปรรปอาหาร

182

จะด าเนนการแปรรปอาหารประเภทตางๆ เชน น าพรก ขนม เปนตน การด าเนนการดานการตลาด มการประชาสมพนธบางแตไมคอยดนก และไมตอเนอง วธการขายมหลายวธ เชน เงนสด ใหยม แลกเปลยน การเรยนร มหลายวธ ไดแก การอบรมทจดโดยภาครฐ การแลกเปลยนในกลม การทดลองท าดวยตนเอง และการศกษาดงาน

จากขอมลสภาพการด าเนนงานพบวาวสาหกจชมชนในระดบพนฐานสวนใหญการบรหารงานยงไมคอยเปนระบบ กลมในระดบกาวหนาจะมกจกรรมการผลตทหลากหลายกวา ส าหรบกลมแมบานเกษตรกรบานเกาะกาเปนกลมทเพงเรมจดทะเบยนเปนวสาหกจชมชนใหมจงยงไมมการวางระบบการบรหารจดการกลม และการด าเนนกจกรรมกลม

ตารางท 1 สถานการณการด าเนนงานของวสาหกจชมชนดานการผลต ขอมล วสาหกจชมชน

บานโนนสวาง วสาหกจชมชน บานหนองมะคาแต

ปทจดตง/การสนบสนน 2550/ เมลดพนธปยเคม 2548/ เมลดพนธปยเคม กลมและการบรหารกลม

- วธการไดมา/วาระการด ารงต าแหนง

เลอกตง/2 ป เลอกตง/ 2 ป

- กรรมการ(คน) 5 5 - ทปรกษา(คน) 1 1 - วธการบรหาร มระบบบรหารมกฎระเบยบ มระบบบรหารมกฎระเบยบ

กองทนหมนเวยนและการบรหาร

- คณะกรรมการ ชดเดยวกบกรรมการบรหารกลม ชดเดยวกบกรรมการบรหารกลม - กฎระเบยบ ม ม - แหลงทมาของเงนกองทน เงนกองทนจากกลมเดม/

ดอกเบยกยม เงนกองทนจากกลมเดม/ ดอกเบยกยม/ระดมหน

- การท าบญช ม ม - การตรวจสอบ สมาชก/เจาหนาท สมาชก

183

ตารางท 1 (ตอ) ขอมล วสาหกจชมชน

บานโนนสวาง วสาหกจชมชน บานหนองมะคาแต

การผลต

- เมลดพนธขาว ขาวดอกมะล 105 ขาวดอกมะล 105 - อนๆ - ปยอนทรย

ผาไหม หมอนฟกทอง พรมเชดเทา

การตลาดเมลดพนธ

- วธการขาย ใหสมาชกกยม ขายใหเกษตรกร/ยม/แลกเปลยน/ - อนๆ - ออกรานจ าหนาย

การเรยนร

- เงนทนเพอเรยนร ไมม จากเงนกองทน - วธการเรยนร โรงเรยนเกษตรกร/การศกษา

ดงาน/การแลกเปลยนในกลม/การทดลองท าดวยตนเอง

โรงเรยนเกษตรกร/การศกษาดงาน/การแลกเปลยนในกลม/การทดลองท าดวยตนเอง

184

ตารางท 2 สถานการณการด าเนนงานของวสาหกจชมชนดานการบรการทองเทยว ขอมล วสาหกจชมชน

บานสขสมบรณ วสาหกจชมชนบไทรโฮมสเตย

ปทจดตง 2551 2550 ทตงส านกงาน ต.ไทยสามคค อ.วงน าเขยว

จ.นครราชสมา ต.ไทยสามคค อ.วงน าเขยว

จ.นครราชสมา สภาพพนท เปนทสงเปนเขามแหลงทองเทยว เปนทสงเปนเขามแหลงทองเทยว

ตามธรรมชาตทสวยงาม ตามธรรมชาตทสวยงาม กลมและการบรหารกลม

- วธการไดมา/วาระการด ารงต าแหนง

เลอกตง/ ไมมวาระ เลอกตง/ไมมวาระ

- จ านวนกรรมการ(คน) 5 5 - ทปรกษา(คน) - 1 - วธการบรหาร การบรหารยงไมเปนระบบมกฎระเบยบ มระบบบรหารทดมกฎระเบยบ

กองทนหมนเวยนและการบรหาร

- คณะกรรมการ ชดเดยวกบกรรมการบรหารกลม ชดเดยวกบกรรมการบรหารกลม - กฎระเบยบ ม ม - แหลงทมาของเงนกองทน รายไดจากบรการบานพก/น าชมแหลง

ทองเทยว รายไดจากบรการบานพก /ของทระลก/

น าชมแหลงทองเทยว - การท าบญช ม ม - การตรวจสอบ สมาชก ม

สนคา/บรการ

- ของทระลก/ ของฝาก - ม - บานพก ม ม - การน าชม ไมม ไมคอยท า

การตลาด

- การประชาสมพนธ - สอทว/บคคล - สอทว/บคคล/ แผนพบ การเรยนร

- เงนทนเพอเรยนร ไมม ไมม - วธการเรยนร การอบรมตามความสมครใจ/การ

แลกเปลยนในกลม/ การทดลองท าดวยตนเอง

โรงเรยนเกษตรกร/การศกษาดงาน/การแลกเปลยนในกลม/การทดลองท าดวยตนเอง

185

ตารางท 3 สถานการณการด าเนนงานของวสาหกจชมชนดานการแปรรปอาหาร ขอมล วสาหกจชมชน

กลมแมบานเกษตรกร บานเกาะกา

วสาหกจชมชน กลมแมบานเกษตรกร

บานจกสง ปทจดตง/การสนบสนน 2551/ ไมม 2548/ รวมกลมเรยนรดานอาหาร

และหตถกรรม ทตงส านกงาน ไมม ไมม ทรพยสน ไมม อาคารโรงเรอน อปกรณ

แปรรปอาหาร กลมและการบรหารกลม

- วธการไดมา/วาระการด ารงต าแหนง

เลอกตง/ไมมวาระ เลอกตง/ไมมวาระ

- กรรมการ(คน) 15 10 - ทปรกษา(คน) ไมม - - วธการบรหาร ไมมกฎระเบยบไมมระบบ มกฎระเบยบมระบบบรหาร

กองทนหมนเวยนและการบรหาร

- คณะกรรมการ ไมม ชดเดยวกบกรรมการบรหารกลม - กฎระเบยบ ไมม ม - แหลงทมาของ เงนกองทน

ไมม ระดมทนและการจ าหนายผลผลตของกลม

- เงนกองทน(บาท) 43,564.17 250,000 - การท าบญช ไมม ม - การตรวจสอบ ยงไมม สมาชก

การผลตอาหารแปรรป

- ยงไมมการผลต น าพรกตางๆ ปลาราสบ ขนมกระยาสารท

การเรยนร

- เงนทนเพอเรยนร ไมม ม - วธการเรยนร ยงไมมการเรยนร การศกษาดงาน การแลกเปลยน

ในกลม การทดลองท าดวยตนเอง

186

2. ปจจยการพฒนาวสาหกจชมชนโดยกระบวนการมสวนรวมตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จากการสมมนาแบบเจาะกลมและเวทชาวบานกบกรรมการและสมาชกของวสาหกจชมชนพบวามปจจยทเกยวของกบการพฒนา ดงน

1) ปจจยทวไป ประกอบดวย ปจจยภายใน ไดแก 1) สมาชก ตองมความเขาใจในหลกการของวสาหกจชมชน มการจดสรรเวลา เพอเขามามสวนรวมในการด าเนนการและใหความส าคญกบการเขารวมกจกรรม 2) ประธาน/กรรมการ จดสรรเวลา เพอเขามาบรหารกลม มความตงใจทมเท มความซอสตย และมลกษณะของความเปนผน า 3) ระบบการบรหารงาน มเปาหมายทชดเจน มแผนการพฒนา มการกระจายภาระงาน มระบบตรวจสอบ มระเบยบขอบงคบ มการประชาสมพนธ และสอสาร มการประสานงานและสรางเครอขาย มการแบงปนผลประโยชน 4) ศนยเรยนรทใชผลต เพอการอบรมความร และสาธต ถายทอดเทคโนโลย 5)การเรยนรเพอพฒนาการผลต 6) ผสบทอด และ 7) ผร ผอาวโส ส าหรบปจจยภายนอก ไดแก 1)ภยธรรมชาต 2)ปจจยการผลต 3)พอคาคนกลาง 4)หนวยงานสนบสนน ไดแก หนวยงานภาครฐ และองคการบรหารสวนทองถน และ 5)การแขงขน

2) ปจจยเฉพาะดาน จ าแนกตามประเภทของกจกรรมหลก ดงน1) ปจจยเฉพาะดานการผลตเมลดพนธขาว มปจจยทเกยวของ ดงน

ระบบชลประทาน ปจจยการผลต เชน เงนทน เมลดพนธ ราคาปจจยการผลต สารเคม เครองเกยวนวด ฉางขาว เปนตน การแปรรปขาว ตนทนการผลต ตลาดกลาง และสวสดการชาวนา

2) ปจจยเฉพาะดานการบรการการทองเทยว มปจจยทเกยวของ ดงน สภาพแวดลอมของการทองเทยว การปรบปรงและพฒนาแหลงทองเทยว การพฒนาระบบ

สาธารณปโภคขนพนฐานในแหลงทองเทยว ความปลอดภยของนกทองเทยว ความสะดวก สนคาชมชนทเปนของทระลก/ของฝาก และการประชาสมพนธ

3) ปจจยเฉพาะดานการแปรรปอาหาร มปจจยทเกยวของ ดงน ความพรอมในเรองโรงเรอนและวสดอปกรณ สขลกษณะ คณภาพของผลตภณฑ และ

ภาชนะบรรจ 3. แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชน การพฒนาวสาหกจชมชน มองคประกอบทส าคญ ดงน1) แบบวฏจกรการพฒนาวสาหกจชมชนทเหมาะสม จากผลการศกษาโดยการท าเวท

ชาวบานใหกรรมการและสมาชกประเมนโดยการเปรยบเทยบผลการพฒนาระหวางกอนการน ารปแบบการพฒนาวสาหกจชมชนไปใชและหลงการน ารปแบบการพฒนาวสาหกจชมชนไปใช พบวา แบบวฏจกรการพฒนาวสาหกจชมชนทพฒนาขนเปนแบบการพฒนาทไมมทสนสดสามารถสรางความเขมแขงใหกบวสาหกจชมชนไดไมวาจะเปนวสาหกจชมชนทอยในระดบใดหรอมกจกรรมการผลตแบบใด โดยแบบวฏจกรประกอบดวย 8 ขนตอน ดงภาพท 1

187

2) แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชน จากการศกษาจากเวทการสมมนาแบบมสวนรวมทประชมประกอบดวย นกวจย นกวชาการสงเสรมการเกษตร ปราชญชาวบาน ผน าชมชน กรรมการและสมาชกไดเสนอแนวทางในการพฒนาเปน 2 แนวทางตามระดบการพฒนาและกจกรรมการผลต ดงน

(1) แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชนตามระดบการพฒนา แบงออกไดเปน 2 แนวทาง ดงน 1. แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชนในระดบพนฐาน (เรมตน) มแนวทางการพฒนา

ดงน 1) ศกษาความเปนไปไดในการก าหนดกจกรรมการผลตสนคาและบรการ 2) เรมจากกลมเลกเปนกลมผสนใจแลวคอยๆ ขยายเปนกลมเรยนรและผลตตามล าดบ 3) การวางระบบการบรหารกลม ไดแก การก าหนดเปาหมายทชดเจน มแผนการด าเนนงานทสามารถบรรลเปาหมายของกลม การบรหารเงนทนโปรงใสตรวจสอบได มกฎระเบยบทชดเจนและเหมาะสม การกระจายผลประโยชนหรอผลตอบแทนทเปนธรรม 4) สมาชกตองใหความส าคญกบกลมและยดมนในอดมการณของกลม 5) การสอสารภายในกลม ตองมความตอเนอง และเขาใจตรงกน 6) การผลตทใชภมปญญาบนฐานทรพยากรทมในทองถน 7) การผลตทมงตอบสนองตอชมชนกอทนขยายออกภายนอก 8) การคนหาภมปญญาเดมเพอการตอยอดพฒนาใหเหมาะสมกบการเปลยนแปลง 9) มการเรยนรเพอการพฒนาอยางตอเนอง เชน การศกษาดงานจาก

การส ารวจพนท

การก าหนดเปาหมายและจดท าตวชวด

การประเมนวสาหกจชมชนกอนการพฒนา

การจดท ายทธศาสตรการพฒนาวสาหกจชมชน

การแลกเปลยนเรยนร

การจดท าแผนปฏบตการพฒนาวสาหกจชมชน

การตดตามการด าเนนงาน

การประเมนวสาหกจชมชนหลงการพฒนา

ภาพท 1 แบบวฏจกรการพฒนาวสาหกจชมชน

188

กลมทประสบผลส าเรจ การเขารบการอบรม การทดลองสงใหมๆ หรอพฒนาผลตภณฑใหมๆ และ 10) การสรปทบทวนผลการด าเนนงานอยางตอเนอง

2. แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชนในระดบความกาวหนา มแนวทางการพฒนา ดงน 1)การประเมนทบทวนผลงานทผานมา เพอหาแนวทางแกไขหรอพฒนาใหดยงขน 2) การพฒนาสนคาและบรการอยางสม าเสมอ 3) การควบคมและรกษาคณภาพมาตรฐาน 4) การผลตตองไมกระทบตอทรพยากร สงแวดลอม อาชพและวถชวตของชมชน 5) ความซอสตยในการบรหารกองทน โปรงใส ตรวจสอบได 6) การศกษาดงานเพมเตม 7) การสรางเครอขาย เพอการเรยนร การผลต และการตลาดภายในและภายนอกชมชน 8) การพฒนาวสาหกจชมชนใหเปนตนแบบส าหรบการเรยนรของสมาชกและกลมผสนใจ

(2) แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชนตามประเภทของกจกรรมหลก แบงออกได ดงน 1. แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชนประเภทการผลตเมลดพนธขาว มดงน 1) พฒนา

ระบบเรยนรในรปแบบโรงเรยนชาวนา 2) เรยนรวธการท านา 3) สรางความตระหนกถงผลกระทบจากการใชสารเคม 4) จดหาปจจยการผลตของกลม เชน รถไถนา เมลดพนธ ปยอนทรย ลานตาก ฉางขาว 5) พฒนาระบบชลประทานใหเหมาะสมและทวถง 6) ตรวจสอบรบรองแปลงพนธและเมลดพนธ 7) การกระจายพนธควรเรมจากผลตเพอใชเอง เพอสมาชก และจงผลตเพอเกษตรกรอน 8) พฒนาถงบรรจเมลดพนธ 9) จดหาสนเชอเพอรบซอเมลดพนธจากสมาชก 10) พฒนากจกรรมทเกยวเนอง เชน โรงส โรงปยอนทรย การแปรรปขาว 11) สรางตลาดกลางขาวทองถน และ 12) สรางสวสดการชาวนา

2. แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชนประเภทการบรการการทองเทยว ม ดงน 1)วางเปาหมายใหชดเจน 2) ท าเปนอาชพเสรม 3) พฒนาโครงสรางพนฐานในชมชน 4) อนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และวถชวต 5) สรางเครอขายภายในชมชน และเชอมโยงกจกรรมการทองเทยวทงภายในและภายนอกชมชน 6) ประชาสมพนธอยางตอเนอง หลากหลายชองทาง 7) ใชภมปญญาและทรพยากรในทองถน พฒนาสนคาทระลก/ของฝาก 8) พฒนากจกรรมการทองเทยวใหหลากหลาย 9) ควบคมมาตรฐานการใหบรการ 10) มมคคเทศกทองถน 11) มขอมลการทองเทยวของชมชน 12) มการแลกเปลยนเรยนรกบนกทองเทยว 13) สรางทายาทหรอผสบทอด 14) กระจายผลประโยชนไปยงกลมอนๆ ในชมชน 15) ประเมนผลการด าเนนกจกรรมเพอการพฒนา

3. แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชนประเภทการแปรรปอาหาร มดงน 1) คนหาและรวบรวมภมปญญาทองถน 2) ศกษาทรพยากรในทองถนทเปนเอกลกษณน ามาใชประโยชน 3) แปรรปอาหารจากทรพยากรทองถนโดยใชภมปญญา 4) มงตอบสนองความตองการภายในชมชนกอนขยาย 5) หาจดเดนของสนคาทเปนเอกลกษณของทองถน 6) ผลตตามฤดกาล หรอตามความตองการของตลาด 7) ขยายการผลตอยางระมดระวง 8) พฒนาผลตภณฑใหมความหลากหลาย 9) ใหความส าคญกบภาชนะ

189

บรรจ 10) พฒนาระบบสขลกษณะ เชน โรงเรอน เครองจกร อปกรณ และผลต และ11) มการรบรองมาตรฐานสนคา

การอภปรายผล 1. การด าเนนงานของวสาหกจชมชนทง 6 วสาหกจชมชน ทมการผลตสนคาและบรการ 3

ประเภท ไดแก วสาหกจชมชนประเภทการผลตเมลดพนธ วสาหกจชมชนประเภทการบรการการทองเทยว และวสาหกจชมชนประเภทการแปรรปอาหาร แตละประเภทมระดบความเขมแขงแตกตางกน 2 ระดบคอ วสาหกจชมชนทกาวหนา และเรมกอตง ในภาพรวมองคประกอบของการบรหารงานไมมความแตกตางกน จะมความแตกตางกนเฉพาะความสามารถในการบรหารงาน การด าเนนงานในแตละองคประกอบทแตกตางกน ท าใหผลการด าเนนงานของวสาหกจชมชนมความตางกนในประเดนตาง ๆ ตามประเภทการผลตสนคาและบรการ แมจะมความตางกนในหลายประเดนแตรปแบบทน ามาใชเพอการพฒนาไมตางกน

2. แบบวฏจกรการพฒนากระบวนการด าเนนงานของวสาหกจชมชนประกอบดวย 8 ขนตอนไดแก การส ารวจพนท การก าหนดเปาหมายของการพฒนา การจดท าตวชวดความเขมแขงของวสาหกจชมชน การประเมนวสาหกจชมชนตามตวชวดกอนการพฒนา การจดท ายทธศาสตร การแลกเปลยนเรยนร การท าแผนปฏบตการ การตดตามผลการด าเนนงาน และการประเมนผลความเขมแขงของวสาหกจชมชนภายหลงการพฒนา โดยทแตละขนตอนของการพฒนาดงกลาว ไดประยกตเอาแนวคดในการบรหารงานทเรยกวา POSDCoRB มาใช ซงกงพร ทองใบ (2545) ระบวา POSDCoRB คอ กระบวนการบรหารงานทมการวางแผนการด าเนนงาน (P) มการจดรปองคกรของกลมคอ มกรรมการฝายตาง ๆ (O) มการจดการงานบคคลโดยการแบงงานใหกรรมการและสมาชกรวมกนท า (S) มการตดตามดแลการด าเนนงานโดยการตรวจสอบตดตามผลการด าเนนการ (D) มการประสานงานทงภายในและภายนอกวสาหกจชมชน (Co) มการรายงานผลการด าเนนงาน (R) และมกระบวนการบรหารการใชจายเงนกองทน (B) แนวคดดงกลาวขางตนน ามาประยกตและพฒนาใหเขากบหลกการบรหารเชงกลยทธทเหมาะสมกบวสาหกจชมชน ส าหรบ อนนต บญสนอง (2548) เหนวาหลกการพฒนาประกอบดวย การประเมนผลการด าเนนงานทผานมา การประเมนสภาวะแวดลอมทงภายนอกและภายในองคกร การวางยทธศาสตร การวางแผนการด าเนนงานตามยทธศาสตร และการควบคมโดยการตดตามกระตนการด าเนนงาน และสดทายเปนการประเมนผลโดยการวดผลการด าเนนงานกบมาตรฐานตวชวดทจดท าขน และ ธนชย ยมจนดา (2548) น าแนวทางการบรหารเชงกลยทธ ไปใชในการบรหารงานในองคกรทงภาครฐและเอกชน เพอใหองคกรสามารถควบคมการใชทรพยากรทจ ากดใหเกดผลสงสดสามารถตอบสนองตอผมสวนไดสวนเสยกลมตางๆ และเกดความยงยนในระยะยาว โดยนอกจากนเหนไดวาแบบวฏจกรการพฒนาดงกลาวเปนกระบวนการทไมมทสนสดจะหมนตลอดไปตามตามบรบทและสภาพแวดลอมของกลมทเปลยนไป ส าหรบวสาหกจชมชนนนการด าเนนงานนอกจากใชหลกการบรหารแบบ POSDCoRB และหลกการบรหารเชงกลยทธแลวยงน าหลกการมสวนรวม

190

ของผเกยวของกบวสาหกจชมชน ไดแก เจาหนาทสงเสรมการเกษตรประจ าพนท นกวชาการเกษตรจากหนวยงานตางๆ องคการพฒนาเอกชน ผน าชมชน สมาชกอบต. ประธาน กรรมการและสมาชกวสาหกจชมชนน ามาผสมอยางกลมกลน ผลจากการด าเนนงานพฒนาโดยเปรยบเทยบผลการประเมนความเขมแขงกอนและหลงจากการพฒนาพบวา ทกวสาหกจชมชนมระดบความเขมแขงเพมขน เนองจากแบบวฏจกรการพฒนาเปนการพฒนาทใชการมสวนรวมของประธาน/กรรมการและสมาชกเปนหลก กลาวคอ พบวากอนทจะด าเนนการพฒนา ไดมการประชมเจาหนาทสงเสรมการเกษตรในพนท ประธานกรรมการ และตวแทนสมาชกวสาหกจชมชน เพอชแจงท าความเขาใจในการพฒนาวสาหกจชมชน แลวใหวสาหกจชมชนตดสนใจวาจะยนดทจะท างานพฒนารวมกนหรอไม เพราะในกระบวนการท างานตองอาศยการมสวนรวมของผเกยวของกบวสาหกจชมชนตลอดกระบวนการ ถาขาดการมสวนรวมงานพฒนากไมสามารถด าเนนการได หลงจากนนกมารวมกนก าหนดเปาหมายของการพฒนา และจดท าองคประกอบตวชวดความเขมแขงของวสาหกจชมชน โดยการจดเวทสมมนาแบบมสวนรวมระหวางเจาหนาทสงเสรมการเกษตรในพนท ประธาน/กรรมการ และสมาชก นกวชาการเกษตรจากหนวยงานตางๆ องคการพฒนาเอกชน นกวชาการจากสถาบนการศกษา เพอใหไดมมมองทหลากหลายในการก าหนดเปาหมายของการพฒนา และองคประกอบตวชวดความเขมแขงของวสาหกจชมชนทจดท าขนสามารถวดไดและสะทอนภาพความเขมแขงของวสาหกจชมชนตามศกยภาพทควรจะเปน การก าหนดเปาหมายและตวชวดความเขมแขงของวสาหกจชมชนในการพฒนาน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกเนนการพงพาตนเองไดในระดบครวเรอน การรวมกลมเพอชวยเหลอสรางความเขมแขง และการรวมพลงในระดบชมชน หลงจากนนท าเวทชาวบานโดยใหสมาชกของแตละวสาหกจชมชนประเมนความเขมแขงของวสาหกจชมชนตนเองตามองคประกอบตวชวดทจดท าขน จากนนรวบรวมผลการประเมนสรปและน าเสนอใหสมาชกทราบ ซงผลการประเมนทไดจะสะทอนใหเหนภาพของวสาหกจชมชนตามความเหนของสมาชก สมาชกจะเกดการเรยนรวาวสาหกจชมชนของเรามอะไรหลายอยางทดนาภาคภมใจตองรกษาไว และมอะไรบางทยงตองพฒนาและเกดความตระหนกถงขอจ ากดตาง ๆ เกดการพดคยแลกเปลยนกนระหวางสมาชกดวยกนและนกวจย ถงผลทเกดและแนวทางในการพฒนา นอกจากนผลการประเมนทไดยงใชในการเปรยบเทยบผลการประเมนทเกดภายหลงการพฒนาอกดวย หลงจากนนจดประชมเพอจดท ายทธศาสตร โดยการสมมนาแบบมสวนรวมระหวางเจาหนาทสงเสรมการเกษตรในพนท ประธาน/กรรมการ และสมาชกวสาหกจชมชน โดยเรมจากการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค รวมกบผลการประเมนวสาหกจชมชน เพอก าหนดเปนยทธศาสตรในการพฒนา ใหมการน าเสนอผลและวพากษกนในภาพรวม เพอใหยทธศาสตรนนสามารถตอบสนองตอการพฒนาไดอยางเปนรปธรรม เมอไดยทธศาสตรกเปนขนตอนการจดท าแผนปฏบตการพฒนาวสาหกจชมชนตามกรอบยทธศาสตรตาง ๆ การท าแผนปฏบตการพฒนานนมผทเกยวของ ไดแก กรรมการ/สมาชกวสาหกจชมชน นกวชาการจากภาคสวนตาง ๆ เจาหนาทสงเสรมการเกษตรประจ าพนท ผน าชมชน ก านนผใหญบาน และสมาชกอบต. มาชวยจดท าและพจารณาแผนใหมความเปนไปได

191

ในทางปฏบต ตองการการสนบสนนจากใครในดานใดอยางไรบาง โดยใชเวทชาวบานของแตละวสาหกจชมชน แผนทไดจงเกดขนมาโดยชมชน ภายใตการสนบสนนตามศกยภาพของผเกยวของ ท าใหแผนมความชดเจน ปฏบตได และสามารถพฒนาวสาหกจชมชนไปสเปาหมายทตงไว นอกจากน เพอเปนการกระตนใหมการน าแผนไปปฏบต หรอแกไขปญหาจากการน าแผนไปปฏบต ไดมการตดตามการด าเนนงานของวสาหกจชมชน โดยนกวจยและเจาหนาทสงเสรมการเกษตรประจ าพนท สดทายผลการด าเนนงานพฒนาจงสะทอนออกมาใหเหนในภาพของผลการประเมนภายหลงจากการพฒนาวา ในแตละองคประกอบของตวชวดนน มการพฒนาขนมาทก ๆ องคประกอบ ทงวสาหกจชมชนทเรมกอตง หรอแมแตวสาหกจชมชนทมความกาวหนามากกตาม ผลการพฒนาทเกดขนมานทกคนทมสวนรวมไดรบร รบทราบ และปฏบตรวมกน ผลทเกดจากการพฒนามใชท าใหวสาหกจชมชนเขมแขงเทานน แตยงมผลไปสระดบการมสวนรวมของสมาชกวสาหกจชมชน ท าใหเกดการเรยนรในการท างานรวมกน ทกภาคสวนทเกยวของเขาใจในการท างานพฒนาตามบทบาทของตน เหนไดวาลกษณะการมสวนรวมของผเกยวของตางๆและสมาชกวสาหกจชมชนเปนการมสวนรวมตงแตรวมคดพจารณาตดสน การเสนอปญหาทเกดตลอดจนแนวทางการแกไขอนน าไปสการปฏบตอยางเตมใจ จนผลทไดสะทอนกลบมายงกลมในรปของการพฒนาวสาหกจชมชนทมความเขมแขงขน การมสวนรวมในลกษณะน ณรงค มหรรณพ และดสต เวชกจ (2543) กลาววา เปนการมสวนรวมในระดบอดมคต กลาวคอ ถาประชาชนในทองถนมสวนรวมกบองคกรประชาชนจนถงระดบดงกลาวการด าเนนงานสงเสรมยอมบรรลวตถประสงคไดโดยงาย กอใหเกดพลงในการผลกดนใหองคกรประสบผลส าเรจ

กระบวนการพฒนาวสาหกจชมชนทด าเนนการนนอกจากใชหลกการมสวนรวมของผเกยวของแลว สงหนงทมความส าคญท าใหการพฒนาเปนระบบคอกระบวนการแลกเปลยนเรยนรนบตงแตการแลกเปลยนกนเองระหวางสมาชก เจาหนาทภาครฐ และนกวจยทเกดในระหวางกระบวนการวจย ยงมการแลกเปลยนเรยนรกบกลมอนๆทมการด าเนนกจกรรมการผลตทคลายกน เชน การเรยนรของกลมวสาหกจชมชนทผลตเมลดพนธขาวไดไปแลกเปลยนเรยนรกบมลนธขาวขวญ กลมวสาหกจชมชนดานการบรการการทองเทยวไดไปแลกเปลยนเรยนรกบกลมบรการการทองเทยวทเปนเครอขายในภาคกลาง และกลมวสาหกจชมชนดานการแปรรปอาหารไดไปแลกเปลยนเรยนรกบกลมแมบานในจงหวดสงหบร เปนตน ผลการแลกเปลยนเรยนรดงกลาวบางสวนถกน ามาปรบแผนยทธศาสตรแผนการด าเนนงาน หรอแมแตแกไขปญหาทเกดระหวางการด าเนนกจกรรมกลมตลอดกระบวนการพฒนา

จากการประเมนโดยการเปรยบเทยบผลการพฒนากอนและหลงการน าแบบวฏจกรการพฒนาไปใชเหนไดวาทง 6 วสาหกจชมชนสวนใหญมความเขมแขงเพมขน แมมบางวสาหกจชมชนทบางตวชวดไมพฒนาแตกถอวาเปนสดสวนทนอย เมอเปรยบเทยบกบสวนทสามารถรกษาระดบความเขมแขงไวไดและสวนทมการพฒนาขน กรณน สวนใหญพบในกลมวสาหกจชมชนทเรมกอตงโดยก าลงอยในระหวางการพฒนาดานการบรหารกลม มการเลอกตงประธานและกรรมการบรหาร มการปรบปรงกฎระเบยบ วาง

192

ระบบการบรหาร จดหาอปกรณเครองมอพนฐานส าหรบด าเนนกจกรรมการผลต ท าใหยงไมพรอมในการผลตมากนก และมการระดมหนจากสมาชกโดยการเปดรบสมาชกเพมเตม ซงยงไมเขาใจวตถประสงคการด าเนนงานของวสาหกจชมชน ทงหมดทกลาวมานเปนเหตให วสาหกจชมชนในระดบเรมตนหรอกอตงใหมไมสามารถด าเนนการผลตสนคาและบรการไดอยางเตมประสทธภาพ ท าใหกระทบกบตวชวดความเขมแขงในเรองทเกยวเนองกบการผลตสนคาและบรการ ซงสะทอนใหเหนในการประเมนผลของตวชวดทไมพฒนา นอกจากนในบางวสาหกจชมชนสมาชกใหความเหนวา ผลการประเมนภายหลงการพฒนาทไมดขนนน ในความเปนจรงมการพฒนาไปในระดบหนงแตยงไมเปนไปตามตองการหรอความคาดหวงจงประเมนใหคะแนนนอย

3. ปจจยทเกยวของกบการด าเนนงานของวสาหกจชมชน จากผลการศกษาพบวา ปจจยทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนม 2 ดานคอ ปจจยทวไป และปจจยเฉพาะดาน ซงมหลายปจจยทสอดคลองกบผลการศกษาของสจจา บรรจงศร และคณะ(2549) ทไดพฒนารปแบบกระบวนการด าเนนงานของศนยขาวชมชนพบวา ปจจยทเกยวของกบการด าเนนงานของศนยขาวชมชน ไดแก ปจจยภายใน คอตวสมาชก ประธาน/กรรมการ การบรหารงาน แปลงนาทใชผลตเมลดพนธ และการเรยนร สวนปจจยภายนอกไดแก ภยธรรมชาต ปจจยการผลต/เครองจกร เครองทนแรง พอคาคนกลาง/พอคาเมลดพนธ และหนวยงานทสนบสนนตาง ๆ ปจจยตาง ๆ เหลาน สงผลกระทบตอการด าเนนงานพฒนาศนยขาวชมชน และปารชาต วลยเสถยร และคณะ (2537) ไดศกษากบศนยบรการสมาชกนคมสรางตนเองวา ความสามารถในการท าใหองคกรประชาชนพงตนเองไดคอ ผน าหรอกรรมการตองตงใจ ซอสตย ยอมรบฟงความคดเหนของสมาชก ตลอดจนมความสามารถในการบรหาร สมาชกตองใหความรวมมอเสยสละ และเขามามสวนรวมในการท างาน การบรหารตองมระบบ ตรวจสอบได สภาพแวดลอมทางภ มศาสตร เศรษฐกจ สงคม และการเมอง ตองเอออ านวย องคกรสนบสนนตองมความยดหยนในดานเวลา งบประมาณ และมอสระในการปฏบตงาน นกพฒนาตองมความจรงใจ ไดรบการยอมรบจากชมชน สงตางๆ เหลานลวนแลวแตเปนแรงผลกดนใหงานพฒนาวสาหกจชมชนประสบผลส าเรจอยาง รวดเรวและเปนรปธรรมอยางยงยน

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะจากการวจยในการพฒนาวสาหกจชมชน มขอเสนอแนะในดานตาง ๆ ดงน

ขอเสนอแนะส าหรบวสาหกจชมชน1) ดานการพฒนากลมและการบรหารกลม ไดแก การรวมกลมใหเขมแขง การ

ประชมสมาชกเพอชแจงสรางความเขาใจในเรองของวสาหกจชมชน การมสวนรวมของสมาชกในการด าเนนงานของวสาหกจชมชนอยางตอเนอง การจดการประชมสม าเสมอ ก าหนดเวลาการประชมใหเหมาะสม การเลอกตงกรรมการทเปนคนดมความสามารถ และเปนทยอมรบ และมวาระการด ารงต าแหนง

193

ทชดเจน มกรรมการดแลงานในดานตาง ๆ เหมาะสม การปรบปรงกฎระเบยบขอบงคบใหเหมาะสมและมการน าไปใช และการบรหารงานเปนระบบและตรวจสอบได

2) ดานการพฒนาการบรหารจดการกองทน ไดแก การเพมเงนกองทน การบรหารกองทนมระบบตรวจสอบโปรงใส การปนผล การวางแผนจดหมวดหมงบประมาณในดานตาง ๆ การสงเสรมใหสมาชกกยมเพอการผลตสนคาและบรการ และการน าเงนกองทนไปลงทน

3) ดานการปรบปรงการผลต ไดแก การปรบปรงดานระบบสาธารณปโภค การจดหาเครองจกรเครองทนแรง วตถดบทน ามาใชตองมคณภาพด การจดระบบตรวจสอบควบคมคณภาพ การบนทกขอมลการผลต การลดตนทนการผลต และการปรบปรงคณภาพสนคาและบรการอยางตอเนอง

4) ดานการจดการกระจายสนคาและบรการ ไดแก การก าหนดเปาหมายและแผนการกระจายสนคาและบรการใหชดเจน และการสงเสรมการกระจายสนคาและบรการใหหลากหลายวธ

5) ดานการเสรมสรางการเรยนร ไดแก การจดสรรงบประมาณเพอการเรยนร การมศนยเรยนรส าหรบการเรยนร อบรม สาธต และฝกฝนทกษะ การจดท าแผนการเรยนรในแตละป การศกษาดงานกบกลมทประสบผลส าเรจ และการสรปถอดบทเรยนจากการศกษาดงานการพฒนาใหสมาชกทราบ

6) ดานการพฒนาการตลาด ไดแก การรวมกลมกนขาย การตงกรรมการดแลดานการตลาด การประชาสมพนธใหหลากหลายชองทาง และการจดอบรมใหความรเรองการตลาดกบสมาชก

ขอเสนอแนะเชงนโยบายในการสงเสรมและพฒนาวสาหกจชมชน มขอเสนอแนะ ดงน 1) หนวยงานในระดบนโยบาย ควรพจารณาก าหนดนโยบายในการพฒนาวสาหกจ

ชมชนใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรง โดยอาจมการประเมนเพอก าหนดทศทางในการพฒนา จากการศกษาพบวาควรประกอบดวยนโยบายดานตาง ๆ ดงน

(1) นโยบายดานพฒนาการผลต ไดแก นโยบายในเรองการสนบสนนปจจยการผลตในระยะแรกของวสาหกจชมชนใหม และวสาหกจชมชนเกาทประสบปญหา การสนบสนนวสดอปกรณในการผลต การตดตามใหค าแนะน าในการผลต การตรวจสอบรบรองคณภาพ

(2) นโยบายดานการวจย ไดแก นโยบายในเรองสนบสนนการวจยเกยวกบการพฒนาวสาหกจชมชนผน าและสมาชก การสงเสรมใหทองถนวจยเกยวกบการพฒนาวสาหกจชมชน ผน า และสมาชก และการจดท าระบบตดตามประเมนผลความกาวหนาของวสาหกจชมชนเพอการปรบปรงพฒนาวสาหกจชมชน

(3) นโยบายดานการสงเสรมการเรยนรและพฒนา ไดแก นโยบายในเรอง การจดฝกอบรมและพฒนาเจาหนาทใหมความร ความสามารถ และความเขาใจในการพฒนาวสาหกจชมชน สนบสนนงบประมาณดานการศกษาดงาน การอบรมหลกสตรตางๆทเกยวของวสาหกจชมชน และการสนบสนนวสดอปกรณ สอถายทอดเทคโนโลยและการประชาสมพนธ

194

(4) นโยบายดานการสงเสรมการตลาด ไดแก นโยบายเรองการจดหาตลาดและรบซอ (5) นโยบายดานการสนบสนนดานสนเชอกบวสาหกจชมชน (6) นโยบายดานการสงเสรมการสรางเครอขายวสาหกจชมชน (7) นโยบายดานการขยายการจดตงวสาหกจชมชนใหครอบคลมพนททวประเทศ (8) นโยบายดานการประกวดวสาหกจชมชน (9) นโยบายดานการขยายระบบสาธารณปโภค

2) หนวยงานทท าหนาทสงเสรมในพนท (1) ควรสงเสรมใหวสาหกจชมชนจดท าศนยถายทอดเทคโนโลย เพอเปนแหลงเรยนร

และศนยรวมความรวมมอของสมาชก (2) การพฒนาผน าและสมาชกใหมความรความเขาใจในเรองวสาหกจชมชน เพอให

เกดความตระหนกถงบทบาทและหนาททเหมาะสม เกดความมนใจในการรวมกลมเพอท ากจกรรมตาง ๆ (3) การเปนพเลยงในการสรางระบบการบรหารงานทด นบตงแตการวางแผน การ

บรหารงาน การตรวจสอบควบคมคณภาพผลผลต ตลอดจนการสรปประเมนผลการด าเนนงาน (4) การกระตนสงเสรมใหสมาชกเขามามสวนรวมในการบรหารจดการวสาหกจ

ชมชน การตรวจสอบควบคมด าเนนงานเพอความโปรงใส (5) การสงเสรมการจดการความร การสรปบทเรยน การประมวลความรทไดจากการ

ด าเนนงานทงในสวนของสมาชกและเจาหนาท การจดอบรมใหความร การศกษาดงาน การแลกเปลยนเรยนรระหวางเครอขายและบคคล

(6) ประเดนเรองทเรยนรไดแก เรอง การผลตสนคาและบรการ เรอง การตลาด เชน ภาชนะบรรจ การบรรจ การจดจ าหนาย การขนส ง การเกบรกษา ตลาดสนคาและบรการ การประชาสมพนธ กลยทธการขายเรอง การบนทกขอมล เชน การจดท าบญช การบนทกรายงานการประชม การบนทกขอมล การผลตของสมาชก และเรองอน ๆ เชน เรองกลมและการบรหารกลม เรองการบรหารงาน แนวทางการลดตนทนการผลต การเขยนโครงการ

(7) การสงเสรมพฒนาวสาหกจชมชนใหมความมนใจในการผลต (8) การตดตามการด าเนนงานตามแผน เพอกระตนรบทราบปญหา ขอขดของใน

การด าเนนงาน ตลอดจนใหค าปรกษาขอเสนอแนะในการปรบแผนการด าเนนงาน (9) การตดตอประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ทจะเขามาแกไขปญหา (10) การสงเสรมในดานการสรางเครอขายวสาหกจชมชน เชน การกระตนใหม

กจกรรมรวมกน การแลกเปลยนเรยนร การศกษาดงาน การประชมแบบหมนเวยน (11) การสงเสรมใหวสาหกจชมชนและสมาชกมการด าเนนกจกรรมการผลตสนคา

และบรการ มใชแคเปนการรวมกลมกนเพอกยมเงนกองทนในการผลตเทานน

195

(12) การสงเสรมใหสมาชกวสาหกจชมชนรวมกลมจ าหนายสนคาและบรการ (13) การสงเสรมใหวสาหกจชมชนผลตสนคาและบรการครบวงจร (14) การสงเสรมใหวสาหกจชมชนเปนกลไกการสงเสรมเศรษฐกจแบบพอเพยงใน

การพงพาตนเองของสมาชก (15) การสรปผลการด าเนนงานประจ าปใหสมาชกทราบเพอการพฒนาในปตอไป

3) ดานองคการบรหารสวนต าบล ควรมการการสนบสนนสนเชอปลอดดอกเบยใหวสาหกจชมชนน าไปด าเนนการบรหารกองทน การสนบสนนดานงบประมาณเพอจดซอเครองจกรกลทนแรงตาง ๆ ทจ าเปนตอการผลตสนคาและบรการ ตลอดจนจดสรางระบบสาธารณปโภค และการมสวนรวมในการด าเนนงานของวสาหกจชมชนตามความเหมาะสม เชน การรวมจดท าแผนปฏบตการของวสาหกจชมชน การรวมเปนทปรกษา และการรวมตรวจสอบประเมนผลการด าเนนงาน เปนตน

2. ขอเสนอแนะในการท าวจยตอไป1) การศกษาวสาหกจชมชนใหครอบคลมทกประเภทเพอทดสอบและยนยนในรปแบบ

ของการพฒนาวสาหกจชมชนและเจาะลกในแตละประเดนของวสาหกจชมชนแตละประเภท 2) การประเมนผลการพฒนาภายหลงจากการพฒนา ในวสาหกจชมชนทไดน ารปแบบ

การพฒนาดงกลาวไปใชวาไดผลในระยะสน ระยะปานกลาง และระยะยาวอยางไร มผลกระทบอยางไร และมปจจยอะไรบางทผลกดนใหมการน ารปแบบการพฒนาดงกลาวไปในการพฒนา

3) การสรางเครอขายวสาหกจชมชนและหนวยงานภาครฐเพอใหแตละสวนไดทราบบทบาทหนาทและแนวทางสงเสรมความรวมมอในระดบตางๆ ตอไป

4) การศกษาระบบการผลตและการกระจายสนคาและบรการ เพอพฒนาการผลตและการกระจายสนคาและบรการทเหมาะสมในแตละประเภท

5) การศกษารวบรวมภมปญญาการผลตสนคาและบรการเพออนรกษและพฒนาตอยอดภมปญญาทมใหสามารถน ามาใชในการผลตไดตอไป

บรรณานกรม กงพร ทองใบ 2545 แนวคดเกยวกบการจดการเชงกลยทธ ในเอกสารการสอนชดวชาการจดการ เชงกลยทธในภาครฐกจ เลม 1 สาขาวชาวทยาการจดการ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร ณรงค มหรรณพ และดสต เวชกจ 2534 องคกรประชาชนในการสงเสรมการปาไม ในเอกสารการสอน

ชดวชาความรทวไปเกยวกบการสงเสรมการปาไม สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร

196

ธนชย ยมจนดา 2548 แนวคดและหลกการการบรหารเชงกลยทธ ในเอกสารการสอนชดวชา การจดการเชงกลยทธในภาครฐกจ เลม 1 สาขาวชาวทยาการจดการ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร

ปารชาต วลยเสถยร และคณะ 2543 กระบวนการและเทคนคการท างานของนกพฒนา ส านกงาน กองทนสนบสนนการวจย กรงเทพมหานคร สจจา บรรจงศร และคณะ 2549 การพฒนาศนยขาวชมชน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร สมจต โยธะคง 2553 กลมวสาหกจชมชน สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทย- ธรรมาธราช นนทบร (เอกสารอดส าเนา) อนนต บญสนอง 2548 ตวแบบและกระบวนการบรหารเชงกลยทธ ในเอกสารการสอนชดวชาการ จดการเชงกลยทธในภาครฐกจ ในเอกสารการสอนชดวชาการจดการเชงกลยทธในภาครฐกจ เลม 1 สาขาวชาวทยาการจดการ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร

-----------------------------

197

การใชการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรพหนามในการวจยทางการศกษา Using Multivariate Analysis of Variance in Educational Research

กญจนา ลนทรตนศรกล รองศาสตราจารยประจ าสาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

บทคดยอ เทคนคการวเคราะหความแตกตางของคาเฉลยสองกลม กรณทมตวแปรตาม 1 ตว จะใชการทดสอบคาท

(t-test) และกรณทมสองกลมหรอมากกวาสองกลมจะใชการวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) แตในกรณทมตวแปรตามมากกวา 1 ตวและวเคราะหพรอมกนจะใช Hotelling ’s 2T กรณทม 2 กลม และใช MANOVA ในกรณทมหลายกลม จะเหนวา Hotelling ’s 2T เปนการขยายขอบเขตของ t-test และ MANOVA เปนการขยายขอบเขตของ ANOVA

ค าส าคญ : การวเคราะหความแปรปรวนตวแปรพหนาม

Abstract The technique for analyzing the statistical significance of the difference

between two independent sample means for a single dependent variable are the t-test

and analysis of variance (ANOVA) for two or more groups. In the case of analyzing

simultaneously more than one dependent variable, the researcher should use Hotelling

’s 2T for two groups and multivariate of variance (MANOVA) for more than two

groups. Thus the Hotelling ’s 2T is an extension of the t- test , and MANOVA is an

extension of ANOVA.

Keyword : Multivariate Analysis of Variance

บทน ำ การวจยทางการศกษา หรอ การวจยทางสงคมศาสตรในปจจบนไดมการศกษาตวแปรทซบซอน

มากขน ในการวเคราะหขอมลเพอตอบค าถามตามวตถประสงคของการวจย ถานกวจยใชการวเคราะห ตวแปรเดยว (univariate analysis) หรอการวเคราะหตวแปรสองตว (bivariate analysis) อาจจะไมเพยงพอทจะตอบค าถามการวจยทซบซอนได การวเคราะหทเหมาะสมกวาอาจจะเปนการวเคราะหตวแปรพหนาม ซงการวเคราะหตวแปรพหนามมสถตทดสอบทสามารถเลอกใชในการวเคราะหจ านวนมาก นกวจยจะตองเลอกใหเหมาะสมกบปญหาวจย ในบทความนผเขยนมเจตนาทจะเสนอแนวคดเกยวกบการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรพหนาม โดยจะน าเสนอตงแตการวเคราะหตวแปรเดยว ซงเปนพนฐานของการวเคราะหตวแปรพหนาม พรอมทงตวอยางของงานวจยทางการศกษาทใชการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรพหนาม ตามล าดบ

198

ปท� 1 เร�องท� 16/2554

แนวคดเกยวกบกำรวเครำะหควำมแปรปรวนตวแปรพหนำม ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลย 2 กลม กรณทมตวแปรอสระ 1 ตว และตวแปร

ตาม 1 ตว ถากลม 2 กลมเปนอสระกน สถตทใชในการวเคราะหขอมลคอ t- test แบบ independent แตถากลม 2 กลมมความสมพนธกน สถตทใชในการวเคราะหขอมลคอ t- test แบบ dependent สวนในการเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยมากกวา 2 กลม สถตทใชในการวเคราะหขอมลคอ การวเคราะหความแปรปรวน (Analysis of Variance : ANOVA)

ส าหรบการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรพหนาม (Multivariate Analysis of Variance : MANOVA) เปนการขยายขอบเขตของการวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) กลาวคอ MANOVA เปนการศกษาความแตกตางของคาเฉลย (centroid) ของกลมทมตวแปรตามมากกวา 1 ตวอาจะเปน 2 ตว หรอมากกวากได และขอมลทไดจากการวดตวแปรตามเปนขอมลเมตรก และในขณะเดยวกนจะมตวแปรอสระอยในรปกลมตวแปรซงเปนขอมลนนเมตรก หากเขยนในรปทวไปทง ANOVA และ MANOVA สามารถเขยนไดดงน(Hair et

al.,2006: 383) ANOVA

1Y = nXXXX ...321

(เมตรก) (นนเมตรก) MANOVA

nYYYY ...321 = nXXXX ...321

(เมตรก) (นนเมตรก) ทง ANOVA และ MANOVA เปนสถตทใชศกษาความแตกตางของคาเฉลยระหวางกลมกลาวคอ

ANOVA เปนการศกษาความแตกตางระหวางกลมในกรณทมตวแปรตามเพยงตวเดยว สวน MANOVA เปนการศกษาความแตกตางระหวางกลมในกรณทมตวแปรตามหลายตว และสามารถศกษาตวแปรตามหลายตวพรอมกนได

ANOVA และ MANOVA เปนสถตทน ามาใชไดทงแผนแบบการวจยเชงทดลอง (experimental design)

และแผนแบบการวจยทไมใชการทดลอง (nonexperimental design) ในแผนแบบการวจยเชงทดลอง นกวจยจะจดกระท าตวแปรอสระ 1 ตว หรอมากกวา 1 ตว แลวศกษาผลของตวแปรอสระโดยท าการวดผลจากตวแปรตาม สวนในแผนแบบการวจยทไมใชการทดลอง ตวอยางเชน การวจยเชงส ารวจ นกวจยจะเปรยบเทยบความแตกตางของเจตคต ความพงพอใจของกลมทศกษาระหวางเพศ สถานภาพสมรสทแตกตางกน

ดงไดกลาวมาแลววา t-test เปนสถตทใชในการวเคราะหความแตกตางของกลม 2 กลม และ ANOVA เปนสถตทใชในการวเคราะหความแตกตางของกลม 2 กลมหรอมากกวา 2 กลม ทงสถต t-test

และ ANOVA เปนการศกษาตวแปรตามตวเดยว ส าหรบในการวเคราะหตวแปรพหนามเมอมตวแปรตามหลายตวในกรณทวเคราะหความแตกตางของคาเฉลยของกลม 2 กลมจะใชสถตทเรยกวา Hotelling’s 2T

199

สวนในกรณทวเคราะหความแตกตางของกลมมากกวา 2 กลม จะใชสถตทเรยกวา MANOVA ซงจะขอสรปดงตารางท 1

ตารางท 1 แสดงสถตทใชในการวเคราะหขอมลจ าแนกตามจ านวนกลมในตวแปรอสระและจ านวน ตวแปรตาม

จ านวนกลมในตวแปรอสระ จ านวนตวแปรตาม

1 ตว 2 ตวหรอมากกวา สองกลม สองกลมหรอมากกวา

t-test

ANOVA

Hotelling’s 2T

MANOVA

จากตารางดงกลาว จะขอกลาวถงสถตแตละตวโดยสงเขปดงน 1. t-test เปนสถตทใชในการทดสอบความมนยส าคญระหวางคาเฉลยของกลม 2 กลม โดย

การศกษาตวแปรตามตวเดยว 1.1 แผนแบบการวเคราะห ความแตกตางของคาเฉลยในกลมเปนผลมาจากการสงเกตหรอคาท

ไดจากการวดอนเนองมาจากการใหสงทดลอง (treatment) ซงสงทดลองทก าหนดใหเปนตวแปรนนเมตรก โดยปกตแลวการก าหนดสงทดลองใหกลมจะพบในแผนแบบการทดลอง ส าหรบในการวจยทไมใชการทดลอง ตวแปรนนเมตรกทศกษาเปนตวแปรนามบญญตหรอตวแปรจดประเภท(categorical variable) เชน เพศ ในการวเคราะหกใชวธการท านองเดยวกน

ตวอยางแผนแบบการทดลอง เชน การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชาวทยาศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โดยใชวธสอนแบบสบสวนสอบสวนและแบบโครงงาน โดยก าหนดสมมตฐานวาง oH ดงน

21: oH

เมอ 1 คอ คาเฉลยของผลสมฤทธทางการเรยนแบบสบสวนสอบสวน

2 คอ คาเฉลยของผลสมฤทธทางการเรยนแบบโครงงาน สถตทใชทดสอบคอ

21

21

XXS

XXt

เมอ 21 XX

S

คอ ความคลาดเคลอนมาตรฐาน (standard error) ของความแตกตางของคาเฉลย

จากสถตทดสอบ t จะเหนวา เปนอตราสวนระหวางผลตางของคาเฉลยระหวางกลม 2 กลมทไดจากการวดตวแปรตาม ซงเปนคาความแตกตางระหวางกลม และความคลาดเคลอนมาตรฐานของผลตางระหวางคาเฉลย ซงเปนคาความแตกตางภายในกลม

200

1.2 การแปลความหมายของสถต t ตองก าหนดระดบนยส าคญหรอ type I error ซงใชสญลกษณ แลวเปรยบเทยบ คา t ทค านวณไดกบคาวกฤต (critical value) ของสถต t critt ส าหรบคาวกฤตของสถต t ทระดบนยส าคญ .10 , .05 และ .01 มคาดงตารางท 2

ตารางท 2 แสดงคาวกฤตของสถต t ทระดบนยส าคญ.10 , .05 และ .01

t.10 .05 .01

1.64 1.96 2.58

2. ANOVAt-test

t-test type I error ANOVA

2.1 ANOVA เปนสถตทใชเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลย 2 20 ค (Hair et al.,2006: 391)

WMS ท error variance BMS (treatment) คอ F (F statistic)

statisticF = W

B

MS

MS

2.2 ทดสอบ F F

F df = k-1 N-k (k N = kNNN ...21 ) F F F F จะตองเปรยบเทยบวา post hoc

ทดสอบ F .10, .05 .01 (ซงไดจากการน าคา t ตารางท 3

201

ตารางท 3 แสดง ทดสอบ F .10, .05 .01

F.10 .05 .01

2.68 3.84 6.63

3. Hotelling’s 2T (The Two – Group Case) 2 ท ตวเดยวจะใช

t-test 1 การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยน วชา โ ม 2 2 t-test

1 (type I error ) (

ไว = .05 .95.951 .0975 .05 Hotelling’s 2T 2

Hotelling’s 2T เปนการขยายขอบเขตของ t-test ในการก าหนดสมมตฐานทางสถตของ Hotelling’s 2T จะอยในรปของเซนทรอยด (centroid) หรอเวคเตอร (vector) (ค าวา “เวคเตอร” เปนการวดทบงบอกทงขนาดและทศทาง ตวอยางของเวคเตอร เชน ความเรวซงมาจากการวดตวแปร 2 ตว คอระยะทางและเวลา ดงนน ความเรวหาไดโดยการน าระยะทางหารเวลา ส าหรบการวดทมคาเดยวจะอยในรปของสกาลาร (scalar) ใน MANOVA จะใชค าวา “เวคเตอร” แทนผลรวมของน าหนกของตวแปรตาม)

จากตวอยางทนกวจยตองการศกษาตวแปรตาม 2 ตว คอ ผลสมฤทธทางการเรยนวชาวทยาศาสตร และเจตคตตอวทยาศาสตรของนกเรยนโดยใชวธสอนแบบสบสวนสอบสวนและแบบโครงงาน และพบวาตวแปรตามทง 2 ตว มความสมพนธกน และนกวจยตองการใชสถตทเรยกวา Hotelling’s 2T i te ม t-test Hotelling’s 2T

202

t – test

21: oH

oH ก

Hotelling’s 2T

22

12

21

11

oH

oH 11 1 1

12 1 2

21 2 1

22 2 2 2

p

2

22

12

1

21

11

...

...

...

...

...

...

pp

oH

p แตกตาง t – test Hotelling’s 2T t – test

2 Hotelling’s 2T 2

Hotelling’s 2T จะ ำ ร

t – test 2 Hotelling’s 2T 1) 2 ความ ดวย population covariance matrix

203

Hotelling 2T

pnn

pnnF

2

1

21

21

2T

df = p N- p -1

p

1n และ

2n 1 2

การแปลความหมาย Hotelling’s 2T

Hotelling’s 2T 2T MANOVA 4 คอ Wilks’

l mbd , Pill i’s t ce, Hotelling’s t ce Roy’s l gest oot 2 3 4 4

วชา สอบสวน

4 Wilks’ lambda, Pillai’s t ce, Hotelling’s t ce Roy’s l gest root วชา กรณ ตว t-test Bonferroni co ection 2 จ านวน (Meyers,Gamst and Guarino, 2006 :373) แต Hair et al เสนอวธการปรบระดบแอลฟาโดยน าระดบแอลฟาทก าหนดหารดวยจ านวนของการทดสอบ

หรอเขยนเปนสตรไดวา adjusted = overall / number of tests (Hair et al 2006 : 424) .05 2 .05/2 .025

204

4. MANOVA k (The k-Group Case) t-test และ ANOVA ANOVA t-test

Hotelling’s 2T กบ MANOVA จะพบวา MANOVA เปนการขยายขอบเขตของ Hotelling’s 2T 1. MANOVA

1 1.1

1 (control of experimental error rate) 2 (differences among a combination of dependent variable)

1) นก ANOVA t-test ท 3 .05 3 MANOVA

2) ANOVA มกจะละเลยในเรองของการรวมของตวแปรตามในเชงเสนตรง นอกจากนยงละเลยในเรองความสมพนธระหวางตวแปรตามดวย ดงนนการใช MANOVA จงเปนสถตทดกวา

1.2 ประเภทของค าถามทเหมาะสมกบการใช MANOVA คอค าถามการวจยทมการศกษาตวแปร ตามหลาย ๆ ตว และตวแปรตามเหลานนมความสมพนธกน

2. การออกแบบการวจย การวเคราะหขอมลโดยใช MANOVA ใชหลกการเดยวกบ ANOVA ซงจะกลาวถงรายละเอยดตาง ๆ ดงน

2.1 การเลอกตวแปร ในกรณทมตวแปรอสระ หรอ ตวแปรทดลอง 2 ตว หรอมากกวา 2 ตว จะใชแผนแบบการวจยทเรยกวา factorial design ถามตวแปรทดลอง n ตว เรยกวา n-way factorial design ตวแปรอสระหรอตวแปรทดลองตองเปนตวแปรนนเมตรก ส าหรบการวจยเชงส ารวจ ตวแปรเหลาน คอ คณลกษณะของผตอบ สวนตวแปรตามตองเปนตวแปรเมตรก

205

2.2 ขนาดกลมตวอยาง กลมตวอยางในแตละกลม (cell) ตองมจ านวนมากกวาจ านวนของ ตวแปรตาม แตในทางปฏบตขนาดของกลมตวอยางในแตละกลม ควรมอยางนอย 20 คน(Hair et al.,2006: 402) ถาจ านวนของตวแปรตามเพมขน ขนาดของกลมตวอยางกควรเพมตาม และในแตละกลม นกวจยควรจดใหมขนาดกลมตวอยางเทากนหรอใกลเคยงกน ตวอยางเชน ถามแผนแบบการทดลองแบบ 2 องคประกอบ (two-factor design) และในแตละองคประกอบม 2 ระดบ จะมจ านวนกลมทงหมด 4 กลม (2 × 2 = 4) และในแตละกลมตองมกลมตวอยาง 20 คน ดงนนกลมตวอยางทงหมดทตองการคอ 80 คน

3. ขอตกลงเบองตนของ MANOVA มดงน3.1 กลมตวอยางเปนอสระจากกน (independent) หมายความวาคาทสงเกตไดในแตละ

กลมตองเปนอสระกนทงภายในกลมและระหวางกลม 3.2 เมตรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวม(variance – covariance matrix)ของ ตวแปรตามในประชากรตองเทากน การตรวจสอบแบงออกเปน 2 ขนตอน คอ 1) ตรวจสอบความเปนเอกพนธของความแปรปรวน (homogeneity of variance) ของตวแปรตามแตละตวโดยใช Levene’s test 2) ตรวจสอบการเทากนของเมตรกซความแปรปรวนรวมโดยใช Box ’s test

3.3 ตวแปรตามทงหมดมการแจกแจงปกตหลายตวแปร (multivariate normal distribution) การตรวจสอบการแจกแจงปกตหลายตวแปรยงไมมวธการทดสอบโดยตรงแตนกวจยสวนใหญจะใชวธการตรวจสอบการแจกแจงปกตของแตละตวแปร โดยใช Chi-square goodness of fit หรอ Kolmogorov – Smirnov แตอยางไรกตามถาตวแปรแตละตวมการแจกแจงปกตกยงไมอาจมนใจไดวาตวแปรทงหมดมการแจกแจงปกตหลายตวแปร ซงการฝาฝนขอตกลงเบองตนขอนจะมผลนอยมากถากลมตวอยางมขนาดใหญ 4.การวเคราะหขอมล สถตทใชในการเปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลมประชากรใน MANOVA มสถต 4 ตวคอ Wilks’ lambda, Pil i ’s c ite ion หรอ Pil i’s t ce, Roy’s g e test characteristic root Roy’s gc หรอ Roy ’s l gest root และ Hotelling’s trace

Wilks’ l mbd ใชในกรณทขนาดกลมตวอยางเทากนในแตละกลม และไมมการฝาฝนขอตกลงเบองตน

Pil i’s c ite ion ใชในกรณทขนาดกลมตวอยางในแตละกลมไมเทากน และมการฝาฝนขอตกลงเบองตนทก าหนดวา เมตรกความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมของทกกลมเทากน

Roy ’s gc บางทเรยกวา Roy ’s l gest eigen lue ในการค านวณจะเลอกคา eigenvalue ทมคาสงสด Hotelling’s trace จะเปลยนเปน Hotelling’s T ใชในกรณ 2 กลมและผลรวมเชงเสนตรงของตวแปรตามมคาตางกนมากทสดในกลมทตองการเปรยบเทยบ

206

สถตทง 4 ตวน Wilk’s lambda เปนสถตทเขาใจงายทสด ดงนนในการวเคราะหขอมลจงใช Wilk’s lambda มากกวาวธอน (Foster, Barkus and Yavorsky, 2006 : 22)

ถาเปรยบเทยบความแตกตางระหวาง MANOVA และ ANOVA ม 2 ประเดนใหญ ๆ คอ 1) MANOVA เปนสถตทศกษาตวแปรอสระหลายตวและตวแปรตามหลายตว 2) ในการวเคราะหแทนทจะใชคา F ในการทดสอบนยส าคญ แตใชสถตอนแทนเชน Wilks ’ l mbd , Pil i ’s t ce, Hotelling ’ s trace และ Roy ’s l gest noot

บทสรป หากกลาวโดยสรปในการวเคราะหขอมลโดยใช MANOVA นกวจยสามารถวเคราะหโดยใช

โปรแกรมส าเรจรป SPSS และในโปรแกรมจะมการตรวจสอบขอตกลงเบองตน เชน 1) ตรวจสอบวา ตวแปรตามทกตวมการแจกแจงปกตหลายตวแปรหรอไม โดยจะท าการทดสอบการแจกแจงปกตของตวแปรตาม แตละตวแปรซงมหลายวธ เชน Kolmogorov – Smirnov 2) ทดสอบเมตรกซความแปรปรวนรวม (covariance matrix) ของแตละกลมวาแตกตางกนหรอไม โดยใช Box’s สวนการทดสอบความแตกตางของเวคเตอรของคาเฉลยตวแปรตาม ระหวางกลมตวแปรอสระ จะมสถตให 4 ตว คอ 1) Pilai ’s criterion 2) Wilks’ l mbd , 3 Hotelling ’s t ce และ 4) Roy ’ s l gest root ซงในทางปฏบตนยมใช Wilks’ l mbd หากพบวาผลการทดสอบคาเฉลยของตวแปรตามหลายตวระหวางกลมของตวแปรอสระมความแตกตางกนอยางนอย 1 ค นกวจยจะตองทดสอบความแตกตางของคาเฉลยของตวแปรตามแตละตวระหวางกลมของตวแปรอสระโดยใชการวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) ซงขอมลทจะน ามาทดสอบโดยการใช ANOVA นน ความแปรปรวนของประชากรแตละกลมตองไมแตกตางกน นกวจยสามารถทดสอบโดยใช Le ene’s test ถาผลการทดสอบพบวาคาเฉลยของตวแปรตามมความแตกตางกนระหวางกลมของตวแปรอสระอยางมนยส าคญทางสถต นกวจยตองทดสอบตอวาคาเฉลยของตวแปรตามกลมใดแตกตางกนโดยการเปรยบเทยบพหคณ (multiple comparison) ตอไป

ตวอยำงงำนวจยทใชกำรวเครำะหควำมแปรปรวนตวแปรพหนำม การน าเสนอตวอยางงานวจยน ตดตอนมาจากงานวจยของ ดเรก สขสนย (2547) โดยปรบ

วตถประสงคของการวจยใหตรงกบประเดนการวเคราะหขอมลเพอเสนอเปนตวอยาง ดงน เรอง อทธพลขององคประกอบในโมเดลเคนทมตอผลการปฏบตงานวจยปฏบตการในชนเรยนของ

ครในโครงการวจยและพฒนาเพอปฏรปการเรยนรในโรงเรยน วตถประสงคของการวจย เพอเปรยบเทยบคาเฉลยของตวแปรสาระทเปนประโยชนทางวชาการ

จากนกวจยหลก (BM1) นกวจยภายนอก (BM2) และทมนกวจยภายในสถานศกษา (BM3) ของครตามภาคภมศาสตรทตางกน

207

ผลกำรวจย ซงมตวอยางสถตทใชในการวเคราะหขอมล ดงตารางท 4 และ 5

ตารางท 4 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานตวแปรสาระทเปนประโยชนทางวชาการ (BM1, BM2 และ BM3) ของครในภาคภมศาสตรตางกน

ภาคภมศาสตร BM1 BM2 BM3

Mean SD Mean SD Mean SD

กลาง 3.519 0.680 3.405 0.755 3.489 0.816 เหนอ 3.163 0.777 3.056 0.821 3.211 0.843 ใต 3.209 0.724 3.154 0.791 3.176 0.729 ตะวนออกเฉยงเหนอ 3.249 0.821 3.139 0.819 3.409 0.779

หมายเหต 1. 1. Box’ 49.607 , df = (18,1496640.349), p = 0.000

2. Le ene’s Test B 0.947 , 0.4 8 , B 0.033 , 0.99 , B 3 F = 0.948, p = 0.417 : df = (3/674)

3. Bartlett’s Likelihood 0.000, Approx Chi-square = 860.200 , df = 5 , p = 0.000

จากตารางท 4 คาเฉลยของตวแปรสาระทเปนประโยชนทางวชาการจากนกวจยหลก (BM1) นกวจยภายนอก (BM2) และทมนกวจยภายในสถานศกษา (BM3) ของครในภาคกลางสงกวาทกภาค ผลการตรวจสอบขอตกลงเบองตนของสถตวเคราะหพบวาเมทรกซความแปรปรวน-ความแปรปรวนรวมของตวแปร BM1 , BM2 และ BM3 ตางกนระหวางกลมอยางมนยส าคญทางสถต Box’s 49.607 , p = 0.000) และคาสถตจาก Le ene’s Test แสดงวาความแปรปรวนของตวแปรทง 3 มความแตกตางระหวางกลมอยางไมมนยส าคญจาก B tlett’s test พบวาตวแปร BM1 , BM2 และ BM3 มความสมพนธกนแสดงวาสามารถวเคราะหความแปรปรวนตวแปรพหนามได

208

ตารางท 5 ผลการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรพหนามสาระทเปนประโยชนทางวชาการ (BM1 , BM2 และ BM3) ของครทอยในภาคภมศาสตรตางกน

Multivariate Tests Value F Hypothesis df Error df Sig.

Pill i’s T ce Wilk’s L mbd Hotelling’s T ce Roy’sLargest Root

0.055 0.945 0.057 0.038

4.222 4.245 4.252 8.488

9 9 9 3

2022.0011635.622 2012.000 674.000

0.000 0.000 0.000 0.000

Tests of Between-Subjects Effects

Source Dependent Variable

Type III Sum of Squares df

Mean Square F sig

ผลเปรยบเทยบรายค

ภาคภมศาสตร BM1

BM2

BM3

13.444

11.921

11.699

3

3

3

4.481

3.974

3.900

7.928

6.273

6.208

0.000

0.000

0.000

ภาคกลาง>ภาคเหนอ ภาคใต ตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง>ภาคเหนอ ภาคใต ตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง>ภาคเหนอ ภาคใต/ ตะวนออกเฉยงเหนอ>เหนอใต

Error BM1 BM2 BM3

380.993 426.931 423.412

674 674 674

0.565 0.633 0.628

Total BM1 BM2 BM3

394.436 438.852 435.111

677 677 677

จากตารางท 5 ผลการวเคราะหความแปรปรวนตวแปรพหนาม พบวาเซนทรอยดของ BM1, BM2 และ BM3 มความแตกตางกนระหวางกลมครในภาคภมศาสตรทง 4 ภาคอยางมนยส าคญทางสถต(พจารณาจากตารางMultivariate Tests คา F ของสถต Pil i’s t ce, Wilks’ lambd , Hotelling’s trace, Roy ’s l gest oot มนยส าคญทางสถตท .000) เมอวเคราะหตอดวยการวเคราะหความแปรปรวน

209

(ANOVA) เปนรายตวแปร พบวาคาเฉลยของตวแปรทง 3 ตว มความแตกตางระหวางภาคภมศาสตรอยางมนยส าคญทางสถตทกตวแปร เมอตรวจสอบดวยการทดสอบคาเฉลยรายคดวย eScheff test พบวาคาเฉลยตวแปร BM1 ภาคกลางสงกวาภาคเหนอ ภาคใตและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คาเฉลยตวแปร BM2 ของภาคกลางสงกวาภาคเหนอ ภาคใต และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คาเฉลยตวแปร BM3 ของภาคกลางสงกวาภาคเหนอ ภาคใต และของภาคตะวนออกเฉยงเหนอสงกวาภาคเหนอและภาคใต จากการเปรยบเทยบรายคแสดงใหเหนวาคาเฉลยตวแปร BM1,BM2 และ BM3 ของครในภาคกลางสงกวาทกภาค

บรรณานกรม

ดเรก สขสนย (2547) “อทธพลขององคประกอบในโมเดลเคนทมตอผลการปฏบตงานวจยการปฏบตการ ในชนเรยนของครในโครงการวจยและพฒนาเพอปฏรปการเรยนรทงโรงเรยน”วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย

Foster, J. , Barkus, E. and Yovorsky, C. 2006 Understanding and Using Advanced Statistics. Thousand Oaks, California: SAGE Publications Inc.

Hair , J.F. Black , W.C., Babin, B.J., Anderson, R.E. and Tatham, R.L. 2006 Multivariate Data Analysis. th6 ed. Saddle River : Prentice-Hall.

Meyers, L.S. , Gamst, G. and Guarino, A.J. 2006 Applied Multivariate Research Design and Interpretation. Thousand Oaks, California: SAGE Publications.

Warner, R.M. 2008 Applied Statistics From Bivariate Through Multivariate Techniques.Thousand Oaks, California : SAGE Publications.

-------------------------------------

210