Upload
others
View
8
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
บทท� 2
ประวตความเปนมาของยาเสพตดและแนวคดทฤษฎ
เก�ยวกบการแกไขปญหายาเสพตด
2.1 ประวตความเปนมาของยาเสพตด
ยาเสพตดมประวตความเปนมายาวนามและมหลายประเภท แตยาเสพตดประเภทแรกท�
คนไทยรจกกนคอ ฝ� น1 จากการคนควาพบวาแตเดมน�นไดพยายามท�จะแกไขปญหาการลกลอบสบฝ� น
และการขายฝ� นมาต�งแตสมยกอนต�งกรงศรอยธยาเปนราชธาน โดยมการตรากฎหมายตางๆ เพ�อใช
ในการควบคมและแกไขปญหากลาวคอ ในรชสมยสมเดจพระรามาธบดท� 1 (พระเจาอทอง)
ปฐมกษตรยแหงกรงศรอยธยาไดประกาศใชกฎหมายลกษณะโจร เพ�อหามมใหมการซ�อขายและการ
เสพฝ� นไววา “ผสบฝ� น กนฝ� น ขายฝ� นน�นใหลงพระราชอาญาจงหนกหนารบราชบาทวใหส�นเชง
ทเวนบก 3 วน ทเวนเรอ 3 วน ใหจาใสคกไวกวาจะอดได ถาอดไดแลวเรยกเอาทานบนแกมนญาตพ�
นองไวแลวจงใหปลอยผสบ ขาย กนฝ� นออกจากโทษ”2 ซ� งแมจะมบทลงโทษท�รนแรงกไมทาให
ปญหาการลกลอบเสพฝ� นและการซ�อขายฝ� นหมดไป เน�องจากการบงคบใชกฎหมายดงกลาวใช
ไดผลเพยงในเขตกรงศรอยธยาเทาน�น ในเขตพ�นท�หวเมองและเขตประเทศราชท�อยหางออกไปกลบ
ไมมการเขมงวดกวดขน อกท�งยงปรากฏวา ผครองเมองบางแหงกลบเปนผเสพฝ� นและผกขาด
การขายฝ� นเสยเอง
เม�อเขาสสมยกรงรตนโกสนทร พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช
ปฐมกษตรยแหงพระบรมราชจกรวงศ ไดทรงกาหนดหามมใหมการเสพและขายฝ� นแตกยงไมไดผล
จนรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท� 2 ไดทรงตราพระราชกาหนดโทษ
ใหสงข�นโดย “หามอยาใหผใดสบฝ� น กนฝ� น ซ�อฝ� น ขายฝ� น และเปนผสมซ�อสมขายเปนอนขาด
ทเดยว ถามฟง จบไดและมผรองฟอง พจารณาเปนสจจะ ใหลงพระราชอาญาเฆ�ยน 3 ยก ทเวนบท 3 วน
ทเวนเรอ 3 วน รบราชบาทวบตรภรรยาและทรพยส�งของใหส�นเชง ใหสงตวไปตะพนหญาชาง ผร
1 วโรจน สมใหญ. (2542). เฮโรอน: มฤตยสขาว. กรงเทพฯ: ธระการพมพ. หนา 7. 2 ราชบณฑตยสถาน. (2550). กฎหมายตราสามดวง ฉบบราชบณฑตยสถาน จดพมพตามตนฉบบหลวง เลม 1.
กรงเทพฯ: อมรนทรพร�นต�งแอนดพบลชช�ง. หนา 725.
7
เหนเปนใจมไดเอาความมาวากลาว จะใหลงพระราชอาญาเฆ�ยน 60 ท”3 ตอมาในสมยพระบาทสมเดจ
พระน�งเกลาเจาอยหว รชกาลท� 3 ซ� งเปนชวงเวลาประเทศมหาอานาจตะวนตกตางพากนแขงขนออ
กลาอาณานคม ประเทศองกฤษไดนาเอาฝ� นท�เพาะปลกในประเทศอนเดยไปขายในประเทศจน เปนเหต
ใหประชาชนจนจานวนมากตางพากนเสพฝ� น ประกอบกบชวงเวลาดงกลาวมชาวจนมาตดตอคาขาย
กบประเทศสยามมากข�น ทาใหการเสพฝ� นแพรระบาดในประเทศสยามย�งข�น จนรชกาลท� 3 ไดม
พระราชบญชาใหทาการปราบปรามอยางเขมงวด กอเกดกลมคาฝ� นและส�งของผดกฎหมายอ�นในเขต
พระนครและหวเมองชายทะเลท�คนไทยเรยกวา “อ�งย�” และไดสรางความวนวายข�นจนทางราชการตอง
ใชกาลงทหารเขาปราบปรามอยางเดดขาด ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว
รชกาลท� 4 ทรงเลงเหนวาการแกไขปญหาการเสพฝ� นและการขายฝ� นดวยการปราบปรามไมสามารถ
ทาใหปญหาหมดส�นไปไดจงทรงเปล�ยนพระบรม ราโชบายใหมเพ�อควบคมปญหาฝ� นจากการ
ปราบปรามผลกลอบกระทาความผดเปนการอนญาตใหคนจนท�อยในพระราชอาณาจกรสามารถเสพฝ� น
และขายฝ� นไดโดยตองเสยภาษ และมนายภาษเปนผดาเนนการจดเกบ อนเปนการอนญาตใหเสพฝ� น
และคาขายฝ� นไดโดยการออกใบอนญาต ปรากฏวาภาษฝ� นทารายไดใหแกประเทศเปนจานวนมหาศาล
และมความพยายามหามมใหคนไทยเสพฝ� นแตกไมไดผล ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา
เจาอยหว รชกาลท� 5 มการลกลอบการนาฝ� นเขามาในพระราชอาณาจกร และลกลอบจาหนายฝ� นเถ�อน
กนเปนจานวนมาก เจาภาษฝ� นผไดรบอนญาตใหประกอบกจการจาหนายฝ� นกจาหนายไดนอยลง
จนขาดทน พระองคจงทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ประกาศใชพระราชบญญตภาษฝ� น4 ข�นในป
จลศกราช 1233 (พ.ศ. 2414) อนเปนกฎหมายบงคบแกบคคลส�กลม คอ ลกคาไทยจนซ� งต�งรานคา
ขายและลงเรอคาขายในกรงเทพมหานคร, คนท�อยในบงคบกงสลตางประเทศ, ลกคาตางๆ
ซ� งคาขายทางบกหวเมองฝายเหนอ ฝายตะวนออก และลกคาตางๆ ซ� งคาขายทางเรอ ณ หวเมองฝายใต
ฝายทะเลตะวนตกโดยไมมบทกาหนดโทษสาหรบผสบฝ� น โดยกาหนดใหผขายฝ� นตองไดรบ
ใบอนญาตหากผไดรบใบอนญาตจะขายฝ� นใหแกผใดตองออกหนงสอใหแกผซ�อไวเปนหลกฐาน
รวมท�งการผลตฝ� นดบ ฝ� นสก หรอนาฝ� นเขามาในพระราชอาณาจกรกตองไดรบใบอนญาต
เชนเดยวกน โดยโทษท�กาหนดสาหรบการกระทาฝาฝนพระราชบญญตน� เปนโทษปรบและรบ
ทรพยสนเทาน�น ภายหลงจากน�นมการลกลอบคาฝ� นเถ�อนในรปแบบใหมดวยการนาเขายาเมดท�ม
ฝ� นผสมและทาเปนรปเมดยา ซ� งเรยกกนวา “ยาอ�” เขามาจาหนายในพระราชอาณาจกรโดยอางวาเปน
ยารกษาโรค ผท�สบฝ� นหรอตดฝ� นไดหาซ�อมาบรโภคแทนฝ� นเน�องจากมราคาถก ซ� งตอมาในป
3 เร�องเดยวกน, หนา 33-34. 4 สานกราชเลขาธการ. (2551). กฎหมายในรชกาลท� 5 (เลม 1). กรงเทพฯ: อมรนทรพร�นต�ง แอนดพบลชช�ง.
หนา 56-70.
8
รตนโกสนทร ศก 120 (พ.ศ. 2444)5 ไดทรงพระกรณาออกประกาศหามไมใหนายาอ�และยาผสมฝ� น
มาขาย แตกระน�นยงลกลอบกระทาผดเก�ยวกบฝ� นเถ�อนอย ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา
เจาอยหว รชกาลท� 6 (ป พ.ศ. 2449) ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ตราพระราชบญญตกาหนดโทษทา
ฝ� นเถ�อน รตนโกสนทร ศก 1256 ซ� งมบทกาหนดโทษท�สงข�นโดยใหเปล�ยนแปลงวธการจาหนายฝ� นใหม
กลาวคอ มการจากดน�าหนกฝ� นท�ซ�อขายหรอการมฝ� นสกไวในครอบครองไมเกน 1 ตาลง เวนแตจะ
ไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท�เปนลายลกษณอกษรและหามมใหจานวนฝ� นสกท�ไดรบ
อนญาตใหซ�อหรอมไวในครอบครองมน� าหนกไมเกนจานวนท�กาหนดไวในใบอนญาต นอกจาก
ฝ� นท�มผสบและผตดเปนจานวนมากแลว ยงมยาเสพตดใหม ๆ ท�เร�มเปนท�นยมข�นมาอกคอ มอรฟน
และโคคาอนหรอโคเคน และโดยเหตท�มอรฟนและโคคาอนน�นยงมไดมกฎหมายกาหนดควบคมไว
การเสพจงเปนไปโดยแพรหลายและฟมเฟอยปราศจากการควบคม พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา
เจาอยหว รชกาลท� 6 จงทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบญญต มอรฟน และโคคาอน
พทธศกราช 24567 ข�นเพ�อควบคมการเสพมอรฟนและโคคาอน แตไดยกเวนยาท�มสวนผสมของ
มอรฟนและโคคาอนท�ไดข�นตารบยาเพ�อประโยชนทางการแพทย
ภายหลงจากน�นในป พ.ศ. 2457 นานาประเทศไดมการประชมวาดวยเร� องยาเสพตด
ณ กรงเฮก ประเทศเนเธอรแลนด ซ� งประเทศสยามไดใหสตยาบนไวโดยมงหมายเพ�อหามการใชฝ� น
และผลตภณฑยาอยางอ�นท� เปนประเภทเชนเดยวกนเกนความจาเปนใหหมดลงไป ในป
พระพทธศกราช 24648 จงทรงยกเลกพระราชบญญตภาษฝ� นและขอบงคบท�ออกตามความใน
พระราชบญญตดงกลาวเดม และใหตราพระราชบญญตฝ� นข�นใหม เพ�อใหการใชฝ� นลดลงเปนลาดบ
และหมดส�นไป นอกจากน� ยงทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพระ
พทธศกราช 2465 ข�นเพ�อควบคมการครอบครอง การนาเขามาในพระราชอาณาจกร การจาหนาย
การผลตและการใชซ� งยาตางๆ ท�มผนาไปใชในทางท�ผดจากวตถประสงคของยารกษาโรค
เปนอนตรายและใหโทษจาการใชยา และทรงยกเลกพระราชบญญต มอรฟน และโคคาอน
พระพทธศกราช 2456
5 ประกาศหามไมใหนายาอ� แลยาผสมฝ� นเขามาขายในพระราชอาณาจกรสยาม รตนโกสนทร ศก 120. (ร.ศ. 120,
มนาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 18, (ตอนท� 48), หนา 907-908. 6 พระราชบญญตกาหนดโทษทาฝ� นเถ�อน รตนโกสนทร ศก 125. (ร.ศ. 125, สงหาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม
23, หนา 537-538. 7 พระราชบญญตมอฟน แลโคกะอน พระพทธศกราช 2456. (2456, มถนายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 30, หนา 37-
52. 8 พระราชบญญตภาษฝ� น พระพทธศกราช 2464. (2464, มกราคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 37, หนา 352-370.
9
กอนการเปล�ยนแปลงการปกครองแผนดนเปนระบอบประชาธปไตย ในรชสมย
พระบาทสมเดจ พระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท� 7 ไดรวมประชมสนนบาตชาต ณ กรงเจนวา
สมาพนธรฐสวส ป พ.ศ. 2467 และทรงไดลงนามในอนสญญาวาดวยฝ� น และพธสารท�เก�ยวของท�
นานาชาตไดตกลงรวมมอกนท�จะควบคมฝ� น มอรฟน ไดอาเซตลมอรฟน หรอเฮโรอน ใบโคคา
โคคาอนหรอโคเคน และตอมาในป พ.ศ. 2472 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบญญต
ฝ� น พระพทธศกราช 2472 ข�น โดยยกเลกพระราชบญญตฝ� น พทธศกราช 2464 และกฎเสนาบดท�
ออกตามความในพระราชบญญตเดม เพ�อใหการใชฝ� นลดลงเปนลาดบและหมดส�นไป โดยมการ
แกไขเพ�มเตมในป พ.ศ. 2476 โดยมบทกาหนดโทษจาคกสาหรบผลกลอบเสพฝ� นหรอมลฝ� นโดย
ไมไดรบใบอนญาตไวดวย ตอมาในรชสมยพระบาท สมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล รชกาลท� 8
ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชบญญตกญชา พทธศกราช 24779 และพระราชบญญต
พชกะทอม พทธศกราช 2486 10 มการแกไขเพ�มเตมพระราชบญญตฝ� น พทธศกราช 2472 จานวน 4
คร� งในป พ.ศ. 2476, พ.ศ. 2478, พ.ศ. 2481 และ พ.ศ. 2485 ในรชสมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว
ภมพลอดลยเดช รชกาลท� 9 ชวงตนรชกาลในป พ.ศ. 2494 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาใหตรา
พระราชบญญตฝ� น (ฉบบท� 6) พ.ศ. 249611 ซ� งมการแกไขโทษสาหรบผลกลอบเสพฝ� นหรอมลฝ� น
หนกข�น โดยตองระวางโทษจาคกไมเกนสบป และปรบหาเทาราคาฝ� นหรอมลฝ� น แตตองไมนอยกวา
สองรอยบาท ในป พ.ศ. 2502 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาใหตราพระราชบญญตฝ� น (ฉบบท� 7)
พ.ศ. 250212 ข�น มการแกไขโทษสาหรบผลกลอบเสพฝ� นหรอมลฝ� นโดยไมไดรบใบอนญาตให
หนกข�น โดยตองระวางโทษจาคกต�งแตหกเดอนถงสบป และปรบสบเทาราคาฝ� นหรอ มลฝ� น แต
ตองไมนอยกวาสองพนบาท
สวนพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พระพทธศกราช 2465 ไดรบการแกไขเร�อยมา
จนในป พ.ศ. 2522 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาใหตราพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 252213
ข�นใหมและยกเลกพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษเดมท�งหมด เพ�อใหสอดคลองกบอนสญญา
9 พระราชบญญตกญชา พทธศกราช 2477. (2478, พฤษภาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 52, หนา 339-343. 10 พระราชบญญตพชกะทอม พทธศกราช 2486. (2486, กมภาพนธ). ราชกจจานเบกษา. เลม 60, หนา 241-243. 11 พระราชบญญตฝ� น (ฉบบท� 6) พระพทธศกราช 2494. (2494, มถนายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 68 (ตอนท�
35), หนา 697-704. 12 พระราชบญญตฝ� น (ฉบบท� 7) พระพทธศกราช 2502. (2502, มถนายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 76 (ตอนท�
66), หนา 697-704. 13 พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522. (2522, เมษายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 96 (ตอนท� 63), หนา
40-82.
10
วาดวยยาเสพตดท�ประเทศไทยเขาเปนภาคอยดวย โดยมอง “ปญหายาเสพตด” วาเปนปญหาท�สาคญ
ซ� งในการแกไขปญหายาเสพตดอยางย �งยนน�นจงจาตองหาวธการท�เหมาะสม เพ�อแกปญหาไดอยาง
ครอบคลมและตรงจด แตอดตท�ผานมาน�นประเทศไทยมแนวคดในการปราบปรามยาเสพตดโดยใช
มาตรการท�เขมงวด โดยใชมาตรการท�รนแรง (Zero tolerance) และการลงโทษท�รนแรง (Punitive
Approach) แตกยงไมสามารถ แกไขปญหาดงกลาวได ซ� งเม�อศกษาถงมาตรการท�ตางประเทศใชใน
การแกไขปญหายาเสพตดแลวพบวาในตางประเทศเหนวาผเสพเปน “ผปวย” ท�จาเปนตองไดรบการ
บาบดรกษาและเหนวามาตรการลงโทษท�รนแรง โดยเฉพาะอยางย�งโทษจาคกไมสามารถปองกน
ขมข การกระทาความผดของผเสพ/ตดยาเสพตดได
ตอมาภายหลงประเทศไทยไดมการประกาศใชพระราชบญญตฟ� นฟสมรรถภาพผตด
ยาเสพตด พ.ศ. 2545 โดยมแนวความคดวา ผเสพ/ตดยาเสพตดเปน “คนไข” หรอ “ผปวย”
ซ� งจาเปนตองไดรบการบาบดรกษา จงไดมการกาหนดวธการพเศษแยกออกมาจากระบบกระบวน
ยตธรรมปกต คอ การนาผเสพ/ตดยาเสพตดเขาสกระบวนการบาบดรกษาฟ� นฟสมรรถภาพ และใช
กระบวนการแกไขฟ� นฟผกระทาความผดแทนกระบวนการลงโทษเพ�อกลบคนสสงคม โดยเฉพาะ
ในกรณท�ผต องหาเปนผเสพ/ตดยาเสพตดหรอผจาหนายหรอผครอบครองเพยงเลกนอย ดวย
ลกษณะเชนน�กระบวนการยตธรรมจะใหโอกาสผกระทาผด อนเปนมาตรการบาบดฟ� นฟอยางจรงจง
อยางไรกด มาตรการในการบาบดฟ� นฟของประเทศไทยยงไรประสทธภาพและไมเหมาะสมกบปญหา
การกระทาความผดของผเสพ/ตดยาเสพตดสงผลใหผเสพจานวนไมนอยถกดาเนนคดและถกลงโทษ
จาคก
2.2 แนวคดทฤษฎท�เก�ยวกบการแกไขปญหายาเสพตด
จากปญหายาเสพตดท�มความรนแรงสงผลใหเกดความเสยหายแกทกประเทศท�วโลก
ประเทศตางๆ จงไดพยามยามหามาตรการ ตลอดจนวธแกไขปญหายาเสพตดท�เกดข�น โดยประเทศ
สวนใหญไดพยายามใชนโยบายลดความผดทางอาญาของยาเสพตดลง ควบคกบนโยบายรกษาฟ� นฟ
ผเสพ/ตดยาเสพตดไปพรอมๆ กนเพ�อใหเกดการแกไขปญหายาเสพตดท�ย �งยน ในอดตแนวคดเก�ยวกบกระบวนการยตธรรมของไทย มแนวคดในเร�องของการ
แกแคนทดแทน คอ การลงโทษผกระทาความผดใหสาสมกบความผดท�ไดกระทาลงไป โดยไม
แบงแยกพฤตการณและความรายแรงในกระทาความผดน�น แมการลงโทษในลกษณะแกแคน
ทดแทนจะสามารถควบคมอาชญากรรมไดในระดบหน� ง แตผกระทาผดตองมมลทนตดตว
(Stigma) ครอบครว ชมชน และสงคม ต�งขอรงเกยจ จงเกดการถายโอนพฤตกรรมระหวาง
นกโทษไปยงบคคลอ�น และเม�อจานวนประชากรเพ�มข�นเร�อยๆ ปญหาสงคม และอาชญากรรมจง
11
สงเพ�มข�นเร� อยๆ ส�งท�เกดข�นคอปญหาคนลนคก โดยรฐตองส�นเปลองไปกบรายจายตางๆ อยาง
มหาศาลในกระบวนการจดการผกระทาผดท�ถกคมขงในเรอนจาแทนท�จะเอางบประมาณไปพฒนา
ประเทศในดานอ�นๆ14 ผเสพ/ตดยาเสพตดยงถอเปนความผดท�มโทษทางอาญา และโทษทางอาญาท�นยมใช
กนมาก คอ โทษจาคก นบเปนการใชโทษเพ�อขมข ยบย �ง ใหคนเกรงกลวไมกลาเสพยาเสพตด
การปราบปรามจบกมผเสพ/ตดยาเสพตดอยางจรงจงจะมผลในการยบย �งการแพรระบาดของยาเสพตด
ซ� งความเช�อดงกลาวไดมการปฏบตตดตอกนมาอยางยาวนานและผลจากการปราบปรามและการ
ประกาศนโยบายทาสงครามกบยาเสพตดทาใหสามารถจบกมผกระทาความผดท�งท�เปนผคาและ
ผเสพไดจานวนมากการปราบปรามอยางจรงจงท�ทาใหสามารถจบกมผคาและผเสพยาเสพตดเปน
จานวนมากดงกลาวทาใหจานวนผตองขงในเรอนจาเพ�มสงข�นอยางรวดเรวจนลนเรอนจา ท�สาคญ
คอ ผตองขงท�เปนผเสพ/ตดยาเสพตดมอยเปนจานวนมาก ในขณะท�ผตองขงท�เปนผคากเปนเพยง
ผคารายยอย ทาใหผเสพ/ตดยาเสพตดไปคบหาสมาคมและเรยนรพฤตกรรมอนเปนอาชญากรอ�น
จากอาชญากรอาชพในเรอนจาทาใหข� ยากลายเปนหวขโมยเปนโจร หรอขยายเครอขายลกคา
ในเรอนจา และเม�อผเสพ/ตดยาเสพตดไมไดรบการบาบดรกษาท�ถกตองตามกระบวนการเพราะ
ปญหาความแออดและการปะปนกนของผตองขงดงกลาว ทาใหผตองขงในคดยาเสพตดจานวนมาก
กลบไปกระทาผดซ� าอกหรอไปกออาชญากรรมอ�นๆ15 จากปญหาดงกลาว จะเหนไดวาการใชบทลงโทษตามกฎหมายในการปราบปรามผเสพ/
ตดยาเสพตดซ� งเปนมาตรการในการขมขยบย �งตอผเสพ/ตดยาเสพตดเพ�อใหเกดความเกรงกลว
ไมกลาเสพเพราะกลวจะถกลงโทษน�น อาจไมไดผลเทาท�ควร เพราะมงานวจยหลายเร� องท�
แสดงใหเหนวาโทษจาคกไมสามารถยบย �งความตองการในการเสพยาได จงไดมนโยบายท�ชดเจน
ออกมาวา ผเสพ/ตดยาเสพตดคอผปวยมใชอาชญากร
14 ณฐดนย สภทรากล. (2548). มาตรการทางกฎหมายในการบาบดฟ� นฟผตดยาเสพตด: ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายวา
ดวยการบาบดฟ� นฟผตดยาเสพตดกบรปแบบบรณาการของศาลยาเสพตดในตางประเทศ. วทยานพนธนตศาสตร
มหาบณฑต, คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. หนา 28. 15 นทธ จตสวาง. (2545). แนวทางการปฏบตตอผกระทาผดในประเทศไทย. เอกสารประกอบการสมมนาโครงการ
เวทความคดเพ�อการพฒนากระบวนการยตธรรม. หนา 30.
12
2.3 แนวคดทฤษฏการบงคบใชกฎหมายอาญา16
ทฤษฎการบงคบใชกฎหมายอาญามความสาคญอยางมากตอการวางนโยบายของรฐ
ในการบงคบใชกฎหมายอาญาเพ�อเปนการปองกนอาชญากรรมท�เกดข�น เน�องจากอาชญากรรมท�
เกดข�นน�นมสาเหตมาจากการกระทาของมนษย มนษยมกมองวาเปนเจตจานงอสระ (Free Will)
ท�ตดตวมาต�งแตกาเนด โดยมกจะทาในส�งท�เกดประโยชนกบตวเองมากกวาท�จะมองถงโทษ
หากเหนวาการกระทาใด มโทษมากกวาประโยชนท�ไดรบมนษยกจะเล�ยงไมกระทาส� งดงกลาว
ในทางกลบกนหากมนษยพจารณาแลววาจะเกดประโยชนมากกวาโทษท�จะไดรบ และมนษยไมม
ความเกรงกลวตอกฎหมายหรอบทลงโทษ รวมท�งเลงเหนวาบทลงโทษท�ไดรบไมมความรนแรง
มนษยกจะเลอกท�จะกออาชญากรรมมากข�น
ท�มาแนวคดทฤษฎการบงคบใชกฎหมาย
ภาระหนาท�ของหนวยงานในกระบวนการยตธรรมกคอ การบงคบใชกฎหมายอยางม
ประสทธภาพและเสมอภาค ในสวนของตารวจจะเนนการปองกนปราบปรามอาชญากรรม ซ� งจะ
นาไปสการควบคมการกระทาความผดในสงคมไดตามความมงหมาย
นกอาชญาวทยาไดพฒนาแนวคดและขอบเขตปรชญาการบงคบใชกฎหมายและการ
ควบคมสงคม (The Philosophy of Enforcing Laws and Social Control) ใหรวมตลอดไปถงการ
ควบคมพฤตกรรมอนจะนาไปสการกระทาผดดวย สาหรบลกษณะท�สาคญเก�ยวกบปรชญาการ
บงคบใชกฎหมายและการควบคมทางสงคม ม 3 ประการ กลาวคอ
ประการแรก รฐเปนผใชมาตรการทางกฎหมาย เพ�อควบคมความประพฤตและ
คมครองพทกษผลประโยชนของสมาชกในสงคมตามหลกกฎหมายมหาชนในฐานะท�รฐมอานาจ
เหนอราษฎรแตมไดรวมถงกฎหมายเอกชน อนเปนกฎหมายวาดวยความสมพนธระหวางราษฎร
ในฐานะเทาเทยมกน
ประการท�สอง รฐเปนผไดรบอาณตมอบหมาย (Mandate) จดสรรเจาหนาท�ควบคม
รบผดชอบการปฏบตหนาท�รกษาความสงบเรยบรอยและความผาสกของชมชนใหเปนไปตาม
เจตนารมณและหลกกฎหมายอยางเครงครด
ประการสดทาย การบงคบใชกฎหมาย จะตองบงคบใชแกสมาชกในสงคมโดยเสมอ
ภาคภายใตหลกนตธรรม (Justice under Law) ปราศจากความลาเอยงหรอรงเกยจเดยดฉนท
โดยส�นเชง
16 พฒนากร สงนารถ. (2551). มาตรการปองกนอาชญากรรมบนสะพานลอยในกรงเทพมหานคร. วทยานพนธศลป
ศาสตร มหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะห มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 19.
13
เพ�อใหการบรหารงานยตธรรมเปนไปตามความมงหมายของการบงคบใชกฎหมายในอน
ท�จะควบคมการกระทาความผดท�เกดข�นในสงคม นาตวผกระทาความผดมาลงโทษ และปองกน
ภยนตรายท�เกดข�นแกสมาชกในสงคม จงจาเปนอยางย�งท�จะตองทราบทฤษฎการบงคบใชกฎหมาย
ของหนวยงานในกระบวนการยตธรรมท�สาคญมอย 2 แนวทฤษฎ ไดแก แนวทฤษฎการควบคม
อาชญากรรม และแนวทฤษฎกระบวนการนตธรรม
2.3.1 ทฤษฎการควบคมอาชญากรรม17
เปนทฤษฎท�มงการควบคมอาชญากรรมเปนสาคญ โดยจะมงเนนการดาเนนคดอาญาท�
คานงถงประโยชนสวนรวมของสงคมใหปลอดภย มงประสงคใหผกระทาความผดไดรบโทษ
เปนรปแบบท�มงจะควบคม ระงบ และปราบปรามอาชญากรรมเปนหลก และจบกมตวผกระทา
ความผดมาลงโทษ การท�เจาหนาท�ของรฐไมสามารถจะควบคมและปราบปรามอาชญากรรมหรอ
จบกมอาชญากรมาลงโทษตามกฎหมายไดยอมถกประชาชนเพงเลงวา ความสงบเรยบรอยและความ
เปนระเบยบของบานเมองสญส�นไป เสรภาพของประชาชนผสจรตจะไดรบความกระทบกระเทอน
หากกระบวนการยตธรรมไมมประสทธภาพประชาชนกจะเส�อมศรทธาไมเคารพเช�อฟงกฎหมาย
ผท�เคารพกฎหมายกลบตกเปนเหย�อและถกเอาเปรยบ ไมมความม�นคงปลอดภยในการดารงชวต และ
เหนวากระบวนการยตธรรมจะตองเปนหลกประกนตอสงคมโดยจะตองมประสทธภาพท�เขมขนใน
ทกข�นตอนไมวาจะเปนข�นสบสวน จบกม ฟองคด การดาเนนคด พจารณาพพากษา และบงคบคด
ตามคาพพากษา วตถประสงคท�สาคญท�สดของกระบวนการยตธรรมจะตองใหหลกประกนตอ
สงคม
เพ�อใหบรรลวตถประสงคดงกลาว ท�งใหมประสทธภาพ จงตองมสถตการจบกมผกระทา
ความผดสงและมสถตในการพพากษาลงโทษจาเลยสง โดยจะใชงบประมาณและทรพยากรอยาง
จากด การดาเนนการตามข�นตอนตางๆ (Process) ในกระบวนการยตธรรมจะตองมความรวดเรว
(Celerity) และมความแนนอน (Certainty) ความรวดเรวในท�น�หมายถงมวธปฏบตท�เปนแบบแผน แต
ในขณะเดยวกนกมความยดหยนไดบาง สวนความแนนอนหมายถงโอกาสท�ผกระทาความผดจะ
รอดพนจากการถกศาลลงโทษจะมนอยท�สด ข�นตอนในกระบวนการยตธรรมจะตองปราศจากแบบพธ
ท�เปนอปสรรคตอการดาเนนคดแนวคดน� เหนวากระบวนการยตธรรมท�ดจะตองจบกมผกระทา
17 บรณมา คนอาจ. (2558). อานาจศาลในการกาหนดเง�อนไขในการปลอยช�วคราว. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต,
คณะนตศาสตรปรด พนมพยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. หนา 18-21.
14
ความผดมาลงโทษใหไดในอตราสงโดยผกระทาความผดตองหลดรอดไปไดนอยท�สด ใชทรพยากรต�า
รวดเรวและแนนอน18 โดยการสนนษฐานวาผตองหามความผด (Presumption of Guilt)
ตามแนวคดน� เหนวาการท�ผกระทาความผดถกจบไดในท�เกดเหตในทนททนใด
พรอมอาวธท�ใชกระทาความผด มพยานยนยนการกระทาความผดและผกระทาความผดไดใหการ
รบสารภาพน�นเปนเร� องยากท�จะคดวาผน�นไมไดกระทาความผดหรอจะสนนษฐานวาผน�นเปน
ผบรสทธ� กอนมคาพพากษาวาเขาเปนผกระทาความผด การสนนษฐานความผดตามรปแบบน�
เปนการแสวงหาความจรงในการปราบปรามอาชญากรรมซ� งกระทาไดอยางรวบรด มประสทธภาพ
พนกงานอยการและพนกงานสอบสวนตองมคณภาพสง การคนหาความจรงเช�อถอได สามารถ
วนจฉยความผดถกในช�นตนไดโดยทาการกล�นกรอง (Screening Process) เปนลาดบข�นตอนอยาง
ตอเน�องตามวธการท�ถอหลกประสทธภาพของการดาเนนคดท�ควรส�นสดไปต� งแตช� นตนของ
กระบวนการ ในกรณท�ผต องหาน�นเปนผบรสทธ� กจะถกกล�นกรองออกไป เชน ในคดท�
พยานหลกฐานไมเพยงพอท�จะพสจนวาตองหาน�นเปนผกระทาความผดกใหปลอยตวไปแทนท�
จะตองดาเนนการฟองรองคดและทาการสบพยานดาเนนกระบวนพจารณาคดไปจนศาลตดสนยก
ฟองปลอยตวผตองหาน�นไปเปนการปลดปลอยผบรสทธ� โดยเรวสวนผท�กระทาความผดกจะถก
ดาเนนคดอยางรวดเรว เชน การดาเนนคดตอผตองหาท�มพยาน หลกฐานแนนหนาหรอผตองหาท�รบ
สารภาพ19 เปนตน
กลาวโดยสรปแนวคดน� มงเนนจบกมผกระทาความผดมาลงโทษเปนหลก โดยจะตองม
สถตการจบกมและลงโทษผกระทาผดในอตราสงท�สดเทาท�จะทาได กระบวนการยตธรรมจะตอง
รวดเรวและแนนอน เพ�อแสดงใหประชาชนเหนวาเจาหนาท�ของรฐมประสทธภาพในการ
ปราบปรามผกระทาความผดและสามารถนาผกระทาความผดมาลงโทษไดอยางรวดเรว ซ� งทฤษฏน�
ใหอานาจเจาหนาท�ของรฐในการปราบปรามผกระทาความผดเปนอยางมาก
2.3.2 ทฤษฎกระบวนการนตธรรม
การบ งค บใชกฎหมายตามทฤษฎน� ยดกฎหมายเปนหลก การบ งค บใชกฎหมาย
จะตองมความเปนธรรมตามข�นตอนตาง ๆ ในกระบวนการยตธรรม โดยจะมอปสรรคขดขวางมให
ผตองหาถกสงผานไปตามข�นตอนตาง ๆ ในกระบวนการยตธรรมอยางสะดวก ทฤษฎน� ไมเหนพอง
ดวยกบการแสวงหาขอเทจจรงอยางไมเปนทางการของทฤษฎควบคมอาชญากรรมของหนวยงานท�
มหนาท�ในการบงคบใชกฎหมายข�นตน และเหนวาตองจดใหมการพจารณาคดหรอไตสวนขอ
กลาวหาของผตองหาอยางเปนทางการกอนการดาเนนการน�น ซ� งตองกระทาโดยเปดเผยในศาลสถต
18 เร�องเดยวกน, หนา 19. 19 บรณมา คนอาจ. อางแลว เชงอรรถท� 17. หนา 19.
15
ยตธรรมทฤษฎน� จงถอวาบคคลจะไมถกกลาวหาวากระทาความผดเพยงเพราะมพยานหลกฐานวา
เขาไดกระทาผดเทาน�นแตเขาจะมความผดกตอเม�อผมอานาจตามกฎหมายพจารณาพพากษาช�ขาด
แลววาเขามความผดจรง นอกจากน�นผมอานาจพจารณาพพากษาจะตองปฏบตตามตวบทกฎหมาย
ตาง ๆ ท�ใหความคมครองสทธของเขาอยางครบถวนแลว และทฤษฎน� ยอมรบวามแตองคคณะ
ผพพากษาท�เปนกลางและไมลาเอยงเทาน�นท�จะเช�อถอได สาหรบการพจารณาคดใหเปนไปตาม
บทบญญตแหงกฎหมายน�น ศาลอกเชนกนท�จะคอยทบทวนวธการท�หนวยงานบงคบใชกฎหมาย
ข�นตนสบเสาะมาเองวาไดมาโดยเปนธรรมหรอไม ซ� งศาลจะแสดงถงขอผดพลาดเหลาน� ใหแก
ประชาชนไดรบทราบตามท�กลาวมาแลว20
กลาวโดยสรป แนวคดทฤษฏน� ยดกฎหมายเปนหลกในการบงคบใชกฎหมาย โดยบท
กฎหมายดงกลาวจะตองมความเปนธรรมตามข�นตอนตาง ๆ และแนวคดทฤษฏน�ยงเหนวาตองจดให
มการพจารณาคดหรอไตสวนขอกลาวหาอยางเปนทางการกอนการดาเนนการน�นและจะตองกระทา
โดยเปดเผยในศาลสถตยตธรรม ซ� งจะมความผดกตอเม�อผมอานาจตามกฎหมายพจารณาพพากษาช�
ขาดแลววาเขามความผดจรง
จะเหนไดวาแนวทฤษฎท�งสองขางตนมวธการบงคบใชกฎหมายท�แตกตางกน กลาวคอ
ทฤษฎแรกเนนความมประสทธภาพ ความรวดเรว และแนนอน ในการบงคบใชกฎหมาย อกท�งให
อานาจเจาหนาท�ของรฐในการปราบปรามผกระทาความผดอยางมาก ซ� งการบงคบใชกฎหมายดงกลาว
อาจกระทบสทธของประชาชนภายใตกรอบของกฎหมาย ท� งน� เน�องจากทฤษฎดงกลาวมการ
ต�งเปาหมายในการปฏบตตามภารกจ โดยอาศยบทบญญตของฝายบรหารเปนขอผกมดในการใช
อานาจของตนเอง สวนทฤษฎท�สองจะเนนการบงคบใชในดานของตวบทกฎหมายคอมงใหความ
เปนธรรมและคมครองสทธเสรภาพสวนบคคลของประชาชน ซ� งถอไดวาเปนระบบท�นกนตศาสตร
แสวงหาแตอยางไรกตามการบงคบใชกฎหมายในกระบวนการยตธรรมของประเทศตางๆ กมไดบงคบ
ใชกฎหมายตามแนวความคดทฤษฎหน�งทฤษฎใดในสองทฤษฎน�น แตควรจะนาทฤษฎท�งสองมาบรณา
การณผสมผสานกนในการบงคบใชโดยคานงถงสภาพสงคมของแตละพ�นท�เปนหลก
2.4 แนวคดทฤษฎวตถประสงคของการลงโทษ
การกออาชญากรรมหรอการกระทาผดกฎหมายอาญาเปนส�งท�เกดข�นไดในทกสงคมไมวา
สงคมน�นจะเปนสงคมเลกหรอสงคมใหญ เน�องจากสงคมเหลาน� มสมาชกท�ประพฤตตนในลกษณะอน
เปนการฝาฝนกฎระเบยบแบบแผนท�สงคมไดกาหนดไว และเม�อมสมาชกคนหน�งคนใดฝาฝนสงคม
20 บรณมา คนอาจ. อางแลว เชงอรรถท� 17. หนา 19.
16
เหลาน�กจะลงโทษสมาชกผท�กระทาการฝาฝนน�น ซ� งการลงโทษจะเปนไปในลกษณะใดข�นอยกบวา
แตละสงคมน�นมวตถประสงค ปรชญา รปแบบ และวธการในการลงโทษกาหนดไวอยางไร
วตถประสงคการลงโทษ นกอาญาวทยาสานกตางๆ ไดกาหนดวตถประสงคไวแตกตางกน
ซ� งจะเปล�ยนไปตามยคตางๆ อาท21
เรคเลสส (Reckless) ไดใหเหตผลของวตถประสงคในการลงโทษไว 4 ประการ กลาวคอ
วตถประสงคกเพ�อเปนการแกแคน เพ�อเปนการชดเชยหรอทดแทนการกระทาผด เพ�อเปนการยบย �ง
มใหผอ�นปฏบตตามหรอเอาเปนเย�ยงอยาง และเพ�อเปนการปรบปรงหรอแกไขฟ� นฟผกระทาผด
จอหนสน (Johnson) ไดใหเหตผลของวตถประสงคการลงโทษไว 3 ประการ กลาวคอ
เพ�อเปนการแกแคน เพ�อเปนการยบย �งหรอปองกน และเพ�อไมใหผกระทาผดประกอบอาชญากรรม
ไดอก
ซทเธอร แลนด และ เครสซ� (Sutherland & Cressey) ใหเหตผลในการลงโทษไว 3 ประการ
กลาวคอ การลงโทษเพ�อเปนการแกแคน การลงโทษเพ�อเปนการยบย �ง และการลงโทษเพ�อการ
ปรบปรง
เกเบอร และ แมคอนนาน (Gerber & Mc Annany) ไดใหเหตผลของการลงโทษไว 3 ประการ
กลาวคอ การปรบปรงและแกไขฟ� นฟ การยบย �งและการปองกน และการแกแคน
แจคสน โทบ (Jackson Toby) กลาววา สงคมตองลงโทษผกระทาความผดกดวยเหตผล
3 ประการ คอ เพ�อเปนการปองกนสงคมจากอาชญากรรม เพ�อรกษาจตใจของผปฏบตตามกฎหมาย
และเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาความผด
ลามาร ท. เอมเปย (Lamar T. Empey) กลาววา สงคมปฏบตตอผกระทาความผดดวย
เหตผล 4 ประการ คอ เพ�อเปนการแกแคน เพ�อเปนการยบย �ง เพ�อเปนการปรบปรง และเพ�อเปนการ
แกไขฟ� นฟผกระทาความผด
จากเหตผลของนกอาญาวทยาสานกตางๆ พบวาแนวคดเก�ยวกบวตถประสงคในการ
ลงโทษผกระทาความผดจะมความหมายแตกตางและเหมอนกนน�นข�นอยกบวานกอาชญาวทยาคนใด
อยในสภาพสงคมอยางไร เชน ในยคท�สงคมยงไมเจรญวตถประสงคการลงโทษจะมลกษณะ
การแกแคนทดแทนจะเปนเปาหมายสาคญ ตอมาสงคมเจรญมากข�นเชนยคปจจบนวตถประสงค
การลงโทษจะเนนการแกไขฟ� นฟผกระทาผดมากกวาการแกแคนทดแทน โดยสรปแลววตถประสงค
21 สพจน สโรจน. (2539). ทฤษฎการลงโทษและแบบของการลงโทษ เอกสารการสอนชดวชาอาชญาวทยาและทณฑ
วทยา. กรงเทพฯ: หางหนสวนจากด โรงพมพชวนพมพ. หนา 148.
17
ในการลงโทษผกระทาผดท�เกดข�นในยคตางๆ ท�ผานมาจนถงปจจบน แบงออกเปน 4 ประเภท
ดงน� 22
2.4.1 ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทน23
การลงโทษเพ�อเปนการแกแคนทดแทนเปนวตถประสงคในการลงโทษท�เกาแก มมาแตสมย
ท�มนษยยงเปนสงคมด�งเดมโดยมความเช�อกนวาผท�ทาผดเปนผท�มความช�วราย จงจาเปนท�จะตอง
ลงโทษใหสาสมกบความช�วราย รปแบบการลงโทษจงมลกษณะรนแรง ปาเถ�อน เชน การตดอวยวะ
การเฆ�ยนต การทรมาน และการประหารชวต แตการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนกเปนวตถประสงค
ท�สอดคลองกบความรสกของผเสยหายและประชาชนโดยท�วไปท�ตองการจะเหนคนท�ทารายผอ�น
ไดรบผลรายตอบแทนเชนกนจงจะเกดความยตธรรม โดยเปนการลงโทษท�ทดแทนและสาสมกบ
ความผด ตามหลก “ตาตอตา ฟนตอฟน” (An eye for an eye, a tooth for a tooth) คอ เม�อไปปฏบต
ตอผอ�นอยางไรกควรไดรบการปฏบตเชนกนตอบแทน ปญหามอยวาทาไมรฐตองเขาไปลงโทษ
ผกระทาผด การท�รฐเขามารบหนาท�ลงโทษผกระทาผดเพ�อเปนการทดแทนกเพ�อเปนการปองกนม
ใหมการแกแคนกนเอง ทาใหสงคมวนวายเพราะจะมการแคนกนเองโดยไมส�นสด ในขณะเดยวกน
กเพ�อชวยเหลอผท�ออนแอกวาใหไดรบความเปนธรรม โดยการลงโทษผกระทาผดใหไดรบผลรายท�
สาสมและทดแทนกนอยางยตธรรม
วตถประสงคของการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทน24 ซ� งมมมองเก�ยวกบการลงโทษในยคแรกๆ
เปนการมองการกระทาผดวาเปนการแหกกฎหรอฝาฝนกฎของสงคม (Rule-breaking) และมองไปถง
พฤตกรรมของอาชญากรรมโดยมงเนนเร�องเจตจานงอสระ (Free Will) และความสามารถของบคคล
ในการใชเหตผลท�จะตดสนใจคานงผลสบเน�องอนเกดจากจากพฤตกรรมของตน ความสามารถตาม
ธรรมชาตของมนษยท�มอยแลวในการท�จะตดสนใจน� ข�นอยกบความคาดหวงระหวางตนทนและ
ผลตอบแทน (Cost and Benefit) ท�จะไดรบจากการกระทาน�น การทาความเขาใจเก�ยวกบความสามารถ
ตามธรรมชาตของมนษยน� จะนาไปสการพฒนาแนวคดในการลงโทษผกระทาผด โดยมพ�นฐาน
ความคดมาจากลทธเจตจานงเสร ท�เรยกวา Free Will โดยมความเช�อพ�นฐานวา มนษยมเหตผล
มอสระเสรภาพท�จะคด มเสรภาพท�จะกระทาการใดๆ ภายใตความคดความเช�อและการตดสนใจ
22 นทธ จตสวาง. (2540). วตถประสงคและรปแบบการลงโทษ. กรงเทพฯ: กรมราชทณฑ. หนา 31. 23 นทธ จตสวาง. (2556). วตถประสงคในการลงโทษ. (ออนไลน). เขาถงไดจาก: http://www.gotoknow.org/
posts/454719. [2556, 5 เมษายน]. 24 ณฐฐวฒน สทธโยธน. (2557). ทฤษฎอาชญาวทยา (หนวยท� 6). แนวการศกษาชดวชา กฎหมายอาญาและอาชญา
วทยาช�นสง. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. หนา 12.
18
ของตนเอง รวมท�งความสามารถของบคคลในการใชเหตผล การกระทาส�งใดมนษยยอมมเหตผล
เปนของตนเอง ดงน�น มนษยจงตองรบผดชอบตอการกระทาของตนเองท�ไดกระทาลงไป หากเปน
การกระทาท�ดเขายอมไดรบผลตอบแทนท�ด แตหากเปนการกระทาท�ไมดหรอเปนการกระทาท�ฝาฝน
ตอกฎเกณฑของสงคมเขายอมสมควรไดรบการตาหนหรอไดรบการลงโทษจากสงคมอยางหลกเล�ยง
ไมได การท�สงคมลงโทษเขา เพราะเหตผลท�มาจากการกระทาของเขาเองหาใชส�งอ�นใดไม เม�อเขา
กระทาเขายอมสมควรถกลงโทษ การลงโทษจงเปนการทดแทนการกระทาผดของเขาน�นเอง
ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนไดรบอทธพลมาจากความเช�อของสานกอาชญา
วทยาสานกคลาสสค (Classical School) ซ� งเหนวา ผท�กระทาผดเปนผละเมดศลธรรม ฝาฝน
กฎเกณฑของสงคม จงสมควรถกลงโทษใหเพ�อตอบแทนความผดท�เขากระทาลงไป โดย แบรดเลย
(Bradley)25 นกปรชญาชาวองกฤษ กลาวไววา “...ในความคดของคนท�วไปจะมความรสกวาการกระทา
ความผดและการลงโทษเปนของคกน การลงโทษกคอการลงโทษดวยเหตท�วาเขาสมควรท�จะไดรบ
อนเน�องจากการกระทาของเขา ถาหากวาการลงโทษมประโยชนหรอผลอะไรท�ตามมากตาม เหลาน�น
เปนเพยงเปลอกนอก แตเน�อแทแลวคอการท�เขาสมควรจะไดรบโทษเน�องจากการกระทาความผด
ของเขา...” โดยมวตถประสงคของการลงโทษตามทฤษฎ ดงน�
1) เพ�อเปนการตอบแทนการกระทาของผกระทาผด เพราะเขาสมควรท�จะไดรบโทษ
เน�องจากการกระทาผดของเขา
2) เพ�อแสดงความรบผดชอบตอการกระทาของเขาท�ไดกระทาลงไป
3) เพ�อธารงความยตธรรมในสงคม
4) เพ�อรกษากฎหมาย
ผเขยนจงเหนวา การลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนน�น เปนการ
ลงโทษเพ�อเปนการลงโทษทดแทนและโตกลบการกระทาผดท�ผกระทาผดไดกระทาลงไป เพราะเม�อ
ผกระทาผดไดกระทาความผดตอผอ�นแลวจงสมควรท�จะไดรบการลงโทษท�เปนผลมาจากการ
กระทาความผดของเขาเอง โดยไมไดมองผลท�อาจจะเกดข�นในอนาคตวาเม�อเขาไดรบการลงโทษ
แลวผลจะเปนอยางไร ผถกลงโทษไดรบโทษแลวจะสามารถกลบตวเปนคนดและอยรวมกบสงคม
ไดหรอไม
25 สหธน รตนไพจตร. (2527). ความประสงคของการลงโทษอาญา: ศกษาเฉพาะประเทศไทยสมยใชกฎหมาย
ลกษณะอาญาและประมวลกฎหมายอาญา. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต, คณะนตศาสตร มหาวทยาลย
ธรรมศาสตร. หนา 33-34.
19
เหตผลของการลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนม 2 ประการ26 ดงน�
ประการแรก เหตผลเพ�อความยตธรรม แนวคดน� เหนวา การกระทาความผดเปนการฝาฝน
ตอหลกความยตธรรม เม�อฝาฝนผกระทาผดจงตองถกลงโทษเพ�อท�จะธารงรกษาความยตธรรมไว
บคคลผท�เปนตนคดตามแนวคดดงกลาวน� คอ เอมมานเอล คานท (Kant) เองเกล (Hegel) และฮอวกนส
(Hawkins) กลาวคอ
คานท (Kant) เหนวา “...เหตท�จะตองลงโทษผกระทาความผดกเพ�อรกษาความยตธรรม
เอาไว ความยตธรรมท�ถกละเมดจะตองไดรบการทดแทน ถาหากวาความยตธรรมและสทธของ
มนษยถกทาลายลง ชวตของมนษยจะไมมคณคาอะไรเหลออยเลย เราจะตองลงโทษผกระทาผด
เพราะการลงโทษเปนส�งท�เขาสมควรจะไดรบ ถาเราละเวนไมลงโทษผกระทาผดกเทากบเรารวมมอ
ฝาฝนกฎเกณฑของความยตธรรมดวย..”
เองเกลส (Hegel) เหนวา “...เหตของการลงโทษเพ�อใหสาสมกเพ�อนาความถกตองกลบคนมา
การกระทาผดเปนการปฏเสธส�งท�ถกตอง การลงโทษจงเปนปฏกรยาของสงคมท�ไมเหนดวยกบ
การปฏเสธส�งท�ถกตองน� ดงน�นการลงโทษจงเปนส�งท�ผกระทาผดสมควรจะไดรบเน�องจากการ
กระทาผด...”
ฮอวกน (Hawkins) เหนวา “...เหตท�ตองลงโทษเพ�อใหสาสมกเพราะมนษยตองมความ
รบผดชอบทางศลธรรมตอการกระทาของเขา การลงโทษคนตางจากการฝกหดสตวตรงท�วาเรา
ตสตวท�ทาไมถกตองน�น เราไมไดคดวาสตวจะตองรบผดชอบตอการกระทาของมน แตเราตมน
เพ�อใหมนหวาดกลว เพ�อมนจะไมกระทาเชนน�นอก เราลงโทษคนไมใชเพราะเราหวงผลของการ
ลงโทษเขา หากแตเปนเพราะเขาตองรบผดชอบตอการกระทาของเขา ท�งน� เพราะสตวไมมความ
รบผดชอบทางศลธรรม แตคนเรามความรบผดชอบเชนวาน�นอย...”
ประการท�สอง เหตผลเพ�อการทดแทนความผดตามกฎหมาย แนวคดน� เหนวา เม�อมการ
กระทาผดกฎหมายเกดข�นเรากจะลงโทษผกระทาผดดวยเหตเพราะเขาสมควรจะไดรบการลงโทษ
เน�องจากการกระทาผดกฎหมายไมใชเพ�อความยตธรรม ท�งน� เพราะอาชญากรรมและการลงโทษ
เปนของคกน
หลกการลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนมความมงหมายสาคญกเพ�อ
การทดแทนการกระทาความผด ดงน�นในการลงโทษผกระทาผดจงตองสอดคลองกบหลกเกณฑ
สาคญ ดงน� 27
26 เร�องเดยวกน, หนา 33-34. 27 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 38-42.
20
หลกเกณฑแรก ผท�กระทาผดเทาน�นท�จะถกลงโทษ การท�จะลงโทษบคคลใด จะตองม
การกระทาผดและมความผดเกดข�นกอน จงจะมตวผกระทาผดมาลงโทษ ดงน�นการลงโทษจงจะ
ลงโทษไดเฉพาะตวผกระทาผดเทาน�น ตราบใดท�บคคลยงมไดกระทาผดเราจะลงโทษเขามได
สรปไดวา เง�อนไขของการลงโทษท�สาคญคอ จะตองมการกระทาผดเกดข�นเสยกอนจงจะลงโทษบคคล
ผกระทาผดได
หลกเกณฑท�สอง ผกระทาผดทกคนตองถกลงโทษโดยไมมขอยกเวน การลงโทษตาม
ทฤษฎน� มงรกษาไวซ� งความยตธรรม ผกระทาผดเปนผละเมดกฎเกณฑแหงความยตธรรม ไมวาบคคล
น�นจะเปนใครกตาม หากเปนผละเมดกฎเกณฑแหงความยตธรรมกจะตองถกลงโทษทกๆ คน แมวา
การลงโทษบคคลน�นจะไมเกดประโยชนอะไรตอสงคมกตาม
หลกเกณฑสดทาย จานวนโทษตองพอเหมาะกบความผด การลงโทษตามทฤษฎการลงโทษ
เพ�อความสาสม มงหมายท�จะลงโทษใหสาสมกบความผดท�ไดกระทาลงไป ดงน�น การลงโทษ
จงตอง “สาสม” กบความผด โทษท�จะลงแกผกระทาความผดจะตองมความสาสมคอมความหนกเบา
เทาๆ กบความผดน�น
กลาวโดยสรปไดวา การลงโทษผกระทาผดตามทฤษฎน� มไวเพ�อการรกษาความยตธรรม
โดยจะลงโทษผกระทาผดดวยเหตเพราะเขาสมควรจะไดรบการลงโทษเน�องจากการกระทาผด
กฎหมาย ดงน�น การลงโทษจงตองลงโทษแกผกระทาผดเทาน�น และตองลงโทษผกระทาผดทกคน
ตลอดจนจะตองลงโทษใหเหมาะสมกบความผดท�ไดกระทาลงไปดวย
2.4.2 ทฤษฎการลงโทษเพ�อขมขยบย�ง28
ซซาร เบคคาเรย (Caesar Beccaria) นกอาชญาวทยาชาวอตาเลยนคนสาคญ ท�ไดรบการ
ยอมรบวาเปนตนกาเนดของสานกอาชญาวทยาคลาสสค พดถงเร�องความทารณแหงโทษในป ค.ศ. 1764
กลาวคอ สานกอาชญาวทยาคลาสสค พฒนาข�นมาจากปรชญาพ�นฐาน 3 ปรชญา ไดแก ปรชญา
สญญาประชาคม (Social contract Philosophy) ปรชญาลทธอรรถประโยชนนยม (Utilitarian
Philosophy) และปรชญาฮโดนซม (Hedonitic Philosophy) เบคคาเรย ใหทศนะวา มนษยมเจตจานง
อสระ (Free Will) มความเปนอสระ มสทธท�จะเลอกกระทาการหรอไมกระทาการใดๆ นอกจากน�
มนษยยงเปนสตวโลกท� “มพรอมดวยเหตผล” (being rational) ดงน�น เม�อมนษยตดสนใจทาอะไร
ลงไป ถอวามนษยสามารถช�งน� าหนกระหวางการกระทาและผลท�ไดรบ เม�อมนษยใชเหตผลดแลว
และตดสนใจทาลงไป มนษยจงตองรบผดชอบตอการกระทาน�น เบคคาเรยเหนวาการกระทาผด
จะตองไดรบการลงโทษใหสมกบลกษณะความผดท�ไดกระทาลงไป
28 ณฐฐวฒน สทธโยธน. อางแลว เชงอรรถท� 24. หนา 20-23.
21
ทฤษฎการลงโทษเพ�อยบย �ง ต�งอยบนความเช�อพ�นฐานวาการกระทาผดท�เกดข�นในสงคม
เม�อเกดข�นแลวไมสามารถท�จะยอนเวลากลบไปไมใหการกระทาน�นเกดข�นอกได ดงน�น เม�อเกดการ
กระทาผดข�น เราจงควรหาทางท�จะปองกนมใหการกระทาผดลกษณะน�นเกดข�นมาอกมากกวาท�จะแก
แคนทดแทนผกระทาผด
แนวคดน� จงมองวาสงคมควรจะใชวธการลงโทษเพ�อเปนการปองกนมใหเกดการกระทาผด
ลกษณะน�นข�นอก โดยการใชการลงโทษเปนเพ�อขมขใหบคคลอ�นในสงคมกลวเกรงโทษท�จะไดรบ
และไมกลากระทาผด ซ� งจะถอวาเปนการปลกฝงศลธรรมใหแกบคคลในสงคมไปดวย
ทฤษฎการลงโทษเพ �อขมขยบย �งมความเช�อตามแนวคดของสาน กอาชญาวทยา
แนวปฏฐานนยม (Positivist) ซซาร ลอมโบรโซ (Caesar Lombroso) นายแพทยผใชวธการทาง
วทยาศาสตรซ� งเปนแนวคดแบบปฏฐานนยมมาใชในการศกษาผกระทาผด เพ�อท�จะหาทางปองกน
สงคม โดยเขามความเช�อวา หากรวาผกระทาผดมลกษณะอยางไรกสามารถท�จะหาทางปองกนได
โดยใชวธการตางๆ ท�เหมาะสมเพ�อปองกนมใหบคคลน�นเปนอนตรายตอสงคม โดยวตถประสงค
ของการลงโทษตามทฤษฎขมขยบย �งจงแบงออกเปน 2 ประการคอ
ประการแรก การลงโทษเพ�อขมขยบย �งโดยเฉพาะหรอปองกนโดยเฉพาะ (Specific
Deterrence) เปนการลงโทษผกระทาผดรายบคคล เพ�อยบย �งมใหเขากระทาผดซ� า
ประการท�สอง การลงโทษเพ�อขมขยบย �งโดยท�วไปหรอปองกนโดยท�วไป (General
Deterrence) เปนการลงโทษผกระทาผดเพ�อเปนตวอยางใหสงคมท�วไปเหน เพ�อท�จะไดเกรงกลวโทษ
จากการกระทาผดและไมคดท�จะกระทาผดข�นอก
เหตผลในการลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อขมขยบย �งน�น มไดคานงถงประโยชน
แตเฉพาะการลงโทษเพ�อยบย �งตวผกระทาผดเทาน�น แตยงคานงถงประโยชนของประชาชนและ
สงคมโดยรวมอกดวย การลงโทษตามทฤษฎน� ต�งอยบนพ�นฐานของ “ทฤษฎอรรถประโยชน”
(Utilitarian Theory) ตามแนวคดของ จอหน สจวต มลล (J.S. Mill) และ “ทฤษฎเจตจานงเสร”
(Free will) ทฤษฎอรรถประโยชนมแนวคดวา การท�จะตดสนวาการกระทาอยางใดอยางหน�งน�น
เปนการกระทาท�ถกตองชอบธรรมหรอไม จะตองดจากผลกระทบท�เกดข�นตอสงคมโดยรวมเปนสาคญ
หากการกระทาน�นกอใหเกดผลประโยชนตอสงคมโดยรวม กจะถอวาการกระทาน�นเปนส�งท�
ถกตองชอบธรรม โดยมหลกพจารณาวา “การกระทาน�นกอใหเกดความสขมากท�สดตอคนจานวน
มากท�สด” หรอไม ถาใช กจะถอวาการกระทาน�นถกตองชอบธรรม
โดยท�วไปแลวตามทฤษฎการลงโทษเพ�อปองกน เหนวาการลงโทษเปนส� งท�เลวราย
แตเปนความจาเปนท�จะตองปองกนสงคมจงตองมการลงโทษ ดงน�นหากจะมการลงโทษกจะตอง
เปนไปเพ�อเหตผลในการปองกนสงคมเปนหลก มใชเพ�อแกแคนผกระทาผด
22
ซซาร เบคคาเรย เสนอความคดเก�ยวกบการลงโทษเพ�อการยบย �ง ไว 3 ประการ กลาวคอ29
ประการแรก การลงโทษมความจาเปน เน�องจากมนษยยงมความเหนแกตว คนเราพรอมท�จะ
ฝาฝนสญญาประชาคม ถาหากส�งน�นกอใหเกดประโยชนสวนตว สาหรบเบคคาเรย เหนวามนษยทกคน
สามารถมพฤตกรรมอาชญากรไดเสมอ เม�อเปนดงน�น การลงโทษจงไมควรปฏเสธตอความเหนแกตว
ของมนษย หากแตควรสงเสรม “แรงจงใจ” ไมใหประโยชนมองมนษยถกทาลายโดยกฎหมาย
ประการท�สอง การลงโทษควรจะมไวเพ�อเปนการปองกน โดยการใชความคดเร�องการ
ขมขยบย �ง (Deterrence) ซ� งการขมขยบย �งแบงออกเปน 2 ประเภทคอ การขมขยบย �งโดยเฉพาะ
(Specific Deterrence) เปนการลงโทษผกระทาผดรายบคคลเพ�อยบย �งมใหเขากระทาผดซ� า และการ
ขมขยบย �งโดยท�วไป (General Deterrence) เปนการลงโทษผกระทาผดเพ�อเปนตวอยางใหสงคม
ท�วไปเหน
ประการสดทาย เง�อนไขของการขมขยบย �ง (Deterrence) การขมขยบย �งข�นอยกบเง�อนไข
2 ประการ คอ การลงโทษจะตองไดสดสวนกบอาชญากรรม และสาธารณชนจะตองไดรบรเขาใจ
อยางแนชดเก�ยวกบการลงโทษน�น
ฟอน ฟอยเออบาค (Von Feauerbach) นกกฎหมายชาวเยอรมน ใหทศนะวา “กฎหมายอาญา
ตองมผลบงคบทางจตใจเปนการปองกนไมใหคนท�วไปกระทาผด กฎหมายจงตองกาหนดอตราโทษสง
เพ�อใหแนใจวาในใจของผท�จะกระทาผดตองกงวลตอความเส�ยงตอการถกลงโทษ ซ� งหนกกวา
ความคดท�จะไดประโยชนจากการกระทาผด โดยเพ�อใหเกดความกลวโทษ หากผลรายท�ไดรบจาก
การลงโทษมความรนแรงมากพอแลว บคคลจะไมกลากระทาผด
อาชชาฟเฟนบรก (Aschaffenburg) กลาววา30 “...ผลของการขมขจากการลงโทษควรม
สองทาง คอ ควรจะทาใหประชาชนท�วไปรสกเปนการปองกนและเปนการเตอนแตละบคคลไมให
กระทาผดข�นอก แตประโยชนย�งใหญของการขมขวาจะลงโทษน�น อยท�การอบรมเก�ยวกบ
ความรสก นกคดในเร�องชวตโดยท�วไปของประชาชน การกาหนดวาการกระทาเชนน�นเชนน� เปน
ความผด ซ� งถาผใดกระทาข�นรฐจะลงโทษ จะทาใหเกดความรสกแกคนท�วไปวาการกระทาเชนน�น
ไมเหมาะสมไมเปนท�ยอมรบนบถอ เปนท�เสยหาย และขดกบหนาท�ของประชาชน ดงน�น การ
ปองกนท�วไป จงดาเนนไปอยางเงยบๆ ชาๆ และลกซ� ง ทาใหความรสกวาอะไรชอบอะไรควร
แจมแจงข�น...”
29 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 46 - 47. 30 อทศ แสนโกศก. (2525). กฎหมายอาญา 1. พระนคร: ศนยบรการเอกสารและวชาการ กองวชาการ กรมอยการ.
หนา 24.
23
นอกจากน� เบคคาเรย ยงไดอธบายถงทฤษฎการลงโทษเพ�อขมขยบย �งวาการลงโทษ
ท�สามารถขมขยบย �งผกระทาผดไดควรจะตองมลกษณะสาคญ 3 ประการ (Three Key Elements of
Punishment) ดงน� 31 คอ
ประการแรก การลงโทษตองทาดวยความรวดเรว (Swiftness of punishment) เบคคาเรย
ใหเหตผลสองประการวาทาไมจงตองลงโทษดวยความรวดเรว เหตผลแรกพบวากระบวนการ
ยตธรรมใชกบผกระทาผดบางรายหลายปกวาท�จะนาตวมาพพากษาลงโทษ บอยคร� งท�พบวาเวลาท�
ใชในการตดตามตวยาวนานกวาเวลาตามโทษท�จะกาหนดใหลงโทษสาหรบความผดน�นเสยอก
แมวาจะกาหนดโทษสงสดแลวกตาม เบคคาเรย จงกลาวไววา “...การลงโทษดวยความรวดเรว
วองไวและความใกลชดกบการประกอบอาชญากรรมจะเกดประโยชนมากกวา..” เหตผลประการท�สอง
เบคคาเรยเนนวา ความรวดเรวในการพพากษาวางโทษผกระทาผดมความสมพนธกบขนาดของการ
ลงโทษเพ�อขมขวญยบย �งการพพากษาวางโทษและการลงโทษดวยความรวดเรวมความสาคญอยางย�ง
ประการท�สอง ความแนนอนในการลงโทษ (Certainty of punishment) ประเดนเร�องความ
แนนอนในการลงโทษ เบคคาเรย เหนวาเปนคณภาพท�สาคญท�สดของการลงโทษ นอกจากน� เบคคาเรย
กลาววา
“...แมกระท�งความช�วรายท�นอยท�สด...แตเม�อผกระทาผดไดรบโทษท�แนนอน ยอมจะมผล
ในการสรางความเกรงขามในจตใจคนไดดย�ง...”
“...ความแนนอนในการลงโทษ หากมนสามารถชวยบรรเทาได การลงโทษน�นมนจะถก
บนทกในความทรงจาไดย�งกวาความกลวในวธอ�นซ� งยงยากกวา แตเจอไวดวยความหวงวาจะไดรบ
การยกเวนโทษ...”
ประการสดทาย ความเครงครดหรอความรนแรงในการลงโทษ (Severity of punishment)
เบคคาเรย เนนวาการลงโทษท�มประสทธผล โทษท�เปนไปไดน� จะตองมากเกนกวาประโยชนท�
ผกระทาผดจะไดรบจากการประกอบอาชญากรรม
แนวคดของเบคคาเรยในเร�องการขมขยบย�ง มการลงโทษเพ�อขมขยบย �งสองลกษณะ
เพ�อวตถประสงคในการลงโทษ (Purpose of Punishments) 2 ประการ คอ การขมขยบย �งโดยเฉพาะ เปน
การลงโทษผกระทาผดรายบคคลเพ�อยบย �งมใหเขากระทาผดซ� า เม�อไดรบโทษไปแลวจะเกดความ
หลาบจา เกรงกลวโทษท�จะไดรบจนไมกลากระทาผดอก และการขมขยบย �งเปนการท�วไป เปนการ
ลงโทษผกระทาผดเพ�อเปนตวอยางใหสงคมท�วไปเหนวาผกระทาผดจะตองไดรบโทษอยางไร
เปนการลงโทษโดยมความมงหมายท�จะใหบคคลอ�นในสงคมไดเหนผลรายของการกระทาผดวา
เม�อกระทาผดแลวจะตองไดรบโทษอยางไร อนเปนการใหขอคด เตอนสตบคคลอ�นๆ ท�อาจจะ 31 ณฐฐวฒน สทธโยธน. อางแลว เชงอรรถท� 24. หนา 25-28.
24
กระทาผดใหเหนตวอยางการลงโทษผกระทาผด เพ�อผลในการยบย �งและปองปรามบคคลอ�นมให
กระทาผด
การลงโทษเพ�อขมขยบย �งมใหเกดการกระทาผดอกไดอยางมประสทธภาพน�น จะตอง
ปฏบตตามหลกสาคญ 3 ประการ ดงน�
ประการแรก การลงโทษตองไดสดสวนกบการรกระทาผด กลาวคอ จะตองมความ
“เทาเทยมกบ” หรอ “พอด” กบอาชญากรรม และตองไมใชวธการท�รนแรงเกนกวาอาชญากรรม
ภายใตสญญาประชาคม รฐไมมสทธไมมอานาจท�จะลงโทษผใดเกนกวาท�จาเปนควรจะลงโทษ
ใหเทากบอาชญากรรมน�น
ประการท�สอง การรบรของสาธารณชน เบคคาเรย เหนวา การลงโทษจะไมสามารถขมข
ยบย �งผกระทาผดได จนกวาการลงโทษน�นจะเปนท�รบรโดยท�วไปของสาธารณชน โดยการลงโทษ
ควรกระทาดวยความรวดเรว จนสามารถทาใหสาธารณชนเขาใจเช�อมโยงความสมพนธระหวางการ
ลงโทษกบอาชญากรรมน�น เพ�อใหสาธารณชนเกดการเปรยบเทยบระหวางแรงจงใจจากการประกอบ
อาชญากรรมกบการลงโทษท�จะไดรบและการลงโทษควรมความแนนอน
ประการสดทาย กฎหมายกบการลงโทษ จะตองเปนเร�องท�สาธารณะจะตองมองเหนได
อยางเชน การพมพหนงสอทาใหสาธารณชนสามารถเขาถงกฎหมาย อนจะทาใหระลกความทรงจา
ถงสญญาประชาคม สาหรบการลงโทษ โดยเฉพาะอาชญากรรมท�มความรายแรงรองลงมาการ
ลงโทษควรจะตองเหนไดชดเจนเพ�อขมขการกระทาผดอ�น สาหรบอาชญากรรมรายแรง การลงโทษ
เปนส�งท�หลกเล�ยงไมไดและเปนงานของสาธารณชนท�จะตองชวยกน
ทฤษฎน� มความเช�อวา การลงโทษสามารถปองกนสงคมไดโดยการขมขใหคนกลวการ
ลงโทษ และสามารถยบย �งคนอ�นมใหกระทาผด ดงน�นการลงโทษจงตองใชวธการท�สอดคลอง
เพ�อใหบรรลวตถประสงค ซ� งมหลกการดงน� 32
1) หลกปรมาณโทษ ถอวาเปนเคร�องมอในการขมขยบย �งมใหบคคลกระทาผดตามทฤษฎ
การขมขยบย �ง (Deterrence) การกาหนดปรมาณโทษมแนวทางดงน� ปรมาณโทษตองมากพอท�จะทา
ใหบรรลผลในการปองกน และปรมาณโทษตองไมมากเกนไปกวาความจาเปนในการบรรลผลในการ
ปองกน
2) หลกความแนนอนและความรวดเรวของการลงโทษ เม�อมการกระทาผดเกดข�นตอง
จบตวผกระทาผดมาลงโทษใหได และการลงโทษผกระทาผดจะตองกระทาดวยความรวดเรวทนตอ
เหตการณ
32 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 48-53.
25
3) หลกการใชการลงโทษเปนเคร�องมอยบย �งผอ�นใหกลวโทษ โดยจะตองลงโทษ
โดยเปดเผย ทาใหสาธารณชนท�วไปไดรบร
กลาวโดยสรปไดวา ทฤษฎลงโทษเพ�อขมขยบย �งมวตถประสงคของการลงโทษกเพ�อเปน
การขมขยบย �งผกระทาผดไมใหกระทาผดอก โดยมความมงหมายท�จะใหผกระทาผดท�ไดรบโทษ
ไปแลวเกดความหลาบจา เกรงกลวโทษจนไมกลากระทาผด และขณะเดยวกนผลของการลงโทษ
ผกระทาผดคนหน� งยงเปนตวอยางใหบคคลโดยท�วไปในสงคมพ�พบเหนเกดความเกรงกลวโทษ
น�นๆ จนไมกลาท�จะกระทาผดข�นเชนกน
2.4.3 ทฤษฎการลงโทษเพ�อตดโอกาสกระทาผด33
การปองกนสงคมหรอการตดโอกาสกระทาผดน� มหลกการวาอาชญากรรมยอมไมเกดข�น
ถาไมมอาชญากรหรออาชญากรไมมโอกาสท�จะกระทาผด การลงโทษเพ�อเปนการตดโอกาสกระทาผด
มว ตถประสงคท�คลายกบวตถประสงคของการลงโทษเพ�อขมขยบย � ง คอ เพ�อการปองกน
อาชญากรรม แตแตกตางกนวาตามหลกของการลงโทษเพ�อการขมขยบย �งมงใหเกดความเกรงกลว
ไมกระทาผดข�นอก สวนการลงโทษเพ�อตดโอกาสมงปองกนการกระทาผดซ� า โดยการทาใหเขา
หมดโอกาสท�จะกระทาผดข�นได ซ� งวธการท�จะขจดผกระทาผด อาจทาไดโดยการเนรเทศเพ�อปองกน
สงคมจากอาชญากรโดยการกนอาชญากรไปอยท�อ�นเพ�อใหสงคมปลอดภย เชน องกฤษเคยสง
นกโทษไปไวท�ออสเตรเลย หรอโดยการทาลายอวยวะเพ�อตดโอกาสผกระทาผดในการประกอบ
อาชญากรรม เชน ตดมอพวกลกขโมย ทาใหหมดโอกาสลกขโมย หรอการประหารชวต
สาหรบวธการลงโทษท�สนองตอวตถประสงคน� และใชกนแพรหลายในปจจบนกคอ
การจาคกโดยการกนผกระทาผดออกไปจากสงคมใหสงคมปลอดภย แตการจาคกเปนวธท�แยก
ผกระทาผดออกจากสงคมเปนการช�วคราว เพราะการลงโทษจาคกเพ�อสนองตอวตถประสงคน� ไมได
เปนวธท�ดท�สด เน�องจากผกระทาผดยงคงตองกลบมาอยในสงคมในทายท�สดเม�อพนโทษ แมจะเปน
โทษจาคกตลอดชวตซ� งมกจะมการลดโทษ และเม�อกลบมาแลวผกระทาผดอาจมความโกรธแคน
สงคมมากย�งข�น เปนผลตอเน�องจากการลงโทษท�เขาไดรบ หรอปรบตวเขากบสงคมยากข�น เพราะ
สงคมไมยอมรบเน�องจากมตราบาปเปนคนข�คก
กลาวโดยสรปไดวา ทฤษฎลงโทษเพ�อตดโอกาสกระทาผดมวตถประสงคกเพ�อเปนการ
ปองกนสงคมโดยการตดโอกาสผกระทาความผดออกจากสงคม ซ� งทฤษฎน� มองวาอาชญากรรม
ยอมไมเกดข� นถาไมมอาชญากร หรออาชญากรไมมโอกาสท�จะทาผดน�นกโดยการนาผกระทา
33 นทธ จตสวาง. (2556). วตถประสงคในการลงโทษ. (ออนไลน). เขาถงไดจาก: http://www.gotoknow.org/
posts/454719. [2556, 5 เมษายน]..
26
ความผดมาลงโทษจาคก หรอเนรเทศออกจากสงคม อนเปนการปองกนผกระทาความผดออกจาก
สงคมเพ�อใหสงคมปลอดภย
2.4.4 ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ34
ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ (Rehabilitative Theory) เกดข�นมาในยคท�มการต�นตว
ทางวทยาศาสตร มการศกษาคนควาโดยอาศยวธการทางวทยาศาสตร ท�เรยกวา ปฏฐานนยม
(Positivist) ใชวธการศกษาเชงประจกษ (Empirical method) ท�ไดจากการสงเกต การทดลอง
นกอาชญาวทยากลมน�นาโดย ลอมโบรโซ (Lombrozo), กาโรฟาโล (Garofalo) และเฟอรร (Ferri)
นกอาชญาวทยาชาวอตาเลยน และในฐานะผนาของสานกอตาเลยน (Italian School) ท�เหนวา
การศกษาเร�องอาชญากรรมและการกระทาผดควรใชวธการทางวทยาศาสตรมาใชในการศกษา
โดยมงเนนการศกษาเปนรายบคคลเพ�อคนหาสาเหตแหงอาชญากรรม และนาผลท�ไดมาใชในการ
แกไขการกระทาผด รวมท�งควรปรบปรงวธการลงโทษใหเหมาะสมกบผกระทาผด
ความเช�อพ�นฐานของทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ ตามทฤษฎน� เช�อวา การลงโทษ
ควรมเพ�อการแกไขฟ� นฟผกระทาผด ใหกลบตวเปนคนด เพ�อไมใหผกระทาผดกลบมากระทาผดซ� า
รวมท�งพยายามท�จะชวยใหผกระทาผดกลบคนสสงคมไดตามปกต จงตองมการใหการเรยนร การ
อบรมใหเพยงพอท�เขาจะใชในการดาเนนชวตได เชน การฝกอาชพ รวมท�งการพยายามชวยให
ผกระทาผดไมใหรสกมปมดอยจากการท�ไดรบการลงโทษไปแลว
เคทเวย (George F. Kirchway) ใหทศนะวา35 “...การลงโทษไมสามารถยบย �งผซ� งหยอน
ความรบผดชอบไดเพราะวาเขาไมรถงผลรายท�จะไดรบจากการกระทาผด ไมสามารถท�จะยบย �ง
บคคลวกลจรตได เพราะวาเขาพยายามขดแยงกบบรรทดฐานของสงคมอยแลว ไมสามารถยบย �งผท�
กระทาผดดวยความฉลาดได เพราะวาเขายอมไมคดวาจะถกจบได ไมสามารถยบย �งผซ� งกระทา
ความผดโดยกะทนหนได เพราะวาแรงกระตนใหกระทาผดมเรวกวาท�จะคดถงเหตผล ถาการลงโทษ
ไมสามารถยบย �งบคคลเหลาน� ไดแลว แลวใครกนท�จะลงโทษเพ�อยบย �งได กคงจะมแตบคคลซ� งม
มาตรฐานความประพฤต ท�ดและไมละเมดกฎหมายอยแลว ซ� งไมจาเปนตองอาศยการลงโทษเพ�อ
เปนการยบย �งมาขมขเลย...”
ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟเปนทฤษฎท�เกดข�นมาพรอมๆ กบความเจรญกาวหนา
ของการศกษาแบบวทยาศาสตร ท�เนนความเปนเหตเปนผล เนนการศกษาเชงประจกษ มการนา
ความรทางดานสงคมศาสตรมาใช มการนาวธการศกษาแบบเชงประจกษนยม (Empirical Method)
34 ณฐฐวฒน สทธโยธน. อางแลว เชงอรรถท� 24. หนา 31. 35 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 59-60.
27
มาใชในวงการนตศาสตรเพ�อศกษาถงสาเหตแหงการกระทาผด โดยศกษาวเคราะหและเกบขอมล
ดวยวธการทางวทยาศาสตร ไมไดใชเพยงการใชเหตผลทางตรรกวทยา (rational)
การลงโทษตามทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ มวตถประสงคมงท�จะศกษาทาความ
เขาใจสาเหตแหงการกระทาผด โดยเนนตวบคคลผกระทาผดและสภาพแวดลอม เพ�อท�จะหา
ทางแกไขผกระทาผดมากกวาท�จะลงโทษ และการทาใหผกระทาผดกลบเขาสสงคมของตนเองได
และมชวตรวมกบบคคลอ�นในสงคมอยางเปนปกตสข
นกวชาการท�ศกษาดานนตศาสตรและอาชญาวทยา ท�ใชวธการศกษาเชงประจกษเหนวา
แมวาจะมการลงโทษท�รนแรง แตกพบวามการกระทาผดซ� าข�นอกอยเสมอ แสดงวาการลงโทษ
ไมสามารถทาใหคนกลวโทษท�จะไดรบ ไมสามารถขมขใหคนกลวจนไมกลากระทาผดข�นมาอก การ
ลงโทษโดยอาศยหลกกฎหมาย เพ�อใหเหมาะสมกบความผด และการลงโทษเพ�อการแกแคนทดแทน
ตามทฤษฎการลงโทษใหสาสม หรอเพ�อขมขใหกลวตามทฤษฎการปองกน แตเพยงอยางเดยว
ไมนาจะประสบผลสาเรจ จงตองมการศกษาวธการอ�นเพ�อแกไขปญหา น�นคอ การศกษาคนควา
สาเหตแหงการกระทาผดและหาวธการแกไขท�เหมาะสมกบผกระทาความผด เพ�อท�จะแกไขฟ� นฟ
ผกระทาผด มากกวาการลงโทษเพ�อขมขผกระทาผดและบคคลอ�นใหเกดความหวาดกลวจนไมกลา
กระทาผดข�นอก
ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟเปนทฤษฎท�ไดรบอทธพลมาจากวธการศกษาแบบ
วทยาศาสตร (Postivist) ท�ใชวธการศกษาแบบเชงประจกษ (Empirical method) มาศกษาวเคราะหโดยม
การเกบขอมลเชงประจกษมาพสจนความเช�อและสมตฐาน โดยศกษาสาเหตการกระทาผดเปน
รายบคคล ศกษาหาวธการลงโทษท�เหมาะสมกบผกระทาผด หาวธการท�จะดดแปลงแกไขผกระทา
ผด เพ�อไมใหกระทาผดซ� า ซ� งแนวคดของทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ แตกตางจากทฤษฎการ
ลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนและทฤษฎการลงโทษเพ�อปองกนของสานกคลาสสคท�เนนการใชการ
วเคราะหเชงเหตผลเชงตรรกะ (Rational)
การลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ มหลกคดวา “...ส�งใดกตามท�สามารถแกไขปรบปรงผกระทาผด
ใหกลบตวเปนคนดได ส�งน�นคอวธการท�ดท�สด และควรนามาใช เน�องจากผกระทาผดแตละคนม
ปญหาแตกตางกน มนสยใจคอแตกตางกน เราจงตองใชวธปฏบตท�แตกตางกน ข�นอยกบวาวธการ
แบบใด จงจะเหมาะสมกบผกระทาผดมากท�สด...”36 ท�งน� ตามแนวคดของ แพกเกอร (Herbert L.
Packer) ท�สรปวาวธการใดท�สามารถแกไขดดแปลงผกระทาผดไดกควรเลอกใชวธน�น
36 สหธน รตนไพจตร. อางแลว เชงอรรถท� 25. หนา 61-62
28
โดยหลกการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ มหลกการสาคญท�ควรปฏบต 5 ประการ37 ดงน�
ประการแรก พยายามหลกเล�ยงไมใหผกระทาผดประสบกบส� งท�ทาลายคณลกษณะ
ประจาตวของผกระทาความผด
ประการท�สอง ใหใชวธการอ�นแทนการลงโทษจาคกระยะส�นโดยหนมาใชวธการอยางอ�น
แทนโทษจาคก เพราะการลงโทษจาคกระยะส�นไมทาใหบรรลวตถประสงคของการฟ� นฟผกระทาผด
การลงโทษจาคกระยะส�นย�งจะทาใหผกระทาผดท�ถกลงโทษกลายเปนผรายถาวร เพราะผานการ
จาคกมาแลว กลายเปนคนข� คก และยงอาจไดเรยนรพฤตกรรมโจรจากในคกมาดวย วธการอยางอ�น
ท�สามารถนามาใชแทนการลงโทษจาคกระยะส� น เชน การกกขงแทนคาปรบ การรอการลงโทษ
หรอรอการกาหนดโทษ การคมประพฤต เปนตน
ประการท�สาม การลงโทษตองเหมาะสมกบการกระทาผดเปนรายบคคล ตามแนวคดของ
แพกเกอร ท�วา ในการกาหนดโทษและการพจารณาความหนกเบาของการลงโทษ ข�นอยกบ
ระยะเวลาท�จาเปนตองใชในการแกไขดดแปลงผกระทาผด ไมใชความหนกเบาของการกระทาผด
ดงน�น จงตองลงโทษใหเหมาะสมกบตวบคคลผกระทาผดวาเขาควรไดรบการแกไขอยางไร
ประการท�ส� เม�อผกระทาความผดไดแกไขดดงเดมแลวใหหยดการลงโทษหากเหนวา
ผกระทาผดสามารถแกไขตนเองไดดแลว กไมควรไปลงโทษเขาตอไปอก ควรจะระงบการลงโทษ
เพราะถงลงโทษตอไปกไมไดประโยชน วธการท�อาจนามาใชคอ การพกการลงโทษ (Parole)
ประการท�หา ใหมการปรบปรงการลงโทษระหวางท�มการคมขง เน�องจากทฤษฎการลงโทษ
เพ�อแกไขฟ� นฟมแนวคดวาจะคนผกระทาผดกลบไปสสงคม จงตองหาวธการชวยเหลอใหผกระทา
ผดสามารถใชชวตรวมกบผอ�นในสงคมได มอาชพ มงานทา มรายได เล� ยงตนเองได ไมตกเปนภาระ
ของผอ�นอนจะทาใหเกดการรงเกยจ ดงน�นในระหวางท�มการลงโทษ ควรมการฝกอาชพ ใหความร
ในเร�องท�จาเปนตองนาไปใชในสงคม เม�อพนโทษไปแลวจะสามารถเล�ยงตวเองได ทาใหไมกลบมา
กระทาผดซ� าอก
ทฤษฎลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ เช�อวาการลงโทษควรมไวเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาผดไมให
กลบมากระทาผดซ� า ประเดนท�ตองพจารณาคอ เราควรจะใชวธการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาผด
ในความผดลกษณะใด
1) กรณท�ผกระทาผดไมมความรบผดทางอาญา เม�อพจารณาจากตวผกระทาผดหาก
ผกระทาเปนบคคลท�มความผดปกตทางจต หรอมความบกพรองทางการรบร ไมสามารถรบร
ไมเขาใจถงการกระทาของตน การลงโทษยอมไมไดผล ควรใชวธการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟ
มากกวาการลงโทษเพ�อขมข หรอการลงโทษเพ�อปองกน 37 อทศ แสนโกศก. อางแลว เชงอรรถท� 30. หนา 34.
29
2) กรณท�การลงโทษไมสามารถรกษาและแกไขฟ� นฟผกระทาผดไดแตกลบทาใหแยลง
กลาวคอ ผกระทาผดบางประเภทหรอบางคน ท�กระทาผดในเร�องเลกนอย เชน ลกทรพยเพ�อประทงชวต
ไมใชมสนดานโจรหากไดรบการลงโทษจาคก อาจเปนการกดดนสภาพจตใจใหแยลง หรอเปนการ
เรยนรส� งท�ไมดจากในคก จงจาเปนท�ควรนาแนวคดและวธการการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟมาใชจะ
เหมาะสมกวาการลงโทษเพ�อยบย �งขมข หรอการลงโทษเพ�อปองกน
อยางไรกตาม การแกไขผกระทาผดในปจจบน แมจะเปนแนวทางท�ยอมรบกน
ในวงการราชทณฑโดยท�วไป แตกยงเปนท�สงสยวาจะไดรบผลตามประสงคเพยงไร เพราะการ
แกไขฟ� นฟผกระทาผดจะมอปสรรคหลายประการ กลาวคอ
(1) ผกระทาผดบางสวนเปรยบเสมอนกบแกวท�แตกไปแลวยากตอการท�จะมาตอ
ใหเหมอนเดมเพราะไดสญเสยบคลกภาพไปแลวโดยถกหลอหลอมและขดเกลาใหมบคลกลกษณะ
เชนน�นมาเปนเวลานาน แตใชเวลาในเรอนจาไมนาน เพ�อท�จะแกไขฟ� นฟใหฟ� นคนกลบมา และให
ปรบตวเขากบคนโดยท�วไปในสงคมน�นเปนส�งท�ทาไดยาก
(2) การลงโทษเพ�อการแกไขขดกบความรสกของคนในสงคมวาผกระทาผดไมควร
ไดรบการปฏบตท�ดกวาคนท�วไป ตามหลกของ เจเรม เบนเทม (Jeremy Bentham) ท�เรยกวา
“หลกการไดรบประโยชนท�นอยกวา” (Principle of less eligibility) ท�งน� เพราะคนโดยท�วไปจะเหน
วาเปนการไมเปนธรรมท�ผกระทาผดจะไดรบประโยชนมากกวาคนสจรตโดยท�วไป เชน ผกระทาผด
จะไดรบการอบรมแกไขฝกวชาชพ สวสดการ อาหาร ท�อยอาศย ตลอดจนการจดการศกษา การหางาน
ในขณะท�คนโดยท�วไปในสงคมอกจานวนมากไมไดรบบรการดงกลาว
(3) การแกไขฟ� นฟเหมาะสาหรบผกระทาผดบางประเภทเทาน�น เชน ผกระทาผด
คร� งแรก ซ� งไดกระทาผดไปเพราะอารมณช�ววบหรอโดยพล�งพลาด หรอทาไปเพราะความจาเปน
การแกไขฟ� นฟไมใหกระทาผดซ� าข�นอกยอมมทางทาสาเรจไดมาก แตสาหรบผกระทาผดท�เคยกระทา
ผดและถกลงโทษมาหลายคร� งแลว หรอพวกอาชญากรอาชพหรอพวกทาผดตดนสย โอกาสท�จะ
แกไขฟ� นฟใหกลบตวจะยอมเปนไปไดยาก ดงน�น การแกไขฟ� นฟจงไมสามารถทาใหผกระทาผด
กลบตวไดทกกรณไป
(4) การแกไขฟ� นฟผกระทาผดในเรอนจา จะทาใหผกระทาผดไดรบตราบาป
กลายเปนคนข� คกข� เม�อพนโทษออกไปกจะไมไดรบการยอมรบจากสงคม จงตองไปคบหาสมาคม
กบพวกเดยวกนและนาไปสการกระทาผดจนตองกลบเขามาในเรอนจาอกคร� ง
กลาวโดยสรปไดวา ทฤษฎน� มวตถประสงคท�แทจรงคอ เพ�อเปนการบาบดรกษา ฟ� นฟ
แกไขตวผกระทาความผดท�เคยไดกระทาผดพลาดไปใหสามารถกลบตวเปนคนดและกลบคนส
30
สงคมและใชชวตรวมกบบคคลอ�นๆ ในสงคมไดอยางเปนปกตสข ตลอดจนทาใหผกระทาความผด
เกดความคดใหมไมหวนกลบมากระทาความผดซ� าดงท�เคยเปนกระทามากอน
2.5 แนวคดทฤษฎในการแกไขฟ� นฟผตดยาเสพตด
เน�องจากกฎหมายเปนเคร�องมอของรฐในอนท�จะรกษาไวซ� งความสงบเรยบรอยภายในรฐ
โดยมการลงโทษเปนเคร�องมอในการสงเสรมประสทธภาพของกฎหมาย ฉะน�นวตถประสงคอน
แทจรงของการลงโทษกคอ การมงหมายใหสมาชกของรฐอยรวมกนดวยความสงบเรยบรอยและ
ปลอดภย ซ� งในการดารงอยในสงคมกมการลงโทษเปนการทดแทนผลของการกระทาความผดเพ�อ
เปนการขมขผท�ฝาฝนกฎหมาย อนมใหบคคลใดเอาเปนเย�ยงอยาง ตลอดจนเพ�อกอใหเกดความกลว
ไมกลากระทาความผด นอกจากน�การลงโทษยงถอไดวามวตถประสงคเปนการปรบปรงแกไขผกระทา
ความผดออกจากสงคมอกดวย
แนวความคดในการแกไขฟ� นฟผกระทาผดมยคสาคญในระยะเร�มแรกของ ศตวรรษท� 20
ซ� งมววฒนาการไปพรอมๆ กบความกาวหนาทางวทยาศาสตรและสงคม ประมาณ ค.ศ. 1930-1940
เช�อวา การบาบดรกษาจะตองคานงถงบคลกลกษณะเฉพาะของแตละบคคล อาชญากรรมจะลดลง
ไดยาก หากยงมการจาคกผกระทาความผดเปนจานวนมาก อกท�งยงเปนการทรมานนกโทษอกดวย
ประชาชนกาลงแสดงความคดการแกไขฟ� นฟใหเหนวาหากทาใหผกระทาความผดยอมรบเง�อนไข
ในการบาบดรกษาไดยอมมประสทธภาพมากกวาท�จะเนนวถทางแหงการลงโทษเพยงอยางเดยว
(ซ� งไดรบการสนบสนนจากนกอาชญาวทยาในยคตอมาหลายทาน อาทเชน Andrew, Basta and
Davidson, Cullen and Gendreau, Garrett) โดยแนวคดน� เตบโตข�นใน ค.ศ. 1950 ซ� งผานรปแบบท�
เรยกวา “Medical Model” กระท�งถง ค.ศ. 1980 จงเปนยคเส�อมของแนวคดการแกไขน� เน�องมาจาก
แนวคดการแกไขน� ถกวจารณอยางมากในเร�องของการเปดโอกาสใหเจาหนาท�ของรฐและผพพากษา
ใชดลพนจไดอยางกวางขวาง ซ� งแตกตางจากแนวคดในการลงโทษท�เรยกวา Crime Control
โดยแนวคดน�ไดรบการสนบสนนอยางมากในฐานะท�ถอวาเปนสทธพลเมอง38
แตมนกอาชญาวทยาบางทานมองวา การปฏบตตอผกระทาความผดแตละคนโดยใช
แนวคดการแกไขฟ� นฟอาจเกดความไมเทาเทยมกนได อนอาจสงผลตอการอานวยความยตธรรม อก
ท�งกลมอนรกษนยมเช�อวา การพพากษาโดยคมประพฤตผกระทาความผดเปนการผอนปรนจนเกนไป
38 ณฐดนย สภทรากล. อางแลว เชงอรรถท� 14. หนา 34.
31
การบาบด รกษาผกระทาผดจาเปนตองใชแนวคด ท�เรยกวา “Justice Model” อนทาใหผกระทา
ความผดไดรบการปฏบตท�เทาเทยมกนตามพฤตการณและความรายแรงของการกระทาความผด39
ตามรายงานของ มารค แอนแชล (Mark Ancel) มเน�อหาซ� งสรปไดวา ปรชญาของการ
แกไขน� มววฒนาการมาจากแนวคดมากมายหลายอยาง ความคดประการหน�ง คอ การคมครองสงคม
จากอาชญากร จาเปนตองมการกระทาท�อยนอกเหนอไปจากการทาใหผกระทาความผดรสานกใน
ความผด ความคดอกประการหน�งเสนอวา การลดพฤตกรรมท�ผดกฎหมายของอาชญากรเปนส�งท�
พงปรารถนา และอาจทาไดโดยใหการศกษาเสยใหม ประการสดทายความคดในทางมนษยธรรม
กอใหเกดแนวความคดในการปฏบต อน�งโดยแทจรงแลวแนวความคดการแกไขฟ� นฟน� เปนความคด
รเร�มมาจากสานกอาชญาวทยา (Positive School of Criminology) ซ� งเปนสานกท�ศกษาอาชญากร
โดยวธการศกษาทางวทยาศาสตร โดยม ลอมโบรโซ เปนผนาตามแนวความคดของสานกน�
การศกษาโดยวธการทางวทยาศาสตรเทาน�นท�จะทาใหสามารถคนพบสาเหตแหงอาชญากรรมได
การวเคราะหผกระทาความผดเปนรายบคคล จะชวยกาหนดไดวาผกระทาความผดคนน�นกระทา
ความผดดวยสาเหตอะไร และแกไขท�สาเหตน�น40
หลกการแกไขน� มพ�นฐานมาจากการศกษาโดยวธการทางวทยาศาสตรและสอดคลองกบ
ทฤษฎเหตนามาซ� งผล (The Theory of Determinism) ซ� งเปนทฤษฎท�อยบนพ�นฐานความเหนวา การ
ท�มนษยกระทาความผดยอมมสาเหตมาจากอทธพลผลกดนตางๆ อนไมอาจหลกเล�ยงได มนษยได
ละเมดตอกฎหมายเพราะอทธพลของปจจยทางชวภาพ ทางจตภาค หรอทางสงคม มนษยขาด
เจตจานงอสระในทางความคด (Free Will) ขาดอสระและเสรภาพในการกาหนดทางเลอก ดงน�น
มนษยจงไมตองรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง41
จากหลกการน� จะเหนวาเปนสวนหน�งของ ปรชญาท�เรยกวา “สสารนยม” (Materialism)
ซ� งถอวา สสารเปนความแทจรงเพยงหน�งเดยว เปนปฐมธาตของส�งท�งหลาย วตถตางๆ ท�งหลายท�
ประสบลวนแตประกอบข�นจากสสาร ซ� งกฎแหงธรรมชาตและจะอธบายโลกและทกส�งในโลกได
เชน โลกท�งโลก รวมท�งชวต จตใจ สงคม มนษย ศลปะ วรรณคด และประวตศาสตรของมนษย
สามารถจะอธบายไดวาเปนผลสบเน�องมาจากการเคล�อนท�ของสสาร42
ในปรชญาสสารนยมมทฤษฎท�สาคญคอ “ทฤษฎจกรกลนยม” ซ� งอธบายการเคล�อนไหว
เปล�ยนแปลงท�เกดข�นของสสารในโลกวามไดเปนไปเพ�อกฎหมายอะไร แตเปนไปอยางกลไก
39 ณฐดนย สภทรากล. อางแลว เชงอรรถท� 14. หนา 35. 40 ณฐดนย สภทรากล. อางแลว เชงอรรถท� 14. หนา 35. 41 ประเสรฐ เมฆมณ. (2523). หลกฑณฑวทยา. กรงเทพฯ: บพธการพมพ. หนา 88. 42 กรต บญเจอ. (2521). ปรชญาเบ�องตน (พมพคร� งท� 2). กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณชย. หนา 162-163.
32
ทฤษฎน� เหนวาโลกหรอจกรวาลกเหมอนกบเคร�องจกรโรงใหญ ซ� งสวนตางๆ ของเคร�องจกรน�น
เคล�อนไหวและดาเนนไปอยางมระเบยบ ทกส�งทกอยางท�เกดข�นและดาเนนไปในโลกหรอจกรวาล
กมลกษณะท�เปนกลไกเชนกน ไมมอะไรเกดข�นลอยๆ โดยไมมสาเหตผลกกนไมมอะไรเกดข�น
โดยบงเอญหรอปราศจากสาเหตท�แนนอนอนหน�ง และเม�อมสาเหตท�แนนอนแลวผลอยางหน�งอยางใด
จะตองเกดข�นอยางไมมขอแม ดงน�นทกส�งทกอยางจงดาเนนไปตามกฎเกณฑท�ตายตว
ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาความผดใหเปนคนดน� ถอหลกมนษยธรรมท�วา
ผกระทาผดเปนสมาชกท�กาลงเจบปวยของสงคม การลงโทษจงมวตถประสงคเปนการชวยเหลอ
ฟ� นฟสภาพรางกายและจตใจใหกลบคนสปกตจนสามารถจะกลบมาอยรวมกบสมาชกคนอ�นๆ ของ
สงคมไดตามเดม โดยมแนวคดท�สาคญวาสาเหตแหงอาชญากรรมมไดเกดข�นเพราะความสมครใจ
ของผกระทาความผด ฉะน�นปญหาอาชญากรรมจงเปนปญหาท�สงคมจะตองชวยกนมใหเกดข�น
ซ� งทาใหเกดทฤษฎการลงโทษเพ�อปรบปรงแกไขหรอดดนสยข� นมา ถอเปนทฤษฎใหมท�ม
วตถประสงคในการลงโทษ เพ�อปรบปรงแกไขไมใหมผกระทาความผดซ� าอก การลงโทษไมไดมง
แตจะใหผกระทาผดไดรบการปฏบตตอบแทนท�เปนผลราย ในทางตรงกนขามทฤษฎน� มงจะปรบปรง
เปล�ยนแปลงพฤตกรรมของผกระทาผดใหประพฤตตนเปนคนดอยในสงคมไดตอไป43 อนถอเปน
ทฤษฎการลงโทษท�มการพยายามนามาบงคบใชมากท�สดในข�นตอนตางๆ ท�เก�ยวของกบการปฏบต
ตอผกระทาผดตามกระบวนการยตธรรมสมยใหม ซ� งแนวทางการแกไขฟ� นฟผกระทาผดดวยวธให
การดแล แกไขพฤตกรรมท�เปนปญหาและพยายามสงกลบเขาไปในสงคมตามเดมแมจะอยในระหวาง
เวลาท�ตองรบการลงโทษจากรฐ คอ การปฏบตตอผกระทาผดในชมชนน�นเองโดยสวนท�ไดรบการ
พฒนาและเปนเร�องใหมของทฤษฎน� คอ เทคนคตางๆ ท�ใชในการตรวจสอบและดแลแกไขสาเหต
ของพฤตกรรมการกระทาผดตางๆ ใหประสบผลสาเรจมากข�น ซ� งถอเปนวตถประสงคหลกของ
ทฤษฎการลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาผดอนมความแตกตางจากทฤษฎการลงโทษอ�นๆ ท�งหมด
แนวคดและวธการในการแกไขฟ� นฟผกระทาผดจะไมใชการมงลงโทษตอผกระทาผดตาม
ความผดท�ไดกอข�นเทาน�น แตจะเปนการลงโทษท�มงใชวธการในการลงโทษท�จะมผลในการแกไข
พฤตกรรมท�ไมพงประสงคอนเปนสาเหตของการกระทาผด และเม�อผกระทาผดสามารถแกไข
พฒนาตนเองไดแลวกจะถกสงกลบเขาสสงคมปกตตอไป การควบคมผกระทาผดหากเปนไปตาม
ทฤษฎน� เพยงอยางเดยวแลว จะสามารถควบคมตวผกระทาผดไวเทาท�จาเปนในการแกไขหรอรกษา
อาการผดปกตอ�นๆ เทาน�น ซ� งจากเหตน� การท�ศาลจะลงโทษเพ�อแกไขฟ� นฟผกระทาผดตามทฤษฎน�
อยางแทจรง จงไมสามารถกาหนดเวลาในการลงโทษท�แนนอนไวลวงหนาได ในหลายประเทศกให
43 นวลจนทร ทศนชยกล. (2531). การคมประพฤตและพกการลงโทษ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.
หนา 14.
33
ศาลกาหนดเพยงโทษข�นสงและข�นต�าไวเพ�อเปนกรอบดลยพนจของเจาพนกงานท�มหนาท�
ควบคมดแลผกระทาผดเทาน�น และใหเปนอานาจของเจาหนาท�ในการพจารณาปลอยตวผกระทาผด
อกคร� งหน�ง เม�อผกระทาผดไดรบการตรวจสอบวาไดรบการแกไขน�นเรยบรอยแลว
แตอยางไรกตามการมงจะแกไขฟ� นฟผกระทาผดอยางเดยวโดยไมคานงถงวตถประสงค
การลงโทษอ�นกมขอโตแยงมากมายเชนกน เชน ทฤษฎการปรบปรงแกไขน� มผลเฉพาะกบผท�ได
กระทาผดมาแลว แตไมไดคานงถงบคคลท�วไปท�อาจจะกระทาผดข�นมาบาง และนอกจากน�นเม�อ
ความรสกของประชาชนท�วไปท�ยงมความขนเคองตอการกระทาผดบางอยางและตองการใหมการ
ลงโทษผกระทาผดน�น ประชาชนมกเกดความรสกอยากจะทดแทนหรอแกแคนผกระทาผดใหสาสม
ดวยการลงโทษอยางรนแรงในขณะน�นดวยอกท�งยอมเปนการยากท�จะชกชวนใหประชาชนเหน
ความสาคญของการปรบปรงแกไข ซ� งกฎหมายตองคานงถงความตองการของสงคมดงกลาวดวย และ
ในความผดบางฐาน อยางเชน การทาผดกฎหมายภาษอากรผกระทาผดกฎหมายเหลาน� ไมมความ
ผดปกตท�จะตองปรบปรงแกไขแตอยางใดเลย การจะบงคบใชกฎหมายเหลาน�กคอตองมการลงโทษ
ผจาแนกกฎหมายเทาน�น ทฤษฎการปรบปรงแกไขไมสามารถใชกบการลงโทษผกระทาผดประเภท
น�ได44 อนจะเหนไดวา แมทฤษฎการปรบปรงแกไขผกระทาผดจะไดรบการยอมรบและพฒนาอยาง
รวดเรวและนาไปเปนทฤษฎหลกในการกาหนดรปแบบในการปฏบตตอผกระทาผดในลกษณะ
ตางๆ อยางแพรหลาย แตการบงคบใชกฎหมายและลงโทษผกระทาผดตามทฤษฎน� เพยงอยางเดยวก
ไมสามารถลงโทษผกระทาผดอยางมประสทธภาพไดในทกกรณ
ทฤษฎการลงโทษเพ�อปรบปรงแกไขฟ� นฟผกระทาผดเปนทฤษฎเก�ยวกบวตถประสงค
ของการลงโทษสมยใหม โดยสวนใหญมความเหนวาไมควรใชคาวา “การลงโทษ” (Punishment)
แตควรใชคาวา “การบาบด” (Treatment) แทนโดยมวธการในการปรบปรงแกไขท�สาคญๆ คอ45
1) พยายามหลกเล�ยงไมใหผกระทาผดประสบกบส�งท�จะทาลายคณลกษณะประจาตว
ของเขา ท�งน� เพราะเม�อผกระทาผดไดถกคมขงอยในเรอนจาแลว จะทาใหฐานะและช�อเสยงของเขา
เส�อมลงไป ทาใหโอกาสท�จะกลบตวไดลดนอยลงไปและท�สาคญกคอ เม�อผกระทาผดยงพอมโอกาส
ท�จะกลบตวได แตกลบตองมาอยรวมกนกบผกระทาผดท�เปนอาชญากรอาชพ ซ� งอทธพลของบคคล
เหลาน�จะครอบงาจนทาใหผท�พอจะกลบตวไดหมดโอกาสท�จะทาเชนน�น เน�องจากคนเราน�นเลวลง
ไดงายกวาดข�น ซ� งอาจปองกนไดโดยการปลอยตวผกระทาผดโดยไมใชโทษจาคก กลาวคอ
กาหนดใหศาลใชดลพนจรอการกาหนดโทษหรอรอการลงโทษแกผกระทาผดได คอ ถาจาเลยมได
กระทาความผดข�นอกในระหวางระยะเวลาท�กาหนดไว โทษท�จาเลยจะไดรบกเปนอนหมดไป และใน
44 เร�องเดยวกน, หนา 51-54. 45 อทศ แสนโกศก. (2513). วตถประสงคของการลงโทษ. บทบณฑตย, หนา 286-289.
34
ระหวางรอการกาหนดโทษหรอรอการลงโทษ ศาลกอาจกาหนดใหจาเลยอยภายใตเง�อนไขเพ�อ
คมความประพฤตไดนอกจากน�นอาจมการปลอยตวหลงจากไดรบโทษจาคกแลว โดยพจารณาจาก
ความประพฤตของผตองโทษ หากเหนวา บคคลน�นจะไมเปนอนตรายตอสงคมอกตอไป หรอเหนวา
การถกคมขงจะทาใหบคลกภาพของบคคลน�นเส�อมทรามลง แตมขอยกเวนวาวธการน�นจะไมใชกบ
ผกระทาผดอกฉกรรจ
2) วธการปรบปรงผตองโทษในระหวางคมขง ไดแก การฝกหดอาชพ ซ� งเม�อผตองโทษ
พนโทษแลวกจะไดมโอกาสใชวชาชพทามาหากนในทางสจรตตอไปได นอกจากน�นการฝกหด
อาชพ ยงชวยใหนกโทษมรายไดจากการทางานและเปนการใชเวลาวางใหเปนประโยชน การปรบปรง
ดวยวธน�อาจทาไดโดยการใหการศกษา หรอการอบรมทางศลธรรมและศาสนา ซ� งเปนวธการสาคญ
ท�ชวยใหผตองโทษกลบตวเปนพลเมองดตอไป
3) การใหความชวยเหลอหลงจากพนโทษ นกโทษสวนมากเม�อพนโทษแลว ตองการ
จะกลบตวเปนคนด แตมปญหาสาคญบางประการ คอ ไมสามารถกลบเขาทางาน หรอไมสามารถหา
งานทาได ฉะน�นการใหความชวยเหลอหลงจากพนโทษจงเปนส�งสาคญท�จะชวยปรบปรงแกไข
ผกระทาความผดใหสามารถกลบเขามาอยในสงคมได เชน การต�งกองทนชวยเหลอ หรอการบรการ
จดหางาน เปนตน
ในปจจบนการพจารณาลงโทษผกระทาผดจะเนนวตถประสงคในการปรบปรงแกไข
ผกระทาผดใหกลบตนเปนคนดมากกวาการลงโทษเพ�อตอบแทนความผดท�ไดกระทาข�นเชนในอดต
แตอยางไรกตามการลงโทษเพ�อการแกแคนทดแทนกยงคงปรากฏอยในความคาดหวงของสงคม อนจะ
เหนไดจากการท�รฐยงตองลงโทษเพ�อตอบสนองความตองการของประชาชนในกรณท�มอาชญากรรม
รนแรงเกดข�น แมวาในแนวความคดสมยใหมเก�ยวกบการลงโทษผกระทาผด วตถประสงคของการ
ลงโทษเพ�อแกแคนทดแทนถอหลกการแกแคนทดแทนตามท�จาเปนและไดสดสวนเหมาะสมกนกบ
ความผดเทาน�น ท�งน� จะไมมงแกแคนทดแทนจนสาสมโดยเกนขอบเขตหรอทดแทนดวยวธการอน
โหดรายรนแรง ในขณะเดยวกนการลงโทษยงเปนการทาใหคนเกดความเกรงกลวในการถกลงโทษ
การลงโทษจงมงเพ�อขมขยบย �งเชนกน นอกจากน�การลงโทษโดยการจาคกยงถอเปนการลงโทษเพ�อ
ตดผกระทาความผดออกจากสงคม ดงน�นวตถประสงคในการลงโทษจงยงเปนวตถประสงคท�
ผสมผสานในการลงโทษอยในปจจบน การพจารณาถงมาตรการลงโทษท�ใชกบผกระทาผดจงยง
จาเปนตองคานงถงวตถประสงคการลงโทษทกขอประกอบกนอยางไดสดสวนและเหมาะสม
ไมสามารถลงโทษผกระทาผดเพ�อมงวตถประสงคการลงโทษขอใดขอหน�งเพยงอยางเดยวได และ
ดวยทฤษฎการลงโทษน� เองท�เปนส�งสาคญสวนหน�งซ� งชวยกาหนดการใชดลพนจของศาล ตองถอ
วาทฤษฎเหลาน� เปนความประสงคของการลงโทษท�ผพพากษาจะตองคานงถงเสมอ เพราะนอกจาก
35
จะทาใหการลงโทษผกระทาผดมผลสมดงท�ไดกาหนดไวตามทฤษฎตางๆ แลว ยงทาใหผพพากษา
ใชดลพนจกาหนดโทษท�จะลงแกผกระทาผดไดอยางเหมาะสมอนเปนประโยชนแกท�งตวผกระทา
ผดเองและเปนประโยชนแกรฐในการกาจดและปองกนอาชญากรลงไปได และยงทาใหการกาหนด
โทษของศาลเปนไปในแนวทางเดยวกน อนสงผลทาใหเกดความแตกตางในการใชดลพนจลงโทษ
นอยลง46
ซ� งปจจบนในทางสากลเปนท�ยอมรบกนวา ผตดยาเสพตดมใชอาชญากร แตเปนผปวย
ท�งทางรางกายและทางจตใจประเภทหน� งท�ไดกระทาการใหตนเองตองไดรบความเสยหายและ
สมควรท�จะตองไดรบการชวยเหลอจากสงคมโดยเรงดวน
ในเร�องน� อลเฟรค เอดเลอร จตแพทยผมช�อเสยงแหงกรงเวยนนา เครอรฐออสเตรเลย
ไดแสดงความเหนวา การตดยาเสพตดกเหมอนกบการตดสรา บคคลเหลาน� ไมสามารถบงคบ
ควบคมตนเองได ไมสามารถผจญตอปญหาชวต ขาดความสนใจตอสงคม มความบกพรองทางจตใจ
จงตองชวยใหเขาสามารถปรบตวใหเขากบสงคม และมชวตปกตเขากบส�งแวดลอมไดโดยสมบรณ
และการปฏบตตอผกระทาความผดฐานเสพยาเสพตดควรเปนไปในลกษณะเพ�อปรบปรงแกไขฟ� นฟ
ผกระทาผด (Rehabilitation)47 โดยท�วไปการแกไขผกระทาความผดในเรอนจามกจะเรยกวา
Reformation และการแกไขผกระทาความผดในชมชนมกจะเรยกวา Rehabilitation เพ�อใหเหนความ
แตกตางระหวางบคคลท�อยในและนอกเรอนจาหรอถกลงโทษและใชวธการหลกเล�ยงการลงโทษ
อยางไรกตามกยงมผใชคาท�งสองทดแทนกนในความหมายอยางเดยวกน การปฏบตตอผกระทา
ความผดในท�น� หมายถง การแกไขฟ� นฟและบาบดรกษาท�งทางรางกายและจตใจ หรอรวมท�งการ
ปรบปรงเปล�ยนแปลงบคลกภาพ (Modification) เพ�อสงเสรมใหผตองโทษเปนพลเมองท�เคารพ
กฎหมายเม�อพนโทษและมทศนคตท�ดกบสงคม การแกไขฟ� นฟจะประสบความสาเรจอยางนอย
ท�สดตองมผลตอการเปล�ยนแปลงผกระทาความผดใหกระทาความผดนอยลง มใชการเปล�ยนแปลง
ในระยะส�น48
แนวความคดและทฤษฎท�ประเทศตางๆ นามาใชแกไขปญหาผเสพ/ตดยาเสพตดใน
กระบวนการยตธรรมของแตละประเทศมความแตกตางหลากหลายวธตามความจาเปนของ
แตละประเทศ แตแนวความคดและทฤษฎท�สาคญมอย 3 แนวคดดวยกน ดงน�
46 นทธ จตสวาง. (2540). หลกทณฑวทยา หลกการวเคราะหระบบงานราชทณฑ. กรงเทพฯ: กรมราชทณฑ.
หนา 31. 47 ประสพ รตนากร. (2502). การปองกนแกไขอาชญากรรม. กรงเทพฯ: กรมประชาสมพนธ. หนา 7. 48 ประธาน วฒนวาณชย. (2546). ความรเบ�องตนเก�ยวกบอาชญาวทยา. กรงเทพฯ: ประกายพรก. หนา 362.
36
2.5.1 แนวคดตามหลกอาชญาวทยา
เปนแนวคดสากลท�ยอมรบวาผตดยาเสพตดมใชอาชญากร แตเปน “คนไข” หรอ
“ผปวย” ท�งทางรางกายและจตใจท�ไดกระทาใหตนเองตองไดรบความเสยหายและสมควรจะไดรบ
ความชวยเหลอจากสงคมโดยเรงดวน49 สาเหตท�แนวความคดน� เหนวา ผตดหรอผใชยาเสพตดมใช
อาชญากรน�น เพราะความผดประเภทน� เปนความผดซ� งเกดจากขอหามท�กาหนดโดยสงคม (Mala
Probihita) ซ� งในทางอาชญาวทยาไมจดอยในความหมายของอาชญากรรม
ดงน�น โดยหลกอาชญาวทยาแลวผกระทาผดฐานเสพยาเสพตดน� จงไมถอวาเปนผ
ประกอบอาชญากรรม อกท�งผกระทาความผดเองกเปนเหย�อ (Victim) ของการกระทาความผดน� อก
ดวย เน�องจากเปนผท�ไดรบผลรายจากการประกอบอาชญากรรม ซ� งไมคานงวาจะเปนผกอความผด
น�นข� นมาเองหรอไม ซ� งมกเรยกอาชญากรรมยาเสพตดวาเปน “อาชญากรรมไรผเสยหาย”
(Victimless Crime) 50
2.5.2 ทฤษฎเหตนามาซ�งผล
เปนทฤษฎท�อยบนพ�นฐานความเหนวา การท�มนษยจะกระทาความผดยอมมสาเหตมา
จากอทธพลผลกดนตางๆ ท�ไมอาจหลกเล�ยงได มนษยไดละเมดกฎหมาย เพราะอทธพลของปจจย
ทางชวภาพ จตภาค และหรอทางสงคม51 มนษยขาดเจตจานงอสระ (Free Will) ในทางความคด ขาด
อสรภาพในการกาหนดทางเลอก ดงน�นมนษยจงไมตองรบผดตอการกระทาของตน
2.5.3 แนวความคดตามหลกแทนการดาเนนคดอาญา (The Principle of Diversion)
ซ� งเปนการเปล�ยนแปลงรปแบบการคาเนนคดอาญาในช�นกอนข�นศาล โดยหลกเล�ยง
หรอเบ�ยงเบนไมนา “กระบวนการยตธรรมตามแบบพธ” ปกต (Tradition or Typical Justice
System) มาใชกบผกระทาความผดใหครบทกข�นตอนแตใชวธอ�นแทน ซ� งอาจมกฎหมายอนญาตโดย
ชดแจงหรอไมกตาม ดงน�นแนวความคดการแทนการคาเนนคดอาญาจงถอวาเปนการนาผตองหา
หรอผกระทาความผดในคดยาเสพตดบางประเภทมาบงคบบาบด มใชมาตรการในการนามาลงโทษ
49 กระทรวงยตธรรม. (2546). กระบวนทศนใหมของงานยตธรรมสาหรบผ เสพ/ผตดยาเสพตดในประเทศไทย.
เอกสารการประชมทางวชาการระดบชาตวาดวยงานยตธรรม คร� งท� 1 กระบวนทศนใหมของกระบวนการ
ยตธรรมในการปฏบตตอผกระทาผด. อมแพค เมองทองธาน. หนา 56. 50 ศกด� ชย เลศพานชพนธ. (2535). ขอสงเกตบางประการเก�ยวกบการจดต�งศนยพฒนาสมรรถภาพผตดยาเสพตด
แบบบงคบ. วารสารตอดานยาเสพตด, หนา 13-14. 51 ศรชาต ลมปชรย. (2529). การศกษาทศนะและแนวทางของเจาหนาท�ฝายบาบดรกษาท�มตอการใชมาตรการทาง
กฎหมายในการบาบดรกษาผตดยาเสพตด. วทยานพนธสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต, คณะสงคม
สงเคราะห มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 65.
37
ทางอาญา เพราะถอวาผเสพ/ตดยาเสพตดเปนผปวยท�ตองแกไขพ�นฟ โดยแนวคดตามหลกแทนการ
ดาเนนคดอาญาน� แบงออกเปน 2 กรณ กลาวคอ
กรณแรก ผท�ถกบาบดยงมไดมฐานะเปนจาเลยหรอนกโทษ เพยงแตเปนผถกคมขง
ในข�นตอนของการสอบสวนเทาน�น
กรณท�สอง ผท�ถกบงคบบาบดยงมไดมฐานะเปนจาเลยหรอนกโทษเชนกน หรอ
ความเปนนกโทษไดส�นสดลงแลว แตผน�นตองไดรบการแกไขพ�นฟ
และเหตผลของการเปล�ยนแปลงรปแบบการดาเนนคด อนเปนการเปล�ยนแปลง
วธดาเนนการอนผตองหาจากท�กาหนดไวตามกระบวนวธพจารณาความหรอการปฏบตท�มไดดาเนน
ไปตามกลไกการบรหารงานยตธรรมทางคดอาญาตามระบบน�น เน�องจาก
1) ปจจบนวตถประสงคในการดาเนนคดอาญาไดใหความสาคญแกผลคดท�ผกระทา
ผดจะไดรบเน�องจากการลงโทษ คอ มงเนนใหผกระทาผดไดปรบปรงแกไขและกลบตวเปนคนด
ของสงคมดวย มใชมงเนนเพยงการดาเนนคดกบผตองหาเพ�อลงโทษใหสาสมกบความผดเทาน�น
2) ผกระทาความผดบางคนเปนผไมสมควรไดรบโทษ เน�องจากมไดมจตใจช�วราย
หรอมเจตนาราย (Mens Rea) อยในการกระทา แตไดกระทาผดดวยเหตบางประการ เชน การตดยาเสพ
ตด หรอไดกระทาผดกฎหมายบางอยางท�มไดเปนความผดในตวเอง (Mala Prohibita)
3) การดาเนนการโดยใชวธการแทนการดาเนนคดอาญาน�นจะสามารถเอ�อประโยชน
ตอผท�เก�ยวของในคดมากท�สด เพราะวตถประสงคหลกของการปฏบตเชนน� กเพ�อการประหยด
คาใชจาย เพ�อแกนสยของผกระทาความผด เพ�อเพ�มประสทธภาพและความรวดเรวในการยตขอพพาท
และการดาเนนการตอผกระทาความผดอยางมมนษยธรรมข�นแทน
แนวความคดตามหลกแทนการดาเนนคดอาญาน� ถอวามความสาคญย�งและเปนแกนหลก
ในการนามาใชแกไขผเสพ/ตดยาเสพตด สาหรบประโยชนท�เหนไดชดเจนของการใชหลกแทนการ
ดาเนนคดอาญา ไดแก
1) ใหโอกาสผกระทาความผดท�มไดมสนดานเปนอาชญากรใหกลบตวเปนคนด
2) เปนผลดแกประวตและอนาคตของผกระทาความผด คอ ไมมใบแดงแจงโทษ
ไมไดช�อวาเปนคนข� คกหรอนกโทษไมไดช�อวาเปนอาชญากร ไมถกตราหนา ไมมปมดอย ไมถก
รงเกยจ ไมเสยอนาคต และไมเสยช�อเสยง
3) ผกระทาความผดไมเสยเวลาในการศกษาเลาเรยนหรอไมตองออกจากงานและ
สามารถทางานไดตามปกต ไมกอใหเกดปญหาแกครอบครว
4) ผกระทาความผดไมตองคลกคลสมาคมกบผตองขงประเภทอ�นท�มสนดาน
เปนอาชญากรในเรอนจา
38
5) ชวยลดปญหาอาชญากรรมโดยออม เพราะเม�อเขากลบตวเปนคนดอาชญากรรม
ท�เขาจะไปกอข�นอกกลดนอยลงทาใหสงคมปลอดภยข�น
6) ชวยลดปญหานกโทษลนเรอนจา
7) ชวยลดงบประมาณคาใชจายตางๆ เชน คาเล� ยงด คาเคร�องอปโภคบรโภค ซ� งรฐ
ตองจายเปนคาใชจายในการเล�ยงดผตองขงจานวนมาก
เน�องจากปญหายาเสพตดเปนปญหาท�สงผลกระทบไปท�วโลก โดยมลกษณะของ
ปญหาท�แตกตางกน52 ดงน�น การแกปญหายาเสพตดตองพจารณาจากภาพรวม ซ� งมองคประกอบท�
สาคญตอการเกดปญหายาเสพตด 2 ประการ ดงน� ประการท� 1 ดานอปทานของยาเสพตด (Supply for
Drug) คอ ผผลตหรอจาหนาย และประการท� 2 ดานอปสงคของยาเสพตด (Demand for Drug) คอ
ผเสพ/ตดยาเสพตด หรอความตองการใชยาเสพตด นามาสแนวความคดหลกในการแกไขปญหา
ยาเสพตด 2 ประการ คอ แนวความคดในการลดอปทานของยาเสพตด (Supply Reduction) และ
แนวความคดในการลดอปสงคของยาเสพตด (Demand Reduction) ซ� งแนวความคดเหลาน� ไดถก
นามาใชในการแกปญหายาเสพตดในมมมองตางๆ ซ� งแบงออกเปน 3 แนวทาง53 คอ
แนวทางท� 1 การหามยาเสพตดอยางเดดขาด (Prohibition หรอ Zero Tolerance)
แนวทางน� เนนใหสงคมปลอดยาเสพตด ไมยอมรบพฤตกรรมการเสพ การคายาเสพตด นโยบายจง
เนนสรางสงคมท�ปลอดยาเสพตด ไมใหมการผลต การคา การเสพ การแพรระบาดของยาเสพตด
มมาตรการตอปญหายาเสพตดอยางเขมขน มการปราบปรามอยางเขมงวดหรอการหามใชอยางเดดขาด
เชน การประกาศสงครามกบยาเสพตด แนวคดน� มสหรฐอเมรกา เปนผนา รวมถงสวเดน ญ�ปน
สงคโปร และมาเลเซย
แนวทางท� 2 การทาใหยาเสพตดถกตองตามกฎหมาย (Legalization) แนวทางน� เปน
การทาใหความผดซ� งเปนความผดเลกนอยน�นถกตองตามกฎหมาย แนวคดน� ยอมรบวาในสงคมม
การคา การเสพยาเสพตดบางชนดเชนเดยวกบส� งเสพตดอ�น และควบคมมใหมการคา จาหนาย
ยาเสพตดท�สงคมน�นเหนวาเปนอนตรายตอบคคล ครอบครว สงคม ซ� งการทาใหถกกฎหมายน�นอย
ภายใตเง�อนไข การบรหารจดการบางอยาง เชน การกาหนดชนด ปรมาณยาเสพตดท�ครอบครอง การ
52 จฑามาศ พฤฒวญ�. (2553). มาตรการทางกฎหมายในการลดทอนความเปนอาชญากรรมทางคดยาเสพตด
ของประเทศไทย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขานตศาสตร คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
หนา 5. 53 สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด สรปผลการประชมวชาการเพ�อกาหนดทางเลอกเชง
นโยบาย เร�อง กระบวนการยตธรรมทางอาญากบการแกไขปญหายาเสพตด : การจาแนกประเภทคด การลดจานวนคด
และข�นตอนในการดาเนนคด. อางถงใน เร�องเดยวกน, หนา 5-6.
39
ใชยาเสพตดบางชนดภายใตจดมงหมายอยางใดอยางหน� ง การใชยาเสพตดในบางสถานท�
(การกาหนดโซน) การกาหนดอายผใชยาเสพตด การกาหนดภาษ เปนตน
แนวทางท� 3 แนวทางสายกลางระหวาง 2 แนวทางขางตน แนวทางน� เกดจากปจจย
ดานส�งแวดลอมทางประวตศาสตร ภมรฐศาสตร ระบบการเมองการปกครอง เศรษฐกจ และสงคม
ของประเทศ โดยบางประเทศอาจผอนคลายลงบาง บางประเทศอาจเครงครด เชน กลมประเทศ
สงคมนยม แนวคดน� ไดแก54 Decriminalization, Diversion, Depenalization ซ� งเปนแนวคดท�อยระหวาง
Zero Tolerance และ Legalization
Decriminalization หมายถง มาตรการลดทอนการเปนอาชญากรรมโดยการลด
ความผดอาญา หรอบทลงโทษ โดยการลงโทษน�นอาจใชวธอ�นท�ไมใชโทษจาคก เชน อาจใชวธปรบ
หรอบรการสาธารณะ เปนตน
Diversion หมายถง มาตรการเบ�ยงเบนคดจากกระบวนการยตธรรมทางอาญาท�ง
ในข�นตอนกอนจบกม ข�นตอนระหวางพจารณา และหลงพจารณาคด
Depenalization หมายถง การลดโทษของอาชญากรรม เปนแนวคดเก�ยวกบการ
กาหนดโทษทางอาญา โดยการลดโทษของอาชญากรรมบางฐานความผด โดยมการผอนปรนโทษ
ทางอาญา เชน ใชโทษปรบแทนโทษจาคก
กลาวโดยสรปไดวา กฎหมายเปนเคร� องมอของรฐในอนท�จะรกษาความสงบ
เรยบรอยภายในรฐ นอกจากน� ยงตองมความมงหมายใหสมาชกของรฐอยรวมกนดวยความสงบ
เรยบรอยและปลอดภย โดยแนวคดในการแกไขฟ� นฟผกระทาผดเช�อวา การบาบดรกษาจะตอง
คานงถงบคลกลกษณะเฉพาะของแตละบคคล อาชญากรรมจะลดลงไดยากหากยงมการจาคก
ผกระทาความผดเปนจานวนมาก แตหากทาใหผกระทาความผดยอมรบเง�อนไขในการบาบดรกษาได
ยอมมประสทธภาพมากกวาท�จะเนนวถทางแหงการลงโทษเพยงอยางเดยว นอกจากน� ยงตองถอหลก
มนษยธรรมท�วา ผกระทาความผดเปนสมาชกท�กาลงเจบปวยของสงคม การลงโทษจงมวตถประสงค
เปนการชวยเหลอฟ� นฟสภาพรางกายและจตใจใหกลบคนสปกตจนสามารถจะกลบมาอยรวมกบ
สมาชกคนอ�นๆ ของสงคมไดตามเดม ฉะน�นสงคมจะตองชวยกนปรบปรงแกไขหรอดดนสยไมให
ผกระทาผดกระทาความผดซ� าอก ทฤษฎการลงโทษเพ�อปรบปรงแกไขฟ� นฟผกระทาผดน� เปนทฤษฎ
เก�ยวกบวตถประสงคของการลงโทษท�ใหม โดยมความเหนวาไมควรใชคาวา “การลงโทษ”
(Punishment) แตควรใชคาวา “การบาบด” (Treatment) แทน และปจจบนในทางสากลกเปนท�
ยอมรบกนวา ผตดยาเสพตดมใชอาชญากร แตเปนผปวย ท�งทางรางกายและทางจตใจประเภทหน�ง
54 จฑามาศ พฤฒวญ�. อางแลว เชงอรรถท� 52. หนา 26.
40
ท�ไดกระทาการใหตนเองตองไดรบความเสยหายและสมควรท�จะตองไดรบการชวยเหลอจากสงคม
โดยเรงดวน
2.6 แนวคดเก�ยวกบการกระทาผดซ�า
2.6.1 การกระทาผดซ�า
กอตเฟสสน (Gottfredson)55 กลาววา ผกระทาผดตดนสย (Persistence Offender)
โดยท�วไป หมายถง ผท�กระทาผดซ� าซากหรอกระทาความผดบอยคร� งจนถอวาตดเปนนสย ซ� งแตเดม
มกจะใชคาวาผกระทาผดโดยสนดาน ผท�กระทาผดตดนสยน�นพจารณาจากการท�ผน�นกระทาผดซ� าซาก
คอ กระทาผดซ� าหลายๆ คร� ง ถากระทาผดซ� าเพยงคร� งหรอสองคร� งยงไมถอเปนการกระทาผดตด
นสยเพราะอาจพลาดพลงได แตถากระทาผดซ� าต�งแต 3 คร� งข�นไป ควรจะถอไดวากระทาความผด
ซ� าซาก ซ� งแบงแยกเปนประเภทได ดงน�
1) ผตองขงท�เปนอาชญากรอาชพ
อาชญากรอาชพ เปนผกระทาความผด ท�มความชานาญในการประกอบอาชญากรรม
หรอประกอบอาชญากรรมโดยอาศยทกษะหรอความชานาญเปนพเศษ นอกจากน� ยงเปนผท�มรายได
หลกจากการประกอบอาชญากรรม มลกษณะพเศษ 3 ประการ คอ มทกษะหรอความชานาญในการ
ประกอบอาชญากรรม มรายไดหลกจากการประกอบอาชญากรรม และมการประกอบอาชญากรรม
อยางตอเน�อง
อาชญากรอาชพ เม�อลงมอกระทาความผดแลวโอกาสพลาดจะมนอยนอกจากจะม
ทกษะและความชานาญแลว อาชญากรอาชพยงจะตองมมลเหตจงใจในการประกอบอาชญากรรม
เปนอาชพ คอ กระทาตอเน�องตดตอกนตามแตโอกาสเพ�อมงหารายได มใชกระทาไปเพราะความ
จาเปนหรอความกดดนของสภาพแวดลอมรวมท�งจะตองมการทาผดตอตอกนอยางเปนอาชพการ
ประกอบอาชญากรรมถอเปนเร�องท�ตองเส�ยงถาโชคดกได โชครายกถกจบดงน�นเม�อถกจบและถก
จาคกแลวพวกน�จะทาใจไดเพราะเตรยมตวและเตรยมใจมาแลวนอกจากน�หลายคนเคยผานการจอง
จาในเรอนจามากอนการใชชวตในเรอนจาของผตองขงเหลาน� จงมงใชเวลาใหผานไปวนๆ เพ�อรอ
การพนโทษ
2) ผตองขงท�มจตบกพรอง
ผต องขงท�มจตบกพรองและเปนผท�กระทาความผดซ� าจนถอวาเปนผตองขงท�
55 สวรรณ ใจคลองแคลว. (2546). สาเหตการกระทาความผดซ�าของผตองขงเรอนจาพเศษธนบร. วทยานพนธ
ปรญญามหาบณฑต, คณะสงคมศาสตร สาขาบรหารงานยตธรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 28.
41
กระทาความผดตดนสยเปนผตองขงท�มลกษณะพเศษอกประการหน� งกคอเปนพวกท�มความ
บกพรองทางจตดงกลาวนาไปสการประกอบอาชญากรรมซ� าซาก การท�ผตองขงประเภทน� กระทา
ความผดซ� าจงไมไดเกดจากความช�วรายในจตใจท�จะคดทาผดเพ�อหวงส�งตอบแทนทางเศรษฐกจ
ดงเชน อาชญากรอาชพ ซ� งผลจากความผดปกตทางจตดงกลาวอาจกอใหเกดการกระทาความผด
เก�ยวกบการลกทรพยซ� าซากหรอมพฤตกรรมดรายท�ทาใหเกดการกระทาความผดเก�ยวกบการฆาคน
ตายดวยวธการท�ผดปกต
3) ผตองขงท�กระทาความผดซ� าในคดเลกนอย
ผตองขงท�กระทาความผดตดนสยท�กระทาผดในคดเลกนอยน� แยกไดเปน 2 ประเภท
คอ พวกท�ทาผดในคดลกทรพยเลกนอยและพวกท�ทาผดในคดยาเสพตด พวกผตองขงท�ทาผดในคด
เลกนอยสวนใหญจะกระทาความผดในคดลกทรพยซ� งจะมโทษระยะส�น ทาใหผตองขงเหลาน� จะม
โอกาสหมนเวยนเขามาในเรอนจาอยเปนประจา ผตองขงเหลาน� จะเปนผท�มาจากครอบครวแตกแยก
หรอครอบครวท�มปญหาและมพฤตกรรมเบ�ยงเบนมาต�งแตเดกกาวราวและมพฤตกรรมซอนเรน
โดยมพฒนาการมาจากเดกเกเร หนโรงเรยน ไมชอบเรยนหนงสอ และไมประสบความสาเรจใน
ดานการศกษา และไมมทกษะหรอฝมอในการประกอบอาชพใดๆ อกท�งไมชอบท�จะทางานสจรต
หรอการทางานหนกแตชอบสบาย และหาเงนโดยการทจรตหรอลกขโมยพวกผตองขงท�กระทาผด
ตดนสย ท�กระทาความผดซ� าในคดยาเสพตด โดยเฉพาะกรณท�เปนผเสพ/ตดยาเสพตดจะมพ�นฐาน
ทางครอบครว ท�มปญหาเชนเดยวกบผตองขงท�กระทาผดตดนสยเก�ยวกบคดลกทรพยจากการท�ม
ปญหาครอบครวไดนาไปสการคบเพ�อนเลวและการตดยาเสพตด ผตองขงเหลาน� สวนใหญจะไม
สามารถหลดพนไปจากวฎจกรของยาเสพตดไปได เน�องจากปจจยทางสงคมหลายประการ เชน การ
แพรระบาดของยาเสพตดในชมชน การไมมงานทา และการขาดการยอมรบของคนรอบขางและคน
ท�วไปประกอบกบความไมเขมแขงของจตใจท�ทาใหตองกลบไปกระทาความผดข�นอก
กอตเฟสสน (Gottfredson)56 ไดทาการเปรยบเทยบอตราการกระทาผดซ� าของ
ผตองขงท�ไดรบการปลดปลอยออกมาจากเรอนจาใน 3 ลกษณะ คอ การปลอยโดยการพกการ
ลงโทษ การปลอยอยางมเง�อนไขซ� งเปนการปลอยโดยกาหนดเง�อนไขหามกระทาหรอกระทา
บางอยาง และการปลอยเม�อครบกาหนดโทษปรากฏวา อตราการกระทาซ� าของผท�ไดรบการพกการ
ลงโทษมเพยง 11% ในขณะท�อตราการกระทาผดซ� าของผท�ไดรบการปลอยอยางมเง�อนไขและผท�
ไดรบการปลดปลอยเม�อครบกาหนดโทษมถง 26% และ 32% ตามลาดบ ซ� งจากการศกษากนาจะ
แสดงวาผท�ไดรบการปลดปลอยโดยการพกการลงโทษมอตราการกระทาผดซ� านอยกวาผท�ไดรบ
การปลดปลอยแบบอ�นๆ 56 เร�องเดยวกน, หนา 29.
42
ในสวนการศกษาเก�ยวกบการกระทาผดซ� าของผไดรบการพกการลงโทษโดยตรง
โดยไมไปเปรยบเทยบกบมาตรการแบบอ�นๆ คณะกรรมการพกการลงโทษของกรงนวยอรกได
ทาการศกษาเก�ยวกบความสาเรจของผไดรบการพกการลงโทษตดตอกนเปนเวลา 5 ป พบวา 80%
ของผไดรบการพกการลงโทษจะกลบเขามาอยในเรอนจาอก และในจานวนท�กลบเขามามอย 60% ท�
กลบเขามาเพราะเหตท�กระทาความผดอาญาข�นไปใหม และอก 40% ท�เหลอกลบเขามาเพราะละเมด
กฎเกณฑเง�อนไขการคมความประพฤต โดยสรปการวจยประเมนผลท�ผานมาการพกการลงโทษไม
มผลตอการลดการกระทาผดซ� าดงน�นการจดระบบของผลสาเรจในการอบรมแกไขผกระทาผดจง
สามารถแบงออกไดเปน 4 ระดบ เพ�อท�จะช� ใหเหนถงกฎเกณฑการพจารณาการกระทาผดซ� าและ
การวดความสาเรจของการอบรมแกไข กลาวคอ
ระดบท� 1 พวกแกไขได ไดแก พวกท�ไดรบการพกการลงโทษและไดรบการ
ปลดปลอยไปแลวภายใน 1 ป ไมปรากฏวาไดกระทาผดข�นอก นอกจากน�ยงมงานทาขยนทางานและ
ไมคบหาสมาคมกบผกระทาผดอก
ระดบท� 2 พวกแกไขไดบาง ไดแก พวกท�ไมกลบเขามาในเรอนจาอก แตไมมงาน
ทาและยงคบหาสมาคมกบพวกผรายอยอก
ระดบท� 3 พวกแกไขไมไดบางสวน ไดแก พวกท�กลบเขามาในเรอนจาเน�องจาก
ละเมดกฎเกณฑของการคมความประพฤตหรอกระทาความผดอาญาในคดเลกนอยข�นอก
ระดบท� 4 พวกผกระทาความผดซ� า ไดแก พวกท�กระทาความผดอาญาข�นอก
และกลบเขามาอยในเรอนจา
การท�ผไดรบการพกการลงโทษจะสามารถปฏบตตามเง�อนไขการคมความประพฤต
และไมกระทาผดทางอาญาข�นใหมไดหรอไมน�นข�นอยกบปจจยทางสงคมหลายทางซ� งพนกงานคม
ความประพฤตไมอาจเขาไปควบคมได เชน สภาพแวดลอมทางครอบครว ฐานะทางเศรษฐกจ
สถานภาพการสมรส สขภาพกายและสขภาพจต โอกาสในการทางาน สภาพแวดลอมทางบานและ
การคบเพ�อน ซ� งเปนปจจยท�มอทธพลตอการกระทาความผดซ� า เน�องจากการกระทาความผดซ� าอาจ
เกดจากปจจยภายในสงคมดงกลาว เชน การยอมรบของสงคม ถาสงคมไมยอมรบและบบค�น ผพน
โทษหรอผถกคมประพฤตกจะกลบไปคบคาสมาคมกบพวกเดยวกน และกลบไปกระทาผดซ� าอก
2.6.2 พฤตกรรมการตดคกซ�าซาก
กอตเฟสสน (Gottfredson)57 กลาวกวา พฤตกรรมของผตดคกซ� าซากเปนลกษณะอาชญากร
ตดนสย อาชญากรประเภทน� ไดแก บคคลท�ไมสามารถจะปฏบตตนใหเขากบมาตรฐานของสงคมได
ไมเกดความเขดหลาบเม�อตองโทษแลวจะประกอบอาชญากรรมซ� าอกเม�อมโอกาส โดยไมคานงวา 57 สวรรณ ใจคลองแคลว. อางแลว เชงอรรถท� 55. หนา 30.
43
ผลท�เกดข�นน�นจะเปนผลอยางไร จะดารงชวตอยดวยการโจรกรรมไมคดเลกเวลาตองโทษก
แสรงทาตวดพอพนโทษกทาผดอกมความพอใจจะเปนอยอยางน� ซ� งถอวามความช�วรายตดอยใน
บคลกภาพ จงเรยกวาอาชญากรตดนสยหรออาชญากรท�กระทาผดซ� าไมเขดหลาบ
อาชญากรประเภทน� ปรากฏวามรางกายและจตใจเปนปกตต�งแตแรก คอ ไมมลกษณะท�
แสดงวาผดปกตซ� งมแนวโนมไปในทางช�วรายแมจะไดพจารณายอนหลงไมถงบคคลอ�นๆ
ในตระกล รวมท�งการศกษาเลาเรยนของบดามารดาดวย กไมปรากฏวาช�วรายแตกลบพบวาส�งท�
ผลกดนใหเขากลายเปนอาชญากรไปน�น เกดจากความบกพรองทางรางกายและจตใจของเขาในภายหลง
อาจเกดเพราะความจาเปนจากเหตการณบางอยางบบบงคบใหคอยๆ ประพฤตผดไปทละนอยๆ
โดยมากมกเกดข�นในวยเดก เม�อกระทาความผดหลายคร� งหลายหนเขากเกดเปนความเคยชน และ
ในชวงน� เองท�บคลกภาพของตนเองไดเปล�ยนไปกลายเปนชวตของอาชญากรอยางสมบรณต�งแต
เยาววย
กลาวโดยสรปไดวา การกระทาผดซ� าเกดจากผกระทาผด 3 ประเภท กลาวคอ ประเภทแรก
เกดจากผกระทาผดท�เปนอาชญากรอาชพ เน�องจากผกระทาความผดประเภทน�จะมรายไดหลกจาก
การประกอบอาชญากรรม มงเพ�อหารายได มใชกระทาไปเพราะความจาเปนหรอความกดดนของ
สภาพแวดลอมแตอยางใด ประเภทท�สอง คอผกระทาผดเปนผมจตบกพรอง ทาใหนาไปสการ
ประกอบอาชญากรรมซ� าซาก โดยผกระทาผดประเภทน� ไมไดกระทาอนมาจากความช�วรายในจตใจ
และประเภทสดทายคอ ผกระทาความผดในคดเลกนอย เปนตนวาพวกท�ทาผดในคดลกทรพย
เลกนอยและพวกท�ทาผดในคดยาเสพตด ซ� งสวนใหญจะเปนผท�มาจากครอบครวแตกแยกหรอ
ครอบครวท�มปญหาและมพฤตกรรมเบ�ยงเบนมาต�งแตเดก กาวราว มพฒนาการมาจากเดกเกเร
หนโรงเรยน ไมชอบเรยนหนงสอ และไมประสบความสาเรจในดานการศกษา และไมมทกษะหรอ
ฝมอในการประกอบอาชพใดๆ อกท�งไมชอบท�จะทางานสจรต หรอการทางานหนกแตชอบสบาย
และหาเงนโดยการทจรตหรอลกขโมยพวก ซ� งผกระทาผดประเภทน�หากมการนาไปบาบดฟ� นฟแลว
สามารถท�จะกลบตวเปนคนดและอยรวมกบสงคมได