การด าเนนคดแบบกลม: ขอพจารณาเกยวกบคณสมบต

และภาระหนาทของโจทก

โดย

นางสาววรญญา พรพรรณ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร นตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายธรกจ

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

การด าเนนคดแบบกลม: ขอพจารณาเกยวกบคณสมบต

และภาระหนาทของโจทก

โดย

นางสาววรญญา พรพรรณ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร นตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายธรกจ

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

CLASS ACTION: CONSIDERATIONS ON QUALIFICATIONS AND OBLIGATIONS OF LEAD PLANTIFF

BY

MISS WARANYA PORNPAN

A THESIS OR DISSERTATION SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF LAWS

BUSINESS LAW FACULTY OF LAW

THAMMASAT UNIVERSITY ACADEMIC YEAR 2015

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(1)

หวขอวทยานพนธ การด าเนนคดแบบกลม: ขอพจารณาเกยวกบคณสมบต

และภาระหนาทของโจทก

ชอผเขยน นางสาววรญญา พรพรรณ

ชอปรญญา นตศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย กฎหมายธรกจ นตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ปการศกษา

รองศาสตราจารย ดร. นนทวชร นวตระกลพสทธ 2558

บทคดยอ

กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของไทยปรากฏอยในพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) ซงไดประกาศในราชกจจานเบกษาเมอเดอนเมษายน พ.ศ. 2558 ทผานมา และมผลบงคบใชเรยบรอยแลวตงแตพนก าหนด 240 วน นบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

การด าเนนคดแบบกลมมความแตกตางกบการด าเนนคดสามญ โดยเบองตนคอ การด าเนนคดแบบกลมจะตองมผเสยหายเปนจ านวนมาก ซงจะเปนการยงยากกวาหากจะใหผเสยหายแตละคนตางแยกไปด าเนนคดแบบสามญ โดยผเสยหายคนใดคนหนงทมผลประโยชนรวมกนกบผเสยหายรายอนๆ ในเหตแหงการฟองคดนนๆ สามารถรเรมด าเนนคดและเขาเปนผแทนกลมในคดแบบกลมไดซงจะมสถานะเปนคความในคด และศาลจะพจารณาคดตลอดจนมค าสง หรอค าพพากษาไปในคราวเดยว โดยค าสงหรอค าพพากษาของศาลดงกลาวจะมผลผกพนสมาชก ในกลมทกคนดวย แมจะมไดมสถานะเปนคความแหงคดกตาม

บคคลทมอ านาจฟองคดแบบกลมนนมคณสมบต และภาระหนาท ตามกฎหมาย ทแตกตางไปจากคดสามญโดยสนเชง เนองจาก บคคลทฟองคดแบบกลมหรอโจทกไมไดด าเนนคดเพอประโยชนของตนเองเทานนเหมอนอยางเชนการด าเนนคดสามญ หากแตโจทกจะตองด าเนนคดเพอคมครองประโยชนของทงตนเองและผเสยหายทกคนทเปนสมาชกกลมดวย ดงนน การด าเนนคด

(2)

แบบกลมจงไมไดเปนการกระทบสทธของผฟองคดเพยงรายเดยวเทานน แตยงเปนการกระทบตอสทธประโยชนของผเสยหายรายอนๆ ทเปนสมาชกกลมดวย จะเหนไดวา บคคลทท าหนาทเปนผฟองคดแบบกลมจงเปนผทมบทบาทส าคญอยางยงในการด าเนนคดแบบกลม ดวยเหตน จงจ าเปนตองก าหนดบทบญญตเกยวกบคณสมบตของโจทกไวอยางชดเจนและเครงครด

อยางไรกตาม กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทยไดรบอทธพล มาจากกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา ซงเปนประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว สงผลใหมหลกการบางประการทไมเหมาะสมกบระบบกฎหมายของประเทศไทยซงเปนระบบกฎหมายซวลลอว โดยเฉพาะอยางยง การก าหนดใหโจทกตองเปนสมาชกกลมเทานน ยอมสงผลกระทบตอสทธขององคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายตามกฎหมายเฉพาะและตวผ เสยหาย ในคด เรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะ และอาจน ามาซ งปญหา ความมประสทธภาพในการด าเนนคดแบบกลมทท าใหการด าเนนคดแบบกลมไมเปนการปกปองผลประโยชนของผเสยหายโดยสวนรวมอยางแทจรง

ดวยเหตดงกลาวขางตน วทยานพนธฉบบนจงไดเสนอแนะใหมการแกปญหาหรอขอจ ากดเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลมของกฎหมายไทย เพอใหโจทก ในการด าเนนคดแบบกลมมความสามารถในการปกปองผลประโยชนของผเสยหายหรอสมาชกกลมทงหมดไดอยางเพยงพอและเปนธรรม ทงน ผ เขยนเหนควรใหมการก าหนดใหองคกรเอกชน ทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะไดดวย พรอมก าหนดมาตรการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมไวดวย เพอใหการด าเนนคดแบบกลมเปนไปเพอปกปองผลประโยชนของผเสยหายทงหมดอยางแทจรง

ค ำส ำคญ: การด าเนนคดแบบกลม, คณสมบตของโจทก, ภาระหนาทของโจทก

(3)

Thesis Title Class Action: Considerations on Qualifications and Obligations of Lead Plaintiff

Author Miss Waranya Pornpan

Degree Master of Laws

Major Field/Faculty/University Business Law Law Thammasat University

Thesis Advisor Academic Years

Associate Professor Nontawat Nawatrakulpisut, Ph.D. 2015

ABSTRACT

In Thailand, Class Action was prescribed in The Code of Civil Procedure (Amendment) Act (No.26), officially enacted in The Government Gazette since April 2015 (B.E.2558). Its enforcement was effective, elapsing 240 days from the date of such enactment.

The basic difference of Class Action and Ordinary Action is the number of injured person in action. Class Action is characterized by several class members in common interest. Any of them is entitled to be the lead plaintiff to act on behalf the Class Members and bring the case to the court as Class Action. The lead plaintiff will then become a party in such action. Order or sentence by the court will be done in one round and their effects shall bind all Class Members although they are not the party in the action.

Lawful qualifications and obligations of the lead plaintiff authorized to bring the case for Class Action is completely different from theirs in Ordinary Action. For Class Action, the lead plaintiff does not bring a legal action, aimed at protecting his/her interests only, but extended to other class members’ interests as well. Since

(4)

the effect of Class Action is not on the lead plaintiff only but on other injured persons in the Class Members as well, the lead plaintiff takes a major role on the Class Action. Therefore, qualifications of the lead plaintiff shall be clearly, strictly prescribed.

However, Thai class action law have been influenced by American class actions law which is the law of Common Law system. As a result, there are some principles that do not appropriate the legal system of Thailand which is the law of Civil Law system. Especially, The provision that the plaintiff must be a Class Member will affect the rights of the private organizations authorized to be sued on behalf of a large group of injured person in class action of lawsuit which be claimed the rights prescribed on special law and may lead to problems in the efficiency of Class Action that maybe not protect the interests of several injured persons.

Accordingly, some suggestions are presented in this thesis to eliminate any problem regarding qualifications and obligations of the lead plaintiff for Thai Class Action; in order that, lead plaintiff could protect Class Member’s interest adequately and fairly. Namely, Author suggested that the private organizations authorized to be sued on behalf of a large group of injured person should be the lead plaintiff in class action of lawsuit which be claimed the rights prescribed on special law. Furthermore, the governing measures for the lead plaintiffs’ obligations should be set out strictly in order that class action shall be accurately and completely protect the interests of Class Member.

Thailand’s class action has been influenced by United States. The

foundation of United States’ class action is common law, while Thailand’s one is

based on civil law. With different legal systems, some common law-based provisions

are considered inappropriate and efficiently inapplicable with Thailand’s civil law.

For common law, the lead plaintiff shall be the member of class action only. This

provision of law can affect the rights of private organization, having litigation mandate

on behalf of the lead plaintiff and the plaintiff oneself for any legal actions by

(5)

special law. The question on its consequence is efficiency of class action potentially

hindering the protections of the class member’s rights as collectively.

The objective of this study is to provide curative recommendations on

restrictions on qualifications and obligations of the plaintiff in Thailand’s class action,

meant for adequate and fair rights’ protection for the interest of the plaintiff or all

class members. The author recommends that private organization having mandate

for legal actions on behalf of collective plaintiffs by special law should be also

entitled to be the lead plaintiff for class action for any right claims by special law.

Moreover, some supervisory measures should be regulated for the lead plaintiff’s

obligations in class action to ensure the absolute class action for the interest of class

member.

Keywords: class action, plaintiff qualifications, plaintiff obligations

(6)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยความกรณาอยางยงจากผมพระคณหลายทาน ผเขยนขอกราบขอบพระคณรองศาสตราจารย ดร. นนทวชร นวตระกลพสทธ ทไดใหความกรณาสละเวลาอนมคารบเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธและกรรมการ ซงทานไดใหโอกาส ค าปรกษา แนวทาง ขอเสนอแนะ ตลอดจนความคดเหนทมคณคาเกยวกบงานเขยน ชวยตรวจแกความเรยบรอยในการจดท าวทยานพนธฉบบนใหส าเรจลลวง รวมทงใหความเมตตาชวยชแนะแนวทางการศกษาวจยทดและโดยมจรรยาบรรณ และทส าคญคอทานเปนแรงบนดาลใจใหผ เขยนสนใจศกษาหวขอวทยานพนธน ต งแตคร งท ผ เขยนได เรยนวชาปญหากฎหมายธรกจกบทานในชนปทหน ง ระดบปรญญาโท ทงน ผเขยนไมอาจปฏเสธไดเลยวาทานคออาจารยทเปยมไปดวยจตวญญาณ ความเปน “คร” อยางแทจรง กราบขอบพระคณศาสตราจารย ดร. วจตรา วเชยรชม ทไดให ความกรณารบเปนประธานกรรมการวทยานพนธ ไดใหความร ขอเสนอแนะ ในประเดนตางๆ ทเปนประโยชนในการจดท าวทยานพนธฉบบน กราบขอบพระคณผชวยศาตราจารย ดร. สรศกด มณศร และศาสตราจารยพเศษ ดร.วรรณชย บญบ ารง ทใหความกรณารบเปนกรรมการวทยานพนธ อกทงใหขอเสนอแนะตางๆ แนะน าเอกสารขอมลสนบสนนในการจดท าวทยานพนธฉบบนใหส าเรจลลวงดวยด

กราบขอบพระคณบพการ คณพอและคณแม ทไดใหการสนบสนนอยางเตมก าลงแกลกในทกๆ ดานจนสามารถบรรลถงเปาหมายไดดวยด และเปนก าลงใจทส าคญทสดของลกเสมอมา

ขอขอบคณเพอนคณะนตศาสตร ปรญญาโท รหส 57 ทนารกทกทาน อาท พซนเดย พแพร และจน ส าหรบก าลงใจและความชวยเหลอทมใหกนเสมอมา

ขอขอบคณพอย ทคอยชวยเหลอ เปนก าลงใจ และอยเคยงขางกนเสมอมา ชวยพสจนอกษร อานงานเขยนพรอมตชมอยางตรงไปตรงมา ซงเปนประโยชนตอการปรบปรงและพฒนา งานเขยนของผเขยนอยางยง

สดทายน ขอกราบขอบพระคณสถาบนอนเปนทรกทประสทธประสาทวชาความร ใหแกผเขยนตงแตระดบอนบาลจนถงระดบปรญญาโท ไดแก โรงเรยนยอแซฟวทยา โรงเรยน สตรมารดา-พทกษ และมหาวทยาลยธรรมศาสตร ตามล าดบ

นางสาววรญญา พรพรรณ

(7)

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (6) บทท 1 บทน า 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 ขอบเขตของการศกษา 10 1.3 วตถประสงคของการศกษา 10 1.4 วธการศกษา 11 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการศกษา 12

บทท 2 การด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอว ซวลลอว และกฎหมาย 13 วาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย

2.1 การด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอว 14 2.1.1 แนวคดและทมาของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมาย 14 คอมมอนลอวและซวลลอว

2.1.1.1 แนวคดและทมาของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมาย 15 คอมมอนลอว 2.1.1.2 แนวคดและทมาของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมาย 16 ซวลลอว

(8)

2.1.2 หลกการพนฐานของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมาย 18 คอมมอนลอวและซวลลอว

2.1.2.1 ขอคลายคลงของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมาย 18 คอมมอนลอวและซวลลอว

(1) วตถประสงคของการด าเนนคดแบบกลม 18 (2) การเปนผเสยหายของสมาชกกลม 18 (3) การขออนญาตด าเนนคดแบบกลมตอศาล 19 (4) บทบาทเชงรกของศาลในการด าเนนคดแบบกลม 20 (5) ผลของการด าเนนคดแบบกลม 21

2.1.2.2 ขอแตกตางของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมาย 21 คอมมอนลอวและซวลลอว

(1) เงอนไขเกยวกบประเภทแหงคด 21 (2) การเขาเปนสมาชกกลม 22 (3) ผมอ านาจด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหาย 22 (4) บทบาทของทนายความและเงนรางวลทนายความ 23

2.2 การด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม 24 ของประเทศไทย

2.2.1 เงอนไขเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม 27 2.2.1.1 เงอนไขเกยวกบคด 27

(1) มลฐานแหงคดแบบกลม 27 (2) การขออนญาตด าเนนคดแบบกลมตอศาล 28 2.2.1.2 กระบวนพจารณาคดแบบกลม 31

(1) ชนกอนด าเนนการพจารณาคดของศาล 32 (2) ชนพจารณาคดของศาล 33 (3) ชนท าค าพพากษาของศาล 34 (4) ชนบงคบคดและการขอรบช าระหน 34

2.2.1.3 ผเสยหายและผมสทธด าเนนคดแทนผเสยหาย 35 (1) ผเสยหาย 35 (2) ผมสทธด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหาย 37

2.2.1.4 ทนายความของกลม 38 2.2.2 ผลของการด าเนนคดแบบกลม 39

(9)

บทท 3 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมาย 40 วาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย

3.1 คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 40

3.1.1 คณสมบตเชงรปแบบของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 41 3.1.1.1 โจทกตองเปนผทมสทธฟองคดตามเงอนไขแหงคดสามญ 41 3.1.1.2 การเปนสมาชกกลมของโจทก 42

(1) การเปนผเสยหายของโจทก 42 (2) สถานะทางกฎหมายของโจทก 45 (3) บทบาทของพนกงานอยการหรอองคกรของรฐตอบรบท 48 ของการเปนโจทกในคดแบบกลม

3.1.2 คณสมบตเชงเนอหาของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 50 3.1.2.1 ความเปนแบบอยางแหงคด 50 3.1.2.2 ความสามารถในการปกปองผลประโยชนของกลมอยางเพยงพอ 52 และเปนธรรม

3.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม 54 3.2.1 การคมครองประโยชนของตนเองและสมาชกกลม 54

3.2.1.1 การด าเนนคดเพอคมครองประโยชนของตนเองและสมาชกกลม 54

(1) ชนรเรมด าเนนคด 54

(2) ชนพจารณาคด 56 (3) ชนท าค าพพากษา 57 (4) ชนบงคบคดและขอรบช าระหน 58

3.2.1.2 มาตรการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทก 58 (1) การก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกโดยสมาชกกลม 59 (2) การก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกโดยศาล 59

3.2.2 หลกการปฏบตหนาทของโจทกในคดแบบกลม 60 3.2.2.1 คณสมบตเฉพาะตวของโจทก 61 3.2.2.2 หลกการปฏบตหนาทของบคคลผไดรบมอบหมายความไววางใจ 61

3.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม 62 3.3.1 กรณมการแบงกลมยอย 62 3.3.2 กรณมการยนขอด าเนนคดหลายรายในสทธอยางเดยวกน 63

(10)

บทท 4 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวย 66 การด าเนนคดแบบกลมในตางประเทศ

4.1 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมาย 66 วาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศทใชระบบคอมมอนลอว

4.1.1 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 67 ตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา

4.1.1.1 คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 71 (1) คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 71 ตาม Rule 23 FRCP (2) คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 76 ตามกฎหมายเฉพาะ

4.1.1.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม 77 4.1.1.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม 81 4.1.1.4 ลกษณะเดนของกฎหมายทเกยวกบโจทกในการด าเนนคด 82 แบบกลม

4.1.2 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 82 ตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศออสเตรเลย

4.1.2.1 คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 84 4.1.2.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม 87 4.1.2.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม 90 4.1.2.4 ลกษณะเดนของกฎหมายทเกยวกบโจทกในการด าเนนคด 91

แบบกลม

4.2 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมาย 93 วาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศทใชระบบซวลลอว

4.2.1 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 94 ตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐฝรงเศส

4.2.1.1 คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 98 4.2.1.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม 99 4.2.1.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม 101

(11)

4.2.1.4 ลกษณะเดนของกฎหมายทเกยวกบโจทกในการด าเนนคด 101 แบบกลม

4.2.2 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 102 ตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐอตาล

4.2.2.1 คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 104 4.2.2.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม 107 4.2.2.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม 108 4.2.2.4 ลกษณะเดนของกฎหมายทเกยวกบโจทกในการด าเนนคด 109 แบบกลม

บทท 5 ปญหาเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 111

5.1 ปญหาหรอขอจ ากดเรองความเหมาะสมของการก าหนดใหโจทกในการ 111 ด าเนนคดแบบกลมตองเปนผเสยหายเทานน

5.1.1 ปญหาเกยวกบการเขาเปนโจทกในคดแบบกลมขององคกรเอกชน 114 ทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะ 5.1.2 ปญหาเกยวกบสทธหนาทของโจทกในคดแบบกลมในคดทมสทธ 116 เรยกรองตามกฎหมายเฉพาะ 5.1.3 ปญหาเกยวกบกรณมการยนขอด าเนนคดแบบกลมหลายรายในสทธ 117 อยางเดยวกน 5.1.4 ปญหาภาระการวนจฉยของศาลเกยวกบการพจารณาความสามารถ 118 ในการปกปองผลประโยชนของสมาชกกลมในการด าเนนคดแบบกลม ของโจทก 5.1.5 ปญหาเกยวกบประสทธภาพของการด าเนนคดแบบกลมในคดทมสทธ 119 เรยกรองตามกฎหมายเฉพาะ

5.2 ปญหาหรอขอจ ากดเรองบทบาทและการคานอ านาจระหวางโจทก 120 และทนายความ 5.3 ปญหาหรอขอจ ากดเรองการเขาเปนโจทกในคดแบบกลมกรณมกลมยอย 123 5.4 ปญหาหรอขอจ ากดเรองมาตรการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทก 124 ในการด าเนนคดแบบกลม

(12)

บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะ 126

6.1 บทสรป 126 6.2 ขอเสนอแนะ 127

บรรณานกรม 140 ภาคผนวก 155 ประวตผเขยน 161

1

บทท 1

บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

แน วค วาม ค ด เก ย วก บ ก ารด า เน น ค ด แบ บ กล ม ใน ป ระ เท ศ ไท ย ได เร ม ต น อยางเปนรปธรรม1 นบแตเมอส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) ไดยกรางพระราชบญญตการด าเนนคดแบบกลมในการฟองคดท เกยวกบหลกทรพย พ .ศ. .… โดยน ารปแบบมาจากการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา (Class Action) ซงอยขอ 23 ของกฎหมายวธ พจารณาความแพง (Federal Rule of Civil Procedure (FRCP)) ซ งตอไปน จะเรยกวา ขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง (Rule 23 FRCP) เนองจากในขณะนนประเทศไทยมกพบปญหาการกระท าความผดเกยวกบการซอขายหลกทรพย ในตลาดหลกทรพยทกอใหเกดความเสยหายแกผ เสยหายจ านวนมาก เชน พฤตกรรมการปนหน การตกแตงบญชของบรษท เพอหลอกลวงใหบคคลทวไปเชอวาบรษทมผลประกอบการด และจะไดเขามาลงทนซอหนในบรษท เปนตน ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) จงไดมมตเหนชอบใหมการรางกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม ในการฟองคดทเกยวกบหลกทรพยเพอชวยให ผลงทนไดรบการชดใชคาเสยหายจากการฝาฝนกฎหมายหลกทรพยและตลาดหลกทรพย โดยไมจ าเปนตองฟองคดเอง ทงน ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) ไดสงรางกฎหมายฯ ดงกลาวใหคณะกรรมการกฤษฎกาตรวจพจารณาเปนการลวงหนา กอนทจะเสนอตอคณะรฐมนตร2 เพอพจารณาตอไป

1 วรรณชย บญบ ารง และ เรวด วญทองยม, “การด าเนนคดแบบกลม (Class Action):

กญแจดอกใหมส าหรบการเขาถงความยตธรรม”, เอกสารประกอบการสมมนาวชาการ การด าเนนคดแบบกลม (Class Action), 2558: น. 14.

2 คณะรฐมนตรมมตอนมตหลกการรางพระราชบญญตการด าเนนคดแบบกลมในการฟองคดทเกยวกบหลกทรพย พ.ศ. .... เมอวนท 7 กนยายน พ.ศ. 2547, สบคนเมอวนท 27 ตลาคม 2558,

2

เมอคณะกรรมการพจารณาปรบปรงกฎหมายวธพจารณาความแพงส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาไดตรวจพจารณารางกฎหมายดงกลาวแลว มความเหนวา แนวคดและหลกการเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมนาจะเปนประโยชนและอ านวยความยตธรรมตอผเสยหายจ านวนมาก เนองจากการด าเนนคดแบบกลมท าใหผ เสยหายจ านวนมากไดรบการเยยวยา ความเสยหายจากการด าเนนคดเพยงครงเดยว อกทงเปนการชวยประหยดเวลาและคาใชจาย ในการด าเนนคดอกดวย และเหนวาหลกการด าเนนคดแบบกลมดงกลาวไมควรจ ากดการใช อยแตเฉพาะในคดหลกทรพยและคดทเกยวกบหลกทรพยเทานน แตควรขยายไปถงการน าไปใชกบคดประเภทอนๆ ทนอกเหนอจากคดหลกทรพยและคดทเกยวกบหลกทรพยดวย ซงท าใหประเภท แหงคดทจะน าหลกการด าเนนคดแบบกลมไปใชมขอบเขตกวางขน ไดแก คดทวไป เชน คดทมฐาน จากการผดสญญา ละเมด และคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะตางๆ เชน คดแรงงาน คดส งแวดลอม เปนตน คณะกรรมการพจารณาปรบปรงกฎหมายวธ พจารณาความแพง จงไดพจารณาวาควรปรบปรงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงในการน คณะอนกรรมการพจารณาแก ไขประมวลกฎหมายวธ พ จารณาความแพงเก ยวกบการด าเนนคดแบบกล ม โดยการแตงตงของคณะกรรมการฯ ไดเรมยกรางกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมในรปแบบ ของพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง โดยเพมเตมบทบญญต ในหมวดเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมเขาไป เมอป พ .ศ. 2544 และเสนอตอสภานตบญญตแหงชาต (สนช.) ตอไป

จากนนสภานตบญญตแหงชาต (สนช.) กไดตรวจพจารณารางพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท ..) พ.ศ. .... (การด าเนนคดแบบกลม) และลงมตเหนควรประกาศใชเปนกฎหมายเมอเดอนธนวาคม พ.ศ. 2557 จนไดมการประกาศกฎหมาย ในราชกจจานเบกษา3 เมอเดอนเมษายน พ.ศ. 2558 ทผานมา ในรปของพระราชบญญตแกไขเพมเตม

จาก http://www.soc.soc.go.th/SLK/showlist3.asp?Pagecode24395&pdate=2004/09/07& pno = 1&pagegroup =1.

3 ราชกจจานเบกษา, “พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณา

ค ว า ม แ พ ง (ฉ บ บ ท 26) พ .ศ . 2558, ส บ ค น เม อ ว น ท 21 ต ล า ค ม 2558, จ า ก http:

//www.ratchakitcha. soc.go.th/DATA/PDF/2558/A/028/1.pdf.

3

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ซงกฎหมายฉบบนจะมผลบงคบใชเมอพนก าหนด 240 วน นบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป4

การด าเนนคดแบบกลมมความแตกตางกบการด าเนนคดสามญ โดยเบองตนคอ การด าเนนคดแบบกลมจะตองมผเสยหายเปนจ านวนมาก ซงจะเปนการยงยากกวาหากจะใหผเสยหายแตละคนตางแยกไปด าเนนคดแบบสามญ โดยผ เสยหายคนใดคนหนงทมผลประโยชนรวมกนกบผเสยหายรายอนๆ ในเหตแหงการฟองคดนนๆ สามารถรเรมด าเนนคดและเขาเปนผแทนกลมในคดแบบกลมไดซงจะมสถานะเปนคความในคด และศาลจะพจารณาคดตลอดจนมค าสง หรอค าพพากษาไปในคราวเดยว โดยค าสงหรอค าพพากษาของศาลดงกลาวจะมผลผกพนสมาชก ในกลมทกคนดวยแมจะมไดมสถานะเปนคความแหงคดกตาม ทงน บทบญญตของกฎหมายไทย ทใชบงคบอยกอนหนานกมหลกการทคลายคลงหรอสามารถเทยบเคยงกบกบผลของการด าเนนคดแบบกลมอยบาง ยกตวอยางเชน มาตรา 53 แหงพระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 ก าหนดใหค าพพากษาหรอค าสงใดๆ ใหถอวาผกพนเฉพาะคความในกระบวนพจารณาของศาลแรงงานทพพากษาหรอมค าสง แตศาลแรงงานจะก าหนดใหค าพพากษาหรอค าสงนนผกพนนายจางและลกจางอน ซงมผลประโยชนรวมกนในมลความแหงคดดวยกได นอกจากน บทบญญตในมาตรา 30 แหงพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. 2551 ไดก าหนดให ถาภายหลงทไดมค าพพากษาถงทสดในคดผบรโภคแลว ปรากฏวามการฟอง ผประกอบธรกจ รายเดยวกนเปนคดผบรโภคอกโดยขอเทจจรงทพพาทเปนอยางเดยวกบคดกอนและศาลในคดกอนไดวนจฉยไวแลว ศาลในคดหลงอาจมค าสงใหถอวาขอเทจจรงในประเดนนนเปนอนยต เชนเดยวกบ คดกอนโดยไมตองสบพยานหลกฐานกได

จะเหนไดวา กระบวนพจารณาคดแรงงานกบกระบวนพจารณาคดผบร โภค ตามบทบญญต มาตรา 53 แหงพระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522 และ มาตรา 30 แหงพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. 2551 ดงกลา ว อาจเปนประโยชนตอผเสยหายจ านวนมากโดยไมจ าเปนตองมการด าเนนคดแบบกลมกได

4 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26)

พ.ศ. 2558 มาตรา 2 พระราชบญญตนใหใชบงคบเมอพนก าหนดสองรอยสสบวนนบแตวนประกาศในราชกจจาน เบกษาเปนตน ไป , สบคน เม อวนท 20 ตลาคม 2558, จาก http://library2. parliament. go.th/giventake/content.../law28-080458-1.pdf.

4

อยางไรกตาม บคคลทมอ านาจฟองคดแบบกลมมคณสมบตและภาระหนาท ตามกฎหมายทแตกตางไปจากคดสามญโดยสนเชง เนองจาก บคคลทฟองคดแบบกลมหรอโจทก จะไมไดด าเนนคดเพอประโยชนของตนเองเทานนเหมอนอยางเชนการด าเนนคดสามญ หากแตโจทกจะตองด าเนนคดเพอคมครองประโยชนของทงตนเองและผเสยหายทกคนทเปนสมาชกกลมดวย ดงนน การด าเนนคดแบบกลมจงไมไดเปนการกระทบสทธของผ ฟองคดเพยงรายเดยวเทานน แตยงเปนการกระทบตอสทธประโยชนของผเสยหายรายอนๆ ทเปนสมาชกกลมดวย จะเหนไดวา บคคลทท าหนาทเปนผฟองคดแบบกลมจงเปนผทมบทบาทส าคญอยางยงในการด าเนนคดแบบกลม ดวยเหตดงกลาวน พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 จงตองมการก าหนดบทบญญตเกยวกบคณสมบตและลกษณะตองหามของโจทกไว ตลอดจนก าหนดหลกการเกยวกบภาระหนาทของโจทกเอาไวอยางเครงครดพรอมทงก าหนดมาตรการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกไวอกดวย

ผมสทธรเรมคดในคดแบบกลมนน ไดแก ผแทนกลม ซงอาจเปนผแทนกลมทมาจากฝายโจทก และ/หรอจ าเลยกได อยางไรกตาม พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ก าหนดใหผแทนกลมในคดแบบกลมมไดเฉพาะ ฝายโจทกเทานน สวนฝายจ าเลยไมสามารถรเรมด าเนนคดแบบกลมได ดวยเหตน ผเขยนจงเลอกศกษาเฉพาะหลกการเกยวกบตวโจทกในการด าเนนคดแบบกลมเทานน ทงนพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ไดมการก าหนดคณสมบตพนฐานของโจทกไว ประกอบดวย คณสมบตเชงรปแบบของโจทกประการหนง และคณสมบต เชงเนอหาของโจทกอกประการหนง เพอใหเหมาะสมและสอดรบกบภาระหนาทในการด าเนนคด ทโจทกตองรบผดชอบ ซงคณสมบตหลกๆ ของโจทกมอยดวยกน 2 ประการ ไดแก โจทกจะตองม ขอเรยกรองหรอขอตอสเปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลมประการหนง และโจทกจะตองสามารถด าเนนคดคมครองสทธของกลมบคคลไดอยางเพยงพอและเปนธรรมอก ประการหน ง ท งน ผทจะมอ านาจฟองคดแบบกลมได จะตองเปนผเสยหายทเปนสมาชกกลมในคดนนๆ ดวย

ส าหรบภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมสามารถแบงไดเปนสขนตอน ไดแก 1) ชนรเรมคด 2) ชนพจารณาคด 3) ชนท าค าพพากษาของศาล และ 4) ชนบงคบคด และขอรบช าระหน

ประการทหนง ชนรเรมคด โจทกเปนผรเรมคดสามญโดยยนค าฟองตอศาล และโจทก กจะยนค ารองขออนญาตด าเนนคดแบบกลมมาพรอมกนนดวย นอกจากผ เปนโจทกจะตอง ไดรบอนญาตตอศาลใหด าเนนคดแบบกลมแลว ทนายความฝายโจทกกจ าตองไดรบอนญาตจากศาล ใหท าหนาทเปนทนายความของกลมดวยเชนกน

5

ประการทสอง ชนพจารณาคด เมอศาลมค าสงอนญาตใหมการด าเนนคดแบบกลมแลวศาลจะตองแจงใหสมาชกกลมทราบโดยสงค าบอกกลาวเกยวกบค าสงอนญาตใหด าเนนคด แบบกลมใหสมาชกกลมเทาททราบ และประกาศทางหนงสอพมพรายวนทแพรหลายเปนเวลาสามวนตดตอกนตามทกฎหมายก าหนด ซงโดยหลกโจทกจะเปนผรวบรวมบญชรายชอของสมาชกกลมดงกลาวตอศาล และโจทกซงเปนผแทนกลมจะมสถานะเปนคความแหงคดเพยงคนเดยวของกลม ทงน โจทกมสทธหนาท ในการด าเนนคดแทนผ เสยหายในกลมทกคนซงมจ านวนมาก ไดแก การรวบรวมและน าเสนอพยานหลกฐานตางๆ ตอศาล ตลอดจนการตอสในประเดนขอกฎหมาย กบฝายจ าเลย เปนตน การด าเนนคดแบบกลมในทกขนตอนจงเปนการด าเนนคดโดยโจทก และทนายความของกลมเปนส าคญ เนองจากในทางปฏบตสมาชกกลมอาจจะมไดมาตดตาม ความเคลอนไหวในคดโดยละเอยดทกขนตอนเหมอนเชนโจทก จ งอาจกลาวไดวา โจทกเปนบคคล เพยงคนเดยวในกลมทมบทบาทหนาท ในการตดตอกบทนายความของกลมโดยตรง ดงนน จะเหนไดวาผลแพชนะแหงคดแบบกลมขนอยกบการด าเนนคดของโจทกเปนหลก

ประการทสาม ชนท าค าพพากษาของศาล ผลแหงค าพพากษาของศาลในคดแบบกลม ม ห ล กการท ยก เวน จ ากหล กท ว ไป ของคด ส ามญ กล าวค อ โดยท ว ไป ในคด ส ามญ น น ผลของค าพพากษายอมผกพน เฉพาะค ความในคด เท าน น (Res Judicata) อย างไรกตาม ในคดแบบกลม ค าพพากษาซงเปนผลมาจากการด าเนนคดของโจทก มผลผกพนกบสมาชกทกคน ในกลมทมไดแสดงเจตนาออกจากกลม แมสมาชกกลมเหลานนจะมไดมสถานะเปนคความแหงคด กตาม เนองจากโจทกและจ าเลยเทานนทถอเปนคความในคดแบบกลม

ประการทส ชนบงคบคดและขอรบช าระหน หากโจทกเปนฝายชนะคด กจะมกระบวนการในชนบงคบคดและขอรบช าระหนตอไป แตหากศาลพพากษาให โจทกแพคด โจทกกมหนาทตองช าระคาใชจายในการด าเนนคดทงหมดแตเพยงผเดยว

ดวยเหตทไดกลาวไปแลวขางตน โจทกจงถอเปนบคคลทมบทบาทส าคญอยางยง ในการด าเนนคดแบบกลม ทงการด าเนนคดเพอประโยชนของตวโจทกเองและสมาชกกลมทงหมด จะเหนไดวา การก าหนดตวโจทกเพอใหไดตรงตามคณสมบตทกฎหมายบญญต จงถอเปนขนตอน ทส าคญ เพราะเปนกระบวนการดานแรกทจะมผลตอการด าเนนการทางคดตอไปอยางมนยยะส าคญ ศาลจงจ าเปนตองพจารณาถงคณสมบตของโจทกอยางชดเจนและรอบคอบ เพราะการกระท า ของโจทกในการด าเนนคด จะสงผลกระทบตอสมาชกในกลมซ งเปนผ เสยหายจ านวนมาก ทงน เมอพจารณาพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 อาจถอไดวา กฎหมายฉบบดงกลาวไดก าหนดหลกเกณฑเกยวกบคณสมบตและลกษณะใน ท า ง เน อ ห าข อ ง โจ ท ก ไว อ ย า งช ด เจ น เห ม าะ ส ม แ ล ะค รอ บ ค ล ม พ อ ส ม ค ว รแ ล ว

6

เนองจากมการวางหลกเกณฑทก าหนดใหโจทกตองด าเนนคดใหเปนไปเพอการรกษาประโยชน ของสมาชกกลมทกคนไดอยางเพยงพอและเปนธรรม อกทงกฎหมายยงไดสรางกลไกก ากบดแล การปฏบตหนาทของโจทกไวเพอปองกนและแกไขเยยวยาเกยวกบการปฏ บตหนาทโดยมชอบ ของโจทก ไมวาจะเปนการก ากบดแลโดยศาล เชน หากศาลเหนวาโจทกไมมความสามารถ ในการคมครองประโยชนของสมาชกกลมไดอยางเพยงพอ ศาลอาจสงใหสมาชกกลมยนค าขอ เขาแทนทโจทกได ในขณะเดยวกน สมาชกกลมเองกมสทธในการก ากบดแลการด าเนนคดของโจทก เชน สมาชกกลมอาจรองขอใหศาลสงแสดงวาโจทกไมมคณสมบต สวนไดเสย รวมตลอดทงการไดมาซงสทธการเปนสมาชกกลมตามทกฎหมายก าหนดไว เปนตน อยางไรกตาม เมอพจารณารายละเอยด ของบทบญญตแหงกฎหมายฉบบดงกลาว พบวา กฎหมายไทยยงคงมปญหาหรอขอจ ากด บางประการเกยวกบการก าหนดหลกเกณฑในเรองดงตอไปน 1) ความเหมาะสมของการก าหนดคณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 2) บทบาทและการคานอ านาจระหวางโจทกและทนายความ 3) กรณมการยนขอด าเนนคดแบบกลมหลายรายในสทธอยางเดยวกน 4) การเขาเปนโจทกกรณมกลมยอย และ 5) ภาระหนาทของโจทกในการพสจนองคประกอบของคดแบบกลม (Prerequisite)

ประการทหนง ความเหมาะสมของการก าหนดคณสมบตของโจทกในการด าเนนคด แบบกลม ตามทไดกลาวไปขางตนวา คณสมบตเบองตนของโจทกม 2 ประการ คอโจทกจะตองม ขอเรยกรองหรอขอตอสเปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลมและโจทกจะตองสามารถด าเนนคดคมครองสทธของกลมบคคลไดอยางเพยงพอและเปนธรรม อยางไรกตาม มปญหาอยวาศาลยงไมมหลกเกณฑและแนวทางการพจารณาเกยวกบคณสมบตของโจทกดงกลาวทชดเจน เพอน าไปสบรรทดฐานในการพจารณาคดใหเปนไปในแนวทางเดยวกนตอไป และทส าคญคอการก าหนดใหโจทกตองเปนสมาชกกลม ซงหมายความวาผเสยหายเทานนทจะมอ านาจฟองและด าเนนคดแบบกลมได เปนการก าหนดคณสมบตเชงรปแบบของโจทกทไมสอดรบกบวฒนธรรมของคดเฉพาะ เนองจากขอบเขตประเภท แหงคดในการด าเนนคดแบบกลมนนมทงคดเรยกรองสทธตามกฎหมายทวไป และคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะ เชน คดคมครองผบรโภค คดสงแวดลอม และคดแรงงาน เปนตน ซงโดยทวไป คดตามกฎหมายเฉพาะมกมบทบญญตทก าหนดเกยวกบองคกรทมสทธในการฟองรองคดไวโดยเฉพาะ หรอมองคกรทปฏบตงานเกยวของกบคดนนๆ ในทางขอเทจจรง ซงปฏเสธไมไดวาองคกรเหลาน มกจะไดรบความไววางใจจากผ เสยหาย ประกอบกบมความร ความเชยวชาญ ประสบการณ รวมทงงบประมาณ และทส าคญคอมความเปนกลางในการด าเนนคด เชน ในคดสงแวดลอม องคกรเพอประโยชนสาธารณะดานสงแวดลอมหรอองคกรพฒนาเอกชน (Non-Governmental Organizations: NGO) อนเปนองคกรเอกชนอสระเปนหนวยงานทด าเนนการชวยเหลอผเสยหาย

7

ในคดสงแวดลอมโดยเฉพาะและมอ านาจในการเปนผแทนในคดสงแวดลอมทมการฟองรอง ตอศาล5 อยางไรกตามในระบบการด าเนนคดแบบกลมของไทย หาไดมบทบญญตเกยวกบคณสมบตเชงรปแบบของโจทกทสอดรบ และ/หรอ รองรบใหองคกรทปฏบตงานเกยวของกบคดเฉพาะนนๆ หรอมสทธฟองคดตามกฎหมายเฉพาะเขาเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมได อกทงการทกฎหมายมไดก าหนดหลกเกณฑเกยวกบโจทกในคดแบบกลมในคดเฉพาะใหแตกตางกบโจทกในคดทวไป อาจท าใหเกดปญหาในทางปฏบตได และในแตละประเภทคดตางมเหตผลเบองหลงหรอเจตนารมณของกฎหมายทจ าเปนตองก าหนดตวบคคลทมสทธฟองคดไวเปนการเฉพาะ

ประการท สอง บทบาทและการคานอ านาจระหวางโจทกและทนายความ การก าหนดใหโจทกตองเปนผเสยหายเทานน ท าใหมขอจ ากดตามมาวา ผเสยหายทวไปมกขาดความร ประสบการณ และ/หรอ ทนทรพยในการด าเนนคด ซงโดยหลกแลว โจทกตองรบภาระคาใชจาย ในการด าเนนคดแตเพยงผเดยว เรมตงแตคาธรรมเนยมศาล เมอศาลอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมแลว กตองมคาใชจายในการสงค าบอกกลาวของศาลไปยงสมาชกกลม เพอเปดโอกาสใหสมาชกกลมแสดงเจตนาออกจากกลม (Opt-Out) ภายในระยะเวลาทศาลก าหนด และคาใชจ าย อ นๆ อกซงคอนขางสงกวาการด าเนนคดแบบสามญ ดวยเหตน จงอาจสงผลใหโจทกจ าเปนตองรบฟงทนายความของกล มท ม ความร ความ เช ยวชาญ ตลอดจนมความพรอมด านทนทรพย ในการด าเนนคดมากกวาโจทก และอาจถงขนททนายความสามารถเขาครอบง าหรอแทรกแซง การด าเนนคดของโจทกได ทงน มลเหตจงใจทอาจท าใหทนายความโจทกในคดแบบกลมตองการ เขาครอบง าการด าเนนคดแบบกลมกคอ การททนายความโจทกมสวนไดเสยในผลแพชนะแหงคดอยางยง โดยหากโจทกชนะคด ทนายความโจทกกจะไดเงนรางวลทนายความทนอกเหนอจาก เงนตอบแทนทนายความแบบคด ท าใหทนายความโจทกมงด าเนนคดเพอหวงผลประโยชนของตวเองมากไปกวาการคมครองประโยชนของสมาชกกลมทกคน

5 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 มาตรา 8

องคกรเอกชนทไดจดทะเบยนตามมาตรา 7 แลวอาจไดรบการชวยเหลอหรอไดรบการสนบสนนจากทางราชการในเรองดงตอไปน

(5) การใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกประชาชนผไดรบอนตรายหรอความเสยหายจากภาวะมลพษอนเกดจากการรวไหล หรอแพรกระจายของมลพษ รวมทงเปนผแทนในคด ทมการฟองรองตอศาล เพอเรยกรองคาสนไหมทดแทน หรอคาเสยหายใหแกผ ทไดรบอนตรายหรอ ความเสยหายนนดวย...

8

ประการทสาม กรณมการยนขอด าเนนคดแบบกลมหลายรายในสทธอยางเดยวกน ในกรณทบคคลซงมสทธอยางเดยวกนยนค ารองขอใหด าเนนคดแบบกลมมากกวาหนงรายไมวาจะ ในศาลเดยวกนหรอตางศาลกน กฎหมายวางหลกใหศาลรวมพจารณาค ารองขอเหลานนเขาดวยกน และส งใหผ รองรายหน งรายใดเปน โจทกในการด าเนนคดแบบกลม มขอนาพจารณาอยวา ความไววางใจ (Trust) ของสมาชกกลมทมตอโจทกซงเปนปจเจกชน ถอเปนเรองส าคญ และละเอยดออนอยางยง เนองจากผลแหงการด าเนนคดของโจทกจะผกพนสมาชกในกลมทงหมดดวย และปฏเสธไมไดวา การตดสนใจแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมของผเสยหายนนอาจมสาเหตประการหนงมาจากความไววางใจในตวโจทกดวย ดงนน การก าหนดใหรวมพจารณาแบบกลม เปนคดเดยว และก าหนดใหมการคดเลอกโจทกจากบรรดาระหวางผยนค ารองขอด าเนนคดแบบกลมหลายราย จะมผลกระทบตอความเชอมนในตวโจทกของสมาชกกลมหรอไม ทงมตทางดานประสบการณ ความสามารถ และการคมครองประโยชนของสมาชกกลมอยางเปนธรรมและเพยงพอ

ประการทส การเขาเปนโจทกกรณมกลมยอย แมวาบทบญญตในประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพงจะวางหลกใหการด าเนนคดแบบกลมสามารถแบงกลมยอยตามความลกษณะความเสยหายของสมาชกกลมทแตกตางกนได อยางไรกตาม กฎหมายไมมการบญญตไวชดเจนวาสามารถมโจทกหรอผแทนกลมในแตละกลมยอยได ซงการมผแทนกลมยอยท าใหเกดประโยชน ในแงทวาสมาชกในแตละกลมยอยสามารถไววางใจไดวาจะมผรกษาผลประโยชนใหตนอยางเตมท เพราะลกษณะความเสยหายของผแทนกลมยอยกบสมาชกกลมยอยมความเหมอนหรอคลายคลงกน อยางยง จงมขอนาพจารณาอยวาจะศาลจะสามารถอนญาตใหมโจทกผแทนกลมยอยไดหรอไม

ประการทหา ภาระหนาทของโจทกในการพสจนองคประกอบของคดแบบกลม (Prerequisite) ส าหรบหลกเกณฑในการรองขออนญาตด าเนนคดแบบกลมนน โจทกมหนาท ตองพสจนจนเปนทพอใจแกศาลวาการด าเนนคดแบบกลมนนๆ มองคประกอบครบถวนถกตอง ตามทกฎหมายก าหนด เชน โจทกตองพสจนใหศาลเหนจนเปนทพอใจแกศาลวาการด าเนนคด แบบกลมจะเปนธรรมและมประสทธภาพมากกวาการด าเนนคดอยางคดสามญ ซงมขอนาสงเกต อย ว า การท กฎหมายไทยวางหลก ให โจทกต อ งพส จน หรอแสดงให เป นท พอ ใจแกศาล ถงองคประกอบเบองตน (Prerequisite) ของการด าเนนคดแบบกลมนน จะเปนการสรางภาระ แกโจทกซงเปนผเสยหายเกนสมควรหรอไม เนองจากการก าหนดใหโจทกตองแสดงใหเปนทพอใจ แกศาล ท าให โจทกอาจคาดหมายไดยากถงขอบเขตในการพสจนองคประกอบเบองตนวา จะตองพสจนอยางไรและเพยงใด จงจะเปนทพอใจแกศาลในการอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม และทส าคญคอเกณฑการพจารณาของศาลเกยวกบองคประกอบเบองตนของกลมดงกลาว จะมมาตรฐานหรอแนวทางในการพจารณ าท เป น ไปในทศทางเดยวกนหรอไม อย างไร

9

ในทางกลบกน กฎหมายตางประเทศบางประเทศ เชน กฎหมายอเมรกา โดยหลกแลวศาลจะถอตามองคประกอบเบองตนท โจทกแสดงหรอพสจนตอศาลเปนหลก หรอหากเปนกฎหมายวาดวย การด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐฝรงเศส กจะก าหนดใหผแทนกลมเปนสมาคมผบรโภคทไดรบการรบรองจากรฐ ซงสภาพของความเปนองคกรทเปนนตบคคลและได รบการรบรองจากรฐแลวดงกลาว นาจะเออประโยชนตอการปฏบตหนาทในการพสจนองคประกอบของคดแบบกลม (Prerequisite) มากกวาใหผเสยหายพสจนหรอไม

ในทรรศนะของผเขยน กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมยงถอเปนเรองใหมส าหรบหนวยงานทกภาคสวนของวงการกฎหมายไทย ซงอาจท าใหมปญหาในการพจารณาได เชน การพจารณาความเหมาะสมของโจทกในการด าเนนคดอยางเปนธรรมและเพยงพอ จะมหลกเกณฑการพจารณาอยางไร เปนตน ดงนน การศกษากฎหมายตางประเทศและประสบการณผานคดตางๆ เกยวกบการด าเนนคดแบบกลมของตางประเทศจงเปนสงส าคญอยางยง เพ ราะจะชวยท าใหหนวยงานทเกยวของของประเทศไทยไดเปดโลกทศน มความรความเขาใจในหลกการด าเนนคด แบบกลมมากขน เพอจะไดน าระบบการด าเนนคดแบบกลมมาปรบใชกบประเทศไทยได อยางมประสทธภาพ รวมทงท าใหศาลมแนวทางในการพจารณาคณสมบตของโจทกทชดเจนขน ตลอดจนมบรรทดฐานในการพจารณาคดแบบกลมเปนไปในแนวทางเดยวกนตอไป ทงน กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม ในพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ .ศ . 2558 ไดถกยกรางโดยน าตนแบบมาจากขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณา ความแพง ซงเปนกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา โดยประเทศสหรฐอเมรกาเปนประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว จงเกดค าถามตามมาวาบทบญญตกฎหมายทมฐานมาจากกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของกฎหมายอเมรกาดงกลาว มความเหมาะสมกบระบบกฎหมายไทยเพยงใด การศกษาระบบการด าเนนคดแบบกลมจงควรศกษากฎหมายตางประเทศใหครอบคลมทงระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอว เพอประสทธภาพ ในการน าหลกการด าเนนคดแบบกลมมาปรบใชในประเทศไทยอยางมประสทธภา พสงสด ตามเจตนารมณในการบญญตกฎหมายฉบบน

ดวยเหตน ผเขยนจงมความสนใจศกษาเกยวกบการเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม และการปฏบตหนาทของโจทกในคดแบบกลมเพอปกปองสทธประโยชนของสมาชกกลมทกคน ซงจะเนนศกษาถงปญหาในสวนของคณสมบตและภาระหนาทของโจทก ตามเหตผลทไดกลาว ไปแลวขางตน

10

1.2 ขอบเขตของกำรศกษำ

1. ศกษาหล ก เกณ ฑ เก ย วกบการด า เน น คด แบบกล มตามพระราชบญ ญ ต ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 โดยเฉพาะอยางยงในสวนทเกยวกบการเขาสสถานะของการเปนโจทก คณสมบตของโจทก ความเปนอสระในการด าเนนคด และภาระ ความรบผดชอบตางๆ ของโจทก

2. ศกษาหลกการด าเนนคดแบบกลม เฉพาะในสวนของการด าเนนคดโดยฝายโจทก

3. ศกษากฎหมายตางประเทศเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม ทงประเทศในกลม คอมมอนลอว ไดแก ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศออสเตรเลย และประเทศในกลม ซวลลอว ไดแก ประเทศสาธารณรฐฝรงเศส และประเทศสาธารณรฐอตาล

4. ศกษาคดความในตางประเทศทเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม โดยเฉพาะอยางยง ในสวนทเกยวของกบการเขาเปนโจทก คณสมบต ความเปนอสระ ความสามารถในการด าเนนคด เพอประโยชนของสมาชกกลมอยางเพยงพอ และภาระความรบผดชอบตางๆ ของโจทก

1.3 วตถประสงคของกำรศกษำ

รายงานฉบบนผ เขยนไดศกษาหลกการท วไปเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม ของประเทศไทยเทยบกบกฎหมายตางประเทศ โดยเฉพาะในประเดนการเขาเปนโจทกผแทนกลม ซงจะพจารณาถงขอจ ากด/อปสรรค เกยวกบกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย เพอเสนอแนะแนวทางทจะน าไปสกรอบในการปฏบตการใชกฎหมายฉบบดงกลาวทชดเจน เปนไป ในแนวทางเดยวกน และเปนแนวทางในการวนจฉยของศาลเกยวกบการคณสมบตของผทจะ เขาเปนโจทก ตลอดจนการเสนอแนะเพอปรบปรงหรอพฒนากฎหมายดงกลาวใหมประสทธภาพยงขน โดยเฉพาะประเดนเรองการขยายฐานขอบเขตของบคคลทมสทธในการเปนโจทกในคด แบบกลมใหครอบคลมไปถงองคกรตามกฎหมายเฉพาะ การสรางกลไกคมครองความเปนอสระ ในการด าเนนคดของโจทก และการลดอปสรรคในการเขาสกระบวนการด าเนนคดแบบกลม โดยสามารถแบงวตถประสงคของการศกษาไดดงตอไปน

11

1. ศกษาหลกการเขาเปนโจทกในกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมในประเทศไทย คอ พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558

2. ศกษาหลกการเขาเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม และการปฏบตหนาท ของโจทกในคดแบบกลมโดยเปรยบเทยบกฎหมายและกรณศกษาจากตางประเทศ ส าหรบประเทศ ทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว ไดแก ประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศออสเตรเลย และประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอว ไดแก ประเทศสาธารณรฐฝรงเศส และประเทศสาธารณรฐอตาล

3. ศกษาปญหา ขอจ ากด ผลกระทบ ประโยชนท พงไดรบ และความเหมาะสม ของบทบญญตในการน ามาใชกบประเทศไทย

4. ศกษาหลกการเขาเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม เพอเปนประโยชนตอผสนใจเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม

5. ศกษาการเขาเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม และพจารณาความเหมาะสม ของขอบเขตในการเปนโจทก เพอเปนประโยชนในทางวชาการ และน าเสนอแนวทางการแกไขเพมเตมเกยวกบหลกเกณฑการเปนโจทก และการปฏบตหนาทของโจทกในกฎหมายไทยใหมประสทธภาพยงขน

1.4 วธกำรศกษำ

การด าเนนการศกษาวจยรายงานฉบบน ใชการศกษาดวยวธคนควาและรวบรวมขอมลทางดานเอกสารทเกยวของกบการด าเนนคดแบบกลม โดยมแหลงทมาจากหนงสอ ต ารา บทความ ในวารสาร และ จลสารกฎหมาย ท งในและต างประเทศ รายงานการประชมของส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา รายงานการประชมของส านกงานคณะกรรมการหลกทรพยและก ากบหลกทรพย รายงานการสมมนา วทยานพนธ บทบญญตกฎหมายตางๆ เชน พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. 2551 พระราชบญญตสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 เปนตน

นอกจากน ผเขยนไดศกษาค าพพากษาของศาลตางประเทศเกยวกบการด าเนนคด แบบกลม เอกสารเผยแพรของหนวยงานราชการ ขอมลจากหนงสอพมพและอนเตอรเนต และ การเขารวมสมมนาวชาการตางๆ เกยวกบการด าเนนคดแบบกลม (Class Action) ส าหรบกฎหมาย

12

ตางประเทศทผเขยนเลอกน ามาศกษาเปรยบเทยบเปนหลกม 4 ประเทศ ไดแก ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศออสเตรเลย ประเทศสาธารณรฐฝรงเศส และประเทศสาธารณรฐอตาล ทงน ผเขยนจะท าการวเคราะห เรยบเรยง และอางองประกอบเนอหาทไดจากการศกษาในแตละบทตอไป

1.5 ประโยชนทคำดวำจะไดรบจำกกำรศกษำ

1. เพอทราบถงหลกการเขาเปนผแทนกลมในการด าเนนคดแบบกลม ตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมในประเทศไทย คอ พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558

2. เพอเปนแนวทางในการตความและการน ากฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม ในประเทศไทย มาปรบใช โดยศกษาหลกการด าเนนคดแบบกลมโดยเปรยบเทยบกฎหมายและกรณศกษาจากตางประเทศ

3. เพอใหทราบถงปญหา ขอจ ากด ผลกระทบ ประโยชนทพงไดรบและความเหมาะสมของบทบญญตในการน ามาปรบใชกบบรบทของประเทศไทย

4. เพอเปนประโยชนตอผสนใจเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม

5. เพอเปนประโยชนในทางวชาการ และน าไปสการน าเสนอขอเสนอแนะเกยวกบหลกเกณฑการเปนโจทก และการปฏบตหนาทของโจทกในกฎหมายไทยใหมประสทธภาพยงขน

13

บทท 2

การด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอว ซวลลอว

และกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย

ตามทไดกลาวไวในบทท 1 เกยวกบความเปนมาและความส าคญของปญหาวาดวย ความเหมาะสมเก ยวกบคณสมบตและภาระหน าท ของโจทก ในการด าเนนคดแบบก ล ม ตามบทบญญต ในพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ของประเทศไทย ซงถกยกรางโดยมตนแบบมาจากขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณา ความแพงของประเทศสหรฐอเมรกาทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว ทงๆ ทระบบกฎหมาย ของประเทศไทยเปนระบบกฎหมายซวลลอว ในบทน ผเขยนจงเหนสมควรศกษาการด าเนนคด แบบกลมใหครอบคลมทงในระบบกฎหมายคอมมอนลอวซวลลอว และกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย

การด าเนนคดแบบกลมถอเปนรปแบบหนงของการด าเนนคดแพงแทนผเสยหาย จ านวนมาก ซงการด าเนนคดแพงกอนทระบบกฎหมายจะมแนวคดเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมนนมทงรปแบบการด าเนนคดโดยเอกชนและโดยหนวยงานของรฐ ซงรปแบบในการด าเนนคดเหลานมขอจ ากดในตวเองพอสมควร ส าหรบรปแบบการด าเนนคดโดยเอกชนผ เสยหายแตละราย มขอจ ากดอยวากรณทมผเสยหายหลายรายไดรบความเสยหายในขอเทจจรงและขอกฎหมาย อยางเดยวกน ผ เสยหายแตละรายเหลานนจะตองแยกฟองคดตางหากจากกน 1 ซงอาจท าให ผลแหงค าพพากษาในคดมความแตกตางกนได กลาวคอ แมผเสยหายจะไดรบความเสยหายจากเหตในท านองเดยวกนแตมโอกาสทจะไดรบการเยยวยาทางกฎหมายทแตกตางกน ซงไมเปนการอ านวยความยตธรรมใหกบ เอกชนแตละรายอยางเท าเทยมเพยงพอ สวนรปแบบการด าเนนคด โดยหนวยงานของรฐ แมกฎหมายจะก าหนดใหหนวยงานของรฐมอ านาจในการฟองคดแทนเอกชนผ เส ยหายได เพ อ เป นการค มครองประโยชน ส าธารณ ะ (Public Interest) แต ก ม ปญ หา อยหลายประการ เชน ในกรณทหนวยงานของรฐเปนผกระท าการละเมดสทธของเอกชนเอง หากใหหน วยงานของรฐมอ านาจฟองคด แทนประชาชน กอาจจะเกดความขดแย งกน

1 รชฎ บญสน, “การด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอว”,

(วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545), น. 7.

14

แหงผลประโยชน (Conflict of Interest) ขนได นอกจากน หนวยงานของรฐอาจไมมความเชยวชาญในกฎหมายบางประเภท โดยเฉพาะกฎหมายเกยวกบธรกจการประกอบการ เชน กฎหมายหลกทรพย เปนตน ท าใหไมอาจคมครองประโยชนใหเอกชนไดอยางเตมทหากจะด าเนนคดแทนเอกชน ในขอบเขตแหงคดทไมถนดหรอเชยวชาญ เปนตน

ดวยเหตตามทไดกลาวไปขางตน จงท าใหเกดแนวคดเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมขน แนวคดเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมโดยให เอกชนรายใดรายหน งเปนผด าเนนคด แทนผเสยหายทงหมดมตนก าเนดแรกสดมาจากประเทศองกฤษ2 ซงเปนประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว แนวคดดงกลาวพฒนามาจากหลกความยตธรรม (Equity) ซงปรากฏในศาลแชนเซอร (The Court of Chancery) ศาลดงกลาวไดวางหลกให เอกชนสามารถด าเนนคดแทนกนได โดยศาลก าหนดใหเอกชนผ เสยหายสามารถฟองคดแทนเอกชนรายอนทมจ านวนมากไดโดย บคคลทเกยวของเหลานนจะตองมผลประโยชนไดเสยจากขอเทจจรงและขอกฎหมายเดยวกน มขอเรยกรองเปนอยางเดยวกน ตลอดจนมค าขอใหศาลตดสนใหเปนไปเพอประโยชนของบคคล ทกคนในกลมนนๆ ดวย ทงน เอกชนผด าเนนคดแทนผเสยหายรายอนจะตองพสจน ตอศาลใหไดวา มคณสมบตเพยงพอทจะด าเนนคดแทนผเสยหายรายอนได

2.1 การด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอว

2.1.1 แนวคดและทมาของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอว

การด าเนนคดแบบกลม เปนการด าเนนคดโดยผ เสยหายรายหนงรายใด ทด าเนนคดเพอประโยชนของตนเองและของบคคลอนๆ ซงอยภายใตขอเทจจรงหรอขอกฎหมายเดยวกน โดยบคคลนนถอเปนผแทนของกลมท ไมตองไดรบความยนยอมจากบคคลในกลม ใหด าเนนคดแทน และผลแหงค าพพากษาในคดแบบกลมทผแทนกลมไดด าเนนคดไปนน จะผกพน ถงบคคลทกคนในกลมดวย ซงหลกการด าเนนคดแบบกลมน ไดพฒนาขนเพออ านวยประโยชนและ ความยตธรรมใหแกบคคลซงเปนผ เสยหายในคดแพงทอยภายใต สถานการณเดยวกนใหเขาส

2 วชย อรยนนทกะ และคณะ, “กฎหมายเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม”, รายงานวจย,

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, 2549, น.4.

15

กระบวนพจารณาคดในคราวเดยว ในปจจบนไดมผนยามความหมายของการด าเนนคดแบบกลมไวมากมาย ยกตวอยางเชน Black's Law Dictionary 7th ed. 1999 ได ใหความหมายของการด าเนนคดแบบกลมไววา เปนการด าเนนคดทบคคลคนหนงหรอกลมหนงเปนผแทนในการด าเนนคด เพอประโยชนของคนกลมใหญ 3 นอกจากน Wikipedia กไดนยามการด าเนนคดแบบกลมไววา การด าเนนคดแบบกลมประเภทของคดทมฝายหนงเปนกลมบคคล ซงมผแทนกลมเปนหนงในสมาชกของกลมนนๆ4

2.1.1.1 แนวคดและทมาของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมาย คอมมอนลอว

กอนทแนวคดเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมโดยเอกชนซงเปนผเสยหาย ทางแพงจะเกดขนในกลมประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอวนน ไดมหลกการใหผเสยหาย ใชสทธขอเขาเปนโจทกรวมในคด แตกพบวามอปสรรเชนวาในกรณทเอกชนผเสยหายแตละรายไดรบความเสยหายในจ านวนเลกนอย อาจจะไมประสงคขอเขาเปนโจทกรวม ดวยเหตทมขนตอน ทยงยากและเมอชงน าหนกแลวอาจไมคมคากบเวลาและคาใชจายทตองเสยไปในการด าเนนคด และกรณทมบคคลทเกยวของในคดเปนจ านวนมากขนท าใหการเขารวมเปนคความในคดเชนเดม ไมเปนการสะดวกอกตอไปจากขอจ ากดดงกลาว ท าใหไดเกดการพฒนามาสหลกการด าเน นคด แบบกลมท เกดขนครงแรกในศาลแชนเซอร (The Court of Chancery) ของประเทศองกฤษ ซ งเกดขนจากหลกความยต ธรรม (Equity)5 ท ศาลไดน ามาใช เปน เครองมอในการอ านวย ความยตธรรมใหกบประชาชน ส าหรบหลก Equity นน เปนหลกความเปนธรรมทศาลในระบบกฎหมายคอมมอนลอวน ามาใช พจารณาตดสนคดนอกเหนอจากหลกกฎหมายบรรทดฐาน (Precedent) ของศาลคอมมอนลอว ซงศาลจะตองวนจฉยให เปนไปตามผลแหงค าพพากษา ทมอยเดม

3 A lawsuit in which a single person or a small group of people represent

the interests of a large group.

4 A type of lawsuit where one of the parties is a group of people who are represented collectively by a member of that group.

5 รชฎ บญสน, อางแลว เชงอรรถท 1, น.11

16

เกณฑการพจารณาอนญาตใหผเสยหายรายใดรายหนงสามารถด าเนนคด แทนบคคลหรอกลมบคคลในฐานะผแทนกลมได มองคประกอบดงตอไปนคอ6 1) จ านวนของบคคล ทเกยวของในคดมจ านวนมาก และท าใหการด าเนนคดรวมกนกระท าไมได โดยสะดวก 2) ผเสยหาย ทเปนสมาชกกลมทกคนมผลประโยชนรวมกนในประเดนแหงคดเดยวกน และ 3) ผแทนกลม ทเปนคความสามารถปกปองผลประโยชนของสมาชกกลมไดอยางเพยงพอ หากคดมเงอนไขครบถวน ตามองคประกอบดงกลาวแลว ศาลกจะอนญาตใหมการด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหายจ านวนมากได โดยค าพพากษาจะผกพนสมาชกกลมทกคนทไดรบการด าเนนคดแทน ทงน กฎหมายอเมรกา ถอเปนตนแบบของกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมในประเทศท ใชระบบกฎหมาย คอมมอนลอว ซงประเทศสหรฐอเมรกาไดรบแนวคดมาจากหลกความยตธรรม (Equity) ของประเทศองกฤษดงกลาว ทงน ประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว จะยอมรบหลกการใหเอกชน เปนผด าเนนคดเพอประโยชนของตนเองและบคคลอนได เนองจากประเทศในกลมคอมมอนลอวยดถอในหลกความเทาเทยมกนของสถานะของคความ โดยมองวา หากผเสยหายเปนเอกชนและ เปนขอพพาทระหวางเอกชนดวยกน ผทมสทธรเรมการด าเนนคด แบบกลมในฐานะผแทนกลมหรอโจทกยอมเปนเอกชนนนๆ ดวยเชนเดยวกน เอกชนแตละรายมอ านาจและสทธในการด าเนนคด ดวยตนเองเสมอ เพราะบคคลทกคนยอมเทาเทยมกนทางกฎหมาย

2.1.1.2 แนวคดและทมาของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายซวลลอว

แนวคดและกฎหมายเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม ซงเปนการด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมาก ไดเรมตนขนในกลมประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอวเมอไมนานมาน กลาวคอ ประมาณหนงทศวรรษทผานมา โดยรบแนวคดมาจากระบบการด าเนนคดแบบกลม ของระบบกฎหมายคอมมอนลอวมาปรบใช หากสงเกตการเรยกชอการด าเนนคดแบบกลมในกลมประเทศเหลาน จะพบวากลมประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอวจะไมใชค าวา “Class Action” แ ต จ ะ ใช ค า ว า “ Group Action” “Group Litigation”“Collective Action” ห ร อ “ Public Litigation”เปนตน เนองจากแตเดมกฎหมายของกลมประเทศดงกลาวไมมระบบการด าเนนคด แบบกลมอนเปนหลกการทก าหนดใหเอกชนผเสยหายมสทธด าเนนคดเพอประโยชนของตนเองและเอกชนรายอนได ทงน กลมประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอวยดถอหลกการคมครองประโยชน ของเอกชนโดยรฐ หรอหลกการค มครองประโยชน ส วนรวมภายใตภ าระหน าท ของร ฐ โดยก าหนดใหรฐมหนาทจะตองปฏบตการรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชนอนเปนประโยชน

6 John J. Cound and Jack H. Friedenthal and others, Civil Procedure, Cases and Materials, Fifth Edition (St. Paul, Minn,:West Publishing Co., 1989), p.656.

17

สาธารณะ (Public Interest) มใชมอบหมายใหเอกชนรายใดรายหนงเปนผดแล7 ซงแนวคดนกไดสงผลตอหลกการของกฎหมายการด าเนนคดแบบกลมดวย กลาวคอ ผทมบทบาทหนาทด า เนนคดแบบกลมแทนผ เสยหายจ านวนมาก จะถกจ ากดเพยงเจาหนาทของรฐหรอเอกชนทรฐรบรอง ใหด าเนนคดแบบกลมเทานน สวนเอกชนซงเปนผเสยหายแตละรายไมสามารถเปนผรเรมคดแบบกลมดวยตนเองไดยกตวอยางเชน ระบบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศฝรงเศส ก าหนดใหสมาคมผบรโภคระดบชาตทไดรบการรบรองตามกฎกระทรวงฯ เปนผมอ านาจในการด าเนนคดแบบกลมแทนผบรโภคได8 สวนขอบเขตประเภทของคดทสามารถด าเนนคดแบบกลมเปนกฎหมายเฉพาะ ไดแก คดผบรโภค ซงถอวากฎหมายฝรงเศสจ ากดขอบเขตประเภทของคดไวคอนขางแคบ ประกอบกบแนวคดทไมยอมรบหลกการแตงตงตวเอง (Self-appointment) เขาเปนคความแทนบคคลอนในคดเพอประโยชนสวนรวมหรอประโยชนสาธารณะ จงท าใหหลกเกณฑวธการในการเขาด าเนนคด แทนผบรโภคของสมาคมผบรโภคฯ นน จะตองไดรบการมอบอ านาจจากผ เสยหายกอนโดย ท าในรปแบบของหนงสอมอบอ านาจ (Power of Attorney) จะเหนไดวา แมประเทศในกลมกฎหมายซวลลอวจะรบหลกการมาจากระบบการด าเนนคดแบบกลมของระบบกฎหมายคอมมอนลอว แตกรบมาแตเพยงหลกการเทานน สวนเนอหาในรายละเอยดยงคงอตลกษณความเปนระบบกฎหมายซวลลอวอย โดยเฉพาะอยางยงเรองการคมครองประโยชนของผเสยหายจ านวนมากหรอประโยชนสวนรวมโดยรฐหรอองคกรทรฐรบรอง จงสะทอนขอก าหนดทออกมาในรปของการก าหนดใหสมาคมผบรโภคฯ เทานนทมอ านาจเปนผแทนกลมในการด าเนนคดแบบกลม

7 Haraid Koch, “Non-class Group litigation under EU and German Law,”

Duke Journal of Comparative & International law, (Spring/ Summer, 2001) available from http:// www.Lexis.com [2015, September]

8 นนทวชร นวตระกลพสทธ, “การด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายของสาธารณรฐฝรงเศส (Action de Froupe-Class Action a la francaise)”, เอกสารประกอบการสมมนาวชาการ, ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, 2558, น.5.

18

2.1.2 หลกการพนฐานของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอว

แมวาแนวคดและท มาของการด าเนนคดแบบกล ม ในระบบกฎหมาย คอมมอนลอวและซวลลอวจะมความแตกตางกนตามท ไดกลาวแลวขางตน อยางไรกตาม หลกการด าเนนคดแบบกลมของทงสองระบบกยงคงมจดรวมหรอขอคลายคลงกนอย ซงสามารถก าหนดหลกการทวไปทเปนสากลของการด าเนนคดแบบกลมได ซงตอไปจะไดกลาวถงขอคลายคลง และขอแตกตางของการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอวดงน

2.1.2.1 ขอคล ายคลงของการด าเนนคดแบบกล มในระบบกฎหมาย คอมมอนลอวและซวลลอว

(1) วตถประสงคของการด าเนนคดแบบกลม

ระบบการด าเนนคดแบบกลมเปนกระบวนพจารณาคดทก าหนดใหผเสยหายในคดแพงทอยภายใตสถานการณเดยวกนสามารถเขาสกระบวนพจารณาคดในคราวเดยวได โดยบคคลเหลานนไมตองเขาเปนโจทกรวม ซงสงผลใหไมไดเขารวมในการพจารณาคดและไมมสถานะเปนคความแหงคด แต เพยงแค เปนสมาชกในกลมกจะผกพนตามค าพพากษาของคดแลว กบทงมใชกรณของการฟองคดแทนผเสยหายตามหลกการเดมทมอยดวย ซงระบบการด าเนนคด แบบกลมเปนรปแบบการด าเนนคดทมวตถประสงคหรอเปาหมายหลกสองประการ ไดแก 1) เพ อแกปญหาเก ยวกบการขอเข าเป น โจทก รวมตามกฎหมายวธ พ จารณ าความแพ ง ซงมความยงยากในกรณทมผ เสยหายในคดเปนจ านวนมาก และ 2) เพอปองกนการขดแยง ของค าพพากษาในกรณทผเสยหายแตละรายถกกระทบสทธภายใตสถานการณในท านองเดยวกน นอกจากนยงมวตถประสงค อนๆ อก เชน ชวยผนกก าลงใหแกประชาชนผดอยโอกาสในสงคม ใหสามารถเขาสกระบวนยตธรรมไดเมอไดรบความเสยหาย อกทงยงชวยใหประหยดเวลาและคาใชจายในการด าเนนคด ลดความซ าซอนในการฟองคด และ ตลอดจนชวยลดปรมาณคดทจะขน สศาลไดอยางมประสทธภาพดวย

(2) การเปนผเสยหายของสมาชกกลม

โดยหลกการแลว สมาชกกลมจะตองเปนผท ไดรบความเสยหาย จากการกระท าของจ าเลย ซงจะตองปรากฏขอเทจจรงแลววามความเสยหายเกดขนจรงกบผเสยหายจ านวนมากทเปนสมาชกกลมหรอกลมบคคลเหลานน หากโจทกไมอาจแสดงใหศาลเหนไดวาสมาชกกลมเปนผเสยหาย ศาลกจะไมพจารณาอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม ดงคด Markue V. America

19

Honda Motor Co.18 ทเกดขนในประเทศสหรฐอเมรกา คดน โจทกฟองบรษทจ าเลยผออกแบบรถจกรยานยนตวาตนไดรบความเสยหาย จากความบกพรองในการออกแบบของจ าเลย และท าใหโจทกประสบอบตเหตไดรบความเสยหาย โจทกจงรองขอใหมการด าเนนคดแบบกลม อยางไรกตาม ในขนตอนการแสดงจ านวนผเสยหายวามจ านวนมากพอทจะขอใหศาลอนญาตใหมการด าเนนคด แบบกลมนน โจทกเพยงแตแสดงหนงสอรบรองจากผ เชยวชาญวาจะมความบกพรอง เกดข น ในขนตอนการผลตโดยจะบกพรอง 1 ชน ทก ๆ การผลต 50 ชน ศาลจงพจารณาวาค ารองของโจทกเปนการคาดคะเนถงวาบคคลอนอาจจะไดรบความเสยหายเชนเดยวกนแตไมไดระบหรอยนยนวา มผเสยหายเชนเดยวกบโจทกแลวเปนจ านวนมาก ศาลจงยกค ารองดงกลาว เพราะฉะนน จงสรปไดวา สมาชกกลมจะตองเปนบคคลทไดรบความเสยหายอยางแนนอนเทานน หากเพยงเปนการคาดคะเนวาอาจจะไดรบความเสยหาย กจะไมตองดวยคณสมบตของการเปนสมาชกกลม

(3) การขออนญาตด าเนนคดแบบกลมตอศาล

ผทจะไดรบผลแหงการด าเนนคดแบบกลมทกระท าโดยโจทกผแทนกลมนน มไดจ ากดเพยงคความในคดคอโจทกและจ าเลยเทานน แตรวมถงสมาชกกลมทงหมด ดงนน การด าเนนคดแบบกลมของโจทก จงจ าเปนอยางยงทโจทกจะตองคมครองรกษาผลประโยชน ใหครอบคลมทงผลประโยชนของโจทกและสมาชกกลมทงหมด ดวยเหตน กฎหมายจงตองก าหนดบทบาทของศาลในการพจารณาอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมไวดวย ซงกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา การอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมหรอไม ศาลจะพจารณาถงเงอนไขและหลกเกณฑของการด าเนนคดแบบกลม ตาม ขอ 23 (a) และขอ 23 (b) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง (Federal Rule of Civil Procedure (FRCP)) อยางไรกตาม แมระบบการด าเนนคดแบบกลม ในบางประเทศจะไมไดก าหนดขนตอนใหโจทกยนค าขออนญาตตอศาลใหด าเนนคดแบบกลมไว โดยชดแจง แตขนตอนในการพจารณารบฟองของศาลกยอมเปนการพจารณาอนญาตหรอ ไมอนญาตใหมการด าเนนคดแบบกลมโดยปรยายอย แลว เชน ประเทศฝรงเศส ในชนรเรมคดก าหนดใหโจทกยนค าฟองตอศาล โดยไมมการบญญตถงการยนค าขออนญาตด าเนนคดแบบกลม แตหากศาลรบฟองกเทากบวาเปนการพจารณาอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมไปดวยโดยปรยาย เปนตน

ส าหรบเงอนไขเกยวกบกลมทศาลจะพจารณาอนญาตให ด าเนนคด แบบกลมตองปรากฏวามองคประกอบพนฐานของกลมเพยงพอทจะเขาการพจารณาคดแบบคด แบบกลมไดหรอไม ไดแก การทสมาชกกลมมลกษณะของพฤตการณและมลเหตแหงคดทเหมอนหรอคลายกน กลาวคอ มปญหาขอเทจจรง และ/หรอขอกฎหมายอยางเดยวกนในกลมประการหนง

20

และการทสมาชกกลมมขอเรยกรองหรอขอตอส เปนอยางเดยวกน หรอมสทธ หรอผลประโยชนรวมกนเพยงพอทจะพจารณาคดไปพรอมกนได ทงน เพอความเปนเอกภาพในการด า เนนคดและปองกนมใหเกดการขดกนแหงผลประโยชนระหวางสมาชกในกลมดวย9

(4) บทบาทเชงรกของศาลในการด าเนนคดแบบกลม

"หลกความประสงคของคความ (Principle of Disposition)" ถอเปนหลกการทวไปในการด าเนนกระบวนพจารณาความแพง กลาวคอ ในการด าเนนกระบวนพจารณาความแพงนน คความมสทธด าเนนคดเพอรกษาประโยชนของตนอยางเตมท ตงแตการน าเสนอคด น าเสนอพยานหลกฐานแหงคด ก าหนดทศทางของคด ถอนคด ตลอดจนตกลงประนประนอม ยอมความ สวนศาลจะเปนเพยงผก าหนดมาตรการในการด าเนนกระบวนพจารณาความเพอระงบ ขอพพาทของคความเท าน น เวน เสยแตว าเปนกรณ เพอประโยชน ในการด าเนนคดหรอ เพออ านวยความยตธรรม ศาลมอ านาจก าหนดหรอก ากบการด าเนนคดมใหมการประวงคดเกดขน หรอชวยคความในการคนหาขอเทจจรงเพอใหไดมซงความถกตองทสดของค าพพากษาเทานน โดยมไดเปนการกระท าแทนคความแตอยางใด แตเปนเพยงเพอเขาชวยเหลอเทานน อยางไรกตาม การพจารณาคดแบบกลม ศาลจะมบทบาทในเชงรก (Pro-Active) เนองจากการด าเนนคดแบบกลมมไดเปนไปเพอประโยชนของคความเทานน หากแตตองรกษาสทธของสมาชกในกลมดวย บทบาทหนาทในเชงรกของศาล เชน ศาลจะเปนผใชดลพนจพจารณาวาควรอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม ตามค าขอของโจทกหรอไม หากศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมตามค ารองของโจทกแลว ศาลมอ านาจหนาทในการสงค าบอกกลาวไปยงสมาชกกลมเพอเปดโอกาสใหโจทกเลอกแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลม (Opt-Out) นอกจากน ในระหวางด าเนนคด ศาลกยงคงมอ านาจในการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทก หากศาลเหนวาโจทกผแทนกลมมไดด าเนนคดเพอผลประโยชนของสมาชกกลมอกตอไป ศาลอาจส งใหสมาชกกลมยนค าขอเขาแทนท โจทกในคด เปนตน ทงน บทบาทในเชงรกของศาลถอเปนลกษณะเดนของการการด าเนนคดแบบกลมอยางหนง ดงท Professor Homburger10 ไดกลาวไวโดยมใจความส าคญโดยยอวา ลกษณะทเดนชดทสด

9 ปราณ สาโร, “การด าเนนคดแบบกลม : การเขาเปนสมาชกกลม ขอจ ากด และ

ประโยชนทพงไดรบ”, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร , 2547), น.43.

10 อ า ง โ ด ย Mauro Cappeletti, The Judicial Process in comparative Perspective, pp. 300-302.

21

อย า งห น ง ใน ก ารด า เน น ค ด แบ บ ก ล ม น น น าจ ะ เป น บ ท บ าท ใน เช ง ร ก ซ ง ไม ป ร าก ฏ ในการด าเนนคดสวนบคคล ซงผพพากษาจะตองก าหนดบทบาทของตวเองในการควบคมและก ากบการด าเนนกระบวนวธพจารณาความดงกลาว

(5) ผลของการด าเนนคดแบบกลม

การด าเนนคดแบบกลม เปนการด าเนนคดโดยผเสยหายรายหนงรายใด ทด าเนนคดเพอประโยชนของตนเองและของบคคลอนๆ ซงอยภายใตขอเทจจรงหรอขอกฎหมายเดยวกน โดยบคคลนนถอเปนผแทนของกลมท ไมตองไดรบความยนยอมจากบคคลในกลม ใหด าเนนคดแทน ทงน ผลแหงค าพพากษาในคดแบบกลมทผแทนกลมไดด าเนนคดไปนน นอกจาก จะผกพนคความในคด (Res Judicata) คอโจทกและจ าเลย ซงเปนคความทไดจากการเผชญหนากนของคความในคด โดยการน าขออางหรอขอตอสตลอดจนพยานหลกฐานตางๆ มาแสดงตอหนาศาลโดยอสระแลว ยงผกพนถงสมาชกทกคนในกลมดวย แมสมาชกในกลมจะมไดมสถานะเปนคความ ในคดกตาม ดวยเหตทวาแมสมาชกกลมจะไมไดเขามาด าเนนคด แตการทบคคลแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมยอมถอไดวาเปนการเขารกษาผลประโยชนของตนเองแลว ในคดทมผแทนกลมด าเนนคดแทนเพอปกปองผลประโยชนใหกบสมาชกกลมไดอยางเพยงพอ และเปนธรรม ดงนน ไมวาผลของ ค าพพากษาในคดจะออกมาเปนผลรายหรอผลด สมาชกกลมทแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมกตองรบผลดงกลาวไปดวย

2.1.2.2 ข อแตกต างของการด า เน น คด แบบกล ม ในระบบกฎหมาย คอมมอนลอวและซวลลอว

(1) เงอนไขเกยวกบประเภทแหงคด ระบบการด าเนนคดแบบกลมถอเปนรปแบบหนงของการด าเนนคด

ตามกฎหมายวธพจารณาความแพง เพราะฉะนน โดยหลกการแลว ประเภทแหงคดทสามารถฟองรองด าเนนคดแบบกลมไดกคอคดแพงนนเอง ในประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอวมกจะก าหนดประเภทของการด าเนนคดแบบกลมใหสามารถมไดทงในคดทวไป เชน คดละเมด คดผดสญญา และคด เรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะ เชน กฎหมายหลกทรพย กฎหมายแรงงาน เปนตน อยางไรกตาม ในประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอวสวนใหญจะก าหนดประเภทแหงคดทสามารถด าเนนคดแบบกลมไดไวแคบกวาของประเทศท ใชระบบกฎหมายคอมม อนลอว กลาวคอ จ ากดประเภทของคดทสามารถด าเนนคดแบบกลมไดไวเฉพาะคดทใชสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะเทานน เชน กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของฝรงเศส ก าหนดใหอาจมการด าเนนคดแบบกลมไดในคดทเกยวกบการคมครองผบรโภค เปนตน

22

(2) การเขาเปนสมาชกกลม

โดยหลกการแลว กลมบคคลจะตองประกอบไปดวยสมาชกกลม จ านวนมาก สวนกฎหมายจะก าหนดจ านวนขนต าของสมาชกกลมหรอไม อยางไรกตองไปศกษา จากกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของแตละประเทศ ทงน ตองปรากฏดวยวาการทสมาชกกลมมจ านวนมากนนจะท าใหเกดความยงยากในทางปฏบต หากจะใหสมาชกกลมแตละราย แยกด าเนนคดตางหากจากกน สงส าคญคอผแทนกลมจะตองพสจนใหศาลเหนวาสมาชกกลม มจ านวนมาก ซ งหากผ แทนกล ม ไม อาจพสจน ประเดนการมสมาชกกล มจ านวนมากได ศาลกจะไมอนญาตใหมการด าเนนคดแบบกลม โดยระบบการแสดงเจตนาเปนสมาชกกลม สามารถแบงไดเปน 2 ระบบใหญๆ ไดแก ระบบทหนง การแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลม (Opt-Out) เปนระบบทพบไดทวไปในการด าเนนคดแบบกลม ของประเทศทใชระบบกฎหมาย คอมมอนลอวระบบ Opt-Out คอระบบการเขาเปนสมาชกกลม โดยผลของกฎหมาย ซงผเสยหาย จะเปนสมาชกกลมโดยอตโนมตทนททมการอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม โจทกผ แทนกลม ไมจ าเปนตองไดรบมอบอ านาจจากสมาชกกลมใหฟองคดแทนหากผเสยหายทเปนสมาชกกลม ไมประสงคจะผกพนในคดกตองแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลมภายในระยะเวลาทศาลก าหนด ประเทศทใชระบบ Opt-Out เชน ประเทศสหรฐอเมรกา สวนระบบทสอง การแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลม (Opt-In) เปนระบบทใชกนสวนใหญในกลมประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอว เนองจาก ระบบกฎหมายซวลลอวคอนขางน าหลกการด าเนนคดแบบกลมไปปรบใชอยางระมดระวงตามระบบ Opt-In ผเสยหายจะมสถานะเปนสมาชกกลมกตอเมอไดแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมโดยชดแจง ซ งการแสดงเจตนาเข าเปนสมาชกกลมน ถอ เสมอนเปนการมอบอ านาจหรอ ใหความยนยอมแกผแทนกลมในการด าเนนคดแทนตนนนเอง ประเทศทใชระบบ Opt-In เชน ประเทศสาธารณรฐฝรงเศส

(3) ผมอ านาจด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหาย

การด าเนนคดแบบกลมจ าเปนจะตองมผด าเนนคดแทนผ เสยหาย หรอ ท เรยกวา ผแทนกลม (Class Representative) นนเอง ในระบบกฎหมายคอมมอนลอว บางประเทศอาจมการด าเนนคดแบบกลมไดทงฝายโจทก (Plaintiff Class Action) และฝายจ าเลย (Defendant Class Action) เชน ประเทศสหรฐอเมรกา แตโดยสวนใหญแลวมกพบการด าเนนคดแบบกลมโดยฝายโจทกมากกวา โจทกผมสทธฟองคดแบบกลมตองเปนเอกชนทเปนผเสยหายเชนเดยวกบสมาชกกลม ในทางปฏบตสมาชกกลมอาจจะมไดมาตดตามความเคลอนไหวในคด โดยละเอยดทกขนตอนเหมอนเชนโจทก โจทกเปนบคคลเพยงคนเดยวในกลมทมบทบาทหนาท

23

ในการด าเนนคดแบบกลมโดยตรง ดงนนจะเหนไดวาผลแพชนะแหงคดแบบกลมขนอยกบ การด าเนนคดของโจทกเปนหลก การทกฎหมายก าหนดใหเอกชนทวไปสามารถเขาเปนโจทกผแทนกลมและด าเนนคดแทนสมาชกกลมท งหมดได การก าหนดคณสมบตของโจทกผแทนกลม จงมความส าคญอยางยงตามมา โดยโจทกผแทนกลมจะตองมคณสมบตเบองตน 2 ประการ ประกอบดวย โจทกจะตองมขอเรยกรองหรอขอตอสเปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลม และโจทกจะต องสามารถด า เน นคดค มครองส ทธของกล มบ คคล ได อย างเพ ยงพอและเป น ธรรม ในทางตรงกนขาม การด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายซวลลอวมกไมยอมรบการใหผเสยหายทเปนเอกชนเชนเดยวกบสมาชกกลมมอ านาจด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหายจ านวนมากได หากแตจะก าหนดใหอ านาจในการด าเนนคดแบบกลมเปนหนวยงานของรฐหรอองคกรตามกฎหมายทรฐรบรองแลวเทานน

(4) บทบาทของทนายความและเงนรางวลทนายความ

ทนายความของโจทกจะท าหนาทเปนทนายความของกลมดวย ซงบทบาทของทนายความในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอวมความแตกตางกนอยางย ง เหตผลส าคญอยางหน งทท าใหบทบาทของทนายความท งสองระบบกฎหมายแตกตางกน กสบเนองมาจากการก าหนดผมอ านาจด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหาย โดยในระบบกฎหมาย คอมมอนลอว ทนายความของกลมน มบทบาทส าคญมากในการด าเนนคดแบบกลมเพราะกฎหมายก าหนดใหผแทนกลมตองเปนผเสยหาย ซงโดยทวไปผเสยหายมกขาดความรและประสบการณ ในการด าเนนคด จงตองพงพาการด าเนนคดโดยทนายความเปนหลก อกทงทนายความของกลม มภาระหนาทสงกวาทนายความคดทวไป เนองจากตองดแลรกษาผลประโยชนของทงลกความ ซงเปนคความในคดและสมาชกกลมจ านวนมาก ดวยเหตนกฎหมายจงตองมการคณสมบต ของทนายความของกลมไว วาตองสามารถด าเนนคดคมครองสทธของกลมไดอยางเพยงพอและ เปนธรรม และตองไมมผลประโยชนขดหรอแยงกบสมาชกกลม และในทางปฏบต ทนายความ ของกลมตองเปนผรบความเสยงในการออกคาใชจายตางๆ ในการด าเนนคดไปกอน ซงกฎหมายกมกลไกจงใจใหทนายความของกลมด าเนนคดเพอประโยชนของโจทกและสมาชกกลมอยางเตมท ดวยการก าหนดใหเงนรางวลทนายความในกรณทโจทกชนะคดกลาวคอ เปนการก าหนดคาตอบแทนทนายความโดยคดจากสวนไดเสยในผลแหงคด (Contingency Fee) อยางไรกตาม หลกการด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายซวลลอว สวนใหญแลวทนายความจะไมมโอกาสเขามา มบทบาทในคดไดมากนก เนองจากผมอ านาจด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมากเปนหนวยงาน ของรฐหรอองคกรตามกฎหมายทรฐรบรองแลว ซงแนนอนวาองคกรเหลาน จะมความร ประสบการณ ตลอดจนความเชยวชาญและความนาเชอถอเปนทนเดมอยแลว การด าเนนคดโดยองคกรฯ เหลาน

24

จงเปนการถวงดลหรอคานอ านาจกบทนายความของกลมไปในตวนนเอง อกท งโดยหลกการพนฐานของระบบกฎหมายซวลลอวไมยอมรบหลกการคดคาตอบแทนทนายความจากจากสวนไดเสย ในผลแหงคด หรอหลก Contingency Fee เพราะมองวาเขาขายเปนการคาความ

2.2 การด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย

แม ว าป ระเทศ ไทยจะอย ใน ระบบกฎหมายซ ว ลลอว แต กฎหมายว าด วย การด าเนนคดแบบกลมของไทยไดรบอทธพลมาจากกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกาเปนหลก ไดแก ขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ประเทศสหรฐอเมรกา อนสงผลใหหลกกฎหมาย ทส าคญมลกษณะเหมอนหรอคลายคลงกบการด าเนนคดแบบกลมในกลมประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอวมากกวา เชน การก าหนดใหโจทกตองเปนผเสยหายเทานน ทงน ประเทศไทยไดบญญตกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมไวในพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ซงพระราชบญญตฉบบนไดมการประกาศใชใน ราชกจจานเบกษา เมอวนท 8 เมษายน พ.ศ. 2558 ทผานมา และมผลบงคบใชเมอพนก าหนด 240 วน นบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป ไดแก วนท 4 ธนวาคม พ.ศ. 255811

ส าหรบทมาของกฎหมายเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมในประเทศไทยนนไดเรมตนอยางเปนรปธรรม นบแตเมอส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) ไดมแนวคดทจะน าหลกการด าเนนคดแบบกลมมาใช โดยใชบงคบเฉพาะกบการด าเนนคดเกยวกบหลกทรพย เพอเปนกลไกในการคมครองสทธของผลงทนในตลาดทนอยางมประสทธภาพ12 เนองจากในขณะนนประเทศไทยมกพบปญหาการกระท าความผดเกยวกบการซอขายหลกทรพย ทกอใหเกดความเสยหายแกผลงทนจ านวนมาก ตวอยางเชน การเปดเผยขอมลในตลาดทนอนเปนเทจ หรอปกปดขอความจรงอนควรบอกใหแจง การตกแตงบญชของบรษทเพอหลอกลวงใหบคคลทวไป

11 พระราชบญญต แกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26)

พ.ศ. 2558 มาตรา 2 พระราชบญญตนใหใชบงคบเมอพนก าหนดสองรอยสสบวนนบแตวนประกาศในราชกจจาน เบกษาเปนตน ไป , สบคน เม อวนท 20 ตลาคม 2558, จาก http://library2. parliament. go.th/giventake/content.../law28-080458-1.pdf.

12 รชฎ บญสน, อางแลว เชงอรรถท 1, น.80.

25

เชอวาบรษทมผลประกอบการด ฯลฯ อกทงกฎหมายทเกยวของซงใชบงคบอยในขณะนน ไดแก พระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย พ.ศ. 2535 ไมมประสทธภาพหรอมาตรการในการเยยวยาผเสยหายดงกลาวอยางเพยงพอ ยกตวยางเชน การก าหนดใหส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) มอ านาจฟองคดแทนผเสยหายไดในบางกรณเทานน ซงถอเปนการจ ากดอ านาจของ ก.ล.ต. ในการฟองคดแทนผเสยหาย เชน ก .ล.ต.ไมมสทธฟองคด แทนผเสยหายทเปนผถอหนทมประกนได เปนตน นอกจากน บทบญญตในพระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย พ.ศ. 2535 ไดก าหนดบทบญญตไวคอนขางสนและขาดความชดเจน ดวยเหตน ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) จงไดมมตเหนชอบใหมการรางกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม ในการฟองคดทเกยวกบหลกทรพยเพอชวยใหผลงทนไดรบการชดใชคาเสยหายจากการฝาฝนกฎหมายหลกทรพยและตลาดหลกทรพยโดยไมจ าเปนตองฟองคดเอง โดยยกรางกฎหมายในรปแบบของ “รางพระราชบญญตการด าเนนคดแบบกลมในการฟองคดทเกยวกบหลกทรพย พ.ศ. ....” ซงรางพระราชบญญตการด าเนนคดแบบกลมในการฟองคด ทเกยวกบหลกทรพย พ.ศ. .... ไดยกรางโดยน ารปแบบมาจากการด าเนนคดแบบกลม (Class Action) ของประเทศสหรฐอเมรกาเปนหลก ซงอยในขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง และพจารณาจากการด าเนนคดแบบกลมของประเทศอนๆ ประกอบดวย เชน กฎหมายของประเทศออสเตรเลย13 โดยประกอบดวยสาระส าคญ 3 ประการ14 ไดแก 1) องคประกอบพนฐานและเงอนไขเบองตน ของการด าเนนคดแบบกลม ซงก าหนดใหศาลเปนผพจารณามค าสงอนญาตหรอไมอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม 2) การด าเนนกระบวนพจารณา ซงมทงหลกการทเหมอนหรอน าหลกการด าเนนกระบวนพจารณาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใช และหลกการเฉพาะทแตกตางจากหลกการด าเนนกระบวนพจารณาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง และ 3) ขอก าหนดเพอจงใจทนายความฝายโจทกในการด าเนนคดแบบกลม เนองจากทนายความฝายโจทกถอเปนบคคล ทมบทบาทส าคญ ซงในทางปฏบตทนายความฝายโจทกจะเปนบคคลหลกทผลกดนและด าเนนคดแบบกลม กฎหมายจงไดก าหนดใหมเงนรางวลทนายความ เพอจงใจทนายความฯ ใหด าเนนการ ทางคดอยางเตมท ทงน ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหล กทรพย (ก.ล.ต.) ไดสงรางกฎหมายฯ ดงกลาว ทยกรางแลวเสรจประมาณปลายป พ .ศ. 2546 ใหคณะกรรมการกฤษฎกาตรวจพจารณาเปนการลวงหนากอนทจะเสนอตอคณะรฐมนตรเพอพจารณาตอไป

13 รชฎ บญสน, อางแลว เชงอรรถท 1, น.82. 14 วรรณชย บญบ ารง และเรวด ขวญทองยม, “การด าเนนคดแบบกลม (Class Action):

กญแจดอกใหมส าหรบการเขาถงความยตธรรม”, เอกสารประกอบการสมมนาวชาการ การด าเนนคดแบบกลม (Class Action), (2558), น.14.

26

เมอคณะกรรมการพจารณาปรบปรงกฎหมายวธพจารณาความแพง15 ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาไดตรวจพจารณารางกฎหมายดงกลาวแลว มความเหนวา แนวคดและหลกการเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมนาจะเปนประโยชนและอ านวยความยตธรรมตอผเสยหายจ านวนมาก เนองจากการด าเนนคดแบบกลมท าใหผ เสยหายจ านวนมากไดรบการเยยวยา ความเสยหายจากการด าเนนคดเพยงครงเดยว อกทงเปนการชวยประหยดเวลาและคาใชจาย ในการด าเนนคดอกดวย และเหนวาหลกการด าเนนคดแบบกลมดงกลาวไมควรจ ากดการใชอย แตเฉพาะในคดหลกทรพยและคดทเกยวกบหลกทรพยเทานน แตควรขยายไปถงการน าไปใชกบคดประเภทอนๆ ทนอกเหนอจากคดหลกทรพยและคดทเกยวกบหลกทรพยดวย ซงท าใหประเภทแหงคดทจะน าหลกการด าเนนคดแบบกลมไปใชมขอบเขตกวางขน ไดแก คดทวไป เชน คดทมฐานจาก การผดสญญา ละเมด และคด เรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะต างๆ เชน คดแรงงาน คดสงแวดลอม เปนตน คณะกรรมการพจารณาปรบปรงกฎหมายวธพจารณาความแพงจงไดพจารณาวาควรปรบปรงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงในการน คณะอนกรรมการพจารณาแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม 16 โดยการแตงต ง ของคณ ะกรรมการฯ ได เร มยกร างกฎหมายว าด วยการด า เน นคด แบบกล ม ในรปแบบ ของพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง โดยเพมเตมบทบญญ ต

15 องคประกอบของคณะกรรมการพจารณาปรบปรงกฎหมายวธพจารณาความแพง

(พ.ศ.2544) ประกอบดวย 1.นายจ ารส เขมะจาร (ประธานคณะกรรมการฯ) 2. หมอมหลวงไกรฤกษ เกษมสนต 3. นายจรญ ภกดธนากล 4. นายช เกยรต รตนชยชาญ 5. นายด ารง แจมส ธ 6. นายทวศกด วรพวฒ 7. นายปราโมทย ผลาภรมย 8. นายมรธา วฒนะชวะกล 9. นายสมชาย พงษธา 10. นายสมา วรรณโกวท 13. นายสรชย เลยงบญเลศชย 14. นายอรรถนต ดษฐอ านาจ 15. นายอชพร จารจนดา 16. นายวรรณชย บญบ ารง (กรรมการและเลขานการฯ) 17. นางสาวเรวด ขวญทองยม (กรรมการและผชวยเลขานการฯ) 18. นางสาววรรณา เจรญพลนภาชย (กรรมการและเลขานการฯ)

16 รายนามคณะอนกรรมการพจารณาแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม ประกอบดวย 1. นายสมบรณ บญภนนท (ประธานอนกรรมการฯ) 2. นายไกรสร บารมอวยชย 3. นางจนทมา เพยรเวช 4. นายชเกยรต รตนชยชาญ 5. นายทวศกด วรพวฒ 6.นายธานศ เกศวพทกษ 7.นายปราโมทย ผลาภรมย 8.นายมรธา วฒนชวะกล 9. นายวรรณชย บญบ ารง (อนกรรมการและ เลขานการฯ) 10. นางสาวเรวด ขวญทองยม (อนกรรมการและผชวยเลขานการฯ) 11. นางสาวศศมา ถนรตน (อนกรรมการและผชวยเลขานการฯ) 12. นางสาวสมบรณสข แซโคว (อนกรรมการและผชวยเลขานการฯ)

27

ในหมวดเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม เขาไป เมอป พ .ศ. 2544 และเสนอตอสภานตบญญตแหงชาต (สนช.) ตอไป เมอสภานตบญญตแหงชาต (สนช.) กไดตรวจพจารณารางพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท..) พ.ศ. .... (การด าเนนคดแบบกลม) และลงมตเหนควรประกาศใชเปนกฎหมายเมอเดอนธนวาคม พ.ศ. 2557 จนไดมการประกาศกฎหมายในราชกจจานเบกษา เมอเดอนเมษายน พ.ศ. 2558 ทผานมา ในรปของพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ซงกฎหมายฉบบน จะมผลบงคบใชเมอพนก าหนด 240 วน นบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

2.2.1 เงอนไขเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม

การด าเนนคดแบบกลมมหลกการและเงอนไขทแตกตางไปจากการด าเนนคด แบบสามญทวไป ดวยเหตทกระบวนการด าเนนคดทงสองระบบดงกลาวมขอความคดเบองหลงและเจตน ารมณ ของกฎ ห มายท แ ตกต างก น ตามท ได ก ล าว ไป ข างต น ซ ง เง อ น ไข เก ย วก บ การด าเนนคดแบบกลมทส าคญของประเทศไทย ประกอบดวย เงอนไขเกยวกบคด ผเสยหายและ ผมสทธด าเนนคดแทนผ เสยหาย ทนายความของกลม เงอนไขเกยวกบศาล และเงอนไขทศาล จะพจารณาอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม

2.2.1.1 เงอนไขเกยวกบคด

ส าหรบเงอนไขเกยวกบคดของการด าเนนคดแบบกลมนน จะเรมอธบายตงแตขอบเขตประเภทแหงคดทสามารถรองขอด าเนนคดแบบกลมได หรอเรยกอกอยางหนงวา มลฐานแหงคด และหลกเกณฑเกยวกบขนตอนกระบวนการด าเนนคดแบบกลม โดยเรมตงแตขนตอน การขออนญาตด าเนนคดแบบกลมตอศาล การประกาศและสงค าบอกกลาวไปยงสมาชกกลม รวมทงกระบวนการพจารณาคดซงอาจแบงไดเปน 4 ขนตอน ดงนคอ 1) ชนกอนด าเนนการพจารณาคด ของศาล 2) ชนพจารณาคดของศาล 3) ชนท าค าพพากษาของศาล และ 4) ชนบงคบคดและ การขอรบช าระหน

(1) มลฐานแหงคดแบบกลม

ประเภทแหงคดทบคคลผถกโตแยงสทธสามารถรองขอใหมการด าเนนคดแบบกลมไดตองเปนคดแพงเทานนจะไมรวมถงคดปกครอง ซงสามารถแบงมลฐานแหงคด แบบกลมไดเปน 2 ประเภทหลกๆ ตามมาตรา 222/8 ไดแก คดทวไป ซงมมลเหตมาจากฐาน

28

ของการผดสญญาหรอละเมด และคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะ เชน คดสงแวดลอม คดผบรโภค คดแรงงาน คดวาดวยการแขงขนทางการคา คดสงแวดลอม และคดเรยกรองสทธ ตามกฎหมายเฉพาะอนๆ เปนตน ทงน อาจตความไดวา ขอบเขตประเภทของการด าเนนคดแบบกลมมขอบเขตทกวางขวางครอบคลมถงคดทกประเภททอยภายใตประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงของไทย

(2) การขออนญาตด าเนนคดแบบกลมตอศาล

ศาลทมอ านาจพจารณาคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคด แบบกลมไทย ไดแก ศาลตามพระธรรมนญศาลยตธรรมทมอ านาจพจารณาคดแพง เวนแตศาลแขวง ตามมาตรา 222/3 โดยหากเปนการด าเนนคดแบบกลมทมมลฐานแหงคดตามกฎหมายทวไป ศาลทมอ านาจพจารณากคอศาลแพง แตหากมลฐานแหงคดเปนการเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะ ศาลทมอ านาจพจารณาคดกจะเปนศาลทกฎหมายวธพจารณาความไดก าหนดไวเปนการเฉพาะ เชน ในคดแรงงาน ศาลทมอ านาจพจารณาคดกคอศาลแรงงาน เปนตน ส าหรบการรเรมด าเนนคด แบบกลมจะเรมตนจากการทผเสยหายไดยนค าฟองในคดสามญ ซงแบบฟอรมทโจทกผเสยหาย ใชในการยนค าฟองนนเปนแบบฟอรมอยางเดยวกนกบการยนฟองคดสามญทวไป แตวธการ ทแตกตางกบคดสามญกคอโจทกจะตองยนค ารองขออนญาตด าเนนคดแบบกลมมา พรอมกบค าฟองนดวย ทงน โจทกจะตองแสดงเหตผลตามสมควรทศาลจะอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม (มาตรา 222/9) เชน โจทกจะตองแสดงใหเปนทพอใจแกศาลวา กลมบคคลทโจทกประสงคจะเปนผแทนกลมมสมาชกกลมเปนจ านวนมาก ซงการด าเนนคดสามญจะท าใหเกดความยงยากและไมสะดวก เปนตน สวนลกษณะค าฟองของโจทกนน จะตองท าเปนหนงสอและแสดงโดยแจงชดซงสภาพแหงขอหา ค าขอบงคบ รวมทงขออางอนอาศยเปนหลกแหงขอหาของโจทกและของกลมบคคลทมลกษณะเดยวกบโจทก ในระบบการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายไทย โจทกมสทธท าค าขอบงคบได ทงการขอใหจ าเลยกระท าการ งดเวนกระท าการ ตลอดจนชดใชคาเสยหายใหแกโจทกและสมาชกกลม อยางไรกตาม หากโจทกมค าขอบงคบใหจ าเลยช าระหน เปนตวเงน โจทกจะตองระบหลกการและวธการค านวณเพอช าระเงนใหแกสมาชกกลมเทาทจะระบได แตไมจ าเปนตองแสดงจ านวนเงน ทสมาชกกลมแตละรายจะไดรบ (มาตรา 222/10) เนองจากในชนขออนญาตด าเนนคดแบบกลมน โจทกยงไมอาจทราบในรายละเอยดไดแนชดวาสมาชกกลมแตละรายได รบความเสยหายเพยงใด จากนนกจะเปนการพจารณาของศาลวาจะอนญาตใหมการด าเนนคดแบบกลม ซงศาลจะตองจดสงส าเนาค าฟองและค ารองของโจทกไปใหจ าเลยในกรณทศาลมค าสงไมอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม กระบวนพจารณาคดกจะตกอยในกระบวนพจารณาอยางคดสามญตอไป (มาตรา 222/12)

29

ส าหรบเงอนไขหลกเกยวกบกลมทศาลจะพจารณารบด าเนนคดแบบกลมโจทกจะตองแสดงใหปรากฏในค ารองขออนญาตด าเนนคดแบบกลมของโจทก โดยโจทกตองแสดง ใหศาลเหนจนเปนทพอใจถงองคประกอบเบองตนดงกลาว ตามมาตรา 222/1217 สามารถแบงไดเปน 3 องคประกอบ ดงตอไปน

ประการทหนง สมาชกกลมตองมจ านวนมาก (Numerosity) ซงเงอนไข ทเปนองคประกอบส าคญควบคกนของการมจ านวนสมาชกกลมมากกคอ ท าใหการด าเนนคด อยางสามญเกดความยงยากและไมสะดวก (Impracticity)

ประการทสอง กลมจะตองมประเดนแหงคดรวมกน (Commonality) กลาวคอ สมาชกกลมจะตองมประเดนขอกฎหมายหรอขอเทจจรงรวมกน เรยกไดวาเปนลกษณะเฉพาะทเหมอนกนของสมาชกกลม และประเดนรวมกนนนตองมลกษณะทหากไดรบการแกไขแลว จะเปนประโยชนตอการด าเนนคด ส าหรบขอเทจจรงทมรวมกนนน จะตองเปนขอเทจจรงทกอใหเกด

17 มาตรา 222/12 ในการพจารณาค ารองขออนญาตใหด าเนนคดแบบกลม ใหศาลจดสง

ส าเนาค าฟองและค ารองเชนวานนไปใหจ าเลย เมอศาลไดฟงคความทกฝายและท าการไตสวนตามทเหนสมควรแลว ศาลจะอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมไดตอเมอเปนทพอใจแกศาลวา

(1) สภาพแหงขอหา ค าขอบงคบ และขออางทอาศยเปนหลกแหงขอหาของโจทกและ ของกลมบคคลมลกษณะตามทก าหนดไวในมาตรา 222/10

(2) โจทกไดแสดงใหเหนถงลกษณะเฉพาะทเหมอนกนของกลมบคคลทชดเจนเพยงพอ เพอใหรไดวาเปนกลมบคคลใด

(3) กลมบคคลมสมาชกกลมจ านวนมาก ซงการด าเนนคดอยางคดสามญจะท าใหเกดความยงยากและไมสะดวก

(4) การด าเนนคดแบบกลมจะเปนธรรมและมประสทธภาพมากกวาการด าเนนคด อยางคดสามญ

(5) โจทกไดแสดงใหเหนวาโจทกเปนสมาชกกลมทมคณสมบต สวนไดเสย รวมตลอดทงการไดมาซงสทธการเปนสมาชกกลม ตามขอก าหนดของประธานศาลฎกา ถามและโจทกรวมทงทนายความทโจทกเสนอใหเปนทนายความของกลมสามารถด าเนนคดคมครองสทธของกลมบคคล ไดอยางเพยงพอ และเปนธรรม

30

สทธเรยกรองรวมกนระหวางสมาชกในกลม สวนการมประเดนขอกฎหมายรวมกน หมายถง การมสภาพแหงขอหาและขออางอนอาศยเปนหลกแหงขอหาเหมอนกนอย างไรกตาม สมาชกกลมอาจไมจ าเปนตองมประเดนแหงคดรวมกนทกประเดน เพยงแตมปญหาขอเทจจรง และขอกฎหมายเปนอยางเดยวกนเพยงประเดนเดยวกได แตทส าคญคอจะตองเปนประเดนทมรวมกนในบรรดาระหวางสมาชกกลมแตละคน

ประการทสาม ผแทนกลมตองมขอเรยกรองหรอขอตอสเปนแบบเดยวกนกบสมาชกกลม (Typicality) บางกใชค าวาความเปนแบบอยางของคด และสามารถปกปองผลประโยชนของกลมไดอยางเพยงพอและเปนธรรม ซงเงอนไขนปรากฏอยในมาตรา 222/12 (4) มใจความส าคญวาศาลจะอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมไดตอเมอโจทกไดแสดงใหเปนทพอใจแกศาลวา โจทกเปนสมาชกกลมทมคณสมบต สวนไดเสย รวมตลอดถงการไดมาซงสทธการเปนสมาชกกลม หมายความวา ขอเรยกรองหรอขอตอสของผแทนกลมจะตองเปนแบบอยางหรอเปนไปในทศทางเดยวกนกบขอเรยกรองหรอขอตอสของสมาชกกลม ซงหลกการขอนนบวามความส าคญอยางยง ทจะชวยกรองโจทกใหตรงตามคณสมบตในการด าเนนคดเพอปกปองผลประโยชนของสมาชกกลม ไดอยางเพยงพอและเปนธรรม เพราะหากโจทกซ งเปนผแทนกลมมสวนได เสย หรอไดรบ ความเสยหายตลอดจนผลกระทบทเหมอนหรอคลายคลงกบสมาชกกลมแลว กมแนวโนมสงทโจทก จะด าเนนคดเพอผลประโยชนโดยรวมของสมาชกกลม กลาวคอ เปนการตดปญหาเกยวกบการขดแยงทางผลประโยชนของโจทกและสมาชกกลมในเบองตนได

ภายหลงจากทศาลมค าส งอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมแลวศาล จะมค าสงรบฟองของโจทกไวพจารณาเมอไดสงหมายเรยกใหจ าเลยแลว และจ าเลยจะตองท าค าใหการเปนหนงสอตอศาลภายใน 1 เดอน สวนทนายความของโจทกซงเปนผแทนกลมในคด แบบกลม จะถอเปนทนายความของกลมดวยมาตรา 222/12 นอกจากน ศาลจะด าเนนการประกาศและสงค าบอกกลาวใหสมาชกกลมทราบซงขนตอนนถอเปนขนตอนทส าคญอยางยงทศาลจ าเปนจะตองใชชองทางในการประกาศและบอกกล าวถ งค าส งอนญ าตให ด าเนนคดแบบกล ม อยางมประสทธภาพ ใหสมาชกทราบมากทสดเทาทจะเปนไปได เพอใหสมาชกกลมทประสงค จะออกจากกลมสามารถแสดงเจตนาออกจากกลมไดและภายในระยะเวลาทก าหนด โดยศาล จะประกาศทางหนงสอพมพรายวนทแพรหลายเปนเวลา 3 วนตดตอกน ตลอดจนทางสอมวลชนอนหรอ วธการอนๆ ตามทศาลเหนสมควร (มาตรา 222/15) ซงค าบอกกลาวและประกาศจะตองมรายละเอยดเปน ไปตามท กฎหมายก าหนด เพอใหสมาชกกล ม ได รบร ถ งสทธของตนเอง

31

และเพอความสะดวกในการตดตามคด18 โดยสามารถจ าแนกหมวดหมรายการทตองมในประกาศและค าบอกกลาวได ดงน

-หมวดท 1 รายละเอยดเกยวกบศาลไดแก ชอศาลและเลขคด ขอความ ทแสดงวาศาลอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม และวนเดอนปทศาลมค าสง และชอและต าแหนง ผพพากษาผออกค าบอกกลาวและประกาศ

-หมวดท 2 รายละเอยดเกยวกบคความไดแก ชอและทอยของคความและทนายความฝายโจทก และขอความโดยยอของค าฟองของโจทกและลกษณะของกลมบคคล ทชดเจน

-หมวดท 3 รายละเอยดเกยวกบสมาชกกลม ไดแก สทธของสมาชกกลม ทงกรณทประสงคจะแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลมและกรณท ไมไดออกจากการ เปนสมาชกกลม ระยะเวลาการแสดงเจตนาประสงคออกจากการเปนสมาชกกลม ผลของการออกจากการเปนสมาชกกลม และผลของค าพพากษาทจะผกพนสมาชกกลม

ค าบอกกลาวจะตองมลกษณะชดแจง เขาใจงาย ท าใหทราบถงลกษณะคดผเสยหายทมชอเปนสมาชกกลมตามบญชรายชอทโจทกรวบรวมและและน าเสนอตอศาลจะถอเปนสมาชกกลมในเบองตนโดยอตโนมตและโดยผลของกฎหมาย ซงหากสมาชกกลมไมประสงคจะผกพนตามค าพพากษาในคดแบบกลมกสามารถรกษาสทธของตนไดโดยการแสดงเจตนาออกจาก การเปนสมาชกกลมได โดยแจงความประสงคเปนหนงสอยนตอภายในระยะเวลาทศาลก าหนดดวย (มาตรา 222/16) มฉะนน ตองถอวาบคคลนนเปนสมาชกกลม ระบบการเขาเปนสมาชกกลม ของประเทศไทยเปนไปตามระบบ Opt-Out (การแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลม)

2.2.1.2 กระบวนพจารณาคดแบบกลม

กระบวนการขนตอนในการด าเนนคดแบบกลม สามารถแบงไดเปน 4 ชน ไดแก 1) ชนกอนด าเนนการพจารณาคดของศาล 2) ชนพจารณาคดของศาล 3) ชนท าค าพพากษาของศาล และ 4) ชนบงคบคดและการขอรบช าระหน โดยมสาระส าคญดงตอไปน

18 ภมนทร บตรอนทร และ อานนท กระบวนศร, “บทวเคราะหรางพระราชบญญตแกไขเพมเตม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท..) พ.ศ. .... (การด าเนนคดแบบกลม) (โดยทมงาน ThaiLawWatch)” สบคนเมอวนท 18 ธนวาคม 2558 จาก http://thailawwatch.org/wp-content/uploads/2014/11/TLW ClassActionWeb.pdf

32

(1) ชนกอนด าเนนการพจารณาคดของศาล

กระบวนการด าเนนคดแบบกลมในชนกอนด าเนนการพจารณาคด ของศาล (Pre-Trial) เปนขนตอนทเจาพนกงานคดแบบกลมเขามามบทบาทหนาทในการชวยเหลอหรอสนบสนนการด าเนนคดของศาลตามท ไดรบมอบหมาย ประกอบดวย การไกล เกล ย คดแบบกลม การตรวจสอบและรวบรวมพยานหลกฐาน การบนทกค าพยาน การด าเนนใหม การคมครองสทธของคความและสมาชกกลมกอนพจารณาคด เปนตน ทงน เจาพนกงานคด แบบกลมมอ านาจในการเรยกใหบคคลใดบคคลหนงไมวาจะเปนคความแหงคดหรอไมกตาม มาใหขอมลหรอจดสงเอกสารเพอประกอบการพจารณาใดๆ ในคดแบบกลม (มาตรา 222/5) โดยกระบวนการดงกลาวนบวาเปนขนตอนส าคญทจะชวยอ านวยความสะดวกในการท างาน ของศาลเกยวกบการแสวงหาขอเทจจรง19 จงอาจกลาวไดวากระบวนการในชนกอนด าเนนการพจารณาคดของศาลนเปนกลไกหนงทชวยใหการพจารณาคดของศาลเปนไปโดยรวดเร วยงขน ซงสอดรบกบเจตนารมณของกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมทตองการใหการด าเนนคด แบบกลมเปนวธการทประหยดเวลาในการด าเนนคดมากขน

นอกจากน ศาลอาจมค าสงอยางหน งอยางใดตอไปนกอนกระบวนพจารณาหรอระหวางพจารณาคดตามทศาลเหนสมควร กลาวคอ สามารถกระท าไดทงสองชวงดงกลาว ไดแก 1) การแบงกลมยอย (มาตรา 222/24) 2) ค าสงอนญาตใหถอนฟอง (มาตรา 222/28) 3) ค าสงอนญาตใหประนประนอมยอมความ (มาตรา 222/29) และ4) ค าสงอนญาตใหเสนอ ขอพพาทใหอนญาโตตลาการเปนผชขาด (มาตรา 222/20) เปนตน

ส าหรบการแบงกลมยอยนน โดยหลกแลวศาลอาจยกขนพจารณา ดวยตนเอง หรออาจเกดจากคความรองขออนญาตใหแบงกลมยอยกได โดยศาลอาจมค าสงใหม การแบ งกล ม ย อย ในกรณ ท ส ม าช ก ในกล มม ล กษ ณ ะของความ เส ยห ายท แ ตกต างก น ท งน เพอประโยชนในการพสจนและค านวณจ านวนคาเสยหายของสมาชกกลมแตละราย โดยเฉพาะอยางยง ในคดสงแวดลอม ผเสยหายมโอกาสทจะไดรบความเสยหายทแตกตางกน อยางมนยยะส าคญ เชน บรรดาระหวางสมาชกกลมทเปนผเสยหาย ไดสดดมควนพษทปลอยมาจากโรงงานอตสาหกรรมในปรมาณทไมเทากน เปนตน

19 วรรณชย บญบ ารง และเรวด ขวญทองยม, อางแลว เชงอรรถท 14, น.16-17.

33

นอกจากน การถอนฟอง การประนประนอมยอมความ ตลอดจน การเสนอขอพพาทใหอนญาโตตลาการเปนผชขาด ศาลกอาจมค าสงอนญาตใหกระท าการดงกลาวไดในชนน อยางไรกตาม มขอสงเกตอยวากอนทศาลจะพจารณาอนญาตใหโจทกด าเนนการขางตนไดศ าลจะต อ งแจ ง ให ส ม าช ก กล ม ท ราบ เส ยก อน เพ อ ให สม าช ก กล ม ได ม โอก าสค ดค าน ซงหากสมาชกกลมไมเหนดวยกบการดงกลาว สมาชกกลมกยงมโอกาสแสดง เจตนาออกจาก การเปนสมาชกกลมไดอกในชนน เพอทจะไดไมตองผกพนกบผลของค าสงอนญาตถอนฟอง ประนประนอมยอมความ หรอการเสนอขอพพาทใหอนญาโตตลาการเปนผชขาด

(2) ชนพจารณาคดของศาล

ศาลอาจมค าสงระหวางพจารณาคดอยางหนงอย างใดตอไปนไดแก การแบงกลมยอย ค าสงอนญาตใหถอนฟอง ค าสงอนญาตใหประนประนอมยอมความ และค าสงอนญาตให เสนอขอพพาทใหอนญาโตตลาการเปนผชขาดก ได ด งท ไดกลาวไปแลวขางตน ภายใต เงอนไขรวมกนประการหน งท ศาลจะต องแจงใหสมาชกกลมทราบเสยกอนเพอให สมาชกกลมไดมโอกาสคดคานโดยเมอมศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมและจ าเลย ยนค าใหการแลว ศาลจะก าหนดวนนดพรอมใหคความทกฝายมาศาลเพอด าเนนการไกลเกลย หรอน าวธอนญาโตตลาการมาใช และโจทกมหนาทน าพยานหลกฐานมาใหตรวจสอบ ไดแก ตนฉบบพยานเอกสารหรอพยานวตถท งหมดทประสงคจะอางองและอย ในความครอบครองของตน ทสามารถน ามาแสดงตอศาลได เพอใหศาลและคความอกฝายหนงตรวจด ตามมาตรา 222/20 ซงจะเปนการชวยประหยดเวลาในการน าสบชนพจารณาคดไปไดมาก โดยวนนดพรอมวนแรก ถอเปนวนชสองสถานตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง และกอนทจะถงวนนด พรอมโจทกและจ าเลยจะตองยนบญชระบพยานตอศาลพร อมส าเนา ตามมาตรา 222/21 ทงน ในชนพจารณาคดศาลมอ านาจในการแสวงหาขอเทจจรง โดยศาลมอ านาจเชญผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญมาเบกความเปนพยานศาลได ตามมาตรา 222/2320 ซงผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญในคดแบบกลมนจะไมเหมอนกบในคดสามญในคดแบบกลมศาลอาจขอใหผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญ มาใหถอยค าซงจะไมมลกษณะของการซกถามแบบการสบผเชยวชาญในคดสามญแตอยางใด

20 วรรณชย บญบ ารง และเรวด ขวญทองยม, อางแลว เชงอรรถท 14, น.20.

34

(3) ชนท าค าพพากษาของศาล

ตามทไดกลาวไปแลวเบองตนวา ค าพพากษาของศาลในคดแบบกลม มผลผกพนคความและสมาชกกลมทงหมดทมไดแสดงเจตนาออกจากกลมภายในระยะเวลา ทศาลก าหนดดงนน การท าค าพพากษาของศาลในดแบบกลมจงตองมขนตอนทซบซอนเปนพเศษกวาการท าค าพพากษาในคดสามญ ซงหากศาลพพากษาใหโจทกชนะคด โจทกหรอทนายความ ฝายโจทกอนถอเปนทนายความของกลมดวยจะมอ านาจในการด าเนนการบงคบคดแทนโจทก และสมาชกกลมตอไป (มาตรา 222/35) แตหากโจทกแพคด โจทกผแทนกลมกจะตองเสยคาใชจาย ในการด าเนนคดเองทงหมด ในสวนของค าพพากษาของศาลนนจะตองแสดงรายการใหครบถวน ตามทกฎหมายก าหนด เชน ลกษณะโดยชดเจนของกลมบคคลหรอกลมยอยทจะตองถกผกพน ตามค าพพากษา จ านวนเงนทจ าเลยจะตองช าระใหแกโจทก ตลอดจนหลกเกณฑและวธการค านวณ ในการช าระเงน ให แกสมาช กกล ม (ในกรณ ท ศาล พพากษาให จ า เลยช าระหน เป น เงน ) และการก าหนดจ านวนเงนรางวลทนายความ เปนตน (มาตรา 222/36) และทส าคญศาลจะตองแจง ค าพพากษาใหสมาชกกลมทราบตามวธการเชนเดยวกบการสงค าบอกกลาวค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม (มาตรา 222/39)

ส าหรบการก าหนดเงนรางวลทนายความนน ศาลจะเปนผก าหนดเงนรางวลทนายความใหเมอการด าเนนคดสนสดแลว ตามมาตรา 222/37 ก าหนดใหศาลพจารณาจาก ความยากงายของคด และระยะเวลาทใชในการด าเนนคด แตจ านวนเงนรางวลทนายความจะตอง ไมเกนจ านวนรอยละ 30 ของจ านวนคาเสยหายทสมาชกกลมมสทธไดรบ โดยจ าเลยเปนผมหนาทจายเงนรางวลใหทนายความโดยตรงหากจ าเลยแพคด

(4) ชนบงคบคดและการขอรบช าระหน

เมอศาลมค าพพากษาใหโจทก เปนฝายชนะคดแลว ศาลจะตองแจง ค าพพากษาใหกบอธบดกรมบงคบคดและสมาชกกลมทราบ (มาตรา 222/39 วรรคหนง) เพอใหอธบดกรมบงคบคดเตรยมการในสวนทเกยวของ กบการบงคบคดแบบกลม และใหสมาชกกลม ยนค าขอรบช าระหนตอเจาพนกงานบงคบคดภายในระยะเวลาทศาลก าหนด นอกจากน สมาชกกลม มสทธโตแยงคดคานค าขอรบช าระหนของสมาชกกลมคนอนได และหากมการโตแยงคดคาน ค าขอรบช าระหนของสมาชกกลม เจาพนกงานบงคบคดมอ านาจหนาทในการไตสวนและมค าสง อยางหนงอยางใด ในกรณทสมาชกกลมทไมพอใจค าสงของเจาพนกงานบงคบคด สามารถอทธรณค าสงดงกลาวได ในสวนของการขอรบช าระหนนน โดยหลกแลวจะตองเปนไปตามล าดบการขอรบช าระหนทกฎหมายก าหนดไวในมาตรา 222/44 กลาวคอ เจาพนกงานบงคบคดจะจายเงนใหแก

35

ผมสทธไดรบช าระหนตามล าดบ หลงจากทจ าเลยน าเงนหรอทรพยสนมาวางตอเจาพนกงานบงคบคดหรอเมอไดขายทอดตลอดหรอจ าหนายทรพยสนของจ าเลยโดยวธอน หรอเมอเจาพนกงานบงคบคดไดรวบรวมทรพยสนอนใดของจ าเลยเสรจเรยบรอย และหกคาฤชาธรรมเนยมในการบงคบคดแลว ดงน

1.เจาหนบรมสทธ

2.เงนรางวลทนายความ

3.คาฤชาธรรมเนยมใชแทนโจทกและ

4.โจทก สมาชกกลม และเจาหนสามญอนๆ

2.2.1.3 ผเสยหายและผมสทธด าเนนคดแทนผเสยหาย

(1) ผเสยหาย

การด าเนนคดแบบกลมตามพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 255821 หมายถง การด าเนนคดทมผเสยหาย เปนจ านวนมาก โดยผเสยหายคนใดคนหนงทมผลประโยชนรวมกนกบผเสยหายรายอนๆ ในเหต แหงการฟองคดนนๆ และ กลมบคคล หมายถง กลมบคคลทมสทธอยางเดยวกน อนเนองมาจากขอเทจจรงและหลกกฎหมายเดยวกน และมลกษณะเฉพาะของกลมเหมอนกน แมวาจะมลกษณะ ของความเสยหายทแตกตางกนกตาม ดงนน จะเหนไดวาเกณฑการพจารณาการเปนสมาชกกลม จะตองพจารณาจากการเปนผเสยหายเสยกอน แลวจงพจารณาองคประกอบของกลมบคคลตอไป ไดแก

-บคคลมสทธอย างเดยวกน เชน กลมบคคลมสทธตามกฎหมาย ทจะเรยกรองใหผกระท าละเมดชดใชคาเสยหายเปนตวเงนได

-บคคลมขอเทจจรงรวมกน ซงจะตองเปนขอเทจจรงทกอใหเกดสทธเรยกรองรวมกนของกลมบคคลกลมหนง22 และ

21 มาตรา 222/1 แหงพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 22 วรรณชย บญบ ารง และเรวด ขวญทองยม, อางแลว เชงอรรถท 14.

36

-บคคลมขอกฎหมายเดยวกน หมายถง มสภาพแหงขอหาและขออาง อนอาศยเปนหลกแหงขอหาเหมอนกน

ผเสยหายท เขามาอยในกระบวนการด าเนนคดแบบกลม จะเรยกวา สมาชกกลม อยางไรกตาม ในสวนของความเสยหายของสมาชกแตละรายไมจ าเปนตองเหมอนกน กได ซงหากมความแตกตางกนเรองความเสยหายอยางมนยยะส าคญ ไมวาจะกอนหรอระหวาง การพจารณาคดแบบกลม หากศาลเหนวาสมาชกในกลมไดรบความเสยหายทตางกน ศาลกสามารถแบงสมาชกในกลมออกเปนกลมยอย (Sub-Class) ได เพอความสะดวกในการพสจนเรองจ านวนคาเสยหายดงนน คดแบบกลมในบางคดอาจมกลมเพยงกลมเดยว ในขณะทบางคดอาจประกอบดวยกลมใหญทเปนกลมหลก ซงรวมสมาชกทกคนในกลม และกลมยอยซงมจ านวนตงแต 2 กลมยอย ขนไปกได โดยแบงกลมตามความเสยหายทแตกตางกนเปนเกณฑ

เมอเขาองคประกอบดงกลาวแลว ยงตองพจารณาเงอนไขของสมาชกกลม ทสามารถแบงไดเปน 2 เงอนไข ไดแก เงอนไขเชงปรมาณ และเงอนไขเชงคณภาพ ซงเงอนไขเชงปรมาณกคอ สมาชกกลมจะตองมจ านวนมาก ซงกฎหมายไมไดก าหนดจ านวนทแนนอนตายตวเองไว จ งต องขนอย กบดล พน จของศาลท พ จารณ าคดน นๆ ส วน เงอนไขเช งคณ ภาพ หมายถ ง การทสมาชกกลมมจ านวนมากนนจะเปนเหตใหการด าเนนคดอยางสามญเกดความยงยากและ ไมสะดวก (มาตรา 222/12 (3)) นอกจากน สมาชกกลมจะตองมปญหาขอกฎหมายหรอขอเทจจรงเปนเรองเดยวกน ตลอดจนมขอเรยกรองอยางเดยวกนดวย ทงน การก าหนดสมาชกกลมทจะอยในกระบวนการพจารณาคดแบบกลม ไมจ าเปนทจะตองก าหนดเปนรายบคคล แตอาจจะก าหนด เปนเพยงขอบเขตของกลมบคคล

ผเสยหายทเปนสมาชกกลมตามบญชรายชอทโจทกรวบรวมและน าเสนอตอศาลจะถอเปนสมาชกกลมในเบองตน ซงภายหลงจากทศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมแลว ศาลจะตองสงค าบอกกลาวและประกาศใหแกสมาชกกลมทราบถงการฟองคดแบบกลม ถาสมาชกกลมไมประสงคจะผกพนตามค าพพากษาในคดแบบกลมกสามารถเลอกแสดงเจตนา ออกจากการเปนสมาชกกลมได (Opt-Out) โดยแจงความประสงคเปนหนงสอยนตอภายในระยะเวลาทศาลก าหนดดวย (มาตรา 222/16) มฉะนนตองถอวาบคคลนนเปนสมาชกกลม และยอมผกพน ต อผ ลแห งค า พ พ ากษ าใน คด ท ได ด า เน น คด แบ บ กล ม ด งกล าว ท งน ระบ บ Opt-Out เปนหลกการทชวยอธบายทมาของอ านาจของโจทกผแทนกลมไดเปนอยางดวา การด าเนนคด แบบกลมภายใตระบบน โจทกผแทนกลมไมจ าตองไดรบความยนยอมจากสมาชกกลมกอน เนองจากการทสมาชกกลมไมแสดงเจตนาออกจากกลม ยอมถอไดวาสมาชกกลมประสงคจะผกพนกบ

37

การด าเนนคดทกระท าโดยโจทกแลว ส าหรบสทธของผเสยหายทแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมภายในระยะเวลาท ศาลก าหนด จะมสทธบางประการเก ยวกบการด าเน นคดแบบกล ม ตามทกฎหมายก าหนด เชน สทธในการเขาฟงการพจารณาคดแบบกลม สทธในการแตงตงทนายความเพอเขาฟงการพจารณาคด เปนตน

(2) ผมสทธด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหาย

ระบบการด าเนนคดแบบกลมของไทย ฝายโจทกเทานนทจะมสทธ ขออนญาตด าเนนคดแบบกลม ตามมาตรา 222/9 ดงนน ในปจจบนตามกฎหมายไทย การด าเนนคดแบบกลมจงมไดเฉพาะแตฝายโจทกเทานน ทงน กฎหมายก าหนดใหโจทกซงเปนสมาชกกลมอาจรองขอใหด าเนนคดแบบกลมไดตามประเภทแหงคดทกฎหมายก าหนด (มาตรา 222/8) อกท ง ยงปรากฏความในมาตรา 222/12 (5) วา “ ...โจทกไดแสดงให เหนวาโจทกเปนสมาชกกลม ทมคณสมบต สวนไดเสย รวมตลอดทงการไดมาซงสทธการเปนสมาชกกลม ตามขอก าหนด ของประธานศาลฎกา ถาม...” ประกอบกบ มาตรา 222/1 วรรคสอง ไดก าหนดนยามสมาชกกลมไววา หมายถง บคคลใดๆ ทอยในกลมบคคล ซงในมาตราเดยวกนนเองไดก าหนดนยามของกลมบคคลไวในวรรคหนง โดยใหความหมายวา กลมบคคล หมายถง บคคลหลายคนทมสทธอยางเดยวกน อนเนองมาจากขอเทจจรงและหลกกฎหมายเดยวกน และมลกษณะเฉพาะของกลมเหมอนกนแมวาจะมลกษณะของความเสยหายทแตกตางกนกตาม

จากบทบญญตดงกลาว จะเหนไดวา คณสมบตเบองตนของผทจะเขาเปนโจทกกคอตองเปนสมาชกกลมเสยกอน ซงสมาชกกลมหมายถงผเสยหายคนใดคนหนงทมสทธ อยางเดยวกนกบผ เสยหายรายอนๆ อนเนองมาจากขอเทจจรงและหลกกฎหมายเดยวกน และมลกษณะเฉพาะของกลมเหมอนกน แมวาจะมลกษณะความเสยหายทแตกตางกนกตาม ขอนาสงเกตคอการทกฎหมายบญญตไววาสมาชกกลมอาจเปนบคคลใดๆทอยในกลมบคคล แมเปนการบญญตสถานะของสมาชกกลมไวอยางกวางๆ โดยใชค าวา “บคคล” ซงท าใหอาจตความตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดวาผเสยหายดงกลาวจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลกได ทงน ผเขยนมความเหนวาค าวา “บคคล” ในนยามของสมาชกกลมและกลมบคคลนาจะมไดจ ากดเพยงเฉพาะบคคลธรรมดาเทานน แตยงรวมถงนตบคคลทเปนผเสยหายดวยเชนกน เนองจาก นตบคคลกมโอกาสไดรบความเสยหายไดเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เชน กรณบรษทจ ากดไดรบ ความเสยหายจากการถกละเมดหรอจากฐานของสญญา เปนตน

38

ผเสยหายคนใดคนหนงทประสงคจะรเรมด าเนนคดแบบกลมและเขาเปนผแทนกลม จะตองยนค าฟองคดสามญและยนค ารองขออนญาตตอศาลใหด าเนนคดแบบกลม หากศาลพจารณาแลวเหนสมควรใหมการด าเนนคดแบบกลม ศาลกจะมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม ในทางกลบกน หากศาลมค าสงไมอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม คดทโจทกยนฟองกจะมการด าเนนกระบวนพจารณาตอไปอยางคดสามญ ทงน ศาลจะตองพจารณาวาโจทกมคณสมบตเปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายก าหนดหรอไม ซงโจทกมอ านาจหนาทในการรกษาสทธประโยชนของตนเองและผเสยหายทเปนสมาชกในกลมทงหมด และเมอศาลอนญาตใหมการด าเนนคดแบบกลมแลว โจทกผแทนกลมกจะตองด าเนนคดเพอตนเองและสมาชกกลมทงหมดจนเสรจสน รวมถง มอ านาจในการบงคบคดตามค าพพากษาดวย และทส าคญคอแมโจทกจะถอเปนผแทนกลม แตทมาแหงอ านาจของโจทกนนกมไดมาจากการรบมอบอ านาจใหกระท าการแทนหรอการแตงตงโดย สมาชกกลม หากแตมาจากการทโจทกซงเปนผเสยหายคนหนงตงตวเองขนเปนผแทนกลมพรอมกบการยนค ารองขออนญาตด าเนนคดแบบกลม และศาลกไดมค าสงใหด าเนนคดแบบกลมดวย ทงน เนองจากการกอนทศาลจะอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม ศาลกตองพจารณาองคประกอบพนฐาน ของการด าเนนคดแบบกลมและคณสมบตของโจทกแลววามคณสมบตเพยงพอตามทกฎหมายก าหนดในการเปนผแทนกลมได

2.2.1.4 ทนายความของกลม

หลงจากทศาลอนญาตใหมการด าเนนคดแบบกลมแลว ทนายความ ของโจทกจะท าหนาท เปนทนายความของกลมดวย 23 ซงบทบาทของทนายความของกลมน กมความส าคญ ไมแพตวโจทก เพราะทนายความจะเปนผ รวบรวมผท ไดรบความเสยหาย รวบรวมพยานหลกฐาน รวมทงจายเงนทดรองในการด าเนนคดทงหมดไปกอน เชน คาใชจายเกยวกบ การแสวงหาพยานหลกฐานและคาใชจ ายในการตดตอประสานงานสมาชกกลม เปนตน ซงคณสมบตของทนายความโจทกตามทกฎหมายก าหนด ไดแก ทนายความฝายโจทก ตองสามารถด าเนนคดคมครองสทธของกลมไดอยางเพยงพอและเปนธรรม และตองไมมผลประโยชนขดหรอแยงกบสมาชกกลม หากปรากฏวาทนายความไมสามารถปฏบตหนาทไดอยางเหมาะสม หรอเมอทนายความถอนตว สมาชกกลมสามารถรองขอตอศาลใหมการเปลยนตวทนายความฝายโจทกไดทนายความของกลมจงมภาระหนาทสงกวาทนายความคดทวไป เนองจากตองดแลรกษาผลประโยชน

23 มาตรา 222/12 วรรคส ในกรณทศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม ใหศาล

รบค าฟองไวพจารณาเมอไดสงหมายเรยกใหจ าเลยแลว ใหจ าเลยท าค าใหการเปนหนงสอยนตอศาลภายในหนงเดอนและใหถอวาทนายความของโจทกเปนทนายความของกลมดวย

39

ใหคนเปนจ านวนมาก และในทางปฏบตตองเปนผรบความเสยงในการออกคาใชจายตางๆ ไปกอน ซงกฎหมายกมกลไกจงใจใหทนายความของกลมด าเนนคดเพอประโยชนของโจทกและสมาชกกลมอยางเตมทดวยการก าหนดใหเงนรางวลทนายความในกรณทโจทกชนะคด

2.2.2 ผลของการด าเนนคดแบบกลม

โดยหลกการท วไปตามประมวลกฎหมายวธ พจารณาความแพงแลว ผลของค าพพากษาในคดจะผกพนคความแหงคด ไมวาจะเปนโจทก โจทกรวม หรอจ าเลย เปนตน อยางไรกตาม ผลของค าพพากษาในระบบการด าเนนคดแบบกลม นอกจากจะผกพนคความ อนไดแกโจทก/ผแทนกลม และจ าเลย ยงผกพนสมาชกในกลมทงหมดอกดวยแมสมาชกกลมเหลานนจะมไดมสถานะเปนคความแหงคดกตาม ซงหลกการดงกลาว เปนหลกการทสอดรบกบเจตนารมณแหงกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมทประสงคจะใหมการพจารณาคดไปในคราวเดยวและแกปญหาเกยวกบความความขดแยงกนของผลแหงค าพพากษาในคดทเปนเรองเดยวกนนนเอง

กลาวโดยสรปจากการศกษาในบทน เก ยวกบระบบการด าเนนคดแบบกลม พบวา โครงสรางและเนอหาโดยรวมในพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณา ความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ของประเทศไทยเปนไปในแนวทางเดยวกนกบขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง โดยเฉพาะขอก าหนดในประเดนหลกๆ ซงสามารถแบงได เปน 3 ประเดน ดงตอไปน 1) การก าหนดใหบคคลทเปนผเสยหายดวยกนสามารถด าเนนคดแทนกนได 2) การก าหนดหลกเกณฑการเขาเปนสมาชกกลมตามระบบการแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลม หรอ Opt-Out และ 3) การก าหนดบทบาทของทนายความกลมและเงนรางวลทนายความ โดยเปดชองใหทนายความของกลมเขามามบทบาทส าคญในการด าเนนคดแบบกลม และก าหนดใหมเงนรางวลทนายความและการค านวณเงนรางวลตามหลก Contingency Fee ส าหรบในบทตอไป จะไดกลาวถงโจทกในการด าเนนคดแบบกลม โดยศกษาขอพจารณาเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทกตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย

40

บทท 3

คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมาย

วาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย

หลกการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทยในพระราชบญญตแกไขเพมเตม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ .ศ . 2558 เปนหลกการท ไดรบแนวคด และยกรางมาจากขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ซงเปนกฎหมายอเมรกาทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว ในขณะทประเทศไทยมพนฐานแนวคดตามระบบกฎหมายซวลลอว ในบทนผเขยนจะขอกลาวถงคณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกล มตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย เพอจะไดน ามาวเคราะหถงความเหมาะสม ของบทบญญตตามกฎหมายไทยตอไป

3.1 คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

ระบบการด าเนนคดแบบกล มของไทยไดจ ากดใหมการด าเนนคดแบบกล ม โดยฝายโจทกเทานน ดวยเหตน ผแทนกลมจงตองเปนฝายโจทกเทานนเนองจากระบบการด าเนนคดแบบกลมถอเปนนวตกรรมใหมของประเทศไทย คณะรางกฎหมายมองวา หากใหจ าเลยขออนญาตเปนผแทนกลมได ถาจ าเลยผแทนกลมด าเนนคดเสยหาย กจะมผลกระทบหรอผลรายตอสมาชกกลม ในทางกลบกน หากฝายโจทกเปนฝายด าเนนคดแบบกลม และโจทกเปนฝายแพคด สมาชกกลม กเพยงไมไดรบชดใชคาเสยหายจากจ าเลย

41

3.1.1 คณสมบตเชงรปแบบของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

3.1.1.1 โจทกตองเปนผทมสทธฟองคดตามเงอนไขแหงคดสามญ

ตามหลกกฎหมายวธพจารณาความแพง บคคลทจะเสนอตอศาลไดนน ตองปรากฏเปนบคคลทมสทธตามกฎหมาย ตามสภาษตกฎหมายทวา “Ubi jus, ibiremedium (where there is a right, there is a remedy) ดงนน ในการเสนอคดแพงตอศาล โจทกจะตองพสจนใหศาลเหนวา ตนเปนผมสทธจะไดรบความคมครองและเยยวยาตามกฎหมายโดยศาลได1 ซงในระบบของการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายไทย โจทกกจะตองเปนผทมสทธฟองคด ตามเงอนไขแหงคดสามญเสยกอน หมายความวา จะตองปรากฏขอเทจจรงโจทกทจะฟองรองคด แบบกลม มอ านาจฟองคด (The Right of Action) ในคดสามญกอน ไมวาจะเปนการถกโตแยงสทธ ตามกฎหมายทวไปหรอกฎหมายเฉพาะกตาม เพราะขนตอนการรองขออนญาตด าเนนคดแบบกลมนนจ าเปนตองยนพรอมกบค าฟองขอด าเนนคดสามญ เชน หากโจทกเปนผเสยหายทถกโตแยงสทธตามกฎหมายวาดวยละเมดซงเปนกฎหมายทวไป และประสงคจะฟองรองด าเนนคดแบบกลม เพอเรยกรองคาสนไหมทดแทนโจทกกจะตองพสจนตอศาลใหไดวาตนเปนผเสยหายทมอ านาจฟองคดละเมด กลาวคอ ตนไดรบความเสยหายแกชวต รางกาย อนามย เสรภาพ ทรพยสนหรอสทธ อยางหนงอยางใด อนเกดจากการกระท าของจ าเลยโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอซงท าโดย ผดกฎหมาย2 หรอหากโจทกเปนผเสยหายในคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะและประสงคจะฟองรองด าเนนคดแบบกลมเพอเรยกรองสทธ โจทกกจะตองพสจนตอศาลใหไดวาตนเปนผเสยหาย ทมอ านาจฟองคดเฉพาะนนๆ เชน ในกรณทโจทกเปนลกจางและไดรบความเสยหายจากการ ไมจายเงนชดเชยตามกฎหมายแรงงานของนายจาง โจทกถอเปนผ เสยหายทมสทธฟองคดได ตามมาตรา 123 พ.ร.บ. คมครองแรงงาน พ.ศ. 25413 ซงเปนกฎหมายเฉพาะ ดงนน โจทกจงสามารถยนฟองเปนคดสามญคอคดแรงงานและยนค าขอด าเนนคดแบบกลมตอศาลได เปนตน

1 รชฎ บญสน, “การด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอว”,

(วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545), น. 15

2 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 ผ ใดจงใจหรอประมาทเลนเลอ ท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผนนท าละเมดจ าตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน

3 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 123 ในกรณทนายจางฝาฝนหรอไมปฏบตตามเกยวกบสทธไดรบเงนอยางหนงอยางใดตามพระราชบญญตนและลกจางมความประสงคให

42

3.1.1.2 การเปนสมาชกกลมของโจทก

(1) การเปนผเสยหายของโจทก แมระบบการด าเนนคดแบบกลมของไทยจะไมไดก าหนดนยาม

ของโจทกหรอผแทนคดไวโดยชดแจง อยางไรกตาม เมอพจารณาบทบญญตในพระราชบญญต แกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ปรากฏความในมาตรา 222/12 (5) วา “...โจทกไดแสดงใหเหนวาโจทกเปนสมาชกกลมทมคณสมบต สวนไดเสยรวม ตลอดทงการไดมาซงสทธการเปนสมาชกกลม ตามขอก าหนดของประธานศาลฎกา ถาม ...” ประกอบกบ มาตรา 222/1 วรรคสอง ไดก าหนดนยามสมาชกกลมไววา หมายถง บคคลใดๆ ทอย ในกลมบคคล ซงในมาตราเดยวกนน เองไดก าหนดนยามของกลมบคคลไวในวรรคหน ง โดยใหความหมายวา กลมบคคล หมายถง บคคลหลายคนทมสทธอยางเดยวกน อนเนองมาจากขอเทจจรงและหลกกฎหมายเดยวกน และมลกษณะเฉพาะของกลมเหมอนกนแมวาจะมลกษณะ ของความเสยหายทแตกตางกนกตาม ดงนน คณสมบตเบองตนของผทจะเขาเปนโจทกกคอตองเปนสมาชกกลมเสยกอน ซงเปนผเสยหายคนใดคนหนงท มสทธอยางเดยวกนกบผเสยหายรายอนๆ อนเนองมาจากขอเทจจรงและหลกกฎหมายเดยวกน และมลกษณะเฉพาะของกลมเหมอนกน แมวาจะมลกษณะความเสยหายทแตกตางกนกตาม และการทกฎหมายบญญตไววาสมาชกกลม อาจเปนบคคลใดๆทอยในกลมบคคล แมเปนการบญญตสถานะของสมาชกกลมไวอยางกวางๆ โดยใชค าวา “บคคล” ซงท าใหอาจตความตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดวาผเสยหายดงกลาวจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลกได ทงน ผเขยนมความเหนวาค าวา “บคคล” ในนยามของสมาชกกลมและกลมบคคลนาจะมไดจ ากดเพยงเฉพาะบคคลธรรมดาเทานน แตยงรวมถง นตบคคลทเปนผเสยหายดวยเชนกน เนองจาก นตบคคลกมโอกาสไดรบความเสยหายไดเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เชน กรณบรษทจ ากดไดรบความเสยหายจากการถกท าละเมดหรอจากฐานของสญญา เปนตน ในทนจะยกตวอยางลกษณะการเปนผเสยหาย เชน ในคดสงแวดลอม ผเสยหายคอผทไดรบความเสยหายจากการทสงแวดลอมมสภาพเปลยนแปลงไปอนเนองจากการกระท าทกอใหเกด ความเสยหายตอสงแวดลอมของบคคลใดๆ ซ งอาจเปนความเสยหายตอชวต รางกาย อนามย ทรพยสนกได ไมวาความเสยหายนนจะเกดขนทนท หรอเกดการสะสมมาแตยงไมแสดงอาการกได

พนกงานเจาหนาทด าเนนการตามพระราชบญญตน ใหลกจางมสทธยนค ารองตอพนกงานตรวจแรงงานแหงทองททลกจางท างานอย หรอทนายจางมภมล าเนาอยตามแบบทอธบดก าหนด ในกรณทเกยวกบสทธไดรบเงนอยางหนงอยางใดตามพระราชบญญตน ถาลกจางถงแกความตายใหทายาทโดยธรรมมสทธยนค ารองตอพนกงานตรวจแรงงานได

43

ซงถอเปนกรณความเสยหายในอนาคต4 ทงน ความเสยหาย ในคดสงแวดลอมสามารถแบงไดเปนความเปนผเสยหายในคดแพง และ ความเปนผเสยหายในคดปกครอง ซงในทนจะกลาวถงเฉพาะกรณความเปนผ เสยหายในคดแพง โดยบคคลทไดรบความเสยหายจากการทส งแวดลอมมสภาพเปลยนแปลงไปอนเนองมาจากการกระท าของบคคลดงกลาว สามารถใชสทธทางศาลในคดแพงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดในกรณทมการโตแยงสทธส าหรบคดไมมขอพพาทและจะตองใชสทธทางศาล และในกรณทมการโตแยงสทธเปนคดมขอพพาท (Contentious Case) ซงเปนผเสยหายในคดสงแวดลอมนสามารถเขาเปนโจทกผแทนกลมด าเนนคดแทนผเสยหายรายอนๆทมจ านวนมากในคดแบบกลมได

เมอพจารณาการเปนสมาชกกลมตามหลกเกณฑของการเปนผเสยหายและเปนบคคลในกลมบคคลเพอใหไดมาซงคณสมบตของโจทก จะพบวาโจทกในการด าเนนคด แบบกลมจะตองเปนบคคลทไดรบความเสยหายแลวเทานน ซงการเปนผเสยหายของโจทกนจะน ามาอาศยเปนทมาแหงการโตแยงแหงสทธในการด าเนนคดแบบกลมได โดยขอสรปเกยวกบคณสมบต เชงรปแบบของโจทกประการแรกทกลาวไปแลวนเกดจากการพจารณาหลกในมาตรา 222/12 (5) ประกอบกบ มาตรา 222/1 ในนยามของค าวาสมาชกกลมและกลมบคคลนนเอง

นอกจากนกฎหมายยงไดก าหนดเงอนไขเพมเตมเกยวกบคณสมบต ของโจทกไวในขอก าหนดของประธานศาลฎกา วาดวยการด าเนนคดแบบกลม พ .ศ . 2559 (ตอไปจะเรยกวา “ขอก าหนดของประธานศาลฎกาฯ”) ซงมขอก าหนดทส าคญ ดงน

ประการทหนง โจทกจะตองเปนผไดมาซงสทธการเปนสมาชกกลม โดยสจรต (ขอ 7) โดยโจทกทจะขอใหด าเนนคดแบบกลมและสมาชกกลมทจะขอเขาแทนทโจทก ตามมาตรา 222/25 ตองเปนผไดมาซงสทธการเปนสมาชกกลมโดยสจรต ตามทบญญตไวใน หมวด 2 การขออนญาตใหด าเนนคดแบบกลม แหงขอก าหนดของประธานศาลฎกาฯ ยกตวอยางเชน ในคดหลกทรพยซงเปนคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะ โจทกซงเปนผเสยหายจากการซอหลกทรพยในตลาดหลกทรพยตองเปนผลงทนทแทจรงในตลาดหลกทรพย5 กลาวคอมเจตนา

4 น าแท มบญสลาง , “การด าเนนคดแบบกลมในคดส งแวดลอม” , (วทยานพนธ

มหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547), น. 102.

5 15 U.S. Code § 78u–4 - Private Securities Litigation Reform Act of 1995-PSLRA

(2) Certification filed with complaint

44

ทจะลงทนอยางแทจรงแลวไดรบความเสยหายอยางหนงอยางใดจากการลงทนนน ในทางกลบกน หากโจทกเขาซอหลกทรพยตามขออางขอเรยกรองจากการชแนะของทนายความโจทก หรอโจทก รบเงนใดๆ มาเพอสนบสนนการเขาเปนผแทนกลม6 หรอซอหลกทรพยโดยมวตถประสงคเพอใหไดมการด าเนนคดแบบกลมโดยเฉพาะ เพอจะไดแสวงหาประโยชนจากเงนคาสนไหมทดแทนทอาจไดจากจ าเลยตอไป กรณเชนนกนาจะถอไดวาเปนการไดมาซงสทธการเปนสมาชกกลมโดยไมสจรต ตามขอก าหนดของประธานศาลฎกา ฯ

ประการทสอง โจทกจะตองไมเปนสมาชกกลมทไมไดออกจากการเปนสมาชกกลมกอนสนระยะเวลาทก าหนดในคดอน โดยก าหนดไวในขอ 33 ความวา “กรณทศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมและสมาชกกลมทไมไดออกจากการเปนสมาชกกลมไดยนฟองคดไวกอนสนก าหนดระยะเวลาของการออกจากสมาชกกลม เมอความปรากฏตอศาลหรอคความฝายใด ฝายหนงรองขอ ใหศาลทไดรบฟองไวนนมค าสงจ าหนายคดออกจากสารบบความ

กรณตามวรรคหนง หากขอเทจจรงเปนทสงสยวาโจทกในคดทไดยนฟองไวนนเปนสมาชกกลมหรอไม ศาลอาจไตสวนตามทเหนสมควรกอนมค าสงกได”

จากบทบญญตดงกลาว สามารถอธบายไดวา ผเสยหายทเปนสมาชกกลมของคดแบบกลมคดหนงคดใดอยกอนแลว หากยนฟองเปนโจทกในคดแบบกลมอกคดหนงภายหลงโดยไมไดแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลมในคดกอนทงทยงไมพนก าหนดระยะเวลาการแสดงเจตนาออกจากสมาชกกลมดงกลาว จะกอให เกดผลทางกฎหมายตามมา ไดแก ศาลทรบฟองในคดหลงจะตองมค าส งจ าหนายคดออกจากสารบบความ จงอาจกลาวไดวา การเปนสมาชกกลมทไมไดออกจากการเปนสมาชกกลมกอนสนระยะเวลาทก าหนดในคดอนของโจทกถอเปนคณสมบตตองหามของโจทกในคดแบบกลม

(A) ...(ii) states that the plaintiff did not purchase the security that is the subject of the complaint at the direction of plaintiff’s counsel or in order to participate in any private action arising under this chapter;”

6 15 U.S. Code § 78u–4 - Private Securities Litigation Reform Act of 1995-PSLRA “… the plaintiff will not accept any payment for serving as a representative party on behalf of a class beyond the plaintiff’s pro rata share of any recovery, except as ordered or approved by the court in accordance with paragraph (4)”

45

กลาวโดยสรปคอ บคคลทจะเขาเปนโจทกในคดแบบกลมจะตอง มคณสมบตทส าคญคอ “การเปนสมาชกของกลม” เสยกอน ซงเกณฑการพจารณาการเปน สมาชกกลมเบองตนกตองพจารณาวาบคคลนนๆ เปน “ผเสยหาย” หรอไม ทงน โจทกในคดแบบกลมจะตองเปนหนงในผเสยหายทมสทธอยางเดยวกนกบผเสยหายหลายคนรายอนๆ ในกลมเดยวกน กลาวคอ ไดรบความเสยหายจากเหตอยางเดยวกนกบผเสยหายจ านวนมากหรอไม นอกจากน มขอสงเกตอนเปนประเดนทนาพจารณาตอไปอย 2 ประการ ดงน ประการแรก สถานะของโจทก ในคดแบบกลมถอเปนสถานะทางกฎหมายแบบใด และ ประการทสอง พนกงานอยการหรอ องคกรของรฐมอ านาจหนาทในการเขาเปนโจทกในคดแบบกลมไดหรอไม เพยงใด ดงจะกลาวตอไปน

(2) สถานะทางกฎหมายของโจทก

ความสมพนธระหวางโจทกกบสมาชกกลม ซงโจทกมฐานะเปนผแทน ของกลมนน หากจะเทยบเคยงกบความสมพนธระหวางตวการกบตวแทนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อาจกลาวไดวา โดยหลกการแลว บคคลทจะเขาเปนตวแทนหรอมอ านาจกระท าการแทนบคคลใดบคคลหน งท เรยกวาตวการไดนนจะตองไดรบการแตงต งจากตวการเสยกอน ซงวธการแตงตงตวแทนมทงการแตงตงโดยชดแจงและการแตงตงโดยปรยาย 7 ทงน การเปนตวแทน มลกษณ ะเฉพาะท ส าคญ ไดแก ประการท หน ง การท ต วแทนมอ านาจกระท าการต างๆ กบบคคลภายนอกในนามของตวการและเพอประโยชนของตวการ โดยใหถอเสมอนเปนการกระท าของตวการเอง ประการทสอง เปาหมายและผลผกพนของการกระท าการ ตวแทนกระท าการแทนตวการกประโยชนของตวการ โดยนยดงกลาว ตวแทนกระท าการแทนตวการเพอมงใหเกดผลประโยชนผกพนระหวางตวการกบบคคลภายนอกนนเอง นอกจากน การปฏบตหนาทของตวแทนตงอยบนฐานของหลกการปฏบตหนาทของตวแทนตงอยบนพนฐานของความไวเนอเชอใจ (Trust) ทตวการมตอตวแทน เนองจากการเปนตวแทนถอเปนคณสมบตเฉพาะตว (Intuitus Personae) ซงบคคลทรบหนาทเปนตวแทนนนจะตองปฏบตหนาทดวยตนเอง สวนขอพจารณาเพมเตมเกยวกบการเปนตวแทน เชน กรณบ าเหนจของตวแทน โดยหลกแลว ตวแทนจะไมมสทธไดรบบ าเหนจ จากตวการ เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอน8 เปนตน

7 ประมวลกฎมายแพงและพาณชย มาตรา 797 อนวาสญญาตวแทนนน คอสญญาซงให

บคคลคนหนงเรยกวาตวแทน มอ านาจท าการแทนบคคลอกคนหนง เรยกวาตวการ และตกลง จะท าการดงนนอนความเปนตวแทนนนจะเปนโดยตงแตงแสดงออกชดหรอโดยปรยายกยอมได

8 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 803

46

สวนการด าเนนคดแบบกลมนนเปนหลกการด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมากเปนการทวไป โดยผเสยหาย และเพอผเสยหาย9 โดยโจทกเปนหนงในผเสยหายนนดวย และกระท าการในนามของกลม10 ซงเปาหมายในการด าเนนคดนน นอกจากโจทกจะฟองและด าเนนคดแบบกลมเพอประโยชนของตนเองแลว โจทกยงตองฟองและด าเนนคดแบบกลม เพอประโยชนของผเสยหายอนๆ ทเปนสมาชกกลมดวย ดงนน การฟองและการด าเนนคดของโจทกยอมสงผลกระทบตอสทธประโยชนของสมาชกกลมทกคนดวย กลาวอกนยหนงคอ โจทกในคด แบบกลมจะตองด าเนนคดแบบกลม “แทนและเพอประโยชน” ของกลมบคคล ซงในกลมบคคลประกอบไปดวยทงโจทกและผเสยหายรายอนๆทเปนสมาชกกลม อกทงการปฏบตหนาทของโจทก จะต งอยบนพนฐานของความไวเนอเชอใจ (Trust) ทสมาชกกลมมตอโจทก เนองจากโจทก จะถกคาดหวงใหเปนผแทนกลมทสามารถรกษาผลประโยชนของกลมไดอยางเพยงพอและเปนธรรม นอกจากน หลกการด าเนนคดแบบกลมไมมบทบญญตทก าหนดใหโจทกในคดแบบกลมมสทธไดรบบ าเหนจหรอคาตอบแทนใดๆ จากการปฏบตหนาทเปนผแทนกลมแตอยางใด

หากเทยบเคยงกบการด าเนนคดแบบกลมแลว อาจถอไดวาการท สมาชกกลมเลอกท จะไมแสดงเจตนาออกจากกลมภายในระยะเวลาท ก าหนด (Opt-Out) เปนการแสดงเจตนาแตงตงโจทกในคดแบบกลมเปนตวแทนของตนโดยปรยายได อยางไรกตาม เมอพจารณาแลว พบวา แมโจทกในคดแบบกลมไมไดมลกษณะเฉพาะทตรงกบการเปนตวแทน เสยทงหมด แตกมลกษณะทคลายคลงกบการเปนตวแทนอยางมนยยะส าคญ (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย) กลาวคอ การทตวแทนกระท าการในนามของตวการและเพอประโยชนของตวการ เชนเดยวกบการทโจทกฟองและด าเนนคดในนามของกลม (Class) และเพอประโยชนของกลม อยางไรกตาม มขอแตกตางกนอยเลกนน ไดแก เรองวตถประสงคและผลผกพนของการกระท าการ โดยความมงหมายของตวแทนในการท ากจการใดๆ กบบคคลภายนอก กเพอกระท าการแทนตวการเทานน ใหเกดผลผกพนระหวางตวการกบบคคลภายนอกในการทตวแทนท าไปภายในขอบอ านาจ ของการเปนตวแทน11 โดยถอวาตวแทนเปนเพยงสอกลางในการถายทอดเจตนาของตวการ

9 นนทวชร นวตระกลพสทธ, “การด าเนนคดแบบกลม : ศกษากรณเปรยบเทยบกฎหมาย

ไทยและกฎหมายฝรงเศส (Action de Groupe-Class Action a la francaise)”, รายงานการศกษาวจยเสนอศนยวจยและใหค าปรกษา, คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, พฤษภาคม 2559.

10 นนทวชร นวตระกลพสทธ, เพงอาง, น.37

11 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 820

47

ไปยงบคคลภายนอก12 แตโจทกในคดแบบกลมนนจะด าเนนคดเพอปกปองรกษาสทธทงของตนเองและสมาชกกลมดวย และผลของค าสงหรอค าพพากษาอนเกดจากการด าเนนคดของโจทก ในคราวเดยวกนนน กจะผกพนทงตวโจทกเองและสมาชกกลมทงหมดทไมไดแสดงเจตนาออกจาก การเปนสมาชกกลมภายในระยะเวลาทก าหนด อกทงในคดแบบกลม โจทกและสมาชกกลมทกคน จะมผลประโยชนรวมกนในผลแหงคดเสมอนเปนบคคลเดยวกนเลย

ดวยเหตทการเปนตวแทนกบสถานะการเปนโจทกในคดแบบกลม มความสมพนธใกลชดกนดงทกลาวมาแลว ผเขยนจงเหนวาอาจน าหลกการเปนตวแทนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใชบงคบกบความสมพนธระหวางโจทกในคดแบบกลม กบสมาชกกลมไดโดยอนโลม ในท านองเดยวกบกรณความสมพนธระหวางกรรมการผมอ านาจ กระท าการแทนบรษท ตามบทบญญตวาดวยบรษทจ ากดแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงแมกรรมการบรษทจะมไดมสถานะเปนตวแทนของบรษทโดยตรง หากแตมลกษณะหลายประการทคลายคลงกบการเปนตวแทน โดยนยดงกลาว กรรมการมฐานะเปนผแทนนตบคคลของบรษทจ ากด กรรมการจงมอ านาจในการกอนตสมพนธกบบคคลภายนอกแทนบรษท ในนามของบรษท และเพอประโยชนของบรษท โดยเฉพาะอยางยงการท าสญญากบบคคลภายนอกทเกยวของกบการประกอบกจการคาของบรษท13 ดงนน กฎหมายจงไดบญญตใหน าหลกการเรองตวแทนมาใชโดยอนโลม ดงปรากฏในมาตรา 1167 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ความวา

“ความเกยวพนกนในระหวางกรรมการและบรษท และบคคลภายนอกนน ทานใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยตวแทน”

(3) บทบาทของพนกงานอยการ หรอองคกรของรฐตอบรบทของการ เปนโจทกในคดแบบกลม

ระบบการด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมากเปนระบบการด าเนนคด ทมในประเทศไทยมาเปนเวลานานแลว ซงโดยมากจะมการก าหนดใหอ านาจหนาทแกพนกงานอยการ

12 สถตย เลงไธสง , “สญญาตวแทน” วารสารกฎหมาย , ฉบบท 2 ปท 10, น .25. (ธนวาคม 2528).

13 นนทวชร นวตระกลพสทธ, หลกกฎหมาย หางหนสวน บรษทจ ากด และบรษทมหาชนจ ากด (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวญญชน, 2558) น. 227.

48

และ/หรอองคกรของรฐเขามาด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมากรวมทงองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายตามกฎหมายเฉพาะ ดงจะเหนไดจากกฎหมายเฉพาะหลายฉบบทก าหนดใหพนกงานอยการ และ/หรอ องคกรของรฐเขาฟองและด าเนนคดแทนผบรโภคจ านวนมากได ซงอาจ มความเกยวเนองกบการด าเนนคดแบบกลมในแงทวาคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะเหลานนอาจน ามาใชเปนฐานในการฟองและรองขอใหมการด าเนนคดแบบกลมได ยกตวอยางเชน ในคดคมครองผบรโภค ไดก าหนดกลไกใหคณะกรรมการคมครองผบรโภค14 ตลอดจนพนกงานอยการเขาฟองและด าเนนคดแทนผบรโภคได ในมาตรา 39 วรรคหนง แหงพระราชบญญตคมครองผบรโภค ความวา

“มาตรา 39 ในกรณทคณะกรรมการเหนสมควรเขาด าเนนคดเกยวกบการละเมดสทธของผบรโภค หรอเมอไดรบค ารองขอจากผบรโภคทถกละเมดสทธ ซงคณะกรรมการ เหนวาการด าเนนคดนนจะเปนประโยชนแกผบรโภคเปนสวนรวม คณะกรรมการม อ านาจแตงตงพนกงานอยการโดยความเหนชอบของอธบดกรมอยการ หรอขาราชการในส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคซงมคณวฒไมต ากวาปรญญาตรทางนตศาสตร เปนเจาหนาทคมครองผบรโภคเพอใหมหนาทด าเนนคดแพงและคดอาญาแกผกระท าการละเมดสทธของผบรโภคในศาล และเมอคณะกรรมการไดแจงไปยงกระทรวงยตธรรมเพอแจงใหศาลทราบแลว ใหเจาหนาทคมครองผบรโภค มอ านาจด าเนนคดตามทคณะกรรมการมอบหมายได

ในการด าเนนคดในศาล ใหเจาหนาทคมครองผบรโภคมอ านาจฟอง เรยกทรพยสน หรอคาเสยหายใหแกผบรโภคทรองขอไดดวย และในการนใหไดรบยกเวนคาฤชาธรรมเนยมทงปวง”

อยางไรกตาม เมอพจารณาในบรบทของระบบการด าเนนคดแบบกลม ซงไมใชหลกการด าเนนคดแทนผเสยหายโดยทวไปดงกลาว แตเปนหลกการด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมากเปนการทวไป โดยผเสยหาย และเพอผเสยหาย ซงแมจะมบทบญญตรองรบใหมการฟองคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะเปนคดแบบกลมได แตทงคณะกรรมการคมครองผบรโภคกด และเจาหนาทคมครองผบรโภคกด อนไดแก พนกงานอยการ หรอขาราชการในส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค ไมสามารถเปนเขาโจทกในคดแบบกลมเพอฟองคดแทนผเสยหายได เนองจากคณสมบตของโจทกในคดแบบกลม จะตองเปนสมาชกกลมหรอผเสยหายในกลมบคคลนนเทานน กลาวคอ ตองมขอเรยกรองเปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลม เพอเปนหลกประกนวา

14 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 9

49

โจทกจะด าเนนคดอยางเตมท เพอประโยชนของสมาชกในกลมท งหมด 15 ในทางกลบกน พนกงานอยการมสถานะแยกตางหากจากการเปนสมาชกกลมหรอผเสยหายโดยตรง 16 อยางสนเชง พนกงานอยการจงไมมโอกาสทจะเขาเปนหนงในกลมบคคลไดโดยสภาพ ดวยเหตน จงอาจสรปไดวาระบบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทยไมไดสรางกลไกรองรบอ านาจของพนกงานอยการ ใหสามารถฟองคดแบบกลมแทนผเสยหายได

ในประเดนนมผวเคราะหไววา หากกฎหมายสรางกลไกในการขยายบทบาทของพนกงานอยการใหมอ านาจเปนโจทกด าเนนคดแบบกลมแทนประชาชนผเสยหายจะท าใหไมมปญหาเกยวกบความสามารถของผแทนกลม เนองจากพนกงานอยการเปนเจาหนาทของรฐ ซงมอ านาจหนาทในการคมครองประโยชนของประชาชน และไมมสวนไดเสยใดๆ ในการด าเนนคด จงยอมมความเปนกลางและไดรบความเชอถอจากเอกชนผเสยหายเพยงพอทจะท าหนาทเปนผแทนในการเรยกคาเสยหายแทนประชาชน17 ตลอดจนชวยลดปญหากรณทนายความเขามาแสวงหาผลประโยชนสวนตวจากการด าเนนคดแบบกลมดวย นอกจากน ยงเปนการเสรมสถานะของโจทก ใหเขมแขงขน เพราะขอโตแยงของพนกงานอยการยอมมน าหนกทจะรบฟงไดมากกวาขอโตแยง ของคความทเปนเอกชน

กลาวโดยสรป จะเหนไดวา การก าหนดคณสมบตเชงรปแบบของโจทก ทไมสอดรบกบวฒนธรรมของคดเฉพาะ เนองจากกฎหมายก าหนดใหผเสยหายเทานนทจะเปนผมสทธรเรมคดแบบกลม ทงๆ ทขอบเขตประเภทแหงคดในการด าเนนคดแบบกลมนนมทงคดเรยกรองสทธตามกฎหมายท วไป และคด เรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะ เชน คดคมครองผบร โภค

15 วชร สตะไล , “พนกงานอยการในฐานะทนายโจทกในการด าเนนคดแบบกลม :

ศกษาเฉพาะกรณกฎหมายคมครองผบรโภคและกฎหมายสงแวดลอม” (วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย, 2551). น. 15.

16 เจรญชย อศวพรยอนนต, ขอพจารณาเกยวกบคณสมบตของโจทกและสมาชกกลม ในการด าเนนคดแบบกลมตามรางพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณา ความแพงเพอก าหนดกระบวนพจารณาเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม, น.13-14. สบคนเมอวนท 12 มกราคม 2559, จาก http://elib.coj.go.th/Ebook/data/judge_report/jrp2555_10_111.pdf

17 ภาธน บรณะกจไพบลย, “บทบาทของพนกงานอยการในการด าเนนคดแพงเพอคมครองประโยชนสาธารณะ: ศกษากรณการเรยกรองคาเสยหายแทนประชาชน” (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548), น.69-70.

50

คดสงแวดลอม และคดแรงงาน เปนตน ซงโดยทวไป คดตามกฎหมายเฉพาะมกมบทบญญตทก าหนดเกยวกบองคกรทมสทธในการฟองรองคดไวโดยเฉพาะหรอมองคกรทปฏบตงานเกยวของกบคดนนๆ ซงปฏเสธไมไดวาในทางขอเทจจรง องคกรเหลานมกจะไดรบความไววางใจจากผเสยหาย ประกอบกบมความร ความเชยวชาญ ประสบการณ รวมทงงบประมาณ และทส าคญคอมความเปนกลางในการด าเนนคด เชน ในคดสงแวดลอม องคกรทไมแสวงหาก าไร (Non-Governmental Organizations: NGO) อนเปนองคกรเอกชนอสระซงเปนหนวยงานทด าเนนการชวยเหลอผเสยหายในคดสงแวดลอมโดยเฉพาะ อยางไรกตาม ในระบบการด าเนนคดแบบกลมของไทย หาไดมบทบญญตเกยวกบคณสมบตเชงรปแบบของโจทกทสอดรบหรอรองรบใหองคกรทปฏบตงานเกยวของกบคดเฉพาะนนๆ หรอมสทธฟองคดตามกฎหมายเฉพาะเขาเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมได

3.1.2 คณสมบตเชงเนอหาของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

3.1.2.1 ความเปนแบบอยางแหงคด

คณสมบตดานความเปนแบบอยางแหงคด (Typicality) ของโจทก หมายถง การท โจทกตองมสทธเปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลม ตลอดจนสภาพแหงขอหา ค าขอบ งคบ และขออางท อาศยเปนหลกแห งขอหาเปนอยางเดยวกนกบของสมาชกกลม คณสมบตของโจทกเรองความเปนแบบอยางแหงคด มประเดนทจะตองพจารณาตอไปวา ค าวา “เปนอยางเดยวกน” นน โจทกจ าเปนตองมขอเรยกรองและขอตอสท “เหมอนกน” ทกประการ หรอเพยง “คลายคลง” กบสมาชกกลมในประเดนแหงคดทส าคญกเพยงพอ ทงน หมวด 4 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 และขอก าหนดของประธาน ศาลฎกาฯ ไมไดก าหนดใหรายละเอยดไวถงขนาดวาโจทกตองมสทธ “เหมอน” หรอ “คลายคลง” กบสมาชกกลม อกท งยงไม เคยเกดคดแบบกลมขนจรงในกระบวนพจารณาของประเทศไทย จงจ าเปนตองศกษาจากกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา เนองจากกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกาเปนตนแบบในการรางกฎหมายวาดวยการด า เนนคดแบบกลมของประเทศไทย โดยพบวา หลกการในขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง มการบญญตถงคณสมบตของโจทกเรองความเปนแบบอยางในคดไวอยางกวางๆ ในท านองเดยวกบกฎหมายไทย ดงจะเหนไดจากขอ 23 (a) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง 18 ความวา

18 Rule 23. FRCP Class Actions (a) Prerequisites to a Class Action. One or

more members of a class may sue or be sued as representative parties on behalf of

51

“...(3) the claims or defenses of the representative parties are typical of the claims or defenses of the class...” ซ งเพยงบญญตใหผ แทนกลมจะตองม ขอเรยกรองและขอตอส ท เป นอย างเด ยวกน (Typicality) กบสมาชกกล ม อย างไรก ตาม ศาลสหรฐอเมรกาไดเคยวนจฉยวางหลกการพจารณาความเปนแบบอยางในคดของโจทกไว ดงน ประการแรก สมาชกกลมไดรบความเสยหายหรอผลกระทบทเหมอนหรอคลายคลงกบผแทนกลมหรอไม ประการทสอง คดทฟองรองไมมลกษณะพเศษโดยเฉพาะส าหรบผแทนกลมทอยเหนอ สมาชกกลม และประการทสาม ความเสยหายหรอผลกระทบของสมาชกกลมเกดจากเหตการณ หรอพฤตการณเดยวกบคดของผแทนกลม

จากแนวทางวนจฉยของศาลดงกลาว จะเหนไดวา ศาลมไดพจารณา ถงขนาดใหโจทกตองมขอเรยกรองและขอตอสทเหมอนกนทกประการกบสมาชกกลมแตอยางใด โจทกเพยงแคมขอเรยกรองและขอตอสทคลายกน ซ งไมจ าเปนตองเหมอนกนทกประเดน กบสมาชกกลมกเพยงพอแลว ดงค าวนจฉยของศาลสหรฐอเมรกาในคดเกยวกบหลกทรพยคดหนง19 ซงผลงทนในตลาดหลกทรพยไดรบความเสยหายจากการตกแตงสถานะทางการเงน (Financial Statement) และขอมลเทจเกยวกบมลคาพนฐาน (Fundamental Value) ของบรษท โดยศาลปฏเสธขอโตแยงทวา บรษทคาหนสถาบนทใหญทสด (The Largest Institutional Trading Firms) ในสหรฐอเมรกา และผคาหลกทรพยท เปนนายหนารบอนญาต (A Licensed Broker-Dealer) ในโคโลราโด ขาดคณสมบตดานความเปนแบบอยางแหงคด (Being Atypical) เนองจากเปนนกลงทนประเภทผคาหนแบบรายวน (A Day-Trader) และโดยทวไปแลว Day-Trader ยอมจะตองไมหลงเชอในสถานะทางการเงนหรอมลคาพนฐานของบรษทในตลาดหลกทรพย คดนศาลปฏเสธขอกลาวอางดงกลาวโดยใหเหตผลวา หากมขอมลเทจหรอพฤตกรรมทหลอกลวงเกดขนในตลาดหลกทรพยแลว นกลงทนทงหมดทกประเภทในตลาดหลกทรพยยอมมโอกาสไดรบความเสยหายดวยกนทงนน

all only if (1) the class is so numerous that joinder of all members is impracticable, (2) there are questions of law or fact common to the class, (3) the claims or defenses of the representative parties are typical of the claims or defenses of the class, and (4) the representative parties will fairly and adequately protect the interests of the class.

19 In re Royal Ahold N.V. Sec. & ERISA Litig., 219 F.R.D. 343, 354-55 (D. Md. 2003)

52

โดยนยดงกลาว โจทกจะตองบรรยายฟองวาโจทกมขอเรยกรองหรอ ขอตอสในประเดนแหงคด (Common in Major Issue) เหมอนกนกบสมาชกกลม อนเกดจาก การกระท าของจ าเลยทท าใหโจทกและบคคลอน (สมาชกกลม) ไดรบความเสยหาย โดยความเสยหายทไดรบของสมาชกกลมจะตองมลกษณะเดยวกนกบโจทก และค าขอบงคบของโจทกเปนค าขอบ งคบอยางเดยวกนกบของกลม20 ซงจะเปนเครองมอการประกนการรกษาผลประโยชนของสมาชกกลมทงหมดกลม เนองจาก หากผลประโยชนของโจทกผแทนกลมเปนไปในท านองเดยวหรอสอดคลองกนกบผลประโยชนของสมาชกกลมแลว โจทกกยอมจะรกษาผลประโยชน ของกลมไดอยาง เพยงพอ และเปนธรรมตอไป ซ งเงอนไขความเปนแบบอยางแหงคดด งกลาวน ไม ใช เงอนไขทตองม ความเหมอนกนระหวางโจทกกบสมาชกกลมโดยเครงครด ศาลอาจจะพจารณาเพยงวากรณไมม ขอขดแยงระหวางผลประโยชนของผแทนกลมและสมาชกกลมกเพยงพอแลว21 ซงเปนการตความใหบทบญญตแหงกฎหมายมทใชสมดงเจตนารมณมากกวา เนองจาก หากก าหนดเครงครดถงขนาด ใหโจทกตองมขอเรยกรองและขอตอสทเหมอนกนทกประการกบสมาชกกลมแลว โอกาสทโจทกผยนฟองคดจะเขาคณสมบตขอนเรองความเปนแบบอยางในคดอาจมอยเพยงเลกนอย

3.1.2.2 ความสามารถในการปกปองผลประโยชนของกลมอยางเพยงพอและ เปนธรรม

โจทกผแทนกลมจะตองมความสามารถในการปกปองผลประโยชน ของกลมอยางเพยงพอและเปนธรรมการก าหนดคณสมบตของผแทนกล มตามกฎหมาย ว าด วยการด า เน น คด แบบกล ม ในข อน ป รากฏอย ในมาตรา 222/12 (5) ท ก าหนด ให “...โจทกไดแสดงใหเหนวาโจทกเปนสมาชกกลมทมคณสมบต สวนไดเสย รวมตลอดทงการไดมา ซงสทธการเปนสมาชกกลมตามขอก าหนดของประธานศาลฎกา ถาม และโจทกรวมทงทนายความ ทโจทกเสนอให เปนทนายความของกลมสามารถด าเนนคดคมครองสทธของกลมบคคลได ” การทโจทกตองสามารถคมครองผลประโยชนของกลมไดอยางเปนธรรมและเพยงพอ กดวยเหตทวา โจทกไมเพยงแตด าเนนคดเพอปกปองสทธประโยชนของตนเทานน แตโจทกมหนาทตองปกปอง

20 สประวต สมด, “บทบาทเชงรกของศาลในการด าเนนคดแบบกลม” (วทยานพนธ

มหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545), น.109.

21 วรรณชย บญบ ารง และเรวด ขวญทองยม, “การด าเนนคดแบบกลม (Class Action): กญแจดอกใหมส าหรบการเขาถงความยตธรรม”, เอกสารประกอบการสมมนาวชาการ การด าเนนคดแบบกลม (Class Action), (2558). น.18.

53

คมครองผลประโยชนของสมาชกกลมทงหมดดวย เนองจากสมาชกกลมยอมผกพนตามค าพพากษาตามสทธของสมาชกแตละรายและทเปนประโยชนแกตนตามทกฎหมายก าหนด ดงนน หากบคคลใดประสงคทจะเขาเปนโจทกในคดแบบกลม กยอมถอไดวาบคคลนนประสงคทจะด าเนนคดแทนบคคลอนดวย บคคลนนจงตองด าเนนคดเพอใหสมาชกกลมไดรบการเยยวยาสทธท เปนประโยชน ตามกฎหมายแกสมาชกกลม22 อยางเปนธรรมและเพยงพอดวย การบญญตกฎหมายเชนนเปนการใชถอยค าอยางกวางๆ เพอเปดโอกาสใหศาลไดใชดลพนจในการตความคณสมบตของโจทกในขอน ซงยอมมผลตอการพจารณากรอบหลกเกณฑวาผแทนกลมแตละรายมความเหมาะสมทจะเปน ผแทนกลมหรอไม ซงทงในบทบญญตในพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 และขอก าหนดของประธานศาลฎกาฯ ไมไดก าหนดหลกเกณฑ การพจารณาความสามารถในการคมครองผลประโยชนของกลมไดอยางเพยงพอและเป นธรรมไว จงจ าเปนตองศกษาจากแนวค าวนจฉยของศาลสหรฐอเมรกา

ปจจยทศาลใชในการพจารณาความเหมาะสมของผแทนในประเดนเกยวกบ Adequacy จากแนวค าวนจฉยของศาลสหรฐอเมรกา เชน ผแทนกลมมผลประโยชนหรอสวนไดเสยไมขดหรอแยงกบผลประโยชนของสมาชกกลม มความเขาใจขอเทจจรงพนฐานของคด แตไมจ าเปนตองมความรความเขาใจขอกฎหมายทเกยวของมากนก มความนาไววางใจ ซอสตย เสยสละ มความพรอมในดานคาใชจายและดานการด าเนนคด ซงหากจะกลาวอยางเปนรปธรรม ในดานการพจารณาถงความเสยสละหรอความพรอมในการด าเนนคดของโจทก ศาลอาจพจารณาจากกรณทโจทกมการจดท าแผนการลวงหนาเพอประสานงานภายในกลม การประสานงานกบทนายความโจทก มการจดประชมรายไตรมาสซงแสดงใหเหนถงการจดการด าเนนคดไดอยางมประสทธภาพ 23 เปนตน

22 น าแท มบญสลาง, อางแลว เชงอรรถท 4, น.15.

23 In re Host America Corp. Securities Litigation Case No. 3:05cv1250 (JBA) ป 2006.

54

3.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม

โจทกซงเปนผแทนกลมจะมสถานะเปนคความแหงคดเพยงคนเดยวของกลมโดยโจทก มสทธหนาทในการด าเนนคดแทนผเสยหายในกลมทกคนทมจ านวนมาก ซงเปนการด าเนนคด เพอรกษาประโยชนของตนเองและประโยชนของสมาชกกลมทกคน ดวยเหตน พระราชบญญตฯ วาดวยการด าเนนคดแบบกลมของไทยจงตองก าหนดหลกเกณฑเกยวกบภาระหนาทของโจทก อยางรดกมในทกกระบวนการขนตอน เพอใหโจทกด าเนนคดโดยปกปองผลประโยชนของตนเอง และสมาชกกลมอยางเพยงพอและเปนธรรม อนถอเปนคณสมบตทส าคญอยางยงของผเปนโจทก ซงภาระหนาทของโจทกในกระบวนพจารณาคดแบบกลมสามารถแบงไดเปน 4 ชน ไดแก ชนรเรมด าเนนคด ชนพจารณาคด ชนท าค าพพากษาและชนบงคบคดและขอรบช าระหนดงตอไปน

3.2.1 การคมครองประโยชนของตนเองและสมาชกกลม

3.2.1.1 การด าเนนคดเพอคมครองประโยชนของตนเองและสมาชกกลม

(1) ชนรเรมด าเนนคด

ในชนร เรมคด โจทกจะตองยนค าฟองเปนคดสามญพรอมค ารอง ขออนญาตด าเนนคดแบบกลมตอศาล (มาตรา 222/9) ซงโจทกตองพสจนใหศาลเหนถงองคประกอบพนฐานของการด าเนนคดแบบกลมตามทกฎหมายก าหนดไวดงทไดกลาวไปแลวซงนบวาเปนขนตอน ท ส าคญท ส ดอนมผลตอการพจารณาอนญาตหรอไมอนญาตใหมการด าเนนคดแบบกล ม ส าหรบการบรรยายฟองของโจทกเพอรเรมคดนน นอกจากค าฟองจะตองแสดงถงรายละเอยดของเหตการณทเกดขน เหตผล และค าขอบงคบแลว การขออนญาตด าเนนคดแบบกลมจะตองแสดง ใหศาลเหนวา 1) คดดงกลาวมลกษณะเฉพาะทเหมอนกนของกลมบคคลทชดเจนเพยงพอใหรวา เปนกลมบคคลใด 2) กลมบคคลดงกลาวมจ านวนมาก ท าใหการด าเนนคดอยางสามญจะกอใหเกด ความยงยากและไมสะดวก 3) การด าเนนคดแบบกลมจะเปนธรรมและมประสทธภาพมากกวา การด าเนนคดแบบสามญ 4) โจทกผเรมคด เปนสมาชกกลมทมคณสมบต และสวนไดเสยในกลม (มาตรา 222/12) และ 5) สวนการบรรยายในค ารองขอด าเนนคดแบบกลม โจทกจะตองระบขอบเขตของกลมใหชดเจนเทาทจะสามารถระบได และระบสมาชกกลมเทาททราบ นอกจากน ใหระบสถานทตดตอโดยสะดวก หมายเลขโทรศพท และทอยส าหรบจดสงเอกสารทางไปรษณยอเลกทรอนกส

55

ของสมาชกกลมเทาททราบไวดวย ตามทบญญตไวในขอ 9 หมวด 2 การขออนญาตใหด าเนนคด แบบกลมแหงขอก าหนดของประธานศาลฎกา วาดวยการด าเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559

จากนน เมอศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมแลว ศาลจะสงใหโจทกน าเงนคาใชจายในการด าเนนคดมาวางตอศาลตามจ านวนทเหนสมควรภายใน 7 วนนบตงแต วนทศาลมค าสง นอกจากนอาจมคาใชจายในการประกาศและสงค าบอกกลาว ถาโจทกเพกเฉยไมน าเงนคาใชจายในการด าเนนคดมาวางตอศาล ศาลจะมค าสงยกเลกการด าเนนคดแบบกลมและ ใหด าเนนกระบวนพจารณาตอไปอย างคดสามญ ตามมาตรา 222/14 ซ งในทางปฏบตของตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศสหรฐอเมรกา สวนใหญทนายความโจทกมกจะทดรองจายคาใชจาย ในการด าเนนคดทงหมดไปกอน อยางไรกตาม โดยหลกกฎหมายแลว โจทกในคดแบบกลมมหนาทรบภาระคาใชจายในการด าเนนคดแตเพยงผเดยวของผแทนกลม ทงๆ ทด าเนนการเพอผลประโยชนสวนรวมหรอผลประโยชนของกลม เพราะกฎหมายมองวาโจทกจ าเลยเทานนทเปนคความในคด สวนสมาชกในกลมมใชคความแหงคด ซงการด าเนนคดแบบกลมมคาใชจายทสงกวาการด า เนนคดแบบสามญ

การประกาศและสงค าบอกกลาวใหสมาชกกลมทราบเกยวกบการอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมเพอเปดโอกาสใหผมรายชอเปนสมาชกกลมสามารถแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลมไดนน มาตรา 222/15 (6) วางหลกใหใหศาลสงค าบอกกลาวค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมใหสมาชกกลมเทาททราบ และประกาศทางหนงสอพมพรายวนทแพรหลาย เปนเวลาสามวนตดตอกน รวมทงทางสอมวลชนอนหรอวธการอนใดเพมเตมตามทสมควรโดยจะตองมรายการครบถวนเปนไปตามทกฎหมายก าหนด อยางไรกตาม แมบทบญญตขางตนจะ ไดระบภาระหนาทในการประกาศและสงค าบอกกลาวใหเปนหนาทของศาลไวชดเจน อยางไรกตาม โจทกกมภาระหนาทในกระบวนการดงกลาวรวมกบศาลดวย ดงปรากฏอยในหมวด 2 การขออนญาตใหด าเนนคดแบบกลม แหงขอก าหนดของประธานศาลฎกา วาดวยการด าเน นคดแบบกลม พ.ศ. 2559 ไดแก

-การรวบรวมรายชอของสมาชกกลมและทอยของสมาชกกลม ทสามารถตดตอไดตอศาล

ในเบองตน โจทกมหนาทในการรวบรวมรายชอของสมาชกกลมและทอยของสมาชกกลมทสามารถตดตอไดตอศาล เพอเปนฐานขอมลใหศาลไดสงค าบอกกลาวค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมไปยงสมาชกกลม ซงแมกฎหมายไมไดระบหนาทในการรวบรวมรายชอของสมาชกกลมและทอยของสมาชกกลมทสามารถตดตอไดดงกลาวไวโดยชดแจง แตกอาจตความได

56

จากบทบญญตขอ 27 วรรคหนง ความวา “การสงค าบอกกลาวค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมใหแกสมาชกกลมทปรากฏชอและทอยทสามารถตดตอได ใหสงส าเนาค าบอกกลาวทางไปรษณย ตอบรบ หรอทางไปรษณยอเลกทรอนกส ถาม” หรออกนยหนง ผเขยนมองวาการรวบรวมรายชอและทอยทสามารถตดตอไดของสมาชกกลมเปนขนตอนหนงของการรวบรวมสมาชกกลมนนเอง

-การจดท าขอความส าหรบค าบอกกลาวและประกาศ

ในกรณทศาลก าหนดใหโจทกจดท าขอความส าหรบค าบอกกลาวและประกาศ โจทกมหนาทจะตองจดท าขอความส าหรบค าบอกกลาวและประกาศซงม ขอความ ตามรายการทกฎหมายก าหนดไวในมาตรา 222/15 วรรคสอง สงตอศาลภายในระยะเวลา ตามทเหนสมควร (ขอ 28)

-การเสนอแผนงานในการเผยแพรค าบอกกลาวและประกาศ

ในกรณทศาลก าหนดใหโจทกเสนอแผนงานในการเผยแพร ค าบอกกลาวและประกาศ โจทกมหนาทจะตองเสนอแผนงานในการเผยแพรค าบอกกลาวและประกาศทจะท าใหสมาชกกลมทราบขอมลอยางทวถง (ขอ 29 วรรคสอง) ทงน ชองทางการเผยแพร ค าบอกกลาวและประกาศทโจทกอาจเสนอตอศาล เชน การปดประกาศไวทศาล ทางเวบไซตของศาล หรอ การสงขอความผานสออเลกทรอนกส เปนตน

นอกจากน ใน ก ระบ วน พ จ ารณ าคด เบ อ งต น (Pre-Trial) โจทกจะตองน าตนฉบบพยานเอกสารหรอพยานวตถท งหมดทประสงคจะอางองและอย ใน ความครอบครองของโจทก ทสามารถน ามาไดมาแสดงตอศาล เพอใหศาลและจ าเลยไดตรวจสอบความถกตอง (มาตรา 222/20 (2))

(2) ชนพจารณาคด

ในชนพจารณาคด หนาทหลกของโจทกผแทนกลม คอ การรวบรวมและน าเสนอพยานหลกฐานตางๆ ตอศาล ตลอดจนการตอสในประเดนขอกฎหมายกบฝายจ าเลย เปนตน ซงโจทกจะมบทบาทหนาทในการด าเนนคดและตดตอประสานงานกบทนายความของกลมเปนส าคญ เนองจากโจทกถอเปนคความในคดแบบกลมซงมหนาทด าเนนคดเพอรกษาประโยชนของตนเองและประโยชนของสมาชกกลมทกคน อกทงในทางปฏบตสมาชกกลมอาจจะมไดม ความสะดวก ในการตดตามความเคลอนไหวในคดโดยละเอยดทกขนตอนเหมอนเชนโจทกและทนายความของกลมจงอาจกลาวไดวา โจทกเปนบคคลเพยงคนเดยวในกลมทมบทบาทหนาท ในการตดตอกบทนายความ

57

ของกลมโดยตรง อยางไรกตาม ในระหวางการพจารณา หากความปรากฏตอศาลวา ทนายความฝายโจทก ไม สามารถด าเน นคดค มครองสทธของกล มบ คคลไดอย างเพ ยงพอและเป นธรรม หรอทนายความฝายโจทกขอถอนตวจากการด าเนนคดแบบกลม ศาลอาจมค าสงใหโจทกจดหาทนายความคนใหมมาด าเนนคดแทนภายในระยะเวลาทศาลก าหนดได24 ซงในกรณน โจทกกมหนาทจะตองตองหาทนายความคนใหมมาด าเนนคดแทนตามค าสงศาลนนเอง

ดงนน จะเหนไดวา ผลแพชนะแหงคดแบบกลมขนอยกบการด าเนนคดของโจทกรวมทงทนายความของกลมเปนหลก ความสามารถของโจทกในการด าเนนคดโดยคมครองผลประโยชนของสมาชกกลมอยางเพยงพอและเปนธรรมจงถอเปนเรองส าคญอยางยง และโจทกจะตองแสดงใหศาลเหนวาตนมคณสมบตดงกลาวอยตลอดระยะเวลาของการปฏบตหนาท ในการด าเนนคดแบบกลม

(3) ชนท าค าพพากษา

หากศาลมค าพพากษาในคดแบบกลม ค าพพากษากจะมผลผกพนคความไดแก โจทกผแทนกลมและจ าเลยนอกจากนค าพพากษายงผกพนสมาชกกลมทงหมดทมไดแสดงเจตนาออกจากกลมภายในระยะเวลาทก าหนดดวย ศาลจะก าหนดรายละเอยดเกยวกบสมาชกกลมเอาไวอยางชดเจน และในกรณทโจทกเปนฝายชนะคด ศาลจะก าหนดหลกการและวธค านวณคาเสยหายใหกบสมาชกกลม ตลอดจนก าหนดจ านวนเงนรางวลทนายความดวย ตามมาตรา 222/36 ในสวนภาระหนาทของโจทก โจทกกยงคงมอ านาจหนาทในการด าเนนการบงคบคดแทนสมาชกกลม

24 ขอก าหนดของประธานศาลฎกา วาดวยการด าเนนคดแบบกลม พ .ศ. 2559 หมวด 3

การพจารณาคดแบบกลม ขอ 34 “กรณทความปรากฏตอศาลในระหวางการพจารณาวา ทนายความฝายโจทกไมสามารถด าเนนคดคมครองสทธของกลมบคคลไดอยางเพยงพอและเปนธรรม หรอทนายความฝายโจทกขอถอนตวจากการด าเนนคดแบบกลม ศาลอาจมค าสงใหโจทกจดหาทนายความคนใหมมาด าเนนคดแทนภายในระยะเวลาทศาลก าหนด

หากโจทกไมจดหาทนายความคนใหมภายในระยะเวลาตามวรรคหนง ใหศาลประกาศใหสมาชกกลมจดหาทนายความคนใหมมาด าเนนคดแทนภายในระยะเวลาทศาลก าหนด โดยใหน าขอ 29 มาใชบงคบโดยอนโลม

ประกาศตามวรรคสองตองระบถงผลของการทศาลอาจส งยกเลกการด าเนนคด แบบกลม และด าเนนกระบวนพจารณาตอไปอยางคดสามญ หากไมมการจดหาทนายความคนใหม มาด าเนนคดแทนภายในระยะเวลาทศาลก าหนด

58

อยางเพยงพอเปนธรรมตอไป25 และโจทกมสทธในการยนค าขอตอศาลเพอตงเจาพนกงานบงคบคด ใหด าเนนการในกรณทศาลมค าพพากษาใหจ าเลยช าระหนอยางอน และจ าเปนตองมการด าเนนการอยางหนงอยางใดเพอประโยชนแกการบงคบตามค าพพากษา ตามมาตรา 222/39 ในทางกลบกน หากศาลมพพากษาใหโจทกแพคดโจทกกมหนาทตองรบผดชอบคาใชจายในการด าเนนคดทงหมด ทเกดขนแตเพยงผเดยว

(4) ชนบงคบคดและขอรบช าระหน

ในกรณ ท ศ าล พ พ ากษ าให โจท ก ชน ะคด โจท ก ในคด แบบ กล ม ยงคงมภาระหนาทในชนบงคบคดและขอรบช าระหนตอไป แมศาลจะท าค าพพากษาแลวกตาม โดยโจทกหรอทนายความฝายโจทกจะมอ านาจหนาทในการด าเนนการบงคบคดแทนสมาชกกลมอยางเพยงพอและเปนธรรมตอไป โจทกซงเปนคความในคดแบบกลมอาจขอตรวจและโตแยงค าขอรบช าระหนของสมาชกกลมผยนค าขอรบช าระหน ได โดยใชสทธตามมาตรา 222/40 เพอรกษาผลประโยชนของตนเองและสมาชกกลมทงหมด และในกรณท เจาพนกงานบงคบคดใชอ านาจ เรยกคความในคดมาสอบสวนเกยวกบค าขอรบช าระหนของสมาชกกลม โจทกกยงคงตอง ใหค าสอบสวนดงกลาวกบเจาพนกงานบงคบคดดวย ตามมาตรา 222/41 อกทงหากปรากฏวาทนายความของกลมไมสามารถด าเนนการบงคบคดเพอคมครองประโยชนของสมาชกกลมไดอยางเพยงพอและเปนธรรม และศาลมค าสงใหโจทกจดหาทนายความคนใหมมาด าเนนการบงคบคดแทน โจทกกมหนาทจะตองตองหาทนายความคนใหมมาด าเนนคดแทนตามค าส งศาล (ขอ 50 แหงขอก าหนดของประธานศาลฎกาฯ) ซงเปนภาระหนาทในการจดหาทนายความแทนในชนบงคบคดน มลกษณะเชนเดยวกนกบกรณทศาลมค าสงใหโจทกจดหาทนายความคนใหมในชนพจารณาค ดดงทไดกลาวไปแลวขางตน ดงนน กฎหมายจงบญญตใหน าวธการตามขอ 34 แหงขอก าหนด ของประธานศาลฎกาฯ มาใชบงคบโดยอนโลมดวย

3.2.1.2 มาตรการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทก

ดวยเหตทโจทกถอเปนบคคลทมบทบาทส าคญทสดของการด าเนนคด แบบกลม ประกอบกบทโดยหลกแลวการด าเนนคดของโจทกจะมผลตอสมาชกกลมทงหมดดวย

25 มาตรา222/35 แหงพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณา ความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ค าพพากษาของศาลมผลเปนการผกพนคความและสมาชกกลมและในกรณทศาลมค าพพากษาใหโจทกชนะคด ใหโจทกหรอทนายความฝายโจทกมอ านาจด าเนนการบงคบคดแทนโจทกและสมาชกกลม

59

เนองจากผลแหงค าพพากษาจะผกพนสมาชกกลมทกคน ดงนนกฎหมายจงตองสรางกลไกในการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกใหเปนไปเพอคมครองสทธประโยชนของกลมอยางดทสด โดยการก ากบดแลโจทกจะมท งการกบกบดแลโดยศาลและการก ากบดแลโดยสมาชกกลม ดงจะไดกลาวตอไปน

(1) การก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกโดยสมาชกกลม

ในระหวางพจารณาคด หากสมาชกกลมเหนวาโจทกขาดคณสมบตดงกลาว สมาชกกลมกมสทธรองขอใหศาลสงแสดงวาโจทกไมมคณสมบต สวนไดเสย หรอการไดมา ซงสทธการเปนสมาชกกลม ตามมาตรา 222/17 (2) กได นอกจากน สมาชกกลมท ไม ไดออกจาก การเปนสมาชกกลมภายในระยะเวลาทก าหนด ยงมสทธในการรองขอเขาแทนทโจทก สมาชกกลม ตามมาตรา 222/17 (5) ตลอดจนมสทธ ในการคดคานการกระท าท เก ยวกบ โจทก ไดแก 1) การรองขอเขาแทนทโจทก ตามมาตรา 222/25 2) การทโจทกขอถอนฟอง ตามมาตรา 222/28 3) การทมการตกลงกนหรอประนประนอมยอมความกนในประเดนแหงคด ตามมาตรา 222/29 และ 4) การทคความตกลงกนเสนอขอพพาทใหอนญาโตตลาการเปนผชขาด ตามมาตรา 222/30

(2) การก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกโดยศาล

หากปรากฏตอศาลวา โจทกไมมคณสมบตตามทบญญตไว ในมาตรา 222/12 (5) กลาวคอโจทกมไดมคณสมบต สวนไดเสย หรอสทธในการเปนสมาชกกลม และทส าคญโจทกไมสามารถด าเนนคดคมครองสทธของกลมบคคลไดอยางเพยงพอและเปนธรรมซงศาลอาจ หยบยกประเดนนขนพจารณาเองหรอโดยมค ารองขอจากสมาชกกลมกได ศาลมอ านาจก าหนดใหสมาชกกลมยนค าขอเขาแทนทโจทกตามมาตรา 222/25 โดยศาลจะก าหนดวนตามทเหนสมควร แตตองไมนอยกวา 45 วน เพอใหสมาชกกลมยนค าขอดงกลาว รวมทงก าหนดวนยนค าคดคาน วนนดไตสวนค าขอเขาแทนทโจทก สงค าบอกกลาวใหสมาชกกลมเทาททราบและประกาศโดยใชวธการตามทศาลเหนสมควร และเมอศาลมค าสงใหสมาชกกลมเขาแทนทโจทกแลวโจทกเดม กจะยงมฐานะเปนสมาชกกลมคนหนงอย เพยงแตไมไดเปนผแทนกลมแลวเทานน

อยางไรกตาม ในกรณ โจทกไมสามารถด าเนนคดคมครองสทธของ กลมบคคลไดอยางเพยงพอและเปนธรรม นอกจากศาลอาจจะใหสมาชกกลมยนค าขอเขาแทนทโจทกแลว ศาลยงมอ านาจสงยกเลกการด าเนนคดแบบกลมเลยกได ตามมาตรา 222/19 วรรคหนง ดวย เพราะถอวาโจทกขาดคณสมบตอย างรายแรง หากปลอยใหมการด าเนนคดแบบกลมตอไป กอาจท าใหเกดความเสยหายตอกลมอยางมหาศาลได โดยในระหวางพจารณา หากความปรากฏ

60

ตอศาลหรอตามค าแถลงของฝายจ าเลยวา การด าเนนคดแบบกลมจะไมคมครองหรอเปนประโยชน ตอสมาชกกลมอยางเพยงพอ หรอไมมความจ าเปนทจะด าเนนคดแบบกลมอกตอไป ใหศาลมอ านาจสงยกเลกการด าเนนคดแบบกลมและด าเนนกระบวนพจารณาตอไปอยางคดสามญ ในสวนกระบวนพจารณาทไดด าเนนไปแลวกอนหนากใหถอวามผลผกพนการด าเนนคดสามญของโจทกและจ าเลยตอไปดวย ซงมขอสงเกตอยวา การก ากบดแลประเภทหลงนทจะสงผลใหศาลมค าสงยกเลกคด แบบกลมจะเกดขนเฉพาะในระหวางพจารณาคดเทานน แตกรณการก ากบดแลโดยศาลจะก าหนดใหสมาชกกลมยนค าขอเขาแทนทโจทก อาจเกดขนไดตงแตชนกอนพจารณาคดกได เพราะบทบญญต ในมาตรา 222/25 ไมไดก าหนดใหการด าเนนการดงกลาวตองท าในระหวางพจารณาคดเทานน

นอกจากน ในกรณท โจทกผ แทนกลมถอนฟองกจ าเปนตองไดรบ การตรวจสอบและอนญาตจากศาลกอนดวย เพราะอาจเปนการกระทบผลประโยชนของสมาชก ในกลมคนอนๆ26 การถอนฟองถอเปนการใชสทธยกเลกด าเนนคดแบบกลมของโจทกทศาล จะเขามามบทบาทในการตรวจสอบการท าหนาทของโจทกวากระท าเพอความเปนธรรมแกสมาชกกลมทไมมสทธด าเนนคดเพอรกษาผลประโยชนของตนเอง อยางไรกตาม การถอนฟองด าเนนคด แบบกลมบางประเภทกไมจ าเปนตองไดรบการตรวจสอบและอนญาตจากศาลกอน หากไมใชประเดนทอาจกระทบสทธประโยชนของสมาชกกลม เชน การถอนฟองอนเนองมาจากคดไมอยในเขต อ านาจศาล เปนตน

3.2.2 หลกการปฏบตหนาทของโจทกในคดแบบกลม ดงท ไดกลาวแลวขางตนวา บทบญญตในพระราชบญญตแกไขเพมเตม

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 และ ขอก าหนดของประธาน ศาลฎกาฯ ไดมการก าหนดเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจ ทกในคดแบบกลมไว เปนการเฉพาะ รวมทงมาตรการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทก เนองจากการด าเนนคด แบบกลมของโจทกจะมผลกระทบตอสทธและสวนไดเสยของผเสยหายทกคนทเขามาเปนสมาชกกลมรวมกบโจทกโดยอตโนมต 27 แมวาสมาชกกล มจะม ไดมฐานะเปนคความในคดดวยกตาม ในการคดเลอกผ เสยหายรายใดรายหนงเปนโจทกในคดแบบกลมนน ทงสมาชกกลมและศาล ท พจารณาคดน นๆ จ งจ าเปนตองพจารณา “คณสมบต เฉพาะตว”28 ของบคคลด งกล าว

26 สประวต สมด, อางแลว เชงอรรถท 21, น.70

27 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 9, น.45

28 เพงอาง, น.45.

61

เปนสาระส าคญดวย เพอใหมนใจวาโจทกในคดแบบกลมเปนผทสามารถให “ความไววางใจ” ในการด าเนนคดแทนและเพอประโยชนของสมาชกกลมทงหมดได

3.2.2.1 คณสมบตเฉพาะตวของโจทก (Intuitus Personae) ดวยเหตทการด าเนนคดแบบกลมมผลกระทบตอสทธประโยชน

และสวนไดเสยของสมาชกกลมจ านวนมาก การเปนโจทกในคดแบบกลมจงเปนเรองทตองไดรบ การพจารณาคณสมบตเฉพาะตว และไดรบความไวเนอเชอใจในตวบคคลจากสมาชกกลม ดงจะเหนไดจากบทบญญตในพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 เชน การก าหนดใหสมาชกกลมทไมไดออกจากการเปนสมาชกกลมตามมาตรา 222/16 มสทธรองขอใหศาลสงแสดงวาโจทกมไดมคณสมบต สวนไดเสย และการไดมาซงการเปนสมาชกกลมตามทกฎหมายก าหนดไว (มาตรา 222/17 (2)) ในท านองเดยวกน การทศาลแตงตงสมาชกกลม รายใดรายหนงเปนโจทกในคดแบบกลม ศาลยอมตองพจารณาคณสมบตเฉพาะตวของบคคลและมอบหมายความไววางใจแลววา บคคลทคดเลอกใหมาเปนโจทกนนสามารถด าเนนคดเพอปกปองคมครองผลประโยชนของสมาชกกลมไดอยางเพยงพอและเปนธรรม ซงหากความปรากฏตอศาล หรอตามค าแถลงของคความวา การด าเนนคดแบบกลมจะไมคมครองหรอเปนประโยชนตอ สมาชกกลมอยาง ศาลกมอ านาจสงยกเลกการด าเนนคดแบบกลมได (222/19 วรรคหนง)

3.2.2.2 หลกการปฏบตหนาทของบคคลผไดรบมอบหมายความไววางใจ(Fiduciary Duty) จากการทกฎหมายก าหนดคณสมบตและการปฏบตหนาทของโจทก ในฐานะผแทนกลมใหตองมในความสามารถในการปกปองผลประโยชนของกลมอยางเพยงพอ และเปนธรรม จะเหนไดวาแทจรงแลว หลกการตามคณสมบตดงกลาวเปนลกษณะของ “หลกการปฏบตหนาทของบคคลผไดรบมอบหมายความไววางใจ” อนเปนหลกการปฏบตหนาททโจทกพง ตองมตอสมาชกกลมผมประโยชนไดเสยจากการด าเนนคดของโจทกนนเอง29

ดวยเหตทการเปนโจทกในคดแบบกลมเปนเรอง “คณสมบตเฉพาะตว” ของบคคลผเปนโจทก และทส าคญคอโจทกในคดแบบกลมเปนผทไดรบมอบหมายความไววางใจ จากทงศาลและสมาชกกลมดวย จงกอใหเกดหลกการปฏบตหนาทของโจทกบนพนฐานของหลกการป ฏ บ ต ห น า ท ข อ งบ ค ค ล ผ ได ร บ ม อ บ ห ม า ย ค ว า ม ไว ว า ง ใจ (Fiduciary Duty) ได แ ก

29 Peter Cashman, Class Action Law and Practice (Federation Press, 2007)

330.

62

1) หลกการปฏบตหนาทดวยตวเอง โดยโจทกจะตองด าเนนคดแบบกลมดวยต วโจทก เอง จะมอบหมายใหบคคลอนกระท าการแทนไมได 2) หลกการปฏบตหนาทตามขอบอ านาจของตน โดยโจทกจะตองด าเนนการตางๆ ในการด าเนนคดแบบกลมใหเปนไปเพอประโยชนของสมาชกกลมทกคนเปนหลก และจะกระท าการเพอการอยางอนอนมใชเพอประโยชนของกลมไมได และ 3) หลกการปฏบตหนาทดวยความระมดระวง (Duty of Care) และซอสตยสจรต (Duty of Loyalty) โดยโจทกจะตองด าเนนการตางๆ เกยวกบการด าเนนคดเพอประโยชนของสมาชกกลมทงหมดดวยความระมดระวง ซอสตยสจรต ไมกระท าการใดๆ อนเปนปฏปกษตอประโยชนหรอสวนไดเสย ของสมาชกกลมทกคนในกลมบคคล30

3.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม

3.3.1 กรณมการแบงกลมยอย

แมวาตามพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 จะก าหนดใหศาลมค าสงใหมการแบงกลมยอยได โดยพจารณาความเสยหายทแตกตางกนของบคคลในกลมเปนเกณฑ ดงปรากฏความวา

“มาตรา 222/24 ไมวาการพจารณาคดจะไดด าเนนไปแลวเพยงใด ศาลอาจมค าสงใหมการแบงกลมยอยเนองจากมลกษณะของความเสยหายทแตกตางกนระหวางบคคลในกลม และในกรณเชนน ศาลอาจมค าสงใหมการน าสบถงความเสยหายของกลมยอยใหชดเจนดวยกได”

นอกจากน ในกรณ ท มการแบ งกล มยอยตามมาตรา 222/24 กฎหมาย ไดก าหนดใหศาลก าหนดหลกเกณฑและวธการค านวณในการช าระเงน หรอมาตรการแกไขเยยวยาใหแกสมาชกในกลมยอยแตละกลมใหชดเจนดวย ตามขอ 47 หมวด 4 วาดวยค าพพากษา และการบงคบคดแหงขอก าหนดของประธานศาลฎกาฯ อยางไรกตาม พ .ร.บ. ฉบบดงกลาว หาไดมบทบญญตทก าหนดรายละเอยดเกยวกบการตงกลมยอยไม ทงน มขอนาพจารณาอยวาเมอศาล มค าสงใหแบงกลมยอยแลว ในแตละกลมยอยจะมโจทกหรอผแทนของกลมยอยไดหรอไม

30 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 9, น.46

63

ซงนกกฎหมายไดมการตความในประเดนดงกลาว โดยมความเหนแตกตางกนเปน 2 แนวทาง ดงตอไปน

นกกฎหมายฝายทหนง มความเหนวา เมอบทบญญตเกยวกบการแบงกลมยอย ในมาตรา 222/24 ไมไดก าหนดใหตงผแทนกลมส าหรบกลมยอยได ดงนน หากตความจากบทบญญตด งกลาวโดยเครงครดแลว จ งอาจสรปไดวา ศาลเพยงมอ านาจส งให แบ งกลมยอยเทาน น แตไมอาจมค าสงแตงตงผแทนของกลมยอยได ดงน ในคดแบบกลมหนงๆ ไมวาจะประกอบไปดวยกลมยอยจ านวนเทานนกตาม โจทกซงเปนผแทนของกลมสามารถมไดเพยงคนเดยวเทานน

ในทางตรงกนขาม นกกฎหมายอกฝายหนง มความเหนวา แมในบทบญญต จะมไดก าหนดใหสามารถมผแทนกลมในกลมยอยไดโดยชดแจง อยางไรกตาม ศาลกอาจมค าสง ใหสมาชกกลมคนหนงคนใดในกลมยอยเขาเปนผแทนกลมในกลมยอยได ซงการต ความเชนน ถอเปนการตความทสอดรบกบเจตนารมณของกฎหมาย เนองจาก ในบรรดาระหวางกลมยอย แตละกลม ยอมมลกษณะเฉพาะเกยวกบความเสยหายของสมาชกกลมทแตกตางกนไป ดงนน การก าหนดใหมผแทนกลมในกลมยอยได กจะชวยใหผแทนกลมของกลมยอยปกปองคมครองผลประโยชนของสมาชกกลมยอยโดยเฉพาะอกชนหนง ซงกนาจะปองกนหรอลดความเสยงในกรณ ทโจทกซงเปนผแทนกลมเปนสมาชกลมของกลมยอยกลมหนงกลมใด และอาจมงด าเนนคด เพอคมครองผลประโยชนของกลมยอยทตนสงกดอยมากกวาการคมครองผลประโยชนของผเสยหายโดยรวมทกคน

3.3.2 กรณมการยนขอด าเนนคดหลายรายในสทธอยางเดยวกน

ในกรณทมผ รองขอใหด าเนนคดแบบกลมเกยวกบกบสทธอยางเดยวกน ตงแตสองรายขนไป ไมวาจะในศาลเดยวกนหรอศาลตางกน ศาลจะรวมการพจารณาค ารองขอ ของผรองเหลานนเขาดวยกน พรอมทงมค าสงใหผรองเพยงรายเดยวในบรรดาระหวางผรองดวยกนทงหมดเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม (มาตรา 222/1331) กลาวคอ เมอศาลรวมพจารณาค ารองแลว จะมผรองเพยงรายหนงรายใดเทานนทมสถานะเปนโจทกในคดแบบกลมทถกรวมพจารณา

31 มาตรา 222/13 แหงพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณา ความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ในกรณทมการยนค ารองขอใหด าเนนคดแบบกลมเกยวกบสทธอยางเดยวกนหลายรายในศาลเดยวกนหรอตางศาลกน ใหศาลรวมการพจารณาค ารองขอเหลานน เขาดวยกน และมค าส งใหผ รองรายหน งรายใดเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม ท งน ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในขอก าหนดของประธานศาลฎกาตามมาต รา 222/2 ค าสงของศาลตามมาตรานใหเปนทสด เวนแตจะเปนกรณตามมาตรา 222/12 วรรคสาม

64

คดนนๆ ซงหลกเกณฑการคดเลอกผรองรายหนงรายใดเปนโจทกนน ปรากฏอยในขอ 23 หมวด 2 การขออนญาตใหด าเนนคดแบบกลม แหงขอก าหนดของประธานศาลฎกา วาดวยการด าเนนคด แบบกลม พ.ศ. 2559 โดยก าหนดให “การรวมการพจารณาค ารองขอใหด าเนนคดแบบกลมหลายรายเขาดวยกน เมอไดฟงคความทกฝายแลว ใหศาลมค าสงใหผรองขอรายหนงรายใดเปนโจทก ในการด าเนนคดแบบกลม โดยใหค านงถงวาผรองรายหนงรายใดและทนายความทผรองรายนน เสนอใหเปนทนายความของกลมจะสามารถด าเนนคดคมครองสทธของกลมบคคลไดอยางเพยงพอและเปนธรรมมากกวากน ในการน ศาลอาจท าการไตสวนตามทเหนสมควรกได...”

จากบทบญญตดงกลาว จะเหนไดวา เกณฑการพจารณาคดเลอกโจทกในกรณทมการรวมการพจารณาค ารองขอใหด าเนนคดแบบกลมเขาดวยกน ศาลจะตองพจารณาถงความสามารถของผรองและทนายความของผรองในการปกปองผลประโยชนของสมาชกกลมอยางเพยงพอ และเปนธรรม โดยไมมการบญญตใหศาลถอเอาตามล าดบการยนค าขอ กลาวคอ ผรองรายใด ยนค าขอด าเนนคดแบบกลมกอนเปนรายแรก กไมมผลใหศาลตองพจารณาผรองรายนนเปนโจทก เมอรวมพจารณาคดแลว และไมจ าตองพจารณาถงการทผรองมประเดนแหงคดรวมกนกบสมาชกกลม หรอมขอเรยกรองขอตอสเปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลมแคไหน เพยงใด ในทางกลบกน ศาลจะตองค านงถงความพรอมของศกยภาพของโจทกและทนายความกลมวา โจทกจะตองมความสามารถ ในการด าเนนคดไดอยางเปนธรรมและเพยงพอนนเอง

กลาวโดยสรป โดยหลกการของพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมาย วธ พ จารณ าความแพ ง (ฉบบท 26) พ .ศ . 2558 เร อง การด าเน นคดแบบกล ม คณ สมบ ต ของผ เปนโจทกในคดแบบกลม ประกอบดวย 1) โจทกจะตองเปนผ เสยหายในคดแพงท เปน บคคลธรรมดาเชนเดยวกบผเสยหายรายอนๆ ทเปนสมาชกกลม และ 2) โจทกจะตองมขอเรยกรองและขอตอสเปนอยางเดยวกบสมาชกกลม (Typicality) พรอมทงสามารถด าเนนคดแทนผเสยหาย รายอนๆ โดยรกษาผลประโยชนของกลมบคคลได อยางเปนธรรมและเพยงพอ (Adequacy) สวนภาระหนาทของโจทกนน โจทกซงเปนผเสยหายรายหนงอาจเรมตนด าเนนคดโดยยนค าฟอง และค ารองขออนญาตด าเนนคดตอศาล และหากศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแลว โจทกผรเรมคดกจะมสถานะเปนผแทนของกลม ซงการด าเนนการใดๆ ในคดแบบกลมของโจทก จะถอเปน การกระท าแทนสมาชกกลมท งหมดดวย เพราะสมาชกกลมทมไดแสดงเจตนาออกจากกลม จะตองผกพนในค าพพากษาแหงคด อนเปนผลมาจากการด าเนนคดของโจทกและทนายโจทก ตงแตตนจนคดเสรจสน โจทกจงถอเปนบคคลทมบทบาทส าคญอยางยงในการด าเนนคดแบบกลม

65

ทจะตองด าเนนคด เพอประโยชนของตวโจทกเองและสมาชกกลมทงหมด จะเหนไดวา การก าหนด ตวโจทกเพอใหไดตรงตามคณสมบตทกฎหมายบญญต จงถอเปนขนตอนทจะมผลตอการด าเนนการทางคดตอไปอยางมนยยะส าคญ ศาลจงจ าเปนตองพจารณาถงคณสมบตของโจทกอยางชดเจน และรอบคอบ กรณจงเปนทนาสนใจวากฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมในตางประเทศ ไดก าหนดคณสมบตและภาระหนาทของโจทก ตลอดจนมาตรการในการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกไวอยางไรบาง ซงจะไดกลาวในบทตอจากนไป

66

บทท 4

คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวย

การด าเนนคดแบบกลมในตางประเทศ

หลงจากทไดศกษาหลกการและเงอนไขเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทก ในการด าเนนคดแบบกลมตามพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ของประเทศไทยโดยสงเขปในบทท 3 แลวนน ในบทนจะไดศกษาเกยวกบหลกการและเงอนไขเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม ของกฎหมายตางประเทศ โดยแบงพจารณาออกเปนกลมประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอวและกลมประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอว เนองจาก กลมประเทศทใชระบบกฎหมายสองระบบดงกลาวมแนวคดและพฒนาการเกยวกบการคมครองสทธของผเสยหายและระบบการด าเนนคด แบบกลมทแตกตางกนดงทไดกลาวไปแลวในบทท 2 ทผานมา

4.1 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวย การด าเนนคดแบบกลมของประเทศทใชระบบคอมมอนลอว

หลกการด าเนนคดแบบกลมไดถกน าไปใชอยางแพรหลายในกลมประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว ยกตวอยางเชน ประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศออสเตรเลย ซงกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกาถอเปนตนแบบของการรางกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของหลายๆ ประเทศ ซงรวมถงประเทศออสเตรเลยดวย จงท าใหหลก การด าเนนคดแบบกลมสวนใหญของประเทศออสเตรเลยมความคลายคลงกบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา

67

4.1.1 คณ สมบ ต และภาระหน าท ของโจทก ในการด าเน นคดแบบกล ม ตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา

ดวยเหตทประเภทของคดทสามารถด าเนนคดแบบกลมได ประกอบดวย คดแพงทวไป และคดแพงทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะ กฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา จงไดวางขอก าหนดเกยวกบคณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมไวในขอ 23 ของกฎหมาย วธพจารณาความแพง ซงถอเปนกฎหมายกลางหรอกฎหมายทวไปของการด าเนนคดแบบกลม

กฎหมายเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา ไดแก ขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง เปนตนแบบ (Model) ในการรางกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของหลายๆ ประเทศ ซงรวมถงประเทศไทยดวย การด าเนนคดแบบกลม ของประเทศสหรฐอเมรกา อาจมไดทงการด าเนนคดแบบกลมฝายโจทก (Plaintiff Class Action) และฝายจ าเลย (Defendant Class Action) แตสวนใหญมกจะเปนการด าเนนคดแบบกลมโดย ฝายโจทกมากกวา ในทนผ เขยนจะกลาวถงเฉพาะการด าเนนคดแบบกลมโดยฝายโจทกเทานน สวนขอบเขตประเภทของคดทสามารถด าเนนคดแบบกลมไดนนคอนขางมขอบเขตทกวางขวาง กลาวคอ การด าเนนคดแบบกลมสามารถใชไดกบการด าเนนคด ตามกฎหมายสารบญญตทกประเภท เชน กฎหมายสงแวดลอม กฎหมายปองกนการผกขาดทางการคา กฎหมายลมละลาย กฎหมายละเมด กฎหมายหลกทรพย เปนตน1

การด าเนนคดกลมจะกระท าไดตอเมอไดรบอนญาตจากศาลเสยกอน ซงหลกเกณฑทใชพจารณาอนญาต ประกอบดวย เงอนไขเบองตนของการด าเนนคดแบบกลม (Prerequisites to A Class Action) ตาม ขอ 23(a) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง และเงอนไขเพมเตมหรอความมอยของหลกเกณฑในการด าเนนคดแบบกลม (Maintainable) ตามขอ 23(b) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ดงตอไปน

1 รชฎ บญสน, “การด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอว”,

(วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545), น. 4.

68

เงอนไขเบองตนของการด าเนนคดแบบกลม (Prerequisites to A Class Action) ปรากฏอยใน ขอ 23(a) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง2 ความวา

“สมาชกกลมหนงรายหรอหลายรายอาจฟองหรอถกฟองในฐานะเปน คความผแทนเพอกระท าการแทนบคคลทงหมดในกลมได หากความปรากฏวา (1) สมาชกกลม มจ านวนมากจนท าใหการเขาเปนคความรวมสามารถกระท าไดยาก (2) มปญหาขอเทจจรง หรอขอกฎหมายรวมกนในกลม (3) ขอเรยกรองหรอขอตอสของผแทนกลมเปนอยางเดยวกนกบ ขอเรยกรองหรอขอตอสของกลม และ (4) ผแทนกลมจะปกปองผลประโยชนของกลมได อยางเปนธรรมและเพยงพอ”

น อ ก เห น อ จ า ก ก า ร พ จ า ร ณ า เง อ น ไข เบ อ ง ต น (Prerequisites) ในการด าเนนคดแบบกลมแลว ศาลยงตองพจารณาเงอนไขเพมเตมหรอความมอยของหลกเกณฑ ในการด าเนนคดแบบกลม (Maintainable) อยางใดอยางหนงตามขอ 23(b) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง3 ดวย ไดแก

2 Rule 23(a) FRCP “PREREQUISITES. One or more members of a class may

sue or be sued as representative parties on behalf of all members only if: (1) the class is so numerous that joinder of all members is

impracticable; (2) there are questions of law or fact common to the class; (3) the claims or defenses of the representative parties are typical of

the claims or defenses of the class; and (4) the representative parties will fairly and adequately protect the

interests of the class.” 3 Rule 23(b) FRCP“if Rule 23(a) is satisfied and if:

(1) prosecuting separate actions by or against individual class members would create a risk of:

(A) inconsistent or varying adjudications with respect to individual class members that would establish incompatible standards of conduct for the party opposing the class; or

69

(1) การน าสบ ว าห ากด า เน นคด แยกโดยสมาช กกล ม อาจก อ ให เก ด ความเสยหายในแงทอาจมการพจารณาและพพากษาคดทแตกตางกนหรอไมสอดคลองกน ตลอดจนอาจกระทบกระเทอนถงสทธประโยชนของสมาชกกลมทไมใชคความในคดในทางปฏบตได

(2) การน าสบวาคความฝายตรงขามไดกระท าการ หรอปฏเสธทจะกระท าการใดๆ ในเรองทใชบงคบตอกลม อนเปนผลใหศาลจะมค าสงหาม หรอค าบงคบในลกษณะเดยวกน ตอกลมทงหมด

(3) ศาลเหนวาปญหาขอกฎหมาย หรอขอเทจจรงของกลมมความส าคญเหนอกวาปญหาทกระทบตอสมาชกแตละคน และการด าเนนคดแบบกลมจะเปนวธการทดกวา วธอนๆ ในการพจารณาพพากษาขอพพาทไดอยางเปนธรรมและมประสทธภาพ

(B) adjudications with respect to individual class members that, as a practical matter, would be dispositive of the interests of the other members not parties to the individual adjudications or would substantially impair or impede their ability to protect their interests;

(2) the party opposing the class has acted or refused to act on grounds that apply generally to the class, so that final injunctive relief or corresponding declaratory relief is appropriate respecting the class as a whole; or

(3) the court finds that the questions of law or fact common to class members predominate over any questions affecting only individual members, and that a class action is superior to other available methods for fairly and efficiently adjudicating the controversy. The matters pertinent to these findings include:

(A) the class members’ interests in individually controlling the prosecution or defense of separate actions;

(B) the extent and nature of any litigation concerning the controversy already begun by or against class members;

(C) the desirability or undesirability of concentrating the litigation of the claims in the particular forum; and

(D) the likely difficulties in managing a class”

70

จากเงอนไขเกยวกบกลมดงกลาวถอเปนเงอนไขประการส าคญท โจทก ตองพสจนใหศาลถงเงอนไขพนฐานของการด าเนนคดแบบกลม และศาลจะถอขออางของโจทกน เป น ค ว าม จ ร ง ใน เบ อ งต น เ พ อ น า ม า ใช เป น ป จ จ ย ห น ง ใน ก าร พ จ ารณ าร บ รอ งก ล ม (Class Certification) ควบคกบการพจารณาความมอยของหลกเกณฑในการด าเนนคดแบบกลม (Maintainable) ตามขอ 23(b) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ตอไป กลาวคอ การทศาลจะพจารณาอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมหรอไมนน ตองปรากฏวามเงอนไขพนฐานของกลมเพยงพอทจะเขาการพจารณาคดแบบกลมได ซงเปนหนาทของโจทกผแทนกลมทจะแสดงตอศาล ทงน เงอนไขประการแรก ไดแก การทกลมจะตองประกอบดวยสมาชกกลมจ านวนมาก (Numerosity) จนกระทงท าใหการเขาเปนคความรวมของสมาชกกลมทงหมดกระท าไดยาก ในสวนของเงอนไขทวาสมาชกกลมมจ านวนมากนน ขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ไมไดก าหนดจ านวนสมาชกกลมไวแนนอน4 จงจ าเปนตองพจารณาขอเทจจรงเปนรายคดไป 5 อยางไรกตาม กรณทถอวา “กระท าไดยาก” ไมจ าเปนตองถงขนาด “เปนไปไมได” แคเพยงท าใหกระบวนการพจารณาของศาลเปนไปโดย “ไมสะดวก” กเพยงพอแลว6 ทงน ปจจยทใชประกอบการพจารณาวาสมาชกกลมมจ านวนมากจนท าใหการเขารวมด าเนนคดเปนไปไดยาก (Impracticality) เชน ขนาดของกลม ภมล าเนาของสมาชกกลม ความสามารถในการระบตวสมาชกกลม ความสามารถ ในการฟองรองด าเนนคดเอง และมาตรการเยยวยาทรองขอ เปนตน ในทนจะยกตวอยางคด Comes v. Microsoft Corp., (2002)7 คดนผ เสยหายฟองรองบรษท Microsoft เปนคดแบบกลม เนองจากผ เสยหาย

4 Timothy E. Eble, “Mandatory Prerequisites for Class Certification” The

Federal Class Action Practice Manual, Accessed January 30, 2016, http://www.classactionlitigation.com/fcapmanual/chapter2.html

5 Petitioner v. Mariano S. FALCON., “GENERAL TELEPHONE COMPANY OF the SOUTHWES”, Accessed January 30, 2016, https://www.law.cornell.edu/supremecourt/ text/457/147

6 Nicholas M. Pace, RAND Institute for Civil Justice, Santa Monica, Class actions in the United States of America: an overview of the process and the empirical literature, Accessed January 10, 2016, http://globalclassactions.stanford.edu/ sites/default/files/documents/USA__ National_Report.pdf

7 Comes v. Microsoft Corp., 646 N.W.2d 440 (2002), Accessed January 30, 2016, http://caselaw.findlaw.com/ia-supreme-court/1360100.html

71

จ านวนมากไดรบความเสยหายจากการใชอ านาจเหนอกลไกตลาดของ Microsoft ท าใหราคาซอฟตแวรของบรษทสงเกนไป ซงเปนการผกขาดทางการคา โดยผเสยหายจ านวนมากน หมายถง ผเสยหายในทกมลรฐทไดมการวางขายซอฟตแวร ศาลวนจฉยวาหากใหผเสยหายจ านวนมากดงกลาวแตละรายฟองคดเอง จะท าใหเกดความยงยากและเสยคาใชจายเปนจ านวนมาก ศาลจงตดสนวาการด าเนนคดแบบกลมเปนทางเลอกทเหมาะสมทสด

เม อศาลม ค าส งอนญ าตให ด า เน นคด แบบกล ม ข น ตอนตอไปกค อ การสงค าบอกกลาวใหแกสมาชกกลม เพอใหสมาชกกลมมสทธแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลม (Opt-Out) ซงการแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลมสามารถท าไดในหลายชวงเวลา8 เชน การออกจากกลมในระยะแรก (Initial Opt-Out) โดยสมาชกกลมมสทธขอออกจากกลม กอนมการประนประนอมยอมความ การออกจากกลมในระยะกลาง (Intermediate Opt-Out) หรอระหวางกระบวนพจารณาคด และการออกจากกลมในระยะสดทาย (Back-End Opt-Out) ซงผล ของค าพพากษาในคดแบบกลมนนจะผกพนสมาชกกลมทกคนทไมไดแสดงเจตนาออกจากการ เปนสมาชกกกลม (Opt-Out) ภายในระยะเวลาทศาลก าหนด แมสมาชกกลมเหลานนจะไมไดมฐานะเปนคความในคดกตาม

4.1.1.1 คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

ขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ไดวางขอก าหนดเกยวกบคณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมไว ซงขนตอนการแตงตงโจทกผแทนกลมทมคณสมบตตามกฎหมายจะกระท าหลงจากศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมแลว และในชนนเอง ศาลจะใหความเหนชอบกบลกษณะของกลม ขอบเขตของกลม และก าหนดประเดนพจารณาแหงคดตอไป

(1) คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง

คณสมบตทส าคญของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ปรากฏอยในบทบญญต ขอ 23(a) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ซงสามารถแบงออกไดเปน 3 ประการ ดงตอไปน

8 AHP Diet Drug Settlement IN RE: diet drugs, Accessed January 30, 2016,

http://www.settlementdietdrugs.com/index.asp?page=dsp_pto1415

72

-โจทกตองเปนสมาชกกลม

บทบญญตใน ขอ 23(a) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ก าหนดไวชดเจนวาสมาชกกลมรายใดรายหนงหรอหลายรายเปนผมสทธฟองคดแบบกลม ดงนน บคคลทไมมสถานะเปนสมาชกกลมจงไมมอ านาจในการฟองคดแบบกลมได ทงน ในบรรดาระหวางสมาชกกลมนน จะตองมประเดนขอกฎหมายหรอขอเทจจรงแหงคดรวมกน (Commonality) ส าหรบกรณทมปญหาขอกฎหมาย หรอขอเทจจรงหลายประการ สมาชกกลมไมจ าเปนตองมปญหาเหมอนกนทงหมด เพยงแตมประเดนรวมกนอยางนอยหนงประเดนกเพยงพอแลว ดงจะเหนไดจากค าวนจฉยของศาลสหรฐ เชน คด Lewis Tree Service, Inc. v Lucent Technologies, Inc (2002)9 โจทกฟองคดแบบกลมเนองจากไดรบความเสยหายจากสนคาทช ารดบกพรอง ซงสมาชกกลมซอสนคาทแตกตางกนมากกวา 60 ประเภทและแตละรนกมฟงกชนแตกตางกน โจทกไมสามารถพสจนไดอยางชดเจนวาความช ารดบกพรองของสนคาทสมาชกกลมแตละคนไดรบเกดจากสาเหตอยางเดยวกน ศาลจงวนจฉยวาไมมปญหาขอเทจจรงอยางเดยวกนระหวางสมาชกกลม จงไมอาจด าเนนคดแบบกลมได นอกจากน ขอส าคญในการพจารณาความมประเดนแหงคดรวมกนคอประเดนทสมาชกกลมมรวมกนนนจะตอง มลกษณะทหากไดรบการแกไขแลวจะเปนประโยชนตอการด าเนนคดตอไป10

-โจทกตองมขอเรยกรองหรอขอตอสเปนอยางเดยวกนกบของสมาชกกลมหรอความเปนแบบอยางแหงคด (Typicality)

การก าหนดคณสมบตดานความเปนแบบอยางแหงคดของโจทกกเพอ เปนหลกประกนวาโจทกจะปฏบตหนาทในฐานะผแทนกลมโดยด าเนนคดไปในทศทางเดยวกบ สมาชกกลม กลาวคอด าเนนคดเพอประโยชนของสมาชกกลมนนเอง สงผลใหมความเปนเอกภาพ ในการด าเนนคดและปองกนไมใหเกดการขดกนทางผลประโยชนระหวางโจทกกบสมาชกกลม

9 Lewis Tree Service, Inc. v Lucent Technologies, Inc (2002), Accessed

January 30, 2016, http://law.justia.com/cases/federal/districtcourts/FSupp2/239/322/ 2412750

10 Sprague v. General Motors Corp., 133 F.3d 388, 397 (6th Cir.1998), Accessed January 29, 2016, http://caselaw.findlaw.com/us-6th-circuit/1254340.html

73

อนจะท าให โจทกขาดความสามารถในการด าเนนคดแบบกลมตอไป 11 สวนปจจยท ศาลใช ในการพจารณาคณสมบตดานความเปนแบบอยางแหงคดของโจทก เชน สมาชกกลมไดรบ ความเสยหายหรอผลกระทบทเหมอนหรอคลายคลงกบโจทก ขอเรยกรองของโจทกไมมลกษณะ ทพเศษโดยเฉพาะหรอเหนอกวา (Superior) ของสมาชกกลม และความเสยหายหรอผลกระทบ ของสมาชกกลมเกดจากเหตการณหรอพฤตการณเดยวกนกบคดของโจทก12 เปนตน

จากแนวทางวนจฉยของศาลดงกลาว จะเหนไดวา ศาลมไดพจารณาถงขนาดใหโจทกตองมขอเรยกรองและขอตอสท เหมอนกนทกประการกบสมาชกกลมแตอยางใด โจทก เพยงแคมขอเรยกรองและขอตอสทคลายกน ซ งไมจ าเปนตองเหมอนกนทกประเดน กบสมาชกกลมกเพยงพอแลว ดงค าวนจฉยของศาลสหรฐอเมรกาในคดเกยวกบหลกทรพยคดหนง 13

ซงผลงทนในตลาดหลกทรพยไดรบความเสยหายจากการตกแตงสถานะทางการเงน (Financial Statements) และขอมลเทจเกยวกบมลคาพนฐาน (Fundamental Value) ของบรษท โดยศาลปฏเสธขอโตแยงทวา บรษทคาหนสถาบนทใหญทสด (The Largest Institutional Trading Firms) ในสหรฐอเมรกา และผคาหลกทรพยท เปนนายหนารบอนญาต (A Licensed Broker-Dealer) ในมลรฐโคโลราโด ขาดคณสมบตดานความเปนแบบอยางแหงคด (Being Atypical) เนองจาก เปนนกลงทนประเภทผคาหนแบบรายวน (A Day-Trader) และโดยทวไปแลว ผลงทนประเภทน ยอมตองไมหลงเชอในสถานะทางการเงน หรอมลคาพนฐานของบรษทในตลาดหลกทรพย คดน ศาลปฏเสธขอกลาวอางดงกลาวโดยใหเหตผลวา หากมขอมลเทจหรอพฤตกรรมทหลอกลวงเกดขน ในตลาดหลกทรพยแลว นกลงทนท งหมดทกประเภทในตลาดหลกทรพย ยอมมโอกาสไดรบ ความเสยหายดวยกนทงนน

11 ปราณ สาโร, “การด าเนนคดแบบกลม : การเขาเปนสมาชกกลม ขอจ ากด และ

ประโยชนทพงไดรบ”, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร , 2547), น.43.

12 Sarah Somers, Rule 23 Class Certification Requirements, Accessed May 16, 2016, http://www.federalpracticemanual.org/chapter7/section2

13 In re Royal Ahold N.V. Sec. & ERISA Litig., 219 F.R.D. 343, 354-55 (D. Md. 2003) Catherine C. Blake, Accessed January 29, 2016, http://www.mdd. uscourts.gov/ Opinions/Opinions/PartialLiftingofDiscoveryStay.pdf

74

ในทางตรงกนขาม คด In re Safeguard Scientifics, 216 F.R.D. 577, 582-83 (E.D. Pa. 2003) J. Curtis Joyner 14 มการยนขอด าเนนคดแบบกลมโดยมผ รองขอ เปนผแทนกลมหลายราย และหนงในผรองขอเปนผแทนกลมกคอ DMC Group คดน DMC Groupไดอางตอศาลวา โจทกทไดรบการเสนอใหเปนผแทนกลม (Proposed Representative Plaintiff) ในชนขอรบรองกลม ไดเขาถอหนเพมขนภายหลงจากทความจรงเปดเผยตอสาธารณชนแลววา การซอขายหนดงกลาวมการฉอฉลทจรต (Fraud) เกดขน ดงนน จงถอไดวาโจทกไมมขอเรยกรองหรอขอตอสเปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลม (Being Atypical) เพราะการทโจทกเขาซอหนภายหลงจากทราบถงขาวการฉอฉลทจรตดงกลาว กรณยอมท าใหเกดประเดนตามมาวาโจทกมขอตอส (Defense) ทมลกษณะเฉพาะตวอนไมเปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลมรายอนๆ ซงอาจมขอโตแยงตอโจทกเกยวกบความไววางใจในตวโจทกผแทนกลมได และในทสด ศาลไดมค าสงปฏเสธค าขอเปนผแทนกลมของโจทกรายดงกลาวดวยเหตผลตามท DMC Group กลาวอาง

-โจทกตองมความสามารถในการปกปองผลประโยชนของกลมไดอยาง เปนธรรมและเพยงพอ (Adequacy)

การมความสามารถในการปกปองผลประโยชนของกลมไดอยางเปนธรรมและเพยงพอ ถอเปนคณสมบตของโจทกทเปนหวใจหลกของการพจารณาอนญาตใหบ คคลใดบคคลหนงเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม เนองจาก การด าเนนคดแบบกลมไมใชการด าเนนคด เพอปกปองผลประโยชนของโจทกเทานน แตเปนการด าเนนคดเพอปกปองผลประโยชนของผเสยหายรายอนทเปนสมาชกกลมดวย และผลแหงคดกมไดผกพนเฉพาะตวโจทกเองเทานน หากแตมผลผกพนตอสมาชกกล มท งหมดท ไม ไดแสดงเจตนาออกจากกล มภายในระยะเวลาท ก าหนดดวย ทงน หลกเกณฑหรอแนวทางการพจารณาคณสมบตประการดงกลาว มปรากฏอยในแนวค าพพากษาของศาลสหรฐ ยกตวอยางเชน

1. โจทกจะตองด าเนนคดอยางจรงจงและเตมท (Vigorous Prosecution) กลาวคอ โจทกตองมความตงใจในการด าเนนคด มความพรอมทจะสละเวลาและมความพรอมทางดานสขภาพ มความพยายามมาด าเนนคด ปฏบตตามค าสงศาลภายในระยะเวลาทก าหนด รวมทงมการตดตามตรวจสอบการท างานของทนายความโจทกดวย

14 In re Safeguard Scientifics, 216 F.R.D. 577, 582-83 (E.D. Pa. 2003) J. Curtis

Joyner, Accessed January 30, 2016, http://securities.stanford.edu/filings-documents - 1019/ SFE01/200647_r01o_0103208.pdf

75

2. โจทกจะตองมความร ใน เนอหาของคด (Knowledge of the Case) กลาวคอโจทกตองมความรความเขาใจในขอเทจจรงพนฐานแหงคด แตไมจ าเปนตองมความร ความเขาใจในขอกฎหมายทเกยวของมากนก รวมทงรจกสมาชกบางสวน ตลอดจนมการตดตอกบทนายความของกล มอย างสม าเสมอ ยกตวอย างเชน คด Host America Corp. Securities Litigation Case No. 3:05cv1250 (JBA)15 ป 2006 บรษท Host America ถกฟองเปนจ าเลย ในคดแบบกลม โจทกมการจดท าแผนการลวงหนาเพอประสานงานภายในกลม การประสานงาน กบทนายความโจทก มการจดประชมรายไตรมาสซงแสดงใหเหนถงการจดการด าเนนคดไดอยาง มประสทธภาพของโจทก เปนตน

3. โจทกจะตองมความซอสตย คณลกษณะทด และนาเชอถอ (Honest, Good Character, and Credibility) ซงการพจารณาคณสมบตขอนเปนดลพนจอยางกวางขวาง ของศาล โดยศาลอาจพจารณาจากการกระท าในอดตหรอประวตอาชญากรรมของโจทก หรอความสมพนธทใกลชดระหวางโจทกกบทนายความ ซงอาจมแนวโนมทจะมการตกลงกน โดยไมสจรตเพอใหทนายความเขามาแสวงหาประโยชนสวนตวจากเงนรางวลทนายความ 16 เปนตน ยกตวอยางเชน คด Bohn v. Phamavite, 201317 โจทกในคดนมความสมพนธสวนตวกบทนายความในฐานะเพอนสนท ซงความสมพนธสวนตวดงกลาวอาจท าใหโจทกใหความไววางใจทนายความ เกนสมควร หรอกรณรายแรงทสดกคอ อาจมขอกงขาวาการด าเนนคดแบบกลมมไดมงคมครองประโยชนของสมาชกกล มอยางแทจรง หากแต โจทก เพยงตองการชวยเหลอเพอนสนท

15 In re Host America Corp. Securities Litigation Case No. 3:05cv1250 (JBA) ป

2006 Joella W. Cheek, Accessed January 25, 2016, http://securities. stanford.edu/ filings- documents/1034/CAFE05_01/2006622_ r01c_051250.pdf

16 Gavin Broady, “Pharmavite Ducks Class Cert. In Vitamin Supplements Suit”, Accessed May 5, 2016, http://www.law360.com/articles/463513 Law360, New York

17 ผพพากษา George H. King ใหความเหนคดนวา “…Plaintiff may have, at best, unduly relied on her close friend, or, at worst, have no real interest in prosecuting this action other than to assist her close friend in recovering a sizeable fee award relative to the small individual recoveries of the class members.”

76

ทเปนทนายความเพอใหไดรบเงนรางวลทนายความจ านวนมหาศาลทเกยวเนองกบเงนคาสนไหมทดแทนทสมาชกกลมแตละคนจะไดรบเพยงเลกนอย

4. โจทกจะตองมผลประโยชนรวมกนกบสมาชก และไมมผลประโยชนหรอส วน ได เส ย ขดหรอแย งกบผลประโยชน ของสมาช กกล ม (Lack of Conflict of Interest) ดงจะเหนไดจากแนวค าพพากษาของศาลสหรฐ เชน คด Georgine v. Amchem Products Inc PLC (1996)18 คดนโจทกผแทนกลมฟองคดแบบกลม เนองจากไดรบความเสยหายจากการสมผส แรใยหนของจ าเลยโดยโจทกมอาการทเกดจากการสมผสแรใยหนปรากฏแลว แตสมาชกกลมยงไมมอาการปรากฏ ศาลจงวนจฉยวาโจทกในคดแบบกลมนมผลประโยชนแตกตางกนกบสมาชกกลม

นอกจากน ศาลยงวนจฉยคณสมบตเกยวกบความสามารถในการปกปองผลประโยชนของโจทกผแทนกลมอยางเพยงพอและเปนธรรมจากการพจารณาความเหมาะสม ของทนายความโจทกประกอบดวย ทงน ทนายความโจทกซงมฐานะเปนทนายความกลมจะตองมคณสมบต ประสบการณและความสามารถทจะด าเนนคดแบบกลมดวย19

(2) คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายเฉพาะ

ขอก าหนดตามกฎหมายเฉพาะนน สวนใหญจะมการบญญตขอก าหนดเพมเตมเกยวกบคณสมบตของโจทกไว ทเพมเตมไปจากบทบญญตในตามขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ทงน เพอใหเกดความเหมาะสมและสอดรบกบลกษณะของคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะแตละประเภทนนเอง ยกตวอยางเชน กฎหมายวาดวยการด าเนนคดเกยวกบหลกทรพย (Private Securities Litigation Reform Act of 1995-PSLRA) ไดก าหนดใหคณสมบตของโจทกในคดหลกทรพยไวเปนการเฉพาะ20 ซงนอกเหนอไปจากเงอนไขขนตนทโจทกตองเปนผมสวนไดเสยและมคณสมบตตรงตามเงอนไขของขอ 23(a) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง โด ยกฎ ห ม ายว าด วย การด า เน น คด เก ย วก บ ห ล กท รพ ย ม บ ญ ญ ต ให โจท ก แ ต ล ะราย

18 BECKER, Circuit Judge.GEORGINE v. AMCHEM PRODUCTS INC PLC,

Accessed January 25, 2016, http://caselaw.findlaw.com/us-3rd-circuit/1221716.html

19 ปราณ สาโร, อางแลว เชงอรรถท 11, น. 44

20 In re Host America Corp. Securities Litigation, Case No. 3:05cv1250 (JBA) Joella W. Cheek, อางแลว เชงอรรถท 15

77

ทประสงคจะด าเนนคดเปนผแทนกลมในนามของกลมจะตองสาบานตอศาล21 ตามค าปฏญาณใน 15 U.S.C. 78u-4(a)(2)(A) กฎหมายวาดวยการด าเนนคดเกยวกบหลกทรพย อนมใจความดงตอไปน

1. โจทกไดตรวจสอบค ารอง (Complaint) และอ านาจในการฟองคดแลววาเปนไปโดยชอบดวยกฎหมาย

2. โจทก ไม ได เข าซ อหล กท รพย ตามท กล าว อ างจากการช แน ะ ของทนายความโจทก หรอเข าซ อหลกทรพย โดยมวตถประสงค เพอให ไดม สทธ เข ารวม ในการด าเนนคดหลกทรพย กลาวอกนยหนงคอ โจทกจะตองเปนผลงทนทแทจรงนนเอง

3. โจทกม เจตนาท จะด าเน นคด ในฐานะผ แทนกล มอย างเตม ใจ เพอด าเนนคดแทนสมาชกกลมทงหมด ซงรวมถงการรวบรวมพยานหลกฐานในชนสบพยานและ ชนพจารณาคด (ถาม)

4. โจทกไดด าเนนธรกรรมเกยวกบหลกทรพย (Transactions) ตามค ารองในชวงระยะเวลาเดยวกนกบชวงระยะเวลาการด าเนนการซอขายหลกทรพยของกลมตามทระบไว ในค ารอง

5. โจทกตองระบถงคดเกยวกบหลกทรพยอนๆ ทโจทกไดยนฟองในชวงระยะเวลา 3 ป กอนหนาทจะยนฟองคดปจจบน ซงโจทกมฐานะเปนผแทนกลมกระท าการแทนสมาชกกลมในคดทเกดขนกอนหนานดงกลาว

6. โจทกจะตองไมรบเงนใดๆ ซงถกเสนออนเนองมาจากการทโจทก เปนผแทนกลม โดยนอกเหนอไปจากคาเสยหายทโจทกพงไดตามสดสวน เวนแตมค าสงศาล หรอ ไดรบอนญาตจากศาลเทานน

4.1.1.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม

ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลมตาม ขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง สามารถแบงไดเปน 3 ขนตอนหลก ไดแก 1) ชนรเรมคดแบบกลม 2) ชนหลงศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม และ 3) ชนหลงศาลมค าพพากษา ดงจะกลาวในรายละเอยดดงตอไปน

21 Manual for Complex Litigation, Fourth, Judge Stanley Marcus, Federal

Judicial Center 2004.

78

1) ชนรเรมคดแบบกลม:

1.ยนค าฟองเปนคดสามญและค ารองขอด าเนนคดแบบกลม

ผรเรมคดแบบกลมจะตองยนค าฟองเปนคดสามญและยนค ารองขอด าเนนคดแบบกลม โดยการยนค ารองขอด าเนนคดแบบกลมนอาจยนพรอมหรอภายหลงค าฟอง กได อกท งโจทกตองยนเอกสารและหลกฐานประกอบค าขอใหศาลมค าสงฟองคดแบบกลม ซงในค ารองขอโจทกจะตองแสดงใหศาลเหนวาขอเทจจรงในคดครบองคประกอบของเงอนไขเบองตน (Prerequisites) ในการด าเนนคดแบบกลม ตามขอ 23(a) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง22 ดงรายละเอยดทกลาวมาแลวกอนหนาน

นอกจากการแสดงใหศาลเหนถงองคประกอบของเงอนไขเบองตน (Prerequisites) ในการด าเนนคดแบบกลมแลว โจทกยงมหนาทน าสบใหศาลเหนถงเงอนไขเพมเตมในการด าเนนคดแบบกลม (Maintainable) อยางใดอยางหนงตาม ขอ 23(b) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง23 ดวย ไดแก

(1) การน าสบวาหากด าเนนคดแยกโดยสมาชกกลมแตละราย อาจกอใหเกดความเสยงในแงทจะมการพจารณาและพพากษาคดทแตกตางกนหรอไมสอดคลองกน ตลอดจนอาจกระทบกระเทอนถงสทธประโยชนของสมาชกกลมทไมใชคความในคดในทางปฏบตได

(2) การน าสบวาคความฝายตรงขามไดกระท าการ หรอปฏเสธทจะกระท าการใดๆ ในเรองทใชบงคบตอกลม อนเปนผลใหศาลจะมค าสงหาม หรอค าบงคบในลกษณะเดยวกนตอกลมทงหมด

(3) ศาล เห น ว าปญ หาขอกฎหมาย หรอขอ เท จจร งของกล ม มความส าคญเหนอกวาปญหาทกระทบตอสมาชกแตละคน และการด าเนนคดแบบกลมจะเปนวธการทดกวาวธอนๆ ในการพจารณาพพากษาขอพพาทไดอยางเปนธรรมและมประสทธภาพ

22 Rule 23(a) FRCP, อางแลว เชงอรรถท 2

23 Rule 23(b) FRCP, อางแลว เชงอรรถท 3

79

2) ชนหลงศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม:

รบผดชอบคาใชจายในการด าเนนคด

โดยหลกแลว โจทกผ แทนกลมจะเปนผ รบผดชอบคาใชจ าย ในการด าเนนคดเองทงหมด เวนแตศาลจะมค าสงเปนอยางอน อยางไรกตาม ในทางปฏบต ภาระออกคาใชจายในการด าเนนคดมกตกอยททนายความกลม

สงค าบอกกลาวใหแกสมาชกกลม

โดยทเงอนไขเพมเตมของการด าเนนคดแบบกลม (Maintainable) ตามขอ 23(b) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ประกอบดวยหลกเกณฑ 3 ประการขางตน ซงโจทกในคดแบบกลมอาจจะรเรมเขาสการด าเนนคดแบบกลมทางใดทางหนงจากสามประการดงกลาวกได อยางไรกตาม โดยหลกแลว หนาทในการสงค าบอกกลาวใหแกสมาชกกลมของโจทก จะใชกบเฉพาะกบกรณทศาลเหนวาปญหาขอกฎหมาย หรอขอเทจจรงของกลมมความส าคญเหนอกวาปญหาทกระทบตอสมาชกแตละคน และการด าเนนคดแบบกลมจะเปนวธการทดกวา วธอนๆ ในการพจารณาพพากษาขอพพาทไดอยางเปนธรรมและมประสทธภาพตามขอ 23(b)(3) ของกฎหมายวธพจารณาความแพง เทานน

โดยทวไปแลว โจทกมหนาทสงค าบอกกลาวซงลงนามโดยศาลหรอเจาหนาทศาล24 ตามทศาลไดก าหนดทศทางในการสงค าบอกกลาวไวไปยงสมาชกกลมทกคน การบอกกลาวเกยวกบค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมหรอค าสงศาลตางๆ ในการด าเนนคด แบบกลม โจทกจะตองแจงใหสมาชกกลมทราบดวยวธการทดทสดเทาทสามารถกระท าได ตามพฤตการณแหงคด โดยค าบอกกลาวตองมลกษณะชดเจน เขาใจงาย ท าใหทราบถงลกษณะคด ผท เปนสมาชกกลม รวมทงสทธหนาทของสมาชกกลม เพอใหสมาชกกลมใชสทธออกจากกลม ภายในระยะเวลาทก าหนดได ในกรณทโจทกทราบชอและทอยของสมาชกกลม ชองทางการสง กมกจะสงเปนหนงสอบอกกลาวไปยงสมาชกรายนนโดยตรง25 ในทางกลบกน หากโจทกไมทราบชอ

24 ปราณ สาโร, อางแลว เชงอรรถท 11, น. 50.

25 Rule 23(c)(3) FRCP “Notice. (A) For (b)(1) or (b)(2) Classes. For any class certified under Rule 23(b)(1)

or (b)(2), the court may direct appropriate notice to the class.

80

และทอยของสมาชกทแนนอน โจทกอาจสงค าบอกกลาวโดยการประกาศโฆษณาในหนงสอพมพ26 อยางไรกตาม หากโจทกปฏบตหนาทในการสงค าบอกกลาวโดยไมถกตอง เชน โจทกทราบชอและ ทอยโดยชดเจนของสมาชกกลม แตกลบไมสงหนงสอบอกกลาวไปยงสมาชกกลมโดยตรง กรณน ถอเปนการปฏบตหนาทด าเนนคดโดยขดกบหลกกระบวนการอนชอบธรรมตามกฎหมาย (Due Process of Law)27 สงผลใหสมาชกกลมอาจยกขนเปนขออางเพอใหค าพพากษาในคดทโจทก เปนผแทนกลมนนไมผกพนตวสมาชกกลมนนๆ28

(B) For (b)(3) Classes. For any class certified under Rule 23(b)(3), the court must direct to class members the best notice that is practicable under the circumstances, including individual notice to all members who can be identified through reasonable effort. The notice must clearly and concisely state in plain, easily understood language:

(i) the nature of the action; (ii) the definition of the class certified; (iii) the class claims, issues, or defenses; (iv) that a class member may enter an appearance through

an attorney if the member so desires; (v) that the court will exclude from the class any member

who requests exclusion; (vi) the time and manner for requesting exclusion; and (vii) the binding effect of a class judgment on members under

Rule 23(c)(3).”

26 Richard H.Field, supra note 27, p.1262.

27 Richard H.Field, ibid, p. 1261-1262.

28 ปราณ สาโร, อางแลว เชงอรรถท 11, น. 51.

81

3) ชนหลงศาลท าค าพพากษา:

ด าเนนการเกยวกบการขอรบช าระหน

เมอศาลมค าพพากษาใหโจทกชนะคดแลว โจทกจะตองด าเนนการเพอใหสมาชกกลมไดรบช าระหนตอไป ซงนอกเหนอจากการแจงใหสมาชกกลมทราบวาชนะคด โจทกยงตองสงแบบค ารอง (Claim Form) ไปยงสมาชกกลมดวยเพอใหสมาชกกลมด าเนนการ ขอรบช าระหน โดยแบบค ารองดงกลาวจะตองมขอความก าหนดวธการในการขอรบคาเสยหาย ทศาลก าหนดไวในค าพพากษา

4.1.1.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม

จากขอพจารณาเกยวกบภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมขางตน พบวา โจทกในคดแบบกลมมภาระหนาทและความรบผดชอบมากกวาโจทกในกระบวนพจารณาคดทวไป ดวยเหตทการด าเนนคดแบบกลม โจทกไมเพยงแตจะด าเนนคดเพอประโยชน ของตวเองเทานน หากแตยงตองด าเนนคดเพอประโยชนของสมาชกกลมทงหมดดวย และทส าคญ โดยหลกแลว โจทกในคดแบบกลมตองรบผดชอบคาใชจายในคดเองทงหมด 29 ซงการด าเนนคด แบบกลมสวนใหญแลว อตราคาใชจายในการด าเนนคดจะสงกวาคดทวไปอยางมาก จงมผตงขอสงเกตวาควรก าหนดใหมคาตอบแทนแกโจทกในการด าเนนคด (Incentive Award) หรอไม

แมวาในปจจบน ขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ยงไมมบทบญญตเกยวกบการใหคาตอบแทนโจทกในคดแบบกลม รวมทงไมมแนวค าพพากษาของศาลเกยวกบประเดนดงกลาว อยางไรกตาม ผเขยนพบวาไดมผท าการศกษาเกยวกบคาตอบแทนโจทก ในคดแบบกลม (Incentive Award to Class Action Plaintiff)30 ไว ซงรวบรวมชดขอมลจากความเหนตางๆ (Opinions) เกยวกบการช าระหน ในการด าเนนคดแบบกลม (Class Action Settlements) ทถกตพมพเผยแพรในชวงระหวางป 1993 ถง 2002 ในการศกษาดงกลาวพบวา ปจจยทมผลตอการพจารณาก าหนดคาตอบแทนโจทกในคดแบบกลมมอย 2 ปจจย ไดแก เงนทดรองจายส าหรบคาใชจายในการด าเนนคด (Cost Reimbursement) และสดสวนคาตอบแทนกบเงน

29 แมวาในทางปฏบตทนายความจะเปนผออกคาใชจายในการด าเนนคดกตาม แตตามกฎหมายแลวเปนหนาทของโจทกในคดแบบกลม

30 Incentive Award to class action plaintiffs: An empirical study, Theodore Eisenberg & Geoffrey P. Miller

82

ทไดรบช าระหน สวนรางวลตอบแทนส าหรบผแทนกลมทปฏบตหนาทบรการในการด าเนนคดอยางด (Superior Service) ไมถกน ามาพจารณาเปนปจจยการก าหนดคาตอบแทนการปฏบตหนาทของโจทกแตอยางใด นอกจากน ประเภทของคดแบบกลมทมผ ใหความเหนวาควรมการก าหนดคาตอบแทนโจทกมากทสด ไดแก คดคมครองผบรโภค

4.1.1.4 ลกษณะเดนของกฎหมายทเกยวกบโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

จากบทบญญต ในขอ 23(a) ของกฎหมายวธ พจารณาความแพง แสดงใหเหนวา บคคลทจะเขาเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมจะตองมคณสมบตเปนสมาชกกลมเสยกอน เนองจากก าหนดใหสมาชกกลมรายใดรายหนงหรอหลายรายเปนผมสทธฟองคดแบบกลมได ซงบคคลทมสทธเปนสมาชกกลมกจะตองเปนเอกชนทไดรบความเสยหายจากการกระท าอยางหนงอยางใดอนเปนมลฐานแหงการด าเนนคดแบบกลม โดยนยดงกลาว การวางหลกใหโจทกตองเปนเอกชนทไดรบความเสยหายเทานน ถอเปนลกษณะเดนของระบบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกาเลยทเดยว โดยเปนผลสบเนองมาจากขอความคด (Concept) ทางกฎหมายของระบบกฎหมายคอมมอนลอวทยดหลกความเทาเทยมกน กลาวคอ เมอเอกชนมขอพพาทระหวางกน การด าเนนคดระงบขอพพาทกควรใหเอกชนแตละฝายมอ านาจปกปองสทธของตนดวยตนเอง แทนทการใหพนกงานอยการ หรอองคกรของรฐเขามาดแลผลประโยชนสวนตวของเอกชน

4.1.2 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมาย วาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศออสเตรเลย

กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศออสเตรเลยเรมมผลใชบงคบเมอวนท 4 มนาคม ค.ศ. 199231 ซงไดบญญตไวใน สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณา ความแพงของประเทศออสเตรเลย (Part IVA Federal Court of Australia Act (Cth.)) แกไขเพม เตม โดย Federal Court of Australia Amendment Act 1991 โดยเรยกการด าเนนคด แบบกลมวา Representative Proceedings ทงน หลกการด าเนนคดแบบกลมสวนใหญของประเทศออสเตรเลยมความคลายคลงกบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา เนองจากการรางกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมไดรบอทธพลมาจากขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณา ความแพงของประเทศสหรฐอเมรกา32 อยางไรกตาม ยงคงมหลกการส าคญบางประการทแตกตางกน

31 วชย อรยนนทกะ และคณะ, กฎหมายเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม, รายงานวจย,

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, 2549, น.9. 32 ปราณ สาโร, อางแลว เชงอรรถท 11, น. 55.

83

อยบาง ยกตวอยางเชน ในชนรเรมคด การด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกาจะเกดขนได กตอเมอศาลไดอนญาตใหด าเนนคดแบบกลมตามค ารองขออนญาตและมการรบรองกลม (Class Certification) เสยกอน ในทางกลบกน ประเทศออสเตรเลยไมมขอก าหนดใหตองมกระบวนการ รองขอใหศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม หากแตโจทกมหนาท พสจนความมอย ขององคประกอบของการด าเนนคดแบบกลมตามทกฎหมายก าหนดตอศาล ทงน สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33C(1) ก าหนดให การด าเนนคดแบบกลมจะสามารถกระท าไดตอเมอมสมาชกกลมตงแต 7 คนขนไปทมขอเรยกรอง ตอจ าเลยรายเดยวกนอนเกดจากสถานการณท เหมอนกน คลายคลงกน หรอเกยวของกน โดยขอเรยกรองเหลานตองกอใหเกดประเดนขอเทจจรงหรอขอกฎหมายส าคญรวมกนอยางนอย หนงประเดน33 ทงน หากสมาชกกลมไมประสงคจะผกพนกบการด าเนนคดแบบกลม สมาชกกลมจะตองแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกกลม (Opt-Out) ภายในระยะเวลาทศาลก าหนด โดยท าเปนหนงสอยนตอศาล34 สวนผลของค าพพากษาในคดแบบกลมนนจะผกพนสมาชกกลมทกคนทไมไดแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกกลม (Opt-Out) ภายในระยะเวลาทศาลก าหนด35 ไมวาสมาชกกลมรายนนจะไดรบค าบอกกลาวหรอรบรถงการด าเนนคดหรอไมกตาม

33 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33C “Commencement of

proceeding (1) Subject to this Part, where:

(a) 7 or more persons have claims against the same person; and (b) the claims of all those persons are in respect of, or arise out

of, the same, similar or related circumstances; and (c) the claims of all those persons give rise to a substantial

common issue of law or fact; a proceeding may be commenced by one or more of those persons

as representing some or all of them.” 34 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33J “(1) The Court must fix a

date before which a group member may opt out of a representative proceeding.

(2) A group member may opt out of the representative proceeding by written notice given under the Rules of Court before the date so fixed. …”

35 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33ZB “Effect of judgment

84

4.1.2.1 คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

คณสมบตทส าคญของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตาม Federal Court of Australia Act, 1976 สามารถแบงออกไดเปน 3 ประการ ดงตอไปน

-โจท ก ต อ ง เป น สม าช ก กล ม แ ล ะม ข อ เร ย ก ร อ งห ร อ ข อ ต อ ส เปนอยางเดยวกนกบของสมาชกกลม

บทบญญตทส าคญซงเกยวของกบการรเรมคด และมขอก าหนดเกยวกบคณสมบตเบองตนของโจทก ไดแก

สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33C(1)36 ความวา

“ในกรณทบคคลตงแต 7 คนขนไป มขอเรยกรองตอบคคลรายเดยวกน อนเกดจากสถานการณทเหมอนกน คลายคลงกน หรอเกยวของกน โดยขอเรยกรองเหลานกอใหเกดประเดนขอเทจจรงหรอขอกฎหมายส าคญรวมกนอยางนอยหนงประเดน บคคลดงกลาวเพยงคนเดยวหรอหลายคนอาจรเรมด าเนนคดแบบกลมแทนบคคลเหลานนบางรายหรอทงหมดกได”

เมอพจารณาบทบญญตขางตน จะเหนไดวา ผมสทธในการรเรมด าเนนคดแบบกลมจะตองเปนหนงในสมาชกกลมเสยกอน ซงโดยหลกแลว โจทกในคดแบบกลมไมจ าตองไดรบความยนยอมของสมาชกกลมกอน 37 กลาวคอ โจทกตองมขอเรยกรองตอบคคลรายเดยวกน

A judgment given in a representative proceeding: … (b) binds all such persons other than any person who has opted out of the

proceeding under section 33J.”

36 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33C(1), อางแลว เชงอรรถท 33

37 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33E “(1) The consent of a person to be a group member in a representative proceeding is not required unless subsection (2) applies to the person.

(2) None of the following persons is a group member in a representative proceeding unless the person gives written consent to being so:

(a) the Commonwealth, a State or a Territory;

85

อนเกดจากสถานการณทเหมอนกน คลายคลงกน หรอเกยวของกน โดยขอเรยกรองเหลานกอใหเกดประเดนขอเทจจรงหรอขอกฎหมายส าคญรวมกนอยางนอยหนงประเดนกบสมาชกกลมรายอนๆ ในสวนของการ “มขอเรยกรองตอบคคลรายเดยวกน” นน แนวทางการวนจฉยของศาลแตเดม ไดวางหลกใหในกรณทมจ าเลยหลายคน สมาชกกลมจะตองมขอเรยกรองตอจ าเลยทกคนนนเชนเดยวกน38 อยางไรกตาม ในปจจบน ศาลออสเตรเลยไดผอนคลายแนวทางการวนจฉยองคประกอบดงกลาว โดยก าหนดวา สมาชกกลมแตละคนมขอเรยกรองตอจ าเลยเพยงรายเดยว กเพยงพอ โดยไมจ าเปนตองมขอเรยกรองตอจ าเลยทกคนเหมอนกนกได39

-โจทกตองมสวนไดเสยเพยงพอในการฟองคด

บทบญญตเกยวกบคณสมบตของโจทกในการมสวนไดเสยเพยงพอ ในการฟองคดปรากฏอย ในสวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33D ความวา

“บคคลตาม มาตรา 33C(1)(a) ผซงมสวนไดเสยเพยงพอทรเรมด าเนนคด ดวยตนเองกบบคคลอน ตองมสวนไดเสยเพยงพอทจะรเรมด าเนนคดแบบกลมแทนบคคลในกลมนนกบบคคลอนดวย

(b) a Minister or a Minister of a State or Territory;

(c) a body corporate established for a public purpose by a law of the Commonwealth, of a State or of a Territory, other than an incorporated company or association; or

(d) an officer of the Commonwealth, of a State or of a Territory, in his or her capacity as such an officer.”

38 Symington & Anor v Hoechst Schening Agreve & Ors

39 Bray v F Hoffman-La Roche Ltd , “Class Actions Instituted only for the Benefit of the Clients of the Class Representative’s Solicitors”, Accessed January 11, 2016, http://www.austlii.edu.au/au/journals/SydLRev/2007/1.pdf

86

เมอบคคลใดรเรมด าเนนคดแบบกลม บคคลนนยงคงจะตองมสวนไดเสย ทจะด าเนนคดตอไป และมสทธยนอทธรณค าพพากษาได แมวาสทธเรยกรองของบคคลนน ทมตอจ าเลยจะไดสนสดลงแลวกตาม”

โดยนยดงกลาว คณสมบตของโจทกในขอนทตองมสวนไดเสยเพยงพอ ในการฟองคด หมายถง โจทกตองมอ านาจในการฟองคด (Standing) นนเอง

-โจทกตองมความสามารถในการปกป องผลประโยชนของกล ม อยางเพยงพอ (Adequacy of Representation)

บทบญญตเกยวกบความสามารถของการเปนผแทนกลม ปรากฏอยใน สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33T40 ความวา

“เมอสมาชกกลมรองขอ และความปรากฏตอศาลวาผแทนกลมไมสามารถด าเนนคดเพอปกปองผลประโยชนของสมาชกในกลมยอยไดอยางเพยงพอ ศาลอาจสงใหบคคลอน เขาเปนโจทกผแทนกลมแทนกไดตามทเหนสมควร”

วตถประสงคหลกประการหน งของการก าหนดคณสมบตของโจทก ใหตองสามารถคมครองผลประโยชนของกลมไดอยางเพยงพอ กเพอปองกนไมใหมความขดแยง ทางผลประโยชน (Conflicts of Interest) ระหวางโจทกกบกลมบคคล41 ซงรวมถงกรณทโจทก เขาเปนผแทนกลมโดยไมสจรตดวย เชน โจทกผแทนกลมกบทนายความอาจตกลงรวมกนโดยไมสจรตหรอรเหนเปนใจกนเขาด าเนนคดแบบกลมเพอประสงคจะแสวงหาผลประโยชนสวนตวมากกวาประโยชน ของกล ม ด งต วอย างคดท เก ดข น ในศาล Victoria ได แก คด Melbourne City

40 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33T “…(1) If, on an

application by a group member, it appears to the Court that a representative party is not able adequately to represent the interests of the group members, the Court may substitute another group member as representative party and may make such other orders as it thinks fit. …”

41 Legg, ‘Entrepreneurs and Figureheads’, above n 27, 923.

87

Investments Pty Ltd v Treasury Wine Estates Ltd Ferguson J42 คดน ศาลมค าสงไมอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม โดย ปรากฏขอเทจจรงตอศาลวาทนายความ (โดยส านกทนายความ) ซงกระท าการในฐานะเปนทนายความฝายโจทกนนเปนกรรมการบรษทและผถอหนของโจทก ผแทนกลมดวย ทงน ศาลใหเหตผลวา การททนายความ ฝายโจทกเปนกรรมการบรษทและผถอหนของโจทกดวย ถอไดวาบคคลทงสองตางไมมความเปนอสระในตวเอง กลาวคอ อาจมการใชอทธพลครอบง าจากอกฝายหนงได ท าใหมความเสยงเกยวกบการเขามาลงทนหรอกอบโกยผลประโยชน จากการด าเนนคดแบบกลมของทนายความ ถงแมวากรณนทงโจทกและทนายความจะมเจตนาทด ในการฟองและด าเนนคดแบบกลมกตาม แตกยงคงมความเสยงอยวาโจทกและทนายความจะมการยดถอผลประโยชนของตวเองเปนทตงเหนอกวาประโยชนของสมาชกกลมทงหมดได43

4.1.2.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม

ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลมตาม สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย สามารถแบงไดเปน 3 ขนตอนหลก ไดแก 1) ชนรเรมคดแบบกลม 2) ชนหลงศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม และ 3) ชนหลงศาลมค าพพากษา ดงจะกลาวในรายละเอยดดงตอไปน

42 REPLACING INADEQUATE CLASS REPRESENTATIVES IN FEDERAL CLASS

ACTIONS: QUO VADIS?, VINCE MORABITO, Accessed April 18, 2016, http://www.austlii.edu.au/au/journals/UNSWLJ/2015/6.html

43 “...The risks associated with entrepreneurial lawyers acting in group proceedings ... are exacerbated here where the plaintiff and the solicitor are not independent of one other. I have a concern that, whilst MCI is the plaintiff and Mr Elliott its solicitor, despite their best intentions, there is a risk (which cannot be dismissed as remote) that self-interest will dominate over the interests of group members. Ordinarily, lead plaintiffs have the benefit of independent advice about what they should or should not do taking into account the interests of group members. Ordinarily, the solicitor is not facing any possibility of adverse costs orders that will affect them if the plaintiff fails in expensive interlocutory disputes or does not succeed at trial. Mr. Elliott is simply not in a position to give detached advice to MCI.”

88

1) ชนรเรมคดแบบกลม:

ฟองและรองขอด าเนนคดแบบกลม

การรเรมคดแบบกลม โจทกจะตองฟองและรองขอด าเนนคดแบบกลม ในสวนของค ารองขอเรมตนด าเนนคดแบบกลม หรอเอกสารประกอบค ารองขอ โจทกตองบรรยายรายละเอยดตางๆ ตามทกฎหมายก าหนด ซงรวมถงการระบตวสมาชกของกล มและเนอหา ของขอเรยกรองทท าขนในฐานะสมาชกกลมและค าขอบงคบ รวมทงประเดนขอกฎหมายหรอขอเทจจรงทเปนประเดนเดยวกน อยางไรกตาม รายละเอยดและการระบเกยวกบตวสมาชกกลม ไมจ าเปนตองระบชอหรอจ านวนทแนนอนของสมาชกกลมกได44

2) ชนหลงศาลมค าสงอนญาตใหด าเนนคดแบบกลม

สงค าบอกกลาว

บทบญญตทก าหนดเกยวกบรายละเอยดของการสงค าบอกกลาว รวมถงหนาทเกยวกบการสงค าบอกกลาวของคความ ปรากฏอยใน สวนท 4A ของพระราชบญญตวธ

44 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33H

“(1) An application commencing a representative proceeding, or a document filed in support of such an application, must, in addition to any other matters required to be included:

(a) describe or otherwise identify the group members to whom the proceeding relates; and

(b) specify the nature of the claims made on behalf of the group members and the relief claimed; and

(c) specify the questions of law or fact common to the claims of the group members.

(2) In describing or otherwise identifying group members for the purposes of subsection (1), it is not necessary to name, or specify the number of, the group members.”

89

พจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33Y(3) ความวา ค าสงศาลเกยวกบการสง ค าบอกกลาวจะตองก าหนดผรบ วธการสงค าสง และอาจระบใหคความฝายใดฝายหนง (A Party) จดหาขอมลทเกยวของกบการสงค าบอกกลาว รวมทงศาลอาจระบเกยวกบคาใชจายในการสง ค าบอกกลาวไวดวย45

จะเหนไดวา แมบทบญญตไมไดก าหนดใหโจทกมหนาท ในการ สงค าบอกกลาวโดยตรง อยางไรกตาม โจทกอาจตองรบผดชอบจดหาขอมลท เกยวของกบ การสงประกาศ เชน ชอและทอยของสมาชกกลม เปนตน รวมทงรบผดชอบคาใชจายในการประกาศ หากมค าสงศาลระบขอก าหนดในหนาทดงกลาวใหโจทกเปนผรบผดชอบ

3) ชนหลงศาลมค าพพากษา

ออกคาใชจายในคด (กรณทโจทกแพคด)

กฎหมายไดวางหลกใหคความฝายทแพคดจะตองช าระคาใชจาย ในการด าเนนคดแกฝายทชนะคด ซงรวมถงคาทนายความดวย46 โดยก าหนดหามเรยกคาใชจาย จากสมาชกกลมไวชดเจน นอกจากโจทกซงเปนผเรมตนฟองคด47 ตาม สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 43(1A) ดงนน หนาทในการออกคาใชจาย ในคดสามารถแบงไดเปน 2 กรณ ไดแก กรณทโจทกชนะคด โจทกกไมจ าตองออกคาใชจายในการด าเนนคดและคาทนายความแตอยางใด เพราะจ าเลยจะตองเปนผช าระคาใชจายดงกลาวทงหมด

45 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33 Y (3) “The Court must, by order, specify: (a) who is to give the notice; and (b) the way in which the notice is to be given;”

46 วชย อรยนนทกะ, อางแลว เชงอรรถท 31. น. 12.

47 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 43(1A) (Austrl.) “In a representative proceeding commenced under Part IVA or a proceeding of a representative character commenced under any other Act that authorises the commencement of a proceeding of that character, the Court or Judge may not award costs against a person on whose behalf the proceeding has been commenced (other than a party to the proceeding who is representing such a person) except as authorised by:”

90

สวนกรณทโจทกแพคด โจทกจะตองรบผดชอบคาใชจายในการด าเนนคด รวมทงคาทนายความโจทกแต เพยงผ เด ยว อย างไรกตาม กระบวนพจารณ าคดแบบกล มของประเทศออสเตรเล ย ศาลอาจอนญาตใหสมาชกกลมเฉพาะรายปรากฏตวตอศาลเพอใหศาลวนจฉยประเดนทเกยวกบขอเรยกรองของสมาชกกลมรายนนได48 ตาม สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33R(1) ทงน สมาชกกลมรายนนๆ ซงไมใชคความในคดตองรบผดชอบคาใชจายในการวนจฉยประเดนเฉพาะรายดงกลาว49 ตามสวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33R(2) โดยโจทกซงเปนคความในคดไมตองรบผดชอบคาใชจายใดๆ ในกรณวนจฉยประเดนเฉพาะรายของสมาชกกลม

4.1.2.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม

โดยทคณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมเปนเรองส าคญ และเครงครดอยางยง เพอวาการด าเนนคดแบบกลมจะไดเปนไปโดยมประสทธภาพและประสทธผล ตลอดจนสามารถคมครองผลประโยชนของสมาชกกลมไดอยางแทจรง กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศออสเตรเลยจงมบญญตเกยวกบบทลงโทษกรณโจทกขาดคณสมบตหรอใชสทธโดยไมสจรตไวดวย

ดงปรากฏในหมวดวาดวยการรกษาไวซงสทธและอ านาจ มาตรา 33 ZG(c) (i)50 ความวา

48 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33R(1) “In giving directions

under section 33Q, the Court may permit an individual group member to appear in the proceeding for the purpose of determining an issue that relates only to the claims of that member.”

49 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33R(2) “In such a case, the individual group member, and not the representative party, is liable for costs associated with the determination of the issue.”

50 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33 ZG(c) (i) “the operation of any law relating to: vexatious litigants (however described)”

91

“เวนแตจะไดบญญตไวเปนอยางอน บทบญญตในหมวดนไมกระทบ ถงการด าเนนการตามกฎหมายทเกยวของกบคความทกอความวนวาย หรอการด าเนนคดโดย ผรบมอบอ านาจ การเขาเปนคความรวม การสงรวมคด หรอการวางประกนคาเสยหาย”

โดยน ยด งกล าว หากโจทก เป นผ ฟ องคดแบบกล ม เพ อประสงค จะกลนแกลงจ าเลย (Vexatious Litigants) โจทกกยอมถกลงโทษดวยการด าเนนคดตามกฎหมาย ทเกยวของตอไป

4.1.2.4 ลกษณะเดนของกฎหมายทเกยวกบโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

บทบญญตเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศออสเตรเลย มขอก าหนดเกยวกบกลมยอย (Group Class) ไวชดเจน โดยก าหนดหลกเกณฑการพจารณาปญหาของกลมยอยและของบคคลแตละคนไว สงผลใหศาลออสเตรเลยไมปฏเสธการด าเนนคดแบบกลมส าหรบคดทเปนขอเรยกรองกลมโดยมความเกยวเนองรวมกน (A Mass of Individual Claims with Some Common Connections)51 ซงแตกตางจากศาลของสหรฐอเมรกาทมกปฏเสธคดในลกษณะดงกลาว ในการด าเนนคดแบบกลม การแบงกลมยอยปรากฏอยในหมวดวาดวย "การวนจฉยประเดน ท แ ต ก ต า ง ก น " (Determination of Issues Where Not All Issues Are Common) ท ง น สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33Q(2)52 ก าหนดให ในกรณทประเดนขอเรยกรองของสมาชกกลมเปนอยางเดยวกนเพยงบางสวน ศาลอาจจดตงกลมยอยขน ซงประกอบดวยสมาชกกลมแตละกลม และแตงตงบคคลรายใดรายหนงเปนโจทกประจ ากลมยอย (A Sub-group Representative Party) เพอด าเนนคดในนามของสมาชกกลมยอย

ขอนาสนใจเกยวกบโจทกกรณแบงกลมยอยมอยวา สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33Q(2) ไดก าหนดใหมการ

51 วชย อรยนนทกะ, อางแลว เชงอรรถท 31. น. 13

52 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33Q(2) “In the case of issues common to the claims of some only of the group members, the directions given by the Court may include directions establishing a sub-group consisting of those group members and appointing a person to be the sub-group representative party on behalf of the sub-group members.”

92

แตงตงโจทกผแทนกลมยอยไวชดเจนเพอด าเนนคดแทนสมาชกกลมยอย อกทง สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย ยงไดบญญตขอก าหนดอนๆ ทเกยวของกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทกประจ ากลมยอยไวอยางรดกมดวย เชน สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33T(2) และ มาตรา33Q(3) เปนตน ดงจะไดกลาวตอไปน

ประการทหนง ขอก าหนดเกยวกบคณสมบตของโจทกประจ ากลมยอยและการขอเขาแทนทโจทกประจ ากลมยอย บญญตไวใน สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33T(2)53 ซ งวางหลกเกณฑ ใหมการพจารณา ความเหมาะสมของการเปนคความด าเนนคดแทนไว โดยก าหนดใหเมอสมาชกกลมยอยรองขอ และความปรากฏตอศาลวาผแทนกลมยอยไมสามารถด าเนนคดเพอปกปองผลประโยชนของสมาชกกลมยอยไดอยางเพยงพอ ศาลอาจส งใหบคคลอนเขาเปนโจทกประจ ากลมยอยแทนกได ตามทเหนสมควร ซงแมบทบญญตดงกลาวจะไมไดก าหนดใหบคคลทจะเขาแทนทโจทกประจ ากลมยอยวาจะตองเปนสมาชกกลมยอย แตกยอมตความไดวาบคคลนนตองมคณสมบตเปนหนงในสมาชกกลมยอยเสยกอน

ประการทสอง ขอก าหนดเกยวกบภาระหนาทของโจทกประจ ากลมยอย บญญตไวใน สวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย มาตรา 33Q(3) 54 โดยก าหนดใหในกรณทศาลแตงตงบคคลซงมใชโจทกประจ ากลมใหเปนโจทกประจ ากลมยอย โจทกประจ ากลมยอยนนจะตองรบผดชอบคาใชจายตางๆ ทเกยวของกบการวนจฉยประเดน

53 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33T(2) “If, on an application

by a sub-group member, it appears to the Court that a sub-group representative party is not able adequately to represent the interests of the sub-group members, the Court may substitute another person as sub-group representative party and may make such other orders as it thinks fit.”

54 Federal Court of Australia Act, 1976 Article 33Q(3) “Where the Court appoints a person other than the representative party to be a sub-group representative party, that person, and not the representative party, is liable for costs associated with the determination of the issue or issues common to the sub-group members.”

93

แหงคดซงสมาชกกลมยอยมรวมกนจะเหนไดวา ขอก าหนดดงกลาวเปนหลกเกณฑทลอตามบทบญญตของโจทกในคดแบบกลมทวๆ ไปนนเอง

4.2 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวยการ ด าเนนคดแบบกลมของประเทศทใชระบบซวลลอว

หล งจากได ศ กษ าหล ก เกณ ฑ เก ย วกบคณ สมบ ต และภาระหน าท ของโจทก ในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศทใชระบบ คอมมอนลอวไปแลว ตอไปจะไดศกษาหลกเกณฑเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทก ในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศทใชระบบซวลลอว โดยในทนจะศกษากฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐฝรงเศสและสาธารณรฐอตาล ซงทงสองประเทศนเปนรฐสมาชกของสหภาพยโรป ทงน ประเทศในสหภาพยโรปเปนประเทศตนแบบของกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมในระบบซวลลอว ซงแนวคดเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมไดเรมตนจากการทคณะกรรมาธการแหงสหภาพยโรปไดมความพยายามพลกดนใหประเทศตางๆในสหภาพยโรปมกฎหมายเกยวกบการด าเนนคดเพอประโยชนสวนรวมมา เปนระยะเวลายาวนานแลว นบแต ป ค .ศ. 1985 โดยไดมการเชญชวนใหรฐสมาชกจดใหมระบบภายในเกยวกบการด าเนนคดเพอประโยชนสวนรวมตามขอแนะ (Recommendation de la CE) แหงสหภาพยโรป ในป ค.ศ. 2013 ทผานมา ตอมา ประเทศสาธารณรฐฝรงเศสและสาธารณรฐอตาลทตางเปนรฐสมาชกหนงในสหภาพยโรปดวยกไดถอก าเนดกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมขน โดยปรากฏอยในกฎหมายฉบบหลก ไดแก รฐบญญตท 2014-344 ฉบบลงวนท 17 มนาคม ค.ศ. 2014 วาดวยการบรโภค แกไขเพมเตมหมวด 3 วาดวยการด าเนนคดแบบกลมในประมวลกฎหมายวาดวยการบรโภค (Code de la consommation) ของประเทศสาธารณรฐฝรงเศส และประมวลกฎหมายวาดวยการบรโภค (Consumer Code) มาตรา 140 bis ฉบบแกไขเพมเตมโดย Legislative Decree ฉบบลงวนท 20 ธนวาคม ค.ศ. 2009 ของประเทศสาธารณรฐอตาล ซงกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของทงสองประเทศดงกลาวจะตองมขอก าหนดท เปนไปตามมาตรฐานขนต าของขอแนะ (Recommendations) แหงคณะกรรมาธการแหงสหภาพยโรป

94

4.2.1 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐฝรงเศส

ประเทศสาธารณรฐฝรงเศสมระบบการด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมาก โดยเฉพาะอยางยง การด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมากโดยสมาคมตามกฎหมายเกยวกบการบรโภคมากอนทระบบการด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมากโดย “การด าเนนคดแบบกลม” จะมผลใชบงคบแลว ทวา การด าเนนคดแทนผเสยหายจ านวนมากในรปแบบเดมนน มข อจ ากด อยหลายประการ โดยเฉพาะอยางยง การก าหนดใหสมาคมผบรโภคทมอ านาจในการฟองคด แทนผ เสยหายจะตองไดรบมอบหมายหรอรบมอบอ านาจจากผบรโภคทกรายเปนหนงสอ เพอใหสมาคมผบรโภคนนๆ ฟองและด าเนนคดแทน อกทงยงบญญตขอหามไมใหสมาคมผบรโภคประกาศใหผบรโภคท าการมอบอ านาจใหแกสมาคมเปนการทวไปไวดวย นอกจากน ยงมขอจ ากดเกยวกบการเยยวยาความเสยหายแกผเสยหายทเปนผบรโภคจ านวนมาก เชน แมผบรโภคทตกอยภายใตสถานการณเดยวกนจะไดรบความเสยหายจากการกระท าของผประกอบการรายเดยวกน แตผบรโภคอาจตดสนใจไมด าเนนการฟองรองเรยกรองคาสนไหมทดแทนหากความเสยหาย ทไดรบมจ านวนเพยงเลกนอย ซงเมอเปรยบเทยบระหวางคาใชจายในการด าเนนคดกบคาสนไหมทดแทนทอาจมสทธไดรบแลวไมคมคากน55

ดวยเหตน ประเทศสาธารณรฐฝรงเศสจงไดตรากฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมขนเพอแกปญหาส าหรบขอจ ากดดงกลาว ไดแก รฐบญญต (Loi) ท 2014-344 ฉบบลงวนท 17 มนาคม ค.ศ. 2014 (ตอไปนจะเรยกวา “รฐบญญตฯ”) ซงเปนการแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวาดวยการบรโภค (Code de la Consommation) หมวด 3 วาดวยการด าเนนคดแบบกลม ทงน บทบญญตในรฐบญญตฯ ฉบบดงกลาวไดมการแกไขเพมเตมในหลายประเดนดวยกน อยางไรกตาม มการแกไขเพมเตมในเรองส าคญอยสองเรอง ไดแก เรองทหนง การก าหนดนยามค าวา “ผบรโภค” จากเดมไม เคยก าหนดนยามผบรโภคไวอยางชดเจนมากอน และ เรองทสอง การก าหนดใหมการด าเนนคดแบบกลม ซงในสวนทเกยวของกบหลกการด าเนนคดแบบกลมน น นอกจากจะมบทบญญตในรฐบญญตฯแลว ยงมการก าหนดรายละเอยดปลกยอยไวในกฎหมายล าดบรองไวดวย ไดแก รฐกฤษฎกา (Decrét) ท 2014-1081 ฉบบลงวนท 24 กนยายน ค .ศ . 2014

55 นนทวชร นวตระกลพสทธ , “การด าเนนคดแบบกลม : ศกษากรณเปรยบเทยบกฎหมายไทยและกฎหมายฝรงเศส (Action de Groupe-Class Action a la francaise)” รายงานการศกษาวจยเสนอศนยวจยและใหค าปรกษา. คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, พฤษภาคม 2559, น. 59.

95

(ตอไปนจะเรยกวา “รฐกฤษฎกาฯ”) ตลอดจนมการออกหนงสอเวยน (Circulaire) ฉบบลงวนท 26 กนยายน ค .ศ . 2014 โดยรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม เพอใหหนวยงานท เกยวของและประชาชนทวไปเกดความรความเขาใจในการด าเนนคดแบบกลมดงกลาวทถอเปนเรองใหม ของประเทศสาธารณรฐฝรงเศส

บทบญญตหลกทส าคญของการด าเนนคดแบบกลมนนถกบญญตไวในมาตรา L. 423-1 รฐบญญตฯ56 ความวา

“สมาคมเพอการคมครองผบรโภคในระดบประเทศท ไดรบการรบรอง ตามมาตรา L. 411-1 สามารถฟองคดตอศาลแพงเพอเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภคแตละคน ทอยในสถานการณเดยวกนหรอคลายคลงกน อนเนองมาจากเหตอยางเดยวกนเกยวกบการไมปฏบตหนาทตามสญญาหรอตามกฎหมายของผประกอบธรกจรายเดยวกน

56 Chapitre III Action de groupe Section 1 Champ d'application de l'action de groupe et qualité pour agir

« Art. L. 423-1.-Une association de défense des consommateurs représentative au niveau national et agréée en application de l'article L. 411-1 peut agir devant une juridiction civile afin d'obtenir la réparation des préjudices individuels subis par des consommateurs placés dans une situation similaire ou identique et ayant pour cause commune un manquement d'un ou des mêmes professionnels à leurs obligations légales ou contractuelles :

« 1° A l'occasion de la vente de biens ou de la fourniture de services ; «2° Ou lorsque ces préjudices résultent de pratiques

anticoncurrentielles au sens du titre II du livre IV du code de commerce ou des articles 101 et 102 du traité sur le fonctionnement de l'Union européenne.

« L'action de groupe ne peut porter que sur la réparation des préjudices patrimoniaux résultant des dommages matériels subis par les consommateurs.

96

1-ในการขายสงของหรอการใหบรการ

2-หรอเมอความเสยหายนนเกดขนจากการกระท าอนเปนการขดตอการแขงขนทางการคาตามนยหมวด II ของบรรพ IV แหงประมวลกฎหมายพาณชยหรอตามนยมาตรา 101 และ 102 ของอนสญญาเกยวกบการด าเนนการของสหภาพยโรป

การด าเนนคดแบบกลมใช ไดก เฉพาะแต เพอการเยยวยาความเสยหาย ทเปนตวเงนอนเนองมาจากความเสยหายทางทรพยสนทเกดขนแกผบรโภค”57

จากการพจารณาบทบญญตหลกในมาตรา L. 423-1 รฐบญญตฯ ซงไดก าหนดเงอนไขเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมไว ประกอบกบ เจตนารมณของกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐฝรงเศสทประสงคจะเยยวยาความเสยหายทผบรโภคแตละคนไดรบจากการไมปฏบตตามหนาทตามกฎหมายหรอจากฐานของสญญาของผประกอบธรกจ จงเหนไดวา ขอบเขตแหงคดทสามารถขอด าเนนคดแบบกลมไดจ ากดอย เฉพาะคดแพง 2 ประเภท คอ คดทเกยวกบการคมครองผบรโภค อนเนองมาจากการไมปฏบตตามหนาทตามกฎหมายหรอจากฐานของสญญาของผประกอบธรกจ และคดทเกยวกบการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคาดวย (มาตรา L. 423-1 ประมวลกฎหมายวาดวยการบรโภค) เทานน สวนผมอ านาจฟองคดแบบกลมกคอ สมาคมคมครองผบรโภคในระดบประเทศทไดรบการรบรองจากองคกรของรฐมอ านาจฟองและด าเนนคดแบบกลมแทนและในนามของผบรโภคจ านวนมากทเปนบคคลธรรมดา58 ซงบคคลเหลานจะมสถานะเปนสมาชกกลมในระบบการด าเนนคดแบบกลม โดยองคประกอบของสมาชกกลมทสมาคมผบรโภคจะฟองคดแทนได จะตองเปนผบรโภคทเปนบคคลธรรมดาทซอสงของหรอบรการซงมไดเปนไป เพอประโยชนในการประกอบกจการคาของตน ไมวาจะเปนการประกอบกจการทางพาณชย อตสาหกรรม งานฝมอ หรอวชาชพอสระ59 และไดรบความเสยหายจากการกระท าของผประกอบการ

57 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 55, น.64-65.

58 Marc E. Shelley and Emily R. Fedeles, “New French Class Action Law Could Span The Gamut”, Law360, New York, Accessed January 25, 2016, http://www.law360.com/articles/534323/new-french-class-action-law-could-span-the-gamut

59 “Article préliminaire.-Au sens du présent code, est considérée comme un consommateur toute personne physique qui agit à des fins qui n'entrent pas dans le cadre de son activité commerciale, industrielle, artisanale ou libérale.”

97

รายเดยวกนในสถานการณเดยวกนหรอคลายคลงกน และมสาเหตรวมกนเกยวกบการไมปฏบตหนาทตามสญญาหรอตามกฎหมายของผประกอบธรกจอนเนองจากการขายสงของหรอใหบรการ หรอเนองจากการไมปฏบตตามกฎหมายเกยวกบการแขงขนทางการคาของผประกอบการ

ดวยเหตทกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐฝรงเศสไมไดก าหนดจ านวนขนต าของสมาชกกลมไวตายตว การด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหายจ านวนมากดงกลาว กลมบคคลจงอาจประกอบดวยสมาชกกลมตงแต 2 รายขนไปกได อยางไรกตาม ประเทศสาธารณรฐฝรงเศสเคยมคดทยนฟองโดยสมาคมคมครองผบรโภค “UFC Que Choisir” โดยระบจ านวนผบรโภคทเปนสมาชกกลมไวเพยง 10 คน เทานน60 สวนการเขาเปนสมาชกกลมเปนไปตามระบบ Opt-In กลาวคอ ผบรโภคทเขาเงอนไขเปนสมาชกกลมและประสงคจะไดรบประโยชนจากการด าเนนคดแบบกลมตองแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมภายในระยะเวลาและ ตามเงอนไข ทศาลก าหนด ซงศาลจะก าหนดกลมผบรโภคทผประกอบการตองรบผดและก าหนดหลกเกณฑ ในการเขาเปนสมาชกกลมไว ตามมาตรา L. 423-6 61 รฐบญญตฯ ทงน การแสดงเจตนา Opt-In ดงกลาวมผลเปนการมอบอ านาจ (Mandate) แกสมาคมโดยอตโนมตเพอการด าเนนการใหไดรบสนไหมทดแทน62 โดยขนตอนการแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมจะเกดขนภายหลงจากทศาลมค าพพากษาเกยวกบความรบผดของผประกอบการเรยบรอยแลว สวนผลของการด าเนนคดแบบกลมนน ค าพพากษาหรอค าสงของศาลทก าหนดใหผประกอบการรบผดจะมผลผกพนสมาชกกลมทกคน ทไดรบการชดใชคาสนไหมทดแทนจากการด าเนนคดแบบกลม

60 Kami Haeri, “Class actions are now a reality in France, august & debouzy

avocats” Accessed January 10, 2016, http://www.august-debouzy.com/ fr/node/999 61 Art. L. 423-6 “Toute somme reçue par l'association au titre de

l'indemnisation des consommateurs lésés est immédiatement versée en compte de dépôt à la Caisse des dépôts et consignations. Ce compte ne peut faire l'objet de mouvements en débit que pour le versement des sommes dues aux intéressés.”

62 “Dans la même décision prononçant la responsabilité du professionnel, le juge fixe le délai dont disposent les consommateurs pour adhérer au groupe afin d'obtenir la réparation de leur préjudice. Ce délai ne peut être inférieur à deux mois ni supérieur à six mois après l'achèvement des mesures de publicité ordonnées par lui.”

98

4.2.1.1 คณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

เม อ พ จารณ าบทบ ญ ญ ต ห ล ก ในมาตรา L. 423-1 รฐบ ญ ญ ต ฯ จะเหนไดวา โจทกผมอ านาจฟองและด าเนนคดแบบกลมตามบทบญญตมาตรา L. 423-1 แหงประมวลกฎหมายวาดวยการบรโภค จะตองเปนสมาคมคมครองผบรโภคในระดบประเทศทไดรบการรบรองตามมาตรา L. 411-1 แหงประมวลกฎหมายวาดวยการบรโภคเทานน (ตอไปจะเรยกวา “สมาคมคมครองผบรโภค”) โดยสามารถจ าแนกเงอนไขทส าคญของสมาคมคมครองผบรโภคซงมสทธไดรบการพจารณาใหเปนโจทกในคดแบบกลม ดงตอไปน63

-เงอนไขเกยวกบวตถประสงคของสมาคม

โจทกจะตองเปนสมาคมทมวตถประสงคเพอการคมครองผบรโภค เปนส าคญซงเงอนไขดานวตถประสงคของสมาคมน ประเทศสาธารณรฐฝรงเศสไดบญญตกฎหมาย ใหสอดรบกบขอแนะลงวนท 11 มถนายน 2013 ของคณะกรรมาธการแหงสหภาพยโรป ทประสงคใหรฐสมาชกมอบหมายอ านาจหนาทในการด าเนนคดแบบกลมใหเฉพาะแกองคกรทไมมวตถประสงคเพอแสวงหาก าไร64 (Non-Profit Organization) ผลทตามมา คอ ผบรโภคทเปนผเสยหายไมสามารถฟองและด าเนนคดแบบกลมดวยตนเองได

-เงอนไขเกยวกบอ านาจกระท าแทนในระดบประเทศของสมาคม

สมาคมทมวตถประสงคเพอการคมครองผบรโภคทจะมอ านาจฟองคดแบบกลมไดจะตองเปนสมาคมทมอ านาจกระท าการแทนในระดบประเทศ ซงสมาคมระดบประเทศเหลานมความรความเชยวชาญเฉพาะทางเกยวกบการด าเนนคดในแตละประเภท ตลอดจนประชาชนสามารถเขาถงขอมลตางๆ เกยวกบสมาคมและตดตอไดโดยงาย เนองจากสมาคมจะม ประกาศ เปนการทวไปในเวบไซตของสมาคม เวบไซตเครอขายสมาคมคมครอง และเวบไซตขององคกรของรฐเปนการทวไป นอกจากน สมาคมยงมชองทางอนๆ ส าหรบใชตดตอสอสารระหวางผบรโภคกบสมาคม เชน Facebook และ Twitter เปนตน ซงชองทางเหลานอาจเปนชองทางทผบรโภคสามารถใชในการแจงความประสงคเขาเปนสมาชกกลมดวย

63 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 55, น. 66-67.

64 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 55, น. 66.

99

-เงอนไขเกยวกบการไดรบการรบรองจากองคกรของรฐ

สมาคมทมวตถประสงคเพอการคมครองผบรโภคในระดบประเทศตองไดรบการรบรองจากองคกรของรฐท เกยวของ กลาวคอ ไดรบการรบรองตามกฎกระทรวง ซงออกรวมกนโดยรฐมนตรดานการบรโภค และยตธรรม (ปจจบนม 16 องคกร)

4.2.1.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม

ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลมตามประมวลกฎหมายวาดวย การบรโภคของประเทศสาธารณรฐฝรงเศส สามารถแบงไดเปน 3 ขนตอนหลก ไดแก 1) ชนรเรมคดแบบกลม 2) ชนหลงศาลมค าพพากษาหรอค าสงวาผประกอบการมความรบผด และ 3) ชนชดใช คาสนไหมทดแทนใหแกกลมสมาชก ดงจะกลาวในรายละเอยดดงตอไปน

1) ชนรเรมคดแบบกลม:

ยนฟองและด าเนนคดแบบกลม

ในชนรเรมคดของการด าเนนคดแบบกลมในกระบวนการทวไป ทไมใชกระบวนการแบบไมซบซอน สมาคมคมครองผบรโภคจะยนฟองผประกอบการเปนคดแบบกลม เพอใหศาลพจารณาคดเกยวกบความรบผดของผประกอบการ ในการด าเนนคดแบบกลม สมาคมคมครองผบรโภคยอมมหนาทในการพสจนแสดงตอศาลเกยวกบเงอนไขและองคประกอบตางๆ ในการฟองคดแบบกลมตามทกฎหมายก าหนด ไดแก คณสมบตของสมาคมฯ ทมอ านาจฟองคด แบบกล ม ประเภทแห งคด ท ฟองเปนคดแบบกลม และเงอนไขเกยวกบผบร โภคท ได รบ ความเสยหาย65

2) ชนหลงศาลมค าพพากษาหรอค าสงวาผประกอบการมความรบผด:

รบแจงความประสงคในการเขาเปนสมาชกกลม (กรณผบรโภค แจงความประสงคผานทางสมาคมคมครองผบรโภค)

เมอศาลมค าพพากษาหรอค าสงวาผประกอบการมความรบผดแลว ขนตอนตอไปกคอการจดกลมสมาชกซงเปนกลมผบรโภค โดยผบรโภคสามารถแจงความประสงค ในการเขาเปนสมาชกกลมโดยตรงตอผประกอบการทตองค าพพากษาหรอค าสงใหชดใชคาสนไหม

65 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 55, น. 73.

100

ทดแทนแกผบรโภค หรอผานสมาคมคมครองผบรโภค หรอผประกอบวชาชพทางกระบวนการยตธรรมทศาลมค าสงใหมาชวยด าเนนการแกสมาคมคมครองผบรโภคทฟอ งคดแบบกลมกได66 หากผบรโภคเลอกแจงความประสงคดงกลาวผานสมาคมคมครองผบรโภค สมาคมคมครองผบรโภค กมหนาทตองรบแจงความประสงคในการเขาเปนสมาชกกลม (Opt-In) ของผบรโภคดวย

3) ชนชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกกลมสมาชก:

ช าระหรอจดสรรเงนคาสนไหมทดแทนแกผบรโภคทมสทธไดรบ

เมอศาลพพากษาหรอมค าสงใหผประกอบการช าระคาสนไหมทดแทนแกผบรโภคทไดรบความเสยหายตาม L. 423-767 ผประกอบการมหนาทตองด าเนนการช าระ คาสนไหมทดแทนแกผบรโภคทไดรบความเสยหายแตละคนตามเงอนไขและวธการทศาลก าหนด68 โดยผประกอบการทตองค าพพากษาใหรบผดจะตองด าเนนการโอนเงนเขาบญชเงนฝากของสมาคมคมครองผบรโภคทฟองคดแบบกลมซงเปดไว ณ ส านกงานวางทรพย เพอการช าระคาสนไหมทดแทนแกผบรโภคทเปนสมาชกกลมในคดแบบกลมแตละคดเปนการเฉพาะ ทงน สมาคมคมครองผบรโภคหรอโจทกยอมมหนาทในการด าเนนการเบกจายเงนจากบญชเงนฝากนน เพอช าระหรอจดสรรเงน คาสนไหมทดแทนแกผบรโภคทมสทธไดรบเทานน69 โดยนยดงกลาว จงเหนไดวา โจทกมหนาท ในการจดใหมบญชเงนฝากเพอการช าระคาสนไหมทดแทนแกผบรโภคทเปนสมาชกกลมเปนรายคดไป รวมทงหนาทในการด าเนนการเบกจายเงนจากบญชเงนฝากนน เพอช าระหรอจดสรรเงนคาสนไหมทดแทนแกผบรโภคทมสทธไดรบดวย

ในกรณทผประกอบการผตองค าพพากษาหรอค าสงศาลใหรบผดไดโตแยงหรอปฏเสธการชดใชคาสนไหมทดแทนแกผบรโภคบางราย ดวยการยกขอตอสตางๆ เชน ผประกอบการอางวาผบรโภครายนนไมใชผเสยหายทแทจรง กรณน ศาลจะพจารณาและมค าสงเกยวกบค าขอรบช าระคาสนไหมทดแทนทผประกอบการไมด าเนนการใหเชนวาน ซงบทบาทหนาท

66 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 55, น. 74. 67 Art. L. 423-7 “Le juge fixe le délai dans lequel doit intervenir la

réparation des préjudices des consommateurs lésés, ainsi que celui ouvert, à cette échéance, pour le saisir en application de l'article L. 423-12 des demandes d'indemnisation auxquelles le professionnel n'a pas fait droit.”

68 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 55, น. 74. 69 Art. L. 423-6 C, อางแลว เชงอรรถท 61

101

ของโจทกในชนน ไดแก โจทกซงเปนสมาคมคมครองผบรโภคยอมตองกระท าการแทนผบรโภคซงเปนสมาชกกลมทถกปฏเสธค าขอรบช าระคาสนไหมทดแทนใหมการบงคบใหปฏบตตามค าพพากษาหรอค าสงศาลตอไป70

4.2.1.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม

-สทธเรยกคาใชจายกรณโจทกด าเนนการประกาศค าพพากษาเกยวกบความรบผดของผประกอบการ

โดยหลกการแลว ผประกอบการมหนาทในการด าเนนการประกาศ ค าพพากษาทก าหนดความรบผดของผประกอบการ71 เพอใหผบรโภคทอาจเขาเปนสมาชกกลม ไดทราบ และแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมตอไป ซงในค าพพากษาของศาลจะก าหนดระยะเวลาด าเนนการประกาศไว อยางไรกตาม ในกรณทผประกอบการไมด าเนนการประกาศดงกลาว สมาคมคมครองผบรโภคซงเปนโจทกในคดสามารถด าเนนการประกาศไดโดยเรยกคาใชจายในการประกาศจากผประกอบการนน

4.2.1.4 ลกษณะเดนของกฎหมายทเกยวกบโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

โดยทสมาคมคมครองผบรโภคมอ านาจหนาทในการด าเนนคดแบบกลมแทนผบรโภคจ านวนมาก ซงสมาคมคมครองผบรโภคเปนองคกรทมความเชยวชาญและประสบการณเฉพาะคด กระบวนพจารณาคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐฝรงเศสจงไมไดก าหนดบงคบ ใหโจทกจ าเปนตองมทนายความโจทกหรอทนายความของกลมเสมอ อยางไรกตาม หากสมาคมคมครองผบรโภคท เขาเปนโจทกในคดแบบกลมมทนายความในการด าเนนคดดวย บทบาท ของทนายความฝายโจทกกจะเปนเพยงผด าเนนคดหรอด าเนนการเพอสนบสนนการด าเนนคด แบบกลมของสมาคมคมครองผบรโภคในระดบประเทศทไดรบการรบรองจากองคกรของรฐเทานน ทงน บทบาทหลกในการด าเนนคดกรณนยงคงอยทโจทก ดงนน ทนายความฝายโจทกตามระบบ การด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐฝรงเศสจงมบทบาทเพยงเลกนอย เมอเทยบกบบทบาทของทนายความฝายโจทกตามระบบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา ซงกฎหมายใหความส าคญกบบทบาทของทนายความเปนหลก

70 Art. L. 423-7 C, อางแลว เชงอรรถท 67 71 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 55, น. 63

102

4.2.2 คณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐอตาล

กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม (Azione di classe) ของประเทศสาธารณรฐอตาลนน กอนทจะมผลบงคบใชอยางเชนในปจจบนนกไดผานการพฒนากฎหมายทใชระยะเวลาคอนขางยาวนาน ซงไดผานการตอสทางการเมองมาอยางหนก จากเดม กฎหมายจะมผล ใชบงคบตงแตวนท 10 กรกฎาคม 2008 กถกเลอนการบงคบใชไปอกหลายครง72 กฎหมายวาดวย การด าเนนคดแบบกลมของสาธารณรฐอตาลถกบญญตไวในประมวลกฎหมายวาดวยการบรโภค (Consumer Code) มาตรา 140 bis ซงแกไขเพมเตมโดย Legislative Decree ทประกาศเมอ วนท 20 ธนวาคม 2009 โดยมผลใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม 2010 ทผานมา หลงจากนนกไดมการออกกฎหมายล าดบรองเกยวกบกฎเกณฑการท าใหการด าเนนคดแบบกลมมผลใชบงคบ (Rules to make class actions effective)73 ในรปแบบของพระราชกฤษฎกา (Legislative Decree) ฉบบท 1 ลงวนท 24 มกราคม ค .ศ. 2012 (ตอไปนจะเรยกวา “พระราชกฤษฎกาฯ”) ซงไดรบ การรบรองโดยพระราชกฤษฎกา (Legislative Decree) ฉบบท 27 ลงวนท 24 มนาคม ค .ศ. 2012 และมผลใชบงคบตงแตวนท 25 มนาคม ค .ศ. 2012 เปนตนไป

มาตรา 140 bis-2 พระราชกฤษฎกาฯ ไดก าหนดประเภทของคดทสามารถด าเนนคดแบบกลมไว ดงตอไปน74

72 Nicolo Calcagno, Italian Class Action: The Beginning, SOCIAL SCIENCE

RESEARCH NETWORK, July 1, 2011, “Introduction,” Accessed March 10, 2016, http://papers.ssrn.com/ sol3/ papers. cfm?abstract_id=1875424.

73 “Class action in Italy: Recent Developments”, Jones Day, May 2013, Accessed March 20, 2016, http://www.jonesday.com/files/Publication/

74 Article 140 bis-2 “L'azione di classe ha per oggetto l'accertamento della responsabilità e la condanna al risarcimento del danno e alle restituzioni in favore degli utenti consumatori. L'azione tutela:

a) i diritti contrattuali di una pluralità di consumatori e utenti che versano nei confronti di una stessa impresa in situazione omogenea, inclusi i diritti relativi a contratti stipulati ai sensi degli articoli 1341 e 1342 del codice civile;

103

-คดทมฐานจากสทธตามสญญาซงผบรโภคหรอผใชอยภายใตสถานการณเดยวกนตอองคกรเดยวกน ประกอบดวย สทธทเกยวเนองกบสญญาตามทไดบญญตไวในมาตรา 1341 และ 1342 แหงประมวลกฎหมายแพง (มาตรา 140 bis-2(a) พระราชกฤษฎกาฯ)

-คดเรยกรองสทธของผบรโภคขนสดทายทฟองผผลตเกยวกบสนคา แมไมมความสมพนธทางสญญา (มาตรา 140 bis-2(b) พระราชกฤษฎกาฯ)

-คดเรยกรองสทธในคาเสยหายของผบรโภคหรอผใชท เกยวของกบการคา ท ไม เป น ธรรมห รอพฤต ก รรมกา รก ด ก น การแข งข นท างการค า (มาตรา 140 bis-2 (c) พระราชกฤษฎกาฯ)

สวนการรเรมฟองคดแบบกลมนน ผบรโภคหรอผใชสามารถฟองคดไดดวยตนเองหรอจะผานทางสมาคมผบรโภคกได75 ตามมาตรา 140 bis-1 พระราชกฤษฎกาฯ นอกจากน ยงไดก าหนดตวจ าเลยในคดแบบกลมโดยจ ากดใหเฉพาะผประกอบธรกจ (Impresa) เทานน ทจะสามารถถกด าเนนคดแบบกลมได ซงอาจเปนบรษทผประกอบธรกจสญชาตอตาลหรอสญชาตตางประเทศกได76 สวนการเขาเปนสมาชกกลมตามกฎหมายดงกลาวจะเปนไปตามระบบ Opt-In (มาตรา 140 bis พระราชกฤษฎกาฯ) กลาวคอ ผเสยหายตองแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมกอน

b) i diritti omogenei spettanti ai consumatori finali di un determinato prodotto o servizio nei confronti del relativo produttore, anche a prescindere da un diretto rapporto contrattuale;

c) i diritti omogenei al ristoro del pregiudizio derivante agli stessi consumatori e utenti da pratiche commerciali scorrette o da comportamenti anticoncorrenziali.”

75 Article 140 bis-1 “I diritti individuali omogenei dei consumatori e degli utenti di cui al comma 2 nonché' gli interessi collettivi sono tutelabili anche attraverso l'azione di classe, secondo le previsioni del presente articolo. A tal fine ciascun componente della classe, anche mediante associazioni cui dà mandato o comitati cui partecipa, può agire per l'accertamento della responsabilità e per la condanna al risarcimento del danno e alle restituzioni.”

76 Nicolo Calcagno, อางแลว เชงอรรถท 72, น. 2

104

จงจะมฐานะเปนสมาชกกลมในการด าเนนคดแบบกลมนน ๆ ได ซงสาเหตส าคญทประเทศสาธารณรฐอตาลเลอกใชระบบ Opt-In ดงกลาว กดวยตองการคงอตลกษณของกระบวนพจารณาในระบบกฎหมายซวลลอว ทมงเนนใหมการด าเนนคดแบบสองฝาย (Bilateral Actions) เปนหลกเทานน77 สวนจ านวนของสมาชกกลมนน มาตรา 140 bis พระราชกฤษฎกาฯ ไมไดก าหนดจ านวนขนต า ของสมาชกกลมไวตายตว แตมแนวค าพพากษาของศาลวนจฉยไววาสมาชกกลมตองมประมาณ 30 รายขนไป78 ในระบบการด าเนนคดแบบกลมของอตาล ผบรโภคทแสดงเจตนา Opt-In เปนสมาชกกลม จะไมถอเปนคความแหงคดฝายโจทก แตโจทกผแทนกลมเทานนทจะถอเปนคความแหงคด (ฝายโจทก) จงอาจอธบายไดวาการด าเนนคดแบบกลมจะด าเนนไปโดยคความสองฝาย ในกระบวนพจารณา หากแตผลแหงคดจะผกพนบคคลทงกลมดวย79

ในขนตอนการพจารณาอนญาตหรอไมอนญาตด าเนนคดแบบกลมของศาล มาตรา 140 bis-6 พระราชกฤษฎกาฯ ไดบญญตเกณฑการพจารณาใหศาลสงไมอนญาตด าเนนคดแบบกลม หากปรากฏวาขอเรยกรอง (Claim) ของโจทกไมมมลอยางชดเจน (Clearly Ungrounded) หรอโจทกขาดคณสมบตการเปนโจทกในคดแบบกลมอยางใดอยางหนง ดงจะไดกลาวตอไปน

4.2.2.1 คณสมบตของโจทกในการคดแบบกลม

บคคลธรรมดาทเปนผบรโภคซงไดรบความเสยหายจากเหตอยางใด อยางหนง อนเปนมลฐานแหงการด าเนนคดแบบกลมตา มาตรา 140 bis-2 พระราชกฤษฎกาฯ ทไดกลาวไปแลวขางตน สามารถรเรมด าเนนคดแบบกลมไดโดยการด าเนนคดแบบกลมดวยตวเองหรอมอบอ านาจใหสมาคมผบรโภคด าเนนคดแบบกลมแทนกได จงอาจกลาวไดวา โจทกในคด แบบกลมตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของสาธารณรฐอตาลสามารถเปนไดทงสมาคมผบรโภคหรอบคคลธรรมดาทเปนผบรโภคซงไดรบความเสยหายกได ตามท มาตรา 140 bis-1

77 Nicolo Calcagno, อางแลว เชงอรรถท 72, น. 2

78 Thomas F. Cullen, Jr., “Class Actions in italy: ReCent Developments”, Accessed February 14, 2016, http://www.jonesday.com/files/Publication/ b4455abe-2b4d-4ae7-aa25-4812121db83b/Presentation/PublicationAttachment/7d08d564-b343-4c12-ba5b 4c7c802ef6c3/Class%20Actions%20in%20Italy.pdf

79 Nicolo Calcagno, อางแลว เชงอรรถท 72, น. 2.

105

พระราชกฤษฎกาฯ ไดบญญตไว80 ดงนน เราสามารถแยกประเภทของโจทกในคดแบบกลมไดเปน 2 ประเภท ไดแก

-กรณโจทกเปนผเสยหาย

บคคลธรรมดาซงเปนผบรโภคทไดรบความเสยหายมสทธรเรมเปนโจทกด าเนนคดแบบกลมได โดยคณสมบตของโจทกในกรณน จะตองประกอบไปดวยลกษณะทส าคญ 3 ประการ ไดแก ประการทหนง การเปนผมสทธฟองคดสามญตามประเภทแหงคดทสามารถด าเนนคดแบบกลมได (มาตรา 140 bis-6 พระราชกฤษฎกาฯ) เชน โจทกเปนผบรโภคทไดรบ ความเสยหายตามสญญาซอขายในฐานะท ตนเปนผซอ เปนตน ประการทสอง การมสทธ อยางเดยวกนกบผบรโภคคนอนท เปนสมาชกกลม (มาตรา 140 bis-1 พระราชกฤษฎกาฯ ) แตไมจ าเปนตองถงขนาดมสทธเหมอนกนในทกประเดน 81 เพยงแตมประเดนแหงสทธรวมกน กเพยงพอแลว82 และ ประการทสาม การมความสามารถในการปกปองผลประโยชนของกลมได อยางเพยงพอ (Adequacy) และไมมความขดแยงทางผลประโยชน (Conflict of Interest) (มาตรา 140 bis-6 พระราชกฤษฎกาฯ)

อยางไรกตาม ระบบการพจารณาคดของประเทศสาธารณรฐอตาล มความเปนเอกลกษณอยางหน ง น นคอ การอนญาตให โจทกแตงต งสมาคมผบรโภคหรอคณะกรรมการมาเปนผแทน (Mandate) เพอฟองและด าเนนคดแทนตนไดโดยการมอบอ านาจ โดยไมจ าตองค านงถงวาโจทกเปนสมาชกของสมาคมผบรโภคนนๆ หรอไม83 จงอาจกลาวไดวา ในทางปฏบต ผแทนกลมซงเปนบคคลธรรมดาแทบจะไมไดมบทบาททส าคญใดๆ ในการด าเนนคดแบบกลม เนองจากกลไกกระบวนพจารณาคดของประเทศสาธารณรฐอตาลมงใหอ านาจในการรเรม

80 Nicolo Calcagno, อางแลว เชงอรรถท 72, น. 1.

81 Giulia Principe, “ Italian Class Actions. AN UPDATE”, Accessed March 10, 2016, http://globalclassactions.stanford.edu/sites/default/files/documents/Italian ClassActions Principe.pdf

82 “...if consumers want to file a class action they do not need to have identical interests; homogenous rights would suffice...”

83 Giulia Principe, อางแลว เชงอรรถท 81.

106

และควบคมการด าเนนคดแกสมาคมผบรโภคเปนหลก84 ดวยเหตผลทวาการใหอ านาจสมาคมผบรโภคด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหายจะชวยคมครองผลประโยชนมหาชน (Public Interest) ไดมากกวา ทงเปนการหลกเลยงและปองกนกรณทโจทกและทนายความโจทกรเรมคดแบบกลมเพอแสวงหาผลประโยชนทางการเงนจากคาเสยหายจ านวนมหาศาลทกลมจะไดรบดวย

-กรณสมาคมผบรโภคทไดรบการรบรองจากองคกรรฐเปนโจทกฟองคดแทนผเสยหาย

กฎหมายก าหนดใหสมาคมทไดรบการรบรองจากองคกรรฐสามารถด าเนนคดแบบกลมเพอประโยชนของผเสยหายซงเปนผบรโภคได ภายใตเงอนไขทวาสมาคมทจะเขาเปนโจทกนนตองไดรบมอบอ านาจจากผสยหายซงเปนผรเรมคดกอน ทงน คณสมบตของสมาคมผบรโภคทจะเขาเปนโจทกอาจจ าแนกได ดงน ประการทหนง ตองไดรบมอบอ านาจจากผบรโภค ทมสทธฟองคดแบบกลม โดยมสทธเปนอยางเดยวกนกบผบรโภครายอนทเปนสมาชกกลมนนเอง ประการทสอง ตองมความสามารถในการปกปองผลประโยชนของกลมไดอยางเพยงพอ (Adequacy) และไมมความขดแยงทางผลประโยชน (มาตรา 140 bis-6 พระราชกฤษฎกาฯ) ระหวางโจทกกบสมาชกกลม โจทกกบทนายความฝายโจทก หรอโจทกกบจ าเลย อยางไรกตาม ไมปรากฏขอก าหนดวาดวยเกณฑการพจารณาเกยวกบความสามารถในการปกปองผลประโยชนของกลมไดอยางเพยงพอ (Adequacy) ในมาตรา 140 bis พระราชกฤษฎกาฯ จงจ าเปนตองพจารณาหลกเกณฑการพจารณาความสามารถของโจทกในการปกปองผลประโยชนของกลมไดอยางเพยงพอ (Adequacy) ของศาลจากแนวค าพพากษาของศาลทผานมา และจากการรวบรวมค าพพากษาคดแบบกลมทเกดขนในศาลอตาล สามารถสรปเกณฑการพจารณาคณสมบตดานความสามารถของโจทกฯ ทส าคญซงศาลน ามาใชตดสนอนญาตหรอไมอนญาตใหสมาคมผบรโภคด าเนนคดแบบกลม ไดแก สมาคมทมอ านาจด าเนนคดแทนผบรโภค สมาคมทมความพรอมดานคาใชจาย สมาคมทไดรบการรบรองจากสารบบ ทเกบรกษาโดยรฐมนตรวาการกระทรวงการด าเนนคดอยางมประสทธภาพ (Registered in the directory kept by the Ministry of Productive Actions) 85 ซ งร ายน ามของสมาคมต างๆ ทอยในสารบบดงกลาวประกอบไปดวยสมาคมทมอ านาจฟองคดแทนผบรโภคทวประเทศ (All over

84 Giulia Principe, อางแลว เชงอรรถท 81.

85 Tribunal of Turin, I Section, Altronconsumo v. BancaIntesa San Paolo, rg 31190/2010.

107

the country) นอกจากนยงอาจพจารณาจากการเปนสมาคมคมครองผบรโภคทไมแสวงหาก าไรดวย86

คดทจะกลาวตอไปนจะเปนการยกตวอยางคดแบบกลมท ไดมการฟองรองกนในป ค.ศ. 2014 ทผานมา เพอแสดงใหเหนถงโจทกในการด าเนนคดแบบกลม คดนเปนคดทสมาคมผบรโภคนามวา “Altroconsumo” เปนโจทก ไดด าเนนคดแบบกลมแทนกลมผบรโภค โดย Altroconsumo เปนสมาคมผบรโภคทไดกอตงขนในป ค.ศ. 1973 โดยมวตถประสงคเพอแจงและคมครองสทธผบรโภค คดน Altroconsumo เปนโจทกฟองบรษทผผลตรถยนต Volkswagen ในเดอนกนยายน ค.ศ. 2014 เนองจาก Volkswagen ไดใหขอมลตอผบรโภค โดยบดเบอนเกยวกบปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดของรถโมเดลทนอยกวาความเปนจรง ท าใหผบรโภค ทไดทดลองขบรถโมเดลดงกลาวเชอและซอรถยนตจนไดรบความเสยหายเกดขน ซงสมาชกกลม ในคดนมจ านวน 9,645 คน ทงนโจทกไดเรยกรองใหศาลสงให Volkswagen จ าเลย ชดใชคาเสยหาย แกสมาชกกลม

ดงท ไดกลาวไปแลววาโจทกในคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวย การด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐอตาล อาจเปนไดทงสมาคมผบรโภคหรอผเสยหาย ทเปนผบรโภคเองกได อยางไรกตาม Thomas E. Hudson ไดตงขอสงเกตวากฎหมายอตาลดงกลาวไดสนบสนนใหองคกรคมครองผบรโภคด าเนนคดแบบกลมมากกวาทจะใหผบรโภคเปนโจทกฟองคดแบบกลมดวยตนเอง โดยใหความเหนวากฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของอตาลแมจะมความเปนเอกลกษณ แตกมความก ากวมในขณะเดยวกน87

4.2.2.2 ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม

ภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลมตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐอตาล สามารถแบงไดเปน 2 ขนตอนหลก ไดแก 1) ชนรเรมคด แบบกลม 2) ชนหลงศาลมค าสงใหด าเนนคดแบบกลม ดงจะกลาวในรายละเอยดดงตอไปน

86 Assoconsum is a non- profit organization founded in 2002 with the scope

to protect consumers’ interests and improve their rights. It counts more than 40.000 members.

87 Thomas E. Hudson, a William Sampson Fellow, Accessed March 25, 2016, https://app.pelorous.com/media_manager/public/138/Silver%20v%20Imax .pdf

108

1) ชนรเรมคดแบบกลม

ยนฟองคดแบบกลมตอศาล

ผประสงคจะด าเนนคดแบบกลมจะตองยนค าฟองตอศาล โดยบรรยายสภาพแหงขอหาใหชดเจน และจะตองแสดงใหศาลเหนวาไมมการขดแยงกนทางผลประโยชนระหวางตนเองกบสมาชกกลม ท งน ในบรรดาระหวางสมาชกกลมจะตองมมลเหตแหงขอกลาวอาง เปนอยางเดยวกนหรอตกอยในสถานการณอยางเดยวกน และทส าคญกคอจะตองแสดงใหศาลเหนวา ผยนฟองคดแบบกลมมความสามารถในการปกปองผลประโยชนของกลมไดอยางเพยงพอ ซงองคประกอบเหลาน เปนองคประกอบทศาลจะน ามาใชพจารณารบหรอไมรบฟองของโจทก ในวนนดไตสวนครงแรก (First Hearing)

2) ชนหลงศาลมค าสงใหด าเนนคดแบบกลม

รบผดชอบคาใชจายในการด าเนนคด

โดยหลกแลว ผ บร โภคท เขาเปน โจทกในคดแบบกล มจะตอง แบกรบภาระในการออกคาใชจายในการด าเนนคด ซงหากโจทกไดมอบหมายให สมาคมผบรโภคด าเนนคดแทน ภาระในการออกคาใชจายในการด าเนนคดดงกลาวกจะโอนจากโจทกไปยงสมาคมผบรโภคดวย อยางไรกตาม ในทางปฏบต ภาระในการออกคาใชจายอาจถกถายโอนกลบไปหา สมาชกกลมได เนองจากสมาคมผบรโภคมกจะรองขอใหสมาชกกลมหรอบคคลทก าลงจะเขาเปนสมาชกกลมสมทบทนเพอเปนเงนคาใชจายในการด าเนนคด88

4.2.2.3 ขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลม

การทประเทศสาธารณรฐอตาลยอมรบหลกกฎหมายในการใหเอกชน เขาเปนผแทนกลมในการด าเนนคดแบบกลมไดดงกลาวแลว กไดบญญตกฎหมายในสวนอน ใหสอดคลองตามมาดวยอยางแยบยล ซงมขอพจารณาอนๆ เกยวกบโจทกในคดแบบกลมทส าคญ เชน แมโดยหลกแลว ผบรโภคสามารถเปนโจทกฟองและด าเนนคดแบบกลมดวยตนเอง โดยกฎหมายไมไดบงคบใหจ าเปนตองมทนายความฝายโจทก (มาตรา 140 bis-3 พระราชกฤษฎกาฯ) อยางไรกตาม ในกรณทโจทกมทนายความด าเนนคดแบบกลม ระบบการด าเนนคดแบบกลมกไดยอมรบใหโจทกกบทนายความโจทกสามารถท าขอตกลงวาดวยการก าหนดคาตอบแทนทนายความได (Contingency

88 Thomas E. Hudson, Ibid

109

Fee Agreement) เน องจากในกรณ ท เอกชนเปนผด าเนนคดแบบกลม เอง ทางขอเทจจรง มกจะหลกเลยงไมไดทจะตองมทนายความฝายโจทก ซงเปนผมความรความเชยวชาญในการด าเนนคด เปนทนเดมเขามาเกยวของ อกท งการทกฎหมายอนญาตใหม Contingency Fee Agreement คาตอบแทนทนายความดงกลาวกเปนกลไกหนงทจะชวยเปนแรงจงใจใหทนายความใชความรความสามารถของตนอยางเตมทในการด าเนนคดแบบกลมเพอประโยชนของสมาชกกลมนนเอง

4.2.2.4 ลกษณะเดนของกฎหมายทเกยวกบโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

จดเดนของกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของสาธารณรฐอตาลทนาสนใจกคอ การก าหนดคณสมบตของผมอ านาจในการด าเนนคดแบบกลม ใหมลกษณะเปนลกผสมระหวางกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศสาธารณรฐฝรงเศส โดยก าหนดใหผมอ านาจในการด าเนนคดแบบกลมอาจเปนองคกรทไดรบ การรบรองจากองคกรรฐใหมอ านาจในการด าเนนคดแบบกลม ไดแก องคกรคมครองผบรโภคตางๆ ซงเปนหลกการทคลายคลงกบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศในกลมซวลลอวอยางประเทศสาธารณรฐฝรงเศส หรออาจเปนผเสยหาย ซงเปนบคคลธรรมดากได ซงเปนหลกการทคลายคลงกบ การด าเนนคดแบบกล มของประ เทศในกล มคอมมมอนลอวอย างประเทศสหรฐอเมรกา เมอวเคราะหแลว พบวา กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของสาธารณรฐอตาลไดน าหลกการด าเนนคด แบบกลมของประเทศในกลมซวลลอวและประเทศในกลมคอมมอนลอวมาผสมผสานกนไดอยางลงตว กลาวอกนยหนงคออาจเปนการพยายามหาจดสมดลระหวางหลกการด าเนนคดแบบกลม ของทงสองระบบดงกลาว เพอใหกฎหมายมความยดหยนมากยงขนและสามารถน าไปใชไดอยางมประสทธภาพสงสด กลาวคอ สาธารณรฐอตาลยงคงอตลกษณของระบบกฎหมายซวลลอวไวอย โดยการก าหนดใหสมาคมทไดรบการรบรองจากองคกรรฐ มอ านาจในการด าเนนคดแบบกลม กเพอประสงคใหการด าเนนคดแบบกลมเปนไปเพอประโยชนของผเสยหายหลายๆคน หรอสวนรวมอยางแทจรง เนองจากองคกรเหลานมภารกจในการด าเนนคดแบบกลมและไมตองมขอกงวลหรอปญหาเกยวกบความไมเปนกลางหรอการขดกนทางผลประโยชน (Conflict of Interest) ระหวางผแทนกลมกบผเสยหายซงเปนสมาชกกลมดวย ในขณะเดยวกนกยงเปดโอกาสใหเอกชนซงเปนผเสยหายทแทจรงเขามาเปนผแทนกลมในการด าเนนคดแบบกลมดวยตนเอง ซงถอเปนการยอมรบและผอนปรนหลกการของประเทศสหรฐอเมรกามาปรบใชกบระบบกฎหมายของตนนนเอง

110

บทสรป

เมอศกษาหลกการเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลม ของกฎหมายตางประเทศ จ านวน 4 ประเทศ ประกอบดวย ประเทศในกลมคอมมอนลอว ไดแก ประเทศสหรฐอเมรกากบประเทศออสเตรเลย และประเทศในกลมซวลลอว ไดแก ประเทศสาธารณรฐฝรงเศสกบประเทศสาธารณรฐอตาล จะเหนไดวา หลกการดงกลาวของประเทศในกลมคอมมอนลอวและซวลลอวมความแตกตางกนอยางมน ยยะส าคญ กลาวคอ กฎหมายของประเทศในกลม คอมมอนลอวทงประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศออสเตรเลยไดก าหนดคณสมบตของโจทกใหตองเปนผเสยหายทมคณสมบตเปนสมาชกกลมเทานน ซงมระบบการแสดงเจตนาเปนสมาชกกลมโดยใชระบบการแสดงเจตนาออกจากการเปนสมาชกกลม (Opt-Out) สวนหลกการเกยวกบภาระหนาทของโจทกทส าคญกคอ โจทกจ าเปนจะตองมความเกยวพนหรอประสานงานในการด าเนนคดแบบกลมรวมกบทนายความอยางหลกเลยงไมได เพราะ ทนายความถอเปนองคประกอบหลกองคประกอบหนง ของการด าเนนคดแบบกล ม ในทางกลบกน ประเทศในกล มซ วลลอวน น โดยหลกแล ว กฎหมายจะก าหนดใหโจทกในคดแบบกลมตองเปนองคกรเอกชนทไดรบการรบรองจากรฐ ซงเปนหลกการของกฎหมายทงประเทศสาธารณรฐฝรงเศสกบประเทศสาธารณรฐอตาล ทงน องคกรเอกชนดงกลาวสวนใหญจะมสถานะเปนนตบคคล ดงนน คณสมบตของโจทกจงไมจ าเปนตองเปนผเสยหายและสมาชกกลมเหมอนเชนกฎหมายของประเทศในกลมคอมมอนลอว สวนระบบการแสดงเจตนา เปนสมาชกกลมใชระบบการแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลม (Opt-In) นอกจากน กฎหมาย ของประเทศสาธารณรฐอตาลยงไดก าหนดใหผเสยหายสามารถเปนโจทกด าเนนคดแบบกลมเองไดดวย ซงมลกษณะเปนลกผสมระหวางหลกการของประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศสาธารณรฐฝรงเศส อยางไรกตาม ในทางปฏบต องคกรเอกชนซงเปนสมาคมผบรโภคระดบชาตทไดรบการรบรองจากรฐจะเขาเปนโจทกในคดแบบกลมด าเนนคดแทนผเสยหายเองเกอบทงสน สวนภาระหนาทของโจทกในคดแบบกลมตามกฎหมายในกลมประเทศซวลลอวนน โจทกจะเปนผด าเนนคดแบบกลมเปนหลก ทงน หากมทนายความเขามารวมด าเนนคดแบบกลมดวยกจะเปนลกษณะของการด าเนนคดรวมกนระหวางองคกรเอกชนดงกลาวกบทนายความ เนองจากองคประกอบของการด าเนนคด แบบกลมไมจ าเปนตองมทนายความเขารวมในการด าเนนคดเสมอไป อยางไรกตาม ภาระหนาท ของโจทกทเหมอนกนระหวางกฎหมายของประเทศในกลมคอมมอนลอวและซวลลอว ไดแก หนาท ในการปกปองผลประโยชนของสวนรวม (Common Interest) หรอสมาชกกลมทกคนอยางเปนธรรมและเพยงพอ

111

บทท 5

ปญหาเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

เมอน ำหลกกำรในบทบญญตกฎหมำยวำดวยกำรด ำเนนคดแบบกลมของประเทศไทยมำว เครำะห เป รยบ เท ยบกบกฎหมำยว ำด วยกำรด ำ เน นคด แบบกล มของต ำงประเทศ ตำมทกลำวไปแลวในบทท 4 ทผำนมำ อำจกลำวไดวำ ประเทศไทยรบเอำหลกกำรของประเทศสหรฐอเมรกำมำใชเปนสวนใหญ ท ำใหกฎหมำยวำดวยกำรด ำเนนคดแบบกลมของประเทศไทย มลกษณะใกลเคยงกบกฎหมำยของประเทศสหรฐอเมรกำมำกทสด อยำงไรกตำม ผเขยนมควำมเหนวำหลกกำรในบทบญญตดงกลำวกอใหเกดปญหำควำมไมเหมำะสมบำงประกำรกบระบบกฎหมำย ของประเทศไทยทเปนระบบกฎหมำยซวลลอว โดยเฉพำะอยำงยง ในประเดนปญหำเกยวกบคณสมบตและภำระหนำทของโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลม ซงจะไดกลำวในรำยละเอยดดงตอไปน 5.1 ปญหาหรอขอจ ากดเรองความเหมาะสมของการก าหนดใหโจทกในการด าเนนคดแบบกลม ตองเปนผเสยหายเทานน

จำกกำรพจำรณำบทบญญต ในพระรำชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมำย วธพจำรณำควำมแพง (ฉบบท 26) พ .ศ . 25581 ประกอบกบเจตนำรมณแหงกฎหมำยฉบบน ดงท ไดกลำวไวในบทท 3 ท ำใหสรปไดวำ บคคลทจะเขำเปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลม จะตองเปน “สมำชกกลม” ซงนยำมของสมำชกกลมหมำยถง บคคลใดๆ ทอยใน “กลมบคคล” กลำวคอ เปนบคคลทมสทธอยำงเดยวกนอนเนองมำจำกขอเทจจรงและหลกกฎหมำยเดยวกน และมลกษณะเฉพำะของกลมเหมอนกน แมวำจะมลกษณะของควำมเสยหำยทแตกตำงกนโจทก จงตองเปน “ผเสยหำย” เทำนน

โดยนยดงกลำว ท ำใหเกดปญหำทส ำคญตำมมำสองประการ ดงตอไปน ปญหำทหนง ปญหำเกยวกบกำรเขำเปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมของ “องคกร

เอกชนทมสทธฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะ” ซงกำรก ำหนดใหโจทกตองเปนสมำชกกลมหรอผเสยหำยเทำนนยอมสงผลกระทบตอองคกรเอกชนทมสทธฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะ โดยไมอำจเขำมำด ำเนนคดแบบกลมแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกได

1 มำตรำท เกยวของ เชนมำตรำ 222/8 มำตรำ 222/12(1) มำตรำ 222/17 มำตรำ 222/25 และ มำตรำ 222/26 วรรคหนง

112

โดย เฉพ ำะในขอบ เขต คด เรย กร อ งส ท ธ ต ำมกฎห มำย เฉพ ำะ เช น สม ำคมและม ลน ธ ทมวตถประสงคเพอคมครองผบรโภคหรอตอตำนกำรแขงขนอนไมเปนธรรมทำงกำรคำ ซงไดรบกำรรบรองจำกคณะกรรมกำรคมครองผบร โภคตำมกฎหมำยเก ยวกบกำรคมครองผบร โภค สหภำพแรงงำนซงจดตงขนตำมกฎหมำยวำดวยแรงงำนสมพนธหรอกฎหมำยวำดวยแรงงำนรฐวสำหกจสมพนธตำมกฎหมำยเกยวกบแรงงำน หรอองคกรเอกชนดำนกำรคมครองสงแวดลอมและอนรกษทรพยำกรธรรมชำต ทจดทะเบยนไวกบกระทรวงทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม ตำมกฎหมำยสงแวดลอม เปนตน

จะเหนไดวำ พระรำชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 มหลกกำรหรอเจตนำรมณของกฎหมำยทด กลำวคอ กำรก ำหนดใหโจทก ตองเปนสมำชกกลมหรอผเสยหำย เปนกำรเปดโอกำสใหผเสยหำยสำมำรถฟองคดแบบกลมไดโดยตรง ซงเปนกำรอ ำนวยควำมยตธรรมใหแกผ เสยหำยไดอยำงมประสทธภำพมำกยงขน ท ำใหประชำชนผเสยหำยมควำมคลองตวในกำรฟองคดดวยตนเองมำกยงขนโดยไมจ ำเปนตองรองขอควำมชวยเหลอจำกองคกรหรอหนวยงำนใดๆ ทงน กำรด ำเนนคดแบบกลมเปนวธกำรทสำมำรถคมครองผเสยหำยจ ำนวนมำกในกำรด ำเนนคดเพยงครงเดยว และสำมำรถอ ำนวยควำมยต ธรรม ใหแกผเสยหำยทไมมควำมสำมำรถฟองคดเพอเยยวยำควำมเสยหำยดวยตนเองได หรอผเสยหำย ทไดรบควำมเสยหำยจ ำนวนเพยงเลกนอย2 อกทง หลกกำรด ำเนนคดแบบกลมตำมพระรำชบญญตดงกลำว ยงมควำมสอดคลองกบหลกกำรด ำเนนคดแบบกลมตำมขอ 23 ของกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง (Rule 23 FRCP) ของประเทศสหรฐอเมรกำ ซงเปนกฎหมำยตนแบบของกำรรำงพระรำชบญญตดงกลำวดวย อยำงไรกตำม กำรทก ำหนดใหโจทกตองเปนสมำชกกลมเทำนน ซงหมำยถงเอกชนผเสยหำยทเปนบคคลธรรมดำ อำจถอได วำ กำรรำงกฎหมำยฉบบนยงขำด กำรพจำรณำในทำงปฏบตอยำงเพยงพอ ดวยเหตทวำ แมกฎหมำยจะวำงหลกกำรใหผเสยหำยสำมำรถฟองคดดวยตนเองไดโดยตรง แตทำงปฏบต โดยเฉพำะอยำงยง ในคดทมสทธเรยกรอง ตำมกฎหมำยเฉพำะ มกพบวำ ไมมผเสยหำยรำยใดฟองคดดวยตนเอง ดงจะเหนไดจำกหลกกำร ทกฎหมำยก ำหนดใหผบรโภคสำมำรถฟองคดผบรโภคไดดวยตนเองตำมกฎหมำยวธพจำรณำคดผบรโภค3 ซงผบรโภคมกไมตองกำรฟองคดดวยตนเอง ส ำหรบในแงของกำรด ำเนนคดแบบกลมนน เอกชนผเสยหำยทเปนบคคลธรรมดำนนกมกมขอจ ำกดในกำรด ำเนนคดดวยตนเองเชนเดยวกน

2 หมำยเหตทำยพระรำชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง

(ฉบบท 26) พ.ศ. 2558

3 มำตรำ 20 พระรำชบญญตวธพจำรณำคดผบรโภค พ.ศ. 2551

113

เพรำะดวยล ำพงแตโจทกจะด ำเนนคดเพอปกปองผลประโยชนของตนเอง กเปนเรองยำกแลว โจทกในคดแบบกลมยงมบทบำททซบซอนขนอก กลำวคอ โจทกตองปกปองผลประโยชนของผเสยหำยรำยอนๆ ทเปนสมำชกกลมทงหมดอยำงเปนธรรมและเพยงพอดวย4 ดวยเหตน แมระบบกำรด ำเนนคดแบบกลมจะอ ำนวยควำมสะดวกในกำรใหผเสยหำยมสทธฟองคดไดดวยตนเอง แตผเสยหำยตำมคดทมสทธเรยกรองตำมกฎหมำยเฉพำะกนำจะมแนวโนมทประสงคขอควำมชวยเหลอจำกองคกรทมอ ำนำจฟองคดแทนมำกกวำทจะด ำเนนคดดวยตนเองดวยเหตผลทไดกลำวไปแลวขำงตน

ปญหำทสอง ปญหำเกยวกบกำรเขำเปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมของ “พนกงำนอยกำร” และ “องคกรของรฐ”กำรก ำหนดใหโจทกตองเปนสมำชกกลมหรอผ เสยหำยเทำนน นอกจำกจะสงผลกระทบตออ ำนำจหนำทขององคกรเอกชนทมสทธฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะแลว ยงสงผลกระทบตอพนกงำนอยกำรและองคกรของรฐท ำใหไมสำมำรถเขำมำด ำเนนคดแบบกลมแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกไดดวย อยำงไรกตำม ผเขยนเหนวำ กำรทพนกงำนอยกำรและองคกรของรฐไมอำจเขำมำเปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมได กถอเปนกรณทตอง ดวยเจตนำรมณของกฎหมำยวำดวยกำรด ำเนนคดแบบกลมแลว เนองดวยเหตผลดงน ประกำรทหนง กฎหมำยมงประสงคใหสทธในกำรฟองคดแบบกลมแก “เอกชนผเสยหำย” ไดโดยตรง และไมเปนกำรท ำลำยหลกกำรตำมกฎหมำยตนรำง กลำวคอ ขอ 23 กฎหมำยวธพจำรณำควำมแพงของประเทศสหรฐอเมรกำ ซงวำงหลกใหกำรด ำเนนคดแบบกลมเปนไปเพอคมครองผเสยหำยจ ำนวนมำกและโดยผเสยหำยซงเปน “เอกชน” เทำนน ในทำงกลบกน หำก “องคกรเอกชนทจดทะเบยนหรอไดรบกำรรบรองจำกรฐ” ซงมอ ำนำจฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะ ไมสำมำรถฟองคดแบบกลมแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกในคดเรยกรองสทธตำมกฎหมำยเฉพำะได อำจท ำใหเกดปญหำตำมมำหลำยประกำร ทงทองคกรเอกชนดงกลำว มสถำนะเปน “เอกชน” เชนเดยวกบผเสยหำยและมควำมสำมำรถในกำรคมครองผลประโยชนของผ เสยหำยจ ำนวนมำกได และ ประกำรทสอง หำกก ำหนดให “พนกงำนอยกำร” และ “องคกรของรฐ” เปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลม นำจะเปนกำรไมสอดคลองกบแนวคดทำงกฎหมำยวำดวยกำรด ำเนนคดแบบกลมของทงระบบกฎหมำย คอมมอนลอวและซวลลอว

กำรก ำหนดใหโจทกตองเปนผเสยหำยเทำนนอำจกอใหเกดปญหำในกำรด ำเนนคด แบบกลมอนๆ ตำมมำอก โดยเฉพำะอยำงยง ปญหำท เปนผลกระทบตอองคประกอบส ำคญ ของกำรด ำเนนคดแบบกลมในหลำยๆ ดำน โดยในทน ผเขยนจะแบงประเดนปญหำทเกยวเนองกบ

4 มำตรำ 222/12(5)

114

ควำมเหมำะสมของกำรก ำหนดใหผเสยหำยเปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมโดยพจำรณำจำกลกษณะของผลกระทบของปญหำเปนเกณฑ ประกอบดวยปญหำ4 ประกำร ดงตอไปน 1) ปญหำเกยวกบกำรเขำเปนโจทกในคดแบบกลมขององคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผ เสยหำย จ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะ 2) ปญหำเกยวกบสทธของผเสยหำยตำมกฎหมำยเฉพำะ 3) ปญหำเกยวกบกรณมกำรยนขอด ำเนนคดแบบกลมหลำยรำยในสทธอยำงเดยวกน 4) ปญหำภำระ กำรวนจฉยของศำลเกยวกบกำรพจำรณำควำมสำมำรถในกำรปกปองผลประโยชนของสมำชกกลม ในกำรด ำเนนคดแบบกลมของโจทก และ 5) ปญหำเกยวกบประสทธภำพของกำรด ำเนนคดแบบกลมในคดทมสทธเรยกรองตำมกฎหมำยเฉพำะ ดงจะกลำวในรำยละเอยดตอไป

5.1.1 ปญหาเกยวกบการเขาเปนโจทกในคดแบบกลมขององคกรเอกชนทมอ านาจ

ฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะ กำรทกฎหมำยก ำหนดใหโจทกในคดแบบกลมตองเปนสมำชกกลมเทำนน เทำกบ

เปนกำรก ำหนดใหเฉพำะเอกชนผเสยหำยเทำนนทสำมำรถเปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมได อยำงไรกตำม โดยทประเภทของกำรด ำเนนคดแบบกลมนนประกอบดวยคดทวไปและคดทมสทธเรยกรองตำมกฎหมำยเฉพำะ ท ำให เกดปญหำตำมมำวำองคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคด แทนผเสยหำยจ ำนวนมำกในคดทมสทธเรยกรองตำมกฎหมำยเฉพำะจะสำมำรถเขำเปนโจทกในคดแบบกลมเพอฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกไดหรอไม เมอพจำรณำแลวจะเหนไดวำ องคกรเอกชนเหลำนนไมไดมสถำนะเปนผเสยหำยโดยตรง จงไมอำจเปนสมำชกกลมทมสทธเขำเปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมได กลำวคอ มผลเปนกำรตดอ ำนำจขององคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะในกำรฟองคดแบบกลมแทนผ เสยหำยโดยอตโนมต ทงทองคกรเอกชนดงกลำวจดตงขนโดยมวตถประสงคเพอคมครองสทธของบคคลฝำยตำงๆ ท เก ยวของในดำนน นๆโดยตรง 5 ตลอดจนมควำมร ควำมเช ยวชำญ และประสบกำรณ ในกำรด ำเนนคดเฉพำะนนๆ กรณจงเปนปญหำทกระทบตอบทบำทและอ ำนำจหนำทขององคกรเอกชนทไดรบกำรจดทะเบยนหรอรบรองในคดทมสทธเรยกรองตำมกฎหมำยเฉพำะดงกลำว

5 นนทวชร นวตระกลพสทธ, “กำรด ำเนนคดแบบกลม : ศกษำกรณเปรยบเทยบกฎหมำย

ไทยและกฎหมำยฝรงเศส (Action de Groupe-Class Action a la francaise)”, รำยงำนกำรศกษำวจยเสนอศนยวจยและใหค ำปรกษำ, คณะนตศำสตร มหำวทยำลยธรรมศำสตร, พฤษภำคม 2559, น.93

115

คดทมสทธเรยกรองตำมกฎหมำยเฉพำะนนคอนขำงมควำมละเอยดออน เพรำะดวยลกษณะเฉพำะของคดทคกรณมกมสถำนะไมเทำเทยมกนโดยมฝำยใดฝำยหนงทมสถำนะดอยกวำอกฝำยหน ง จงจ ำเปนตองใชบคคลหรอองคกรทมควำมเชยวชำญในกำรด ำเนนคด มำกเปนพเศษ ยกตวอยำงเชน

-ในคดผบรโภค คกรณประกอบดวยฝำยผบรโภคและฝำยผประกอบกำร จงมองคกรเอกชนทจดตงขนเพอคมครองผบรโภค เชน มลนธเพอผบรโภค (มพบ.) เปนองคกรพฒนำเอกชนสำธำรณประโยชนทจดทะเบยนจดตงเปนมลนธ ซงมวตถประสงคหลกคอ กำรสงเสรม ใหผบรโภคไดรบกำรคมครองตำมสทธอนพงมพงได6

-ในคดสงแวดลอม คกรณมกประกอบดวยฝำยผเสยหำยซงเปนประชำชนหรอชมชนและฝำยผประกอบกำรภำคอตสำหกรรม จงมองคกรเอกชนทจดตงขนเพอคมครองกำรใชสทธของประชำชนและชมชนดำนสงแวดลอม ไดแก มลนธนตธรรมสงแวดลอม (EnLAW) ซงเปนองคกรเอกชนทไดรบกำรจดทะเบยนเปนมลนธ เปนตน7

-ในคดแรงงำน คกรณประกอบดวยฝำยลกจำงและฝำยนำยจำง จงตองมองคกร เพอกำรคมครองดแลสทธประโยชนของลกจำง เชน สภำพแรงงำน ซ งเปนองค กรเอกชน ทจดทะเบยนจดตงขนตำมพระรำชบญญตแรงงำนสมพนธ8

นอกจำกน ควำมผดทเกดขนตำมกฎหมำยเฉพำะมกเปนเรองเกยวกบนโยบำยสำธำรณะทกระทบตอประโยชนสวนรวมดวย และทส ำคญองคกรเอกชนเหลำนนไดรบควำมเชอถอและไววำงใจจำกประชำชนผเสยหำยมำเปนระยะเวลำอนยำวนำน โดยนยดงกลำว องคกรเอกชน ทไดรบกำรรบรองหรอจดทะเบยนแลวตำมกฎหมำยเฉพำะนไดผำนกำรคดกรองจำกรฐมำโดยถถวนแลววำมคณสมบตและควำมสำมำรถเพยงพอในกำรด ำเนนคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำก ดวยเหตน กำรก ำหนดใหโจทกในคดแบบกลมตองเปนสมำชกกลม จงมผลเปนกำรตดอ ำนำจองคกรเอกชน ทไดรบกำรรบรองหรอจดทะเบยนฯ ไมใหฟองคดแบบกลมแทนผเสยหำยจ ำนวนมำก ซงท ำให องคกรเอกชนเหลำนไมไดปฏบตหนำทในกำรอ ำนวยประโยชนใหประชำชนผเสยหำยไดอยำงเตมท

6 มลนธเพอผบรโภค , สบคนเมอวนท 16 พฤษภำคม 2559, http://thaigiving.org/

organization/detail/1100/info. 7 ม ล น ธ น ต ธ ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม , ส บ ค น เม อ ว น ท 16 พ ฤ ษ ภ ำ ค ม 2559,

http://enlawfoundation.org/newweb/?page_id=4. 8 ฐ ำน ข อ ม ล ส ห ภ ำพ แ ร งงำน ไท ย , ส บ ค น เม อ ว น ท 16 พ ฤ ษ ภ ำค ม 2559,

http://www.thailabordatabase.org/th/union.php?c=about

116

อยำงทควรจะเปนตำมวตถประสงคของกำรจดตงองคกรนนๆ และตำมควำมรควำมสำมำรถ เฉพำะดำนทมอย

อยำงไรกตำม มผตงขอสงเกตวำผเสยหำยสำมำรถมอบอ ำนำจใหองคกรเอกชน ทมอ ำนำจฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะ เพอเขำเปนโจทกฟองคดแบบกลมแทนและเพอประโยชนของสมำชกกลมทกคนได ตอขอสงเกตดงกลำว ผเขยนเหนวำ ไมมกฎหมำยใดเปดชองหรอรองรบใหผเสยหำยมอบอ ำนำจใหองคกรเอกชนดงกลำวด ำเนนคดแบบกลมแทนได ไมวำจะเปนบทบญญตในพระรำชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง (ฉบบท 26) พ .ศ . 2558 รวมทงขอก ำหนดของประธำนศำลฎกำฯ ซงเปนกฎหมำยล ำดบรอง ทก ำหนดใหอ ำนำจ แกองคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะใหสำมำรถเขำเปนโจทกในคดแบบกลมโดยกำรรบมอบอ ำนำจจำกผเส ยหำยหรอสมำชกกลมได ในทำงกลบกน หำกตควำมใหมกำรมอบอ ำนำจในลกษณะดงกลำวได กจะเปนกำรใชกฎหมำยทขดกบบทบญญตโดยชดแจง เนองจำกกฎหมำยก ำหนดใหคณสมบตของโจทกในคดแบบกลมไววำตองเปนสมำชกกลมเทำนน ยงไปกวำนน ยงจะเปนกำรขดกบเจตนำรมณแหงบทบญญตทมงหมำย จะใหผเสยหำยสำมำรถฟองและด ำเนนคดแทนและเพอประโยชนของผเสยหำยดวยกนเปนส ำคญ9

5.1.2 ปญหาเกยวกบสทธหนาทของโจทกในคดแบบกลมในคดทมสทธเรยกรอง ตามกฎหมายเฉพาะ

โดยทวไปแลว ในคดทมสทธเรยกรองตำมกฎหมำยเฉพำะ ผเสยหำยมสทธขอใหองคกรเอกชนทไดรบกำรรบรองหรอจดทะเบยนจำกรฐฟองและด ำเนนคดแทนผเสยหำยได เช น ลกจำงทไดรบควำมเสยหำยจำกกำรถกเลกจำงโดยไมเปนธรรมสำมำรถขอใหสหภำพแรงงำนฟองและด ำเนนคดแรงงำนแทนตนเพอใหนำยจำงเยยวยำคำเสยหำยแทนได ทวำ ผเสยหำยทตองกำรจะรเรมคดแบบกลมแตไมประสงคจะด ำเนนคดดวยตนเองนน ไมสำมำรถใชสทธขอใหองคกรเอกชนดงกลำวฟองคดแทนตนและสมำชกกลมจ ำนวนมำกไดอกตอไป เนองจำกองคกรเอกชนเหลำนนขำดคณสมบตในกำรเปนสมำชกกลมโดยสภำพ จงกอใหเกดผลกระทบตอผ เสยหำยในคดทมสทธเรยกรอง ตำมกฎหมำยเฉพำะ

ดวยเหตน ผเสยหำยทประสงคจะรเรมคดแบบกลมเพอไดรบกำรเยยวยำ ควำมเสยหำยจ ำเปนตองเปนโจทกด ำเนนคดแบบกลมดวยตนเองเทำนนอยำงไมมทำงเลอกอน ซงอำจมขอจ ำกดหลำยประกำร เชน กำรขำดควำมรควำมสำมำรถ ควำมเชยวชำญ และประสบกำรณ ในกำรด ำเนนคด กำรรบภำระคำใชจำยและคำฤชำธรรมเนยมในกำรด ำเนนคดแบบกลม ซงสงผลให

9 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 5, น. 95

117

ผเสยหำยทเปนโจทกจ ำเปนตองพงพำทนำยควำมเปนหลกในกำรด ำเนนคด นอกจำกน โจทกซงเปนเอกชนผ เสยหำยอำจไมไดรบควำมเชอมนและควำมไววำงใจจำกสมำชกกลมเทำทควรดวย อำจมขอกงขำหรอเคลอบแคลงเกยวกบคณสมบต ควำมสำมำรถ หรอควำมซอสตยของโจทก เปนตน เพรำะสมำชกกลมเองกไมไดรจกโจทกซงเปนเอกชนผ เสยหำยมำกอนเหมอนเชนกำรรประวต ควำมเปนมำขององคกรเอกชนทไดรบกำรรบรองหรอจดทะเบยน ซงมกำรเผยแพรขอมลเกยวกบองคกรซงประชำชนทวไปสำมำรถเขำถงไดอยแลว ท ำใหกำรปฏบตหนำทของโจทกในกำรรวบรวมพยำนหลกฐำนอำจเปนไปดวยควำมยำกล ำบำกหำกไมไดรบควำมไววำงใจหรอควำมรวมมอ จำกสมำชกกลมทงหมดอยำงเพยงพอ

ย งไปกวำน น ในแ งภำระหน ำท ของโจทก ในกำรพสจน เงอนไขพนฐำน ของกำรด ำเนนคดแบบกลม (Prerequisites) ตำมมำตรำ 222/12 ทก ำหนดใหในกำรพจำรณำค ำรอง ขออนญำตใหด ำเนนคดแบบกลม ศำลจะอนญำตใหด ำเนนคดแบบกลมไดตอเมอโจทกไดแสดงใหศำลเหนถงเงอนไขพนฐำนของกำรด ำเนนคดแบบกลมจนเปนทพอใจแกศำล เชน กำรพสจนใหศำลเหนวำโจทกมควำมสำมำรถในกำรด ำเนนคดเพอปกปองผลประโยชนของสมำชกกลมทงหมดอยำงเปนธรรมและเพยงพอ เปนตน ซงกฎหมำยเพยงแตวำงหลกกำรไวกวำงๆ อยำงเปนนำมธรรม ท ำให โจทก ตองรบภำะระหนกในกำรพสจนถงเงอนไขพนฐำนดงกลำวให “เปนทพอใจแกศำล” วำโจทก มควำมสำมำรถในกำรด ำเนนคดเพอปกปองผลประโยชนของสมำชกกลมทงหมดอยำงเปนธรรม และเพยงพออยำงไร ซงประเทศไทยยงไมมขอก ำหนดหรอแนวค ำพพำกษำปรำกฏใหเหนชดแจง อยำงเปนรปธรรมเกยวกบภำระกำรพสจนดงกลำววำตองพสจนอยำงไร ในขอบเขตเพยงใด จงจะ “เปนทพอใจแกศำล” ในทำงกลบกน โดยหลกแลว ศำลสหรฐอเมรกำจะถอตำมขอเทจจรง ทโจทกแสดงเกยวกบเงอนไขพนฐำนของกำรด ำเนนคดแบบกลม ท ำใหภำระหนำทในกำรพสจนเงอนไขพนฐำนของกำรด ำเนนคดแบบกลมของโจทกดงกลำว ในประเทศสหรฐอเมรกำไมเครงครด เทำของโจทกตำมกฎหมำยไทย

5.1.3 ปญหาเกยวกบกรณ มการยนขอด าเนนคดแบบกลมหลายรายในสทธ อยางเดยวกน

ดวยเหตทกฎหมำยก ำหนดใหโจทกในคดแบบกลมตองเปนเอกชนผเสยหำย ซงเปนสมำชกกลม ในทำงปฏบตจงมควำมเปนไปไดสงทอำจมกำรยนขอด ำเนนคดแบบกลมหลำยรำย ในสทธอยำงเดยวกนโดยโจทกผแทนกลมมำกกวำหนงรำย ประเดนมอยวำเมอศำลไดมค ำสงแตงตง

118

โจทกรำยใดรำยหนงทศำลเหนวำมคณสมบตในกำรปกปองผลประโยชนของสมำชกกลมมำกทสด 10

เปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมแทนสมำชกกลมจำกหลำยๆ กลมในตอนแรก โจทกทไดรบ กำรแตงตงดงกลำวจะไดรบควำมเชอถอและไววำงใจจำกสมำชกกลมทมำจำกกลมอนๆ หรอไม เพยงใด เนองจำกสมำชกกลมเหลำนนมกจะไมมขอมล ประวต ควำมเปนมำ เกยวกบโจทก ทเปนเอกชนผเสยหำย ในทำงกลบกน หำกใหองคกรเอกชนทจดทะเบยนหรอไดรบกำรรบรองจำกรฐเปนโจทกในคดแบบกลมได กจะเปนกำรตดปญหำกรณมเอกชนมำกกวำหนงรำยยนคดแบบกลม ในสทธอยำงเดยวกนโดยอตโนมต

5.1.4 ปญหาภาระการวนจฉยของศาลเกยวกบการพจารณาความสามารถในการปกปองผลประโยชนของสมาชกกลมในการด าเนนคดแบบกลมของโจทก

สบเนองจำกปญหำภำระของโจทกในกำรพสจนเงอนไขพนฐำนของกำรด ำเนนคดแบบกลมตำมท ไดกลำวไปแลวกอนหนำน ศำลท พจำรณำคดแบบกลมกตองแบกรบภำระ ในกำรวนจฉยวำเงอนไขพนฐำนของกำรด ำเนนคดแบบกลมมอยครบถวนสมบรณตำมทกฎหมำยก ำหนดหรอไม ซงบทบญญตในพระรำชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมำยวธพจำรณำ ควำมแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 เพยงก ำหนดหลกกำรไวกวำงๆ ไมเปนรปธรรม อกทงแมจะม กำรออกขอก ำหนดของประธำนศำลฎกำ วำดวยกำรด ำเนนคดแบบกลม พ .ศ. 2559 ตำมมำภำยหลง ขอก ำหนดของประธำนศำลฎกำ ฯ ดงกลำวกไมมบทบญญตทใหแนวทำงกำรวนจฉยตอศำลไวดวย จงท ำใหเกดปญหำตำมมำวำอำจมควำมเสยงทแนวทำงกำรพจำรณำของศำลเกยวกบ เงอนไขพนฐำนของกำรด ำเนนคดแบบกลมดงกลำวในแตละคดไมเปนไปในแนวทำงเดยวกน หรอก ำหนดมำตรฐำน ทแตกตำงกน โดยเฉพำะอยำงยง กำรพจำรณำคณสมบตของโจทกเกยวกบควำมสำมำรถในกำรปกปองผลประโยชนของสมำชกกลมไดอยำงเพยงพอและเปนธรรม เปนตน อยำงไรกตำม หำกก ำหนดใหองคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะ เปนโจทกในคดแบบกลม กนำจะชวยใหศำลสำมำรถพจำรณำคณสมบตดงกลำวของโจทกไดอยำงชดเจนและเหมำะสมยงขน ดวยเหตผลดงตอไปน

ประกำรแรก องคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผ เสยหำยจ ำนวนมำก ตำมกฎหมำยเฉพำะซงอำจเปนองคกรเอกชนทจดทะเบยนหรอไดรบกำรรบรองจำกรฐจะม ควำมนำเชอถอมำกกวำเอกชนบคคลธรรมดำ เนองจำกองคกรเอกชนดงกลำวยอมผำนกำรคดกรอง

10 ขอ 23 หมวด 2 กำรขออนญำตใหด ำเนนคดแบบกลม แหงขอก ำหนดของประธำน

ศำลฎกำ วำดวยกำรด ำเนนคดแบบกลม พ.ศ. 2559

119

คณสมบตมำแลวอยำงนอยชนหนงจำกหนวยงำนของรฐทเกยวของตงแตในขนตอนกำรจดตงองคกรเพอใหไดรบอนมตจดทะเบยนหรอไดรบกำรรบรอง แลวแตกรณ โดยนยดงกลำว หนวยงำนของรฐ ทพจำรณำอนมตจดทะเบยนหรอรบรองนนยอมตองมกำรตรวจสอบคณสมบตขององคกรเหลำน โดยถถวนพอสมควรแลว เชน ประวตควำมเปนมำ วสยทศน แผนกำรด ำเนนงำน และควำมพรอม ดำนตำงๆ เพอใหกำรด ำเนนงำนขององคกรเอกชนดงกลำวเปนไปตำมวตถประสงคในกำรจดตงองคกรอยำงแทจรง

ประกำรทสอง องคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผ เสยหำยจ ำนวนมำก ตำมกฎหมำยยอมมควำมร ควำมเชยวชำญ และประสบกำรณ ในกำรด ำเนนคดเฉพำะดำน มกำรคลกคลอยกบผเสยหำยในคดเฉพำะมำเปนระยะเวลำนำน ศำลและสมำชกกลมจงสำมำรถไววำงใจไดวำองคกรเอกชนดงกลำวจะใชควำมรควำมเชยวชำญทมอย เพอด ำเนนคดปกปองผลประโยชนของสมำชกกลมทงหมดไดอยำงเพยงพอและเปนธรรม

ประกำรทสำม องคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผ เสยหำยจ ำนวนมำก ตำมกฎหมำย ยอมมควำมเปนกลำงในกำรด ำเนนคด ด ำเนนคดโดยปรำศจำกอคต และไมมผลประโยชนสวนตวขดแยงกบสมำชกกลม ทนำยควำมโจทก หรอจ ำเลยดวย เพรำะโดยสภำพของควำมเปนองคกรแลวจะไมมผลประโยชนสวนตวเขำมำเกยวของซงแตกตำงกบกรณเอกชนบคคลธรรมดำ โดยเฉพำะอยำงยง กำรเปนองคกรเอกชนทไมแสวงหำก ำไร นอกจำกนกำรด ำเนนกำรใดๆ จะตองจ ำกดอยในกรอบของวตถประสงคของกำรจดตงองคกรเทำนน กลำวคอ เพอคมครองสทธ ของผเสยหำยจ ำนวนมำก ซงนบเปนวตถประสงคทสอดคลองกบคณสมบตของโจทกตำมทระบบ กำรด ำเนนคดแบบกลมประสงคไว กลำวคอ กำรก ำหนดใหโจทกตองมควำมสำมำรถในกำรปกปองผลประโยชนของสมำชกกลมทงหมดอยำงเพยงพอและเปนธรรมนนเอง

5.1.5 ปญหาเกยวกบประสทธภาพของการด าเนนคดแบบกลมในคดท มสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะ

โดยทกำรก ำหนดใหโจทกตองเปนผเสยหำยซงมคณสมบตเปนสมำชกกลมเทำนนสำมำรถเปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมได เทำกบเปนกำรตดสทธองคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะ ซงอำจกอใหเกดขอจ ำกดในดำนคณสมบตและกำรปฏบตหนำทของเอกชนผเปนโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมหลำยประกำร ดงตอไปน

ประกำรทหนง ขอจ ำกดดำนกำรขำดควำมร ควำมสำมำรถ และประสบกำรณในกำรด ำเนนคดของโจทก ท ำใหมควำมเสยงวำกำรด ำเนนคดแบบกลมของโจทกอำจไมมประสทธภำพเพยงพอเหมอนเชนองคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผ เสยหำยจ ำนวนมำก ตำมกฎหมำยเฉพำะ

120

ประกำรทสอง ขอจ ำกดดำนควำมเปนกลำงหรอควำมขดแยงทำงผลประโยชน (Conflict of Interest) ระหวำงโจทกกบบคคลทเกยวของในคด กำรทโจทกเปนเอกชนผเสยหำย ยอมมควำมเสยงวำโจทกอำจด ำเนนคดอยำงไมเปนกลำง กลำวคอ โจทกด ำเนนคดในทศทำง ทค ำนงถงผลประโยชนสวนตว (Self-Interest) เปนหลกมำกกวำผลประโยชนของสมำชกกลมทงหมด ยงไปกวำนน โจทกทเปนเอกชนผเสยหำยมแนวโนมทจะมควำมขดแยงทำงผลประโยชน (Conflict of Interest) หรอสวนไดเสยระหวำงโจทกกบบคคลทเกยวของในคดมำกกว ำกำรใหองคกรเอกชน ทมอ ำนำจฟองคดแทนผเสยหำยตำมกฎหมำยเฉพำะเปนโจทก เนองจำกองคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผเสยหำยตำมกฎหมำยเฉพำะถกจดตงขนโดยมวตถประสงคและพนธกจเพอคมครองประโยชนสำธำรณะและหรอประโยชนของสมำชกในองคกร11 ซงเปนหลกประกนไดวำองคกรเอกชนเหลำนมควำมเปนกลำงในกำรด ำเนนคด รวมทงไมมสวนไดเสยเปนพเศษกบคควำม สมำชกกลม หรอทนำยควำมแตอยำงใด ในทำงตรงกนขำม โจทกทเปนเอกชนผเสยหำยธรรมดำอำจมโอกำสทจะมควำมเกยวพนหรอมสวนไดเสยกบบคคลทเกยวของในคดไดมำกกวำ เชน กรณโจทกในคดแบบกลมเปนผถอหนรำยใหญของส ำนกทนำยควำมททนำยควำมกลมสงกดอย ท ำใหอำจเปนประเดนปญหำ ทสมำชกกลม จ ำเลย หรอศำลยกขนอำงไดวำโจทกกบทนำยควำมโจทกมสวนไดเสยระหวำงกน ยกตวอยำงเชน มควำมเปนไปไดทโจทกและทนำยโจทกอำจตกลงรวมกนโดยไมสจรตหรอรเหน เปนใจกนเพอเขำด ำเนนคดเพอแสวงหำผลประโยชนสวนตวจำกเงนคำสนไหมทดแทนจ ำนวนมหำศำล และเงนรำงวลทนำยควำม ซงเปนไปเพอประโยชนของตวเองมำกกวำประโยชนของผเสยหำย จ ำนวนมำกทเปนสมำชกกลมทงหมด

ป ระกำรท ส ำม ข อ จ ำก ด ด ำน ค ำ ใช จ ำย ใน กำรด ำ เน น ค ด แ บ บ กล ม ทสงกวำกำรด ำเนนคดทวๆ ไป ท ำใหกำรเขำถงกำรด ำเนนคดแบบกลมของเอกชนบคคลธรรมดำ อำจมอปสรรคหรอเปนก ำแพงใหเขำถงกระบวนพจำรณำคดดงกลำวไดยำก

จำกขอจ ำกดขำงตน อำจสงผลใหโจทกในคดแบบกลมตองพงพำทนำยควำม เปนสวนใหญ จนกระทงทนำยควำมเขำมำมอทธพลตอกำรด ำเนนคดมำกเกนไป ดงจะไดกลำวรำยละเอยดในปญหำดงตอไปน

11 เจรญชย อศวพรยอนนต, ขอพจำรณำเกยวกบคณสมบตของโจทกและสมำชกกลม

ในกำรด ำเนนคดแบบกลมตำมรำงพระรำชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพงเพอก ำหนดกระบวนพจำรณำเกยวกบกำรด ำเนนคดแบบกลม , น. 24 สบคนเมอวนท 24 มกรำคม 2559, http://elib.coj.go.th/Ebook/data/judge_report/jrp2555_10_111.pdf.

121

5.2 ปญหาหรอขอจ ากดเรองบทบาทและการคานอ านาจระหวางโจทกและทนายความ

โดยทกำรด ำเนนคดแบบกลมจ ำเปนตองมทนำยควำมโจทกซงมฐำนะเปนทนำยควำมของกลม12 และกฎหมำยก ำหนดใหทนำยควำมโจทกมบทบำทหนำทส ำคญๆ ในกำรด ำเนนคด แบบกลม จนทนำยควำมโจทกถงขนำดเปนองคประกอบของกำรด ำเนนคดแบบกลมเลยทเดยว ซงมลกษณะคลำยเปนผจดกำรคดแบบกลม13 โดยทนำยควำมกลมจะจดกำรในทกขนตอนของคด ตงแตชนรเรมฟองคดแบบกลม ชนพจำรณำคด จนไปถงชนบงคบคดตำมค ำพพำกษำหรอค ำสงศำล นอกจำกน กำรก ำหนดใหมเงนรำงวลทนำยควำมกรณทโจทกชนะคด14 สงผลใหอำจเปนแรงจงใจ ใหทนำยควำมเขำมำแสวงหำผลประโยชนสวนตวจำกกำรด ำเนนคดแบบกลมได ประกอบกบ กำรทกฎหมำยก ำหนดใหโจทกเปนสมำชกกลมซงเปนผเสยหำยบคคลธรรมดำดวยแลว ยงท ำใหทนำยควำมสำมำรถใชอทธพลเหนอโจทกไดโดยสะดวก เพอใหกำรด ำเนนคดเปนไปในทศทำง ททนำยควำมไดผลประโยชนสงสดจำกเงนรำงวลทนำยควำม โดยไมค ำนงถงกำรปกปองผลประโยชนของสมำชกกลมทงหมดเปนหลก นอกจำกน กำรทโจทกขำดควำมรและประสบกำรณในกำรด ำเนนคด ย งท ำให ไมสำมำรถสอบทำนหรอถวงดลกำรใชดล พนจในกำรด ำเนนคดของทนำยควำม ไดอยำงรอบคอบและรดกมเทำทควร

ดงจะเหนไดจำกแนวค ำวนจฉยของศำลสหรฐ กรณเกยวกบควำมสมพนธและบทบำทระหวำงทนำยควำมกลมกบโจทก เชน คด Bohn v. Phamavite, 2013 U.S. Dist. LEXIS 125006 โดยโจทกในคดนมควำมสมพนธสวนตวกบทนำยควำมในฐำนะเพอนสนท ซงศำลเกรงวำควำมสมพนธดงกลำวจะท ำใหโจทกใหควำมไววำงใจทนำยควำมเกนสมควร หรอกรณรำยแรงทสดกคอ อำจมขอกงขำวำกำรด ำเนนคดแบบกลมมไดมงคมครองประโยชนของสมำชกกลมอยำงแทจรง หำกแตโจทกเพยงตองกำรชวยเหลอเพอนสนททเปนทนำยควำมเพอใหไดรบเงนรำงวลทนำยควำมจ ำนวนมหำศำล ทเกยวเนองกบเงนคำสนไหมทดแทนทสมำชกกลมแตละคนจะไดรบเพยงเลกนอย15 กลำวคอ โจทกและทนำยควำมอำจตกลงกนโดยไมสจรตเพอใหทนำยควำมไดรบเงนรำงวลตอบแทนในสดสวน

12 มำตรำ 222/12 วรรคส ป.ว.พ. 13 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 5, น. 98 14 มำตรำ 222/37 วรรคส ป.ว.พ. 15 “…suggest that Plaintiff may have, at best, unduly relied on her close

friend, or, at worst, have no real interest in prosecuting this action other than to assist her close friend in recovering a sizeable fee award relative to the small individual recoveries of the class members...”

122

ทสงกวำเงนคำสนไหมทดแทนทสมำชกกลมแตละคนพงไดรบเกนสมควร16 กำรด ำเนนคดแบบกลม จงอำจขนอยกบควำมพอใจหรอดลยพนจของทนำยควำมโจทกเปนหลก ซงหำกทนำยควำม เขำมำด ำเนนคดแบบกลมเพอมงหวงเงนรำงวลทนำยควำมแลว กมควำมเสยงทสมำชกกลม จะไดรบกำรปกปองคมครองผลประโยชนจำกกำรด ำเนนคดแบบกลมอยำงไมเปนธรรมและเพยงพอ

จ ง เห น ได ว ำ ใน ท ำงป ฏ บ ต ม โอ ก ำสท จ ะ เก ดป ญ ห ำ เก ย วก บ บ ท บ ำ ท และ กำรคำนอ ำนำจระหวำงโจทกซงเปนบคคลธรรมดำและทนำยควำมโจทก กลำวคอ ทนำยควำมโจทกอำจเขำมำมอทธพลและบทบำทเหนอคดแบบกลมยงไปกวำโจทก โดยทนำยควำมอำจเปนผก ำหนดทศทำงในกำรด ำเนนคดเองทงหมด ซงท ำใหกำรด ำเนนคดแบบกลมไมไดเปนไปตำมควำมประสงคของโจทกซ งเปนผ เสยหำยอยำงเตมท ตำมเจตนำรมณของกฎหมำย หำกแตในทำงปฏบต กำรด ำเนนคดแบบกลมขนอยกบทนำยควำมกลมเปนหลก รวมทงทนำยควำมกลมอำจกระท ำกำรใดๆ โดยไมสจรต (Abuse) ในกำรด ำเนนคดดวย เชน ทนำยควำมกลมเขำท ำควำมตกลงกบจ ำเลย เพอแสวงหำผลประโยชนสวนตว หรอกระท ำกำรอนใดทไมไดเปนไปเพอประโยชนของสมำชกกลมอย ำงแท จร ง จนอำจไปถ งขน รำยแรงท ส ด ในกรณ ท กำรร เรมคดแบบกล ม ไม ไดมำจำก ควำมประสงคของผเสยหำยทเขำเปนโจทกในคดอยำงแทจรง แตเรมตนขนจำกควำมประสงค ของทนำยควำมทตองกำรเขำมำแสวงหำผลประโยชนหรอลงทนในคดแบบกลมกเปนได อยำงไรกตำม หำกกฎหมำยใหอ ำนำจแกองคกรเอกชนทมอ ำนำจฟองคดแทนผเสยหำยจ ำนวนมำกตำมกฎหมำยเฉพำะ เชน สมำคม มลนธ องคกรเอกชนทจดทะเบยนหรอไดรบกำรรบรองจำกรฐ เปนตน เขำเปนโจทกในคดแบบกลมเพอด ำเนนคดแทนผ เสยหำยจ ำนวนมำก องคกรเอกชนเหลำน ยอมมศกยภำพในกำรสอบทำนและถวงดลอ ำนำจกบทนำยควำมกลมมำกกวำโจทกซงเปนผ เสยหำยบคคลธรรมดำ เนองจำกองคกรเอกชนดงกลำวมควำมพรอมทงดำนควำมร ควำมสำมำรถ ประสบกำรณ และ บคคลำกร และทส ำคญสภำพของควำมเปนองคกรนนยอมมควำมเปนระบบ ในตวเอง ซงท ำใหทนำยควำมใชอทธพลเขำครอบง ำไดยำกกวำกรณบคคลธรรมดำ

16 Damian Santomauro, Melissa DeHonney, and Caroline E. Oks “A

Discovery Checklist for Defeating Certification on Adequacy Grounds Accessed May 11, 2016, http://apps.americanbar.org/litigation/committees/classactions/articles/ spring2014-0513-discovery-checklist-for-defeating-certification-adequacy-grounds.html

123

5.3 ปญหาหรอขอจ ากดเรองการเขาเปนโจทกในคดแบบกลมกรณมกลมยอย

ในกำรด ำเนนคดแบบกลมบำงคด ผเสยหำยซงเปนสมำชกกลมอำจไดรบควำมเสยหำยโดยมลกษณะทแตกตำงกนออกไป ดงนน กำรด ำเนนคดแบบกลมจงอำจมกำรแบงกลมยอยเพอใหสมำชกกลมทมควำมเสยหำยในลกษณะเดยวกนหรอคลำยกนมำรวมตวกน เพอปกปองผลประโยชนในกลมยอยนนๆ โดยมำตรำ 222/24 ก ำหนดใหศำลมอ ำนำจในกำรแบงกลมยอยได ในกรณทลกษณะควำมเสยหำยของสมำชกกลมมควำมแตกตำงกน ไมวำกำรพจำรณำคดจะด ำเนนไปแลวเพยงใด เชน ในคดหลกทรพย หำกผเสยหำยทเปนสมำชกกลมไดรบควำมเสยหำยทมลกษณะแตกตำงกน โดยผเสยหำยเขำซอหลกทรพยในชวงระยะเวลำทแตกตำงกน ศำลทพจำรณำคดแบบกลม อำจพจำรณำแบงกลมยอยตำมชวงระยะเวลำในกำรเขำซอหลกทรพยของสมำชกกลมกได อยำงไรกตำม กฎหมำยเพยงก ำหนดใหมโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมเทำนน แตไมไดก ำหนดใหมโจทกประจ ำกลมยอยแตละกลมไวดวย ทงทในทำงปฏบตแลว กำรมโจทกประจ ำกลมยอยแตละกลมถอเปนเรองจ ำเปนพอสมควร เนองจำก ในระหวำงกลมยอยแตละกลมทมลกษณะควำมเสยหำยแตกตำงกนสงผลใหกำรคนหำหรอรวบรวมพยำนหลกฐำนตำงๆ ตลอดจน กำรด ำเนนกำรอนใด มควำมเฉพำะกลมทแตกตำงกนตำมไปดวย เชน ในแตละกลมยอยมควำมจ ำเปนในกำรรวบรวมพยำนหลกฐำนในขอบเขตทแตกตำงกนตำมลกษณะควำมเสยหำยเฉพำะกลม เปนตน ดงนน กำรมโจทกประจ ำกลมยอยโดยเฉพำะจะชวยใหสมำชกกลมในแตละกลมยอยไดรบกำรปกปองคมครองผลประโยชนอยำงเพยงพอและเปนธรรมไดมำกกวำกำรมโจทกในคดแบบกลมเพยงรำยเดยว

ดวยเหตดงกลำวขำงตน จงเกดปญหำตำมมำวำ สมำชกกลมยอยสำมำรถรองขอให มโจทกประจ ำกลมยอยไดหรอไม หรอศำลจะมอ ำนำจพจำรณำแตงต งสมำชกกลมรำยอนนอกเหนอจำกโจทกในคดแบบกลมใหเปนโจทกประจ ำกลมยอยไดหรอไม และหำกศำลมอ ำนำจดงกล ำว ศำลจะพจำรณำแต งต งโจทกประจ ำกล ม ยอยภำยใตหลกเกณฑและเงอนไขใด เมอพจำรณำแลวพบวำ ไมมบทบญญตใดๆ รองรบกรณกำรแตงตงโจทกประจ ำกลมยอยดงกลำว ซงยอมสงผลกระทบตอผลประโยชนของสมำชกกลมยอยแตละกลมทอำจไมไดรบกำรปกปองคมครองประโยชนอยำงเปนธรรมและเพยงพอเทำทควรจำกโจทกในคดแบบกลม หำกผเสยหำยซงเปนโจทกหล ก ในคด รำยน นๆ ม ได ม ล กษณ ะแห งควำม เส ยหำยท สอดคลองกบสมำช กกล มย อย โจทกในคดแบบกลมนนๆ อำจมควำมโนมเอยงทจะด ำเนนคดไปในแนวทำงทเรยกรองปกปองผลประโยชนใหกลมยอยทมลกษณะควำมเสยหำยเหมอนหรอใกลเคยงกบตวโจทกเองมำกทสด ในทำงตรงกนขำม หำกองคกรเอกชนทจดทะเบยนหรอไดรบกำรรบรองจำกรฐสำมำรถเขำเปนโจทก

124

ในคดแบบกลมได กจะไมเกดปญหำในกรณมกำรแบงกลมยอยดงกล ำวขน เพรำะองคกรเอกชน ทจดทะเบยนหรอไดรบกำรรบรองจำกรฐยอมตองมควำมเปนกลำงในกำรด ำเนนคดแบบกลม ซงด ำเนนคดในฐำนะโจทกโดยปรำศจำกอคตใดๆ ตอกลมยอยแตละกลม และยงไดรบควำมไววำงใจจำกสมำชกกลมยอยแตละกลม นอกจำกน ควำมเชยวชำญและประสบกำรณในกำรด ำเนนคด เฉพำะดำนขององคกรเอกชนดงกลำวทมระยะเวลำยำวนำน ยอมท ำใหสำมำรถรวบรวมขอเทจจรงหรอกำรด ำเนนกำรใดๆ ส ำหรบกลมยอยแตละกลมไดอยำงเหมำะสมกบลกษณะเฉพำะของแตละ กลมยอยดวย

5.4 ปญหาหรอขอจ ากดเรองมาตรการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกในการด าเนนคด แบบกลม

เนองดวยโจทกในกำรคดแบบกลมเปนบคคลทไดรบมอบหมำยควำมไววำงใจจำกสมำชกกลม โจทกจงตองปฏบตหนำทใหเปนไปเพอปกปองผลประโยชนของผเสยหำยสวนรวมหรอสมำชกกลมทกคนภำยใตหลกกำรปฏบตหนำทของบคคลผไดรบมอบหมำยควำมไววำงใจดวย กลำวคอ โจทกจะตองปฏบตหนำทดวยตวเอง จะมอบหมำยใหบคคลอนกระท ำกำรแทนไมได โดยปฏบตหนำทตำมขอบอ ำนำจของโจทกดวยควำมระมดระวงและซอสตยสจรต อยำงไรกตำม บทบญญต ในพระรำชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ไมมกำรก ำหนดใหโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมตองปฏบตหนำทในกำรด ำเนนคดแบบกลมดวยตนเอง และ/หรอปฏบตหนำทโดยสจรตเลย อกทงเมอพจำรณำบทบญญตในขอก ำหนดของประธำนศำลฎกำฯ แลว กยงไมพบบทบญญตท เปนมำตรกำรก ำกบดแลกำรปฏบตหนำทของโจทก ในกำรด ำเนนคดแบบกลมใหเปนไปตำมหลกกำรปฏบตหนำทของบคคลผไดรบมอบหมำยควำมไววำงใจแตอยำงใด แมจะมประเดนทเกยวของกบคณสมบตและภำระหนำทของโจทกอยบำงกตำม เชน ขอ 7 แหงขอก ำหนดของประธำนศำลฎกำฯ ซงเพยงก ำหนดใหโจทกทจะขอใหด ำเนนคด แบบกลมตองเปนผไดมำซงสทธกำรเปนสมำชกกลมโดยสจรต เปนตน

กลำวโดยสรป บทบญญตวำดวยกำรด ำเนนคดแบบกลมของประเทศไทยมหลกกำรและเจตนำรมณทด แตกยงคงมปญหำอยบำงประกำร โดยเฉพำะอยำงยง ปญหำเกยวกบคณสมบตและภำระหนำทของโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมดงทไดกลำวไปแลวขำงตน แมในปจจบนประธำนศำลฎกำฯ จะไดออกขอก ำหนด ซงมประเดนท เกยวของกบคณสมบตและภำระหนำทของโจทก ในกำรด ำเนนคดแบบกลมอยดวย เชน ขอ 7 แหงขอก ำหนดของประธำนศำลฎกำฯ ก ำหนดใหโจทก

125

ทจะขอใหด ำเนนคดแบบกลมตองเปนผไดมำซงสทธกำรเปนสมำชกกลมโดยสจรต ทวำ บทบญญต ในขอก ำหนดของประธำนศำลฎกำฯ ดงกลำวกยงไมสำมำรถสรำงควำมชดเจนตอเกณฑกำรพจำรณำคณสมบตของโจทกในกำรด ำเนนคดแบบกลมได เพรำะฉะนน จงมควำมจ ำเปนทหนวยงำนทเกยวของทกภำคสวนจะตองรวมมอกนแกไขหรอขจดปญหำดงกลำวออกไป เพอใหกำรด ำเนนคดแบบกลมเปนไปเพออ ำนวยประโยชนแกผเสยหำยจ ำนวนมำกอยำงแทจรงสมตำมเจตนำรมณของพระรำชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง (ฉบบท 26) พ .ศ. 2558 ซงจะไดกลำวตอไปในบทท 6 วำดวยบทสรปและขอเสนอแนะ

126

บทท 6

บทสรปและขอเสนอแนะ 6.1 บทสรป

กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทยทไดบญญตไวในพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ไดรบอทธพลมาจาก ขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง (Rule 23 FRCP) ของประเทศสหรฐอเมรกาเปนสวนใหญซงเปนระบบกฎหมายคอมมอนลอว สงผลใหมหลกการบางประการทไมเหมาะสมกบระบบกฎหมายของประเทศไทยซงเปนระบบกฎหมายซวลลอว โดยเฉพาะอยางยง ในประเดนทเกยวกบคณสมบตและผแทนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม ดงจะไดกลาวตอไปน

คณ สมบ ตของโจทก ในการด าเนนคดแบบกล มของประเทศไทยท ส าคญกค อ โจทกจะตองเปนสมาชกกลมทมประเดนแหงคดรวมกนกบผเสยหายรายอนๆ และตองมสทธ เปนอยางเดยวกนกบสมาชกกลม ตลอดจนสภาพแหงขอหา ค าขอบงคบ และขออางทอาศยเปนหลกแห งขอหาเปนอยางเดยวกนกบของสมาชกกลม (ความเปนแบบอยางแห งคด ) ตลอดจน มความสามารถในการปกปองผลประโยชนของผแทนกลมอยางเพยงพอและเปนธรรม ซงคณสมบตของโจทกประการหลงน ถอเปนปจจยหลกทท าใหการด าเนนคดแบบกลมเปนไปเพอปกปองผลประโยชนของผ เสยหายจ านวนมากเลยกวาได เนองจากโจทกในคดแบบกลมมไดมหนาท ในการด าเนนคดแบบกลมเพอผลประโยชนของตวโจทกเองเทานน หากแตยงตองปกปองผลประโยชนของผเสยหายจ านวนมากซงเปนสมาชกกลมอกดวย

อยางไรกตาม จากการพจารณาบทบญญตและเจตนารมณของกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม พบวา การเปนสมาชกกลมของโจทกนนหมายถงเฉพาะกรณทผ เสยหาย เปนเอกชนผเสยหายเทานน ซงอาจสงผลกระทบตอสทธของผเสยหายในคดทมสทธเรยกรอง ตามกฎหมายเฉพาะ ท าใหผเสยหายไมสามารถใชสทธขอใหองคกรเอกชนทมสทธฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะเขาฟองคดแทนตนได และกระทบตออ านาจหนาทขององคกรเอกชนดงกลาวดวย ดงรายละเอยดทไดกลาวมาแลวในบทท 5 แมตอมาจะไดมการออกกฎหมายล าดบรองเพอก าหนดรายละเอยดของหลกการด าเนนคดแบบกลมใหมความชดเจนมากยงขน ไดแก ขอก าหนดของประธานศาลฎกา วาดวยการด าเนนคดแบบกลม พ .ศ. 2559 กยงไมสามารถแกไขขอจ ากดประการด งกลาวได ในขณะทกฎหมายตางประเทศหลายๆ ประเทศ โดยเฉพาะอยางย ง

127

ในกลมประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอวสวนใหญไดก าหนดใหองคกรเอกชนทไดจดทะเบยนหรอไดรบการรบรองจากรฐมอ านาจหนาทเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม 6.2 ขอเสนอแนะ

ดงท ไดกลาวไปแลวในบทท 5 วาดวยปญหาเกยวกบคณสมบตและภาระหนาท ของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายไทย ในสวนนผเขยนจะขอเสนอแนะแนวทาง การแกไขปญหาหรอขอจ ากดดงกลาว ดงตอไปน

6.2.1 ขอเสนอแนะเกยวกบการก าหนดคณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม ขอเสนอแนะเกยวกบการก าหนดคณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

ประกอบดวยขอเสนอแนะยอย 2 ประการ ไดแก 6.2.1.1 ขอเสนอแนะเกยวกบการก าหนดใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะไดดวยประการหนง และ 6.2.1.2 ขอเสนอแนะเกยวกบการพจารณาของศาลเกยวกบคณสมบตในการแตงตงบคคลเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม ดงจะกลาวในรายละเอยดตอไปน

6.2.1.1 ขอเสนอแนะเกยวกบการก าหนดใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะไดดวย

หลกการ:

กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทยไมไดวางหลกการใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายได ดงนน ควรก าหนดใหองคกรเอกชนดงกลาวสามารถเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะแทนผเสยหายจ านวนมาก และเพอประโยชนของผเสยหายจ านวนมากไดดวย ทงน องคกรเอกชนดงกลาวจะตองเปนมสถานะเปนนตบคคล เนองจากนตบคคลนนมวตถประสงคในการการจดตงทชดเจน โดยเพอการคมครองผเสยหายโดยตรง และจะตองจดทะเบยนหรอไดรบการรบรองจากหนวยงานของรฐแลวเทานน

128

การก าหนดใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะ ไดดวยนน อาจมทางเลอกในการแกไขเพมเตมกฎหมายอยางนอย 2 วธ ดงน

วธทหนง การก าหนดแกไขเพมเตมใหโจทกซงเปนสมาชกกลมในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะสามารถมอบอ านาจใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะ ไดแก องคกรเอกชนทจดทะเบยนตอองคกรของรฐโดยถกตองตามกฎหมาย และองคกรเอกชนทไดรบการรบรองจากองคกรของรฐตามกฎหมาย ท าหนาทเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมแทนและเพอประโยชนของสมาชกกลมทงหมดในคดได ทงน ผเสยหายซงเปน ผมอบอ านาจแกองคกรเอกชนฯ ดงกลาวอาจไมจ าเปนตองเปนสมาชกขององคกรเอกชนฯ นนๆ กได1

และเมอผเสยหายใชสทธใหองคกรเอกชนฯ ฟองคดแบบกลมแทนตนแลว กไมมผลท าใหผเสยหาย มสถานะเปนสมาชกของเอกชนฯ นนๆ ดวย เชน ในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเกยวกบผบรโภค ผเสยหายทประสงคจะขอใหมลนธเพอผบรโภคฟองคดแบบกลมแทนไมจ าเปนตองเปนสมาชกของมลนธเพอผบรโภค เปนตน

วธทสอง การก าหนดแกไขเพมเตมกฎหมายเกยวกบคณสมบตของโจทก โดยก าหนดใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผ เสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะ สามารถเปนโจทกในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะไดดวย

วธการแกไขกฎหมายท เสนอไปท งสองวธขางตน มขอดท เหมอนหรอ คลายคลงกน กลาวคอ เปนการแกไขกฎหมายทยงคงหลกการตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคด แบบกลมในปจจบนและกฎหมายตนรางมากทสด ไดแก ขอ 23 ของกฎหมายวธพจารณาความแพง ของประเทศสหรฐอเมรกา กลาวคอ ยงคงก าหนดให ผมบทบาทหลกในการรเรมคดแบบกลม เปนเอกชนผเสยหาย นอกจากน ยงเปนการแกไขกฎหมายทชวยใหหลกการด าเนนคดแบบกลม มความยดหยนขน และสอดแทรกความเปนเอกลกษณของระบบกฎหมายซวลลอวไว โดยเปดชองทางใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทก ในการด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหายจ านวนมากไดดวย

1 เปนหลกการในท านองเดยวกนกบกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศ

สาธารณรฐฝรงเศส ซงก าหนดใหผเสยหายทประสงคจะขอใหสมาคมผบรโภคฟองคดแบบกลมแทนไม

จ าเปนตองเปนสมาชกของสมาคมผบรโภคกได

129

อยางไรกตาม ในความเหนของผเขยน เหนวา วธการทหนง ซงเปนหลกการ ในท านองเดยวกนกบ มาตรา 140 bis-1 ประมวลกฎหมายวาดวยการบรโภคของประเทศสาธารณรฐอตาล เปนการแกไขเพมเตมกฎหมายประเดนดงกลาวทเหมาะสมกวาวธทสอง ดวยเหตผลดงตอไปน

ประการทหนง เปนการแกไขกฎหมายทสอดคลองกบระบบการแสดงเจตนาเปนสมาชกกลมมากกวา เนองจาก หลกการแสดงเจตนาเปนสมาชกกลมของประเทศไทยเปนระบบ Opt-Out แตโดยทวไปแลว กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมทก าหนดใหองคกรเอกชนฯ เปนโจทกฟองคดแบบกลมแทนผเสยหายได จะตองผกตดอยกบหลกการแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลม (Opt-In) เพอใหถอเสมอนวาผเสยหายจ านวนมากไดมอบอ านาจใหองคกรเอกชนฯ ด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหายเหลานนแลว เชน กฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสาธารณรฐฝรงเศสซงเปนระบบกฎหมายซวลลอว เนองจากไมใชกรณทเอกชนผเสยหายเปนโจทกฟองคดดวยตนเองเพอคมครองประโยชนของผเสยหายจ านวนมากดวยกน อนเปนแนวคดแรกเรมทท าใหเกดการด าเนนคดแบบกลมขน ดงนน หากเลอกแกไขขอจ ากดตามวธทสอง (กรณไมตองไดรบมอบอ านาจจากผเสยหาย) กจะกระทบตอหลกการแสดงเจตนาเปนสมาชกกลมแบบ Opt-Outของประเทศไทย กลาวคอ ท าใหขาดกระบวนการ (ในทางทฤษฎ) ทอาจถอเสมอนวาสมาชกกลมทงหมดมอบอ านาจใหองคกรเอกชนฯ แลว และผลทตามมากคออาจตองแกไขเพมเตมกฎหมาย โดยก าหนดใหมการสงค าบอกกลาวไปยงสมาชกกลมทกคนเพอใหแสดงเจตนาเขาเปนสมาชกกลมหรอยนยอมใหองคกรเอกชนฯ เปนโจทกเปนกรณพเศษดวย ซงเปนวธการแกไขเพมเตมกฎหมายทนาจะมกระบวนการยงยากซบซอน ในทางกลบกน กรณวธทหนง การไดรบมอบอ านาจขององคกรเอกชนฯ ใหด าเนนคดแบบกลมจากผเสยหายซงเปนโจทกรายหนงรายใด ยอมมผลท าใหองคกรเอกชนฯ นนๆ มอ านาจฟองคดแบบกลมแทนสมาชกกลมจ านวนมากทไมไดออกจากการเปนสมาชกกลมภายในระยะเวลาทก าหนดไดโดยอตโนมตและโดยชอบธรรมเนองจาก การมอบอ านาจโดยผเสยหายซงเปนโจทกรายหนงยอมถอเสมอนเปนการมอบอ านาจโดยสมาชกกลมทงหมดดวย เพราะผเสยหายซงเปนโจทกดงกลาวถอเปนตวแทนของสมาชกกลมนนเอง

ประการทสอง ชวยอธบายทมาของอ านาจขององคกรเอกชนฯ ไดดกวา เนองจาก อ านาจในการด าเนนคดแบบกลมขององคกรเอกชนฯ ในกรณแกไขตามวธทหนงน เปนอ านาจทมกฎหมายบญญตรองรบไว และยงไปกวานนคอเปนอ านาจทไดรบมาจากผเสยหาย ทแทจรง กลาวคอ มจดเกาะเกยวกบผเสยหายเปนหลกเพราะผเสยหายเปนผมอบอ านาจใหแกองคกรเอกชนฯ นนเอง นอกจากน ยงเปนแนวทางเดมทมอยแลวในกฎหมายวธพจารณาความของ ประเทศไทย ซงก าหนดใหองคกรเอกชนฯ ตองไดรบมอบอ านาจจากผ เสยหายเพอฟองเรยก

130

คาเสยหายแทนผ เสยหาย เชน มาตรา 41 พระราชบญญ ตคมครองผบร โภค พ .ศ . 25222 อกทงการแกไขกฎหมายตามวธทหนงดงกลาว จะชวยสรางความชดเจนใหกบปญหาการตความกฎหมายทยงเปนประเดนขอโตเถยงอยวา “ผเสยหายสามารถมอบอ านาจใหองคกรเอกชนฯ ฟองคดแบบกลมแทนไดหรอไม” ซงในปจจบนมนกกฎหมายไดใหความเหนทแตกตางกนออกไป

สวนวธการแกไขขอจ ากดดงกลาว ผ เขยนเหนวาไมอาจแกไขเพมเตม ในขอก าหนดของประธานศาลฎกาฯ ได เนองจากพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายว ธพจารณา ความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 ซงเปนกฎหมายหลกไมมบทบญญตรบรองหรอใหอ านาจ ในการแกไขเพมเตมกรณดงกลาวไว

นอกจากน ควรก าหนดเพมเตมเกยวกบการยกเวนคาฤชาธรรมเนยมตางๆ ส าหรบการด าเนนคดแบบกลมในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะทองคกรเอกชนตามทกฎหมายเฉพาะก าหนดรบมอบอ านาจเปนโจทกฟองคดดวย3 เพอใหสอดคลองกบการฟองคดเหลานเปนคดสามญตามกฎหมายเฉพาะดวย4 อยางไรกตาม ดวยเหตทการด าเนนคดแบบกลมเปนกระบวน

2 มาตรา 41 ในการด าเนนคดท เกยวกบการละเมดสทธของผบรโภคใหสมาคม

ทคณะกรรมการรบรองตามมาตรา 40 มสทธในการฟองคดแพง คดอาญาหรอด าเนนกระบวนพจารณาใดๆ ในคดเพอคมครองผบรโภคได และใหมอ านาจฟองเรยกคาเสยหายแทนสมาชกของสมาคมได ถามหนงสอมอบหมายใหเรยกคาเสยหายแทนจากสมาชกของสมาคม

ในการด าเนนคดตามวรรคหนง มใหสมาคมถอนฟอง เวนแตศาลจะอนญาตเม อศาลเหนวาการถอนฟองนนไมเปนผลเสยตอการคมครองผบรโภคเปนสวนรวมส าหรบคดแพงเกยวกบการเรยกคาเสยหายแทนสมาชกของสมาคมการถอนฟองหรอการพพากษาในกรณทคความตกลงหรอประนประนอมยอมความกน จะตองมหนงสอแสดงความยนยอมของสมาชกผมอบหมายใหเรยกคาเสยหายแทนมาแสดงตอศาลดวย

3 นนทวชร นวตระกลพสทธ, “การด าเนนคดแบบกลม: ศกษากรณเปรยบเทยบกฎหมายไทยและกฎหมายฝรงเศส (Action de Groupe-Class Action a la francaise)”, รายงานการศกษาวจยเสนอศนยวจยและใหค าปรกษา, คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, พฤษภาคม 2559, น.103.

4 เชน มาตรา 10 วรรคสอง พ.ร.บ. ความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคา ท ไมปลอดภย พ .ศ . 2551 บญญตวา “การฟองและด าเนนคดแทนผ เสยหายตามวรรคหน ง (โดยคณะกรรมการคมครองผบรโภค สมาคม และมลนธซงคณะกรรมการคมครองผบรโภค

131

พจารณาคดทเกดขนใหมในประเทศไทย องคกรเอกชนทมคณสมบตตามทก าหนดไวในกฎหมายเฉพาะเหลานจงอาจมขอจ ากดเกยวกบความรความเขาใจเกยวกบหลกการด าเนนคดแบบกลม และแผนการบรหารจดการเกยวกบคดแบบกลม ดงนน หนวยงานทเกยวของจงควรจดใหมการเสรมสรางความรความเขาใจเกยวกบหลกการด าเนนคดแบบกลมแกบคคลากรขององคกรเอกชนฯ เหลานนดวย

ดวยเหตผลประการขางตน ผเขยนขอเสนอแนะใหแกไขขอจ ากดดงกลาวไปพรอมกน ดงน

(1) เพมเตมความตอไปนเปนวรรคสองของมาตรา 222/8 ประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง ความวา แกไขเพมเตมบทบญญต มาตรา 222/8 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง โดยเพมเตมความเปนวรรคสอง ความวา “ในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายตางๆ ตาม (3) โจทก ซงเปนสมาชกกลมอาจมอบอ านาจใหองคกรเอกชนทมคณสมบตตามทก าหนดไวในกฎหมายเฉพาะ แลวแตกรณเปนโจทกเพอใหด าเนนคดแบบกลมแทนตนและสมาชกกลมทงหมดกได”

(2) เพมเตมความตอไปนเปนวรรคหาของมาตรา 222/1 ประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง เพอใหสอดรบกบขอเสนอแนะท 1.1) โดยเพมเตมค าวา “องคกรเอกชน” และก าหนดนยามความวา “องคกรเอกชน หมายความวา องคกรเอกชนทจดทะเบยนตอองคกร ของรฐโดยถกตองตามกฎหมายเกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กฎหมายเกยวกบแรงงาน หรอกฎหมายอน หรอองคกรเอกชนทไดรบการรบรองจากองคกรของรฐโดยถกตองตามกฎหมายเกยวกบการคมครองผบรโภคหรอการแขงขนทางการคาหรอกฎหมายอน5”

(3) เพมเตมความตอไปนเปนวรรคสองของมาตรา 222/49 ในสวนท 6 วาดวยคาธรรมเนยม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ดงน

“การยนค าฟองตลอดจนการด าเนนกระบวนพจารณาใดๆ ในคดแบบกลม ซงด าเนนการโดยองคกรเอกชนทมคณสมบตตามทก าหนดไวในกฎหมายเฉพาะใหไดรบยกเวนคาฤชาธรรมเนยมทงปวง แตไมรวมถงความรบผดในคาฤชาธรรมเนยมในชนทสด”

(4) เพมเตมบทบญญตในกฎหมายเฉพาะตางๆ ทเกยวของ ใหรองรบกรณทองคกรเอกชนทจดทะเบยนตอองคกรของรฐโดยถกตองตามกฎหมาย หรอองคกรเอกชนทไดรบ การรบรองจากองคกรของรฐตามกฎหมาย แลวแตกรณ ไดรบมอบอ านาจจากสมาชกกลมรายใด

ใหการรบรองตามกฎหมายวาดวยการบรโภค ) ใหไดรบการยกเวนคาฤชาธรรมเนยมทงปวง แตไมรวมถง ความรบผดในคาฤชาธรรมเนยมในชนทสด”

5 นนทวชร นวตระกลพสทธ, อางแลว เชงอรรถท 3, น. 104.

132

รายหนงหรอหลายรายใหท าหนาทเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมแทนและเพอประโยชนของสมาชกกลม

(5) จดใหมการฝกอบรมบคคลกรขององคกรทกฝายทเกยวของ ใหมความร ความเขาใจเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมอยางถกตอง ตลอดจนจดท าคมอวาดวยการด าเนนคดแบบกลมส าหรบองคกรเอกชนทมคณสมบตตามทก าหนดไวในกฎหมายเฉพาะดวย

ผลของขอเสนอแนะ:

การก าหนดใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมาก ตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมในคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะไดดวยจะชวยแกปญหาหรอขอจ ากดของการด าเนนคดแบบกลม ดงตอไปน

ประการทหนง ท าใหประชาชนผเสยหายทประสงคจะฟองคดแบบกลมในคด ทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะสามารถใชสทธขอใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคด แทนผเสยหายจ านวนมากด าเนนคดแบบกลมแทนตนได

ประการทสอง ท าใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะสามารถเขามามบทบาทและปฏบตหนาในการคมครองผเสยหายจ านวนมากไดตรงตามวตถประสงคการจดตงและอ านาจหนาทขององคกรเอกชนฯ ดงกลาว

ประการทสาม ท าใหผเสยหายจ านวนมากทเปนสมาชกกลมในคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะสามารถใหความไววางใจในตวโจทกไดมากขน ทงดานความเปนกลาง ในการด าเนนคด ความร ความเชยวชาญ และประสบการณในการด าเนนคดเฉพาะนนๆ

ประการทส ท าใหแกไขปญหากรณมการยนขอด าเนนคดแบบกลมหลายราย ในสทธอยางเดยวกน และศาลมค าสงใหโจทกรายใดรายหนงเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม ทมการรวมกลมเปนกลมเดยว เนองจาก สภาพความเปนองคกรหรอความเปนนตบคคลขององคกรเอกชนฯ เหลานนทผเสยหายสามารถตรวจสอบประวตความเปนมาไดโดยงาย และการมวตถประสงคของการจดตงองคกรทชดเจน ตลอดจนความร ความเชยวชาญในการด าเนนคดตามกฎหมายเฉพาะ สงผลใหสมาชกกลมสามารถเชอถอและใหความไววางใจไดแมโจทกรายทไดรบการแตงตงใหเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมจะไมใชโจทกในกลมเดมของสมาชกกลมกตาม

133

ประการทหา ท าใหมการสอบทานการปฏบตหนาทและถวงดลอ านาจระหวางโจทกกบทนายความกลมไดอยางมประสทธภาพ เพราะองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะยอมมระบบการบรหารจดการคดอยางเปนระบบโดยบคคลากร ทมความรความเชยวชาญในคดเฉพาะ

ประการทหก ท าใหการด าเนนคดแบบกลมในคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะเปนไปอยางมประสทธภาพ ดวยเหตผลประการขางตนประกอบกน

6.2.1.2 ขอเสนอแนะเกยวกบการพจารณาของศาลเกยวกบคณสมบตในการแตงตงบคคลเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลม

หลกการ:

การพจารณาคณสมบตของศาลในการแตงตงบคคลเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมนนถอเปนสงส าคญ เนองจาก โจทกในการด าเนนคดแบบกลมเปนผมบทบาทส าคญในคด ประกอบกบกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมทใชบงคบอยในปจจบ นยงก าหนดหลกการเกยวกบการพจารณาคณสมบตของโจทกไมชดเจนเทาทควร จงควรก าหนดหลกการ ดงตอไปน

-ควรก าหนดใหมแนวทางการพจารณาของศาลเกยวกบคณสมบตของโจทก ใหชดเจนยงขน โดยเฉพาะอยางยง คณสมบตของโจทกดานความสามารถในการปกปองผลประโยชน ของสมาชกกลมอยางเปนธรรมและเพยงพอ ซงถอเปนเงอนไขพนฐานประการหนงของการด าเนนคดแบบกลม ทงน จากการศกษาหลกการด าเนนคดแบบกลมของประเทศสหรฐอเมรกา พบวา ศาลสหรฐไดมแนวค าพพากษาทวางหลกเกณฑการพจารณาคณสมบตขอ งโจทกดานความสามารถ ในการปกปองผลประโยชนของสมาชกกลมอยางเปนธรรมและเพยงพอตามขอ 23(a) ของกฎหมาย วธพจารณาความแพงใหชดเจนยงขน เชน ก าหนดใหโจทกในการด าเนนคดแบบกลมตองมความสามารถด าเนนคดอยางจรงจงและเตมท และมความรในเนอหาของคดหรอขอเทจจรงพนฐานแหงคด เปนตน

-ควรก าหนดคณสมบตเฉพาะของโจทกในคดแบบกลมส าหรบคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะไวดวย เพอใหเหมาะสมและสอดรบกบประเภทของคดเหลานน ดงเชนกฎหมายวาดวยการด าเนนคดเกยวกบหลกทรพย (PSLRA) ซงเปนกฎหมายเฉพาะฉบบหน ง ของประเทศสหรฐอเมรกาทไดก าหนดคณสมบตของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมเกยวกบ

134

หลกทรพยไวเปนการพเศษนอกเหนอไปจากคณสมบตพนฐานของโจทกตามขอ 23(a) ของกฎหมายวธพจารณาความแพงดวย

วธการ:

(1) เพมเตมความดงตอไปนเปนขอ 7/1 ของขอก าหนดของประธานศาลฎกาฯ โดยก าหนดแนวทางการพจารณาของศาลเกยวกบคณสมบตของโจทกใหชดเจนและเปนรปธรรมมากยงขน ซงรวบรวมจากแนววนจฉยทส าคญของศาลสหรฐมาเปนตนแบบแนวทางการราง โดยเฉพาะอยางยง ประเดนคณสมบตของโจทกดานความสามารถในการปกปองผลประโยชนของสมาชกกลมอยางเปนธรรมและเพยงพอ ยกตวอยางเชน การก าหนดใหโจทกในคดแบบกลมตองมคณสมบตดงตอไปน

-มการด าเนนคดอยางจรงจงและเตมท

-มความรในเนอหาของคดหรอขอเทจจรงพนฐานแหงคด

-มความซอสตย คณลกษณะทด และนาเชอถอ

-มผลประโยชนรวมกนกบสมาชก และไมมผลประโยชนหรอสวนไดเสยหรอขดแยงกบผลประโยชนของสมาชกกลม

วธการแกไขในประเดนนไมจ าเปนตองแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงกได เนองจากบทบญญตมาตรา 222/12 (5) ไดใหอ านาจในการก าหนดรายละเอยดเกยวกบคณสมบตของสมาชกกลมไวในขอก าหนดของประธานศาลฎกาฯ ดวย

นอกจากน อาจจดท าคมอการด าเนนคดแบบกลม (Manual for Class Action) และระบแนวทางการพจารณาดงกลาวไวในคมอกไดโดยน าแนวทางการวนจฉยของศาลสหรฐอเมรกามาใชเปนตนรางเชนเดยวกน

(2) เพมเตมความเปน ขอ 7/2 ของขอก าหนดของประธานศาลฎกาฯ โดยก าหนดคณสมบตเฉพาะส าหรบโจทกในคดแบบกลมทรองขอด าเนนคดแบบกลมอนเนองมาจากมลฐานแหงคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะไว เชน คณสมบตของโจทกในคดเกยวกบหลกทรพย คดผบรโภค และ คดแรงงาน เปนตน

135

ยกตวอยางเชน ก าหนดใหโจทกในการด าเนนคดแบบกลมในคดเกยวกบ

หลกทรพย จะตองไมไดเขาซอหลกทรพยตาม ทกลาวอางจากการชแนะของทนายความโจทก หรอ

เขาซอหลกทรพยโดยมวตถประสงค เพอใหไดมสทธเขารวมในการด าเนนคด ซงเปนหลกการ

ทมาจากบทบญญต15 U.S.C. 78u-4(a)(2)(A) กฎหมายวาดวยการด าเนนคดเกยวกบหลกทรพย

ของประเทศสหรฐอเมรกา

ผลของขอเสนอแนะ:

การก าหนดแนวทางพจารณาคณสมบตของศาลในการแตงตงบคคลเปนโจทก ในการด าเนนคดแบบกลมใหชดเจนขน ท าใหการพจารณาของศาลในประเดนดงกลาวในแตละคด มมาตรฐานและเปนไปในแนวทางเดยวกน ซงจะสงผลใหไดโจทกทมคณสมบตครบถวนทสดมาเปนผแทนเพอคมครองสทธประโยชนของสมาชกกลม และในกรณท มการด าเนนคดแบบกลม ในคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะ การก าหนดคณสมบตเฉพาะของโจทกในคดเฉพาะนนๆ ท าใหไดโจทกทมคณสมบตเหมาะสมและสอดรบกบลกษณะเฉพาะแหงคดมากทสด

6.2.2 ขอเสนอแนะเกยวกบบทบาทและการคานอ านาจระหวางโจทกและทนายความ

หลกการ:

การด าเนนคดแบบกลมในคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะ ควรก าหนดใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทก ในการด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหายไดดวย เพอใหองคกรฯ เอกชนทมความรความเชยวชาญ ในการด าเนนคดเฉพาะดงกลาวเขามาตรวจสอบและถวงดลอ านาจกบทนายความของกลม

วธการ:

ใชวธการตามขอเสนอแนะท 6.2.1.2

ผลของขอเสนอแนะ:

การก าหนดใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผ เสยหายจ านวนมาก ตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมแทนผเสยหายไดดวย จะชวยใหโจทกสามารถสอบทานหรอถวงดลการใชดลพนจในการด าเนนคดของทนายความไดอยางรอบคอบและรดกมมากยงขน

136

6.2.3 ขอเสนอแนะเกยวกบการก าหนดใหมโจทกประจ ากลมยอยเปนโจทกผแทน กลมยอย

หลกการ:

ในกรณมการแบงกลมยอยตามลกษณะความเสยหายของสมาชกกลม ส าหรบคดทวไปหรอคดทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะทผเสยหายเปนโจทกฟองคดแบบกลมดวยตนเอง6 ควรก าหนดใหหากสมาชกกลมทไมไดออกจากการเปนสมาชกกลมตามมาตรา 222/16 รองขอหรอศาลเหนสมควรศาลอาจแตงตงโจทกประจ ากลมยอยได ซงเปนหลกการเดยวกนกบ มาตรา 33Q(2) ของสวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย ทไดก าหนดใหศาลมอ านาจแตงตงโจทกประจ ากลมยอยไวอยางชดเจน นอกจากน ควรเพมเตมขอก าหนดอนๆ ทจ าเปนเกยวกบโจทกประจ ากลมยอยใหสอดรบกบโจทกในคดแบบกลมทวไป โดยลอตามหลกการเกยวกบโจทกในคดแบบกลมทมอยใหเปนไปในท านองเดยวกน ไดแก หนาทรบผดชอบคาใชจายเกยวกบการวนจฉยประเดนของกลมยอย และการขอเขาแทนทโจทกประจ า กลมยอย

วธการ:

6.2.3.1 เพมเตมความตอไปน เปนวรรคสองของมาตรา 222/24 ประมวลกฎหมายวธ พจารณาความแพง ดงน “กรณ ท ศาลมค าส งให แบ งกลมยอยตามวรรคหน ง และสมาชกกลมทไมไดออกจากการเปนสมาชกกลมตามมาตรา 222/16 รองขอหรอศาลเหนสมควรใหแตงตงโจทกประจ ากลมยอย ศาลอาจแตงตงสมาชกกลมรายหนงรายใดเปนโจทกประจ ากลมยอยเพอด าเนนคดแทนสมาชกกลมยอยกได”

6.2.3.2 เพมเตมความตอไปน เปนวรรคสามของมาตรา 222/14 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ความวา “เมอศาลแตงตงสมาชกกลมซงมใชโจทกผแทนกลมใหเปนโจทกประจ ากลมยอย สมาชกกลมทเปนโจทกประจ ากลมยอยนนจะตองรบผดชอบคาใชจาย ทเกยวกบการวนจฉยประเดนของสมาชกกลมยอยซงเปนประเดนเดยวกน”

6 ตามทไดกลาวไปในขอเสนอแนะท 1) จะเหนไดวา โจทกในการด าเนนคดแบบกลมใน

คด ทมสทธเรยกรองตามกฎหมายเฉพาะตามขอเสนอ อาจเปนผเสยหายหรอองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายกได

137

6.2.3.3 เพมเตมความตอไปนเปนวรรคสามของมาตรา 222/25 วาดวยการ ขอเขาแทนทโจทกของสมาชกกลม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ความวา “ใหน าความตามวรรคหนงและวรรคสองมาใชบงคบกบกรณมการแบงกลมยอยโดยอนโลม”

ผลของขอเสนอแนะ:

การก าหนดใหศาลมอ านาจแตงตงโจทกประจ ากลมยอยได ในกรณมการแบงกลมยอยตามลกษณะความเสยหายของสมาชกกลม สงผลใหสมาชกกลมยอยไดรบการปกปองคมครองสทธประโยชนของสมาชกกลมยอยโดยตรงและเปนพเศษซงเหมาะสมกบลกษณะความเสยหายเฉพาะของกลมยอยแตละกลม

6.2.4 ขอเสนอแนะเกยวกบการก าหนดมาตรการก ากบดแลการปฏบตหนาท ของโจทกในการด าเนนคดแบบกลมในฐานะเปนบคคลผไดรบมอบหมายความไววางใจ

หลกการ:

เมอพจารณากฎหมายเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย จะเหนไดวา โจทกเปนผมบทบาทส าคญในการด าเนนคดแบบกลมเพอปกปองผลประโยชนของผเสยหายจ านวนมากทงหมด ผลแหงคดจะเปนเชนไรกขนอยกบการด าเนนคดของโจทกเปนส าคญ ดงนน จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองสงเสรมและควบคมการปฏบตหนาทของโจทในการด าเนนคด แบบกลมให เปนไปโดยชอบดวยกฎหมาย และเปนไปตามหลกการปฏบตหนาทของบคคล ผไดรบมอบหมายความไววางใจ โดยนยดงกลาว ผเขยนเหนควรใหมการก าหนดเพมเตมใหโจทกปฏบตหนาทดวยตนเองและโดยสจรต ตลอดจนก าหนดบทลงโทษของโจทกกรณไมปฏบตตามหลกการปฏบตหนาทของบคคลผ ไดรบมอบหมายความไววางใจ ซงจากการศกษากฎหมายตางประเทศ พบวา กฎหมายของประเทศออสเตรเลยกไดมบทบญญตก าหนดความรบผดของโจทก ในการด าเนนคดแบบกลมกรณทโจทกด าเนนคดโดยกอความวนวาย ตามมาตรา ZG(c) (i) ของสวนท 4A ของพระราชบญญตวธพจารณาความแพงของประเทศออสเตรเลย นอกจากน ควรก าหนด ความรบผดของโจทกกรณทโจทกด าเนนคดใหเกดความเสยหายแกสมาชกกลม ซงเปนหลกการ ในท านองเดยวกนกบหลกความรบผดของตวแทนตอตวการ ในกรณทมความเสยหายเกดขนอยางใดๆ

138

เพราะความประมาทเลนเลอของตวแทน เพราะไมท าการเปนตวแทน หรอเพราะท าการโดยปราศจากอ านาจหรอนอกเหนออ านาจ7 ตามมาตรา 812 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยนนเอง

วธการ:

6.2.4.1 เพมเตมความตอไปน เปนวรรคสามของมาตรา 222/9 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง โดยก าหนดเพมเตมเกยวกบมาตรการก ากบดแลการปฏบตหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม ซงหมายรวมถงทงกรณทโจทกเปนผเสยหายและองคกรเอกชน ทมอ านาจฟองคดตามกฎหมายเฉพาะ ความวา

“ในการใชสทธแหงตนกด ในการช าระหนกด โจทกในการด าเนนคดแบบกลม ตองกระท าดวยความสจรต โดยค านงถงประโยชนของสมาชกกลมทกคน”

6.2.4.2 เพมเตมความตอไปนเปนวรรคสามถงวรรคหา ของ มาตรา 222/14 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงโดยก าหนดบทลงโทษโจทกในคดแบบกลม ในกรณทโจทกไมปฏบตหนาท ตามหลกการปฏบตหนาทของบคคลผไดรบมอบหมายความไววางใจ (Fiduciary Duty) ทงน เสนอใหแกไขเพมเตมบทบญญต ความวา

“ถาความปรากฏแกศาลวาโจทกน าคดมาฟองโดยไมมเหตผลอนสมควร เรยกรองคาเสยหายเกนสมควร ประพฤตตนไมเรยบรอย ด าเนนกระบวนพจารณาอนมล กษณะเปนการประวงคดหรอท ไมจ าเปน หรอมพฤตการณ อนทศาล เหนสมควร (เชน กรณท โจทกและทนายความโจทกมความสมพนธสวนตวระหวางกน และอาศยความสมพนธสวนตวแสวงหาประโยชนจากการด าเนนคดแบบกลมโดยไมกระท าการเพอประโยชนของสมาชกกลม) ศาลอาจมค าสงใหโจทกช าระคาฤชาธรรมเนยมทงหมดหรอแตบางสวนของคความอกฝายหนงตอศาล ภายในระยะเวลาทศาลเหนสมควรก าหนดกได หากไมปฏบตตามใหศาลมอ านาจสงจ าหนายคดออกจากสารบบความ นอกจากน ศาลอาจมค าสงหามไมใหโจทกดงกลาวเขาเปนโจทกในการด าเนนคดแบบกลมภายในระยะเวลาทศาลเหนสมควรก าหนดกได

ในกรณตามวรรคสาม หากโจทกเปนองคกรเอกชนตามกฎหมายเฉพาะ ศาลอาจมค าสงใหโจทกช าระคาฤชาธรรมเนยมทไดรบการยกเวนตามมาตรา 222/49 วรรคสอง

7 นนทวชร นวตระกลพสทธ. หลกกฎหมายเอกเทศสญญา ลกษณะตวแทน -นายหนา

(กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2559) น. 121.

139

ทงหมดหรอแตบางสวนตอศาลภายในระยะเวลาทศาลเหนสมควรก าหนดกได หากไมปฏบตตาม ใหศาลมอ านาจสงจ าหนายคดออกจากสารบบความ

ถามความเสยหายเกดขนอยางใดๆ เพราะความประมาทเลนเลอของโจทกกด เพราะไมท าการเปนโจทกกด หรอเพราะท าการโดยปราศจากอ านาจหรอนอกเหนออ านาจกด โจทกจะตองรบผด”

ผลของขอเสนอแนะ:

การก าหนดใหโจทกตองปฏบตหนาทในการด าเนนคดแบบกลมโดยสจรต ประกอบกบ การก าหนดบทลงโทษหรอความรบผดของโจทกในคดแบบกลมดงกลาว จะท าให การด าเนนคดแบบกลมในประเทศไทยม “มาตรการควบคมและปองปราม" การปฏบตหนาท ของโจทกโดย "รดกม" มากยงขน ซงครอบคลมทงกรณทโจทกเปนผเสยหายบคคลธรรมดาและองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายตามกฎหมายเฉพาะ สงผลใหการปฏบตหนาทของโจทกเปนไปโดยสจรตและใชความระมดระวงซงบคคลในฐานะเชนโจทกในคดแบบกลมจกตองมตามวสยและพฤตการณ เพอคมครองผลประโยชนของผเสยหายจ านวนมากไดอยางมประสทธภาพยงข นสมตามเจตนารมณของกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม

จากขอเสนอแนะทง 4 ประการดงกลาว ถอเปนเพยงขอเสนอแนะเบองตนในการแกไขปญหาและขอจ ากดเกยวกบคณสมบตและภาระหนาทของโจทกในการด าเนนคดแบบกลม ส าหรบคดเรยกรองสทธตามกฎหมายเฉพาะ โดยมขอเสนอแนะทส าคญ คอ การก าหนดใหองคกรเอกชนทมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายจ านวนมากตามกฎหมายเฉพาะสามารถเปนโจทกในการด าเนนคด แบบกลมไดดวย ซงจะชวยใหแกปญหาไดหลายประการ ทงดานความเหมาะสมในการก าหนดคณสมบตของโจทก รวมทงบทบาทและการคานอ านาจระหวางโจทกกบทนายความ ซงท าไดโดย การแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ขอก าหนดประธานศาลฎกาฯ และกฎหมายเฉพาะทเกยวของตางๆ เปนตน เพอใหการด าเนนคดแบบกลมเปนไปโดยมประสทธภาพและคมครองประโยชนของผเสยหายจ านวนมากสมดงเจตนารมณของกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม อยางแทจรง

140

บรรณานกรม

หนงสอและบทความในหนงสอ กมลทพย คดการ. มาตรการในการเรยกรองคาเสยหายจากคดภาวะแวดลอม. เอกสารการสอนชดวชากฎหมายสงแวดลอม หนวยท 14 สาขานตศาตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2533.

จกรพงษ เลกสกลชย. ค าอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ภาค 1 ถง ภาค 3). กรงเทพฯ: ส านกพมพนตธรรม, 2556.

ธานนทร กรยวเชยร. ค าอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพง. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, 2518.

นนทวชร นวตระกลพสทธ. หลกกฎหมาย หางหนสวน บรษทจ ากด และบรษทมหาชนจ ากด. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวญญชน, 2558.

นนทวชร นวตระกลพสทธ. หลกกฎหมายเอกเทศสญญา ลกษณะตวแทน-นายหนา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2559.

ปตกล จระมงคลพาณชย. ค าอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 1-2. กรงเทพมหานคร : แสงทองการพมพ, 2515.

ปตกล จระมงคลพาณชย. ค าอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 1-ภาค 2. กรงเทพมหานคร: เดอนตลา, 2544.

พระนตการณประสม. ค าอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพง. กรงเทพมหานคร: กรงสยาม พรนตงกรฟ, 2515.

พพฒน จกรางกร. ค าอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพง. กรงเทพมหานคร: กรงสยามพรน ตงกรฟ, 2535.

ไพจตร ปญญพนธ. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะละเมด. พมพครงท 7 กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตบรรณาการ, 2538.

141

มาโนช จรมาศ. ค าอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพงเลม 1. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: บรรณาคม, 2522.

วรรณชย บญบ ารง และเรวด ขวญทองยม. การด าเนนคดแทนบคคลอน. ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา (อดส าเนา).

วรรณชย บญบ ารง, ธนกร วรปรชญากล และสรพนธ พลรบ. หลกและทฤษฎกฎหมายวธพจารณาความแพงเลม 1. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวญญชน, 2556.

วชย ววตเสว. คมอกฎหมายลกษณะกฎหมายวธพจารณาความแพง. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตบรรณาการ, 2517.

วจตรา (ฟงลดดา) วเชยรชม. ยอหลกกฎหมายแรงงาน. พมพครงท 14. กรงเทพมหานคร : นตธรรม, 2542.

สดาศร เฮงพลธนา, ค าอธบายพระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาความแรงงาน พ.ศ. 2522. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตบรรณาการ, 2525.

สษม ศภนตย, ค าอธบายกฎหมายคมครองผบรโภค. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2540.

สษม ศภนตย, ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยละเมด. คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตบรรณาการ, 2543.

หลวงจ ารญเนตศาสตร. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพง. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, 2518.

เออน ขนแกว และวรนนยา ใชเทยมวงษ. การด าเนนคดแบบกลมและการขออนญาตฎกา. กรงเทพฯ: บรษท กรงสยาม พบลชชง จ ากด, 2559.

อยการสงสด. ส านกงาน. ส านกงานคมครองสทธและชวยเหลอทางกฎหมายประชาชน. คมอการด าเนนคดคมครองสทธ เสรภาพ และประโยชนของประชาชน. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : เซเวน พรนตงกรป, 2538.

142

วารสาร

กมล พชรวนช. “ระบบอยการของสหรฐอเมรกา”. วารสารอยการ 1 (ธนวาคม 2521): 14-16. กตตพงษ กตยารกษ. “บทบาทอยการในการพทกษสงแวดลอม”. วารสารกฎหมายสงแวดลอม 1

ฉบบท 1 (มกราคม 2521): 52-54. กตตศกด ปรกต. “ความเปนมาและหลกการใชนตวธในระบบกฎหมายซวลลอวและ

คอมมอนลอว (ตอนท 1)”. ดลพาห ปท 41 (มกราคม-กมภาพนธ 2537) :50-74. กตตศกด ปรกต. “ความเปนมาและหลกการใชนตวธในระบบกฎหมายซวลลอวและ

คอมมอนลอว (ตอนท 2)”. ดลพาห ปท 41 (มนาคม-เมษายน 2537) :50-65. ดวงทพย บญปลก. “การด าเนนคดแบบกลมในประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศแคนนาดา และ

ประเทศในสหภาพยโรป: มมมองความเปนไปไดในการรางกฎหมายเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม (Class Action) ในประเทศไทย”. ดลพาห ปท 59(3) (กนยายน – ธนวาคม2555) :74-94.

นนทวชร นวตระกลพสทธ. “การคมครองผบรโภคโดย “การด าเนนคดแบบกลม” ศกษาตามกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลมของประเทศไทย”. วารสารนตศาสตร 44(1) (มนาคม2558) :74-101. วรรณชย บญบ ารง. “หลกทวไปของการด าเนนกระบวนวธพจารณาคดแพงของฝรงเศส”. วารสารนตศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร. ปท 30 ฉบบท 1 (มนาคม 2543) : 105.

วรรณชย บญบ ารง. “แนวคดเกยวกบการใชสทธทางศาลหรอการฟองในคดแพง”. วารสารนตศาสตร. ปท 33 เลมท 2, (2546).

สถตย เลงไธสง. “สญญาตวแทน” วารสารกฎหมาย, ปท 10 ฉบบท 2, (ธนวาคม 2528) : 25.

สนย มลลกะมาลย. “คาทดแทนความเสยหายจากสงแวดลอมเปนพษ”. จลสารภาวะแวดลอม ฉบบท 1 (มกราคม 2540): 73.

สนย มลลกะมาลย. “แนวทางใหมในการระงบขอพพาทสงแวดลอม”. วารสารกฎหมาย 17 ฉบบท 1 (มกราคม-กมภาพนธ 2531): 9.

143

วทยานพนธ/สารนพนธ กมลทพย คดการ. “มาตรการทางกฎหมายในการควบคมและทดแทนความเสยหายอนเกดจากวตถมพษ”. วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2529.

คะนงนจ บญบานเยน. “ปญหาการด าเนนคดแพงตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 มาตรา 39 กบการด าเนนคดแบบกลม”. วทยานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549.

จาตรนต จนทะนะ. “กระบวนการกอนการพจารณาคดแพง: ผลตอการระงบขอพพาททางธรกจโดยคความ”. วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547.

ภาธน บรณะกจไพบลย. “บทบาทของพนกงานอยการในการด าเนนคดแพงเพอคมครองประโยชนสาธารณะ: ศกษากรณการเรยกรองคาเสยหายแทนประชาชน”. วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548.

วราภรณ มณชน. “ปญหาในทางกฎหมายเกยวกบการเรยกรองคาเสยหายโดยผลงทนจ านวนมากในคดหลกทรพย”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง, 2542.

วชร สตะไล. “พนกงานอยการในฐานะทนายโจทกในการด าเนนคดแบบกลม : ศกษาเฉพาะกรณกฎหมายผบรโภค และกฎหมายสงแวดลอม”. วทยานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยธรกจบณฑต, 2551.

นดา วองเจรญ. “การด าเนนคดแพงของผเสยหายจ านวนมาก”. วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2537.

น าแท มบญสลาง. “การด าเนนคดแบบกลมในคดสงแวดลอม”. วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547.

ปวณา มาศมททก. “การจ ากดสทธอทรณฎกาในคดแพง”. วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2533.

ปราณ สาโร. “การด าเนนคดแบบกลมการเขาเปนสมาชกกลม ขอจ ากด และประโยชนทพงไดรบ”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2547.

ปญจพร โกศลกตวงศ. “ความรบผดทางแพงของผกอมลพษในคดสงแวดลอม”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชานตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541.

พพฒน นรจฉรยางกร. “การใหอ านาจพนกงานอยการเรยกรองคาสนไหมทดแทนผเสยหายในคดมลพษ”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชานตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541.

144

รชฎ บญสน. “การด าเนนคดแบบกลมในระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอว” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545.

สประวต สมด. “บทบาทเชงรกของศาลในการด าเนนคดแบบกลม”. วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545.

สายสดา นงสานนท. “ความรบผดเดดขาดในกฎหมายลกษณะละเมด”. วทยานพนธจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525.

อายธ สมานเดชา. “อ านาจหนาทของอยการสงสด: ศกษาเปรยบเทยบกบสหรฐอเมรกา ญปน”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2534.

อรรถกร องควรานวฒน. “บทบาทของทนายโจทกในการด าเนนคดแบบกลม”. วทยานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยธรกจบณฑต, 2551.

สออเลกทรอนกส

เจรญชย อศวพรยอนนต. “ขอพจารณาเกยวกบคณสมบตของโจทกและสมาชกกลมในการด าเนนคดแบบกลมตามรางพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเพอก าหนดกระบวนการพจารณาเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม”. http://elib.coj.go.th/Ebook/ data/judge_report/jrp2555_10_111.pdf, 24 พฤษภาคม 2558.

ฐานขอมลสหภาพแรงงานไทย , http://www.thailabordatabase.org/th/union.php?c= about, 16 พฤษภาคม 2559.

มลนธเพอผบรโภค, , http://thaigiving.org/ organization/detail/1100/info, 16 พฤษภาคม 2559.

ม ล น ธ น ต ธ ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม . http://enlawfoundation.org/newweb/?page_id=4, 16 พฤษภาคม 2559.

ภมนทร บตรอนทร. “บทวเคราะหรางพระราชบญญตแกไขเพมเตม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท...) (การด าเนนคดแบบกลม)”. http://Thailawwatch.org/research-paper/classaction, 24 พฤษภาคม 2558.

145

ราชกจจานเบกษา. “พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558, http: //www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2558/A/028/1.pdf., 21 ตลาคม 2558.

พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 มาตรา 2 พระราชบญญตนใหใชบงคบเมอพนก าหนดสองรอยสสบวนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป, http://library2.parliament.go.th/giventake/content.../law28-080458-1.pdf, 20 ตลาคม 2558. เอกสารอนๆ

ธรพนธ รศมทต. “กฎหมายวธพจารณาความแพง”. (ม.ป.ท.). 2508. นนทวชร นวตระกลพสทธ. “การด าเนนคดแบบกลม (Class Action) เพอความรบผดใน

ความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย”. เอกสารประกอบการบรรยายวชา น.751 ปญหากฎหมายธรกจ. มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 2557.

นนทวชร นวตระกลพสทธ. “การด าเนนคดแบบกลมตามกฎหมายของสาธารณรฐฝรงเศส (Action de Froupe-Class Action a la francaise)” เอกสารประกอบการสมมนาวชาการ. ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. 2558.

นนทวชร นวตระกลพสทธ. “การด าเนนคดแบบกลม: ศกษากรณเปรยบเทยบกฎหมายไทยและกฎหมายฝรงเศส (Action de Groupe-Class Action a la francaise)”. รายงานการศกษาวจยเสนอศนยวจยและใหค าปรกษา. คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 2559.

วชย อรยนนทกะ และคณะ. กฎหมายเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม. รายงานวจย. ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. 2549.

วรรณชย บญบ ารง และเรวด วญทองยม. “การด าเนนคดแบบกลม (Class Action): กญแจดอกใหมส าหรบการเขาถงความยตธรรม”. เอกสารประกอบการสมมนาวชาการ การด าเนนคดแบบกลม (Class Action), 2558.

วรรณชย บญบ ารง. “การด าเนนคดของสมาคมแทนผเสยหายจ านวนมากในประเทศฝรงเศส” (เอกสารไมไดพมพเผยแพร)

146

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. “รายงานการประชมคณะกรรมการพจารณาแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง”. (อดส าเนา)

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. “รายงานการประชมคณะอนกรรมการพจารณาแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม”. (อดส าเนา)

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. “สรปผลการประชมเชงปฏบตการฯ (Class Action Internal Workshop)”. 2546

ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย. “รายงานการพฒนากฎหมายทเกยวของกบการด าเนนคดแบบกลม ในการฟองคดเกยวกบหลกทรพย”. 2546 (เอกสารไมตพมพ)

อดม เฟองฟง. ค าอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงภาค 1 ตอน 1. ส านกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, พ.ศ. 2545.

อดม ศภกจ.ขอพพาทและการระงบขอพพาท (โดยการฟองรอง ไมฟองรอง). ในเอกสารการสมมนาวชาการ เรอง กฎหมายสงแวดลอมและการระงบขอพพาท. จดโดย โครงการการจดการสงแวดลอมอตสาหกรรม สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย รวมกบศนยกฎหมายและการพฒนาสงแวดลอม คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 17 สงหาคม 2538 ณ หองประชม 2 ศนยการประชมแหงชาตสรกต คลองเตย กรงเทพมหานคร.

เอกสารประกอบการพจารณารางแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเกยวกบการด าเนนคดแบบกลมทฝายเลขานการ และคณะอนกรรมการพจารณาแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม ไดจดท าขนเพอประกอบการพจารณาของคณะอนกรรมการ. รายงานการประชมพจารณารางแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเกยวกบการด าเนนคดแบบกลม, หองสมด ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา (เอกสารไมตพมพ).

147

Books

ALR Federal Case and Annotation Vol 17 (USA: The Lawters Co-operation Publishing, 1973). P. 913-952.

American Juriprudence.Securities Regulation-Federal.Second edition. Armed Blomeyer. International Encyclopedia of Comparative Law: Civil

Procedure. Chapter 4 Type of Available. Volume XVI. The Hague: Martinus NijHoff Publishers, 1982.

David W. Louisell and Geoferey C. Hazard, Jr. Cases and Materials on Pleading and Procedure state and Federal. New York: The Foundation Press, 1973.

Federal Court of Australia, 1976, 33 (c) (1) (a). Federal Court of Australia Act, 1976, article 33 ((1) (b) และ (c). Gene R. Shreve and Peter Raven-Hansen. Understanding Civil Procedure. Second

Edition. Legal Text Series. (n.d.): Time Mirror Books, 1994. Herbert B. Newberg. Newberg on Class Action.Second edition. New York:

Shepard’s/ McGraw-Hill, 1985. Jack H. Friedenthal and Mary Kay Kane and Arthur R. Miller, Civil Procedure, St.

Paul Minn.: West Publishing. 1985. Jay Tidmarsh and Roger H. Trangsrud. Complex litigation: Problems in advanced

civil procedure. Concepts and Insights series. New York: Foundation Press, 2002. John J. Cound. Civil Procedure Case and Material. 5th edition. Minnisota: West

Publishing. 1989. Kane Mary Kay. Civil Procedure. St Paul, Minn: West Publishing. 1991.

Mauro Cappeletti. The Judicial Process in comparative Perspective. Reprinted. Great Britain: Clarendon press Oxford, 1991.

Morrison Alan B. Fundamentals of American Law: Oxford University Press, 1966. Ratner David L. Securities Regulations in a Nutshell. 5th edition. St Paul, Minn:

West Publishing. 1996.

148

Raymond J. Martin and Jacgues M. Civil Procedure-France, The Hague: Kluwer Law International, 2002.

Richard L. Marcus and Edward F. Sherman, Complex Litigation Case and Material on Advance Civil Procedure, USA. West Publishing, 1989. p.47-48.

Richard L. Marcus, Martin H. Redish, and Edward F. Sherman, Civil Procedure and Modern Approach, USA. West Publishing, 1983. p.270.

Roberth H.Klonoff, Class Actions and Other Multi-Party Litigation in a Nut Shell, west group, St. Paul, Minn, 1999. Stheven Emanuel, Civil Procedure New York: Emanuel Law Outline Articles

Cappalli & Consolo. Class Actions for Continental Europe? A Preliminary Inquiry.6 Temp. Int’l & Comp. L.J.217, 1992.

Christopher Hodges. Multi-party Actions: A European Approach. Duke Journal of Comp. & International law [online]

Clark & Harris, Multi-Plaintiff Litigation in Australia: A Comparative Perspective, 11 Duke J. Comp.Int’lL.289, 2001.

Cooper. Class-Action Advice in the Forum of Questions. 11. Duke J. Comp.Int’lL.289, 2001.

Douglas M. Town. Merit-Based Class Action Certification: Old Wine in a New Bottle. 78Virginia Law Review, 1992.

Federal Court of Australia, 1976, 33 (c) (1) (a) Federal Court of Australia Act, 1976, article 33 (1) (b) and(c) Macinilian A. Grant. The Right Not to Sue: A First Amendment Rationale for opting

Out of Mandatiory Class Actions: The University of Chicago Law Review. 1996.

149

Mark W. Friedman. Constrained Individualism in Group Litigation: Requiring Class Members to Make a Good Cause Showing Before Opting Out of a Federal Class Action. 100 The Yale Law Journal, 1990.

Mauro Cappelletti. Governmental and Private Advocates for the Public Interest in Civil Litigation: A Comparative Study. 793Michigan Law Review, 1975.

Nancy Morawetz. Underinclusive Class Actions.71New York University Law Review, 1996.

S. Stuart Clark and Christina Harris.Multi-plaintiff litigation in Australia: A Comparative Perspective, Duke Journal of Comparative & International Law [online].

Steven T.O. Cottreau. The Due Process Right to Opt Out of Class Action.73New York University Law Review, 1998.

Thomas C. Bartsh. A Class-Action Suint That Worked.Lexinton Books D.C. Health and Company Lexington Massachusetts Toronto, 1979.

Articles from Internet

Alexander Richard. “Class Action Protect Investors and Consumers from Abuse: An Overview of the Requirements for Prosecuting and Certifying a Class Action” June 1999.

Farley Gregg. “Locked Loophole-New Act Pre-empts Securities Class Action in State Court” January 1999.

Florida State Bar Association. “Attorney’s Fees” September 1997. Snow Jr Tower C. “Diamond Multimedia and the Uniform Standard Act: Will All

Nationwide Securities Class Actions Now Be Field In Federal Court” August 1998.

150

Electronic Media

AHP Diet Drug Settlement IN RE: diet drugs, http://www.settlementdietdrugs.com /index.asp?page=dsp_pto1415, January 30, 2016.

BECKER, Circuit Judge. GEORGINE v. AMCHEM PRODUCTS INC PLC, http://caselaw.findlaw.com/us-3rd-circuit/1221716.html, January 25, 2016.

Bray v F Hoffman-La Roche Ltd. “Class Actions Instituted only for the Benefit of the Clients of the Class Representative’s Solicitors”.http://www.austlii.edu.au/au/journals /SydLRev/2007/1.pdf, January 11, 2016.

“Class action in Italy: Recent Developments”, Jones Day, May 2013 http://www.jonesday.com/files/Publication/, March 20, 2016.

Comes v. Microsoft Corp., 646 N.W.2d 440 (2002). http://caselaw.findlaw.com/ia-supreme-court/1360100.html, January 30, 2016.

Damian Santomauro, Melissa DeHonney, and Caroline E. Oks. “A Discovery Checklist for Defeating Certification on Adequacy Grounds”. http://apps.americanbar.org/ litigation/committees/classactions/articles/ spring2014-0513-discovery-checklist-for-defeating-certification-adequacy-grounds.html, May 11, 2016.

Edward H. Cooper, “Class action advice in the Form of questions”, Duke Journal of Comparative & International law (Spring/Summer, 2001) (online). http//.www.lexis.com, August 2002.

Elizabeth J. Goldstein. “Federal Rule of Civil Procedure 23: A Need of technical Innovation”. Dickinson Law review (Spring/Summer, 2001) (online). http//.www.lexis.com August 2002.

Geoffrey C. Hazard, Jr., John L. Gedid and Stepen Sowle. “An historical analysis of the binding effect of class”. The University of Pennsylvania Law Review (August 1998) (online). http//.www.lexis.com, July 2002.

151

Giulia Principe, “ Italian Class Actions. AN UPDATE”, http://globalclassactions. stanford.edu/sites/default/files/documents/Italian ClassActions Principe.pdf, March 10, 2016.

Gavin Broady, “Pharmavite Ducks Class Cert. In Vitamin Supplements Suit”. http://www.law360.com/articles/463513 Law360, New York, May 5, 2016.

Harald Koch, Non-class Group Litigation under EU and German Law, Duke Journal of Comparative & International Law (Spring/summer, 2001) http://www.Lexis.com, October, 2002.

Haraid Koch. “Non-class Group litigation under EU and German Law,” Duke Journal of Comparative & International law, (Spring/Summer, 2001) available from http:// www.Lexis.com, September 2015.

In re Royal Ahold N.V. Sec. & ERISA Litig., 219 F.R.D. 343, 354-55 (D. Md. 2003) Catherine C. Blake, http://www.mdd.uscourts.gov/Opinions/Opinions/PartialLiftingof DiscoveryStay.pdf, January 29, 2016.

In re Safeguard Scientifics, 216 F.R.D. 577, 582-83 (E.D. Pa. 2003) J. Curtis Joyner, http://securities.stanford.edu/filings-documents-1019/SFE01/200647_r01o_0103208.pdf, January 30, 2016.

In re Host America Corp. Securities Litigation Case No. 3:05cv1250 (JBA) ป 2006 Joella W. Cheek, http://securities.stanford.edu/filings-documents/1034/CAFE05_01/20066 22_ r01c_051250.pdf, January 25, 2016.

Kami Haeri, “Class actions are now a reality in France, august & debouzy avocats”. http://www.august-debouzy.com/fr/node/999, January 10, 2016.

Lord Steyn refer by Christopher Hodges, “Multi-party Actions: A European Approach,” Duke Journal of Comp. & International law (online), http://www.law.duke.edu/journals/djcil/article, April 2002.

152

Milton O. Riepe. Legal-process constraints on the regulation of lawyer’s contingent fee contracts. DePaul Law review (winter, 1998) (online). http//.www.lexis.com, September 2002.

Marc E. Shelley and Emily R. Fedeles, “New French Class Action Law Could Span the Gamut” Law360 New York, http://www.law360.com/articles/534323/new-french-class-action -law-could-span-the-gamut, January 25, 2016.

Nicolo Calcagno. “Italian Class Action: The Beginning, SOCIAL SCIENCE RESEARCH NETWORK, “Introduction”. http://papers.ssrn.com/ sol3/ papers.cfm? abstract_id =1875424, July 1, 2011.

Nicholas M. Pace, RAND Institute for Civil Justice, Santa Monica, Class actions in the United States of America: an overview of the process and the empirical literature, http://globalclassactions.stanford.edu/sites/default/files/documents/USA_National_Report.pdf, January 10, 2016.

Petitioner v. Mariano S. FALCON., “GENERAL TELEPHONE COMPANY OF the SOUTHWES”. https://www.law.cornell.edu/supremecourt/text/457/147, January 30, 2016.

“REPLACING INADEQUATE CLASS REPRESENTATIVES IN FEDERAL CLASS ACTIONS: QUO VADIS?, VINCE MORABITO”. http://www.austlii.edu.au/au/journals/UNSWLJ/2015/6. html, April 18, 2016.

S. Stuart Clark and Christina Harris. “Multi-plaintiff litigation in Australia: A Comparative Perspective. Duke Journal of Comparative & International Law (Spring/Summer, 2001)” Available from: http//.www.lexis.com, July 2002.

Sprague v. General Motors Corp., 133 F.3d 388, 397 (6th Cir.1998), http://caselaw.findlaw.com/us-6th-circuit/1254340.html, January 29, 2016.

Theodore Eisenberg and Geoffrey P. Miller “Incentive Awards to Class Action Plaintiffs: An Empirical Study” available from http://scholarship.law.cornell.edu/ cgi/viewcontent.cgi?article= 1326&context=facpub, January 2016.

153

Timothy E. Eble, “Mandatory Prerequisites for Class Certification” The Federal Class Action Practice Manual, http://www.classactionlitigation.com/fcapmanual/chapter2. html, January 30, 2016.

Thomas E. Hudson, a William Sampson Fellow, https://app.pelorous.com/ media_manager/public/138/Silver%20v%20Imax .pdf, March 25, 2016,

Thomas F. Cullen, Jr., “Class Actions in italy: ReCent Developments”, http://www.jonesday.com/files/Publication/ b4455abe-2b4d-4ae7-aa25-4812121db83b/ Presentation/PublicationAttachment/7d08d564-b343-4c12-ba5b 4c7c802ef6c3/Class% 20Actions%20in%20Italy.pdf, February 14, 2016. Encyclopedia “Securities Regulation-Federal” 69 A American Jurisprudence 2nd edition Others

Australian Law Reform Commission (ALRC). Grouped Proceeding in the Federal Court. Report No.46, 1998 (Mimeographed.)

Constitution of the United States. Federal Civil Judicial Procedure and Rules (Mimeographed.) Herbert B. Newberg.Newberg on Class Action, Second edition. Chapter 13-21. Shepard’s/McGraw-Hill, 1977. Herbert B. Newberg.Newberg on Class Action, Second edition. Chapter 22-25. Shepard’s/McGraw-Hill, 1977. Herbert B. Newberg.Newberg on Class Action, Second edition. Check list, Appendix, Table of cases, Index. Shepard’s/McGraw-Hill, 1977.

Jocelyn Kellan and Peter Long. Product Liability and Class Action: A Review” 9,5Australia Product Liability Reporter, 1998 (Mimeographed.)

154

Linbodblom. Group Actions and the Role of the Courts,-European Perspective 12 (Mimeographed.)

Manual for Complex Litigation, Fourth, Judge Stanley Marcus, Federal Judicial Center 2004.

Swanson v. American Consumer Indus., Inc., 415 F 2d 1326, 1333 n.9.7th Cir, 1969. (Mimeographed.)

The Law Reform Commission. Grouped Proceedings in the Federal Court Report. 1989 (Mimeographed.)

The Australian Law Reform Commission. Practice, Procedure and Case Management in the Federal Court of Australia. (Mimeographed.)

ภาคผนวก

เปรยบเทยบสาระส าคญของกฎหมายวาดวยการด าเนนคดแบบกลม ระหวางประเทศไทย อมรกา ออสเตรเลย ฝรงเศส และอตาล

หวขอ/เรอง ไทย อเมรกา ออสเตรเลย ฝรงเศส อตาล

1. ชอกฎหมายหลก พ.ร.บ. แกไขเพมเตมประมวล Federal Rules of Civil Procedure Federal Court of Australia Consumer Code Consumer Code-Article 140 bis

กฎหมายวธพจารณาความแพง ขอ 23 Amendment Act 1992 (Code de la Consommation)

(ฉบบท 26) พ.ศ. 2558 (FCAA) -ตองเปนไปตามมาตรฐานขนตาของ

(ขอ 33(Q)(2)) ขอแนะ (Recommendation) ของคณะ

กรรมมธการแหงสหภาพยโรป 2013

2. มลฐานแหงคด -คดละเมด คดผดสญญา -คดละเมด คดผดสญญา -คดแพง เชน ความรบผดอนเกดจาก -คดเกยวกบการบรโภค และการ -คดผบรโภคทมฐานจากสทธตามสญญา

-คดเรยกรองสทธตามกฎหมาย -คดเรยกรองสทธตามกฎหมาย สนคาทไมปลอดภย หลกทรพย แขงขนทางการคา -คดทผบรโภคขนสดทายฟองผผลต

พเศษ เชน กฎหมายสงแวดลอม พเศษ เชน กฎหมายสงแวดลอม (ม Billใหขยายขอบเขตไปเรองสขภาพ เกยวกบสนคาบกพรอง แมไมม

การแขงขนทางการคา การแขงขนทางการคา และสงแวดลอมดวย) ความสมพนธทางสญญา

(ม. 222/8) -คดเรยกคาเสยหายจากการคาทไม

เปนธรรมหรอกดกนการแขงขนทางการคา

(Article 140 bis วรรค 2)

3. บคคล/วตถแหง

การด าเนนคดฯ

3.1) กลม -บคคลหลายคนทมสทธอยางเดยวกน -บคคลหลายคนทมสทธอยางเดยวกน -บคคลตงแต 7 คนขนไปทมขอเรยก -ผบรโภคตงแต 2 คนขนไปซงอยใน -ผบรโภคหลายคนทมสทธอยางเดยว

เนองมาจากขอเทจจรงและขอกฎหมาย เนองมาจากขอเทจจรงและขอกฎหมาย รองเหนอบคคลรายเดยวกน ซงเกด สถานการณเดยวกนหรอคลายคลงกน กนเนองมาจากการกระทาของผ

เดยวกน ซงอยเหนอประเดนสวนตวของสมาชก จากสถานการณเดยวหรอคลายกน อนเนองมาจากสาเหตเดยวกนเกยวกบ ประกอบธรกจรายเดยวกน

-มลกษณะเฉพาะของกลมเหมอนกน แตละคน (FRCP ขอ 23(b)(3)) และมประเดนรวมกนในขอกฎหมาย การไมปฏบตหนาทตามสญญาหรอตาม (Article 140 bis วรรค 1)

-ความเสยหายอาจตางกนกได หรอขอเทจจรง (ขอ 33(C)(1)) กฎหมายของผประกอบการรายเดยวกน

(ม. 222/1) (ไมกาหนดใหประเดนรวมกน แตประเดนรวมกนนนไมจาเปนตอง

ตองอยเหนอประเดนสวนตว) อยเหนอกวาประเดนสวนบคคล

-การรบรองกลม -ศาลจะพจารณาอนญาตหรอไมอนญาต -ศาลถอวาขออางของฝายทรองขอดาเนน -ไมมขนตอนการรบรองกลม ศาลจะ -ไมมขนตอนการรบรองกลม ศาลจะ

ใหดาเนนคดแบบกลมหรอไมขนอยกบ คดแบบกลมเปนความจรงในเบองตน สนนษฐานไวกอนวาเปนการดาเนน พจารณาอนญาตใหดาเนนคดหรอไม

องคประกอบพนฐานกลม (ม. 222/1) (FRCP ขอ 23(a)) และจะมการรบรอง คดแบบกลม จนกวาศาลจะสงไม ดจากความรบผดของผประกอบการ

กลมตอไป รบรอง (Presumptive Certification)

ตารางท 1

หวขอ/เรอง ไทย อเมรกา ออสเตรเลย ฝรงเศส อตาล

-กลมยอย -ศาลอาจสงใหแบงกลมยอยได ไมวาจะ -ศาลอาจสงใหแบงกลมยอยได เชนกรณ -ศาลจะแบงกลมยอยถาเหนวา -ไมไดกาหนดใหมกลมยอยโดยชดแจง -ไมมบทบญญตเรองกลมยอย

พจารณาคดไปแลวเพยงใด เพราะเหต มความแตกตางกนในรายละเอยดเกยวกบ ประเดนแหงคดรวมกนมอยเฉพาะ แตศาลจะกาหนดกลมผบรโภคและ

คาเสยหายทแตกตางกน (ม. 222/24) ขอเทจจรง ขอกฎหมาย หรอคาเสยหาย กบสมาชกบางคนเทานน กาหนดเกณฑการเปนสมาชกกลม

เพอความสะดวกในการพสจนจานวน (เหตในการแบงกลมยอยกวางกวาไทย) (ขอ 33(Q)(2)) รวมทงกาหนดความเสยหายทผบรโภค

คาเสยหาย (FRCP ขอ 23(C)(4)) ศาลไมมหนาทสราง แตละคนหรอแตละประเภททประกอบ

กลมยอยไดเอง กนเปนกลมจะไดรบ ตลอดจนจานวน

คาเสยหายหรอเงอนไขตางๆในการ

ประเมนจานวนคาเสยหาย

3.2) สมาชกกลม

-จ านวน -มจานวนมาก แตไมไดกาหนดจานวน -มจานวนมาก แตไมไดกาหนดจานวน -ตงแต 7 คนขนไป แตมบคคลท -ผบรโภคอยางนอย 2 คน (ตวอยางคด -มจานวนมาก แตไมไดกาหนด

ตายตว และทาใหการดาเนนคดสามญ กาหนดตายตว และทาใหการดาเนนคด กฎหมายกาหนดใหไมอาจเปน ทยนแลว เชน 10 คน) จานวนตายตว (ศาลจะพจารณาเปน

ยงยาก สามญยงยาก สมาชกกลม เวนแตบคคลนนไดให รายกรณไป)

ความยนยอมเปนลายลกษณอกษร

เชน รฐมนตร (ขอ 33(E)(2))

-การเปนผเสยหาย -ตองเปนผเสยหาย -ตองเปนผเสยหาย -ไมจาเปนตองไดรบความเสยหาย -ตองเปนผเสยหายเกยวกบการบรโภค -ตองเปนผเสยหาย

แลวเพยงแตถกโตแยงสทธกได หรอการแขงขนทางการคา

-การเขาเปนสมาชก -Opt Out (ม. 222/16) -Opt Out -Opt Out -Opt In -Opt In

3.3) ผแทนกลม -เนองจากการดาเนนคดแบบกลมมได -การดาเนนคดแบบกลมอาจทาโดยฝาย -ผแทนกลมมเฉพาะฝายโจทก -ไมมเอกชนเปนผแทนกลม แตสมาคม -ผแทนกลมมเฉพาะฝายโจทก

เฉพาะฝายโจทก ผแทนกลมจงมเฉพาะ โจทกหรอจาเลย ดงนน ผแทนกลมอาจ ผบรโภคระดบชาตทไดรบการรบรอง

ฝายโจทก (นยาม Class Action ม. 222/1, เปนโจทกหรอจาเลยกได จะเปนผฟองคด

ม.222/8, ม.222/9) (FRCP ขอ 23(a) ".may sue or be sued."

4. โจทก

4.1) คณสมบต

-ขอความคดพนฐาน -เพอคมครองสทธผเสยหาย และเปน -เพอคมครองสทธผเสยหาย และเปน -ประโยชนสาธารณะ -ประโยชนสาธารณะ

มาตรการใหผประกอบการใชความระมดระวง มาตรการใหผประกอบการใชความระมดระวง -ปองกนไมใหผประกอบการถกกลนแกลง

+หลก The Rule of Law

หวขอ/เรอง ไทย อเมรกา ออสเตรเลย ฝรงเศส อตาล

-เชงรปแบบ -โจทกตองเปนสมาชกกลม ซงอาจเปน -โจทกตองเปนสมาชกกลมทเปน -โจทกผรเรมคดอาจมไดมากกวา 1 -สมาคมผบรโภคระดบชาตทไดรบการ -โจทกอาจเปนสมาคมผบรโภค หรอ

บคคลธรรมดาหรอนตบคคลกได ผถกโตแยงสทธ ราย (ขอ 33(C)(1)) รบรองตามกฎกระทรวงซงออกรวม ผเสยหายซงเปนบคคลธรรมดากได

(ม. 222/12(5) ประกอบ ม. 222/1) กนโดย รมต. ดานการบรโภคและดาน (Article 140 bis วรรค 1)

ยตธรรม (ปจจบนม 16 องคกร)

-เชงเนอหา -โจทกตองมขอเรยกรองหรอขอตอสเปน -โจทกตองมขอเรยกรองหรอขอตอสเปน -โจทกตองมขอเรยกรองหรอขอตอส -กระทาการในนามผบรโภค เสมอน -โจทกตองมขอเรยกรองหรอขอตอส

อยางเดยวกนกบของสมาชกกลม อยางเดยวกนกบของสมาชกกลม อยางเดยวกนกบของสมาชกกลม ไดรบมอบอานาจจากผบรโภค อยางเดยวกนกบของสมาชกกลม

-สามารถปกปองผลประโยชนของสมาชก -สามารถปกปองผลประโยชนของสมาชก -สามารถปกปองผลประโยชนของ (กรณเปนบคคลธรรมดา)

กลมไดอยางเปนธรรมและเพยงพอ กลมไดอยางเปนธรรมและเพยงพอ สมาชกไดอยางเปนธรรมและเพยงพอ -สามารถปกปองผลประโยชนของ

(ม. 222/12(5) -ปกปองดแลกองทนคาใชจายในการ สมาชกไดอยางเปนธรรมและเพยงพอ

ดาเนนคด (ทรวบรวมจากนกลงทน -ไมมผลประโยชนขดแยงระหวางโจทก

ภายนอก) กบสมาชกกลม ทนายโจทก และจาเลย

4.2) โจทกในกลม -ไมไดบญญตใหตองมโจทกในกลมยอย -ในแตละกลมยอยสามารถมโจทกผแทน -ถาศาลแบงกลมยอย ตองแตงตง ไมจาเปนตองมโจทกในแตละประเภท -ไมมการบญญต

ยอย (ม. 222/24) ได (จากการตความประโยค "...each โจทกในกลมยอยดวย (ขอ 33(Q)(2)) สมาชกสาหรบคดเดยวกน เนองจาก

subclass treated as a class…" ซงตองรบผดในคาใชจายในคด โดยสภาพความเปนองคกรของสมาคม

(FRCP ขอ 23(c)(4)) สาหรบกลมยอย (ขอ 33(Q)(2)) ผบรโภคจะมความเปนกลาง และ

สามารถดแลผลประโยชนของแตละ

กลมไดอยางไมเลอกปฏบตอยแลว

4.3) ความรบผด/ -ถาโจทกปฏบตหนาทไมชอบ ศาลอาจสง -ถาโจทกปฏบตหนาทไมชอบ ศาลอาจสง -ถาโจทกหรอโจทกยอยขาด -ไมระบ -ไมระบ

บทลงโทษ ใหสมาชกกลมยนคาขอเขาแทนทโจทก ใหสมาชกกลมยนคาขอเขาแทนทโจทก Adequacy ศาลสงใหหาโจทกใหม

หรอสมาชกกลมรองขอเองกได หรอสมาชกกลมรองขอเองกได มาแทนทได

(ม. 222/25(1) + ม. 222/17(5)) (FRCP ขอ 23(d)

4.4) ทนายความ

ฝายโจทก

-คณสมบต -สามารถคมครองสทธของกลมบคคลได -สามารถคมครองสทธของกลมบคคลได -มความสามารถในการดาเนนคด -กาหนดใหสมาคมฯ มอานาจดาเนนคด -ไมไดกาหนดคณสมบตของทนาย

อยางเปนธรรมและเพยงพอ อยางเปนธรรมและเพยงพอ และคมครองสทธของสมาชกกลมได แบบกลมเพยงผเดยว และทนายความ ฝายโจทกไว เนองจากกฎหมายไมได

(ม. 222/12(5) -กาหนดหลกเกณฑพจารณาคณสมบตไว อยางเพยงพอ ไมสามารถดาเนนคดแบบกลมได แต บงคบใหตองมทนายความในการ

ในกฎหมายละเอยดกวาของไทย เชน อาจชวยสนบสนนการดาเนนงานของสมาคมฯ ดาเนนคดกได

หวขอ/เรอง ไทย อเมรกา ออสเตรเลย ฝรงเศส อตาล

ดประสบการณ ความรความสามารถ

ความซบซอนของคด (FRCP ขอ 23(g))

-กาหนดหลกการคดเลอกทนายความท

ละเอยดกวาของไทย โดยแบงเปนกรณ

มผสมครรายเดยวกบหลายราย

(FRCP ขอ 23(g)(2))

-เงนรางวลทนายความ -ไมเกน 30% ของจานวนเงนทโจทกและ - ตามความเหมาะสมโดยคดจากทนทรพย ไมใหมเงนรางวลทนายความ -ไมอนญาตใหมเงนรางวลทนายความ -ยอมรบ Contingency Fee

สมาชกกลมมสทธไดรบ (กรณชนะคด) ระยะเวลาและปรมาณการทางาน และ และไมใหคดคาตอบแทนจากผลแหง และไมใหคดคาตอบแทนจากผลแหง Agreement

(ม. 222/37) โดยจาเลยเปนผจายซงเปน อตราสวนของจานวนเงนทชนะคด คด (Contingency Fee) แตยอมรบ คด (Contingency Fee)

เงนทแยกจากจานวนเงนคาเสยหายซง (โดยทวไปอยท 25-35%) โดยหกจากเงน หลก No Win, No Fee ซงทนายความ

สมาชกกลมมสทธไดรบ คาเสยหายทโจทกและสมาชกไดรบ ซง มสทธโฆษณาใหผเสยหายเขาดาเนน

สมาชกกลมเปนผจาย (FRCP ขอ 23(h)) คดในฐานะโจทกได

-ความรบผด/ -ถาทนายฏบตหนาทไมชอบ ศาลอาจสง -ถาทนายฏบตหนาทไมชอบ ศาลอาจสง -ไมระบ -ไมระบ

บทลงโทษ ใหสมาชกกลมหรอโจทกหาทนายใหม ใหสมาชกกลมหาทนายใหม (ตความจาก

(ม. 222/17(4) + (ม. 222/19(2) + (FRCP ขอ 23(d) ไมไดเขยนชดเจนให

ม. 222/35 วรรคทาย) หาทนายใหมเหมอนของไทย

5. กระบวนพจารณาคด

5.1) การรเรมคด

-แหลงทมาของอ านาจ -โจทกไมจาตองไดรบมอบอานาจจาก -โจทกไมจาตองไดรบมอบอานาจจาก -โจทกไมจาตองไดรบมอบอานาจจาก -การทสมาชกกลมแสดงเจตนา Opt in -กรณทโจทกเปนสมาคม ตองไดรบ

ของโจทก สมาชกกลม สมาชกกลม สมาชกกลม ถอเสมอนเปนการมอบอานาจให มอบอานาจจากผบรโภคซงเปนบคคล

สมาคมฯ ธรรมดาผรเรมคดกอน

-ระดบชนของการ - 2 ชน คอ ชนพจารณาอนญาตใหดาเนน - 2 ชน คอ ชนพจารณาอนญาตใหดาเนน - ไมจดใหมขนตอนขออนญาตการ -ไมมชนการขออนญาตดาเนนคดแบบ

ด าเนนคด คดและชนพจารณาคด คดและชนพจารณาคด ดาเนนคดแบบกลม กลม เนองจากสมาคมฯ จะยนคาฟอง

(ม. 222/35 วรรคทาย) ดาเนนคดแบบกลมคราวเดยวเลย

-กรณมผรองขอ -ถามผรองขอดาเนนคดหลายรายในสทธ -ถามผรองขอดาเนนคดหลายรายในสทธ -ถามผรองขอดาเนนคดหลายรายใน

ด าเนนคดฯหลายราย อยางเดยวกน ศาลตองรวมพจารณาและ อยางเดยวกน ศาลจะรวมพจารณา เพอ สทธอยางเดยวกน ศาลจะรวม

สงใหผรองรายเดยวเทานนเปนโจทก ปองกนการนาเสนอพยานหลกฐานหรอ พจารณา และอาจแบงกลมยอยตอไป

หวขอ/เรอง ไทย อเมรกา ออสเตรเลย ฝรงเศส อตาล

(ม. 222/13) ขอโตแยง แตไมไดกาหนดชดเจนวาเมอ

รวมพจารณาแลวตองมโจทกรายเดยว

(FRCP ขอ 23(b)(3)(B))

5.2) การสงค าบอก -ศาลเปนผสงคาบอกกลาวและประกาศ -กฎหมายไมไดกาหนดใหบคคลใด -ศาลเปนผสงวาบคคลใดเปนผสง -ในกระบวนการทวไป ศาลจะกาหนด -ศาลจะสงใหประกาศใหเปนทแพร

กลาวและประกาศ ทางหนงสอพมพรายวนทแพรหลาย 3 วน เปนผสงคาบอกกลาวและประกาศ คาบอกกลาว (ขอ33 y (3)(a)โดยอาจ มาตการทเหมาะสมเพอแจงคา หลายโดยใชวธทเหนวาเหมาะสมทสด

ตดตอกน รวมทงทางสอมวลชนอนหรอ และกฎหมายไมไดกาหนดวาตองประกาศ ประกาศหนงสอพมพ วทย โทรทศน พพากษา/คาสงแกผบรโภค ทอาจเปน -เมอโจทกยนคดแลว นอกจากศาล

วธการอนใดเพมเตมตามทเหนสมควร นสพ.เหมอนไทย ซงในทางปฏบตตอง หรอวธอนๆ สมาชกกลม สวนคาใชจายผประกอบ- ตองแจงจาเลย ยงตองแจงพนกงาน

(ม. 222/15) ตองใชสอทเขาถงผเสยหายมากทสด โดยหลกศาลจะไมสงให notice ไปท การตองรบผดชอบ ทงน ศาลตองมคา อยการดวย

-คาบอกกลาวฯ ม 3 ประเภท คอ คาบอก อยางไรกตามศาลมกกาหนดใหผแทนกลม สมาชกกลมรายบคคล เวนแตพจารณา พพากษา/คาสงเกยวกบความรบผด

กลาวในชนอนญาตใหดาเนนคด รางและจดสงคาบอกกลาวใหคความ แลววาสมเหตสมผลและคาใชจาย ของผประกอบการถงทสดแลว

(ม. 222/15) ชนกอนอนญาตใหประน อกฝายหนง ไมสงเกนไป (ขอ33y (5) -ในกระบวนการแบบงาย การโฆษณา

ประนอม (ม. 222/29) และชนกอนอน- จะไมไดกระทาเปนการทวไป แตจะแจง

ญาตใหเสนอขอพพาทตออนญาโต ขอมลโดยตรงไปยงผบรโภคแตละคน

ตลาการ (ม. 222/30) เมอคาพพากษา/คาสง ถงทสดแลว

5.2) ชนพจารณาคด

-Pre Trial -ไมมการกาหนดกระบวนการพจารณาคด -มกระบวนการพจารณาคดในเบองตน -ทานองเดยวกบอเมรกา -การเจรจาไกลเกลยเปนทางเลอกหนง

ในเบองตน รวมทง Discovery Prcess (Pre Trial) เพอกาหนดประเดนขอพพาท ทอาจทากอนการดาเนนคดแบบกลม

ไวในกฎหมาย และขนตอน Discovery Process

- กระบวนพจารณา -ศาลใชอานาจในการแสวงหาขอเทจจรง -ศาลใชอานาจในการแสวงหาขอเทจจรง -ทานองเดยวกบอเมรกา

คดของศาล แบบระบบไตสวน แบบระบบไตสวน

-กาหนดการพจารณากรณคดแพงเกยว

เนองคดอาญาไว (ม. 222/7)

-ผลของค าพพากษา -คาพพากษาผกพนคความและสมาชกกลม -คาพพากษาผกพนคความและสมาชกกลม -คาพพากษาผกพนคความและสมาชกกลม -คาพพากษาผกพนสมาชกกลม

6. กองทน -ไมม -ไมมกองทนชวยเหลอคาใชจายในการ -อนญาตใหมกองทนคาใชจายในการ -ไมมกองทน -มแนวโนมทจะนากฎหมายเกยวกบ

ดาเนนคด เนองจากทนายความเปนผ ดาเนนคดจากบคคลภายนอก ซงเปน การชวยเหลอทางกฎหมายมาใช

ทดรองจาย แตมกองทนคาเสยหาย ลกษณะทบคคลภายนอกเขามาลงทน กบคด Class Action แตปจจบนยง

(Settlement Fund) สาหรบจดการคาเสย โดยอาศยผลแพชนะแหงคด ไมมการกอตงกองทนใดๆ

หายทไดรบจากจาเลย

หวขอ/เรอง ไทย อเมรกา ออสเตรเลย ฝรงเศส อตาล

7. อนๆ -ถาจาเลยมถนทอยในประเทศกให -ไมยอมรบคาเสยหายเชงลงโทษ

ฟองศาลแพงทมเขตอานาจ แตถา

จาเลยมถนทอยในตางประเทศ ให

ฟองศาลแพงฝรงเศส (เขตอานาจศาล)

161

ประวตผเขยน

ชอ นางสาววรญญา พรพรรณ

วนเดอนปเกด 1 ธนวาคม 2534

วฒการศกษา ปการศกษา 2556: นตศาสตรบณฑต

(เกยรตนยมอนดบ 2)

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ต าแหนง นตกร กลมบรษทน าตาลไทยรงเรอง (ลน)

ประสบการณท างาน 2556-ปจจบน นตกรบรษทเอกชน