บทท� 2

แนวคดทฤษฎและผลงานวจยท�เก�ยวของ

การดาเนนงานโครงการเร�องปจจยดานสภาพแวดลอมภายในองคกรและคณภาพชวตใน

การทางานของพนกงานสานกงาน บรษท โรงพยาบาลพญาไท 2 จากด ผจดทาไดศกษาคนควา

ขอมลเก�ยวกบแนวคด ทฤษฎและงานวจยท�เก�ยวของ โดยมรายละเอยดดงน�

2.1 ความหมายของคณภาพชวตในการทางาน

2.2 แนวคดเก�ยวกบปจจยท�สงผลตอคณภาพชวต

2.3 แนวคดเก�ยวกบคณภาพชวต

2.4 องคประกอบของคณภาพชวต

2.5 ประโยชนของการมคณภาพชวตในการทางาน

2.6 งานวจยท�เก�ยวของ

2.1 ความหมายของคณภ าพชวตการทางาน

คณภาพชวตการทางาน (Quality of work life : QWL) เปนคาท�มความหมายท�กวาง มผให

ความหมายไวแตกตางกนขนอยกบแนวคดในเร�องการทางานดงนคอ� �

ตน ปรชญพฤทธ� ( 2530 ) ไดใหความหมายคณภาพชวตการทางานไววา คณภาพชวตการ

ทางาน หมายถง ชวตการทางานท�มศกดศรเหมาะสมกบเกยรตภม� และคณคาของความเปนมนษย

ของบคลากร นนกคอ� ชวตการทางานท�ไมถกเอารดเอาเปรยบ และสามารถตอบสนองความตองการ

พนฐานท�กาลงเปล�ยนไปในแตละยคสมย�

พนดา งามนยม (2545) นยามความหมายของคณภาพชวตการทางานวาสงตาง � ๆ

ท�เก�ยวของกบการทางาน ทาใหทางานไดอยางมความสข โดยวดไดจากความรดานความมนคงและ�

ความปลอดภยในการทางาน ความเปนธรรมหรอความเสมอภาค ความเปนปจเจกบคคลและหลก

ประชาธปไตย

สรรเสรญ เตชะบรพา (2545) ใหความหายของการรบรคณภาพชวตในการทางาน หมายถง

8

รปแบบความรสกนกคดของพนกงานท�เก�ยวกบการทางานใน 5 ดาน ไดแก คาตอบแทนท�เพยงพอ

และเปนธรรม สภาพแวดลอมการทางานท�ดมความปลอดภย โอกาสกาวหนาและการพฒนา

ความสามารถ การบรณาการทางสงคม และความสมดลระหวางงานกบชวตสวนตว

สพณดา ศวานนท (2545) ไดนยามความหมายไววาคณภาพชวตในการทางาน คอ คณภาพ

ของสมพนธภาพระหวางพนกงานระดบปฏบตการและระดบบรหารตอสภาพแวดลอมของงานซ�ง

วดไดจากระดบความรสกพงพอใจในการไดรบการตอบสนองความตองการของตนจากการ

ปฏบตงาน หรอการท�พนกงานเหลานไดรบสงตอบแทนจากการทางานหรอการสนองตอบความ� �

ตองการของผปฎบตงานจากงานท�ปฏบต

Quible (1996 อางถงในกฤตกา วงศนคร, 2546) ใหความหมายคณภาพชวตการทางานวา

เปนกระบวนการบรหาร มผลตอสงท�ตามมาท� เปนปจจยสาคญของสถานภาพของพนกงาน�

สภาพแวดลอมในการทางาน เงนคาตอบแทนและผลประโยชน ความสมพนธระหวางบคคลและ

การสนบสนนท�หลากหลายขององคการ ผลของเทคนคคณภาพชวตการทางานจะชวยทาใหทศนคต

และขวญของพนกงานดขน ซ�งจะมผลทางบวกตอผลผลต เม�อคณภาพชวตการทางานดขนพนกงาน� �

จะมความรสกทางบวกกบงานและองคการท�พวกเขาทางานอย

วฒนา อตภมวรรณ (2546) อธบายความหายของคณภาพชวตการทางานวา การทางานไดด

ถกตอง ปลอดภย และมความพอใจในงาน ซ�งคณภาพชวตท�ดในการทางานจะเกดขนได นอกจาก�

จะตองมการพฒนาทกษะการทางานแลว ควรมการเนนพฒนาจตลกษณะท�เออใหเกดการทางาน�

อยางแขงขน และชวยปองกนมใหเกดปญหาในการทางานลกษณะเหลาน ไดแก�

1. ทศนคตคานยมท�มตอการทางาน และสถานการณแวดลอมทวไป�

2. แรงจงใจใฝสมฤทธ รวมถงความมมานะพากเพยรไปสความสาเรจ�

3. ความเช�ออานาจในคน เช�อในความสามารถ และการกระทาของตนเอง

4. ความมงอนาคต ควบคมตน มองเหนความกาวหนาในอาชพ และรกาลเทศะ อดได รอ

ได ปฏบตตนไดเหมาะสม

5. มจรยธรรม ซ�อตรง ซ�อสตย เหนประโยชนของสวนรวมมากกวาสวนตน

Aldag & Stearns (1987 อางถงใน อรว ศรจนทร, 2549) ไดใหความหมายท�นาสนใจ

เก�ยวกบคณภาพชวตการทางานไว 2 ประการคอ หมายถงการสงเสรมใหผปฏบตงานมสวนรวมใน

การตดสนใจหรอสงเสรมใหมการใชและพฒนาความสามารถของมนษยอยางเตมท� และหมายถง

การจดสภาพแวดลอมในการทางานเพ�อกอใหเกดสขภาพท� และใหมการแบงรายไดและทรพยากร

อ�น ๆ อยางเปนธรรม

9

Werther and Davis (1993) (อางถงใน จาเนยร จวงตระกล,2550) อธบายวา คณภาพชวตใน

การทางานหมายถง การมการบงคบบญชา สภาพการทางาน คาตอบแทนและสวสดการท�ด และม

งานท�นาสนใจ มความทาทายและ เปนงานท�มรางวลตอบแทน การท�จะไดมาซ�งคณภาพชวตในการ

ทางานท�ดนนทาไดโดยใชปรชญาทางดานการแรงงานสมพนธ� ท�จะสนบสนนคณภาพชวตในการ

ทางานซ�งเปนความพยายามอยางเปนระบบขององคการ เพ�อเปดโอกาสใหแกพนกงานไดมบทบาท

ท�มผลกระทบตองานของตนและมสวนในการสรางประสทธผลขององคการในภาพรวมมากขน�

การปฏบตในกลมนจะเนนท�การหาทางใหอานาจแกพนกงาน� โดยการเปดโอกาสใหพนกงานเขามา

มสวนรวมในการตดสนใจ ซ�งเปนการเนนท�การบรหารแบบมสวนรวม(Participative Management)

เพ�อใหเกดแรงจงใจและมความพงพอใจในการทางาน การดาเนนการมทงผา� นและไมผานสหภาพ

แรงงาน การมสวนรวมอาจเรมตงแตการมสวนรวมในงาน เชน� � วงจรคณภาพ (Quality Circles)

จนกระทงการรวมตดสนใจ� (Codetermination) และการทางานแบบเปนกลมอสระ (Autonomous

Work Groups)

มงคล ลาวรรณา (2551) อธบายความหมายของคณภาพชวตการทางานวา คอ สงตาง ๆ ท��

เก� ยวของกบชวตในการทางาน ซ� งประกอบดวย คาจาง คาตอบแทน ชวโมงการทางาน �

สภาพแวดลอมการทางาน ผลประโยชนและบรการ ความกาวหนาในการทางาน และการมมนษย

สมพนธ สง� เหลานลวนแลวแตเปนแรงจงใจและความพงพอใจสาหรบคนทางาน หร� อสงตาง ๆ ท��

เก�ยวของกบชวตในการทางานของแตละบคคล และสภาพแวดลอมในการทางานภายในองคกร แต

มเปาหมายสาคญรวมกนอยท�การลดความตงเครยดทางจตใจเพ�อเพมความพงพอใจในงานท�ทา�

Jackson (อางถงใน เพชรา ทงศรแกว, 2552) กลาวถงการพฒนาทรพยากรมนษยเพ�อใหได

คณภาพชวตในการทางานท�ด อนประกอบดวย

1. ดานการฝกอบรมและพฒนาทกษะในการทางาน

2. ดานลกษณะงานท�ทาทายความรความสามารถ

3. ดานอสระในการตดสนใจในเร�องงาน

4. ดานระบบการประเมนผลงานอยางเปนธรรม

5. ดานความปลอดภยและสภาพแวดลอมในงาน

6. ดานการทางานเปนทม

Wheelen (อางถงใน เพชรา ทงศรแกว, 2552) กลาววา คณภาพชวจในการ

ทางาน หมายถงมตในการปรบปรงพฒนาการทางานอนประกอบไปดวยเร�อง

1. การแนะนาและแกไขปญหา

2. การปรบโครงสรางของหนวยงาน

10

3. การปรบปรงระบบการจายคาตอบแทน

4. การปรบปรงสภาพแวดลอมในการทางาน

Guest (1979) อธบายความหมายของคณภาพชวตการทางานวาหมายถงปฏกรยาของปจเจก

บคคลตอการทางาน หรอผลท�เกดขนกบปจเจกบคคลอนเน�องจากประสบการณในการทางาน นน� �

คอคณภาพชวตการทางานอาจหมายถง ความรสกทงหลายของบคคลเก�ยวกบทกมคของการทางาน �

เชนความรสกเก�ยวกบผลตอบแทนหรอผลประโยชนในทางเศรษฐกจ ความมนคง สภาพแวดลอม�

การทางาน ความสมพนธท�เก�ยวของกบองคกรและความสมพนธระหวางบคคล และคณคาท�แฝงอย

ภายในการทางานในชวตของบคคล

Skrovan (1982 : 1-6) ไดอธบายความหมายของคณภาพชวตการทางานวาเปนกระบวนการ

ดาเนนงานขององคการท�สามารถทาใหสมาชกทกระดบในองคการเขามามสวนรวมในการทางาน

กจกรรมท�จะเปนการปรบปรงสภาพแวดลอมในการทางาน หรอวธการปฏบตงานและการเพม�

ผลผลตโดยมจดมงหมายท�จะบรรลเปาหมาย 2 ประการ คอ การเพมพนประสทธภาพในการผลต�

ขององคการ และการปรบปรงคณภาพชวตท�ดแกลกจาง

Certo (1989 : 608-609) ไดใหคาจากดความไววา คณภาพชวตการทางาน หมายถง โอกาส

ท�ผปฏบตงานไดตดสนใจในงานท�ตนทา ยงผปฏบตงานมโอกาสในการตดสนใจมากเทาไรยงทาให� �

คณภาพชวตการทางานมมากขนเ� ทานน�

Robbins (1991) ไดกลาววา คณภาพชวตการทางาน คอกระบวนการท�องคกรไดทาการ

ตอบสนองตอความตองการของพนกงาน จากการพฒนากลไกตาง ๆ ท�จะเอออานวยใหพนกงานม�

สวนรวมในการตดสนใจ ในสงท�มผลกระทบตอการทางานของพนกงานหรอคณภาพชวตการ�

ทางาน เปรยบเสมอนแนวคดท�ครอบคลมปจจยตาง ๆ ท�จาเปนในการกาหนดเปาหมายรวมกนใน

การทาใหองคกรมความเปนมนษย ความเจรญเตบโต และการมสวนรวมนนเอง�

Dubrin (1992 : 88) ไดใหความหมายวาคณภาพชวตเปนระดบความพงพอใจของสมาชก

ในองคการท�มตอสงสาคญท�บคคลตอ� งการ โดยผายประสบการณในการทางานของพวกเขาใน

องคการนน�

Mondy and Noe (1996) ไดใหความหมายของคณภาพชวตการทางานไววา ขอบเขต

ทงหมดของปจจยท�มผลตอความพงพอใจของพนกงานในการทางาน จากการทางานในองคกรนน � �

ๆ หรอระดบของความพงพอใจในการทางานของพนกงานท�ไดรบการสนองตอบความตองการของ

เขาในการทางาน จากการทางานในองคกรนนเอง�

สรปคณภาพชวตการทางาน คอ ลกษณะการทางานท�สามารถตอบสนองตอความตองการ

หรอความคาดหวงจากการทางานและเกดความพงพอใจในงาน ตอบสนองความตองการของบคคล

11

ท�ปฏบตงานอยในองคกรในดานตาง ๆ 8 ดาน คอคาตอบแทนท�เพยงพอและยตธรรม สภาพการา

งานท�มความปลอดภย และสงเสรมสขภาพ ความกาวหนาและมนคงในงาน โอกาสพฒนา�

สมรรถภาพของตนเอง การทางานรวมกน และความสมพนธกบบคคลอ�น สทธสวนบคคล จงหวะ

ชวต และความเปนประโยชนตอสงคม

2.2 ปจจยท�สงผลตอคณภาพชวตในการทางา น

คณภาพชวตในการทางานมการเปล�ยนแปลงไปตามกาลเวลา อาจเปนไปทางสงขน หรอ�

ลดลง เน�องจากลกษณะงานขององคการ และความหวงของคนในองคการท�เปล�ยนแปลงไป (ชล

ลดา ศรประสทธ� , 2546) และการเปล�ยนแปลงอาจเปนผลจากปจจยอ�นท�ไมใชงาน เชน ความ

รบผดชอบตอครอบครว ความเครยดจากเร�องอ�นท�ไมใชงาน และความหมายของงานในแตละคนท�

แตกตางกนไปตามประสบการณและชวงเวลาของชวต (รตนา รองทองกล, 2543) สาหรบใน

การศกษาครงน ผศกษาไดแบงปจจยท�สงผลตอคณภาพชวตในการทางาน ออกเปน � � 2 ดาน คอปจจย

สวนบคคล และปจจยดานสภาพแวดลอม ดงน�

1 ปจจยสวนบคคล

ท�เก�ยวของกบบคคลมปลายปจจยดวยกน เพศ อาย อายงาน รายได สถานภาพสมรส และ

ระดบตาแหนงงาน กเปนปจจยดานหน� งในหลาย ๆ ดานท�เก�ยวของกบคณภาพชวตในการทางาน

ของคนทางานทก ๆคน ทรพยากรบคคลซ�งมชวตจตใจ พรอมทกษะความชานาญและความสามารถ

ท�จะเขามาปฏบตตามหนาท�ท�ก าหนดไวโดยมงหวงท�จะใหไดรบคาตอบแทนท�ยตธรรมและ

เพยงพอ ไดนบความปลอดภย มความกาวหนา มนคงในการทางาน ไดรบการพฒนาสมรรถนะ �

สามารถทางานรวมกบผอ�นได มความสขในชวตโดยรวม และเปนประโยชนตอสงคม (อภญญา

วจตรเศรษฐกล, 2552)

2 ปจจยดานสภาพแวดลอม

ภาวะแวดลอมเปนปจจยคาจนเพ�อลดความไมพงพอใจในการทางาน � (Herzverg, 1959)

สภาพแวดลอมท�เออตอการทางานจะกระตนใหเกดความสบายใจ ทาใหบคคลเกดความสนก ม�

ความสขในการทางาน สภาพแวดลอมจงนาจะมผลอตอคณภาพของงานและเปนปจจยหน� งของ

คณภาพชวต (ผาณต สกลวฒนะ, 2537)

2.1 สภาพแวดลอมภายในองคกร หมายถง บรรยากาศสภาพแวดลอมตาง ๆ ภายในสถานท�

ทางานอนมสวนเกอกลหรอสงเสรมการปฏบตงาน ประกอบดวยแสงสวาง การระบายอากาศท�ด �

การปราศจากเสยงรบกวน เคร�องมอเคร�องใชในการปฏบตงานอยในสภาพพรอมใชงานตลอดเวลา

12

จดใหมท�พกอาศย มความสะดวกปลอดภยในการเดนทางมาทางาน มรานอาหาร รานคาสวสดการ

เพยงพอ

2.2 สงคม ดานสงคมเปนความตองการท�มลกษณะเปนนามธรรม ไดแก ความตองการท�จะ

เขาไปเปนสวนหน�งของครอบครวและของสงคม เปนสวนหน�งของกลมสงคม ตองการท�จะเขาไป

มความผกพนในสงคม ตองการท�จะมสวนรวมกจกรรมตาง ๆ ของสงคม รวมถงความตองการท�จะ

มาสถานภาพทางสงคมท�สงขนดวย เชน ตองการท�จะรวมทากจกรรม ตาง ๆ กบเพ�อนรวมงาน หรอ�

มความรสกวาตนเปนสวนหน�งของหนวยงาน ซ�งความตองการขนนจะเกดขนตอเม�� � � อความตองการ

ความมนคงปลอดภยไดรบการตอบสนองจนเปนท�พอใจแลว � (บานช�น ทาจนทร, 2548)

2.3 แนวคดเก�ยวกบคณภาพชวต

Richard E. Walton (อางถงใน นวรตน ณ วนจนทร 2548) ไดเสนอแนวคดเก�ยวกบ

ลกษณะสาคญท�ประกอบขนเปนคณภาพชวตการทางาน� โดยแบงออกเปน 8 ประการ คอ

1. คาตอบแทนท�เปนธรรมและเพยงพอ (adequate and fair compensation) หมายถง การท�

ผปฏบตงานไดรบคาจาง เงนเดอน คาตอบแทน และผลประโยชนอ�น ๆ อยาง เพยงพอกบการมชวต

อยไดตามมาตรฐานท�ยอมรบกนโดยทวไป และตองเปนธร� รม เม�อเปรยบเทยบกบงานหรอองคการ

อ�น ๆ ดวย

2. สงแวดลอมท�ถกลกษณะและปลอดภย� สงเสรมสขภาพ (safe and healthy environment)

หมายถง สงแวดลอมทงทางกายภาพและทางดานจตใจ นนคอ� � � สภาพการทางานตองไมมลกษณะท�

ตองเส�ยงภยจนเกนไป และจะตองชวยใหผปฏบตงานรสกสะดวกสบาย และไมเปนอนตรายตอ

สขภาพอนามย

3. เปดโอกาสใหผปฏบตงานไดพฒนาความรขดความสามารถของบคคล (development of

human capacities) การพฒนาสมรรถภาพของบคคลในการทางานนเปนการใหความสาคญเก�ยวกบ�

การศกษา อบรม การพฒนาการทางานและอาชพของบคคล เปนสงท�บงบอกถงคณภาพชวตการ�

ทางานประการหน�ง ซ�งจะทาใหบคคลสามารถทาหนาท�โดยใชศกยภาพท�มอยอยางเตมท�มความ

เช�อมนในตนเอง และเม�อมปญหากจะใชการแกไขตอบสนองในรปแบบการดาเนนชวตท�เหมาะสม�

พงกระทาเปนผลใหบคคลประสบผลสาเรจในชวต

4. ความกาวหนาและความมนคงในงา� น (Future Opportunity for Continued growth and

security) นอกจากงานจะชวยเพมพนความรความสามารถแลว� ยงชวยใหผปฏบตงานไดมโอกาส

กาวหนา มโอกาสในการเล�อนตาแหนงหนาท�ท�สงขน � มความมนคงในอาชพ� และมโอกาสใน

ความสาเรจ ตลอดจนเปนท�ยอมรบทงของเพ�อนรวมงานและสมาชกในครอบครวของตน�

13

5. การทางานรวมกนและความสมพนธกบบคคลอ�น (social integration in the Work

Organization) ซ� งหมายความวา การทางานรวมกน เปนการท�ผปฏบตงานเหนวาตนเองมคณคา

สามารถปฏบตงานใหประสบผลสาเรจได มการยอมรบและรวมมอกนทางานอยางด ซ�งเก�ยวของ

กบสงคมองคการ ความสมพนธระหวางบคคลในองคการมผลตอบรรยากาศในการทางาน

6.สทธสวนบคคลในสถานท�ทางาน (constitutionalism in the Work Organization) ซ� ง

หมายถง การบรหารจดการใหพนกงาน ไดมสทธในการปฎบตตามขอบเขตท�ไดรบมอบหมายและ

แสดงออกในสทธซ�งกนและกน หรอการกาหนดแนวทางในการทางานรวมกนบคคลตองไดรบการ

เคารพสทธสวนตว

7. ความสมดลระหวางชวต กบการทางานโดยสวนรวม (the total life space) เปนเร�องของ

การเปดโอกาสใหผปฏบตงานไดใชชวตในการทางานและชวตสวนตวนอกองคการอยางสมดลนน�

คอตองไมปลอยใหผปฏบตงานไดรบความกดดนจากการปฏบตงานมากเกนไป ดวยการกาหนด

ชวโมงการทางานท�เหมาะสมเพ�อหลกเล�ยง� การท�ตองคร� าเครงอยกบงานจนไมมเวลาพกผอน หรอ

ไดใชชวตสวนตวอยางเพยงพอ

8. ลกษณะงานมสวนเก�ยวของและสมพนธกบสงคมโดยตรง (social relevance) ซ�งนบเปน

เร�องท�สาคญประการหน� งท�ผปฏบตงานจะตองรสก และยอมรบวาองคการท�ตนปฏบตงานอยนน �

รบผดชอบตอสงคมในดานตาง ๆ ทงในดานผลผลต การจากดของเสย การรกษาสภาพแวดลอม�

การปฏบตเก�ยวกบการจางงาน และเทคนคดานการตลาด

Huse and Cummings(1985) (อางถงในจาลกษณ ขนพลแกว 2552)ไดใหคานยามของคาวา

“คณภาพชวตการทางาน” ไวใน 8 มตดวยกนคอ

1.การใหผลตอบแทนท�เหมาะสมและเพยงพอตอการครองชพ (Adequate and Fair

Compensation) คาถามท�ใชในการสารวจตรวจสอบกจะเก�ยวเน�องกบ ฐานเงนเดอน (มโครงสราง

เงนเดอนท�เปนระบบชดเจน) สวสดการ สทธประโยชน การปรบอตราเงนเดอน และคาครองชพท�

สอดรบกบสภาพเศรษฐกจ

2.การสรางสภาพแวดลอมการทางานท�ปลอดภย (Safe and Healthy Environment) ดวยการ

จดหา ตดตง� และมอปกรณเคร�องไมเคร�องมอท�เอออานวยตอการปฏบตงาน� และไมมสภาพท�

กอใหเกดอนตรายใดๆ อกทงยงตองมแผนระวงภยท�ดดวย�

3.การพฒนาศกยภาพและความสามารถของพนกงาน (Human Resource Development) ม

การประเมนความรความสามารถของพนกงาน และจดอบรมในรปแบบตางๆ ทงในหอง� นอกหอง

ศกษาดงาน รวมถงการชมเชยใหรางวลเม�อมผลงานท�ด

14

4.การสงเสรมใหพนกงานมความกาวหนาในงาน (Growth and Career Development) ดวย

การสรางโอกาสท�มองเหนไดอยางเปนระบบ ทงการเพมขนของเงนเดอน� � � และตาแหนงงาน ตลอด

รวมถงการโยกยายสลบสบเปล�ยนหนาท�การทางานท�สอดรบกบศกยภาพและความสามารถของแต

ละคน ท�สาคญตองไดรบการสนบสนนจากผบงคบบญชาอยางสม�าเสมอ

5.การสรางความสมพนธท�ดภายในองคกร (Social Integration) การใหรจกแบงปน การจด

กจกรรมรวมกน และการทางานเปนทมทงท�อยในสายงานเดยวกน หรอขามสายงาน� มสวนชวย

สรางความสมพนธท�ดใหเกดขนทงสน� � �

6.การมระบบท�ดมความยตธรรม (Constitutionalism) มระบบงาน วธปฏบตงาน และ

แผนงานท�ชดเจน เพ�อใหทกคนไดปฏบตตามอยางถกตอง อกทงยงมชองทางรองเรยน หรอแสดง�

ความคดเหนไดตามสมควร

7.การมภาวะอสระจากงาน (Total Free Space) ใหทกคนไดมเวลาสวนตวเพ�อความผอน

คลาย และมเวลาครอบครวเพ�อมชวตท�ดพรอม อกทงยงเปดโอกาสใหทาประโยชนกบสงคมและ�

ชมชน

8.ความภาคภมใจในองคกร (Organizational Pride) ไมอายใครท�จะบอกตอเพ�อน หรอคน

ภายนอกทวไปวาทางานท�ใด และทานทาหนาท�อยในสวนไหนขององคกร�

2.4 องคประกอบของคณภาพชวต

การท�มนษยจะมคณภาพชวตท� ดไดนน ตองขนอยก บปจจยตาง ๆ เปนองคประกอบ� �

มากมายและแตละองคประกอบนนมความสาคญมากนอยตางกนไปตามทศนะของแตละบคลหรอ�

แตละสงคม ซ�งจะตองมปจจยทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง คานยมจตใจ เปนตน ไดมนกวชาการ

เสนอไวแตกตางกนบางในรายละเอยดคอ

ยเนสโก (UNESCO) (อางถงใน วนเพญ วอกลาง 2535) ไดกาหนดคณภาพชวตจะด

หรอไมเพยงใด ขนอยกบ� องคประกอบ 5 ประการ ดงน�

1. มาตรฐานการครองชพ (Standard of Living) พจารณาไดจากราได ตอบคคล สขภาพ

การศกษา ท�อยอาศย การสงคมสงเคราะห เปนตน

2. การเปล�ยนแปลงของประชากร (Population Dynamics) ในเร�อง โครงสรางทางอาย

และเพศ อตราการเจรญเตบโตของประชากร อตราการเกด อตราการตาย การยายถน เปนตน�

3. ปจจยทางสงคมและวฒนธรรม (Socio – Cultural Factors) พจารณรจากระบบสงคม

คานยมทางศาสนา คานยมทางวฒนธรรม และชวตความเปนอย เปนตน

4. กระบวนการพฒนา (Process of Development) พจารณาจากลาดบความสาคญของการ

15

พฒนาประสทธภาพและความสามารถของบคคล การพฒนาทางดานเศรษฐกจ สงคมการคา

5. ทรพยากร (Resources) ไดแก ทรพยากรบคคล ทรพยากรธรรมชาต อาหาร เงนทน

ตลอดจนเทคโนโลยตาง ๆ

Cambell (อางถงใน ศศธร นชนาคา, 2536) เสนอองคประกอบคณภาพชวต วาม 3 ดาน คอ

1. ดานกายภาพ ประกอบดวยปจจยดานมลภาวะความหนาแนนของประชากร และ

สถานท�อยอาศย

2. ดานสงคม ประกอบดวยปจจยดานการศกษา สขภาพอนามย ความเปนอยของ

ครอบครว

3. ดานจตวทยา ประกอบดวยปจจยดานความพอใจ ความสาเรจ ความผดหวง และความ

คบของใจในชวต

Werther and Davis (1982) (อางถงใน อทย นปจการสนทร,2546) กลาวถง องคประกอบ

คณภาพชวตการทางานดงน�

1. ปจจยสวนบคคล ประกอบดวยปจจยพนฐานสวนบคคล ได� แก อาย รายได สถานภาพ

สมรส ประสบการณในการทางาน และสถานท�ทางานเหลานมผลตอความพงพอใจในงานหรอ�

คณภาพชวตการทางานของบคคล นอกจากนปจจยสวนบคคลท�เปนองคประกอบดานพฤตกรรม �

เชนการรบร คานยม ทศนคต ความพรอมของรางกายและจตใจ

2. ปจจยดานบรหาร เปนลกษณะท�กอใหเกดความแตกตางขององคการตาง ๆ ไดแก

จดมงหมาย ว ตถประสงค การบรหารจดการ หนวยงาน ลกษณะงาน กจกรรมการทางาน

ความกาวหนาในตาแหนงหนาท� ระเบยบขอบงคบ และบรรยากาศในองคการ บรหารจดการ เปน

บรรยากาศในองคการอยางอยางหน� งโดยแตละองคการจะมการบรหารจดการและพฤตกรรมการ

แสดงออกของผบรหารท�แตกตางกนซ�งคนสามารถรบรไดขณะปฏบตงาน

3. ปจจยดานภาวะแวดลอม เปนสภาพแวดลอมในองคการท�ครอบคลมไปถงสถานท� คน

ระบบ และวฒนธรรมในองคการ แลสงแวดลอมภายนอกองคการ ไดแกนโยบายของร� ฐ สงคม

เศรษฐกจ เทคโนโลย ท�มผลตอประสทธผลของการทางานและเปนสภาพแวดลอมท�ทาใหคนอยาก

ทางาน และไมอยากทางาน สภาพแวดลอมจงนบเปนสวนท�มความสาคญอยางยงของ คณภาพชวต�

การทางานสภาพแวดลอมในองคการจะครอบคลมถง

3.1 สถานท� ไดแก อปกรณ เคร�องมอเคร�องใช แสงสวาง อณหภม

3.2 คน ไดแก ผบงคบบญชา เพ�อนรวมงาน

3.3 ระบบ ไดแก ระบบการทางานเปนทม ระบบการทางานเปนขนตอน สวสดการ �

ระบบการตดสนใจ และระบบการใหความดความชอบ

16

3.4 วฒนธรรมขององคการ ไดแก ระเบยบวนย จรยธรรมในการทางาน และควา

ซ�อสตย สภาพแวดลอมท�มความพรอมกจะเออตอการทางานของคนในองคการ สามารถจงใจให�

คนทางานใหปฏบตงานอยางเตมกาลงความสามารถ สงผลตอองคการใหผลตผลงานท�มคณภาพ

Lewin (1981) (อางถงใน สบศกด สบสกล� , 2547) ไดเสนอองคประกอบคณภาพชวตการ

ทางานไว 10 ประการ ดงน�

1. คาจางและผลประโยชนท�จะไดรบ (Pay and Benefits)

2. เง�อนไขของการทางาน (Conditions of Employment)

3. เสถยรภาพของการทางาน (Employment Stability)

4. การควบคมการทางาน (Control Of Work)

5. การปกครองตนเอง (Autonomy)

6. การยอมรบ (Recognition)

7. ความสมพนธกบผบงคบบญชา (Relations with Supervision)

8. วธพจารณาการเรยกรอง (Appeals Procedure)

9. ความพรอมของทรพยากรท�มอย (Adequacy of resources to get Work Done)

10. ความอาวโส (Seniority in Employment)

Dessler (1991) (อางถงใน อารย สงขศลปชย, 2548) กลาววา องคประกอบท�

จะทาใหเกดคณภาพชวตการทางานมดวยกนทงสน � � 10 ประการ ดงน�

1. คณคาของงานททา

2. สภาพการทางานมความปลอดภยและมนคง�

3. คาตอบแทนและผลประโยชนท�เพยงพอ

4. ความมนคงมหลกประกนในการทางาน�

5. มการควบคมดแลอยางเหมาะสม

6. ไดรบทราบผลการปฏบตงาน

7. มโอกาสในการเรยนรและกาวหนาในงาน

8. มโอกาสไดรบความดความชอบ

9. มสภาพสงคมท�ด

10. มความเปนธรรมและยตธรรม

17

Skrovan (1983) ไดกลาววา คณภาพชวตการทางานมองคประกอบ 3 ประการ ดงน�

1. การพฒนา (development) ใน 2 ดาน คอ ในดานกระบวนการหรอการดาเนนงานดาน

ตาง ๆ ซ�งจะกอใหเกดคณภาพชวตการทางานท�ด และในดานการพฒนาบคคลดวย การพฒนานม�

พนฐานอยบนหลกการประชาธปไตยและแนวคดเร�องสทธปจเจกบคคล�

2. การเคารพในศกดศรความเปนมนษย � (dignity) คอ การท�พนกงานไดรบการปฏบตดวย

ความเคารพในเกยรตและศกดศรความเ� ปนมนษยของพวกเขา พนกงานมสวนรวมในการตดสนใจ

ในการปฏบตงาน และเม�อพวกเขาไดรบความพงพอใจจากการไดรบการยกยองเปนท�ยอมรบใน

ความสามารถ สงเหลานจะสงผลตอการทางานอยางมประสทธภาพอนเปนการทาใหองคการไดรบ� �

ผลผลตท�เพมมากขน� �

3. การปฏบตในชวตประจาวน (daily practice) คอ แนวทางสาคญในการพฒนาคณภาพ

ชวตการทางาน เชน ความไววางใจ การเคารพศกดศรความเปนมนษย การเคารพใหเกยรต การม�

สวนรวมของพนกงาน ฯลฯ จะตองเปนบรรทดฐานขององคการและกอใหเกดการปฏบตตาม

บรรทดฐานนจรง ๆ ในชวตกา� รทางานประจาวนของทกคนในองคการ

Delamotte and Takezawa (1984) ไดวเคราะหวาองคประกอบของคณภาพการทางานไว 4

ประเดน กลาวคอ

1. เปาหมายประเพณ จะเปนเร�องท�เก�ยวกบการสรางเง�อนไขของการทางาน ซ�งไดแก การ

จดระบบความปลอดภย และสขภาพ ซ�งองคการจะตองมกฎระเบยบและมาตรฐานตาง ๆ ใหแนชด

มการกาหนดชวโมงและเวลาในการทางาน และมการสรางความมนคงในการทางาน� �

2. การปฏบตอยางเทาเทยมกนไมวาในการใหคณใหโทษ โดยเฉพาะอยางยงองคกร�

จะตองมระบบการรองทกขและอทธรณ

3. การมอทธพลในการตดสนใจ องคกรจะตองเปดโอกาสใหบคลากรไดเขามามสวนรวม

ในการตดสนใจ อาจเปนรปขององคคณะบคคลหรอเอกกตบคคล ความทาทายในงาน ซ� งจะ

เก�ยวของกบความกาวหนาในสายอาชพ การมรายไดเพมขน และรวมถงการมอานาจและบารม� �

Kossen (1991) ไดกลาวไววา สงท�จะทาใหเกดคณภาพชว� ตการทางาน ไดแก

1. การเพมคณคาและความรบผดชอบในงาน � (job enrichment) เปนการเปดโอกาสให

พนกงานไดรบการยอมรบ ประสบผลสาเรจ เจรญกาวหนา และมหนาท�รบผดชอบมากขน�

2. การเพมปรมาณ ทงในเร�องการขยายงาน และเพมความรบผดชอบ � �� (getting loaded

vertically and horizontally)

3. การสรางสรรคงาน (creating whole jobs) การสรางสรรคงานใหหลากหลายมากขนจะ�

18

ทาใหสนองความตองการได และหากพนกงานมโอกาสท�จะใชความคดและทกษะท�มอยจะทาให

เกดความพงพอใจและภมใจในตนเอง

4. การหมนเวยนงาน ฝกอบรมขามสายงาน และการใชทกษะท�หลากหลาย (rotating

jobs, cross-training and multi skilling) จะชวยทาใหพนกงานไดเรยนรมากขน สามารถโอนยายขาม�

สายงานได และมโอกาสท�จะไดใชทกษะมากขน�

5. เปล�ยนงานท�นาเบ�อไปสงานท�ถกใจ (do two “dulls” equal job enrichment) จะทาให

เกดความนาสนใจและพงพอใจมากขน โดยอาศยวธการเพมคณคาและความรบผดชอบในงาน�

6. ใหการชมเชยและการยอมรบ (a liberal lacing of praise and recognition) ซ�งเปนความ

ตองการขนพนฐานของมนษยอยแลว และสามารถทาไดหลายวธ ทงใชคาพด การสมผส การมอง� ��

ดวยความช�นชมแลวยมให เปนตน�

7. การใหคาตอบแทนท�ด (providing well pay) อาจจะมการเตรยมรางวลพเศษสาหรบผท�

ปฏบตงานดตามเปาหมายท�องคการไดกาหนดไว ซ�งจะเปนแรงกระตนใหผท�ขาดงานหรอผท�ขาด

ความกระตอรอรนในการทางานปรบปรงตนเอง

8. สรางความรบผดชอบในงาน (building responsibility into jobs) โดยเปดโอกาสให

พนกงานไดตดสนใจไดอยางอสระในงานท�มความสาคญ

9. มสถานเลยงเดกสาหรบลกพนกงาน � (providing child care for employees’ children)

จะเปนการชวยเพมขวญและกาลงใจใหกบพนกงานและยงชวยใหลดการขาด� งาน หรอการมาทางาน

สายของพนกงานได

10. การปรบปรงสภาพแวดลอมการทางาน (modifying the work environment) เชน การ

สรางบรรยากาศของการทางานเปนทม สงเสรมใหมสมพนธภาพท�ดในการทางาน โดยการเปด

เพลง มเวลาพก มการออกกาลงกายเพ�อสขภาพ

11. จดใหมโปรแกรมสงเสรมสขภาพ (providing wellness programs) เพ�อสงเสรมให

พนกงานมรางกายท�แขงแรงสมบรณซ�งจะเปนผลดตอตวพนกงานเองและตองานท�ทา ชวยลด

ความเครยด ลดภาวะของการเปนโรคหวใจ ทาใหเกดความสขในการทางาน

Kerce and Kewley (1993) ไดเสนอวาคณภาพชวตการทางานประกอบดวย 4 องคประกอบ

คอ

1. ความพงพอใจในงานโดยรวม (overall Job satisfaction)

2. ความพงพอใจในงานเฉพาะดาน (facet satisfactions) ซ�งประกอบดวย

2.1 คาจาง (pay)

2.2 ผลตอบแทน (benefits)

19

2.3 สภาพแวดลอมการทางาน (working conditions)

2.4 โอกาสท�จะกาวหนา (chances for advancement)

2.5 ความมนคงในงาน� (job security)

2.6 เพ�อนรวมงาน (coworkers)

2.7 สงแวดลอมทางกายภาพ� (physical surroundings)

2.8 ทรพยากรและเคร�องมอ (resources and equipment)

2.9 โอกาสท�จะพฒนาทกษะ (chances to develop skills)

2.10 การนเทศงาน (supervision)

2.11 โอกาสในการเจรญงอกงามและพฒนาสวนบคคล (opportunity for personal

growth and development)

3. คณลกษณะงาน (job characteristics) ในดานตาง ๆคอ

3.1 ความหลากหลายของทกษะ (skill variety)

3.2 ความมเอกลกษณของงาน (task identity)

3.3 ความสาคญของงาน (task significance)

3.4 ความมอสระในการทางาน (autonomy)

3.5 ขอมลยอนกลบของงาน (feedback)

4. ความเก�ยวของผกพนกบงาน (job involvement)

จากแนวคดเก�ยวกบองคประกอบของคณภาพชวตขางตนพอสรปไดวาปจจยท�เก�ยวของกบ

คณภาพชวต ไดแก

1. ปจจยท�เปนความตองการพนฐานของคนเรา เชน อาหาร ท�อ� ยอาศย เคร�องนงหม ยา

รกษาโรค การศกษา การมงานทา เปนตน

2. ปจจยท�เปนความตองการทางสงคม เชน มาตรฐานการครองชพ ศาสนา สงแวดลอม �

คานยมของสงคม อสรภาพและความเสรภาพ เปนตน

3. ปจจยท�เปนความตองการทางจตใจ คอความพงพอใจในสงต� าง ๆ จากความตองการ

พนฐาน และค� วามตองการทางสงคม

4. ตวชวดคณภาพชวต �

2.5 ประโยชนของการมคณภาพชวตการทางาน

วลยพร ศรภรมย (2541) ไดกลาววา คณภาพชวตการทางานมสวนสงเสรมใหเกดการ

พฒนาทรพยากรมนษยทงในลกษณะของการเปนมรรควธ � (means) มรรคผล (ends) ของกนและกน

20

ได อนสงผลตอการพฒนาในท�สด อกทงยงเปนสวนสงเสรมเกอหนนใหคณภาพชวตดขนได � � �

กลาวคอ ถาคนเรามชวตการทางานท�เหมาะสม พอใจ มความสข เชน มงานตรงกบความร

ความสามารถ เงนเดอนด มความกาวหนาในอนาคต มความสขในการทางาน มความสมหวงในการ

ทางาน ขณะเดยวกนหนวยงานกประสบความสาเรจ มผลงานปรากฏยงความเจรญกาวหนาใหกบ

หนวยงานโดยรวม เรยกวาทงหนวยงานและผปฏบตงานมความพอใจรวมกน ยอมแสดงใหเหนวา �

หนวยงานนนมคณภาพชวตการทางานของผปฏบตงานด ซ�งเปนสวนชวยสงเสรมใหคณ� ภาพชวต

โดยรวมของทรพยากรมนษยในสงคมดตามไปดวย

Desslers (1991) ไดกลาววาคณภาพชวตทาใหพนกงานมความรสกท�ดตอองคการเกด

วฒนธรรมองคการ (Culture) เกดขวญกาลงใจ (morale) และเกดผลดในทางจตวทยาสภาพแวดลอม

ในการทางานภายในองคการ (Psychological environment)

Hackman and Sutte (1977) (อางถงใน นฤดล มเพยร, 2541) ไดกลาววา ประโยชนของ

คณภาพชวตในการทางาน นนมผลตอการทางานอยางมากมาย ไดแก ทาใหเกดความรสกท�ดตอ�

ตวเอง ทาใหเกดความรสกท�ดตองาน ทาใหเกดความรสกท�ดตอองคการ นอกจากนยงชวยสงเสรม�

ในเร�องสขภาพกายสขภาพจต ชวยใหเจรญกาวหนามการพฒนาตวเองใหเปนบคคลท�มคณภาพของ

องคการและยงชวยลดปญหาการขาดงาน การลาออก ลดอบตเหตและสงเสรมใหไดผลผลตและการ

บรการท�ดทงคณภาพและปรมาณ�

2.6 งานวจยท�เก�ยวของ

ผาณต สกลวฒนะ (2537) ไดศกษาปจจยท�มผลตอคณภาพชวตการทางานของวอลตน

(Walton, 1973) พบวา คณภาพชวตการทางานของพยาบาลวชาชพโดยรวมอยในระดบปานกลาง

และปจจยสวยบคคล คอ คานยมทางวชาชพ คานยมทางวชาการ ตาแหนงหนาท� มความสมพนธ

ทางบวกระดบปานกลางกบคณภาพชวตการทางาน สวนอาย และรายได มความสมพนธทางบวก

ระดบต�ากบคณภาพชวตการทางาน ปจจยดานการทางาน คออดานสภาพแวดลอม และการทางานม

ความสมพนธทางบวกระดบสงกบคณภาพชวตการทางาน สวนดานการรบร ความสามารถเชง

วชาชพ การรบรตอระบบบรหาร การบรหารจดการ มความสมพนธทางบวกระดบปานกลาง และ

สภาพแวดลอมในการทางาน การรบรตอระบบบรหาร การบรหารจดการ ตาแหนงหนาท� คานยม

สามารถรวมกนทานายความผนแปรของคณภาพชวตการทางานได

สมหวง พธยานวฒน (2540) ไดทาการวจยเร� องคณภาพชวตการทางานของขาราชการ

พลเรอนตามตองการของสานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน พบวาปจจยท�สงผลตอความ

พงพอใจในงานสง ไดแก ความสาเรจในการทางาน ความมนคงในงาน การไดรบการยอมรบนบถอ �

21

ลกษณะงาน ความกาวหนา ความรบผดชอบ นโยบายการบรหาร เงนเดอน และความสมพนธกบ

ผบงคบบญชา

มณรตน ไพรรงเรอง (2541) ไดศกษาเร�องปจจยลกษณะสวนบคคล และคณภาพชวตการ

ทางานของพนกงานขบรถท�มผลตอความผกพนองคการ โดยศกษาจากกลมตวอยางท�เปนพนกงาน

ขบรถบรรทกท�มสถานท�ทางานในจงหวดนครราชสมา 380 คน พบวาปจจยลกษณะสวนบคคลท�

สงผลตอความผกพนตอองคการไดแก อาย การศกษา อายงาน ความรบผดชอบทางการเงนตอ

ครอบครว แลประสบการณในการขบรถทกดานแตประสบการณดานประวตการเปล�ยนงานไมมผล

ตอความผกพนองคการ และจากการวเคราะหการถดถอยพหแบบขนตอน พบวา ตวแปร ค� ณภาพ

ชวตในการทางานท�มอทธพลสงในการทานายความผกพนตอองคการ ไดแก ความมนคงและ�

โอกาส กาวหนาในการทางาน ลกษณะงานท�ใหประโยชนตอสงคม ความสมดลของชวต และ

คาตอบแทน

สรวงสวรรค ตะปนตา (2541) ไดศกษาคณภาพการทางานของชางการไฟฟาฝายผลตแหง

ประเทศไทย สมตวอยางท�ใชในการศกษา คอ ชางไฟฟาฝายบารงรกษาและฝายเดนเคร�อง จานวน

225 คน เคร�องมอท�ใชในการทางานซ� งแบงเปน2 สวน ไดแกแบบสอบถามท�ใชวดแบบ Rating

Scale ของ Likert และแบบสอบถามแบบปลายเปด เพ�อใหผตอบแสดงความคดเหนพบวาคณภาพ

ชวตในการทางานอยในระดบปานกลาง ลกษณะสวนพบคคลท�สมพนธกบระดบคณภาพชวตใน

การทางาน และมอานาจทางานระดบคณภาพชวตการทางานมากท�สด คอ ระดบตาแหนงระยะเวลา

ในการทางาน และประสบการณการทางาน

อรณ สมโนมหาอดม (2542) ทาการวจยเร�อง คณภาพการทางาน ศกษาเฉพาะกรณ

สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน ผลการวจยพบวา

1) คณภาพชวตการทางานในภาพรวมอยในระดบปานกลาง โดยพจาณาในแตละดานพบวา

คณภาพชวตการทางานท�อยในระดบสง ไดแก ดานความสมดลระหวางชวตงานกบชวต

ดานอ�น ๆ และดานการเก�ยวของสมพนธกบสงคม สวนคณภาพชวตการทางานท�อยในระดบปาน

กลาง ไดแก ดานการบรณาการดานสงคม ดานความกาวหนาและความมนคงในงาน ดานการพฒนา�

ความสามารถของบคคล ดานธรรมนญในองคการ ดานสงแวดลอมท�ปลอดภยและสงเสรมคณภาพ �

และดานคาตอบแทนท�ยตธรรมและเพยงพอ ตามลาดบ

2) ขาราชการท�ระดบการศกษาแตกตางกน จะมความคดเหนตอคณภาพชวตการทางาน

แตกตางกน

3) ความผกพนกบงานมความสมพนธเชงเสนตรงกบคณภาพชวตการทางาน

22

จรพร แจงธรรมมา (2545) ทาการวจยเร� อง คณภาพชวตการทางานของครระดบ

มธยมศกษา สงกดสามญศกษา เขตการศกษา 5 ผลการวจยพบวา คณภาพชวตการทางานของคร

โดยรวมอยในระดบปานกลาง เม�อพจารณารายดานพบวา มความผกพนในงานระดบสง รองลงมา

คอความพงพอใจในงานโดยรวม คณลกษณะงาน และความพงพอใจในรายดานอยระดบปานกลาง

ตวแปรท�มความสมพนธ และสามารถอธบายคณภาพชวตการทางานของคร ม 4 ตวแปร คอการรบร

รปแบบการบรหาร การรบรความสามารถเชงวชาชพ อาย ความขดแยงในบทบาท ดงนน ผบรหาร�

ควรมนโยบายสรางแรงจงใจ สรางขวญกาลงใจ สรางความเปฯธรรมใหเกดขนในโรงเรยนสงเสรม�

ใหครไดพฒนาความสามารถเชงวชาชพ การจดการเรยนการสอน สนบสนนดานส�อการเรยนการ

สอน จดใหมยคลากรชวยงาน และสนบสนนดานทรพยากรและงบประมาณ เพ�อทาใหครมคณภาพ

ชวตการทางานท�ดขน�

สกล ลจตภม (2545) ศกษาคณภาพชวตการทางานของบคลากรสาธารณสขในสงกด

สานกงานสาธารณะสขจงหวดและสานกงานสาธารณสขอาเภอ ประเทศไทย ป 2545 พบวา

สถานภาพสมรสท�แตกตางกนสมพนธกบการมคณภาพชวตการทางานแตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถต

ชลลดา ศรประสทธ � (2546) ศกษาคณภาพชวตการทางานของบคลากรสาธรณสขใน

โรงพยาบาลชมชน จงหวดบรรมย พบวา คณภาพชวตการทางานของบคลากรสาธารณสขใน

โรงพยาบาลชมชนโดยรวมอยในระปานกลาง และเม�อพจารณาคณภาพชวตการทางานรายดาน

พบวา คณภาพชวตการทางานดานความมนคงและกาวหนาในงาน และดานความสมพนธกบบคคล�

อ�นและการทางานรวมกนอยในระดบสง สวนคณภาพชวตการทางานดานสทธสวนบคคลดาน

สภาพการทางานท�ปลอดภยแลสงเสรมสขภาพ ดานโอกาสในการพฒนาสมรรถภาพของบคคลดาน

การคานงถงความเปนประโยชนตอสงคม ดานจงหวะชวตโดยสวนรวมและดานคาตอบแทนท�

เพยงพอและยตธรรมอยในระดบปานกลาง ดานรายได ดานลกษณะงาน มความสมพนธทางบวก

กบคณภาพชวตการทางานอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01

ชยวฒน รทธโชต (2546) ไดทาการวจยเร�อง คณภาพชวตการทางานของขาราชการคร ใน

สงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอเมองระยอง ผลการวจยพบวา โดยรวมอยในระดบดมาก ใน

ทกดานคอ ดานคาตอบแทนท�เหมาะสมและเปนธรรม ดานสงแวดลอมท�ถกสขลกษณะและปลดภย �

ดานการพฒนาความสามารถของบคคล ดานความกาวหนาและมนคงในงาน ดานบ� รณการทาง

สงคม ดานระเบยบขอบงคบในการปฏบตงาน ดานความสมดลระหวางชวตกบการทางาน และดาน

ปฏบตงานในสงคม การเปรยบเทยบคณภาพชวตการทางานของขาราชการคร ในสงกดงานการ

23

ประถมศกษาอาเภอเมองระยอง จาแนกตามประสบการณในการปฏบตงาน ภาระงานปฏบตงานการ

สอนในระดบชนและขนาดโรงเรยนแตกตางกน�

ศรญญา ชยแสง (2545) ไดศกษาเก�ยวกบปจจยท�มผลตอคณภาพชวตการทางานของ

บคลากรในคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม พบวา คณภาพชวตการทางานดานโอกาส

ไดรบการพฒนาและการใชความสามารถสวนบคคล ดานสทธสวนบคคล และดานความเปน

ประโยชนตอสงคม ของบคลากรคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม มคะแนนในระดบสง

สวนในดานอ�น ๆ มคะแนนในระดบปานกลาง สาหรบปจจยสวนบคคล ไดแก อาย และระดบ

เงนเดอนมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางานของบคลการ สวนรายไดพเศษและการพฒนา

ตนเอง ไมมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางาน

วมล อนนดดา (2546) ไดทาการศกษาคณภาพชวตการทางานของพยาบาลในโรงพยาบาล

สระบรพบวา ระดบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลวชาชพอยในระดบปานกลาง โดยคณภาพ

ชวตการทางานดานธรรมนญในองคกร และดานความเก�ยวของสมพนธกบสงคมอยในระดบสง ใน

สวนของความสมพนธของปจจยสวนบคคลกบคณภาพชวตการทางานในภาพพบวา ระดบ

การศกษามความสมพนธกบคณภาพชวตการทางาน สวนปจจยดานอาย สถานภาพสมรส

ประสบการณในการทางาน ตาแหนงหนาท� เงนเดอน ไมมความสมพนธกบคณภาพชวตการทาน

ของพยาบาลวชาชพ

ยอดเย�ยม ขนทอง (2547) ไดศกษาเปรยบเทยบคณภาพชวตการทางานระหวางพนกงาน

ไปรษณยท�ปฏบตงานในศนยไปรษณยและท�ปฏบตงานในท�ทาการไปรษณย สงกดสานกงาน

ไปรษณยเขต 5

- คณภาพชวตการทางานระหวางพนกงานไปรษณยท�ปฏบตในศนยไปรษณยและท�

ปฏบตงานในท�ทาการไปรษณยไมมวามแตกตางกน มระดบคณภาพชวตการทางานอยในระดบสง

- ปจจยสวนบคคลท�มความสมพนธกบคณภาพชวตการทางานของพนกงานไปรษณยไดแก

อาย วฒการศกษา อตราเงนเดอน ประสบการณการทางาน การไดรบการพจารณาความดความชอบ

เปนกรณพเศษ ลกษณะท�พกอาศย สวนเพศ สถานภาพสมรส ตาแหนง และลกษณะงานท�ปฏบต ไม

มความสมพนธกบคณภาพการทางานของพนกงานไปรษณย

- คณภาพชวตการทางานของพนกงานท�ปฏบตในศนยไปรษณย โดยรวมอยในระดบสง

พบวาม 5 ดาน ดานความสมดลระหวางชวตการทางานและชวตสวนตว สภาพการทางานท�มความ

ปลอดภยและถกสขลกษณะ คาตอบแทนท�เพยงพอและเปนธรรม ความกาวหนาและความมนคงใน�

งาน และชวตการทางานมความเก�ยวของกบสงคม เรยงตามลาดบ

24

- คณภาพชวตการทางานของพนงานท�ปฏบตงานในท�ทาการไปรษณย โดยรวมอยใน

ระดบสง ระดบคณภาพชวตการทางาน, ชวตการทางานมความเก�ยวของกบสงคม, ดานความสมดล

ระหวางชวตการทางานและชวตสวนตว, คาตอบแทนท�เพยงพอและเปนธรรม, ความกาวหนาและ

ความมนคงในงาน� , สภาพการทางานท�มความปลอดภยและถกสขลกษณะ เรยงตามลาดบปญหาใน

การปฏบตงานของพนกงานท�ปฏบตงานในศนยไปรษณยและท�ปฏบตในท�ทาการไปรษณยโดย

รวมอยในระดบปานกลาง

ชาญชย วทยาวรากรณ (2548) ไดทาการศกษาเร�อง คณภาพชวตในการทางานของพนกงาน

ของพนกงานระดบปฏบตการ กรณศกษาบรษท กรนทม จากด โดยมวตถประสงคเพ�อศกษา�

คณภาพชวตในการทางาน และเพ�อศกษาเปรยบเทยบคณภาพชวจในการทางานของพนกงานระดบ

ปฏบตการบรษทกรนทม จากด ดาเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามผลการศกษา�

พบวา พนกงานระดบปฏบตการของบรษทกรนทม จากด เปนเพศชายมากกวาเพศหญง อายอย�

ในชวงระหวาง 26-45 ป มากท�สด อายการปฏบตงานอยระหวาง 1-5 ป พนกงานสวนใหญสมรส

แลวและอยรวมกบคสมรส ในการศกษาระดบคณภาพชวตของพนกงานครงน ไดแบงออกเปน � � 8

ดาน คอ การไดรบคาตอบแทนท�เพยงพอและยตธรรม การมสถาพแวดลอมด มความปลอดภยและ

สงเสรมคณภาพ การพฒนาความสามารถของบคคล ความกาวหนาและความมนคงการบรณาการ�

สงคม (การทางานรวมกน) สทธของลกจาง และธรรมนญองคกร ความสมดลระหวางชวตกบชวต

สวนตว ความเก�ยวของ และประโยชนตอสงคม ในภาพรวมพบวามคาเฉล�ยอยในระดบปานกลาง

จากการทดสอบสมมตฐาน เพ�อเปรยบเทยบความแตกตางในคาเฉล�ยของระดบคณภาพชวตในการ

ทางานของพนกงานระดบปฏบตการในกลมท�มเพศ อาย อายการทางาน ระดบการศกษา และ

สถานภาพสมรสของพนกงานแตกตางกน พบวาไมมความแตกตางในคาเฉล�ยของระดบคณภาพ

ชวตของพนกงานระดบปฏบตการ ทงท�มเพศ อาย อายการทางาน ระดบการศกษา และสถานภาพ�

สมรสแตกตางกนระดบ 0.05 จากผลการศกษา อาจกลาวไดวาคณภาพชวตของพนกงานปฏบตการ

มคณภาพชวตอยในระดบปานกลาง อยางไรกตามบรษทตองพฒนาและปรบปรงบคลากรใหม

ความสามารถพฒนาตนเองใหแขงขนกบบรษทอ�นๆ รวมทงตองกาหนดนโยบายขององคกรให�

ชดเจนในการจดสวสดการใหกบพนกงานดวย

ถนอมศร แดงศร (2551)ไดทาการวจยเร� อง ความสมพนธระหวางคณภาพชวตในการ

ทางาน ความผกพนตอองคการและผลการปฏบตงานของพยาบาลวชาชพระดบปฏบตการ

ผลการวจยสรปวา พยาบาลวชาชพระดบปฏบตการมคณภาพชวตในการทางาน โดยรวมและความ

ผกพนตอองคการโดยรวมอยในระดบสง ผลการปฏบตงานอยในระดบสงมาก ปจจยสวน บคคลท�ม

ผลตอความผกพนตอองคการ คอ อาย อายงาน และรายได คณภาพชวตในการทางานโดยรวมและ

25

ทกดานมความสมพนธเชงบวกกบความผกพนตอองคการ ความผกพนตอองคการโดยรวมและทก

ดานม ความสมพนธเชงบวกกบผลการปฏบตงานของพยาบาล มคณภาพชวตในการทางาน 4 ดานท�

สามารถทานาย ความผกพนตอองคการโดยรวมได คอ ดานความภมใจในองคการ ดาน

ความกาวหนาในงาน ดาน ผลตอบแทนท�เพยงพอและยตธรรม และดานความปลอดภยในการ

ทางาน ความผกพนตอองคการดาน บรรทดฐานสามารถทานายผลการปฏบตงานของพยาบาล

วชาชพระดบปฏบตการได

ชนนาถ สงวนวงศวจตร (2552) ไดทาการศกษาคณภาพชวตการทางานของพยาบาลวชาชพ

โรงพยาบาลนางรอง จวหวดบรรมย พบวาปจจยดานการทางานของพยาบาลวชาชพอยในระดบสง

ซ�งแสดงใหเหนวาการจดการบรหารขององคกรมาถกแนวทาง จงทาใหพยาบาลวชาชพมความรสก

ตอปจจยในการทางานดานตาง ๆ อยในระดบด และมความพอใจในการทางานอยในระดบด แต

พจารณาในรายปจจยพบวา มความรสกวาคณภาพชวตการทางานของตนเองไมดนก เชน ดาน

สวสดการ และรายไดท�ไมเหมาะสม สถานท�ท�ไมเปนสดสวน การเล�อนตาแหนงไมเปนไปตาม

ความสามารถ จงทาใหเหนไดวาปจจยสวนบคคลท�แตกตางกน มผลตอคณภาพชวตในการทางานท�

แตกตางกน

รตตยา ศจตกลชย (2546) ไดทาการศกษาเร�อง คณภาพชวตในการทางานของพนกงาน

ปฏบตการในโรงงานอตสาหกรรม กรณศกษาบรษท ไทยคควาอนดสทรส จ ากด โดยม

วตถประสงคเพ�อศกษาระดบคณภาพชวตในการทางาน และปจจยท�มผลตอคณภาพชวตในการ

ทางานของพนกงานปฏบตการในโรงงานอตสาหกรรม ดาเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยใช

แบบสอบถามผลการศกษาพบวา พนกงานปฏบตการในโรงานอตสาหกรรม มคณภาพชวตในการ

ทางานโดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง โดยท�ปจจยทางดานอาย ระดบการศกษา สถานภาพ

สมรส และประสบการณในการทางาน ไมมผลทาใหคณภาพชวตในการทางานโดยรวมแตกตางกน

แตรายไดมผลทาใหคณภาพชวตในการทางานโดยรวมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ

0.05 โดยพบวาพนกงานกลมท�มรายไดต �ามคณภาพชวตในการทางานสงกวากลมท�มรายไดสงกวา

ขอเสนอแนะของพนกงานปฏบตการเก�ยวกบคณภาพชวตในการทางานตองการใหบรษทปรบปรง

เก�ยวกบสวสดการ และสนทนาการใหมากขน เพ� �มเคร� องมอ วสดอปกรณท�ใชในการทางานให

เพยงพอ เอาใจใสสภาพแวดลอมในการทางานใหเหมาะสม และใหมชดเจนเร� องกฎ ระเบยบ

ขอบงคบของบรษท ปรบปรงดานการส�อสารสงการใหดขน ตองการใหบรษทรบฟงความคดเหน� �

ของพนกงานและนามาพฒนาปรบปรงแกไขการบรหารจดการใหเหมาะสมมากขน ตองการให�

บรษทเพมความรความสามารถในดานตาง ๆ เพ�อเปนการเพมศกยภาพในการทางานของพนกงาน� �

26

ใหสงขน จากผลการศกษาไดขอเสอนแนะวา บรษทควรตระหนกถงความคาดหวงของพนกงานแต�

เม�อไมสามารถทาในสงท�พนกงานคาดหวงไวกควรจะมก� ารชแจงหรออธบายเพ�อใหเกดความเขาใจ�

อารย สงขศลปชย (2547) ศกษาเร�อง คณภาพในการทางานของครผสอนในโรงเรยน สงกด

สานกงานเขตพ�นท�การศกษานครปฐม พบวา ระดบคณภาพชวตในการทางานของครผสอน สงกด

สานกงานเขตพนท�การศกษานครปฐมสงมากเกอบทก� ดาน มเพยงดานเดยวคอ การไดรบ

คาตอบแทนหรอเงนชดเชยท�เพยงพอและเปนธรรม ท�อยในระดบปานกลาง

อารรตน บญรตน (2550) ไดศกษาคณภาพชวตการทางานของพนกงาน บรษท Asia

Precision Co.,Ltd. ผลการศกษาพบวา มการกาหนดนโยบายดานการพฒนาทรพยากรมนษยอยาง

ชดเจน และดาเนนการตามนโยบายไดเปนอยางด การดาเนนการสรางคณภาพชวตในการทางาน

ตามมาตรฐาน MS-QWL เปนสวนหน�งของนโยบายดงกลาว นอกจากนองคการยงมการเช�อมโยง�

ระบบมาตรฐาน MS-QWL เขากบระบบการบรหารงานตาง ๆ ไดอยางสอดคลองกน โดยจาก

การศกษาพบวาปจจยของความสาเรจในการดาเนนการระบบมาตรฐาน MS-QWL คอความจรงใจ

มงมน ภาวะผนาของผบรหาร นโยบายท�มเปาหมาย และทศทางท�ชดเจน รวมถงมการส�อสารไปยง�

พนกงาน วฒนธรรมองคการท�เขมแขง โอกาสในการมสวนรวมของพนกงานอยางเตมท� และทก

ขนตอน วธการดา� เนนการท�มประสทธภาพตรงตามเปาหมายวตถประสงค สภาพแวดลอม

บรรยากาศท�เอออานวยตอการดาเนนการ การดาเนนการอยางจรงจงและตอเน�อง มการวางแผน�

อยางเปนขนตอน รวมถงมการตดตามผล เพ�อตรวจสอบประสทธภาพของการดาเนนกาอกดวย�

อภญญา วจตรเศรษฐกล (2552) ทาการวจยเร�องคณภาพชวตการทางานของพยาบาลวชาชพ

โรงพยาบาลนครปฐมโดยรวมอยนะระดบปานกลาง เม�อจาแนกรายได พบวามคะแนนเฉล�ยอยใน

ระดบปานกลางยกเวนดานคาตอบแทนท�ยตธรรมและเพยงพอ และจงหวะชวตโดยรวม มคะแนน

เฉล�ยอยในระต�า ปจจยสวนบคคลดานอาย สถานภาพสมรส รายได และ ระยะเวลาปฏบตงาน

แตกตางกน มคณภาพชวตการทางานไมแตกตางกน พยาบาลสวนใหญมความคดเหนเก�ยวกบปจจย

ดานการบรหาร ไดแก การบรหารจดการและลกษณะงาน อยในระดบกลาง โดยพยาบาลวชาชพท�ม

ความคดเหนในเร�องปจจยดานการบรหาร แตกตางกน มคณภาพชวตการทางานแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถตท� ระดบ .05 และพยาบาลสวนใหญมความคดเหนเก� ยวกบปจจยดาน

สภาพแวดลอมอยในระดบต�า สวนดานสงคมอยในระดบปานกลาง โดยพยาบาลวชาชพท�มควา

คดเหนในเร�องปจจยดานสภาวะแวดลอมแตกตางกน มคณภาพชวตการทางานท�แตกตางกน ปจจย

สวนบคคล ไดแก อาย สถานภาพสมรส รายได และระยะเวลาปฏบตงานในโรงพยาบาลนครปฐม

ไมมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลวชาชพในโรงพยาบาลนครปฐม สวน

ปจจยดานการบรหาร ไดแก การบรหารจดการและลกษณะงาน และปจจยดานสภาวะแวดลอม

27

ไดแก สภาพแวดลอมและสงคม มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตการทางานของพยาบาล

วชชาชพในโรงพยาบาลนครปฐมอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01

พรพนา ศรสากล (2553) ศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ลกษณะงาน

บรรยากาศองคการกบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลวชาชพระดบปฏบตการ โรงพยาบาล

เอกชนชนนา สาขาแหงหน�งในกรงเทพมหานคร พบวา พยาบาลวชาชพระดบปฏบตการมคณภาพ�

ชวตการทางาน โดยรวมอยในระดบปานกลาง ปจจยสวนบคคลดานอาย มผลตอคณภาพชวตการ

ทางานของพยาบาลวชาชพระดบปฏบตการ สวนดานของอายงาน ดานรายได และสถานภาพสมรส

ไมมผลตอคณภาพชวตการทางานของพยาบาลวชาชพ ลกษณะงานมความสมพนธทางบวกโดยรวม

ในระดบปานกลางกบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลวชาชพระดบปฏบตการ อยางมนยสาคญ

ทางสถตท� ระดบ 0.05 บรรยากาศองคการความสมพนธทางบวกโดยรวมในระดบสงกบคณภาพ

ชวตการทางานของพยาบาลวชาชพระดบปฏบตการ อยางมนยสาคญทางสถตท� ระดบ 0.05

Donald (2005) ไดศกษาเก�ยวกบตวบงชคณภาพชวตในการทางานในองคกรท�ดแลสขภาพ�

ชาวแคนาดา โดยกลาวถง สภาพแวดลอมของงานสงผลตอการเรยนรและสขภาพของลกจาง ใน

องคกรดแลสขภาพชาวแคนาดาไดกระตนใหพฒนาคณภาพชวตในการทางานดานสขภาพในการ

ทางานโดยไดรบความรวมมอจากองคการมหาชน 41 แหงมการวเคราะหคณภาพการใชขอมลทาง

เทคนค ผลการศกษาพบวาตวบงชคณภาพชวตในการทางานนนเก�ยวข� � องกบการจดการขอมลของ

ฝายบคคล สขลกษณะของการทางาน ทมงานสนบสนนดานความปลอดภย ซ�งตองมการควบคม

ตรวจสอบอยางเขมงวด เชน การไมปวยไขของลกจางเง�อนไขของการทางาน เชน ปรมาณงานของ

ลกจาง และตวบงชความเส�ยงในการทางานทางดานชวภาพและจตวทยาสง� คม ซ�งเปนสาเหตหลก

ของการปวยของลกจาง