49

บทท 6ปญหาโรคและแมลงทรนแรงจะปองกนไดอยางไร

มนสำ�ปะหลงกเหมอนกบพชอนๆ คอปญห�โรคและแมลง จะทำ�คว�มเสยห�ยอย�งม�กและทำ�ใหผลผลตลดลง มนสำ�ปะหลงเปนพชอ�ยย�วทมโอก�สสมผสกบโรคและแมลงเปนระยะเวล�น�น จงไมมคว�มคมค�และไมมประสทธภ�พทจะควบคมปญห�นโดยก�รฉดพนส�รเคมบอยๆ โรคและแมลงศตรพชเกอบทกชนดส�ม�รถจดก�รใหอยในระดบ ทควบคมไดโดยวธก�รจดก�รโรคและแมลงศตรพชแบบผสมผส�น (IPM) ไดแก

• ปลกมนสำ�ปะหลงพนธด ต�นท�นหรอทนท�นตอโรคและแมลงศตรทสำ�คญทสด

• ใชทอนพนธทมคณภ�พสงจ�กตนแมพนธทปร�ศจ�กโรคและแมลงศตรรบกวน

• ควรแชทอนพนธในส�รละล�ยทมสวนผสมของส�รเคมกำ�จดเชอร� และส�รเคมกำ�จดแมลงกอนปลก

• ใสปยมนสำ�ปะหลงในปรม�ณทเพยงพอทจะชวยใหตนมคว�มสมบรณแขงแรงในก�รเจรญเตบโต ซงจะเปนก�รชวยใหพช มคว�มทนท�นหรอต�นท�นตอโรคและแมลง

• ไมควรใชส�รเคมกำ�จดแมลงศตรพชเพร�ะจะฆ�แมลงศตรต�มธรรมช�ตไปดวย แมลงธรรมช�ตเหล�นจะชวยควบคมแมลงศตรพชสำ�คญบ�งชนดได ห�กใชส�รเคมกำ�จดแมลงควรใชเฉพ�ะชวงเวล�สนๆ ฉดพนเฉพ�ะจดทตรวจพบครงแรก และใชเฉพ�ะชวงวยออนทแมลงยงไมโตเตมวยเท�นน ส�ม�รถใชส�รเคมฆ�แมลงในดน เชน ปลวก ไดเพร�ะจะไมมผลกระทบตอแมลงศตรธรรมช�ต

50

• ปลกพชหมนเวยนกบมนสำ�ปะหลงดวยธญพชหรอพชตระกลหญ�เพอลดปญห�โรคทตดตอท�งดนโดยเฉพ�ะโรคร�กเน�

• หมนตรวจแปลงอย�งสมำ�เสมอและถอนตนทมอ�ก�รโรคหรอมแมลงกำ�จดทงไป และเผ�ทำ�ล�ยเศษซ�กพชทมโรคและแมลงรบกวนหลงจ�กเกบเกยวผลผลตแลว

• ระมดระวงก�รตดตอของโรคและแมลงท�งทอนพนธจ�กแปลงทมโรคและแมลงไปสแปลงทไมมโรคและแมลง

• ไมซอทอนพนธจ�กแหลงทไมรจกเพร�ะอ�จจะเสยงมโรคและแมลงตดม�ดวย

แมลงศตรทสำาคญ แมลงศตรทสำ�คญทสดทพบในก�รปลกมนสำ�ปะหลงทง 3 ทวป ไดแก แมลงหวข�ว เพลยแปง ไรเขยวและไรแดง เพลยหอย แมลงนนหลวง ปลวก และแมลงอกหล�ยชนดททำ�ล�ยมนสำ�ปะหลงต�กแหงในระหว�งก�รเกบรกษ� แมลงทสำ�คญอนๆ ทมกจะพบเฉพ�ะในเขตล�ตนอเมรก� และยงไมระบ�ดในไทยเชน hornworm, ดวงเจ�ะลำ�ตน (burrowing bug) leaf-cutter ant แมลงวนเจ�ะยอด (shoot flies) แมลงวนผลไม (fruit flies) และมวนปกแกว (lace bug) ดงนน จงตองระมดระวงไมเผลอนำ�แมลงเหล�นออกจ�กล�ตนอเมรก�ไปยงแอฟรก�หรอเอเชยโดยร เท�ไมถงก�ล แมลงจ�กต�งถน เหล�นส�ม�รถสร�งคว�มเสยห�ยอย�งม�กเนองจ�กไมมแมลงศตรธรรมช�ตคอยควบคม ดวยเหตนจงห�มนำ�ทอนพนธจ�กทวปหนงไปยงอกทวปหนงหรอจ�กประเทศหนงไปสอกประเทศหนง

โรคและแมลงบ�งชนดส�ม�รถตดไปกบพชสกลอนๆ ทใกลเคยงกบมนสำ�ปะหลง เชน สบดำ� ซงเมอไมน�นม�น นยมปลกปลกเปนรวในแถบเอเชยเพอสกดนำ�มน ก�รเคลอนย�ยทอนพนธของพชท

51

สกลใกลเคยงกบมนสำ�ปะหลงจะตองระมดระวงเปนพเศษ และไมควรปลก สบดำ�แปลงใหญทนำ�พนธจ�กทอนม�ปลกในเขตปลกมนสำ�ปะหลง

แมลงหวขาว (white flies) แมลงหวข�วเปนหนงในศตรทสำ�คญททำ�ล�ยผลผลตเกษตร ทงดดกนโดยตรงและเปนพ�หะของเชอไวรส แมลงหวข�วอ�จจะเปนแมลงททำ�ล�ยมนสำ�ปะหลงม�กทสดในทง 3 ทวป แมลงหวข�วสกล Bemisia tabaci เปนพ�หะของเชอไวรสทร�ยแรงหล�ยชนดในทวปแอฟรก� และเปนพ�หะของเชอไวรสส�เหตของโรคใบด�งอนเดยและศรลงก�ซงพบม�กในประเทศอนเดย และแมลงหวข�วสกล Aleurodicus dispersus หรอ แมลงหวข�วใยเกลยว ซงพบในหล�ยประเทศในเอเชยและแอฟรก�ส�ม�รถทำ�ล�ยมนสำ�ปะหลงโดยก�รดดกนนำ�เลยงถงขนรนแรงและทำ�ใหสญเสยผลผลต

แมลงหวข�วมวงจรชวต 6 ระยะ คอ ไข ตวออน 4 ระยะ และตวเตมวย แมลงหวข�วจะส�ม�รถทำ�ล�ยพชได 3 วธ คอ

• ก�รทำ�ล�ยโดยตรงโดยเจ�ะและดดกนนำ�เลยงจ�กใบทำ�ให มนสำ�ปะหลงออนแอใบเหยวเหลองและใบล�งเปนแผลแหงต�ย

• ก�รทำ�ล�ยท�งออม โดยแมลงหวข�วจะผลตนำ�หว�นออกม�เคลอบบนใบซงจะเปนอ�ห�รของร�ดำ�และม�จบเตมใบทำ�ใหใบลดก�รสงเคร�ะหแสง

• เปนพ�หะของเชอไวรสจ�กตนหนงไปสอกตนหนงหรอไปสก�รปลกพชรอบใหม แมลงหวข�วเปนตวพ�หะเชอโรคม�กว� 40 ชนดในโลกน ถ�ถกแมลงหวข�วทำ�ล�ยอย�งรนแรงผลผลตมนสำ�ปะหลงอ�จสญเสยถง 76%

แมลงหวขาวเปนศตรพชทสำาคญทสดชนดหนงของมนสำาปะหลง

52

เกษตรกรสวนใหญจะฉดพนส�รเคมฆ�แมลงเพอควบคมปรม�ณแมลงหวข�ว แตวธก�รนไมไดผลเพร�ะแมลงหวข�วส�ม�รถขย�ยพนธได 2 เท�ในเวล� 4.2 วน จงจะตองฉดพนส�รเคมบอยๆจงจะไดผล แตจะไมคมค�ท�งเศรษฐกจและรบกวนขบวนก�รควบคมโดยแมลงศตรธรรมช�ต ก�รปองกนแมลงหวข�วใหไดผลดคอใชวธก�รจดก�รศตรพชแบบผสมผส�น หรอ IPM โดยดำ�เนนก�ร ดงน

• ใชพนธต�นท�นแมลงหวข�ว

• สงเสรมเพมก�รทำ�หน�ทของแมลงศตรธรรมช�ต ซงมอยหล�ยชนดทเปนตวหำ� ตวเบยน และเชอทกอใหเกดโรคกบแมลง (entomopathogens) เทคนคต�งๆ เหล�นจะมก�รพฒน�ตอไปในอน�คต

• ปลกถวพมแซมในมนสำ�ปะหลง

• ทำ�ก�ร “ตดวงจรชวต” คอไมใหมก�รผลตมนสำ�ปะหลงในแปลงใกลเคยง เพอทจะตดวงจรชวตของแมลงหวข�ว แตวธก�รนจะใชไมไดผลกบแมลงหวข�วบ�งส�ยพนธทมพชอ�ศยหล�ยชนด เชน ส�ยพนธ Bemisia tabaci

• แชทอนพนธในส�รไธอะมโธแซม (แอคท�ร�) อตร�สวน 1 กรมตอนำ� 1 ลตร น�น 7-10 น�ท

• ใชส�รเคมไธอะมโธแซมในอตร�สง คอ 128 ซ.ซ./ไร หรอ อมด�โคลปรด 96 ซ.ซ./ไร ฉดพนท�งใบใหละอองฝอยกระจ�ยทวใหชม แตใชเฉพ�ะตอนมนสำ�ปะหลงยงเลก (อ�ยนอยกว� 6 เดอน) และเมอปรม�ณแมลงหวข�วยงนอยอย

การแชทอนพนธมนสำาปะหลงในสารละลายยาฆาแมลง ยาฆาเชอราและธาตอาหาเสรมกอนปลก

53

เพลยแปงมนสำาปะหลง (Cassava mealy bugs) เพลยแปงทเปนศตรมนสำ�ปะหลงมประม�ณ 15 ส�ยพนธ และททำ�คว�มเสยห�ยใหแกมนสำ�ปะหลงอย�งม�กในทวปอเมรก� 2 ส�ย พนธไดแก Phenacoccus herreni และ Phenacoccus manihoti ส�ยพนธ Phenacoccus manihoti ไดถกนำ�เข�ไปยงทวปแอฟรก�โดยไมไดตงใจ ตงแตตนทศวรรษท 70 และแพรระบ�ดกระจ�ยไปทวพนทปลกมนสำ�ปะหลงของแอฟรก� ตอม�ถกนำ�เข�ม�ในประเทศไทยโดยไมไดตงใจและภ�ยในปเดยวไดแพรกระจ�ยไปทวประเทศ และตอไปยงประเทศเพอนบ�น เชน ล�ว และกมพช� และ เวยดน�ม และขณะนมร�ยง�นว�พบในอนโดนเซย ในทวป เอเชยยงพบว�เพลยแปงส�ยพนธอนๆ อกหล�ยส�ยพนธ เชน Phenacoccus gossypii, Phenacoccus grenadensis และ Phenacoccus jackbeardsleyi เมอเพลยแปงเรมดดกนอ�ห�รจ�กใบมนสำ�ปะหลงตวออนจะผลตไขสข�วซงจะคลมตวแมลงไว เพลยแปงทำ�ล�ยมนสำ�ปะหลงใน 2 ลกษณะ คอ

• ทำ�ล�ยโดยตรง คอเพลยแปงจะดดกนนำ�เลยงจ�กมนสำ�ปะหลงทำ�ใหใบเหลองและรวง

• ทำ�ล�ยโดยออม คอเพลยแปงทำ�ใหเกดร�ดำ�บนผวใบจ�กมลของ เพลยแปงซงเปนอ�ห�รของร�ดำ� ทำ�ใหลดประสทธภ�พก�รสงเคร�ะหแสงของใบ

ในทวปอเมรก�ใตจะพบส�ยพนธ Phenacoccus herreni เปนสวนใหญ สวนส�ยพนธ Phenacoccus manihoti ถกพบเปนครงแรกในป�ร�กวย โบลเวย และท�งใตของบร�ซล แตทำ�คว�มเสยห�ยเพยงเลกนอยเพร�ะมก�รควบคมดวยชววธทมประสทธภ�พ แตเมอไดมก�รเข�ไปยงแอฟรก�และตอม�เข�ม�สเอเชยซงไมมแมลงศตรธรรมช�ตจงมก�รขย�ยตวเพมขนรวดเรวม�ก และแพรระบ�ดเรวและไกลออกไป แตหลงจ�กไดนำ�แมลงศตรธรรมช�ตต�งๆ ทเปนตวเบยนและตวหำ�จ�กแหลงเดมในอเมรก�ใตเข�ม�ปลอยส�ม�รถลดจำ�นวนเพลยแปงใหอยในระดบทควบคมได

เพลยแปงมนสำาปะหลงหลายสายพนธทสามารถทำาลายตนมนสำาปะหลงอยางรนแรง

54

ซงพบว�แตนเบยน (Anagyrus lopezi) เปนตวเบยนททำ�ล�ย Phenacoccus manihoti ไดดทสด เมอแตนเบยนตวเมยว�งไขบนเพลยแปงและขบวนก�รพฒน�ของตวออนของมนจะฆ�เพลยแปงทอ�ศยอย ดงนนเมอเพลยแปงส�ยพนธนไดระบ�ดเข�ม�ยงเอเชย นกวจยของไทยจงไดนำ�แตนเบยน (Anagyrus lopezi) ม�ศกษ�ก�รขย�ยพนธใหไดปรม�ณม�กๆ และปลอยไปในพนทปลก มนสำ�ปะหลงจำ�นวนล�นๆ ตว ซงไดผลดม�ก ประเทศไทยยงไดแนะนำ�เกษตรกรใหแชทอนพนธในส�รละล�ยไธอะมโธแซม อตร� 4 กรมตอนำ� 20 ลตร น�น 10 น�ทกอนปลก ก�รแชทอนพนธจะชวยกำ�จดเพลยแปงทตดอยบนทอนพนธ และชวยปองกนไมใหเพลยแปงไปดดกนยอดออนทแตกใหมอย�งนอยในชวง 1 เดอนแรกหลงจ�กปลก

สรปวธก�รควบคมเพลยแปงมนสำ�ปะหลงใหไดผลด คอ

• แชทอนพนธมนสำ�ปะหลงในส�รละล�ยไธอะมโธแซม คว�มเขมขน 0.5-1 กรมตอนำ� 1 ลตรกอนปลก

• ไมนำ�ตนพนธจ�กแหลงทมเพลยแปงระบ�ดไปยงพนทไมมเพลยแปง

• หลกเลยงก�รฉดพนส�รเคมฆ�แมลงเพออนรกษแมลงศตรธรรมช�ต

• ตรวจแปลงมนสำ�ปะหลงทก 2-4 สปด�ห เพอตรวจห�จดทมเพลยแปงเข�ทำ�ล�ยม�กเปนพเศษ

• ตดทำ�ล�ยสวนของพชทมเพลยแปง (ต�ยอด)และเผ�ทงไป

• หลกเลยงก�รเคลอนย�ยตนพนธจ�กทหนงไปยงอกทหนง

55

ไรมนสำาปะหลง ( Cassava mites) มร�ยง�นว�ไรม�กว� 40 ชนดทอ�ศยอยบนมนสำ�ปะหลง แตชนดทสำ�คญททำ�ล�ยมนสำ�ปะหลงคอไรเขยว (green mite) ส�ยพนธ Monenychellus tanajoa และ Mononychellus caribbeanae และไรแดง (red mite) ส�ยพนธ Tetranychus cinnabarinus, Tetranychus kanzawai และ Tetranychus urticae ไรส�ยพนธเหล�นส�ม�รถทำ�คว�มเสยห�ยรนแรงแกมนสำ�ปะหลงโดยเฉพ�ะในเขตพนทลมทมฤดแลงย�ว ไรแมงมมแดงส�ยพนธ Tetranychus sp. เปนชนดทพบม�กทสดในบรรด�แมลงในชวงฤดแลงในเอเชย โดยทวไปจะพบส�ยพนธ Tetranychus urticae และ Tetranychus kanzawai และมร�ยง�นว�พบไรเขยวในเอเชยเมอไมน�นม�น

ไรเขยวมกจะชอบดดกนบรเวณใตใบออนมนสำ�ปะหลงทำ�ให ใบเหลองซดและรปทรงใบผดปกตและขน�ดเลกลง ซงอ�จทำ�ใหใบรวงจ�กใบยอดลงม� เมอมฝนตกปรม�ณไรเขยวจะลดลงอย�งม�กและ มนสำ�ปะหลงจะเรมแตกใบใหมอกครง

จำ�นวนไรแดงอ�จจะเพมสงม�กเมอสภ�พแวดลอมเหมะสมโดยเฉพ�ะในชวงฤดแลง ผลกระทบจ�กก�รทำ�ล�ยของไรแดงจะขนอยกบอ�ยของมนสำ�ปะหลงและชวงเวล�ทระบ�ด ซงทำ�ใหผลผลตลดลงประม�ณ 20-50% ไรแดงจะเรมเข�ทำ�ล�ยทใบแกทอยล�งๆ กอนทจะย�ยขนไปใบทสงขนไป อ�ก�รเรมแรกมกจะปร�กฏทฐ�นใบและต�มเสนกล�งใบ มองเหนเปนจดสเหลองต�มบรเวณเสนกล�งใบและกระจ�ยทวใบในทสด ทำ�ใหใบเปลยนเปนสนำ�ต�ลแดงหรอสสนม ใบทถกไรแดงทำ�ล�ยขนรนแรงจะแหงต�ยและรวง และตนมนสำ�ปะหลงอ�จต�ยได

เมอมไรระบ�ดอย�งหนกในแปลงมนสำ�ปะหลงเกษตรกรหล�ยร�ยมกจะฉดพนส�รเคมฆ�แมลง แตวธนจะไมคมค�ท�งเศรษฐกจและอ�จจะเปนก�รกระทำ�ทไมถกตอง เพร�ะก�รใชส�รเคมฆ�แมลงแมจะใช

ไรแดง (ภาพบน) แมลงศตรมนสำาปะหลงทพบทวไปในชวงฤดแลงในเอเชย และปจจบนมรายงานการตรวจพบไรเขยว (ภาพลาง)

56

อตร�ตำ�กยงส�ม�รถฆ�แมลงศตรธรรมช�ตกอนทจะฆ�ไร ก�รควบคมไรสวนใหญจงใชพนธต�นท�น และมคว�มจำ�เปนเรงดวนทจะตองศกษ�วจยเพมเตมว�แมลงศตรธรรมช�ตใดทส�ม�รถควบคมไรแมงมมแดงไดดทสดโดยเฉพ�ะในเอเชย ควรใชพนธต�นท�นควบคกนกบวธก�รควบคมโดยชวภ�พเพอใหก�รปองกนกำ�จดไรแดงใหมประสทธภ�พสงสด เพร�ะเปนท�งเดยวทจะทำ�ไดถ�ไมไดใชส�รเคมปองกนกำ�จดศตรพชพวกแมลงหวข�วหรอเพลยแปง

ในชวง 30 ปทผ�นม�ไดมก�รดำ�เนนก�รสำ�รวจแปลง มนสำ�ปะหลงหล�ยครงใน 14 ประเทศในทวปอเมรก� เพอทจะประเมนศกยภ�พของแมลงศตรธรรมช�ตของไรเขยว ซงส�ม�รถเกบรวบรวมไรตวหำ�ในวงศ Phytoseiids ได 87 ชนด เปนไรทกนไรดวยกนเอง นบเปนก�รคนพบทสำ�คญทสดในก�รควบคมไร ไรตวหำ�บ�งชนดในวงศ Phytoseiids ไดถกนำ�ไปจ�กโคลมเบยและบร�ซลผ�นด�นกกกนทองกฤษไปยงแอฟรก�ในป 2536 ซงไดขย�ยพนธไรตวหำ�อย�งนอย 3 ชนดจ�กบร�ซลและใชในก�รควบคมไรเขยวในแอฟรก�อย�งไดผล ทำ�ใหลดปรม�ณไรเขยวลงจนอยในระดบทไมทำ�คว�มเสยห�ยท�งเศรษฐกจ และควรจะตองดำ�เนนก�รวจยทำ�นองเดยวกนเพอควบคมไรแดงในเอเชย

คำ�แนะนำ�ในก�รปองกนกำ�จดไรในมนสำ�ปะหลงในปจจบน มดงน

• ใชพนธต�นท�นหรอทนท�น (ถ�ม)

• ในแหลงทมไรระบ�ดหนกควรแชทอนพนธกอนปลกในส�รเคมไธอะมโธแซม

• ปลกมนสำ�ปะหลงในชวงตนฝนเพอใหตนตงตวไดด

• ใสปยใหเพยงพอ และมปรม�ณธ�ตอ�ห�รทเหม�ะสมเพอชวยใหพชแขงแรง

57

• ฉดพนนำ�ดวยแรงดนสงบรเวณใบมนสำ�ปะหลงเพอลดปรม�ณไร

• ใชส�รเคมประเภทเลอกฆ� เพอปองกนแมลงศตรธรรมช�ต เพร�ะตวหำ�จะออนแอตอส�รเคมม�กแมว�จะใชในอตร�ตำ�กต�ม

• ใชม�ตรก�รกกกนพชอย�งเขมงวด

นอกจ�กน ยงมแมลงชนดอนทเปนศตรสำ�คญของมนสำ�ปะหลงในระดบทองถนไดแก แมลงนนหลวง เพลยหอย และปลวก

โรคมนสำาปะหลงทสำาคญ ก�รปลกมนสำ�ปะหลงในทวปเอเชยจะไมคอยมปญห�เรองโรคและแมลง เมอมก�รขย�ยพนทปลกม�กขนและมก�รปลกมนสำ�ปะหลงตลอดปเพอสงโรงง�นอตส�หกรรมจงเกดโรคต�งๆ ระบ�ดม�กขน โรคทสำ�คญของมนสำ�ปะหลงในทวปเอเชย มดงน

โรคใบดางอนเดยและศรลงกา (Indian and Sri Lanka cassava mosaic disease) เชอไวรสโมเสคอนเดย(Indian cassava mosaic virus ; ICMV) และเชอไวรสโมเสคศรลงก� (Sri Lanka cassava mosaic virus ; SLCMV) เปนเชอไวรสสกล Begomoviruses ซงใกลชดกบส�ยพนธทเปนส�เหตโรคใบด�งในมนสำ�ปะหลง (Cassava mosaic disease ; CMD) ในแอฟรก� แมว�จะมพนธมนสำ�ปะหลงหล�ยพนธทต�นท�น ICMV แตเกษตรกรในแควนคร�ล�ในอนเดยนยมปลกพนธพนเมองม�กกว�เพร�ะอรอยกว� เมอไมน�นม�นไดมก�รนำ�มนสำ�ปะหลงหล�ยส�ยพนธทต�นท�น CMD จ�ก CIAT เชน ส�ยพนธ MNga-1 (พฒน�พนธท IITA ในไนจเรย) และส�รพนธอนๆ ไปใชในโครงก�รปรบปรงพนธในอนเดยอย�งแพรหล�ย เพอทจะพฒน�พนธต�นท�น ICMV และมคณสมบตอนๆ ทตองก�ร

อาการของโรคใบดางอนเดยหรอศรลงกา

พนธตานทานโรคใบดาง (ดานขวาของภาพ) ซงปจจบนไดมการพฒนาพนธในอนเดย

58

อ�ก�รของโรคทเกดจ�กเชอไวรสทง 2 ชนดจะแสดงอ�ก�รใบด�งเขยวสลบเหลอง รปร�งใบบดเบยวผดปกต ทำ�ใหใบรวงและตนแคระแกรนใบเลกลง หงก และผดรปร�ง อ�ก�รของโรคจะแสดงใหเหนชดเจนเฉพ�ะในชวงฤดฝนทำ�ใหย�กทจะตรวจพบอ�ก�รในชวงฤดแลง ก�รแพรกระจ�ยของโรคสวนใหญจะตดไปกบทอนพนธ และผ�นท�งแมลงหวข�วส�ยพนธ Bemisia tabaci เปนพ�หะนำ�โรค

คำ�แนะนำ�ในก�รปองกนกำ�จดเชอไวรสโรคใบด�งในมนสำ�ปะหลงให ไดผล มดงน

• ใชพนธต�นท�น เชนพนธ H-97 ,H-165 และ Sree Visakham

• คดเลอกสวนเนอเยอเจรญของตนทไมมเชอโรคไปขย�ยเพ�ะเลยงเนอเยอ และคดเลอกตนทตดโรคออกเปนชวงๆ

• คดเลอกตนปลอดโรคสำ�หรบไวใชทำ�พนธกอนเรมตนฤดแลง

• ทำ�แปลงขย�ยพนธขน�ดใหญจ�กตนพนธทไมมโรคบนพนทสง ซงปรม�ณแมลงหวข�วจะนอยม�กหรอไมมเลย

• เรมแรกปลกทอนพนธในโรงเรอนโดยใชระยะชดกอนทจะทำ�ก�รคดเลอกเฉพ�ะตนทไมมอ�ก�รของโรคย�ยไปปลกในแปลง เพอปองกนก�รกระจ�ยของโรค

• ปฏบตต�มคำ�แนะนำ�ด�นสขอน�มยพชอย�งเครงครด เชน ทำ�ล�ยเศษซ�กพชและตนทขนเองและวชพชทนทหลงเกบเกยว เพอกำ�จดพชอ�ศยของเชอไวรส

• ควรศกษ�วจยด�นวธก�รเขตกรรม เชน ก�รปลกพชแซม หรอก�รปรบเปลยนวนปลก เพอใหทร�บประสทธผลของแตละวธ

59

โรคใบไหม (Cassava bacterial blight ; CBB) โรคใบไหมมก�รระบ�ดกระจ�ยเปนวงกว�งและโรคจะรนแรงขนในชวงฤดฝน เชอส�เหตเกดจ�กเชอแบคทเรย Xantomonas axonopodis pv. manihotis อ�ก�รของโรคจะพบจดฉำ�นำ� จดมรปร�งเปนเหลยม และจดขย�ยตดกนทำ�ใหใบไหมเปนแผลแหงต�ย กงก�นบ�งสวนหรอทงหมดจะเหยว และอ�จมย�งไหลออกจ�กลำ�ตนหรอกงออน ระดบคว�มรนแรงของโรคจะขนอยกบระดบคว�มทนท�นของพนธและระยะก�รเตบโตของมนสำ�ปะหลง

โรคใบไหมแพรขย�ยผ�นท�งทอนพนธทเปนโรค หรอตดไปกบอปกรณเครองมอเกษตร และเชอโรคยงแพรกระจ�ยจ�กตนหนงไปยงอกตนหนงไดจ�กก�รทฝนตกลงบนตนทมเชอโรคแลวแตกกระจ�ยไปกระทบตนอนๆ และโดยตดไปกบคน เครองจกร หรอสตว จ�กแปลงทเปนโรคไปสแปลงทสะอ�ดได แตขณะนมพนธมนสำ�ปะหลงหล�ยพนธทใหผลผลตสงและมคว�มทนท�นตอโรคใบไหมไดด

วธก�รอนทใชควบคมโรคใบไหม ไดแก

• ใชเฉพ�ะทอนพนธทสะอ�ดจ�กตนพนธทปลอดโรค ทม�จ�กก�รขย�ยโดยก�รเพ�ะเลยงเนอเยอสวนต�ร�ก หรอยอด

• แชทอนพนธในส�รเคมฆ�เชอร�พวกทมสวนผสมของทองแดง เชน คอปเปอรออกซคลอไรด หรอออรโธไซด อตร� 3-6 กรมตอนำ� 1 ลตร น�น 10 น�ท หรอแชทอนพนธในนำ�รอน (49๐C) น�น 49 น�ท ก�รแชทอนพนธจะไมมผลกระทบรนแรงตอก�รแตกยอด

• ปลกมนสำ�ปะหลงในชวงปล�ยฝน

• ล�งทำ�คว�มสะอ�ดฆ�เชอโรคทตดม�กบเครองจกร เครองมออปกรณโดยใชนำ�รอน หรอใชส�รละล�ยโซเดยมไฮโดรคลอไรด หลงจ�กทนำ�ไปใชในแปลงทมโรคใบไหมระบ�ด

โรคใบไหมเปนโรคทสำาคญโรคหนงของมนสำาปะหลง แตปจจบนมพนธตานทานและผลผลตสง

60

• ใสปยบำ�รงดนโดยเฉพ�ะปยโพแทสเซยม

• ถอนตนทเปนโรคและเกบเศษซ�กพชทเปนโรคไปเผ�ทำ�ล�ย

• ปลกพชแซมมนสำ�ปะหลงเพอใหทรงพมมนสำ�ปะหลงไมอยตดกน จะชวยลดก�รตดโรคทกระเดนไปกบนำ�ฝน ก�รปลกพชแซม ข�วโพดทเตบโตเรวจะชวยลดก�รกระจ�ยของเชอโรคไปต�มลม

• ปลกพชอนหมนเวยนมนสำ�ปะหลงหรอปลอยดนทงว�งอย�งนอย 6 เดอน เพอตดวงจรของโรคในดน

โรครากเนา (Cassava root rots) โรคร�กเน�เปนโรคทซบซอนมก�รแพรกระจ�ยอยในทกทวป แตสวนใหญมกจะพบในบรเวณทก�รระบ�ยนำ�ของดนไมด ในดนทม อนทรยวตถสง และในชวงฝนตกชก เชอส�เหตททำ�ใหเกดโรคร�กเน�มทงทเปนเชอร�และเชอแบคทเรยหล�ยชนดททำ�ล�ยพชทมลกษณะแขงเหมอนไมเชนมนสำ�ปะหลงทำ�ใหร�กเน� โรคนส�ม�รถทำ�ล�ยทงในชวงทอยในแปลงและชวงหลงเกบเกยวระหว�งก�รเกบรกษ�

โรคร�กเน�ทพบไดท ว ไปมกจะ เกดจ�กเชอร�ในสกล Phytopthora โดยเฉพ�ะ Phytopthora drechsleri เชอโรคส�ม�รถเข�ทำ�ล�ยทงตนออนและตนทโตเตมทแลว ซงจะทำ�ใหใบเหยวฟบและใบรวงอย�งรนแรง และร�กจะเน�เละหวทเน�จะมนำ�เยมและมกลนเหมน และจะเน�สล�ยแหงไปจนหมด

ก�รปองกนกำ�จดโรคร�กเน�ทดทสดคอ ก�รใชพนธต�นท�นควบคไปกบก�รปฏบตดแลรกษ� ดงตอไปน

• พชจะเตบโตไดดในดนเนอโปรงเบ� หน�ดนลกป�นกล�ง และมก�รระบ�ยนำ�ภ�ยในดนด

โรครากเนาพบไดทวไปในดนเหนยว หรอดนทอดแนน และในทมฝนตกหนก

61

• ถ�จำ�เปนควรปรบปรงก�รระบ�ยนำ�ของดนโดยไถระเบดดนด�น (subsoiler)

• ถ�เปนดนคอนข�งเหนยวและพนทร�บเรยบ ควรยกรองและปลกบนสนรอง

• ปลกพชอน เชน ธญพช หรอพชตระกลหญ�หมนเวยนกบ มนสำ�ปะหลงเมอมนสำ�ปะหลงแสดงอ�ก�รโรคร�กเน�ตงแต 3% ขนไป

• ทำ�ล�ยตนทเปนโรคโดยขดร�กและตนออกไปเผ�ทงนอกแปลง

• คดเลอกทอนพนธจ�กตนแมทไมเปนโรค

• ถ�ไมมตนแมพนธทปลอดโรค ใหแชทอนพนธในนำ�รอน 49๐C น�น 49 น�ทกอนนำ�ทอนพนธไปปลก

• ควบคมโดยชววธโดยผสมเชอร�ไตรโคเดอม� (Trichoderma harzianum และ Trichoderma viride) กบนำ�อตร� 2.5 x108 สปอร/ลตร แชทอนพนธกอนปลก และต�มดวยก�รใชสวนผสมอตร�เดยวกนฉดพนใหชม

วธก�รอนๆ ทเหม�ะกบก�รปองกนก�รกำ�จดโรคร�กเน�ในเกษตรกรร�ยเลกไดแก:

• ผสมขเถ�กบใบไมแหงอตร�สวน 1:1 ใสบนตนประม�ณ 200 กรม/ตน

• คดเลอกทอนพนธ

• ปลกพชแซมดวยถวพม (Vigna unguiculala)

62

วธก�รเหล�นส�ม�รถกำ�จดโรคร�กเน�ในแปลงทดสอบในไรเกษตรกรในแถบโคลมเบย อเมซอน ซงเปนเขตทโรคร�กเน�เปนปญห�รนแรง

โรคพมแจ (Witches’ broom disease) เมอป 2551 ไดมก�รพบโรคชนดใหมในมนสำ�ปะหลงทปลกในทวปเอเชย โดยเฉพ�ะทเวยดน�มใต ไทย ล�ว กมพช� และฟลปปนส โดยจะแสดงอ�ก�รแตกยอดเลกๆ ก�นใบสนจำ�นวนม�กเปนกระจก ถ�เปนโรคนขณะทตนยงออนจะทำ�ใหตนไมโต มนสำ�ปะหลงหล�ยพนธทเปนโรคน แตมบ�งพนธทเปนม�กกว�พนธอนๆ อ�ก�รทวไปคอตนจะแคระแกรน และต�ข�งหรอยอดแบงตวออกม�กกว�ปกต ยอดและกงก�นเลกๆ แตกเปนกระจกจ�กลำ�ตน ยอดทแตกม�จะมขอสนและใบเลกๆ จำ�นวนม�กหวมนสำ�ปะหลงจ�กตนทเปนโรคจะผอมและเลก และปรม�ณแปงลดลง อย�งม�ก เชอโรคนแพรกระจ�ยผ�นท�งทอนพนธเปนสวนใหญ และอ�จจะแพรกระจ�ยผ�นแมลงพ�หะไดเชนกนแตยงไมไดมก�รยนยน ก�รปองกนไมใหเชอโรคแพรกระจ�ยมแนวท�งปฏบตดงน

• ใชพนธต�นท�นหรอพนธททนท�นตอโรค• ใชพนธทปลอดโรคจ�กตนแมพนธทไมมอ�ก�รของโรค• กำ�จดตนทเปนโรคออกไปจ�กแปลง• ปลกพชหมนเวยนเพอปองกนกำ�จดเชอโรคจ�กตนมนสำ�ปะหลงท

เปนโรคตกค�งอยในแปลง• หลกเลยงก�รขนย�ยทอนพนธจ�กแหลงทมโรคไปสแหลงทยงไม

เคยมก�รระบ�ด• หลกเลยงก�รขนย�ยทอนพนธพชตระกลใกลเคยงกน เชน สบดำ�

ซงมศตรพชคล�ยกน

โรคพมแจจะแพรกระจายโดยการใชทอนพนธทเปนโรค