บทท ๑ ดร.ฐตวนต หงษกตตยานนท

๑. หลกการบรหารงานทวไปและการบรหารการพยาบาล ๑.๑ ความหมายหลกการบรหารงานทวไป

๑.๒ ทฤษฎการจดการ (Management Theory) - ศตวรรษท 18 - ศตวรรษท 19 - ศตวรรษท 20 - ศตวรรษท 21

๑.๓ ความหมายการบรหารการพยาบาล ทฤษฎการบรหารการพยาบาล ๑.๔ บทบาทและหนาทผบรหารทางการพยาบาลแตละระดบ วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอสนสดการศกษาวชานแลว นกศกษามความสามารถ ดงน ๑. บอกหลกการบรหารงานทวไปและการบรหารการพยาบาลได

๑.๑ ความหมายหลกการบรหารงานทวไป

๑.๒ ทฤษฎการจดการ (Management Theory)

- ศตวรรษท 18

- ศตวรรษท 19

- ศตวรรษท 20

- ศตวรรษท 21

๑.๓ ความหมายการบรหารการพยาบาล ทฤษฎการบรหารการพยาบาล

๑.๔ บทบาทและหนาทผบรหารทางการพยาบาลแตละระดบไดถกตอง

2

๑. หลกการบรหารงานทวไปและการบรหารการพยาบาล ๑.๑ หลกการบรหารงานทวไป การบรหาร (Administration ) หมายถงการก าหนดนโยบาย วางแผน ตดตามการด าเนนงานขององคกร เปนการบรหารงานของผบรหารระดบสง (บญใจ ศรสถตยนรากร ;๒๕๕๕) การบรหารหมายถง ถงกลมของกจกรรม หรอกระบวนการ 7 ขนตอน ประกอบดวย การวางแผน (Planning) การจดองคกร (Organizing) การจดบลากร (Staffing) การสงการ (Leading/Directing) หรอการอ านวย /การควบคม (Controlling) การประสานงาน การรายงาน การใชงบประมาณ (Luther Gulick) ซงจะมความสมพนธโดยตรงกบทรพยากรขององคกร (6 M’s) เพอน าไปใชใหเกดประโยชนและดวยจดมงหมายส าคญในการบรรลความส าเรจตามเปาหมายขององคกรอยางมประสทธภาพ และเกดประสทธผลครบถวน (ภญโญ สาธร)

การบรหารหมายถงการด าเนนงานใหบรรล วตถประสงคทก าหนดไวโดยการอาศยปจจย ไดแก คน เงน วตถ สงของ เปนอปกรณในการปฏบตงาน (Harold Kootz)

การบรหารหมายถงการท างานของคณะบคคลตงแตสองคนขนไปรวมมอปฏบตการใหบรรลเปาหมาย ( Barnard) พอจะสรปไดวา การบรหารหมายถง การทบคคลตงแตสองคนขนไปรวมมอปฏบตการใหบรรลเปาหมาย โดยน าปจจย ไดแก คน เงน วตถ สงของ เปนอปกรณในการปฏบตงานอยางมประสทธภาพ และเกดประสทธผลครบถวน การบรหารการพยาบาลหมายถงการก าหนดนโยบาย วางแผน การจดองคกร (Organizing) การสงการ (Leading/Directing) หรอการอ านวย และการควบคม ตดตามการด าเนนงานขององคกรพยาบาล อยางมประสทธภาพ และเกดประสทธผลครบถวน การบรหารและการจดการมความหมายใกลเคยงแลใชแทนกนได ๑.๒ ทฤษฎการจดการ (Management Theory) การจดการหมายถงการบรหารงานของผบรหารระดบกลางและระดบตน ก าหนดและท าตามกจกรรม ตามแนวปฏบตทผบรหารระดบสงการจดการหมายถงกระบวนการน าทรพยากรหรอปจจยตวปอน ไดแก คน เงน วสด และขอมล มาใชประโยชนในกระบวนการจดการ เพอใหไดผลลพธหรอผลผลต เพอใหบรรลผลตามเปาหมาย อยางมประสทธภาพ - ศตวรรษท 18 Robert Owen 1771-1858 ประกอบธรกจผาฝายมคนงาน จ านวน400-500 คน Robert Owen เปนนกบรหารใหความส าคญกบทรพยากรมนษย ใหความส าคญและใสใจ

3

โดยจดสงแวดลอมบรรยากาศการท างานทด ใหมคณภาพชวต เปนรากฐานการจดการเชงพฤตกรรม - ศตวรรษท 19 ทฤษฎพฤตกรรมผน า (Behavioral Leadership Theories) เปนการพฒนาในชวงป ค.ศ.1940 – 1960 แนวคดหลกของทฤษฎ คอ ใหมองในสงทผนาปฏบตและชใหเหนวาทง

-

- ศตวรรษท 20 ผน าและผตามตางมอทธพลซงกนและกน นกทฤษฎ ไดแก Kurt Lewin, Rensis Likert, Blake and Mouton และ Douglas McGregor 1. Kurt Lewin’ s Studies Lewin 1890-1947 แบงลกษณะผน าเปน 3 แบบ คอ 1.1 ผน าแบบอตถนยมหรออตตา (Autocratic Leaders) จะตดสนใจดวยตนเอง ไมมเปาหมายหรอวตถประสงคแนนอนขนอยกบตวผน าเอง คดถงผลงานไมคดถงคน บางครงท าใหเกดศตรได ผน าลกษณะนจะใชไดดในชวงภาวะวกฤตเทานน ผลของการมผน าลกษณะนจะทาใหผใตบงคบบญชาไมมความเชอมนในตวเอง และไมเกดความคดรเรมสรางสรรค 1. 2 ผน าแบบประชาธปไตย (Democratic Leaders) ใชการตดสนใจของกลมหรอใหผตามมสวนรวมในการตดสนใจ รบฟงความคดเหนสวนรวม ท างานเปนทม มการสอสารแบบ 2 ทาง ท าใหเพมผลผลตและความพงพอใจในการท างาน บางครงการองกลมท าใหใชเวลานานในการตดสนใจ ระยะเวลาทเรงดวนผน าลกษณะนไมเกดผลด 1.3 ผน าแบบตามสบายหรอเสรนยม (Laissez- Faire Leaders) จะใหอสระกบผ ใตบงคบบญชาเตมทในการตดสนใจแกปญหา จะไมมการก าหนดเปาหมายทแนนอน ไมมหลกเกณฑ ไมมระเบยบ จะทาใหเกดความคบของใจหรอความไมพอใจของผ รวมงานไดและไดผลผลตต า การท างานของผน าลกษณะนเปนการกระจายงานไปทกลม ถากลมมความรบผดชอบและมแรงจงใจในการทางานสง สามารถควบคมกลมไดด มผลงานและความคดรเรม McGregor’s 1906- 1964 : Theory X and Theory Y Douglas McGregor เปนนกจตสงคมชาวอเมรกา ซงทฤษฎนเกยวของกบทฤษฎแรงจงใจและทฤษฎความตองการขนพนฐานของมาสโลว ซง McGregor มความเหนวา การทางานกบคนจะตองคานงถง ธรรมชาตของมนษยและพฤตกรรมของมนษย คอ มนษยม ตองการพนฐาน และตองการแรงจงใจ ผบรหารทมประสทธภาพจะตองใหสงทผตามหรอผใตบงคบบญชาตองการจงจะทาใหผใตบงคบบญชาเกดความศรทธา และกระตอรอรนชวยกนปฏบตงานใหบรรลจดมงหมาย

4

Theory X พนฐานของคน คอ ไมชอบทางาน พนฐานคนขเกยจ อยากไดเงน อยากสบาย เพราะฉะนนบคคลกลมนจาเปนตองคอยควบคมตลอดเวลา และตองมการลงโทษมกฎระเบยบอยางเครงครด Theory Y เปนกลมทมองในแงด มความตระหนกในหนาทความรบผดชอบ เตมใจทางาน มการเรยนร มการพฒนาตนเอง พฒนางาน มความคดสรางสรรค และมศกยภาพในตนเอง

- ศตวรรษท 21 เบรนส (Burns) ไดเสนอ ทฤษฎความเปนผน าเชงปฏรป (Transformational Leadership Theory) เดม เบรน เชอวา ผบรหารควรมลกษณะความเปนผน าเชงเปาหมาย (Transactional Leadership) โดยอธบายวา เปนวธการทผบรหารจงใจผตามใหปฏบตตามทคาดหวงไว ดวยการระบขอก าหนดงานอยางชดเจน และใหรางวล เพอการแลกเปลยนกบความพยายามทจะบรรลเปาหมายของผตาม การแลกเปลยนนจะชวยใหสมาชกพงพอใจในการท างานรวมกนเพอบรรลเปาหมายของงาน ความเปนผน าเชงเปาหมายจะมประสทธภาพสง

แนวความคดทางการจดการยคโลกาภวตน (Globalization Management) ส าหรบแนวความคดทางการจดการยคโลกาภวตน คอ การควบคมคณภาพ

ทฤษฎการจดการ ยคกอนคลาสสค

ยคคลาสค 18

ยคพฤตกรรมศาสตร 19

ยคเนนคณภาพผลผลต 20

ยคการจดการรวมสมย21

Robert Owen หลกการวทยาศาสตร Frederick W.Taylor

เรมพฤตกรรม การจดการ ทฤษฏระบบ ทฤษฎการจงใจ

Charles Babbage 1792-1871

หลกการบรหาร Henry Fayol

พฤตกรรมศาสตร การจดการเชงปฎบตการ

ทฤษฎสถานการณ

Hennry R.Towne

ระบบราชการ Max Weber

สรางสมพนธภาพ ระบบสารสนเทศ ประเทศญป น ทฤษฎ Z

Fayol(1916)

การวางแผน การจดองคการ

GulicksUrwick (1937)

Globalization Management

5

การบงคบบญชา การประสารงาน การควบคมงาน

การวางแผน การจดองคกร การจดคนเขาท างาน การสงการ การประสานงาน การรายงาน การจดท า งบประมาณ

ก า ร ค วบ ค มคณภาพ

การจดการของประเทศสหรฐอเมรกา การจดการของประเทศญป น - การจางงานระยะสน - ตดสนใจโดยบรหาร - แบงงานกนรบผดชอบ - ประเมนผลการปฏบตงานเปนระยะๆ - ความกาวหนาในอาชพ เนนตามสาขาทส าเรจการศกษา

- การจางงานตลอดชวต - ตดสนใจโดยฉนทามต - ทกคนรวมกนรบผดชอบ - ประเมนผลการปฏบตงานนานๆครง - ความกาวหนาในอาชพ ไมเนนตามสาขาทส าเรจ

- การจางงานตลอดชวต - การใหผปฏบตงานมสวนรวมในการวางแผนและตดสนใจ - การท างานเปนทม - ใหความส าคญกบการจดสวสดการและการพฒนาความรความสามารถปฏบตงานเพอให ผปฏบตงานมความกาวหนาในงานหรอมความกาวหนา

- การหมนเวยนปฏบตงานในแผนกตางๆ เพอใหผปฏบตงานไดมโอกาสพฒนาทกะการท างานทหลากหลาย

การผสมผสานระหวางจดแขงของสหรฐและหลกการจดการของประเทศญปนเปนทฤษฎซ ประวตววฒนาการของการบรหารพยาบาลในประเทศไทย

6

การบรหารพยาบาลในประเทศไทยมววฒนาการเชนเดยวกนกบตางประเทศ คอ เรมแรกจากการปฎวตทางอตสาหกรรมในสหรฐ ตงแตศตวรรษท 18 ถงศตวรรษท 19โดยมการเปลยนแปลงโฉมหนาการบรหาร มวตถประสงคในการเพมผลผลตและเชอวาบคลากรเปนสวนประกอบ และ ค.ศ 1970 การพยาบาลโดยเฉพาะในดาน Primary Nursing Care จนถงศตวรรษท 21

แนวคดและทฤษฎการจดการ บญใจ ศรสถตนรากร,2550 p 24 ๑.๓ ความหมายการบรหารการพยาบาล ทฤษฎการบรหารการพยาบาล ผบรหาร (Administrator) คอบคคลทมความรบผดชอบในบทบาทหนาท ทจะด าเนนการให

องคการทรบผดชอบนนประสบผลส าเรจตามทองคการก าหนดเปาหมายไว

การบรหารการพยาบาลหมายถง การก าหนดนโยบาย วางแผน การจดองคกร (Organizing) การ

สงการ (Leading/Directing) หรอการอ านวย และการควบคม ตดตามการด าเนนงานขององคกร

พยาบาล

ทฤษฎการบรหารการพยาบาลหรอ การจดการมความหมายใกลเคยงและใชแทนกนได

7

๑.๔ บทบาทและหนาทผบรหารทางการพยาบาลแตละระดบ

� �ท มา�: นตยา�� ร ญาณลก ณ�,� �

บทบาทของผบรหารทางการพยาบาลแตละระดบ บทบาทหนาทของพยาบาล บทบาท คอ สงทก าหนดการกระท า และ ความคาดหวง เพอหาวธการจดการกบสถานการณตางๆและจดบคคลใหอยในต าแหนงของเขาในสงคม หนาทหรอการกระท าจะเกดขนโดยความคาดหวง ตามบทบาททถกก าหนด แลวตามล าดบ ดงนนจ าเปนตองทราบบทบาทหนาท บทบาทหนาทและความรบผดชอบของผบรหาร ▪ ระดบหวหนาฝาย / รองผอ านวยการฝาย ▪ ระดบหวหนาหอผ ปวย ▪ ระดบหวหนาทมการพยาบาล มบทบาท หนาท และความรบผดชอบ ดงน ฝายการพยาบาล 1. รบนโยบายจากผอ านวยการโรงพยาบาล 2. ก าหนดปรชญา นโยบาย วสยทศน พนธกจ และเปาหมายทางการพยาบาล 3. บรหารงานทวไป เกยวกบ 3.1 บรหารงานบคลากรทางการพยาบาล 3.2 บรหารดานวสด อปกรณ ดานการพยาบาล

ผอ านวยการโรงพยาบาล� โดยต าแหนง

8

3.3 บรหารงบประมาณ ดานการพยาบาล 3.4 ก าหนดมาตรฐานบรการพยาบาล 4. สนบสนนดานการวจย 5. เปนทปรกษาใหค าแนะน า การปฏบตงาน ของบคลากรระดบผตรวจการ หวหนาหอผ ปวย ฯลฯ 6. พฒนาคณภาพการด าเนนงาน ดานบรการอยางตอเนอง 7. แกปญหาดานตางๆในฝายการพยาบาล หนาท และความรบผดชอบของผตรวจการพยาบาล 1. รบมอบหมายงานจากรองฯฝายการพยาบาล 2. ส ารวจจ านวนบคลากร ถาไมเพยงพอในกรณฉกเฉน จดเสรม อตราก าลงตามความจ าเปน 3. ตรวจเยยมบคลากรระหวางปฏบตงาน รวมแกปญหา 4. รวมแกไขปญหาในกรณฉกเฉน เหตดวน เหตราย 5. ใหค าปรกษา แนะน าในการปฏบตงาน หวหนาหอผ ปวย บคลากรทางการ พยาบาล 6. พฒนาคณภาพทางการพยาบาลใหไดคณภาพ และมาตรฐาน 7. รวมแกปญหาในดานตางๆของฝายการพยาบาลอยางตอเนอง โดยบนทกเหตการณผดปกต เสนอตอรองฯฝายการพยาบาล หนาทและความรบผดชอบของหวหนาหอผ ปวย 1. รบนโยบายจากหวหนาฝายการพยาบาล เพอด าเนนการตามเปาหมายทก าหนด 2. สรางและสนบสนนการปฏบตงานดานการพยาบาล ใหมประสทธภาพ และมมาตรฐาน 2.1 การจดระบบการปฏบตงาน และการมอบหมายงาน 2.2 ควบคมการปฏบตใหด าเนนการตามแผนการพยาบาล มการประเมน และตดตามผลอยางตอเนอง 2.3 ควบคม ตรวจสอบบนทกทางการพยาบาล 2.4 นเทศทางการพยาบาล ใหค าแนะน า และค าปรกษาอยางตอเนอง และใหการท างานเปนทมทมประสทธภาพ

9

2.5 พฒนา ปรบปรงวธการปฏบตใหไดคณภาพ และมาตรฐานทางการ พยาบาล และตวชวดของหนวยงาน 2.6 สนบสนนใหมการวจย จากการปฏบตทางการพยาบาล 2.7 จดใหมการประชมปรกษาหารอในหอผ ปวยอยางสม าเสมอ 2.8 รวบรวมสถต จดท ารายงานประจ าเดอน และรายงานประจ าป การบรหารบคลากรทางการพยาบาล บทบาทหนาทของหวหนาหอผปวย 1. วางแผนอตราก าลง ประจ าป ตารางเวรประจ าเดอน - ปฏบตงาน 40 ชวโมง ตอสปดาห มเวลาพกผอนทเพยงพอ 2. พฒนาบคลากรดานความรและทกษะปฏบต - สอน/นเทศใหบคลากรเรยนรจากประสบการณใน สถานการณจรง - เปดโอกาสใหเขารวมประชมวชาการทางการพยาบาล ทง ในโรงพยาบาล และการประชมจากหนวยงานภายนอก 3. จดใหมการสนทนาการ หรอพฒนาองคกรรวมกนกบสหวชาชพ (กรรณกา เจมเทยนชย , 2555 )

๑. ขอบเขตและสมรรถนะผปฏบตการพยาบาลขนสง สาขาตาง ๆ ราชกจจานเบกษา ๓๐ มกราคม ๒๕๕๒

การปฏบตการพยาบาลขนสง หมายถง การกระท าการพยาบาลโดยตรงแกผ ใชบรการกลมเปาหมาย หรอ กลมเฉพาะโรคทมปญหาซบซอน ซงตองอาศยความช านาญและทกษะการพยาบาลขนสง ในการจดการรายกรณหรอใชวธการอน ๆ การจดระบบการดแลผ ปวยเฉพาะกลมหรอเฉพาะโรคทมประสทธภาพ ใหเหตผลและตดสนใจเชงจรยธรรม โดยบรณาการหลกฐานเชงประจกษผลการวจย ความรทฤษฎการพยาบาลและทฤษฎอน ๆ ทเปนปจจบน มงเนนผลลพธทงระยะสนและระยะยาว พฒนานวตกรรมและกระบวนการดแลในกลมผ ใชบรการกลมเปาหมาย หรอ กลมเฉพาะโรคอยางตอเนอง และเปนทปรกษาใหกบผ รวมงานในการพฒนาความรและทกษะงานเชงวชาชพ ตลอดจนตดตามประเมนคณภาพและจดการผลลพธโดยใชกระบวนการวจยเชงประเมนผลในการดแลผใชบรการกลมเปาหมาย หรอ กลมเฉพาะโรคทมปญหาซบซอน ขอ๒ ขอบเขตและสมรรถนะการปฏบตการพยาบาลขนสง สมรรถนะท ๑ มความสามารถในการพฒนา จดการ และก ากบระบบการดแลกลมเปาหมาย

10

หรอเฉพาะกลมหรอเฉพาะโรค (Care Management) สมรรถนะท ๒ มความสามารถในการดแลกลมเปาหมาย หรอ กลมเฉพาะโรคทมปญหา สขภาพซบซอน (Direct Care) สมรรถนะท ๓ มความสามารถในการประสานงาน (Collaboration) สมรรถนะท ๔ มความสามารถในการเสรมสรางพลงอ านาจ (empowering) การสอน (educating) การฝก (coaching) การเปนพเลยงในการปฏบต (mentoring) สมรรถนะท ๕ มความสามารถในการใหค าปรกษาทางคลนกในการดแลผ ปวยหรอ ผใชบรการกลมเปาหมายทตนเองเชยวชาญ (Consultation) สมรรถนะท ๖ มความสามารถในการเปนผน าการเปลยนแปลง (Change Agent) สมรรถนะท ๗ มความสามารถในการใหเหตผลทางจรยธรรมและการตดสนใจเชงจรยธรรม (Ethical reasoning and ethical decision making) สมรรถนะท ๘ มความสามารถในการใชหลกฐานเชงประจกษ (Evidence-Based Practice) สมรรถนะท ๙ มความสามารถในการจดการและประเมนผลลพธ (outcome management and evaluation) ขอ ๓ ขอบเขตและสมรรถนะการปฏบตการพยาบาลขนสงม ๙ สาขา ดงน ๓.๑ สาขาการพยาบาลอายรศาสตร - ศลยศาสตร ๓.๒ สาขาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจต ๓.๓ สาขาการพยาบาลมารดาและทารก ๓.๔ สาขาการพยาบาลเดก ๓.๕ สาขาการพยาบาลผสงอาย ๓.๖ สาขาการผดงครรภ ๓.๗ สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน ๓.๘ สาขาการพยาบาลผ ปวยตดเชอและการควบคมการตดเชอ ๓.๙ สาขาการพยาบาลดานการใหยาระงบความรสก

11

สรป ในปจจบนโลกมการเปลยนแปลงมากขน ดงนนการบรหารการพยาบาล อาศยแนวคด หลายๆๆทฤษฎ ทฤษฎการบรหารและทฤษฎ การจดการ การพยาบาลเพอทจะมบทบาทและหนาทผบรหารทางการพยาบาลแตละระดบไดถกตองเพอให แสดงบทบาทในแตละระดบและใหการพยาบาลใหมประสทธภาพและเกดประโยชนสงสดแกผ ปวย ตอไป

เอกสารอางอง

๑. ต าราและเอกสารหลก ๑.๑ ต าราและเอกสารหลกภาษาไทย

๑) การบรหารการพยาบาล. (๒๕๕๑) .วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย . การบรหารการพยาบาล.

(พมพครงท ๑). กรงเทพมหานคร: โรงพมพพทกษการพมพ. ๒) บญใจ ศรสถตยนรากร (๒๕๕๕).ภาวะผน าและกลยทธการจดองคกรพยาบาลในศตวรรษท ๒๑ . (พมพครงท ๒).กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ๓) ฐตวนต หงษกตตยานนท . (๒๕๔๘). เอกสารประกอบการสอนวชาภาวะผน าทางการพยาบาลและ การจดการ นนทบร . ๔) พวงทพย ชยพบาลสฤษด.(๒๕๕๑). คณภาพบรหารการพยาบาล.(พมพครงท ๑). กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ๕) พส เดชะรนทร . (๒๕๔๖).Balance Scorecard.. (พมพครงท ๕).กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ๖) เพญจนทร แสนประสาน . (๒๕๔๘). การจดการพยาบาลสการเรยนร. (พมพครงท ๒).กรงเทพมหานคร: สขมวทยการพมพ. ๗) สภาการพยาบาล. (๒๕๔๙).สมรรถนะหลกของพยาบาลวชาชพและผดงครรภชนหนง.ราชภฎสวนสนนทา. กทมฯ. ๘) อรทย. (๒๕๔๙).เอกสารประกอบการสอนวชาภาวะผน าทางการพยาบาลและการจดการ นนทบร .

12

๑.๒ ต าราและเอกสารหลกภาษาองกฤษ

๑) Goleman, D. (2002). The New Leadership : The Transforming the art of

leadership into the science of results. London: Little and Brow. ๒) Marquis, B.L., & Huston, C.J. (2012). Leadership and Management tools for

the new nurses: a case study approach. (7th ed). Philadelphia: Lippincott Williams&Wilkins.

๓) Northouse, P. G. (2009). Leadership: Theory and practice (5thed.). Thousand Oak, CA: Sage Publication Inc

๔) Sullivan, E.J. & Decker, P.J. (2005). Effective Leadership & Management

Nursing (6ed.). New Jersey: Upper Saddle River. ๕) Sullivan, E.J. (2012). Effective leadership and management in nursing.(8th

ed). Boston: Pearson.

๒. เอกสารและขอมลส าคญ

๑) เอกสารประกอบการสอนวชาภาวะผน าและกลยทธการจดองคกรพยาบาลในศตวรรษท ๒๑

๓. เอกสารและขอมลแนะน า ๓.๑ หนงสอ ๑).โรงพยาบาลอยธยา .(2557).การวเคราะหองคกรพยาบาล. อยธยา

http://www.ayhosp.go.th/ayh/index.php/nurse-swot-analysis. ๒) สมภพ เรองตระกล. (2553). ต าราจตเวชศาสตรพนฐานและโรคทางจตเวช. พมพ

ครงท 2. กรงเทพฯ: เรอน แกวการพมพ. ๓) บญเฉลา สรยวรรณ. (2551). safe staffing - saves lives .โรงพยาบาลมหาราชนคร

เชยงใหม.เชยงใหม ๔) International Council of Nurses, .(2006)..save staffing

https://www.google.co.th/webhp?sourceid=chrome-instant&ion=1&espv=2&ie=UTF-8#q=International+Council+of+Nurses%2C+.(2006).

๕) http://www.gridthai.com