๖

บทท 2

ทฤษฎและวรรณคดทเกยวของ 2.1 ทาไมจงตองใชหลอดเลอดดาในการฉดยาหรอใหสารละลาย เนองจากหลอดเลอดดาบรเวณผวหนงอยตน เหนไดชด เลอดกวาครงหนงอยในหลอดเลอดดา ความดนในหลอดเลอดดาตา (บรเวณปลายมอ ขณะยน = 35 mmHg.ขณะนอน = 15 cmH2O.) จงสะดวกในการใหของเหลว ในขณะทความดนในหลอดเลอดแดงสง (ประมาณ 100 mmHg.) การใหของเหลวตองใชแรงดนมาก สารละลายและยาบางชนดเมอใหเขาหลอดเลอดแลวจะทาใหเกดการระคายเคองหรอหดตว ถาเปนหลอดเลอดแดงจะเปนอนตรายเพราะจะทาใหเนอเยอขาดเลอดและออกซเจน แตในบางกรณอาจตองใชหลอดเลอดแดง เชน การฉดสารทบแสงเพอตรวจพยาธสภาพของหลอดเลอดแดง หรอตาแหนงทเกดการรวของเลอดในสวนตางๆของรางกาย , การตรวจหาปรมาตรกาซออกซเจน คารบอนไดออกไซดในเลอด เกณฑในการเลอดใชหลอดเลอดดา ควรเลอกใชหลอดเลอดดาตนขนาดกลาง คลาไดมความนม ยดหยนตวด ไมมชพจร บรเวณทตาวาขอพบ เพอสะดวกในการงอแขนหรอเปลยนทาทาง หลกเลยงหลอดเลอดดาทมพยาธสภาพ เชน แขง โปงพอง(varicose) ถาใชหลอดเลอดดาทโปงพอง อาจเปนสาเหตใหของเหลวหรอยาคงคางในหลอดเลอดนานกวาปกต หลอดเลอดดาทนยมใชคอ บรเวณหลงมอ metacarpal veins เปนหลอดเลอดทนยมใชมากทสด เพราะอยตน เหนไดชด มลกษณะตรง ขนาดเหมาะสม และอยบรเวณปลายแขนทาใหแขนเคลอนไหวได ถามปญหาเกดขนอาจเลอนขนไปใชหลอดเลอดสวนตนไดอก บรเวณหนาแขน basilic cephalic vein บรเวณสวนในของขอศอก median cubital vein (antecubital vein) medican basilic vain accesory cephalic vein สาหรบการใหในระยะสนๆ หรอการเจาะเกบเลอด ตาแหนงอนๆทใชได แตไมคอยนยม เนองจากการไหลเวยนไมดเทาทแขน และมโอกาสเกดหลอดเลอดโปงพองมากกวา คอ บรเวณเทา dorsal venous arch, บรเวณขอเทา great saphenous vein และบรเวณตนขา great saphenous vein และ femoral vein 2.2 ระบบไหลเวยนเลอด Cardiovascular System ระบบไหลเวยนเลอดทาหนาทขนสงสารตาง ๆ เชน อาหารและออกซเจนไปทวรางกาย และนาของเสยกลบคนมา สวนประกอบสาคญของระบบนม 3 สวน ไดแด เลอด เปนของเหลยวทนาสารตาง ๆ เขาและออกจากเซลลหลอดเลอดเปนทอใหเลอดไหลผาน และหวใจทาหนาทสบฉดเลอด

๗ 2.3 หวใจ

หวใจประกอบดวยกลามเนอหวใจทางานตางจากกลามเนอชนดอนโดยทไมรจกเมอยหลา หวใจแบงเปน 4 สวน เรยกวาหองหวใจ หองบนทงสองซกเรยกวา หวใจหองบน (Atria) และหองลางทงซก

เรยกวา หวใจหองลาง (ventricle) การไหลเวยนเลอดภายในหวใจ

รปท 1 แสดงถงองคประกอบสวนตางๆ ของหวใจ

รปท 2 แสดงลนระหวางหองหวใจเปนลนปด-เปดทางเดยว

๘ เมอเลอดไหลมาจะมแรงดนใบลนทาใหลนเปดออก และปดกลบอยางรวดเรวเพอปองกนมใหเลอดไหลยอนกลบ การปดกระแทกของลนจะทาใหเกด “เสยงเตนของหวใจ”(heart beat)

2.4 การไหลเวยนเลอด การไหลเวยนเลอด 1 รอบ เลอดตองไหลผานหวใจ 2 ครงคอ ครงแรกเลอดถกสบฉดออก

จากหวใจหองลางขวาไปยงปอดเพอรบออกซเจนทเราหายใจเขาไป จากนนเลอดจะไหลกลบเขาสหวใจหองบนซาย ลงสหองลางซาย แลวถกสบฉดเพอนาออกซเจนไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย แลว

ไหลกลบสหวใจเพอเรมตนการไหลเวยนรอบใหม

รปท 3 แสดงถงวงจรการไหลเวยนเลอดของรางกาย 2.5 หลอดเลอด เลอดไหลออกจากหวใจไปตามหลอดเลอดแดงซงมผนงแขงแรงมากจากนนหลอดเลอดจะแตกแขนงเลก ลงไปเรอย ๆ จนกลายเปนหลอดเลอดฝอยซงมผนงบางเทาความหนาของเซลลเดยวเทานน ดงนนออกซเจนและสารตาง ๆ ทจาเปนตอเซลลภายในรางกายจงสามารถะแพรผานเขาสนาเนอเยอทอยระหวางเซลลไดอยางงายดาย

๙

รปท 4 แสดงถงหลอดเลอดตางๆ

2.6 หลอดเลอดดาทสาคญ ไดแก

• เอกเทอนอล จกกลาร เวน (External Jugular Vein) และอนเทอนอล จกกลาร เวน (Internal Jugular Vein)เปนหลอดเลอดทรบเลอดดาจากบรเวณคอและศรษะ

• ซบคลาเวยน เวน (Subclavian Vein) เปนหลอดเลอดทรบเลอดดาจากแขน • อนโนมเนท เวน (Innominate Vein) เปนหลอดเลอดทรบเลอดดาตอมาจาก External

Jugular Vein, Internal Jugular Vein และ Subclavian Vein เพอมาเทเขาส Superior Vena Cava

• Superior Vena Cava เปนหลอดเลอดดาใหญทรบเลอดดาจากศรษะ คอ และแขน แลวนามาเทเขาสหวใจหองบนขวา

• External Iliac Vein และ Internal Iliac Vein เปนหลอดเลอดทรบเลอดดามาจากขา และองเชงกรานแลวนาไปเขาส คอมมอน ไอลแอคเวน (Common Iliac Vein)

๑๐

• Common Iliac Vein รบเลอดดามาจาก External Iliac Vein และ Internal Iliac Vein มารวมกนเขาส Inferior Vena Cava

• Inferior Vena Cava เปนหลอดเลอดดาใหญทนาเลอดดาจากบรเวณทรวงอก ทอง อมเชงกราน และขาทงสองขาง เพอมาเทเขาสหวใจหองบนขวา

2.7 การไหลของเลอดในหลอดเลอด การทางานของระบบการไหลเวยนเลอดขนกบหลกทางฟสกสโดยตรง คอการเคลอนทของนาในทอ ถงแมวาจะถกดดแปลงไปบางตามผลทางสรรวทยา โดยจากหลกอทกพลศาสตร (Hydrodynamics) คอ

รปท 5 แสดงภาพหลอดเลอดดาในรางกาย

1. ความดนดานขาง (lateral pressure) คอ ความดนของนาทมตอผนงของทอเปนสดสวนผกผนกบความเรว โดยเมอเสนผาศนยกลางของทอโตขนความดนดานขางจะสงขน ดงนนความเรวของนาทไหลจะลดลง แตเมอเสนผาศนยกลางแคบลงความดนดานขางกลดลงดวยดงนนความเรวของนาทไหลจะเพมขน ในทานองเดยวกนในการไหลของเลอดเมอทอแยกเลกลงเพยงใดก

๑๑ ตามเชนหลอดเลอดฝอย (capillary) แตถาเสนผาศนยกลางรวมใหญกวาเสนเดมคอหลอดเลอดอารเทอรโอ (arteriole ) ความเรวของเลอดในหลอดเลอดฝอยจะนอยกวาในหลอดเลอดอารเทอรโอ 2. ความตานทานเปนสดสวนโดยตรงกบความยาวของทอหรอความฝด 3. ถาทอมเสนผาศนยกลางตางกนความเรวจะเปนสดสวนผกผนกบพนทหนาตดของทอ เมอนาหลกอทกพลศาสตรมาใชกบโลหตพลศาสตร (Hemodynamics) เชนความสมพนธระหวางความดน การไหลกบความตานทาน เมอเลอดไหลผานหลอดเลอดขนาดเลกจะไหลไมสะดวก เพราะมความตานทาน หรออกนยหนง ขนตางในความดน (pressure gradient) ระหวางตาแหนง 2 แหงของหลอดเลอดทาใหเลอดไหลจากทซงมความดนสงไปยงทซงมความดนตา จากความสมพนธเขยนเปนสมการดงน BF = P1-P2 R เมอ BF = blood flow P1 - P2 = pressure gradient R = resistance ขนตางของความดน P1 P2 ความตานทาน การไหลของเลอด P1 = ความดนตนของหลอดเลอด P2 = ความดนตอนปลาย ภาพท 6 ความสมพนธระหวางความดน การไหลกบความตานทานของเลอด การไหลของเลอดในหลอดเลอด หลอดเลอดไมไดเปนทอแขง และเลอดไมไดเปนฟลอดทสมบรณ ดงนนการไหลของเลอดในหลอดเลอดจงแตกตางกน 1. Laminar flow และ Turbulent flow การไหลของเลอดในหลอดเลอดมลกษณะเปน Laminar (streamline)โดยมลกษณะเปนชนๆ เรยงกน คอ ชนทตดกบผนงหลอดเลอดไหลชา สวนชนทอยกลางไหลเรวขนตามลาดบ ดงรปท อยางไรกด เมอความเรวเพมขนถงจดจดหนงคอ ท critical velocity จะทาใหการไหลมลกษณะเปน turbulent คอมลกษณะเปนการไหลวนและทาใหเกดเสยงขน การเกดการไหลวนนนเกยวของกบเสนผาศนยกลางของหลอดเลอดและความหนดของเลอดดวย ซงสามารถหาคาจาก Reynolds number

๑๒

vessel wall flow ภาพท 7 ผงแสดงความเรวของ concentric lamina ของฟลอด ทหนดซงไหลอยในทอโดยแสดงการไหลทเปนแบบ streamline flow ภาพท 8 แสดงการไหลแบบ Turbulent การหาคา Reynolds number Re = pDV n Re = Reynolds number p = ความหนาแนนของฟลอด D = เสนผาศนยกลางของหลอดเลอด V = ความเรวในการไหล n = ความหนดของเลอด ในภาวะทหลอดเลอดแดงมการบบตว จะทาใหเลอดทไหลผานตรงรอยคอดนนมอตราเรวขน ดงนนจงทาใหเกดการไหลวน และทาใหเกดเสยงดงขน Upstream Lamina High velocity Turbulent Lamina

ภาพท 9 แสดงผลของหลอดเลอดทมรตบ ( C ) ตอลกษณะการไหลในหลอดเลอด ลกศรแสดงทศทางของการไหล สวนความยาวของลกศรแสดงความมากนอยของการไหล

2. Poiseuille- Hagen formula ความสมพนธระหวางการไหล,ความหนดของฟลอด และรศมของทอ จากลกษณะทางฟสกสของการไหลของฟลอดผานทอทรงกระบอก (tube) ตองเขาใจเกยวกบการไหลของฟลอดผาน catheter เขาหลอดเลอด โดย

๑๓ Q = π r4 ( P1- P2) 8* η*L เมอ Q คอ อตราการไหล P1 คอ ความดนในสวนทางเขาของสาย P2 คอ ความดนในสวนทางออกของสาย L คอ ความยาวของสาย r คอ รศมของสาย η คอ ความหนดของฟลอด แมวาในการใหของเหลวหลายๆ อยาง ระบบการใหของเหลวเขาไปจะไมควบคมเงอนไขการไหลใหมความแมนยา ในการประยกต การไหลแบบ laminar เพอใหเขาใจอยางถองแทเกยวกบความสมพนธระหวางอตราการไหลและความดนภายในcatheter โดยการใชกฎของโอหมอธบายถงความตานทานการไหลภายใตการไหลทคงท คอ R = P1 - P2 Q เมอนาไปแทนคาใน Poiseuille- Hagen formular จะได R = 8* η*L π r4 ดงนน ความตานทานการไหลผาน tube มความสมพนธโดยตรงกบความยาวของ catheter และความหนดของฟลอด และความตานทานการไหล ผกผนกบกาลง4 ของรศมของ catheter สาหรบการไหลทคงท ระบบ delivery จะสามารถทาเปนรปแบบเชนเดยวกบ resistor ทตออนกรมในแตละสวน รวมทง administration set , catheter, และความยอมตามของเสนเลอดดา ความเฉอยของฟลอด และ turbulent flow ความตานทานการไหลจะแสดงหนวยเปน mmHg (L/hr) ดงนน 1 ฟลอดโอหม = 4.88* 10 -11 Pa s/m3 3. Viscosity และ Resistance ความตานทานตอการไหลของเลอด ไมไดขนอยกบการเปลยนแปลงรศมของหลอดเลอดเทานน แตยงขนอยกบความหนดของเลอดอกดวย ผลของความหนดของเลอดในรางกายสวนใหญขนอยกบ Hematocrit ซงเปนเปอรเซนตของเมดเลอดแดงในปรมาตรหลอดเลอดทงหมด จากสมการHagen- Poiselluie สงทพบเหนไดชด 2 ประการในการไหลในหลอดเลอดดา คอ 1. Hydrostatic pressure เหมาะสาหรบการใชปรบความตานทานของระบบการไหลเพอควบคมอตราการไหล มภาวะแทรกซอนคอ การอดตนบางสวนซงเปนผลมาจากการลดอตราการไหล ซงจะตรวจสอบไดจาก สวนทตดตามการไหลโดยอตโนมต 2. จดเรมตนการไหลทคงทจะสามารถใชแทนกนได ปจจบนภาวะแทรกซอนสามารถตรวจสอบไดโดยการประเมนการตดตามผลของความดนและ/ หรอ ความตานทานการไหล ภาวะ

๑๔ เสยงของการทางานมากผดปกตเกดจากความสมพนธระหวางความยาวของการเขาไป approach แตละครง

2.8 การใหสารละลายทางหลอดเลอดดา [ intravenous therapy and transfusion ] วตถประสงคของการใหสารละลายทางหลอดเลอดดา 1.รกษาภาวะสมดลของนาและสารละลายในรางกาย 2.ใหสารอาหาร วตามน และเปนแหลงพลงงานแกผปวยทไมสามารถรบประทานอาหารทางปากได 3.รกษาภาวะสมดลของความเปนกรด-ดางในรางกาย 4.รกษาภาวะสมดลและปรมาตรของเลอดและสวนประกอบของเลอด 5.ใหยาฉดบางชนดเขาทางหลอดเลอดดา ชนดของการใหสารละลายทางหลอดเลอดดา การใหสารละลายทางหลอดเลอดดาแบงออกเปน 3 ชนด 1. การใหสารละลายทางหลอดเลอดดาสวนปลาย(peripheral intravenous infusion) 2. การใหสารละลายและสารละลายทางหลอดเลอดดาใหญ(central venous therapy) 3.การใหสารละลายและสารละลายทางหลอดเลอดดาใหญผานอปกรณทฝงไวใตผวหนง ( implanted vascular access device or venousport ) สารละลายทใหทางหลอดเลอดดาทกชนด ประกอบดาน ตวถกละลาย รวมทงอเลกโตไรต หรอสวนประกอบทไมใชไอออน เชน ยเรย กลโคส แบงออกตามความเขมขนได 3 ชนดดงน 1. สารละลายไอโซโทนก ( isotonic solution ) จะมความเขมขนเทากนนานอกเซลล(extracellular fluid)ซงมออสโมลารตระหวาง 280-310 m0sm/l เมอใหทางหลอดเลอดดาจะไมมการเคลอนทของนา เขาหรอออกจากเซลล ฉะนนการใหสารละลายชนด isotonic จงชวยเพมปรมาตรของนาทอยนอกเซลล 2. สารละลายไฮโปโทนก( hypotonic solution ) ออสโมลารต นอยกวา 280 m0sm/l ซงคา osmolarityนอยกวานานอกเซลล เปนสารละลายทมโมเลกลอสระของนามากกวาในเซลล จงทาใหเกดการเคลอนของนาเขาสเซลล ฉะนนการใหสารละลายชนดนตองใหอยางชาๆ เพอปองการลบกวนของเซลล 3. สารละลายไฮเปอรโทนก( hypertonic solution ) เปนสารละลายทมคาออสโมลารต มากกวา 310 m0sm/l ซงมมากกวาออสโมลารตของนานอกเซลล สารละลายอนนมโมเลกลอสระของนานอยกวานาในเซลล และจะทาใหเกดการดงนาจากเซลลสระบบการไหลเวยน 2.9 ชนดของการใหสารละลายทางหลอดเลอดดา แบงออกเปน 3 ชนดใหญ 1. การใหสารละลายทางหลออดเลอดดาสวนปลาย (Peripheral intravenous infusion)เปนการใหสารละลายหรอของเหลวทางหลอดเลอดดาทอยในชนตนๆของผวหนงหรอหลอดเลอดดาทอยในสวนปลายของแขนและขา โดยเฉพาะผปวยทตองงดอาหารและนาดมเพอเตรยมผาตด ผปวยทจาเปนตองใหยาทางหลอดเลอดดา โดยเฉพาะการใหยาทผสมเจอจางและหยดเขาทางหลอดเลอดดาชาๆ รวมทงการใหเลอดและสวนประกอบของเลอด

๑๕ Heparin lock หรอ Saline lock เปนการแทงเขมใหสารละลายทางหลอดเลอดดาสวนปลายและคาเขมทหลอดวยสารตานการแขงตวของเลอด(Heparin) เจอจาง (Heparin : 0.9 % NSS=1:100) ไวเพอวตถประสงคในการใหสารละลายและยาเขาทางหลอดเลอดดาเปนครงเปนคราว Piggyback IV Administration เปนการใหสารละลายขวดท 2 ซงมขนาดบรรจ 25 – 250 มล.² ตรอเขากบชดใหสารละลายขวดแรก วตถประสงคเพอใหยาหยดเขาทางหลอดเลอดดาชาๆ ขณะทสารละลายใน Piggyback set หยด สารละลายททใหอยกอนจะหยดไหลชวคราว จนกวาสารละลายใน Piggyback หมด สารละลายในขวดหลกกจะไหลตอ 2. การใหสารละลายและสารละลายทางหลอดเลอดดาใหญ (Central venous therapy) เปนการใหสารละลายหรอของเหลวทาง central line ทางหลอดเลอดดาใหญๆ ไดแก Subclavian vien,Internal & External jugular viens , Right &Left Nominate veins ซงจะใหในผปวยทไมสามารถรบประทานอาหารทางปาก หรอรบประทานอาหารทางปากไดไมเพยงพอกบความตองการของรางกาย 3. การใหสารละลายและสารละลายทางหลอดเลอดดาใหญผานอปกรณทฝงไวใตผวหนง (Implanted vascular access device หรอ Venous port) เปนการฝงอปกรณทใชในการใหของเหลวทางหลอดเลอดดาไวใตผวหนง โดยทปลายสายสอดผานเขาหลอดเลอดดาใหญ เชน Subclavian vien , Right &Left Nominate veins แกผปวยทจาเปนตองใหสารละลายทางหลอดเลอดดาเปนระยะๆ และไมสามารถใหสารละลายและสารละลายทางหลอดเลอดดาสวนปลายได เชน ในผปวยโรคเลอดเรอรง จาเปนตองไดรบการรกษาดวยเคมบาบด หรอใหเลอดและสวนประกอบของเลอดเปนระยะๆ 2.10 ชนดของสารละลายทใหทางหลอดเลอดดา สารละลายทใหทางหลอดเลอดดาทกชนดประกอบดวย ตวถกละลาย รวมทงอเลกโทรไรต หรอ สวนประกอบทไมใชอออน เชน ยเรย กลโคส แบงตามความเขมขน ไดเปน 3 ชนด ดงน สารละลายไอโซนค (Isotonic solution) สารละลายไฮโปโทนค (Hypotonic solution) สารละลายไฮเปอรโทนค ( Hypertonic solution) 2.11 หลกการเลอกตาแหนงของหลอดเลอดดาทจะแทงเขมใหสารละลาย พยาบาลผเตรยมใหสารละลายจะตองพจารณาเลอกตาแหนงของหลอดเลอดดาทจะแทงเขมใหสารละลาย โดยมหลกการดงตอไปน

1. เลอกหลอดเลอดดาของแขนขางทผปวยไมถนดกอน เพอใหผปวยสามารถใชแขนขางทถนดทากจวตรตางๆไดดวยตนเอง

2. ใหเรมตนแทงเขมทใหสารละลายทหลอดเลอดดาสวนปลายของแขนกอน เพอใหหลอดเลอดดาสวนทถดเขามาสามารถใชงานไดอก

๑๖

3. หลกเลยงการแทงเขมใหสารละลายทหลอดเลอดดาของแขนขางทผาตดโดยเฉพาะบรเวณรกแรของแขนขางนน

4. ถาจาเปนตองผกยดแขนและขา ใหหลกเลยงการแทงเขมใหสารละลาย 5. หลกเลยงการแทงเขมบรเวณขอพบตางๆ เพราะจะทาใหหลอดเลอดแตกทะลงาย หรอถา

จาเปนตองแทงบรเวณขอพบใหใชไมดามปองกนการงอพบ 2.12 ตาแหนงของหลอดเลอดดาทจะแทงเขมใหสารละลาย (Venipuncture Site) ตาแหนงของหลอดเลอดดาทจะแทงเขมใหสารละลาย ไดแก หลอดเลอดดาเสนใหญๆ สวนปลายของมอและเทา และทหนงศรษะ (scalp) ในผปวยเดกเลก อปกรณทใชในการใหสารละลาย

1. ขวดสารละลาย 2. ชดใหสารละลาย (IV Administration set) 3. เขมทใชแทงเขาหลอดเลอดดาสวนปลาย (Peripheral insertion devices) 4. อปกรณอนๆ เชน เสาแขวนขวดใหสารละลาย ยางรดแขน (tourniguet) แผนโปรงใสปด

ตาแหนงทแทงเขม (transparent dressing) หรอกอซปลอดเชอ ไมรองแขน พลาสเตอร สาลปลอดเชอ แอลกอฮอร 70% ถงมอสะอาด อปกรณเสรมกรณจาเปน ไดแก ทตอ 3 ทาง และสายตอขยาย (extention tube)

2.13 ชดการใหสารละลาย (IV Administration set) 1. ชดการใหสารละลายแบบพนฐาน (Basic IV set) - ชดการใหสารละลายชนดหยดธรรมดา (macro drip administration set) ขนาดหยดตงแต 15 – 20 หยด/ ml ขนอยกบผผลต - ชดการใหสารละลายชนดหยดเลก (micro drip administration set) ขนาดหยดตงแต 50 – 60 หยด/ ml 2. ชดการใหสารละลายชนดควบคมปรมาตรได (volume control set) สามารถแบงจานวนสารละลายจากขวดไดตามตองการ มกใชในผปวยเดกเลก และในรายทตองการผสมยาหยดเขาทางหลอดเลอดดาเปนชนด micro drip

๑๗

รปท 10 แสดงถงชดใหสารละลาย (IV SET)

รปท 11 แสดงถงสวนประกอบของชดใหสารละลาย (IV SET)

2.14 เครอง Infusion pumps ปจจบนเทคโนโลยสมยใหมของเครอง Infusion ไดมการปรบปรงอยางมาก เพอในการใชในทางปฏบตของการดมยาสลบ ในระหวางการผาตด และหลงการผาตด รวมทงการใหยาแกปวดและยาขยายหลอดเลอด เนองจาก infusion devices เปนเครองทใชไดงายและมความ แมนยารวมทงใหปรมาณทคงทในการทจะดแลรกษาคนไขทงในหองผาตดและนอกหองผาตด เชนในหองดแลผปวยหนก Intensive care unit และตามหอผปวยตางๆ ทมผปวยทจาเปนตองใช รวมทงใหผปวยสามารถควบคมไดเองในการใหยาแกปวดพวกยาเสพตดเพอลดอาการปวด (Patient Controlled Analgesia ,PCA) ในการใหสารละลายทางหลอดเลอดดาอยางงายๆ จะใหโดยการใชแรงโนมถวงของโลกจากถงพลาสตกทยดหยนไดและขวดพลาสตกทใชครงเดยวทง โดยการใหผานทางสายยางทเปนชนดใชครงเดยวทง ซงจะมหลายรปแบบ ดงน

๑๘ 1. การใหสารละลายอยางงายๆ โดยไมมตวกรอง ปรมาตรโดยประมาณ 15 หยด/มล. 2. การใหเลอดและสารละลาย โดยมตวกรองเพอกรอง clot ปรมาตรโดยประมาณ 15 หยด/มล 3. การใหสารละลายดวยไมโครดรอปเปอร โดยไมมตวกรอง ปรมาตรโดยประมาณ 60 หยด/มล 4. โดย burette ซงมปรมาตร 100-150 มล. ทงทเปน ไมโครดรอปเปอร และไมใชไมโครดรอปเปอร 5. โดยการใช set สาหรบเกรดเลอด (Platelet) ในการใหสารละลายอยางงายๆ อตราการไหลของสารละลายขนอยกบ 1. ความสงของภาชนะทใสสารละลายนนอยเหนอตาแหนงทใหเพยงใด 2. ความตานทานการไหลจาก set ซงใหสารละลาย 3. การอดตนของ set ทใหจากอตราทให 4. ลกษณะทางฟสกสของสารละลายทให 5. ความกวาง (ชองวาง) ของ set ทให 6. ความดนในเสนเลอดดาของผปาย ในการใหสารละลายทางหลอดเลอดดาอยางรวดเรว เมอตองการใหสารละลายหรอเลอดทางหลอดเลอดดาอยางเรว อตราการใหสารละลายจะเพมขนโดยการใช Martin’s pump ดงภาพท 1 ซงจะใชเมอสารละลายนนออกมาจากขวดทแขง หรอ โดยการใช Pressure infusing devices ดงภาพท 2 เมอผานจากถงพลาสตกซงจะทาใหภายใน pressure bag นนเตมไปดวยอากาศซงจะทาใหเกดความเรวในการไหลของสารละลายเพมขนจากการใชความดน การใหสารละลายเขาเสนเลอดในปรมาณมากเขาสรางกายใหไดอยางเทยงตรงโดยการใช Infusion pump Electronic drop counters Electronic drop counters ไมใชการควบคมอตราการไหลของ infusion แตจะทาใหผใชเกดความถกตองในอตราการไหลของ infusion โดยการใชลาแสงขนาดเลกซงเกดจากแสงใตแดงซงตาเปลามองไมเหน ผาน drop counter ของ set ทใหสารละลายและไปขดขวางลาแสงเลกน ซงจะตรวจสอบโดยการใช Photoelectric cell จากวธการวดนจะใชระยะเวลาระหวาง drop ซงอตราการไหลของ infusion จะถกคานวณจากระบบอเลกทรอนค และแสดงออกมา เครองมอนใหความถกตองกตอเมอรถงขนาดของ drop แตละชนดและขนาดนจะตองใสเขาในโปรแกรมของเครองในแตละครงทใช จะเหนไดวาอตราการไหลของสารละลายจะไมมความคงทระหวางทการประมาณคาของเครองน

Pumps (generate pressure to regulate flow)

Controllers(use gravity to regulate flow)

Special needs (May be controllers or

pumps)

๑๙

Volumetric - Peristalsis - Cassette - Electrometric reservoir Syringe - Electronic gear or lead screw - Non electronic

Manually clamped Automated In- line disposable

PCA Epidural infusions Insulin Chemotherapy Implantable Gastrointestinal alimentation

ตารางท 1 แสดงการแบงชนดของเครอง Infusion devices

2.15 Infusion devices สามารถแบงออกเปน 2 กลมใหญๆ คอ 1. Controller เปนการควบคมการปรบอตราการไหลโดยการใชแรงโนมถวงของโลก 2. Positive displacement pump จะมตวกาเนดความดนเปนกลไกการควบคมอตราการไหล โดยแรงโนมถวงของโลกไมมความจาเปน หรอการแบงชนดของ Infusion devices ออกเปนตามลกษณะการใช เชน PCA หรอชนดของ Reservoir เชน Syringes ในการเลอกใช Infusion devices จะเลอกตามวตถประสงคของการใหสารละลายและชนดของสารละลายทจะให ตวอยางเชน ตองการความถกตองของปรมาตรทงหมดทให และจานวนแครอรทใหทงหมด/ วน ของปรมาณสารอาหารทให TPN (Total parenteral nutrition solution) ซงจะใหความสาคญในปรมาตรมากกวาคาอตราการไหลทเปลยนแปลง หรอเมอใหยาขยายหลอดเลอด เชน Sodium nitropusside อตราการไหลทคงทจะเปนตวสาคญในการใหเพราะจะทาใหเกดความปลอดภยมากกวา Controller Infusion controller เปนระบบทใช Photoelectric drop counting และมการเชอมตอกบไมโครโปรเซสเซอร ในการปรบสภาพการอดตนของสาย และควบคมการทางานอยางอตโนมต โดยตดตามการไหลตามแรงโนมถวงของโลก การทางานชนดนมการพฒนามากกวาระบบ manual clamp IV tubing คอ 1.มการเตอนอยางรวดเรวเมอมการอดตนของสายแมเพยงเลกนอยโดยเครองจะรบรจาก back pressure 2. เกดปรากฏการณทสารละลายไหลอยางรวดเรวหรอมอากาศในสาย IV จะเกดนอยลง ถายงคงมการควบคมการทางานของกระแสไฟฟาทใชอยางเหมาะสม 3. เหตการณและความรนแรงของการซมทะลจะลดนอยลงจากการใช Controller แทนท Positive pump เพราะแรงดนนนจะเปนแรง Hydrostatic เพยงเลกนอย ระหวางความสงของภาชนะทใสและความกวางของ catheter Infusion controller นนมทงการวดแบบ drop rate (drop/min)หรอ การวดแบบ flow rate (ml/hr) และสามารถเปลยนแปลงสลบกนไดตามตองการ ถาสารละลายทใชนนมความหนด การทางานทงหมดของ controller จะใช drop sensor และมสวนทเปนระบบ feedback ของอตราการไหล Infusion controller จะมระบบสญญาณเตอน

๒๐ เมอ catheter มการอดตน และมสญญาณแสดงใหผใชรบรถงการอดตน โดยม back pressure เพมขนและจะสามารถตรวจสอบเมอสารละลายหมดโดย drop sensor พรอมทงหยดการไหลของสารละลายกอนทจะมอากาศเขาในสาย ปญหาในการใช controller คอ controller สวนมากจะปลอยใหของเหลวไหลอยางเสรเมอ IV set ออกจากเครองโดยไมไดปด clamp ของสาย IV กอน ซงจะทาใหเกดอนตรายเมอใหยาเกยวกบการขยายหลอดเลอด ดงนนขนาดของ drop มความสาคญแทนทจะเปนความเขมขนและความถวงจาเพาะของ solution สงทหนาสนใจของ disposable flow controller คอ ราคาถก งายตอการใชและสามารถเคลอนยายงาย แตอยางไรกตามความแมนยาของเครองนยงเปนปญหา ความสงของภาชนะเหนอผปวยมอทธพลอยางมากตออตราการไหลและความแมนยาเมอใหทอตราการไหลนอย ยงไมมความนาเชอถอ จากการศกษาของ Dial-a Flo ไดเปดเผยคาความคลาดเคลอน ± 20% เมอมอตราการไหลมากกวา 20 ml/hr และ The Emergency Care Research Institute (ECRI) ไดศกษาประเมนผลการทางานของเครองภายใตเงอนไขการทางานปกตและทมากกวาปกตของ Electronic controller 9 ชนด ในป คศ.1985 โดย controller นนใชกบ solution ทไมมความหนดเชน Saline, D5W เมอใชในอตราการไหลทใชกนทวไป จะมคาอยภายใน 5% ของอตราท ตงไว Positive pressure pumps Infusion pump ชนดนแตกตางจาก controller โดยการใชความดนบวกทาใหมการไหลเกดขน Infusion ชนดนมสวนทไดเปรยบมากกวาการควบคมการไหลดวยแรงโนมถวงโลกอย 3 อยางคอ 1. ในการใช Positive pressure infusion devices อตราการไหลทนอยมากๆ จะ สามารถมความแมนยาได 2. การอดตนเลกๆนอยๆจากการท solution นนมความหนดและจากระบบ IV บางอยางเครองจะสามารถเอาชนะไปได ดงนน Positive pressure เปนสงทตองการในการใหสารละลายผานทาง arterial catheter 3.การทางานดวยความดนทสงโดยpump จะสามารถทาใหภาวะแทรกซอนจากการซมผานเขาภายในนนสงและทาใหการตรวจสอบการอดตนไดชาในภาวะทใหอตราการไหลนอยๆ ในป คศ.1970's โรงงานผผลต ผลตเครองททางานดวยความดนทสง 40- 100 psig หรอประมาณ 2068-5170 mmHg แตตอมาการผลต pump รนใหมๆความดนในการทางานจะอยในชวง 4-20 psig (207-1034 mmHg) Pump บางชนดจะใหผใชสามารถเลอกจากดความดนทใหมการอดตนเกดขนและประมาณการความดนสงสดทเครองpump จะทางานแตถาการจากดความดนสามารถตงไดนอยถง 0.5-1 psig pump ชนดนนจะมการทางานเปน Controller Infusion pump แบงตามลกษณะการทางานไดดงน (ดงแสดงในตารางท 1) 1. Peristaltic 2. Cassette 3. Electrometic reservoir

๒๑ Peristaltic เปนระบบททาการขบเคลอนของเหลวโดยการกดทบ tube ซงเตมไปดวยของเหลวถกกดเปนจงหวะโดยการใช rotary cams (rotary peristaltic) หรอ fingerlike projection ( linear peristaltic) ซงเปนสวนระบบเชงกล “ Fingers” ดงแสดงในภาพท 3 การทางานของpumpนคลายกบการทางานของระบบทางเดนอาหารของผปวย โดย Stepper motor จะขบดนทง สองกลไกโดยการควบคมของไมโครโปรเซสเซอร peristaltic pump ทงหมดจะใช reservoir และม tubing ตอเชอมซง reservoir นนจะปรมาณคาปรมาตรซง pump สามารถสงออกมาได เพราะวาทอทยดหยนนนมการสงผานทคงท การท tubing มรปรางผดไปและยดออกจะทาใหการสงผานปรมาตรไม accuracy peristaltic pump ทงหมดมคา accuracy อยระหวาง ±5% ถง ±10% Cassette pump ระบบนประกอบไปดวย set ทใหและ chamber ทวดปรมาตรไวคงทอยภายใน pump เครองมอนระยะรอบการทางานจะอยในชวงท chamber นนเตม ตดตามรอบการทางานโดยการวดปรมาตรทใหไป เพราะวาวธการวดปรมาตรของ Infusate นนจะวดไดในแตละ cycle ในป คศ. 1984 ECRI ไดรายงานถงคา ความแมนยา ( accuracy) ของ Infusion pump สวนมากมคาความแมนยาระหวาง ±2% ถง ±10 % อยางไรกตามอตราสงสดคอ ±20 % ทสามารถพบได Electromeric reservoir ระบบนใช Elastic balloon มลกษณะคลาย reservoir ซงใหความดนท คงทเชนเดยวกบ Infusate ทศทางการไหลของนาเปนตวจากดควบคมอตราการไหล เพราะวา ความดนภายใน reservoir นนนอย อตราการไหลสงจะเปนสงททาใหความแมนยานนเกดยากและอตราการไหลจะขนอยกบความหนดของสารละลาย (solution) และอณหภม Infusion pump สามารถใชกบสารทบแสงได และม air in line และม complete alarm มคาชวงเวลาของ back up rechargeable battery ทแตกตางกน และหลายชนดขดจากดคาความดนในการอดตนทแตกตางกน Syringe pump กลายเปนสงทนาสนใจเพมขน เพราะวาการทางานของเครองและราคาตาตอการใชตอครง Standard syringe ซงมใชอยในโรงพยาบาลสามารถนามาใชกบเครองนได electronic syringe pump มทงใช screw ในการทาให motorทางาน หรอใช gear mechanism ในการทาให plunger เคลอนเขาส syringe barrel จะถกขบดนโดย stepper motor ซงมไมโครโปรเซสเซอรควบคมโดยตรง อตราการไหลของสารละลายควบคมโดยความเรวของการ ขบเคลอน motor ทาให plunger เคลอนเขาส syringe ชนดของอตราการไหลเปน pulsatile continuous delivery โดยของเหลวจะถกดงอยางรวดเรวจาก reservoir bag เขาใน syringe โดยใชเวลานอยกวา 1 วนาท การทางานของ valve จะทาให syringe ดนสารละลายออกมาในอตราทตองการเขาสรางกายของผปวย และกระบวนการทเกดขนน จะถกกระทาซาๆ กน ตามทฤษฎ กระบวนการนจะมการไหลเปนระยะๆ ตอกนซงจะทาใหเกดความแมนยามากกวาอตราการไหลชนดอนๆ โดยจะมการถกขดขวางเพยงชวงสนๆ 1 วนาท Syringe pump ซงไมไดใชพลงงานไฟฟาในการทางานจะเปนการใชระบบเชงกล (Mechanic) เชน Springs เพอทจะประยกตใหเกดแรงทคงททจะดน plunger และใหยาสามารถไหลไดอยางตอเนองในอตราทตองการโดยการใชแรงดนในขนาดเดยวกน ในเรององคประกอบภายนอก

๒๒ เชน ความหนดของ สารละลาย electronic syringe pump จะมคาความถกตองมากกวา ( ±2% ถง ± 5%) ซงจะมความถกตองมากกวา Volumetric หรอ Peristaltic pump และ ชนด Coltrolled แต syringe pump มขดจากดทปรมาตรของ reservoir นน syringe มกจะประมาณ 5 มล และไดมากทสดเพยง 60 มล. syringe pump บางชนดสามารถทางานไดในทมความดนสงกอนทจะมสญญาณเตอนเกดขน (Alarm pressure) และถาภายหลงจากเกดการอดตนแลวเมอสารละลายสามารถเขาไปไดจะม bolus ขนาดใหญของ infusate เขาไปภายในทนท เพราะวาพนทหนาตดดานขวางของ syringe ขนาดเลกจะพฒนาใหสามารถทนความดนสงๆ ไดกอนทจะทาใหเกด สญญาณเตอนเมอมการอดตน Infusion pump เปนเครองมอเชงกล ฉะนนจงควรจะอยภายใตการตรวจดแลอยางเปนประจาและไดรบการบารงรกษาตามกาหนดเพอใหเกดความแมนยาของเครอง ควรไดรบการตรวจสอบการทางานเปนประจาใหอยในสภาพทดทสดโดยบคลากรทางวศวการแพทย หรอโดยโรงงานผผลตภายใตเงอนไขการบารงรกษา โดย ECRI ไดใหคาแนะนาทควรจะทาอยางเปนประจาทก 6 เดอน ของเครอง Infusion pump เพอการบารงรกษา คอ 1. ตรวจสอบลกษณะทางฟสกสของเครอง และแกปญหาใหสามารถทางานได เครองมอควรไดรบการทาความสะอาดและมปายเขยนไวอยางชดเจน ตรวจสอบการทางานของสวนตางๆทสามารถเอาออกมาได 2. ตรวจด Fuses และ Circuit breakers 3. ตรวจสอบ Grounding resistance โดยการใช Ohm meter เพอวดความตานทานระหวาง Grounding pin บน plug และสวนของโลหะบนตวเครอง คาทไดไมควรเกน 0.1 Ohm 4. ตรวจสอบ ungroundedทสงสดโดยการวด leakage current ระหวางฝาเครองและ ground ในทกสวนขององคประกอบทมสายไฟตดอย ในขณะทเครองตอกบ AC Power outlet (โดยการ ground, ungrounded, unit on, unit off) เมอ ungrounded กระแสไฟรวไหลควรจะนอยกวา 100 µA และไมควรมากกวา 2-3 µA เมอ ground 5. ตรวจสอบความแมนยาของอตราการไหล โดยการวด 2 จดหรอมากกวา ในการใชเครองทางคลนก โดยการใช Graduate cylinder และนาฬกาจบเวลา ความคลาดเคลอนควรนอยกวา 10 % 6. ทดสอบสญญาณเตอน 7. ทดสอบเงอนไขของแบตเตอรร ขณะใหเครองทางาน ทอตราสง ใน 1 ชวโมง และตรวจสอบความแมนยาของอตราการไหลโดยการใชพลงงานของ แบตเตอร ในการทางาน 2.16 Flow accuracy under optimal condition เครอง Infusion pump ตองมการปลอยของเหลวใหความถกตองแมนยาในการไหลไดกบของเหลวทกชนดทใชกบเครอง Infusion pump โดยการใช Administration set ทเหมาะสมกบเครองนน

๒๓ - Flow error ≤10 % คาคลาดเคลอนของการไหลควรจะนอยกวา 10 % สาหรบ TPN ( Total Parenteral Nutrition) และภาวะวกฤตตางๆ ของคนไข โดยภายหลงการปรบตงใหไหลแลวการตดตามการไหลและอตราการไหลจะคอย ๆ เปลยนแปลงเพมขนทละนอย ๆ จนกระทงผปวยตอบสนองตอการเปลยนแปลงนน เชนการ titration - Flow error ≤ 5 % สาหรบTPN ในทารกแรกเกด ผปวยเดก และผปวยเบาหวาน คาคลาดเคลอน 5% นนจะเปนทตองการเมอมการปรบตงการไหล นอยกวา 500 มล/ ชม. คาความคลาดเคลอนทสงกวานจะใชไดในบางสวน เชน Chemotherapy และ Antiasthmatic therapy ซงผปวยไมมความจาเปนเมอมคาความเจอจางของของเหลว - ถาเครองนนม volume counter ดวย ควรจะไดคาความถกตองเทากบทวดได - ในการทดลอง flow accuracy ในแตละเครองจะใชสาย administration set เสนใหมในแตละชนดของของเหลวโดยในแตละอตราทวดจะมการเปลยนตาแหนงของสายใหม 6 นว ยกเวน flow error after 24, 48 hr. จะใช administration set เสนใหม โดยใชตดตอกน 48 ชวโมง โดยมการเปลยนตาแหนงของสายใหม 6 นว ทก 8 ชวโมง - ทดลอง flow accuracy ของ pumping fluid ซงม ความถวงจาเพาะสงโดยการใช D20W และทดลองในแตละเครองในอตราเดยวกน - การประเมนความถกตองของปรมาตรทไหลโดยการดจากตวเลขทแสดงบนหนาปทมและจากการตวงดวย Cylinder 2.17 Flow error - อตราการไหลควรจะยงคงใหความถกตองและมคาความแตกตางนอยภายหลงการใช 72 ชวโมงตดตอกนโดยการใชภายใตการทางานทปกต โดยปรกต administration set จะทาการเปลยนทก 48 ชวโมง เพอปองกนการตดเชอ แมวาตามรายงานการใช administration set นนจะใชไดระยะเวลา 72 ชวโมง (Health Devices ,1989: 104) - การประเมนผล Flow error ของ administration set ในชวโมงแรกของการทางานท 40 มล/ ชม และเปรยบเทยบกบความออนลา และความคลาดเคลอนทวดไดภายหลง 24,48 ชวโมง ของการทางาน การทางานของเครองควรเปนวงจรปดในระหวางการวด - Abbott’s operator’s manual แนะนาใหผใชเลอนตาแหนงสายขน 6 นว ทก 12 ชวโมง หรอในแตละเวร 8 ชวโมง เพอเปลยนตาแหนงใหมนใจในการใหความถกตองตดตอกน (Health Devices ,1989: 104) - Baxter ไดใหคาแนะนาไวใหเปลยนสายใหมหลงการใช 24 ชวโมง และถาใชระยะเวลานาน ( 48 ชวโมงขนไป) ควรจะเปลยนตาแหนงของสายใหม เพอใหกลไกการทางานดภายหลง 24 ชวโมง (Baxter Healthcare Corporation,1992) - Terumo ไดใหคาแนะนาไววา ในกรณทสวนของสายนาเกลอผานคลนตนตะขาบ (peristaltic finger) ถกใชงานเฉพาะตาแหนงนนแหงเดยวเปนเวลานาน สายนาเกลอตรงสวนนนอาจเสยรปทรงได วธแกไขทาไดโดยเลอนตาแหนงของสายนาเกลอสวนทผานคลนตนตะขาบอยางนอย 15 ซม.ทกๆ 24 ชวโมง หรออาจเปลยนชดสายนาเกลอทงชด (Terumo corporation<1989)

๒๔ 2.18 Electrical safety - ความตานทานของ chassis to ground pin ไมควรออกมาภายนอกเกน 0.15 Ω หรออยางนอย unit ควรเปน double insulate - กระแสไฟทรวไหลทตวเครองถง ground ในทกๆ สวนขององคประกอบ ( grounded, ungrounded, reverse polarity) ไมควรออกมาเกน 100 µA - ปลกไฟไมควรมการชารดเสยหายจากการดงใชอยางปรกต ควรมการตดแนนด - การวด grounding resistance และวด leakage current Quiet operation - เสยงและการสนสะเทอนระหวางการทางานควรมนอยทสดเพอ 2.19 เครองควบคมการใหสารละลายทางหลอดเลอด (Infusion pump) ในสภาวะทผปวยมอาการหนกไมสามารถชวยเหลอตนเองได มความจาเปนทตองไดรบสารอาหารหรอยาทางหลอดเลอดดาเพอการอยรอดและเพอการรกษา การใหสารอาหารหรอยาทางหลอดเลอดดาจะตองถกควบคมจานวนทพอเหมาะและในระยะเวลาทกาหนด จงจะชวยชวตผปวยใหปลอดภยจากระยะวกฤตนนได ผปวยบางรายมความจาเปนจะตองไดรบยาในปรมาณนอยกวา 1 มล./ชม. อยางตอเนองเปนเวลานาน ซงในทางปฏบตแลวหากใชพยาบาลทาหนาทดงกลาว ไมสามารถกระทาได แตในปจจบนสามารถกระทาไดอยางมประสทธภาพโดยใชเครองควบคมการใหสารละลายอตโนมต เครองควบคมการใหสารละลายอตโนมตทถกนามาใชในทางการแพทยจนเปนทรจกกนอยางแพรหลายคอเครอง Syring pump และเครอง Infusion pump 1.กลไกการขบดนสารละลาย เครองทงสองนมกลไกการขบดนสารละลายออกไปสคนไขดวยวธทเหมอนกน ผดกนทภาชนะใสสารละลายตางกน กลไกการขบดนสารละลายทถกนามาใชกบเครองทงสองมหลายวธ แตทนยมแพรหลายมดงน 1.1 Piston pump ชนดนอาศยหลกการทางานของมอเตอรขบดนกานสบของไซรงคใหดนสารละลายออกจากไซรงคไปสคนไข มอเตอรทใชอาจเปน D.C. มอเตอรทมวงจรอเลกทรอนกสควบคมความเรวและทศทางการหมนของมอเตอร หรอเปน Stepping motor ทสามารถควบคมใหหมนตามจงหวะของ Pulse ทสงมาให Stepping motor เคลอนท ซงความเรวหรอความชาขนอยจานวน Pulse ทสมพนธกบจานวนทตงไวบนหนาปด กลไกนจะพบในเครอง Syring pump ซงตองใชแรงดนสงในการดนสารอาหารทมความหนด 1.2 Peristaltic pump กลไกนใช Stepping motor ขบเคลอน Cam-operated fingers ใหเคลอนทโดยขบ finger แตละอนใหเคลอนทในลกษณะรปคลน Sine wave ทาการรดสารละลายทอยในสายยางไปสคนไขไดอยางตอเนองและปรมาณนอยๆไดดงแสดงในรปท 1 ก หรอใช Stepping motor ขบเคลอนลกเบยวใหทาการรดสายยางโดยตรง (Rotor on eccentric shift) ดงแสดงในรปท 1 ข กลไกนจะพบในเครอง Infusion pump

๒๕

รปท 12 แสดงกลไกการทางานของ Cam-operated fingers

รปท 13 แสดงกลไกการทางานของ Rotor on eccentric shift

1.3 Diaphragm pump กลไกทใชนคอ การใชมอเตอรขบเคลอนแผนไดอะแฟรมใหผลกดนสารละลายไปสคนไข กลไกนไมเปนทนยมเพราะเกดการกระเพอมของสารละลาย (Pulsating flow) จานวนสารละลายทถกสงออกไปมความคลาดเคลอนมากและไมสมาเสมอ

รปท 14 แสดงภาพกลไกการทางานของ Diaphragm pump

2.หลกการทางานของเครอง Infusion pump เครอง Infusion pump เปน positive pump ทใชสาหรบการใหสารอาหารและยาทางหลอด เลอดดาชงตองการความละเอยดและความแมนยาในปรมาณและอตราเรวทตงไวเขาไปในหลอดเลอดดา (Vein) ไดอยางถกตอง ปรมาตรของสารละลายมหนวยเปน มลลลตร (ml) สวนใหญแลวจะไมเกน 10,000 ml อตราเรว (Rate) มหนวยเปน ml/hr หรอ drop/min rate สวนใหญอยในชวง 1-500 ml/hr เครองควบคมการใหสารละลายทางหลอดเลอดดา เปนเครองใหสารละลายหรอยาแกคนไขในกรณทตองการควบคมหรอกาหนดจานวนทใหแตละครงมจานวนแนนอนและใน

๒๖ ระยะเวลาทกาหนด เชน กาหนดการใหสารละลายทมยาผสมอยดวยจานวน 5 มล.ในเวลา 5 ชวโมงเปนตน ดงนนเครอง Infusion pump จะตองทาการสงสารละลายนนไปสคนไขในจานวน 1 มล./ชวโมงเปนเวลา 5 ชวโมงเปนตน วธการตรวจวดจานวนสารละลายทเครอง Infusion pump สงไปใหคนไขทใชกนอยางแพรหลายม 2 แบบคอ 2.1 Drop Detector วธใชหลกการของ Photo Detector โดยใช LED สองแสงไปยงตวรบแสงทยดตดอยภายในตว drop detector ทตดอยทบรเวณกะเปาะของสาย IV ในขณะทมสารละลายหยดลงมา 1 หยอด สารละลายนนจะขวางกนแสงสวางทสงจาก LED มายง Photo Detector ทาใหเกดสญญาณลกคลน 1 ลกคลน ถาจานวนการไหลของสารละลายมความเรวมากขนลกคลนกจะมากขนตามจานวนหยอด จานวนลกคลนทเกดขนนจะถกสงเขาไปยงวงจรเปรยบเทยบเพอใชควบคมความเรวของมอเตอรในการใหสารละลาย เครองทใชวธของ drop detector จะตองใชสาย I.V เฉพาะของยหอนนๆ จงจะไดคาทถกตองทงนเพราะเสนผาศนยกลางของสาย IV แตละบรษทมขนาดทแตกตางกน 2.2 Volume Detector วธนเปนการตรวจวดปรมาตรทสงไปใหคนไขโดยทเครองจะทาการ คานวณคา Volume ทตงกบขนาดสาย I.V ทใชและสงผลไปยงหนวยควบคมใหมอเตอรทางาน หลกการโดยทวๆไปของเครอง Infusion pump จะประกอบไปดวยสวนสาคญตางๆดงแสดงใน รปท 3 ซงเปน Block Diagram

รปท 15 แสดง Block Diagram ของเครอง Infusion pump

1. Power source คอแหลงจายพลงงาน เชน ไฟ 220 V.จากปลก หรอ แบตเตอรภายในตวเครอง 2. Keyboard เพอใชปอนขอมล คาสงตางๆเขาสตวเครอง 3. CPU สวนประมวลผลกลางมหนาทรวบรวมประมวลผลคาสง ควบคม สงการ การทางานของเครอง 4. Alarm ระบบตรวจสอบความผดปกตตางๆ และการแจงเตอนเมอมสงผดปกตเกดขน 5. Drive circuit วงจรชดขบเคลอนมอเตอรโดยรบคาสงจาก CPU 6. Motor มอเตอรและกลไก Mechanism (ตนตะขาบ) ทาหนาทขบดนสารละลายในสาย IV set ทเปน ของเหลวเขาสรางกายผปวย

๒๗ 7. RPM Detector เพอตรวจสอบวามอเตอรทางานอยางถกตองหรอไม แลวจะสงสญญาณไปยง CPU อกทเพอคานวณจานวนรอบสงใหมอเตอรทางานอยางถกตองและใหได Rate(ml / hr) ออกมาตามทตองการ 3. วธการใชงานเครองควบคมการใหสารละลายทางหลอดเลอดดา ขนตอนการใชงานเครองโดยทวไป (ควรศกษาคมอของเครองยหอนนๆ ใหเขาใจดวย) 1. ตดตงเครองเขากบเสานาเกลอ โดยใชทยดบนตวเครอง 2. เสยบปลกไฟดานหนงเขากบ AC Power Supply ทอยดานหลงเครองสวนอกดานหนงตอเขากบไฟ AC 220 โวลต 3. เปดประตเครอง เตรยมสารละลายและ IV set โดยใหสารละลายอยในกระเปาะ IV set ประมาณ 1/3 ของกระเปาะ 4. ตดตง IV set เขากบเครอง โดยกดปม Release Button แลวใสสายจากบนลงลางจดสายนาเกลอใหเขาทใหเปนแนวตรง โดยเฉพาะตรงสวนทผานตนตะขาบ (Peristaltic Finger) อตราการไหลอาจผดพลาดไดในกรณทสายนาเกลอตรงสวนทผานคลนตนตะขาบไมเปนเสนตรงและใหปมManual Roller Clamp อยดานทางออกจากเครองแลวเสยบ Drop Sensor เขากบกระเปาะ IV set (กรณม Drop Sensor) 5. ปดประตเครอง 6. เปดเครองโดยการกดปม POWER 7. ตงอตราการไหล และตงปรมาณการใหสารละลาย 8. ตงจานวน Drop /ml ตาม IV set ทใชงาน (กรณเครองทใหตงคาจานวนDrop IV set) 9. คลาย Manual Clamp บนสาย IV set 10. กดปม START เครองจะเรมใหสารละลายทตงไว 11. ปดสวทซ โดยกดปม POWER และปด Manual Clamp กอนเอาชด IV set ออก 4. การทาความสะอาดเครอง Infusion Pump 1. ปดเครองถอดปลกไฟออกจากเตาเสยบกอนทาความสะอาดเครอง 2. ทาความสะอาดเครองดวยผานมๆชบนาหรอนาอน 3. อยาใชผาแขงหรอนายาทเปนแอลกอฮอรหรอสารเคมทาความสะอาดเครอง 4.การทาความสะอาดเครองโดยใชนายาฆาเชอโรคใหผสมยาฆาเชอตามกาหนดของผผลตนายาและไมควรใชโดยไมมการผสม 5. นายาฆาเชอโรคทแนะนาใหใช - Osvan Solution 10% - Cidex 2.25% - Sterihyde 20% - Hibitane 5% 6. หลงจากฆาเชอโรคแลวใหใชผานมๆชบนาอนเชดอกครง 7. การทาความสะอาดจดตรวจจบตางๆภายในเครองและตว Drop Sensor

๒๘ 5. ขอควรระวงในการใชเครอง Infusion Pump 1.เปดสวทซ "Power" และตรวจดวา ปม สญญาณเตอนตางๆ ทกปมทางานเปนปกตกอนทจะใสสายนาเกลอ 2. ขณะทเครองกาลงทางาน ควรตรวจอตราการไหลเปนครงคราว 3. ถาตองการหยดการทางานเครองเปนการชวคราวใหกดปม STOP การปดสวทซ Power อาจทาใหตวเลขปรมาตรทใหไปแลว ปรมาตรทตองการให และอตราการไหล ลบหายไปดวย 4.ไมควรใชในบรรยากาศทมกาซตดไฟได เชน ยาสลบ เพราะอาจเกดการระเบด 5.ใหใชเครองกบระบบไฟฟาแรงดน 220 โวลท 50 เฮทซ ทมระบบกราวนอยางสมบรณ 6.ถาไมแนใจในระบบไฟฟาใหใชเครองโดยใชแบตเตอรเทานน 7.อยาใชเครองใกลกบอปกรณทสงคลนแมเหลกไฟฟาแรงๆ เชน เครองไดอะเทอรม 8.ถงแมวาเครองจะไดรบการปรบแตงจากผผลตแลว ผใชยงตองปรบตงการใชงานเองใหเหมาะสม 9.ใชชดนาเกลอทถกตองตามทกาหนดไวเทานน 10.ถาตองใชงานทอตราปมสงๆตองเปลยนชดใหนาเกลอทก 12 ชวโมง สญญาณเตอนและวธแกปญหาของเครอง เครอง Infusion Pump จะมสญญาณเตอน เมอมเหตการณบางอยางททาใหเครองไมสามารถทางานได ตวอยางสามารถแสดงไดดงตารางท 2 ตารางท 2 สญญาณเตอนและวธการแกปญหา สญลกษณ/ขอความ สาเหต การแกไขปญหา 1. แบตเตอรไมสามารถ

Charge ไฟได ยงไมตอ AC power cord เขากบแหลงจายไฟ

เสยบ AC power cord เขากบระบบใหเรยบรอย

2. เครองไมทางานเมอเปดการทางานโดยใชแหลงพลงงานภายใน(Battery)

Battery มพลงงานตา เสยบ AC power cord เขากบระบบเพอชารจพลงงาน

3. ไฟฟาจากแหลงจายไฟไมเขาเครอง

สายไฟ AC ทตอจากตวเครองและแหลงจายไฟไมเขาท

จดการสายไฟใหเขาทและแนนสนทด

4. ไฟแสดงสถานะแบตเตอรกระพรบพรอมกน 3ดวง

แบตเตอรเสอม แจงบรษทตวแทนจาหนาย

5. เครองไมสามารถเรมทางานไดเมอกดปม START

ตงคาไมถกตอง ปรบตงคาใหม )เครองจะไมสามารถทางานไดถาอตราของ

สารละลายอยท 0 ใหตงคาให

๒๙

ถกตอง 6. ไฟแสดงสถานะการทางาน

ทอยบนตวเครองกระพรบเปนสแดงและมเสยงรองเตอน

เครองยงไมไดดาเนนการหลงจากทเครองพรอมทางาน 2 นาท

กดปม START เรมทางาน

7. สญญาณ [OCLUSSION] 1. สาย IV set หกพบงอ 2. มการอดตนท Filter หรอ เขมทแทงกบเสนเลอดผปวย 3. ลกกลงสาหรบเปด/ปดสารละลายถกปดอย 4. ใสสายไมตรงตาแหนง

1. จดการสาย IV set ใหตรง 2. ดแลเขมทแทงเขาเสนเลอดผปวยไมใหอดตน 3. ปรบตาแหนงของลกกลงเปด/ปดสารละลายใหอยในตาแหนงเปด 4. ใสสาย IV set ใหถกตอง

8. สญญาณ [AIR] 1. สารละลายหมดขวด 2. มฟองอากาศอยใน IV set 3. ใชชนดของ IV set ไมถกตอง 4. ตวจบ air –in- line สกปรก

1. เปลยนสารละลายขวดใหม 2. จดการไลฟองอากาศออกใหหมด 3. จดการเปลยน IV set ใหถกตอง 4. ทาความสะอาดดวยผาสะอาด

9. สญญาณ[ FLOW ERR.] 1. สารละลายหมดขวด 2. ใสสาย IV set ไมถกตอง

1. กดปม STOP 2. ปด Manual Roller Clamp ทสาย IV set ตาแหนงทปด 3. เปลยนสาย IV set ใหถกตอง

2.20 การทบทวนนวตกรรม ป พ.ศ. 2542 มหาวทยาลยมหดล ไดมการทาวจยเพอประเมนสมรรถนะของเครองปมของเหลวเขาสรางกายทางหลอดเลอดดาทใชในโรงพยาบาล โดยมขอบเขตของการวจยเพอตรวจสอบความถกตองอตราการไหลของเครองปมของเหลวเขาสรางกายทางหลอดเลอดดา และคาความปลอดภยทางไฟฟา สรปพบวาเครองปมของเหลวเขาสรางกายทางหลอดเลอดดาสวนมากเมอมการใชงานมากกวา 8 ป จะพบวามคา % flow error ทมากกวา มาตรฐาน AAMI กาหนดคอ ±10 % จากมาตรฐานดานวศวกรรมการแพทย เรองการกาหนดคาผดพลาดทยอมรบได สาหรบการสอบเทยบเครองมอแพทย ในลาดบท 33 สาหรบเครองปมสารละลายเขาสรางกาย ( Infusion Pump) กองวศวกรรมการแพทย กรมสนบสนนบรการสขภาพ ป 2553 2.21 การสอบเทยบ (Calibration)

๓๐ การสอบเทยบ(Calibration) คอ กระบวนการทางาน (ภายใตสภาวะทควบคม) ซงสรางความสมพนธระหวาง คาทวดไดจากเครองมอวด กบ คาทแทจรงจากมาตรฐานอางอง ทมการสอบกลบได (Traceability ) กลาวคอ การสอบเทยบ(Calibration) คอการเทยบผลการวดกบคามาตรฐานทรคาอยางแทจรง คามาตรฐานทรคาจรงนจะตองเปนแหลงทมาทเปนทยอมรบกน คามาตรฐานตางๆ ถกกาหนดขนและยอมรบกนระหวางประเทศตางๆ ใชอางอง (Reference) เปนมาตรฐาน (Standard) เดยวกน กจะเปน International Standards และเปน International Traceability การสอบเทยบ เนนการวดเพอสอบทางมาตรวทยา โดยรายงานผลหรอคาทไดจากเครองมอ ภายใตการควบคมกระบวนการและสภาวะอยางเครงครด ทงนเพอใหแนใจวา คาทวดจากเครองมอนน สามารถเปรยบเทยบคาของมนกบคาทแทจรงได ความสาคญของ Calibration System ในอตสาหกรรมการผลตคอ

- มการกาหนดคณภาพของเครองมอวดทใชในการทดสอบคณภาพสนคาในมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมทกชนด ทกประเทศ

- มการกาหนดใหควบคมการวด และเครองมอทดสอบ (เครองตรวจ เครองวด และเครองทดสอบ) ในระบบคณภาพตาง ๆ อยางเขมงวด เชน ISO -9000 QS 9000 โดยทวไปแลวการสอบเทยบไดกาหนดขนเพอชวยระบบในการวด ซงรวมถง

1. การยอมรบระบบการวด รวมถงความไมแนนอนในการวด (Measurement Uncertainty)

2. ชวงระยะเวลาในการสอบเทยบของระบบหรอเวลาทใชงาน 3. แหลงมาตรฐานทสามารถอางองไดถงระดบชาต

การทา Calibration ม 2 วธ 1. ทาเองภายในบรษท 2. สงไปทาทภายนอกบรษท ทศนยมาตรฐานตางๆ

ทงสองวธตองมคานงถง การสอบกลบได (Traceability) และความไมแนนอนในการวด (Measurement Uncertainty) จงเปนประโยชนและเปนทยอมรบของผเกยวของ เครองมอวดอตสาหกรรมกบงานดานมาตรวทยาและ Calibration Accuracy ของเครองวดฯ มผลตอคณภาพและตนทนการผลตสนคา ดงนน Calibration จง

1. จะตองปฏบตและปฏบตอยางสมาเสมอ 2. ผปฏบตจะตองมความรเรอง Calibration 3. ร Accuracy และวตถประสงคของเครองมวด 4. ตองมเครองมอมาตรฐานทดพอ (ดกวา 4 - 10 เทา) 5. ตองม Traceability 6. ตองมหองปฏบตการมาตรฐาน

2.22 การประเมนผลความเทยงตรง (Evaluation Accuracy)

๓๑ คาผดพลาด (Error) คาผดพลาดในการวด คอ ความแตกตางระหวางคา (Value) ทแสดงบนเครองมอกบคาจรงของทวดได (คาจรงของจานวนททาการวดซงจะรเปนครงคราว) คาผดพลาด แบงเปนคาผดพลาดแบบสม ซงเปนการเกดขนโดยความบงเอญ ตามธรรมชาต คาตางๆทไดจะเปลยนแปลงไปและไมสามารถทจะทาการคาดคะเนไดจากการทางานของการวด คาผดพลาดแบบนเปนคาผดพลาดทไมสามารถควบคมไมใหเกดขนได แหลงทมาของคาผดพลาด อาจไดแก อณหภมทเปลยนแปลงไป การสนสะเทอนของสถานททางาน การรบกวนของสญญาณความถทางไฟฟา เปนตน คาผดพลาดทเกดจากตวแปรทควบคมหรอกาจดได เปนคาผดพลาดจากเหตทสามารถทาใหนอยลงจนเปนศนย หรอควบคมไมใหมผลตอการวดได เชน คาผดพลาดเนองจากการอานคาของพนกงาน หรอคาผดพลาดจากความสกปรกของเครองมอ เปนตน คาผดพลาดตางๆทเกดขนเปนสงจาเปนทตองรวามอะไรบาง และทาการควบคมใหเกดคาผดพลาดนนนอยทสดหรอกาจดไป เพอใหไดมาซงความเทยงตรงของการวด ความเทยงตรง (Accuracy) ความเทยงตรงคอคณภาพทกาหนดใหเปนไปตามรปแบบการวด สามารถพจารณาแบงเปน สองสวน ตามรปแบบของคาผดพลาดได โดยคาผดพลาดตางๆ ทไดทาการวเคราะหนน ควรจะพจารณาตามชนดและธรรมชาตของมนเอง ขอมลพนฐานทใชในการวเคราะหความเทยงตรงของการวด อาท การพจารณาวดขนาด นาหนก เปนตน องคประกอบพนฐานในการประมวลผลของความเทยงตรง สามารถแบงออกเปน 5 องคประกอบ

1. มาตรฐาน (Standard) 1.1 สามารถสอบกลบได (Traceability) 1.2 สามารถเปรยบเทยบทางเรขาคณตได (Geometric Compatibility) 1.3 สมประสทธการขยายตวทางความรอน (Coefficient of Thermal Expansion) 1.4 ชวงการสอบเทยบ (Calibration Interval) 1.5 ความเสถยร (Stability) 1.6 สมบตในการยดหยน (Elastic Properties) 1.7 ตาแหนงใชงาน (Position of Use)

2. ชนงาน (Workpiece) 2.1 ความเปนจรงของรปทรงเรขาคณตมทซอนอย 2.2 ลกษณะทเกยวของ เชน ผวสาเรจ รอยขดขวน 2.3 สมบตในการยดหยน 2.4 ความสะอาด 2.5 ความเสยหายของผว 2.6 ความรอน 2.7 มวลทมผลตอ การเปลยนรปในชวงยดหยน (Elastic Deformation)

๓๒

2.8 ความจรงทสนบสนนรปทรง 2.9 คาจากดความของลกษณะทชดเจน ทตองการวด 2.10 จดอางองของชนงานทเพยงพอ

3. เครองมอ 3.1 มอตราการขยายตวทพอเหมาะเพอความเทยงตรงตามวตถประสงค 3.2 การขยายการตรวจสอบภายใตสภาวะการใชงาน 3.3 ผลกระทบทเกดจากแรงเสยดทาน และBack lack 3.4 จดสมผสทางเรขาคณตทถกตองทวชนงานและมาตรฐาน 3.5 ไฟฟา หรอระบบนวเมตก ทนาไปสระบบขยายตองทางานภายใตขอบเขตทกาหนด 3.6 ระบบควบคมความดนตองทางานภายใตขอบเขต 3.7 จดสมผสทเกยวของกบทรงเรขาคณตตองถกตองและตรวจสอบหาจดสกหรอ 3.8 จดหมนและจดเลอนตองไมสกหรอและเสยหาย 3.9 การเปลยนแปลงรปรางทาใหเกดผลกระทบตอเครองมอ เชนนาชนงานหนกมาวด 3.10 อปกรณชวยงาน (เหลกฉาก โตะระดบ) ตรวจสอบวาทางานไดด และมการสอบ

เทยบ 4. บคลากร

4.1 การฝกอบรม 4.2 ทกษะ 4.3 ความรสกตอคณคาของความแมนยา 4.4 มแนวคดและทศนคตตอความเทยงตรงทได 4.5 มใจกวาง มทศนคตและความเชอมนโดยสวนตวตอความเทยงตรง 4.6 มการวางแผนเทคนคการวด เพอประหยดและสมาเสมอตอความแมนยาทตองการ 4.7 ตระหนกถงขอบเขตของการประเมนผลทเทยงตรง 4.8 ความสามารถในการเลอกเครองมอทมคณภาพสงและมมาตรฐานและความตองการ

ทางเรขาคณตและความสามารถทเกยวกบความแมนยา 4.9 มความรสกตระหนกเกยวกบคาใชจายในการวด

5. สงแวดลอม 5.1 มาตรฐานของอณหภมในการวด คอ ทางกล20 C (68 F) และทางไฟฟา 23 C

(73.4 F) 5.2 อณหภมระหวางชนงานมาตรฐานและเครองมอตองเทากน ความแตกตางเพยง 1

องศาอาจจะทาใหเกดความผดพลาดได 5.3 การขยายตวของอณหภมมผลกระทบ จาก ความรอนทเกดจากแสงไฟ อปกรณทา

ความรอน แสงอาทตย และจากรางกายมนษย 5.4 ผลกระทบจากวงจรในระบบควบคมอณหภม 5.5 การทาความสะอาด เพอใหปราศจากฝน 5.6 การสนสะเทอนทนอยทสด ชวยทาใหเกดความแมนยาสง

๓๓

5.7 การจบถอดวยมอทาใหเกดการผดพลาด เนองจากการขยายตว จากอณหภมในตวของมนษย(37 C) ทสงกวามาตรฐานปกต (20 C) อาจทาใหเหลกทยาว 1 นว ขยายตวไปได ถง .0002 นว หรอ 4 ไมครอน

5.8 การจดใหมแสงสวางทเพยงพอ คอ 1000 LUX 5.9 ความชนสมพทธทพอด

2.23 การจดการ ขอกาหนดการควบคม เครองมอ วดทดสอบ ตามมาตรฐาน เครองมอ อปกรณ ทใชตองมความถกตอง แมนยา เชอถอได และเหมาะสม ประเดนการจดการ

• กาหนดขนตอนการทางานการสอบเทยบ ควบคมและบารงรกษา โดย : 1. กาหนดรายการทตองวดและความถกตองแมนยาทตองการ 2. เลอกเครองมอและอปกรณทเหมาะสม 3. ทาบญชควบคมเครองมอและอปกรณทมผลตอคณภาพและตองสอบเทยบ 4. สอบเทยบเครองมอและอปกรณกอนนาไปใชงานและตามชวงระยะเวลาท เหมาะสม

โดยสามารถสอบกลบไปยงมาตรฐานระดบชาตทเชอถอได 5. ในกรณทไมมมาตรฐานใหสอบกลบได ใหจดทาวธการในการตรวจสอบความถกตอง

แมนยาไวเปนเอกสาร 6. กาหนดวธการในการสอบเทยบโดยรวมถงสภาพแวดลอม เกณฑการยอมรบ ความถท

ใช และ การวเคราะหผลของการสอบเทยบ วาใชไดหรอไม • ตองรคา ความไมแนนอน ของการวด และนาไปประเมนความสามารถของการวด • สภาวะแวดลอมในการสอบเทยบ, ตรวจสอบ, ทดสอบ ตองเหมาะสม • ตดปายแสดงสถานการสอบเทยบ • จดทาและจดเกบบนทกการสอบเทยบ • กาหนดวธการในการเกบ รกษาและเคลอนยายเครองมอและอปกรณ เพอใหเครองมอ

และอปกรณนนมความถกตองและพรอมใชงาน • ตองมวธการปองกนการปรบแตงเครองมอและอปกรณ หลงจากการสอบเทยบแลว • กาหนดแผนการสอบเทยบโดยรวมถงความถ วธสอบเทยบ และความสามารถในการ

สอบกลบได • กาหนดวธดาเนนการกบเครองมอ อปกรณและผลตภณฑ ในกรณทพบวาเครองมอ

อปกรณนนไมชารด หรอผลการสอบเทยบไมอยในเกณฑทกาหนด เชน 1. ปรบแตงเครองมอและอปกรณ 2. ลดระดบความแมนยาของเครองมอและอปกรณ 3. ยกเลกการใชงาน 4. ทวนสอบผลการวด/ตรวจ/ทดสอบทใชเครองมอและอปกรณนนๆ ทผานมา ยอนหลง จนกระทงมนใจวาผลการวดนนเชอถอได เชน ยอนไปถงชวงการสอบ เทยบครงสดทายทผานมา

๓๔ 2.24 วธสอบเทยบเครองควบคมอตราการไหลของสารละลาย 1. วตถประสงค - เพอเปนแนวทางใหเจาหนาทผสอบเทยบเครองควบคมอตราการไหลของสารละลาย ดาเนนการไดอยางครบถวน ถกตองตามลาดบของวธการทกาหนด - เพอใชเปนแนวทางการดาเนนงานใหไดมาตรฐานเดยวกน สามารถสบคนความเปนมา และใชปฏบตงานทดแทนกนได 2. เครองมออปกรณ - เครอง Infusion Pump (UUC) 3 เครอง 3 ยหอ - ชดสาย IV Set(Tubing set) จานวน 15 ชด - เครอง Infusion Pump Analyzer (STD) 3. เอกสารอางอง 3.1 คมอการใชเครองมอแพทย(UUC) 3.2 คมอการใชเครองมอมาตรฐานสอบเทยบ(STD) 3.3 การประเมนคาความไมแนนอนในการวด สมาคมสงเสรมเทคโนโลย(ไทย-ญปน) 4.4 ขอกาหนดตามมาตรฐาน ECRI (formerly the Emergency Care Research Institute)

5. วธปฏบตงานการสอบเทยบ

๓๕ รปท 16 การตอวงจรสอบเทยบ เครองควบคมอตราการไหลของสารละลาย 2.25 ขนตอนการสอบเทยบ ตอวงจรตามรป ท ตอสาย IV Set (Tubing set) เขากบ เครองควบคมอตราการไหลของ สารละลาย (UUC) ทตองการทดสอบ เขากบเครอง Infusion Pump Analyzer (STD) ทตาแหนง Inlet Port - สอบเทยบคา Flow Rate และ Volume - กาหนดจดสอบเทยบท 10% ถง 90% of Range หรอตามทผรบบรการกาหนด - ใชนากลนแทนสารละลายและปลอยเขาระบบ พรอมตรวจสอบไมใหมอากาศภายในระบบ - ตงคาทเครองควบคมอตราการไหลของสารละลาย (UUC) ตามคาทกาหนด วดคาและอานคาจาก เครอง Infusion Pump Analyzer (STD) - แตละจดสอบเทยบ ใหสอบเทยบอยางนอย 3 ครงพรอมบนทกผลลงในแบบบนทก - บนทกขอมลทเกยวของ ไดแก ยหอ รน ขนาด ของ IV Set และ Syring ตารางท 3 การบนทกผล

ตารางท 4 มาตรฐานคาผดพลาดทยอมรบไดของเครองใหสารละลาย

ลาดบ รายการเครองมอแพทย คาผดพลาด ทยอมรบได

หนวยวด

๓๖

พนทปกต พนทวกฤต 32 เครองปมสารละลายเขาสรางกาย ( Syringe

Pump) ± 10 % ± 5 % ml/h

33 เครองปมสารละลายเขาสรางกาย ( Infusion Pump) - สารละลายทวไป - วกฤต หรอ ยาอนตราย

± 10 % ± 5 %

± 5 % ± 3 %

ml/h ml/h

2.26 คณลกษณะเฉพาะของ IV Set ทใชกนโดยทวไปในโรงพยาบาล คณสมบตทวไป 1. เปนชดใหสารละลายทางหลอดเลอด 2. ใชวตถดบพลาสตกชนดทใชทางการแพทย (Medical Grade) 3. ประกอบดวยปลอกเขมเจาะภาชนะบรรจ เขมภาชนะบรรจ ทอหยด กระะเปาะหยด สายสงตวควบคมการไหลบรเวณสาหรบฉดสารละลาย ขอตอใน ปลอกหมขอตอใน ตวกรองสารละลาย 4. ใหบรรจชดสารละลายทางหลอดเลอดแตละชดในภาชนะหอหมทผนกเรยบรอย สามารถรกษาสภาพปราศจากเชอไดตลอดจนกระทงเปดใช และผลตภณฑตองไมแบน ไมหกพบ ปลอกหม ขอตอในและ/หรอปลอกหมเขมตองไมหลด 5. ฉลากอยางนอยตองแสดงขอความ เดอนปทผลต และรหสรนทผลต เดอนปทหมดอาย ชอผผลตหรอผทจาหนายพรอมสถานทตง มขอความระบวา “ปราศจากเชอ” และ “ปราศจากไพโรเจน” 6. อายของผลตภณฑทสงมอบตองไมนอยกวา 2 ป นบจากวนทสงมอบ คณสมบตทางเทคนค 1. เปนชดทใหสารละลายทางหลอดเลอดสาหรบเดกและมอปกรณทใหอากาศเขาพรอมทกรอง 2. สายสงมเสนผาศนยกลางภายในไมนอยกวา 2.5 มลลเมตร 3. สายสงมความยาววดจากปลายขอตอในถงปลายเขมเจาะภาชนะบรรจ ตองไมนอยกวา 140 เซนตเมตร 4. กระเปาะหยดมรปรางทสามารถเหนการหยดของสารละลายไดชดเจนและมขนาดหยดเทากบ 60 หยดตอมลลเมตร

๓๗ 5. ตวควบคมการไหล ตองสามารถปรบอตราการไหลไดตามตองการ และตองหยดการไหลไดสนท และไมทาใหสายสงเสยหายตอการใชงาน เชน รว ตบ 6. สวนประกอบตองไมสเมอบรรจสารละลาย สามารถมองเหนสารละลายและ/หรอฟองอากาศในสารละลายไดชดเจน เวนแตสวนทเปนเขม ตวควบคมการไหล และบรเวณสาหรบฉดสารละลาย 7. ตองไมพบจลนทรยทกชนด ไมมสารไพโรเจน ไมมพษ 8. มขอตอเขาผปวยมขนาดมาตรฐาน

2.27 รายละเอยดและคณสมบตเครองวเคราะหการทางานของเครองใหสารละลาย(Infusion Device Analyzer รน IDA 4 Plus) ทใชเปนเครองวดวเคราะหชดสาย IV SET ประกอบดวย 1. คณสมบตทวไป 1.1 เปนเครองมอสาหรบวเคราะหการทางานของเครองใหสารละลาย ( Infusion Pump และ Syringe Pump) โดยสามารถทาการตรวจสอบไดครงละ 4 เครองพรอมกน 1.2 สามารถวเคราะหการทางานของเครองใหสารละลายไดทกชนดกบการใชงานในปจจบน ทงแบบ Steady และ Non Steady 1.3 สามารถวเคราะหปรมาตร/การไหล (volume / flow) และ แรงดนอดตน (occlusion pressure) ได 1.4 สามารถเชอมสายสญญาณเขาสระบบการพมพและ Keyboard , ระบบสญญาณเตอน, PCA trigger ports หรอทางานรวมกบ เครองคอมพวเตอรและ Hydrograph Graphic Software ได 1.5 สามารถแสดงคาทตรวจวดไดและรปกราฟแสดงลกษณะการทางานของเครองทตองการทดสอบได โดยสามารถเลอกดทละเครอง จากหนาจอของเครอง โดยไมตองมอปกรณเพม หรอ แสดงไดครงละ 4 เครองพรอมกน ดวย Hydrograph Graphic Software 1.6 เปนผลตภณฑ Fluke Biomedical Corporation ประเทศสหรฐอเมรกา 2. คณสมบตทางเทคนค 2.1 การวดอตราการไหลเฉลย 2.1.1ทาการคานวณคาเฉลยของอตราการไหลโดยการวดปรมาตรตลอดเวลา 2.1.2 สามารถทาการวดไดตงแต 0.5 - 1000 มลลลตร/ชวโมง. 2.1.3 คาความแมนยา: 2.1.3.1 ทระดบการไหลตงแต 16 - 200 มลลลตร / ชวโมง และ ปรมาตร มากกวา 20 มลลลตร มคา 1% ของคาทอานได ± 1 LSD 2.1.3.2 นอกเหนอจากนน มคา 2% ของคาทอานได ± 1 LSD 2.2 การวดปรมาตร 2.2.1 โดยการวดปรมาตรของของเหลวทไหลผานทรานสดวเซอร โดยตรง ดวยปรมาตรของ Bolus นอยทสด 0.5 มล. 2.2.2 สามารถทาการวดปรมาตร Bolus นอยทสด 0.5 มลลลตร สงสด 9999 มลลลตร 2.3 สามารถใชทาการทดสอบเครอง PCA (Patient Controlled Analgesia) ได

๓๘ 2.4 สามารถทดสอบคาแรงดนอดตน (Occlusion) ได โดยใช Glass Transducer 2.4.1 สามารถตงคาแรงดนได ระหวาง 0 ถง 45 PSI (ปอนด ตอ ตารางนว) หรอ คาทเทยบเทาในหนวย mmHg (มลลเมตรปรอท) และ kPa (กโลปาสคาล) ได 2.4.2 ความแมนยา 1% เตมสเกล ± 1 LSD 2.5 สามารถวดคาแรงดนกลบ (Back pressure) ไดตงแต – 100 mmHg ถง + 300 mmHg 3. สามารถทางานดวยไฟฟา กระแสสลบ ไดตงแต 120 ถง 240 โวลต โดยระบบ Auto - switching