บทท่ี 2 แนวคิดทฤษฎ ีเกี่ยวกับการพ ัฒนาelearning.psru.ac.th/courses/153/lesson2finish.pdf · การสือสารเพ่

การสอสารเพอการพฒนาทองถน (Communication in Rural Development)

37

บทท 2 แนวคดทฤษฎเกยวกบการพฒนา

แนวคดการพฒนา ในทนหมายถงแนวทางในการกอใหเกดการเปลยนแปลงความร ทศนคตและพฤตกรรมของสมาชกในสงคม ตงแตระดบบคคล สถาบนไปจนถงระดบสงคม จากลกษณะทสงคมเคยเปนอยใหกาวไปสการเปนสงคมตามแบบอยางทควรจะเปนหรอเปลยนแปลงไปในทางทดขนกวาเดม ซงอาจเรยกวา สงคมทไดรบการพฒนานนเอง คาวา พฒนา ถกกาหนดขนโดยนกวชาการดานตาง ๆ แตกตางกนออกไป ทฤษฎและแนวคดเกยวกบการพฒนาตางมรากฐานพฒนาการทางความคดทแตกตางกนดานความเชอ พนฐานของนกคดแตละยคสมยและความเหมาะสมของสถานการณภายใตบรบทการพฒนาทแตกตางกนในแตละกลมทฤษฎ ทฤษฎทสาคญ ไดแก ทฤษฎความทนสมย ทฤษฎการพฒนาแบบพงพาและทฤษฎทางเลอกอน ๆ ไดแก ทฤษฎการพฒนาทเนนความตองการขนพนฐาน และทฤษฎการพฒนาแบบยงยน ความหมายของการพฒนา

คาวา การพฒนา ใชในภาษาองกฤษวา Development นามาใชเปนคาเฉพาะและใชประกอบคาอนกได เชน การพฒนาประเทศ การพฒนาชนบท การพฒนาเมอง และการพฒนาขาราชการ เปนตน การพฒนาจงถกนาไปใชกนโดยทวไปและมความหมายแตกตางกนออกไป ดงกลาวแลว เกยวกบความหมายของการพฒนานนไดมผ ใหความหมายไวหลายความหมายทงความหมายทคลายคลงกน และแตกตางกน ซงอาจจาแนกออกไดดงน

ความหมายจากรปศพท โดยรปศพท การพฒนา มาจากคาภาษาองกฤษวา Development แปลวาการเปลยนแปลงทละเลกละนอย โดยผานลาดบขนตอนตางๆ ไปสระดบทสามารถขยายตวขน เตบโตขน มการปรบปรงใหดขน และเหมาะสมกวาเดมหรออาจกาวหนาไปถงขนทอดมสมบรณเปนทนาพอใจ (ปกรณ ปรยากร. 2538, หนา 5) สวนความหมายจากรปศพทในภาษาไทยนน หมายถง การทาความเจรญ การเปลยนแปลงในทางทเจรญขน การคลคลายไปในทางทด ถาเปนกรยา ใชคาวา พฒนา หมายความวา ทาใหเจรญ คอ ทาใหเตบโตได งอกงาม ทาใหงอกงามและมากขน เชน เจรญทางไมตร (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2538, หนา 238)


38

การพฒนา โดยความหมายจากรปศพทจงหมายถง การเปลยนแปลงสงใดสงหนงใหเกดความเจรญเตบโตงอกงามและดขนจนเปนทพงพอใจ ความหมายดงกลาวน เปนทมาของความหมายในภาษาไทยและเปนแนวทางในการกาหนดความหมายอนๆ (สนธยา พลศร. 2547, หนา 2) ความหมายโดยทวไป การพฒนา ทเขาใจโดยทวไป มความหมายใกลเคยงกบความหมายจากรปศพท คอ หมายถง การทาใหเกดการเปลยนแปลงจากสภาพหนงไปสอกสภาพหนงทดกวาเดมอยางเปนระบบ หรอการทาใหดขนกวาสภาพเดมทเปนอยอยางเปนระบบ (ยวฒน วฒเมธ. 2526, หนา 1) ซงเปนการเปรยบเทยบทางดานคณภาพระหวางสภาพการณของสงใดสงหนงในชวงเวลาทตางกน กลาวคอ ถาในปจจบนสภาพการณของสงนนดกวา สมบรณกวากแสดงวาเปนการพฒนา (ปกรณ ปรยากร. 2538, หนา 5) การพฒนา ในความหมายโดยทวไปจงหมายถงการเปลยนแปลงสงใดสงหนงใหเกดคณภาพดขนกวาเดม ความหมายน นบวาเปนความหมายทรจกกนโดยทวไป เพราะนามาใชมากกวาความหมายอนๆ แมวาจะไมเปนทยอมรบของนกวชาการกตาม (สนธยา พลศร. 2547, หนา 2) ความหมายทางเศรษฐศาสตร นกเศรษฐศาสตรไดใหความหมายของ การพฒนา วา หมายถง ความเจรญเตบโต โดยเนนความเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจเปนสาคญ เชน ผลผลตรวมของประเทศเพมขน รายไดประชาชาตเพมขน รายไดเฉลยตอหวตอคนของประชากรเพมขน (ณฐพล ขนธไชย. 2527, หนา 2) มการขยายตวทางเศรษฐกจมากขน ประชากรมรายไดเพยงพอทสามารถตอบสนองความตองการพนฐานของตนได (เสถยร เชยประทบ. 2528, หนา 9) ซงอาจสรปไดวา การพฒนาเปนกระบวนการทางสงคม ทผลผลตออกมาในรปซงสามารถวดไดดวยเกณฑทางเศรษฐศาสตร (สนทร โคมน. 2522, หนา 37) จะเหนไดวา นกเศรษฐศาสตรไดกาหนดความหมายของการพฒนา โดยใชความหมายจากรปศพทและความหมายโดยทวไป คอ หมายถง ความเจรญเตบโต แตเปนความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ตามเนอหาของวชาเศรษฐศาสตร ซงเปนการเนนความหมายเชงปรมาณ คอ การเพมขน หรอการขยายตวทางเศรษฐกจมากกวาดานอนๆ (สนธยา พลศร. 2547, หนา 2-3)


39

ความหมายทางพฒนบรหารศาสตร

นกพฒนบรหารศาสตรไดใหความหมายของ การพฒนา เปน 2 ระดบ คอ ความหมายอยางแคบและความหมายอยางกวาง ความหมายอยางแคบ การพฒนา หมายถง การเปลยนแปลงในตวระบบการกระทาการใหดขนอนเปนการเปลยนแปลงในดานคณภาพเพยงดานเดยว สวนความหมายอยางกวางนน การพฒนา เปนกระบวนการของการเปลยนแปลงในตวระบบการกระทาทงดานคณภาพ ปรมาณและสงแวดลอมใหดขนไปพรอมๆ กน ไมใชดานใดดานหนงเพยงดานเดยว การพฒนา ในความหมายของนกพฒนบรหารศาสตรจะมขอบขายกวางขวางกวาความหมายจากรปศพท ความหมายโดยทวไป และความหมายทางเศรษฐศาสตรทกลาวมาแลว เพราะหมายถง การเปลยนแปลงของสงใดสงหนง ทงในดานคณภาพ (ดขน) ปรมาณ (มากขน) และสงแวดลอม (มความเหมาะสม) ไมใชการเปลยนแปลงดานใดดานหนงเพยงดานเดยว (สนธยา พลศร. 2547, หนา 3) ความหมายทางเทคโนโลย ในทางเทคโนโลย การพฒนา หมายถง การเปลยนแปลงระบบอตสาหกรรม และการผลตดวยเทคโนโลยททนสมย ดวยนกวทยาศาสตรและนกประดษฐ ทาใหสงคมเปลยนแปลงจากสงคมประเพณนยม เปนสงคมสมยใหมททนสมย (นรนดร จงวฒเวศย. 2534, หนา 95) หรอการพฒนา คอ การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมของมนษยดวยเทคโนโลยนนเอง (นรนดร จงวฒเวศย และพนศร วจนะภม. 2534, หนา 13) จะเหนไดวา ความหมายของการพฒนา ในทางเทคโนโลยแตกตางออกไปจากความหมายทกลาวมาแลวขางตน โดยหมายถงการเปลยนแปลงสงคมใหทนสมยดวยความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงเปนความหมายอกแนวทางหนง (สนธยา พลศร. 2547, หนา 3)

ความหมายทางการวางแผน ในทางการวางแผน การพฒนา เปนเรองเกยวกบการชกชวน การกระตนเพอใหเกดการ

เปลยนแปลง ดวยการปฏบตตามแผนและโครงการอยางจรงจง เปนไปตามลาดบขนตอนตอเนองกนเปนวงจร โดยไมมการสนสด (นรนดร จงวฒเวศย. 2534, หนา 91-92) ซงองคการ


40

ศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (The United National Educational, Scientific and cultural Organization : NESCO. 1982, p.305, อางถงในอจฉรา โพธยานนท. (2539, หนา 11) สรปไดวา การพฒนาเปนหนาท (Function) ของการวางแผนและการจดการ ดงน D = f (P+M) เมอ D = Development คอ การพฒนา P = Planning คอ การวางแผน M = Management คอ การบรหารงานหรอการจดการ ดงนน การพฒนา จะเกดขนไดดวยการวางแผนทด มการบรหารงานและการจดการอยางเปนระบบ ทาใหการดาเนนการเปนไปอยางตอเนองและมประสทธภาพ การพฒนา ในความหมายของนกวางแผน จะเปนไปอกแนวทางหนง โดยอาจสรปไดวา หมายถง การเปลยนแปลงทเกดขนจากการเตรยมการของมนษยไวลวงหนา ในลกษณะของแผนและโครงการ แลวบรหารหรอจดการใหเปนไปตามแผนและโครงการจนประสบความสาเรจตามวตถประสงคและเปาหมายทวางไว จะเหนไดวาความหมายของการพฒนาทางการวางแผนกาหนดใหการพฒนาเปนกจกรรมของมนษยและเกดขนจากการเตรยมการไวลวงหนาเทานน การเปลยนแปลงทไมไดเกดจากการวางแผนโดยมนษย ไมใชการพฒนาในความหมายน (สนธยา พลศร. 2547, หนา 4)

ความหมายเกยวกบการปฏบต ในขนของการปฏบต การพฒนา หมายถง การชกชวนหรอการกระตนใหเกดการเปลยนแปลงโดยการปฏบตตามแผนและโครงการอยางจรงจงและเปนลาดบขนตอนตอเนองกนในลกษณะทเปนวงจร ไมมการสนสด (นรนดร จงวฒเวศย และพนศร วจนะภม. 2534, หนา 13) การพฒนา ในความหมายของการปฏบตการนเปนความหมายตอเนองจากความหมายทางการวางแผนโดยมงเนนถงการนาแผนและโครงการไปดาเนนการอยางจรงจงและอยางตอเนอง เพราะถงจะมแผนและโครงการแลวแตถาหากไมมการนาไปปฏบตการพฒนากไมสามารถเกดขนได (สนธยา พลศร. 2547, หนา 4)


41

ความหมายทางพระพทธศาสนา พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต, 2530, หนา 16-18) ไดใหความหมายและอธบายไววา ในทางพทธศาสนา การพฒนา มาจากคาภาษาบาลวา วฒนะ แปลวา เจรญ แบงออกไดเปน 2 สวน คอ การพฒนาคน เรยกวา ภาวนา กบการพฒนาสงอนๆ ทไมใชคน เชน วตถสงแวดลอมตางๆ เรยกวา พฒนา หรอ วฒนา เชน การสรางถนน บอนา อางเกบนา เปนตน ซงเปนเรองของการเพมพนขยาย ทาใหมากหรอทาใหเตบโตขนทางวตถและไดเสนอขอคดไววา คาวา การพฒนา หรอ คาวา เจรญ นนไมไดแปลวาทาใหมากขน เพมพนขนอยางเดยวเทานน แตมความหมายวา ตดหรอทง เชน เจรญพระเกศา คอตดผม มความหมายวา รก เชน นสยา โลกวฑฒโน แปลวา อยาเปนคนรกโลกอกดวย ดงนน การพฒนาจงเปนสงททาแลวมความเจรญจรงๆ คอ ตองไมเกดปญหาตดตามมาหรอไมเสอมลงกวาเดม ถาเกดปญหาหรอเสอมลง ไมใชเปนการพฒนา แตเปนหายนะ ซงตรงกนขามกบการพฒนา กลาวไดวา การพฒนา ในทางพระพทธศาสนา หมายถง การพฒนาคนใหมความสขมสภาพแวดลอมทเหมาะสม การพฒนาในความหมายน มลกษณะเดยวกนกบการพฒนาในความหมายทางดานการวางแผน คอ เปนเรองของมนษยเทานน แตกตางกนเพยงการวางแผนใหความสาคญทวธการดาเนนงาน สวนพทธศาสนามงเนนผลทเกดขน คอ ความสขของมนษยเทานน (สนธยา พลศร. 2547, หนา 4)

ความหมายทางสงคมวทยา นกสงคมวทยาไดใหความหมายของ การพฒนา วา เปนการเปลยนแปลงโครงสรางของสงคม ซงไดแก คน กลมคน การจดระเบยบความสมพนธทางสงคม ดวยการจดสรรทรพยากรของสงคมอยางยตธรรมและมประสทธภาพ (ฑตยา สวรรณชฏ. 2527, หนา 354) การพฒนา เปนทงเปาหมายและกระบวนการทครอบคลมถงการเปลยนแปลงทศนคตของคนตอชวตและการทางาน การเปลยนแปลงสถาบนตางๆ ทางสงคม วฒนธรรมและการเมองอกดวย (Streeten. 1972, p. 3) นกสงคมวทยาไดใหความหมายของ การพฒนา โดยเนนการเปลยนแปลงโครงสรางของสงคม คอ มนษย กลมทางสงคม การจดระเบยบทางสงคม ซงมลกษณะเชนเดยวกบความหมายในทางพทธศาสนา คอ การเปลยนแปลงมนษยและสงแวดลอมใหมความสข และมลกษณะเชนเดยวกบความหมายทางการวางแผน คอ ดวยวธการจดสรรทรพยากรของสงคมอยาง


42

ยตธรรมและมประสทธภาพ ซงนกวางแผน เรยกวา การบรหารและการจดการนนเอง (สนธยา พลศร. 2547, หนา 5)

ความหมายทางดานการพฒนาชมชน นกพฒนาชมชนไดใหความหมายของ การพฒนา ไววา หมายถง การทคนในชมชนและสงคมโดยสวนรวมไดรวมกนดาเนนกจกรรมเพอปรบปรงความรความสามารถของตนเอง และรวมกนเปลยนแปลงคณภาพชวตของตนเองชมชนสงคมใหดขน (สมศกด ศรสนตสข. 2525, หนา 179) การพฒนาเปนเสมอนกลวธหรอมรรควธ (Mean) ททาใหเกดผล (Ends) ทตองการ คอ คณภาพชวต ชมชน และสงคมดขน (ยวฒน วฒเมธ. 2534, หนา 2) นกพฒนาชมชนไดใหความหมายของ การพฒนา ไวใกลเคยงกบนกสงคมวทยา คอ เปนวธการเปลยนแปลงมนษยและสงคมมนษยใหดขน แตนกพฒนาชมชนมงเนนทมนษยในชมชนตองรวมกนดาเนนงานและไดรบผลจากการพฒนารวมกน จากความหมายในดานตางๆ ทกลาวมาแลวขางตน จะเหนไดวา การพฒนา มความหมายทคลายคลงกนและแตกตางการออกไปบาง ซงถาหากพจารณาจากความหมายเหลานอาจสรปไดวา การพฒนา หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงของสงใดสงหนงใหดขน ทงทางดานคณภาพ ปรมาณ และสงแวดลอม ดวยการวางแผนโครงการและดาเนนงานโดยมนษย เพอประโยชนแกตวของมนษยเอง แนวคดทฤษฎของการพฒนา สามารถแบงได ดงน

1 ทฤษฎความทนสมย

แนวทางการพฒนาโดยอาศยทฤษฎความทนสมย (Modernization Theory) นบวาไดรบความนยมอยางสงในประเทศตะวนตกในชวงปลายสงครามโลกครงทสอง เนองจากเมอใชวธการวเคราะหทางประวตศาสตรการพฒนาทางเศรษฐกจของประเทศตางๆ แลวเหนวา ประเทศแถบยโรปและประเทศสหรฐอเมรกาซงพฒนาแลวไดใชแนวทางในการพฒนาฟนฟประเทศของตนเปนผลสาเรจ ดงนนแนวคดการพฒนาตามแบบจาลองดงกลาวจงไดแพรกระจายไดรบการนาไปใชเปนกระแสหลกในการพฒนาประเทศดอยพฒนาตางๆ ผลงานดานวชาการทเกยวกบการพฒนา


43

ในชวงระยะเวลาดงกลาว สวนใหญเนนการนาเอาแบบจาลองความทนสมยเปนองคความรสาคญในการประยกตใชเพอการพฒนาดานตางๆ ของประเทศ แนวคดการพฒนาตามแบบจาลองความทนสมยนเนนการพฒนาทตองดาเนนไปพรอมๆ กนในมตตางๆ ทงดานเศรษฐกจ สงคมและระบบการเมอง กลาวคอ

ดานเศรษฐกจ จะเนนทการพฒนาประเทศใหกลายเปนประเทศอตสาหกรรม สงเสรมการลงทน สนบสนนดานการสรางความพรอมในเรองสาธารณปโภคและกจกรรมเพอการผลตในระบบเศรษฐกจสมยใหม ใหความสาคญกบการลงทนจากตางประเทศโดยเชอวาการสะสมทนจะทาใหเกดการลงทนสงขน การยกระดบผลตภณฑมวลรวมของประเทศและผลกดนใหเกดการเตบโตทางเศรษฐกจ (growth) จะสงผลดใหประเทศชาตสามารถยกระดบการพฒนาประเทศไปสภาวะประเทศทมนคงไดตอไป นกเศรษฐศาสตรชอ รอสโทว (Walt W. Rostow : 1960) ถอไดวาเปนบคคลทมอทธพลตอแนวคดการพฒนาโดยการอธบายใหเหนววฒนาการของสงคมตามลาดบขนของความเจรญทางเศรษฐกจ โดยอาศยการวเคราะหในแงประวตศาสตรและทฤษฎทางเศรษฐกจเปนกรอบความคด เขาเสนอวาประเทศตางๆ ตองผานขนตอนการเปลยนแปลงของสงคม 5 ขนตอน กลาวคอ (วภาว พจตบนดาล, 2535) ขนแรกเรยกวาสงคมโบราณ (The traditional society) ลกษณะการดารงของผคนมลกษณะเปนสงคมดงเดม กลาวคอ ความเปนอยมลกษณะการพงพาผลผลตทางการเกษตร ซงเปนผลผลตทพงพาสภาพธรรมชาตความเปนอยของผคนอาศยแรงงานในครวเรอน การซอขายแลกเปลยนมอยในขอบเขตทจากด ในสงคมโบราณชวตความเปนอยมความผนผวนขนอยกบสภาพความแปรปรวนทางธรรมชาต โรคระบาดและการสงครามทมอยางตอเนอง ชวตของผคนจงเชอในเรองชะตาเปนสาคญ ผ ทมอานาจการปกครองมกเปนเจาของทดน และมอทธพลในการกาหนดภาวะเศรษฐกจของประเทศ ขนทสองเรยกวาการเตรยมเพอทะยานขน (The pre-conditions for take-off society) ลกษณะของเศรษฐกจในสงคมทอยในขนตอนนจะพบวา ประชาชนเรมตระหนกในความตองการของตนเองทจะเปลยนแปลงชวตไปสวถชวตทเชอวาดกวา เรมมการเตรยมการเพอใหสงคมมการพฒนา การขยายตวดานโครงสรางขนพนฐานทมประสทธภาพ เกดการผลตผลผลตทางการเกษตรอยางรวดเรว มการขยายตวดานการศกษา ในสงคมเกดนกคดและกลมผ อทศตวในสงคมทพยายามผลกดนใหมการเปลยนแปลงทดขนในประเทศ


44

ขนทสามเรยกวาการทะยานขน (Take-off) ในขนนเปนขนทมความสาคญทสดตอการพฒนาในระยะตอไปและในบางประเทศขนตอนนนบเปนขนตอนทกนเวลามากทสด คณลกษณะสาคญทแสดงใหเหนวาสงคมไดกาวเขาสขนตอนนคอการพจารณาจากการลงทนและการออมของชาตซงจะเพมจากรอยละ 5 ไปสรอยละ 10 หรอมากกวา อนเปนผลจากความกาวหนาดานอตสหากรรม ธรกจภาคทใชเทคโนโลยสมยใหมนบเปนสวนสรางรายไดสาคญใหกบประเทศ ตามแนวคดของรอสโทวแลว การคาและความสมพนธระหวางประเทศนบเปนองคประกอบสาคญทชวยเรงใหอตราการเตบโตใหกบประเทศกาลงพฒนา แตไมมผลมากนกสาหรบประเทศดอยพฒนา ในชวงเวลานจะเกดสถาบนทางการเมองและสงคมเพอสนบสนนและรองรบการขยายตวของธรกจภาคอตสาหกรรมและภาคบรการทจะเกดขนสบเนองจากการผลตอยางมาก ขนทสเรยกวาการเรงรดเขาสภาวะเศรษฐกจทเตบโตเตมท (The drive to maturity stage) ในขนตอนนระบบเศรษฐกจจะประสบความสาเรจมการนาความรทางวชาการและเทคโนโลยเครองจกรกลตาง ๆ มาใชในกระบวนการผลตและการบรการตาง ๆ มการผลตสนคาทดแทนสนคาทเคยนาเขา นอกจากนนความสามารถในการผลตทสงขนทาใหผลผลตเพมขนในอตราทสงกวาอตราการเตบโตของประชากร ขนทหาการบรโภคขนานใหญหรอนกเศรษศาสตรบางทานเรยกขนนวาขนอดมโภคา (The mass-consumption society) ในขนตอนนการผลตมงเนนทสนคาและบรการประเภทคงทนและถาวร (durable consumers’ goods), เปนตนวา รถยนต วทย โทรทศน อปกรณอานวยความสะดวกประเภทตางๆ เชนเครองซกผา, เครองดดฝ น, เครองปรบอากาศ แนวคดนไดรบการตอบสนองนาไปใชเปนกรอบในกระบวนการสรางความทนสมยใหเกดกบประเทศดอยพฒนาตางๆ และในประเทศไทยเรากรบเอาการสรางความเตบโตทางเศรษฐกจเปนเปาหมายของการพฒนานบตงแตเรมมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบแรกในป 2504 ดานสงคม แนวคดการพฒนาตามแบบจาลองความทนสมยจะแบงแยกสงคมออกเปนสองประเภท คอสงคมดงเดม (tradition societies) และสงคมทยสมย (modernized societies) หรออกนยหนงกคอสงคมประเทศดอยพฒนา (underdeveloped societies) กบสงคมประเทศพฒนาแลว (developed societies) นนเอง การพฒนาคอการเปลยนแปลงจากสงคมดงเดมไปสสงคมทนสมย ซงการเปลยนแปลงดงกลาวตองอาศยการเปลยนคานยม ทาทความคาดหวงในชวตของผคนในสงคมใหเปนไปตามแบบสงคมสมยใหม


45

เลนเนอร (Lerner. 1958) นกสงคมวทยาผสนใจศกษาในกระบวนการสรางความทนสมย เสนอวาบคลกภาพและกระบวนการคดของคนในสงคมทสาคญทเออตอการเปลยนไปสความทนสมยมอย 3 ประการ ไดแก การเอาใจเขามาใสใจเรา (empathy) เลนเนอรอธบายความหมายวาคนแตละคนจะมปฏกรยาตอบสนองตอเหตการณและสถานการณตางๆ ตามลกษณะการรบรทางสงคมของตน สาหรบสงคมทนสมยสมาชกสวนใหญในสงคมจาเปนตองมคณลกษณะความสามารถในการเอาใจเขามาใสใจเรานนเองคอความเขาใจผ อน ความสามารถทจะรบรเหตการณสถานการณตางๆ ไดราวกบทผ อนคด การเคลอนไหว (mobility) สาหรบความคดของเลนเนอร mobility นไมไดจากดอยเฉพาะการยายถนหรอการเปลยนแปลงทางลกษณะภมศาสตร แตหมายถงภาวะทางจตใจตลอดจนบคลกภาพทกระตอรอรน การเปดกวางยอมรบการเปลยนแปลงทางสงคม ไมยดตดกบบทบาทหนาทหรอสถานภาพเดมของตนเอง ความสามารถในการปรบตวและการเปลยนแปลงจงเปนปจจยสาคญของสมาชกในสงคมทพรอมทจะเปลยนแปลงไปสสงคมทนสมย การมสวนรวมอยางสง (high participation) สาหรบความคดของเลนเนอร การเปลยนแปลงไปสสงคมแหงความทนสมยจาเปนตองอาศยสมาชกในสงคมซงมลกษณะการไมวางเฉยหรอเปนผถกกระทา (passive) คอการยอมใหผ อนมามอทธพลตอความคดชนาใหทาตามในเรองตางๆ แตตองการสมาชกในสงคมทมลกษณะเปนผกระทา (active) มสวนรวมและมอสระในการตดสนใจดวยมมมองของตนเอง ดานการเมอง แนวคดดานการเมองตามทฤษฎความทนสมยทมอทธพลอยางสงไดแกแนวคดและงานเขยนของ อลมอนด (Gabrial A.Almond) และ เพาเวลล (C.B. Powell) ในป ค.ศ.1965 ทงสองระบวาการพฒนาทางการเมองทจะนาไปสความทนสมยเนนทเกณฑสาคญ 3 ประการ คอ มการแยกแยะโครงสรางตางๆ ทางสงคม (structural differentiation) การมระบบยอยทมอสระ (subsystem autonomy) และมการรวมกลมคนวฒนธรรมตางๆ เขาดวยกน (cultural secularization) ดงนนลกษณะการเมองทเหมาะสมกบการผลกดนประเทศเขาสภาวะความทนสมยคอ การปกครองอยางมเหตผล เปดโอกาสใหมการวพากษวจารณในประเดนตางๆ ในสงคม


46

ขอจากดทางทฤษฎ แนวคดการพฒนาตามแบบจาลองความทนสมยนนบวามอทธพลอยางสงตอการนามาใชเปนกระแสหลกในการพฒนาประเทศหลายประเทศ อยางไรกตามในชวงปลายป ค.ศ.1960 แนวคดนเรมหมดความนาสนใจ และเผชญกบการวพากษอยางหนกในราวกลางป ค.ศ.1970 ทแสดงใหเหนวาทฤษฎนมจดออนสาคญดงตอไปนคอ ประการแรก ทฤษฎนเปนทฤษฎซงใหขอเสนอโดยแยกสงคมออกเปนสองประเภททมความแตกตางกนโดยสนเชง คอสงคมดงเดมและสงคมทนสมยซงไมสอดคลองกบขอเทจจรง โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนาสวนใหญจะมลกษณะเปนทวภาคมทงภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรมซงมความสาคญตอการพฒนาประเทศโดยสวนรวม ประการทสอง ทฤษฎความทนสมยใหความสาคญตอการเตบโตทางเศรษฐกจเปนดชนทสาคญทจะพฒนาผคนไปสสงคมทนสมย นอกจากนยงชนาใหเหนวาความคดความเชอ และวถชวตแบบดงเดมเปนอปสรรคสาคญตอการพฒนา ดงนนประเทศททนสมยคอประเทศทมเศรษฐกจทเตบโตและละทงความคด ความเชอ วถชวตแบบดงเดม แตมงานวจยตลอดจนแนวปฏบตทปรากฏใหเหนจานวนมาก ซงแสดงใหเหนวากระบวนการเตบโตทางเศรษฐกจไมเกยวของหรอเปนปจจยสาคญในการเปลยนแปลงคานยมหรอความเชอในลกษณะสงคมดงเดมทมอยไปสแนวคดความเชอดงทประเทศในสงคมทนสมยใหความสาคญ เชน การพฒนาประเทศญป น หรอประเทศเกาหลใต ประการทสาม ทฤษฎเกดขนจากการศกษาในลกษณะการเปรยบเทยบและใหความสนใจแตปจจยภายในทมความแตกตางกนของประเทศพฒนาแลวและประเทศดอยพฒนา เพอหาคณลกษณะทแตกคตางของสงคมทงสองประเภท โดยมไดมการอธบายในสวนของกระบวนการหรอวธการทจะพฒนาสงคมไปสจดหมายแตอยางใด ประการทส ทฤษฎนละเลยทจะพจารณาหรอกลาวถงในเรองกาลงอานาจ ชนชนทางสงคมและความแตกตางของสงคมทมลกษณะหลากหลาย ซงเปนโครงสรางทมความสาคญยง ปญหาของประเทศโลกทสามทเผชญมความซบซอนและถกครอบงาโดยระบอบเศรษฐกจโลกทกาหนดโดยประเทศอตสาหกรรมทรารวยบางประเทศหาใชความดอยพฒนาทเกดจากปจจยภายในของประเทศนน ๆ ทฤษฎความทนสมยเปนทฤษฎซงใหขอเสนอโดยแยกสงคมออกเปนสองประเภททมความแตกตางกนโดยสนเชงคอ สงคมดงเดมและสงคมทนสมย โดยใหความสาคญตอการเตบโตทางเศรษฐกจเปนดชนสาคญทจะพฒนาผคนไปสสงคมทนสมย นอกจากนนยงชนาใหเหนวาความคด


47

ความเชอและวถชวตแบบดงเดมเปนอปสรรคสาคญตอการพฒนา ดงนนประเทศททนสมยคอประเทศทมเศรษฐกจทเตบโตและละทงความคด ความเชอ วถชวตแบบดงเดม

2. ทฤษฎการพฒนาแบบพงพา

ในเวลาเดยวกนกลบกลมประเทศยโรปและอเมรกาไดมการใชแนวคดการพฒนาในดานการสรางความทนสมยเปนกระแสหลกในการกาหนดแนวทางการพฒนาประเทศและไดรบความสาเรจเปนทนยมอยางกวางขวางนน นกวชาการกลมประเทศดอยพฒนาในกลมประเทศลาตนอเมรกากลบมแนวคดคดคานการพฒนาดวยการสรางภาวะความทนสมยดงกลาว ทงนเปนผลจากความลมเหลวและวกฤตการณทางเศรษฐกจซงกลมประเทศเหลานเผชญนนเอง ความลมเหลวทเกดในประเทศบราซล อารเจนตนา และหลายประเทศในกลมลาตนอเมรกานบเปนปรากฏการณสาคญอนเปนทมาของการเสนอทฤษฎการพงพา (dependency theory) ในเวลาตอมา แนวทางทใชในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศทพฒนาแลวไมนาจะมความเหมาะสมและใชไดกบประเทศดอยพฒนา ทงนเพราะผลของการพฒนาทเกดจากแนวคดของการพฒนากระแสหลกเชนแนวคดหลกขนตอนการเตบโตทางเศรษฐกจของรอสโทวไมเปนไปตามเปาหมาย ความเตบโตทเกดขนกบประเทศดอยพฒนาสวนใหญมนอยมาก ยงกวานนความเตบโตทางเศรษฐกจทาใหเกดความรารวยกบคนเพยงบางกลม เกดปญหาตามมาทงดานปญหาสงคมและสงแวดลอม การพฒนาทาใหประเทศดอยพฒนากลายเปนสวนหนงของระบบทนนยมโลกอยางไมมทางหลกเลยง ซานโทส (T. Dos Santos) (อางถงใน บวพนธ พรหมพกพง, 2549) นกวชาการซงมแนวคดจดอยในกลมทฤษฎการพงพา กลาววา สาเหตทแทจรงของความดอยพฒนาหรอการตองพงพาในกลมประเทศลาตนอเมรกานนมไดเกดจากเพยงแคความสมพนธทางประวตศาสตรและความสมพนธทางเศรษฐกจและการเมองระหวางประเทศศนยกลางและประเทศบรวาร แตเกดจากการทโครงสรางภายในของประเทศเหลานถกกาหนดโดยความสมพนธระหวางประเทศทตองพงพากนในทางเศรษฐกจโลก การพงพาเปนสถานการณเงอนไขเมอเศรษฐกจของกลมประเทศหนงจะเตบโตหรอไม ตองขนกบการขยายตวและการพฒนาผานระบบการคาหรอระบบเศรษฐกจโลกของประเทศผ ทมอทธพลอนๆ แนวทางการแกปญหาความดอยพฒนาตามความคด มเพยงทางเลอกเดยวคอ การหยดความสมพนธเชงพงพากบประเทศทพฒนาแลวหรอประเทศผ มอทธพลตอการกาหนดชะตากรรมของประเทศดอยพฒนานนๆ เสยนนเอง


48

ขอจากดของทฤษฎ แมวาแนวคดทฤษฎการพงพาจะไดรบการสนบสนนจากกลมประเทศลาตนอเมรกาในขณะนนอยางมาก ขณะเดยวกนกมผลงานทมองเหนจดออนของทฤษฎในประเดนตางๆ เชนกน กลาวคอ ประการแรก แนวคดของคาวาพงพายงเปนแนวคดทคลมเครอสาหรบการจดแยกระดบประเทศในโลกทสามวาประเทศใดบางพงพาประเทศศนยกลาง การวดระดบการพงพาจากเงนลงทนทไหลเขามาลงทน เมอเปรยบเทยบกบผลตอบแทนกลบไปยงประเทศผลงทน ไมนาจะใชเปนดชนชวดระดบการพงพาไดด เพราะมไดคานงถงประโยชนดานอนๆ ทประเทศนนๆ ไดรบการลงทนนนๆ ประการทสอง เปนการมองดานเดยววาประเทศศนยกลางจะไดประโยชนมากแตเพยงฝายเดยว ทงทในทางกลบกนประเทศทพงพาตางไดรบผลในดานการพฒนาภายใตการพงพานน ความเจรญเตบโตทเกดจากการพงพาบรรษทขามชาตตางๆ ไดเปดโอกาสให เกดความกาวหนาทางวชาการ กลมผ เชยวชาญ และสงประโยชนตอชนชนแรงงานในประเทศได การนาประเทศเขาสระบบทนนยมโลกยอมสงผลใหแตละประเทศตางสามารถแสวงหาผลประโยชนซงกนและกน หากมนโยบายรฐทเหมาะสมทจะคมครองปกปองประโยชนใหกบประเทศของตน ทฤษฎการพฒนาแบบพงพา เชอวาแนวทางทใชในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศทพฒนาแลวไมนาจะมความเหมาะสมและใชไดดกบประเทศดอยพฒนา ทงนเพราะผลของการพฒนาทเกดจากแนวคดของการพฒนากระแสหลก เชน แนวคดหลกขนตอนการเตบโตทางเศรษฐกจของรอสโทวไมเปนไปตามเปาหมาย ความเตบโตทเกดขนกบประเทศดอยพฒนาสวนใหญมนอยมาก ยงกวานนความเตบโตทางเศรษฐกจทาใหเกดความรารวยกบคนเพยงบางกลม เกดปญหาตามมาทงดานปญหาสงคมและสงแวดลอม การพฒนาทาใหประเทศดอยพฒนากลายเปนสวนหนงของระบบทนนยมโลกอยางไมมทางหลกเลยง

3 ทฤษฎการพฒนาทเนนการกระจายรายไดทควบคไปกบการพฒนาเศรษฐกจ (Redistribution with Growth) เปนแนวคดสาหรบประเทศดอยพฒนาหรอประเทศลาหลงทมงใหกลมประชากรทเสยเปรยบในทางเศรษฐกจ ไดรบผลประโยชนจากการเตบโตทางเศรษฐกจภายในโครงสรางทางเศรษฐกจ และสงคมทเปนอย โดยไมจาเปนตองมการปฏรปโครงสรางเศรษฐกจและสงคมแตอยางใด


49

แนวคดนเรมมาจากการตงคาถามตอการเตบโตทางเศรษฐกจ การเจรญเตบโตอยางรวดเรวและรดหนาแบบทไมเคยเปนมากอนนน ใครคอผไดรบผลประโยชนทแทจรง บคคลเหลานนจากดอยเฉพาะกลมทควบคมทรพยากรทางเศรษฐกจและมอานาจทางการเมองเทานนหรอไม ทงนในระยะแรกของการพฒนาประเทศนนเปนทเขาใจและยอมรบไดวาจะมการกระจกตวของรายไดกลาวคอ การลงทนเพอการพฒนาประเทศจะเปนไปอยางเปนกระจกตว ดวยการทมเทไปในภาคเศรษฐกจททนสมยซงมขนาดเลก และผลตสนคาขนปฐมและอตสาหกรรมรายไดทเกดขนจงกระจกตวอยในภาคดงกลาว โดยปจจยสาคญทสงเสรมสภาพการกระจกตว ไดแก ความจากดในการเขาถงสนเชอ โอกาสทางการศกษา และโอกาสการทางานในภาคเศรษฐกจททนสมย สวนนโยบายของรฐบาลทงดานการคลง การคาและการกระจายงบประมาณกมความโนมเอยงทจะสนบสนนไปในทางทกอใหเกดการเตบโตทางเศรษฐกจทกระจกตว ซงโดยทางทฤษฎเศรษฐศาสตรแลว เมอเศรษฐกจเตบโตตอไป รายไดและผลประโยชนกจะกระจายออกไปดวย หากในทางปฏบตกลบพบวาคนจนไมไดมสวนรวมในผลประโยชนอยางเทาเทยมแนวคดเรองการกระจายรายไดทควบคไปกบการพฒนาเศรษฐกจ จงเสนอวา การพฒนาประเทศจะตองมงไปทการแกไขปญหาความยากจนใหแกคนกลมตางๆ ดวย เชน ชาวนารายยอยผ ใชแรงงานทไมมทดนทากน คนวางงาน และแรงงานไรฝมอ ฯลฯ โดยหามาตรการตางๆ เชน การปฏรปทดนเพอใหกลมคนเหลาน มโอกาสเขาถงทรพยากรและการบรการขนพนฐาน เปนตน ขอจากดของทฤษฎ

แนวคดการกระจายรายได ควบคไปกบการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนแนวคดสาหรบประเทศในโลกทสามทมงใหกลมประชากรทเสยเปรยบในทางเศรษฐกจไดรบประโยชนจากการเตบโตทางเศรษฐกจภายใน โครงสรางเศรษฐกจสงคมทเปนอย โดยไมจาเปนตองมการปฏรปโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคม อยางไรกตามทฤษฎนกมจดออนคอ ปญหาในการดาเนนการ กระจายความเจรญอยางทวถงดจะเปนอดมคตและเปนไปไดยากในประเทศดอยพฒนา ซงถกครอบงาดวยชนชนปกครองซงตางพยายามรกษาผลประโยชนของตนไว

ทฤษฎน ใหความสาคญกบการกระจายความเตบโตทางเศรษฐกจ โดยเชอวาหากมการจดการทเหมาะสมในเรองของการลงทนการใหการศกษา และการจดบรการทางสงคมอยางทวถง ประชาชนทกคนสามารถเขาถงอยางเทาเทยม การทรฐมนโยบายปฏรปทดน มการบรหารจดการทตอบสนองความตองการทแตกตางกนของกลมทมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมทแตกตางกนอยางเหมาะสม จะชวยใหกลมคนทกกลมไดรบประโยชนจากการพฒนา เมอคนจนสามารถสราง


50

ผลผลตไดสง ไดรบคาจางแรงงานทเหมาะสม กจะสงผลใหเกดความเสมอภาค และลดภาวะความยากจนของประเทศลงได

4 ทฤษฎการพฒนาทเนนความจาเปนขนพนฐาน (Basic minimum Need Approach)

เปนแนวคดทสรางความชดเจนมากขนวา การพฒนาจะตองมงไปทคนมใชการเตบโตทางเศรษฐกจ เพราะคนและคณภาพชวตของคน คอสงสาคญทสดทจะตองไดรบการพฒนา ในการพฒนาคณภาพชวตของคนนจาเปนทจะตองใชยทธวธการพฒนาหลายดานประกอบกน ทงการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงเชงโครงสราง การปฏรปสถาบนทงในระดบประเทศและระหวางประเทศ โดยมเปาหมายเพอขจดความยากจนและการวางงาน และมงใหเกดความเสมอภาคในการกระจายการบรการขนพนฐานเนองจากการเตบโตทางเศรษฐกจเพยงอยางเดยวไมไดแกปญหาความยากจน ทงนองคประกอบทวไปของความจาเปนขนพนฐาน ไดแก 1) สขภาพและเงอนไขทางประชากรตางๆ 2) อาหารและสารอาหาร 3)การศกษา รวมทงการรหนงสอและความเชยวชาญตางๆ 4) เงอนไขการทางานและสภาพการจางงาน 5) การบรโภคและการออม 6) การคมนาคม 7) ทอยอาศยรวมทงสงอานวยความสะดวกภายในบาน 8) เสอผา เครองนงหม 9) การพกผอนหยอนใจ และ 10) สวสดการทางสงคม ขอจากดของทฤษฎ

ทงนเนองจากแนวคดการพฒนาทเนนความจาเปนขนพนฐาน มตนทนงบประมาณทตองใชจานวนมากซงอาจมผลกระทบกบการออมและการลงทนของประเทศโดยเฉพาะในประเทศยากจน หากมการทมเทงบประมาณสวนใหญของประเทศไปเพอยกระดบความเปนอยคนยากจนเพอใหไดสงจาเปนพนฐานครบทกคนในเวลาอนสนแลว กอาจมผลทาใหไมสามารถมทรพยากรเหลอเพยงพอสาหรบการปรบปรงเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมโดยสวนรวมได เชน การขาดงบประมาณในการสงเสรมความเจรญกาวหนาดานเทคนควทยาการตาง ๆ ทงดานการศกษา การแพทย การทหาร การขยายการผลตและการปรบปรงเทคโนโลยตาง ๆ ผลของการพฒนาโดยเนนความจาเปนขนพนฐานโดยเฉพาะ หากขาดกลไกทจะนาสงจาเปนขนพนฐานไปใหถงมอคนจนซงเปนกลมเปาหมายการพฒนาโดยตรงแลว การพฒนาแนวทางเชนนอาจทาใหการครองชพของประชาชนเลวรายลงไปกวาเดม


51

ทฤษฎการพฒนาทเนนความจาเปนขนพนฐานเชอวาความเตบโตดานเศรษฐกจแตเพยงอยางเดยวไมสามารถแกปญหาความยากจนของประชาชนได แนวทางการพฒนาจาเปนตองเนนการพฒนาไปทตวคนโดยเฉพาะกลมคนยากจนเปนหลก โดยคานงถงหลกการในเรองของการสนองตอบตอความจาเปนพนฐานในชวต

5 ทฤษฎการพฒนาทเนนความยงยน (Sustainable Development) เปนแนวคดทเกดจากการประชม Brundthland commission เมอป 1987 ซงมงทจะ

แกปญหาการพฒนาทถกครอบงาดวยกระบวนทศนทเนนเศรษฐกจเปนศนยกลางของการพฒนา เนองจากการขยายตวของเศรษฐกจไทยในชวงทผานมา เกดจากการขยายตวทางการผลตอยางรวดเรว มการใชทรพยากรธรรมชาต เปนปจจยหลกของการผลตโดยปราศจากการวางแผนการใชประโยชนอยางรอบคอบและการปองกนความเสยหายตอสงแวดลอมทาใหเกดการสะสมของปญหาความเสอมโทรมและความรอยหรอของทรพยากรธรรมชาตตามระดบของการผลตโดยรวมทเพมสงขน ซงไดนาไปสความขดแยงทางสงคมอนเกดจากการแยงชงทรพยากรและเชอมโยงไปถงความไมเทาเทยมกนในการครอบครองทรพยากรระหวางคนกลมตางๆในสงคม โดยพฤตกรรมการผลตและการบรโภคทเปนการทาลายทรพยากรธรรมชาตและสรางปญหามลพษของคนในสงคม ทาใหวถการดาเนนชวตขาดความกลมกลนกบสภาพแวดลอมทมคณคา ทงทางธรรมชาต ศลปกรรมและวฒนธรรม และทมากไปกวานน กคอ ภาวะตกตาและเสอมโทรมของธรรมชาต ทาใหคนจนและผยากไร มความจาเปนทจะตองบกรกเขาใชทรพยากรธรรมชาตมากขน เพยงเพอทจะมชวตอยรอดไปเพยงวนหนง ๆ เปนผลใหสภาพธรรมชาตและสงแวดลอมอยในภาวะเสอมโทรมอยางหนก ในขณะเดยวกนความเสอมโทรมของธรรมชาตและสงแวดลอม กยงเรงใหคนจนและผยากไรมความยากลาบากมากขนในการดารงชวต ผลสดทายพวกเขากยงยากจนลงกวาเดม

แนวคดการพฒนาทเนนความยงยนจงเกดขนเพอทจะพทกษและคมครองธรรมชาตและสงแวดลอมในปจจบนใหดารงอยอยางยงยนยาวนานไปจนถงอนาคต เพอสนองตอบตอความจาเปนในความอยรอดของคนรนหลง หากกไมละเลยตอชวตความเปนอยในคนในรนปจจบน ซงหลกการพนฐานทสาคญของการพฒนาทเนนความยงยน ม 3 ประการ คอ 1) การใหความสาคญสงสดแกคณคาของสงแวดลอม อนเปนมตแหงความยงยนของระบบนเวศ 2) การขยายมตเวลาไปสอนาคต ซงเปนมตแหงการมวสยทศนทยาวไกล และ 3) ความยตธรรม อนเปนมตแหงความยงยนทางเศรษฐกจและสงคม โดยในการประชมสดยอดเพอการพฒนาสงคม (The world summit for social development) เมอเดอนมนาคม พ.ศ. 2538 ทกรงโคเปนเฮเกนไดสรปวา การพฒนา


52

สงคมจะตองยดคนเปนศนยกลาง จดมงหมายของการพฒนาคอ การขจดความยากจนทแทจรง การกระจายความยตธรรมและการสรางการมสวนรวมของประชาชน ทงนเรองทตองดาเนนการโดยเรงดวนไดแก ประชากร สขภาพอนามย การศกษา การจางงาน ทอยอาศย สงแวดลอม ภยพบตตางๆ อาชญากรรมและความมนคงของชาต (สภางค จนทวานช และวศน ศลตระกล, 2539, น. 65)

แนวทางการพฒนาเพอความยงยนนไดปรากฏอยในแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 หลายยทธศาสตรดวยกนไดแก ยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ยทธศาสตรการบรหารเศรษฐกจสวนรวม ยทธศาสตรการเพมสมรรถนะและขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ ยทธศาสตรการพฒนาคณภาพคนและการคมครองทางสงคม และยทธศาสตรการปรบโครงเรองการพฒนาชนบทและเมองอยางยงยน ซงโดยภาพรวมมงทจะใหเกดการดาเนนงานตางๆ ทงในดาน 1) การเพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2) การอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตของประเทศใหมความอดมสมบรณเพอความสมดลของระบบนเวศ 3) การอนรกษฟนฟและรกษาสภาพแวดลอมชมชน ศลปวฒนธรรมและแหลงทองเทยว และ 4) การรกษาคณภาพสงแวดลอมโดยใหความสาคญกบการลดมลพษทงนสงทดาเนนการไปบางแลว ไดแก การจดตงคณะกรรมการเพอการพฒนาทยงยน การจดตงกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การปรบปรงกฎหมายทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การจดทาแผนแมบท/แผนเฉพาะเรอง เชน แผนการใชทดนแหงชาต แผนรวมการบรหารจดการทรพยากรนาในพนทลมนาตางๆ เปนตน

ทฤษฎการพฒนาแบบยงยน เปนทฤษฎทใหความสาคญตอการพฒนาทพยายามคงภาวะความสมดลระหวางมตดานเศรษฐกจกบสงคมและสงแวดลอมในระบบเปด โดยพยายามคงระดบการเตบโตของระบบเศรษฐกจใหสมพนธกบความพยายามในการคงสภาพใหเกดความเทาเทยมกนทางสงคมโดยคงไวซงระบบนเวศนทเหมาะสม

พฒนาการของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมไทย การวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดเรมเปนทางการในป 2504 ซงเปนปแรกทมการประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท 1 จนถงป 2555 มการใชแผนพฒนาฯมาแลว 11 ฉบบ แตละฉบบมนโยบายแนวคดหลกในการวางแผนและกลยทธการพฒนาตลอดจนเมอเสรจสนแผนไดเกดผลกระทบตอประเทศไทย ในแตละชวงเวลาแตกตางกนออกไป ดงน


53

แผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบท 1-2(พ.ศ. 2504-2514) แนวคดหลกการพฒนา

ใหความสาคญกบการเตบโตทางเศรษฐกจ (Growth Theory) เพอกาวสความทนสมย (Modernization)

กลยทธการพฒนา เปนการวางแผนจากสวนกลางหรอบนลงสลาง (top down planning) การดาเนนการพฒนาทาโดยฝายรฐ มการจดตงองคกรโดยฝายรฐในการดาเนนการตามโครงการตาง ๆ

• เนนการสรางความเตบโตทางเศรษฐกจผานการออม การลงทน • รบความชวยเหลอจากตางประเทศในโครงการพฒนาตาง ๆ โดยลกษณะโครงการ

พฒนาจะเนนการพฒนาเปนโครงการ ๆ (project) ผานการกลนกรองจากสภาพฒนฯ ดวยการวเคราะหในลกษณะผลไดผลเสยของโครงการ (benefit cost analysis)

• เนนการสรางโครงสรางพนฐาน บรการสาธารณปโภคทจาเปนดานตาง ๆ ท มความสาคญตอการพฒนา เชน การสรางเขอนพลงไฟฟา การตดถนนสายหลก ดงคาขวญในยคน ทวา “นาไหล ไฟสวาง ทางด มงานทา”

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1 และ 2 นมขอสงเกตเกยวกบนโยบายการพฒนาสงคมคอ ขณะนนยงไมมนโยบายดานประชากรเนองจากยงไมเปนปญหาสาคญของประเทศ นอกจากนนยงไมมการแยกนโยบายดานการศกษาแตจดเขาเปนสวนหนงของเเผนพฒนาเศรษฐกจไมไดแยกเปนแผนพฒนาการศกษาออกมาอยางชดเจน ถอเอาวาการศกษาเปนสวนทตองดาเนนการเพอใหสอดคลองกบความตองการทางเศรษฐกจ

ผลของการพฒนา ผลของการพฒนาในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 1-2 คอความเตบโตทางเศรษฐกจมอตราการขยายตวรอยละ 8 ตอปในชวงแผนพฒนาฉบบท 1และรอยละ 7.5 ตอปในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 2 ดลการชาระเงนระหวางประเทศมฐานะเกนดล เมอสนแผนพฒนาฉบบท 1 ประเทศไทยมทนสารองเพมขนเปน 800 ลานเหรยญสหรฐ

อยางไรกตาม ผลจากการพฒนาตามแผน 1-2 กลบทาใหเกดความแตกตางระหวางชนบทและเมองความเจรญตาง ๆ กระจกตวอยในกรงเทพมหานคร ประชาชนหลงไหลสเขตเมองโดยเฉพาะเขตเมองหลวง เพอแสวงหาโอกาสทดกวาทางเศรษฐกจ


54

2 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 3 (พ. ศ.2515-2519)

แนวคดหลกการพฒนา เนนการปรบโครงสรางพนฐานเพอรองรบการพฒนา (Structural Adjustment) และเรมให

ความสาคญกบการวางแผนดานสงคมมการเปลยนชอจาก แผนพฒนาเศรษฐกจ มาเปนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ใหความสาคญกบการพฒนาอตสาหกรรมเพอการสงออก นอกจากนนในแผนดงกลาวนยงมการกาหนดนโยบายประชากรเปนครงแรกและเรมมแผนงานดานการศกษาทชดเจนมากขน

กลยทธการพฒนา กลยทธในชวงแผนนมลกษณะดงนคอ • พยายามเรงกระจายความเจรญดานโครงสรางพนฐานใหครอบคลมกระจายสชนบทให

มากขนและสงเสรมใหประชาชนในเขตทไดรบบรการใหสามารถเพมผลผลตของตนและไดรบประโยชนจากโครงสรางพนฐานดงกลาวใหมากขน

• เนนการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจ พรอมกบปรบนโยบายเรงรดการสงออกและสนบสนนอตสาหกรรมทดแทนการนาเขา ปรบงบลงทนโครงการกอสรางมาเปนการสนบสนนการลงทนเพอใชประโยชนจากโครงการขนพนฐาน

• ในดานจานวนประชากรเรมมนโยบายดานประชากรในเรองการลดจานวนประชากร • ในดานคณภาพประชากร เรมมแผนพฒนาการศกษาแยกออกมาอยางชดเจนมากขน

กระจายรายไดและบรการทางสงคม มความพยายามกระจายดานปรมาณสถานศกษาและสถานบรการดานสาธารณสขใหครอบคลมพนทตาง ๆ

ผลของการพฒนา เนองจากระบบการเงนของโลกเกดความผนผวนในชวงป 2514 คาเงนดอลลารสหรฐตกตา ประกอบกบเกดปญหาวกฤตนามนทาใหมผลกระทบตอเศรษฐกจไทย อาหารและวตถดบตาง ๆ มระดบราคาสงขน ราคานามนสงขน เกดภาวะเงนเฟอสงถงรอยละ 12 ประกอบกบเกดภาวะเศรษฐกจฝดเคองอยางรวดเรวทาใหอตราการขยายตวการลงทนทงภาครฐและเอกชนเกดภาวะซบเซา ซงสงผลใหอตราการขยายตวทางเศรษฐกจในชวงแผนพฒนาฉบบท 3 คงอยในระดบอตรารอยละ 7.1 ตอป


55

3 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4 (พ.ศ. 2520-2524)

แนวคดหลกการพฒนา ฟนฟฐานะเศรษฐกจของชาต และรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจ กลยทธการพฒนา การดาเนนงานพฒนายงเปนฝายรฐเปนผ ดาเนนการโดยมแนวทางดงน • มการเปลยนจากแนวคดการพฒนาเปนโครงการ ๆ มาเปนการพจารณาในลกษณะรวม

ระหวางสาขาเศรษฐกจ ลกษณะตาง ๆ มากขน ใชกลยทธการพฒนาระหวางสาขา (inter-sectoral development planing approach)

• แนวทางการพฒนาไดมการปรบใหมลกษณะจากลางสบนมากขน ดวยการกาหนดใหมแผนพฒนาจงหวด อยางไรกตามการดาเนนงานยงมลกษณะรวมอานาจในสวนกลางอยนนเอง

• ฟนฟเศรษฐกจของประเทศดวยการขยายการผลตภาคการเกษตร ปรบปรงโครงสรางอตสาหกรรมเพอการสงออก กระจายรายไดและการมงานทาใหภมภาค ใชมาตรการกระต นอตสาหกรรมทซบเซาและพยายาม รกษาดลการชาระเงน

• เรมมการนาแนวคดดานสาธารณสขมลฐานเขามาเปนเปาหมายสขภาพดถวนหนาในป 2543

• เ รงบรณะและปรบปรงการบรหารทรพยากรหลกของชาต รวมทง มการนาเอาทรพยากรธรรมชาตมาใช มการเรงรดการปฏรปทดน จดสรรแหลงนา สารวจและพฒนาแหลงพลงงาน

ผลของการพฒนา ในชวงแผนพฒนาฉบบท 4 นอตราการขยายตวทางเศรษฐกจยงคงอยในระดบคาเฉลยรอยละ 7.1 ตอป แตโครงสรางการผลตไดเปลยนโดยเนนการผลตภาคอตสาหกรรม จงมผลทาใหรายไดเฉลยตอหวประชากรในสาขาเกษตรกรรมตากวารายไดเฉลยทงประเทศ และตากวาระดบรายไดเฉลยในภาคอตสาหกรรมถง 5 เทาตว โดยเฉพาะในชวงแผนพฒนาฉบบท 4 นไดเกดภาวะวกฤตราคานามนครงท 2 และโดยทประเทศไทยมความจาเปนจะตองพงพาพลงงานจากตางประเทศในอตรารอยละ 75 ของพลงงานทงหมดจงสงผลใหประเทศไทยขาดดลการคารอยละ 7.6 ของ GDP และอตราเงนเฟอสงเฉลยรอยละ 11.6 ตอป ผลการพฒนาในชวงแผน 4 ไดกอใหเกดการทงหางในเรองการกระจายรายไดระหวางเมองและชนบท แมรายไดรวมประชาชาตและการเตบโตทางเศรษฐกจจะเตบโตสงขนอยางตอเนองกตาม


56

4 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5-6 (พ.ศ. 2525-2529 และ 2530-2534) แนวคดหลกการพฒนา พฒนาแนวรกเนนการเตบโตดวยการกระจายความเจรญ (Redistribution with Growth)

โดยยดพนทเปนหลก มการกาหนดความจาเปนพนฐานและดชนชวดเพอยกระดบคณภาพชวตประชาชน

กลยทธการพฒนา • เรมใชกลยทธการพฒนาทเนนการยดเขตพนทเปนหลก (area- based approach) • การวางแผนยงมลกษณะบนลงลาง (top down) แตเรมมการสนบสนนการวางแผนจาก

ลางขนสบน (bottom up planning) มากขน เนนบทบาทและการระดมความรวมมอจากภาคเอกชนและภาคประชาชนในทองถนมากขน

• เปลยนแนวทางการพฒนาแบบแยกแตละสาขาเศรษฐกจมาเปนการพจารณาในลกษณะแบบแผนงาน (programming approach) มากขน โดยพจารณาถงความสมพนธรวมระหวางแผนงานตาง ๆ ทงนมเปาหมายสาคญคอ การพฒนาชนบทอนเปนพนทปญหาไดรบผลกระทบจากความไมเทาเทยมกนในผลของการพฒนา

• การพฒนาชนบท ยดพนทเปนหลกแยกเปนพนทชนบททวไป และพนทชนบทยากจน จดลาดบความสาคญของเขตพนททตองเรงดาเนนการแกปญหาและสรางโอกาสในการเพมผลผลต สรางรายได สรางงานพฒนาคณภาพชวต

• มการเปดตลาดแบบเสร (free market) สงเสรมอตสาหกรรมสงออก เนนการปรบโครงสรางเศรษฐกจและฟนฟฐานะการเงนการคลงของประเทศ

• ปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ ไดแก โครงสรางการเกษตร โครงสรางอตสาหกรรมเพอการสงออกและกระจายอตสาหกรรมสภมภาค

• เนนการเพมบทบาทองคกรประชาชนในทองถนเพอการพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ผลของการพฒนา ผลของแผนพฒนาฉบบท 5 พบวา จากการทภาวะเศรษฐกจของโลกผนผวนคอนขาง

รนแรงและภาวะเศรษฐกจซบเซาตดตอกนเปนเวลานาน ประกอบกบประเทศอตสาหกรรมเรมมการใชนโยบายกดกนทางการคา มผลทาใหรฐบาลใชมาตรการการเงนการคลงอยางเขมงวด และมการประกาศลดคาเงนบาทในป 2527 อยางไรกตาม ในชวงปลายแผน 5 ราคานามนและอตรา


57

ดอกเบยไดลดลงจงมผลทาใหมการฟนตวทางเศรษฐกจโดยมอตราการขยายตวทางเศรษฐกจเฉลยรอยละ 4.4 ตอป สวนอตราการออมมอตราตาในขณะทประเทศตองการการลงทน ดงนนจงมความจาเปนในการก เงนลงทนจากตางประเทศมากขน ทาใหประเทศมภาระหนตางประเทศเพมมากขน

ในชวงปลายแผน 6 อตราการขยายตวทางเศรษฐกจสงขนถงรอยละ 10.8 ตอป โครงสรางทางเศรษฐกจเปนเศรษฐกจแบบเปดมากขน มสดสวนการคาตางประเทศสงถงรอยละ 80 ตอ GDP รายไดตอหวประชากรเพมจาก 21,000 ตอป ในป 2529 เปน 44,307 ตอป ในป 2534 ปญหาทพบคอปญหาการกระจายรายไดของประชากรมมากขน ชองวางการออมกบการลงทนมแนวโนมเพมขน และมปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพมมากขน

5 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 7 (พ.ศ. 2535-2539)

แนวคดหลกการพฒนา สงคมโลกเขาสยคโลกาภวตน เรมเหนความจาเปนในการนาแนวคดการพฒนาแบบยงยนมาใช

กลยทธการพฒนา กลยทธการพฒนาเนนการสรางความสมดลในการพฒนา 3 ดานคอ

• การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางตอเนองและมเสถยรภาพ โดยดาเนนนโยบายเพอเพมประสทธภาพการผลตและปรบโครงสรางการผลต การพฒนาอตสาหกรรม การคาและการลงทน เนนการสรางโอกาสในการแขงขนกบตางประเทศ รวมทงมการพฒนาและมการนาวทยาศาสตรเทคโนโลยทเหมาะสมมาใช

• การกระจายรายไดและกระจายความเจรญไปสภมภาคและชนบทดวยมาตรการทางดานภาษและรายจายของรฐบาล กระจายอานาจทางการคลงสจงหวดและทองถน มการกระจายการถอครองทรพยสนดวยการเรงรดการปฏรปทดน การออกเอกสารสทธทดน มการพฒนาเมองศนยกลางความเจรญในภมภาคเพอเปนฐานดานเศรษฐกจและการจางงาน

• การพฒนาทรพยากรมนษย คณภาพชวตและสงแวดลอม ดวยแผนงานตาง ๆ ทงดานการศกษา สาธารณสข วฒนธรรม และสงคม เชน แผนงานดานการศกษา มความพยายามในการพจารณาในดานคณภาพการศกษา การพฒนาดานรางกาย สตปญญา จตใจ คณธรรม จรยธรรม และการกระจายโอกาสทางการศกษาอยางเทาเทยม สาหรบแผนดานประชากร การควบคมขนาดการเตบโตของประชากรกพบวาไดผลดยง การเตบโตของประชากรในปลายแผน 7 พบวาอยใน


58

อตราการเตบโตเพยงรอยละ 1.2 นอกจากนนยงไดเนนการพฒนากฎหมายรฐวสาหกจและระบบราชการใหมความเหมาะสมกบแนวการพฒนาอกดวย

ผลของการพฒนา ผลการเปลยนแปลงดานนโยบายการคาและการลงทนของประเทศซงเนนตลาดเสร ตงแต

แผนพฒนาฉบบท 6 เปนตนมาทาใหเกดแรงผลกดนทางเศรษฐกจทสาคญคอ การเรงสรางรายไดจากการสงออก โดยเฉพาะการผลกดนนโยบายการเปนประเทศอตสาหกรรมใหม ทาใหในชวงของแผน 7 เปนชวงของการเตบโตในดานเศรษฐกจทมอตราขยายตวโดยเฉลยสงถงรอยละ 7.8 ตอป รายไดตอหวเพมจาก 49,410 บาทตอปในป 2535 เปน 76,804 บาทตอปในป 2539 อนเนองจากการสนบสนนการลงทนดานอตสาหกรรม แตเปนอตสาหกรรมทเรยกวาเปนฐานการผลตทไดรบประโยชนจากการใชประโยชนแรงงานไรฝมอราคาถกเพอสงออกโดยใชเทคโนโลยนาเขา ในชวงแผนนนบเปนชวงของการทาลายสงแวดลอมเพอการผลต การบรโภคออยางมากทาใหเกดผลกระทบอยางมากมายตอทรพยากรธรรมชาตทงเรอง ดน นา อากาศ ปาไม ฯลฯ การพฒนามงเนนการแขงขนตามกระแสโลกาภวฒน มผลทาใหสงคมไทยเขาสภาวะเศรษฐกจด สงคมมปญหาและการพฒนาไมยงยน 6 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544)

แนวคดหลกการพฒนา ในชวงแผนฉบบท 8 นเองทประเทศไทยเรมตนนาแนวคดใหมของการพฒนาทมาจากรากฐานของตนเอง (Indigeneous Theory) มงเนนหลกการพงตนเอง แทนการพงการลงทนจากตางประเทศ และใหความสาคญกบทนมนษยอนเปนตนทนทางสงคมอนมคายงตอการพฒนา ยดหลกการพฒนาดวยแนวคดการพฒนาแบบองครวม เนนคนเปนศนยกลางการพฒนา (Holistic / People-centered oriented)

กลยทธการพฒนา กระบวนทศนในการพฒนาเกดการเปลยนแปลงครงสาคญในการจดทาแผน 8 เปลยนจากแผนชนาจากรฐเปนแผนซงเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการกาหนดแผนไปสแนวคด ครอบครวอบอน ชมชนเขมแขง สงคมมประสทธภาพคอ

• แนวคดการพฒนาแบบองครวมซงหมายถง การพฒนาทคานงถงทก ๆ มตของชวตและสงคมโดยเนนใหเกดการพฒนาทกดานพรอมกน ยทธศาสตรสาคญคอการเพมศกยภาพและความเขมแขงของคนและชมชน เเละการสรางสภาพแวดลอมทเออตอการพฒนาศกยภาพดงกลาว


59

• แนวคดการพฒนาทเนนคนเปนศนยกลางการพฒนาซงหมายถงการพฒนาของคนทเนนการเพมศกยภาพของคนและสภาพแวดลอมใหเออตอการพฒนาคน โดยคน หมายถงใหคนเปนผ มสวนรวมในการตดสนใจและเพอคน คอผลประโยชนในการพฒนาคอการสรางความเปนอยทดคณภาพชวตทดจะตกอยแกทกคน

ยทธศาสตรสาคญการพฒนาแบงไดเปน 4 กลมคอ 1) การพฒนาคน ครอบครวและชมชนใหอบอนเขมแขง 2) การพฒนาเศรษฐกจใหมการเตบโตอยางมเสถยรภาพ 3) การพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหยงยน 4) การพฒนาดานการบรหารจดการ และการเมองใหมประสทธภาพ

ผลของการพฒนา เนองจากตนป 2540 ประเทศไทยเผชญกบปญหาวกฤตการณทางการเงนซงสงผลกระทบ

ตอเสถยรภาพทางเศรษฐกจของประเทศอยางยง ทาใหตองขอรบความชวยเหลอทางวชาการและการเงนจากกองทนการเงนระหวางประเทศและรบพนธกรณทจะตองปฏบตตามแผนฟนฟเศรษฐกจทไดตกลงรวมกน แผนพฒนาฉบบท 8 จงตองมการปรบใหสอดคลองกบเปาหมายทไดตกลงกบกองทนการเงนระหวางประเทศ อยางไรกตาม ในชวงปลายแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 ในป 2544 พบวา

• การจดสรรเงนลงทนเพอการพฒนาขาดความสมดล มงเรองกายภาพมากกวาการพฒนาคน แมวางบประมาณทไดรบการจดสรรเพอพฒนาคนจะมากขน แตงบประมาณสวนใหญถกจดสรรไปในการดาเนนการซงเปนรายจายประจามากกวางบลงทน

• การจดการศกษาไทยประสบความสาเรจในเชงปรมาณ แตมปญหาขาดคณภาพโดยเฉพาะฐานทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยอยในสภาพออนแอไมสามารถแขงขนในเวทการคาโลก

• การใหบรการสาธารณสขยงมความเหลอมลาและไมทวถง นอกจากนนแมในเขตทมสถานอนามยและโรงพยาบาลจานวนมาก แตสขภาพคนไทยกลบมปญหาในเรองโรคทสามารถปองกนได

• คณภาพคนไทยยงอยระดบไมนาพงพอใจ ไมสามารถปรบตวใหทนการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม ตลอดจนวทยาการสมยใหมทมากบกระแสโลกาภวตนไดอยางเทาทน อน


60

เกดจากความออนแอดานกระบวนการจดการ นอกจากนนคนไทยสวนมากยงขาดการเขาถงและไมไดรบการคมครองจากหลกประกนทางสงคมโดยเฉพาะกลมคนยากจนและผ ดอยโอกาส

• การดแลใหความสาคญกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนไปไดชา ทาใหเกดความเสอมโทรม มการใชทรพยากรธรรมชาตสนเปลองโดยไมคานงถงผลกระทบ ทาใหเกดความขดแยงระหวางกลมตาง ๆ ในสงคมมากขน

• ระบบการบรหารทงทางเศรษฐกจ การเมองและราชการขาดประสทธภาพ กฎหมายลาสมย ไมทนการเปลยนแปลงของสงคม

7 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท9 (พ.ศ. 2545-2549)

แนวคดหลกการพฒนา เนนการพฒนาสสงคมทเขมแขงและมดลยภาพ ยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

เปนแนวคดพนฐานในการพฒนาดานตาง ๆ อยางสมดล เพอใหสงคมไทยเปนสงคมคณภาพ เปนสงคมแหงภมปญญาและการเรยนร และเปนสงคมสมานฉนท

กลยทธการพฒนา ยทธศาสตรการพฒนาเนน 1) การสรางระบบการบรหารจดการทด ดวยยทธศาสตรการบรหารจดการ ปรบเปลยน

กลไกการบรหารภาครฐจากการสงการและการควบคม เปนการประสานใหความรวมมอและเปนผอานวยความสะดวก

2) เสรมสรางฐานรากของสงคมใหเขมแขง ดวยการใชยทธศาสตรการพฒนาคนและการคมครองทางสงคม การปรบโครงสรางการพฒนาชนบทและเมองอยางยงยนและการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3) ปรบโครงสรางทางเศรษฐกจใหมความสมดล เพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศและพฒนาความเขมแขงทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย

สรรเสรญ วงศชอม (2546) ไดสรปผลการพฒนาประเทศไทยไวในบทนาของหนงสอชอ การพฒนาไวอยางนาสนใจ ดงน “...ผลการพฒนาประเทศไทยในชวง 40 ปกวาทผานมา มทงความกาวหนาและความเสอมถอย ขนอยกบปจจยทเอออานวยและปจจยทเปนอปสรรคตอการพฒนาทเปลยนไปกอนวกฤตเศรษฐกจการเงนในป2540 ประเทศไทยมอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยในระดบสงเฉลยรอยละ 7-8 ตอปมาโดยตลอด ถอวามความสาเรจในดานอตราการเตบโตแตการ


61

พฒนากเนนการเตบโตในเชงปรมาณ ไมเนนคณภาพ ทาใหการพฒนาขาดความสมดลมชองวางระหวางคนรวยและคนจนสงมาก การกระจายรายไดของประเทศในรอบกวา 15 ปทผานมามความเหลอมลากนมากและเกอบไมมการเปลยนแปลงกลาวคอมปญหาความยากจนปรากฏอยางชดเจนกลมคนรวยรอยละ20 สดทายมสวนแบงรายไดรวมกนเกนครงหนงของรายไดทงหมด ในขณะทคนสวนใหญรอยละ 60 ของประเทศมสวนแบงรายไดเพยง หนงในสของรายไดทงหมด อาจกลาวไดวาผลการพฒนามลกษณะ รวยกระจก จนกระจาย นอกจากนนทรพยากรธรรมชาตยงถกทาลายและเสอมโทรมไปมาก การดแลรกษาสงแวดลอมไมสามารถดาเนนการไดทนการพฒนา สงผลใหคณภาพชวตของคนไทยในบางพนทเสอมถอย การพฒนาขาดความสมดลระหวางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมและเทคโนโลย...” ป 2547 ประเทศไทยอยในชวงเวลาครงของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 จงยงอยระหวางการประเมนผลการพฒนาและดวยเหตททศทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดกาหนดกรอบการพฒนาโดยคานงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนหลก กลาวคอ แนวคดเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiecy Economy) เศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทชถงแนวทางการดารงอยและการปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชนจนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหดาเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอยคโลกาภวตน ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปนทจะตองมระบบภมค มกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใดๆอนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจาเปนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการนาวชาการตางๆมาใชในการวางแผนและการดาเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎและนกธรกจในทกระดบใหมสานกในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ดาเนนชวตดวยความอดทน พากเพยร มสตปญญาและความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอมและวฒนธรรมจากโลกภายนอก ในการประเมนผลการพฒนาทสอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนนสานกงานคณะกรรมการการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดพฒนาเครองชวด “ความเขมแขงทางเศรษฐกจ” ขนโดยใหความหมายของความเขมแขงทางเศรษฐกจวา หมายถง “ระบบเศรษฐกจทสามารถพงตนเองได มภมค มกนทางเศรษฐกจ สามารถปรบตวใหทนตอการเปลยนแปลง


62

สถานการณโลก มการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางมเสถยรภาพและกระจายผลประโยชนของการพฒนาอยางเปนธรรม” คาสาคญตางๆทเกยวของในเรองนไดแก

1. การพงตนเองทางเศรษฐกจ หมายถง การทระบบเศรษฐกจสามารถพงตนเองในภาคการผลตตางๆไดอยางมประสทธภาพ โดยอาศยปจจยการผลตทงเงนทน เทคโนโลยและวตถดบในประเทศอยางเหมาะสม รวมทงการสรางสมดลระหวางตลาดภายในและภายนอกประเทศ โดยใชความรวมมอและพงพาตางประเทศอยางรอบคอบ เพอใหเกดประโยชนแกประเทศอยางเตมท ซงจะชวยใหเศรษฐกจไทยพฒนาบนพนฐานทมนคงและลดผลกระทบทอาจเกดจากเศรษฐกจภายนอกประเทศ การพงพาตนเองดานการผลตจะใชตวชวดทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงของรายไดทเกดจากการผลตทางการเกษตร ขณะทการพงตนเองดานปจจยการผลตจะวดจากการนาเขาวตถดบและสนคาทนจากตางประเทศ และดลการคาจะเปนตวชวดใหเหนถงความเขมแขงของเศรษฐกจไทยในการพงพาตนเองทงในดานการผลตและการตลาด

2. ภมคมกนทางเศรษฐกจ คอ การสรางขดความสามารถของระบบเศรษฐกจในการรองรบหรอจดการหรอลดความเสยงทอาจเกดขนจากปจจยภายนอกประเทศ เพอใหมความเขมแขงและชวยเสรมสรางความมเสถยรภาพของระบบเศรษฐกจ ซงการสรางภมคมกนควรดาเนนไปพรอมๆกน ทงในดานการคาระหวางประเทศ และดานขดความสามารถในการหารายไดของภาครฐ ทงนเพอใหประเทศสามารถพงตนเองไดในระดบทจะรกษาเสถยรภาพและความมนคงทางเศรษฐกจไวได ดงนนระดบภมคมกนจงสามารถวดไดจากระดบการเปดประเทศอนแสดงถงความเสยงของการพงพงการคาระหวางประเทศ ดลการคาทแสดงฐานะการเงนของรฐบาล และหน ตางประเทศซงแสดงถงความเชอถอในฐานะการเงนของประเทศ

3. การปรบตวใหทนตอการเปลยนแปลงสถานการณโลก การแสดงใหเ หนถงความสามารถของประเทศในการรบรสถานการณการเปลยนแปลงของโลกและนามาปรบเปลยนไดอยางเหมาะสม โดยเฉพาะการสรางสมรรถนะในการแขงขนใหทนตอภาวะการณโลกทไรพรมแดน ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย เพอใหระบบเศรษฐกจสามารถดารงอยได การปรบตวดงกลาวรวมถง การปรบตวทางการผลต การคาระหวางประเทศและการปรบตวดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย การปรบตวใหทนตอการเปลยนแปลงสถานการณโลกหรอขดความสามารถในการแขงขน ซงจะใชสวนแบงทางการตลาดสนคาออกของไทยในตลาดโลกเปนตวชวดขดความสามารถและความรวดเรวของการปรบตว สวนคาใชจายทางการวจยและพฒนาและประสทธภาพการผลตรวมจะเปนดชนชวดการเปลยนแปลงทจะนาไปสความสาเรจในการปรบตว คอ ขดความสามารถในการแขงขน


63

4. การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางมเสถยรภาพ เปนภาวการณทางเศรษฐกจทมความมนคงและสามารถดาเนนอยได โดยอาศยกลไกกระบวนการทางเศรษฐกจทมความสอดคลองสมดลและมเสถยรภาพทงภายในและภายนอกประเทศ เพอใหมการจางงานอยางเตมท มเสถยรภาพดานราคาดานการเงน และดานการคาระหวางประเทศ การวดการเจรญเตบโตจะประเมนจากอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ สวนเสถยรภาพภายในจะพจารณาจากอตราเงนเฟอ ในขณะทเสถยรภาพภายนอกจะวดจากดลบญชเดนสะพด

5. การกระจายการพฒนาทเปนธรรม คอ การกระจายผลประโยชนของการพฒนาทางเศรษฐกจอยางทวถงและเปนธรรม ไมกระจกตวอยทกลมใดกลมหนง ซงพจารณาจากการกระจายรายได โดยวดชองวางความแตกตางของสดสวนการถอครองรายไดระหวางคนรวยกบคนจน การวดความไมเทาเทยมกนของการพฒนาจะใชการเปรยบเทยบการกระจายผลตอบแทนในการผลต

8 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) วสยทศนประเทศไทยภายใตแผนพฒนาฯฉบบท 10 มงพฒนาสสงคมอยเยนเปนสขรวมกน (Green and Happiness Society) คนไทยมคณธรรม นาความ รอบร รเทาทนโลก ครอบครวอบอน ชมชน สงคมสนตสข เศรษฐกจมคณภาพ เสถยรภาพ และเปนธรรม สงแวดลอมมคณภาพและทรพยากรธรรมชาตทยงยน อยภายใตระบบบรหารจดการประเทศทมธรรมาภบาล ดารงไวซงระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขและอยในประชาคมโลกไดอยางมศกดศร พนธกจ เพอใหการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 มงส“สงคมอยเยนเปนสขรวมกน” ภายใตแนวปฏบตของ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” เหนควรกาหนดพนธกจของการประเทศ ดงน 1. พฒนาคนใหมคณภาพ คณธรรมนาความรความรอบรอยางเทาทน 2. เสรมสรางเศรษฐกจใหมคณภ าพ เสถยรภาพ และเปนธรรม 3.ดารงความหลากหลายทางชวภาพ และสรางความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและคณภาพสงแวดลอม


64

4. พฒนาระบบบรหารจดการประเทศใหเกดธรรมภบาลภายใตระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข วตถประสงค 1. เพอสรางโอกาสการเรยนรคคณธรรม 2. เพอเพมศกยภาพของชมชน 3. เพอปรบโครงสรางการผลตสการเพมคณคาของสนคาและบรการบนฐานความรและนวตกรรม 4. เพอสรางภมคมกนและระบบบรหารความเสยงใหกบภาคการเงน การคลง พลงงาน ตลาดปจจยการผลต ตลาดแรงงาน และการลงทน 5. เพอสรางระบบการแขงขนดานการคาและการลงทนใหเปนธรรม และคานงถงผลประโยชนของประเทศ 6. เพอเสรมสรางความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตและคณคาความหลากหลายทางชวภาพ 7. เพอเสรมสรางธรรมาภบาลในการบรหารจดการประเทศสภาครฐ ภาคธรกจเอกชน และภาคประชาชน เปาหมาย 1. เปาหมายการพฒนาคณภาพคนและความเขมแขงของชมชน 1.1 การพฒนาคน 1) คนไทยทกคนไดรบการพฒนาใหมความพรอมทงดานรางกาย สตปญญา คณธรรม จรยธรรม อารมณ มความสามารถในการแกปญหา มทกษะในการประกอบอาชพ มความมนคงในการดารงชวตอยางมศกดศร และอยรวมกนอยางสงบสข 2) เพมจานวนปการศกษาเฉลยของคนไทยเปน 10 ป พฒนากาลงแรงงานระดบกลางทมคณภาพเพมเปน 60% กาลงแรงงานทงหมด และเพมสดสวนบคลากรดานการวจยและพฒนาเปน 10 คน ตอประชากร 10,000 คน 3) อายคาดหมายเฉลยของคนไทยสงขนเปน 80 ป ควบคกบการลดอตราเพมของการเจบปวยดวยโรคทปองกนไดใน 5 อนดบแรก คอ หวใจ ความดนโลหตสง


65

เบาหวาน หลอดเลอดสมอง และมะเรง นาไปสการเพมผลตภาพ แรงงาน และลดรายจายดานสขภาพของบคคลลงในระยะยาว 1.2 การพฒนาชมชนและแกปญหาความยากจน ทกชมชนมแผนชมชนแบบมสวนรวม และองคกรปกครองสวนทองถนนาแผนชมชนไปใชประกอบการจดสรรงบประมาณเพมกจกรรมสรางสรรคสงคมและบรรเทาปญหาอาชญากรรม ยาเสพตด และขยายโอกาสเขาถงแหลงทน การมสวนรวมในการตดสนใจ และลดสดสวนผ ทอยใตเสนความยากจนลงเหลอรอยละ 4 ภายในป 2554 2. เปาหมายดานเศรษฐกจ 2.1 โครงสรางเศรษฐกจ สดสวนภาคเศรษฐกจในประเทศตอภาคการคาระหวางประเทศ เพมขนเปน 75% ภายในป 2554 และสดสวนภาคการผลตการเกษตรและอตสาหกรรมเกษตรเพมขนเปน 15% ภายในป 2554 2.2 เสถยรภาพเศรษฐกจ อตราเงนเฟอทวไปเฉลย 3.0 - 3.5 % ตอป สดสวนหน สาธารณะตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ไมเกน 50% และความยดหยนการใชพลงงานเฉลยไมเกน 1 : 1 ในระยะของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 2.3 ความเปนธรรมทางเศรษฐกจ สดสวนรายไดของกลมทมรายไดสงสด 20% แรก ตอรายไดของกลมทมรายไดตาสด 20% ไมเกน 10 เทาภายในป 2554 และสดสวนผลผลตของวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมตอผลผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ไมตากวา 40% ในระยะของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 3. เปาหมายการสรางความมนคงของฐานทรพยากรและสงแวดลอม 3.1 รกษาความสมบรณของฐานทรพยากรและความหลากหลายทางชวภาพ ใหมพนทปาไมไวไมนอยกวา 33% และตองเปนพนทปาอนรกษไมนอยกวา 18% ของพนทประเทศ รวมทงรกษาพนททาการเกษตรในเขตชลประทานไวไมนอยกวา 31 ลานไร 3.2 รกษาคณภาพสงแวดลอมใหอยในระดบทเหมาะสมตอการดารงคณภาพชวตทดและไมเปนภยคกคามตอระบบนเวศ ตลอดจนคณภาพชวตของคนไทย 4. เปาหมายดานธรรมภบาล


66

4.1 มงใหธรรมาภบาลของประเทศดขน มคะแนนภาพลกษณของความโปรงใสอยท 5.0 ภายในป 2554 ระบบราชการมขนาดทเหมาะสม และมการดาเนนงานทคมคาเพมขน ลดกาลงคนภาคราชการใหได 10% ภายในป 2554 4.2 สรางองคความรเกยวกบประชาธปไตยและธรรมาภบาลในบรบทไทย ใหมการศกษาวจย พฒนาองคความรในดานวฒนธรรมประชาธปไตย วฒนธรรมธรรมาภบาล และวฒนธรรมสนตวธเพมขนในระยะของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 5. ยทธศาสตรการพฒนาประเทศ ภายใตบรบทการเปลยนแปลงในกระแสโลกาภวฒนทปรบเปลยนเรวและสลบซบซอนมากยงขน จาเปนตองกาหนดยทธศาสตรการพฒนาประเทศทเหมาะสม ดงน 1) ยทธศาสตรการพฒนาคณภาพคนและสงคมไทยสสงคมแหงภมปญญาและการเรยนร

2) ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงของชมชนและสงคมใหรากฐานทมนคงของ ประเทศ 3) ยทธศาสตรการปรบโครงสรางการผลตใหสมดลและยงยน ใหความสาคญกบการประเทศโครงสรางกบการปรบโครงสรางเพอสรางความเขมแขงของภาคการผลตและบรการบนฐานการเพมคณคาสนคาและบรการจากองคความรสมยใหมภมปญญาทองถนและนวตกรรม และการบรหารจดการทดรวมทงสรางบรรยากาศการลงทนทดดวยการพฒนาโครงสรางพนฐานและระบบโลจสตกส 4) ยทธศาสตรการพฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงของฐานทรพยากรและสงแวดลอม 5) ยทธศาสตรการเสรมสรางธรรมาภบาลในการบรหารจดการประเทศ มงเสรมสรางความเปนธรรมในสงคมอยางยงยน 8 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) "การจะพฒนาคนตองพฒนาทจตใจ" วลดงกลาวนเรามกคนหกนมากทสด นนกหมายถงวา จตใจ ถอเปนแกนสาคญในงานดานการพฒนา จะ พฒนาเจรญรงเรองมากแตถาจตใจไมมพฒนาการตามไปดวยกไมเกดผล (เสอมทราม) การจะพฒนาประเทศกเชนเดยวกน จะมงความ


67

เจรญเตบโตดานใดดานหนงไมได จาเปนอยางยงทจะตองใหความสาคญรอบดาน (หลายมต) และการจะใหฝายปฏบตสามารถนาแผนไปสการปฏบตไดอยางเกดผล ก ตองมการรางแผนพฒนาขน ในอดตเรยกแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต เมอการพฒนามงเนนเฉพาะระบบเศรษฐกจเพยงอยางเดยว เพยงเพอตองการหนออกจากคาวา “ประเทศดอยพฒนา, ประเทศกาลงพฒนา, ประเทศทสาม” กลบพบวาผคนในประเทศยงจนลงเรอยๆ ปญหาดานสงคมกลบทวความรนแรงขนอยางเหนไดชด ฝายบรหารตองมการทบทวนบทบาทตนเองใหม เพม คาวาสงคมเขาไปดวย ทาใหไดคาใหมซงฟงดดขนคอ “แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต” ปจจบนกาลงเรมใชแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 ชวงภาวะเศรษฐกจฟอง พ.ศ.2540 ประเทศไทยประสบกบภาวะวกฤตเศรษฐกจตกตา นอกจากนนประสบกบความไมสมดลทเกดจากการพฒนาประเทศขาดความยงยน เนองจากมงการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเพยงอยางเดยว ขณะทดานสงคมไดประสบกบภาวะปญหาตางๆ และทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมความเสอมโทรมลง จงมการนอมนาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใช ซงถอเปนปรชญาทชนายทธศาสตรและนโยบายการพฒนาประเทศทมงสการพฒนาอยางยงยน และมนคงทกภาคสวน ทศทางการพฒนาประเทศ การ พฒนาประเทศไทยระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ตระหนกถงสถานการณและความเสยงซงเกดขนจากการเปลยนแปลงในระดบโลก และภายในประเทศ โดยเฉพาะดานความผนผวนทางเศรษฐกจ พลงงาน และภมอากาศ ภายใตหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยใหความสาคญดานการพฒนาระบบเศรษฐกจภาคการเกษตร พรอมกาวสประชาคมอาเซยนในป 2558 ทมความพงพาอาศยซงกนและกน ดงนน กลาวไดวาทศทางการพฒนาประเทศในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 คอการสรางภมคมกนในมตตาง ๆ เพอใหการพฒนาประเทศมความสมดลและยงยน โดยมการนาทนดานตางๆ ทประเทศมอยมาใชประโยชนอยางบรณาการและเกอกลกน พรอมทงเสรมสรางใหแขงแกรงเพอเปนรากฐานการพฒนาประเทศ คอพฒนาคนและสงคมไทยสสงคมคณภาพ วสยทศน พนธกจ วตถประสงคและเปาหมายการพฒนาประเทศ “คน ไทยภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความพอเพยง ยดมนในวฒนธรรมประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล การบรการสาธารณะขนพนฐานททวถง มคณภาพ สงคมมความปลอดภยและมนคง อยในสภาวะแวดลอมทด เกอกลและเอออาทรซงกนและกน ระบบการผลตเปนมตรกบสงแวดลอมมความมนคงดานอาหารและพลงงาน อยบนฐานทาง


68

เศรษฐกจทพงตนเองและแขงขนไดในเวทโลก สามารถอยในประชาคมภมภาคและโลกไดอยางมศกดศร” นคอกรอบทศทางการพฒนาประเทศระยะกลางทมงสวสยทศนระยะยาวของแผน พฒนาฯ ฉบบท 11 วสยทศน “สงคมอยรวมกนอยางมความสข ดวยความเสมอภาค เปนธรรม และมภมคมกนตอการเปลยนแปลง” พนธกจ 1. สรางสงคมเปนธรรมและเปนสงคมทมคณภาพ ทกคนมความมงคงในชวต ไดรบการคมครองทางสงคมทมคณภาพอยางทวถงและเทาเทยม มโอกาสเขาถงทรพยากรและกระบวนการยตธรรมอยางเสมอภาค ทกภาคสวนไดรบการเสรมพลงใหสามารถมสวนรวมในกระบวนการพฒนา ภายใตระบบบรหารจดการภาครฐทโปรงใส เปนธรรม 2. พฒนาคณภาพคนไทยใหมคณธรรม เรยนรตลอดชวต มทกษะและการดารงชวตอยางเหมาะสมในแตละชวงวย สถาบนทางสงคมและชมชนทองถนมความเขมแขง สามารถปรบตวรเทาทนกบกาดรเปลยนแปลง 3. พฒนาฐานการผลตและบรการใหเขมแขงและมคณภาพบนฐานความร ความคดสรางสรรค และภมปญญา สรางความมนคงดานอาหารและพลงงาน ปรบโครงสรางการผลตและการบรโภคใหเปนมตรกบสงแวดลอม พรอมสรางความเชอมโยงกบประเทศในภมภาคเพอความมงคงทางเศรษฐกจและสงคม 4. สรางความมงคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สนบสนนการมสวนรวมของชมชน รวมทงสรางภมคมกนเพอรองรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และภยพบตทางธรรมชาต วตถประสงค 1. เพอเสรมสรางสงคมทเปนธรรมและเปนสงคมสนตสข 2. เพอพฒนาคนไทยทกกลมวยอยางเปนองครวมทงทางกาย ใจ สตปญญา อารมณ คณธรรม จรยธรรม และสถาบนทางสงคมมบทบาทหลกในการพฒนาคนใหมคณภาพ 3. เพอพฒนาเศรษฐกจใหเตบโตอยางมเสถยรภาพ คณภาพ และยงยน มความเชอมโยงเครอขายการผลตสนคาและบรการบนฐานปญญา นวตกรรม และความคดสรางสรรค


69

ในภมภาคอาเซยน มความมนคงทางอาหารและพลงงาน การผลตและการบรโภคเปนมตรตอสงแวดลอม นาไปสการเปนสงคมคารบอนตา 4. เพออบรหารจดการทรพยากรธรรมและสงแวดลอมใหเพยงพอตอการรกษาสมดลของระบบนเวศ และเปนฐานทมนคงของการพฒนาประเทศ เปาหมาย 1. ความอยเยนเปนสขและความสงบสขของสงคมไทยเพมขน ความเหลอมลาในสงคมลดลง สดสวนผอยใตเสนความยากจนลดลง และดชนภาพลกษณการคอรรปชนไมตากวา 5.0 คะแนน 2. คนไทยมการเรยนรอยางตอเนอง มสขภาวะดขน มคณธรรม จรยธรรม และสถาบนทางสงคมมความเขมแขงมากขน 3. เศรษฐกจเตบโตในอตราทเหมาะสมตามศกยภาพของประเทศ ให ความสาคญกบการเพมผลตภาพรวมไมตากวารอยละ 3.0 ตอป เพมขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจของประเทศเพมมลคาผลตภณฑ ของวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ใหมไมตากวารอยละ 40.0 4. คณภาพสงแวดลอมอยในเกณฑมาตรฐาน เพมประสทธภาพการลดการปลอยกาซเรอนกระจก รวมทงเพมพนทปาไมเพอรกษาสมดลของระบบนเวศ ยทธศาสตรการพฒนาประเทศ ยทธศาสตร การพฒนาประเทศในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 นมงสรางภมคมกนเพอปองกนปจจยเสยง และเสรมรากฐานของประเทศดานตางๆ ใหเขมแขงควบคกบการพฒนาคนและสงคมใหมคณภาพเขาถงทรพยากรและได รบประโยชนจากแผนพฒนาฯ ฉบบนอยางเปนธรรม อนจะนาไปสการพฒนาทยงยนตอไป ซงมยทธศาสตรการพฒนาทงหมด 6 ยทธศาสตร และมกลยทธยอยไปอก ดงน 1. ยทธศาสตรสรางความเปนธรรมในสงคม ซงใหความสาคญกบประเดนเหลานคอ 1.1 การ สรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมใหทกคนในสงคมไทยควบคกบการเสรม สรางขดความสามารถในการจดการความเสยงและสรางโอกาสในชวตใหแกตนเอง 1.2 การจดบรการทางสงคมใหทกคนตามสทธขนพนฐาน เนนการสรางภมคมกนระดบปจเจก และสรางการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจในการพฒนาประเทศ


70

1.3 การ เสรมสรางพลงใหทกภาคสวนสามารถเพมทางเลอกการใชชวตในสงคมและม สวนรวมในเชงเศรษฐกจ สงคม และการเมองไดอยางมคณคาและศกดศร 1.4 การสานสรางความสมพนธของคนในสงคมใหมคณคารวมและตระหนกถงผลประโยชนของสงคม และเสรมสรางการบรหารราชการแผนดนทมประสทธภาพ 2. ยทธศาสตรการพฒนาคนสสงคมแหงการเรยนรตลอดชวตอยางยงยน โดยใหความสาคญกบประเดนเหลาน คอ 2.1 การปรบโครงสรางและการกระจายตวประชากรใหเหมาะสม 2.2 การพฒนาคณภาพคนไทยใหมภมคมกนตอการเปลยนแปลง 2.3 การสงเสรมการลดปจจยเสยงดานสขภาพอยางเปนองครวม 2.4 การสงเสรมการเรยนรตลอดชวต 2.5 การเสรมสรางความเขมแขงของสถาบนทางสงคม 3. ยทธศาสตรความเขมแขงภาคเกษตร ความมนคงของอาหารและพลงงาน โดยใหความสาคญกบประเดนเหลาน คอ 3.1 การพฒนาทรพยากรธรรมชาตทเปนฐานการผลตภาคเกษตรใหเขมแขงและยงยน 3.2 การเพมประสทธภาพและศกยภาพการผลตภาคเกษตร 3.3 การสรางมลคาเพมผลผลตทางการเกษตรตลอดหวงโซการผลต 3.4 การสรางความมนคงในอาชพและรายไดใหแกเกษตรกร 3.5 การสรางความมนคงดานอาหารและพฒนาพลงงานชวภาพในระดบครวเรอนและชมชน 3.6 การสรางความมนคงดานพลงงานชวภาพเพอสนบสนนการพฒนาประเทศและความเขมแขงภาคเกษตร 3.7 การปรบระบบบรหารจดการภาครฐเพอเสรมสรางความมนคงดานอาหารและพลงงาน 4. ยทธศาสตรการปรบโครงสรางเศรษฐกจสการเตบโตอยางมคณภาพและยงยน โดยใหความสาคญกบประเดนเหลาน คอ 4.1 การปรบโครงสรางเศรษฐกจสการพฒนาทมคณภาพและยงยน 4.2 การพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย วจย และนวตกรรม


71

4.3 การพฒนาขดความสามารถในการแขงขนทมประสทธภาพ เทาเทยม และเปนธรรม 4.4 การบรหารจดการเศรษฐกจสวนรวมอยางมเสถยรภาพ 5. ยทธศาสตรการสรางความเชอมโยงกบประเทศในภมภาคเพอความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม โดยใหความสาคญกบประเดนเหลาน คอ 5.1 การพฒนาความเชอมโยงดานการขนสงและระบบโลจสตกสภายใตกรอบความรวมมอในอนภมภาคตางๆ 5.2 การพฒนาฐานลงทนโดยเพมขดความสามารถในการแขงขนระดบอนภมภาค 5.3 การสรางความพรอมในการเขาสประชาคมอาเซยน 5.4 การ เขารวมเปนภาคความรวมมอระหวางประเทศและภมภาคภายใตบทบาททสราง สรรค เปนทางเลอกในการดาเนนนโยบายระหวางประเทศในเวทโลก 5.5 การสรางความเปนหนสวนทางเศรษฐกจในภมภาคดานการพฒนาทรพยากรมนษยการเคลอนยายแรงงาน และการสงเสรมแรงงานไทยในตางประเทศ 5.6 การมสวนรวมอยางสาคญในการสรางสงคมนานาชาตทมคณภาพชวต ปองกนภยจากการกอการรายและอาชญากรรม ยาเสพตด ภยพบต และการแพรระบาดของโรคภย 5.7 การเสรมสรางความรวมมอทดระหวางประเทศในการสนบสนนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางมจรยธรรมและไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม พรอมทงเปดรบความรวมมอกบองคกรระหวางประเทศทไมแสวงหากาไร 5.8 การเรงรดการใชประโยชนจากขอตกลงการคาเสรทมผลบงคบใชแลว 5.9 การสงเสรมใหประเทศไทยเปนฐานการลงทน และการประกอบธรกจในเอเชย รวมทงเปนฐานความรวมมอในการพฒนาภมภาค 5.10 การปรบปรงและเสรมสรางความเขมแขงของภาคการพฒนาภายในประเทศตงแตระดบชมชนทองถน 6. ยทธศาสตร การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน โดยใหความสาคญกบประเดนเหลาน คอโดยใหความสาคญกบประเดนเหลาน คอ 6.1 การอนรกษ ฟนฟ และสรางความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 6.2 การปรบกระบวนทศนการพฒนาและขบเคลอนประเทศเพอเตรยมพรอมไปสการเปนเศรษฐกจและสงคมคารบอนตาและเปนมตรกบสงแวดลอม


72

6.3 การยกระดบขดความสามารถในการรองรบและปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เพอใหสงคมมภมคมกน 6.4 การเตรยมความพรอมรองรบการภยพบตทางธรรมชาต 6.5 การสรางภมคมกนดานการคาจากเงอนไขดานสงแวดลอมและวกฤตจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 6.6 การเพมบทบาทประเทศไทยในเวทประชาคมโลกทเกยวของกบกรอบความตกลงและพนธกรณดานสงแวดลอมระหวางประเทศ 6.7 การควบคมและลดมลพษ 6.8 การพฒนาระบบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหมประสทธภาพ โปรงใสและเปนธรรมอยางบรณาการ

สรปแนวคดการพฒนาจาแนกตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตแตละฉบบ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม แนวคด/ทฤษฎการพฒนา ฉบบท 1-2 (2504-2514) เนนการเตบโตทางเศรษฐกจเพอกาวสความทนสมย

(Modernization Theory) ฉบบท 3 (2515-2519) เนนการปรบโครงสรางพนฐานเพอรองรบการพฒนา

(Structural Adjustment) ยงคงยดหลกการพฒนาประเทศไปสความทนสมย

ฉบบท 4 (2520-2524) ฟนฟฐานะเศรษฐกจของชาต และรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจ (ยงคงใหความสาคญกบการเตบโตทางเศรษฐกจ)

ฉบบท 5-6 (2525-2534) พฒนาแนวรกเนนการเตบโตการกระจายความเจรญ (Redistribution with Growth) โดยยดพนทเปนหลก มการกาหนดความจาเปนพนฐานและดชนชวดเพอยกระดบคณภาพชวตประชาชน

ฉบบท 7 (2535-2539) สงคมโลกเขาสยคโลกาภวตน ประเทศไทยเรมเหนความจาเปนในการนาแนวคดการพฒนาแบบยงยนมาใช

ฉบบท 8 (2540-2544) การพฒนาแบบองครวมเนน คนเปนศนยกลางการพฒนา (Holistic / People-centered oriented)


73

ฉบบท 9 (2545-2549) เนนการพฒนาสสงคมทเขมแขงและมดลยภาพ ยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ฉบบท 10 (2550-2554) มงพฒนาสสงคมอยเยนเปนสขรวมกน (Green and Happiness Society) คนไทยมคณธรรม นาความ รอบร รเทาทนโลก ครอบครวอบอน ชมชน สงคมสนตสข เศรษฐกจมคณภาพ เสถยรภาพ และเปนธรรม สงแวดลอมมคณภาพและทรพยากรธรรมชาตทยงยน

ฉบบท 11 (2555-2559) คน ไทยภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความพอเพยง ยดมนในวฒนธรรมประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล การบรการสาธารณะขนพนฐานททวถง มคณภาพ สงคมมความปลอดภยและมนคง อยในสภาวะแวดลอมทด เกอกลและเอออาทรซงกนและกน ระบบการผลตเปนมตรกบสงแวดลอมมความมนคงดานอาหารและพลงงาน อยบนฐานทางเศรษฐกจทพงตนเองและแขงขนไดในเวทโลก สามารถอยในประชาคมภมภาคและโลกไดอยางมศกดศร


74

เอกสารอางอง

เฉลมเกยรต แกวหอม. (2555). สรปแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตแผนท 11 (2555-2559). ออนไลน http://sukanrat.blogspot.com/2012/09/11-2555-2559.html เขาถงเมอ 15 มนาคม 2556

ฑตยา สวรรณชฏ. (2527). สงคมวทยา. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช.

ณฐพล ขนธไชย. (2527). แนวความคดและทฤษฎในการพฒนาประเทศและการพฒนาชนบท.ใน การบรหารงานพฒนาชมชน หนา 1 – 25 จกรกฤษณ นรนตผดงการ. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

นรนดร จงวฒเวศย. (2534). ทฤษฎและแนวความคดเกยวกบการพฒนาชนบท, ใน เอกสารการสอนชดวชาการพฒนาชมชน หนวยท 1-7. หนา 1-47 (พมพครงท 8. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยโขทยธรรมาธราช.

นรนดร จงวฒเวศย, และพนศร วจนะภม. (2534). ทฤษฎและแนวความคดเกยวกบการพฒนาชนบท, ใน เอกสารการสอนชดวชาคหกรรมศาสตรกบการพฒนาชมชน หนวย

ท 1-7. หนา 1-47 (พมพครงท 2). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยโขทยธรรมาธราช.

บวพนธ พรหมพกพง. (2549). หลกการพฒนา. ขอนแกน: ภาควชาพฒนาสงคม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

ปกรณ ปรยากร. (2538). ทฤษฎและแนวคดเกยวกบการพฒนา ใน การบรหารการพฒนา หนา 18 – 65. อทย เลาหวเชยร. กรงเทพฯ : สามเจรญพานช.

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525. (2538). พมพครงท 5. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน.


75

พระราชวรมน, (ประยทธ ปยตโต). (2530). ทางสายกลางของการศกษาไทย (พมพครงท 2). กรงเทพฯ : คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ยวฒน วฒเมธ. (534). การพฒนาชมชน : จากทฤษฎสการปฏบต. กรงเทพฯ : บากกอกบลอก.

วภาว พจตบนดาล. 2548 การเคลอนยายประชากรกบการลงทนในทนมนษย. เอกสารการสอนชดวชาเศรษฐศาสตรกบทรพยากรมนษย หนวยท 6: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธ-ราช

สนธยา พลศร. (2547). ทฤษฎและหลกการพฒนาชมชน (พมพครงท 5). กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

สมศกด ศรสนตสข. (2525). สงคมไทยแนวทางการวจยและพฒนา. ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน.

สภางค จนทวานช, วศน ศลตระกล. 2539. "แนวคดและเครองชวดการพฒนาสงคมและคณภาพชวตของประเทศไทย."ใน อนชาต พวงสาล การพฒนาแนวคดและเครองชวดทาง

สงคมและคณภาพชวตในตางประเทศ. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

สนทร โคมน. (2522). ผลกระทบของการพฒนาในแงมมของจตวทยาสงคม, พฒนบร

หารศาสตร. 19, 3 (กรกฎาคม 2522) : 374-396.

อจฉรา โพธยานนท. (2539). การศกษากบการพฒนาชมชน (พมพครงท 2). กรงเทพฯ : คณะครศาสตร สถาบนราชภฏสวนสนนทา.

Almond, Gabriel A. and Powell, G Bingham. 1966. Comparative Politics : A Development Approach. Boston : Little Brown and Company.

Streeten, Paul. (1972). The Frontiers of Development studies. London : Macmillan.

UNESCO.(1982). Basic Concepts and Considerations in Educational

Planning and Management. Bangkok : UNESCO Regional office for education in


76

Asia and the Pacific. (Basic Training Programme in Educational planning and Management Book 1)

Lerner, D., (1968) The Passing of Traditional Society, (N.Y,: the Free Press, )

Documents

บทท่ี 2 แนวคิดทฤษฎ ีเกี่ยวกับการพ ัฒนาelearning.psru.ac.th/courses/153/lesson2finish.pdf · การสือสารเพ่