4
ปลาดิบไมมีพยาธิ (จริงหรือ ?) . ดร. ภก. จตุรงค ประเทืองเดชกุล ภก. สุเมธ จงรุจิโรจน ภาควิชาจุลชีววิทยา คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล ปลาดิบเปนอาหารญี่ปุนประเภทหนึ่งที่คนไทยหันมาบริโภคมากขึ้นตามกระแสนิยม คงจะปฏิเสธ ไมไดวาดวยรูปลักษณ รสชาติ และความแปลกใหมของอาหารญี่ปุทําใหหลายคนไมละโอกาสที่จะไดลิ้ม ลองความสดใหมของปลาดิบ ซึ่งหลายคนเชื่อวาปลาทะเลมีคุณคาทางอาหารสูงและมีความปลอดภัยสูงใน การบริโภค โดยเฉพาะอยางยิ่งเชื่อวาไมพบพยาธิในปลาซึ่งอาศัยอยูในน้ําทะเลเค็มๆ อยางแนนอน จะพบ พยาธิก็แตเฉพาะปลาน้ําจืดเทานั้น ดังนั้นจึงรับประทานปลาดิบไดอยางสบายใจ ไมตองหวาดกลัวอะไร ทั้งสิ้น (นอกจากราคาที่อาจจะแพงอยูสักหนอย) แตหลังจากอานบทความนี้แลวคงตองทําความเขาใจเสีย ใหมวา ปลาน้ําเค็ม ที่นํามาทําปลาดิบนั้น ก็อาจมีพยาธิได !!!!! ดังขาวที่แพรกระจายในสังคมออนไลน เมืองไทยชวงเดือนสิงหาคม 2554 ที่ผานมาวาพบพยาธิตัวกลมชนิดหนึ ่งในปลาดิบที่ขายอยูตามรานอาหาร ญี่ปุนทั่วไป โดยเจาพยาธิที่วานี้มีชื่อวา อะนิซาคิส หรือ ชื่อวิทยาศาสตรวา Anisakis simplex เจาพยาธิชนิดนีคืออะไร?? มาจากไหน?? และจะมีอันตรายแคไหน?? บางคนอาจจะคุนๆ หลายคนอาจเคยไดยินเปนครั้ง แรก เราไปทําความรูจักกับพยาธิ Anisakis simplex กันดีกวา ลักษณะและวงจรชีวิตของพยาธิอะนิซาคิส พยาธิอะนิซาคิส (Anisakis simplex) พบในปลาทะเลที่วางขายในประเทศ โดยตรวจพบตัวออนของ พยาธิชนิดนี้ในปลาหลาย ชนิด เชน ปลาดาบเงิน ปลาตาหวาน ปลาสีกุน ปลาทูแขก ปลากุเลากลวย ปลา ลัง เปนตน สวนในตางประเทศจะพบในปลาจําพวก ปลาคอด ปลาแซลมอน ปลาเฮอริ่ง ลักษณะของมันเปน พยาธิตัวกลม มองเห็นไดดวยตาเปลา ตัวโตเต็มวัยมีความยาวถึงประมาณ 2-5 ซม. พบอยูในกระเพาะของ ปลาโลมา ปลาวาฬ และสัตวเลี้ยงลูกดวยนมในทะเลชนิดอื่นๆ ไขของพยาธิจะปนออกมากับอุจจาระ เจริญ เปนตัวออนอยูในทะเล มีพาหะเปนพวกกุปลาน้ําเค็มตัวเล็กๆ และเมื่อสัตวเหลานี้ถูกกินดวยปลาตัวอื่น พยาธิก็จะฝงตัวอยูในกลามเนื้อของปลาเหลานั้น ซึ่งคนที่รับประทานปลาดิบที่มีพยาธินี้อยูก็จะติดเชื้อพยาธิ

ปลาดิบไม มีพยาธิจริงหรือ ?) · Microsoft Word - 0062_anisakis-ป่อง.docx Author: SAN_PC Created Date: 8/28/2011 8:49:05 PM

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ปลาดิบไม มีพยาธิจริงหรือ ?) · Microsoft Word - 0062_anisakis-ป่อง.docx Author: SAN_PC Created Date: 8/28/2011 8:49:05 PM

ปลาดบไมมพยาธ (จรงหรอ ?)

อ. ดร. ภก. จตรงค ประเทองเดชกล

ภก. สเมธ จงรจโรจน ภาควชาจลชววทยา

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ปลาดบเปนอาหารญปนประเภทหนงทคนไทยหนมาบรโภคมากขนตามกระแสนยม คงจะปฏเสธ

ไมไดวาดวยรปลกษณ รสชาต และความแปลกใหมของอาหารญปน ทาใหหลายคนไมละโอกาสทจะไดลม

ลองความสดใหมของปลาดบ ซงหลายคนเชอวาปลาทะเลมคณคาทางอาหารสงและมความปลอดภยสงใน

การบรโภค โดยเฉพาะอยางยงเชอวาไมพบพยาธในปลาซงอาศยอยในนาทะเลเคมๆ อยางแนนอน จะพบ

พยาธกแตเฉพาะปลานาจดเทานน ดงนนจงรบประทานปลาดบไดอยางสบายใจ ไมตองหวาดกลวอะไร

ทงสน (นอกจากราคาทอาจจะแพงอยสกหนอย) แตหลงจากอานบทความนแลวคงตองทาความเขาใจเสย

ใหมวา ปลานาเคม ทนามาทาปลาดบนน กอาจมพยาธได!!!!! ดงขาวทแพรกระจายในสงคมออนไลน

เมองไทยชวงเดอนสงหาคม 2554 ทผานมาวาพบพยาธตวกลมชนดหนงในปลาดบทขายอยตามรานอาหาร

ญปนทวไป โดยเจาพยาธทวานมชอวา อะนซาคส หรอ ชอวทยาศาสตรวา Anisakis simplex เจาพยาธชนดน

คออะไร?? มาจากไหน?? และจะมอนตรายแคไหน?? บางคนอาจจะคนๆ หลายคนอาจเคยไดยนเปนครง

แรก เราไปทาความรจกกบพยาธ Anisakis simplex กนดกวา

ลกษณะและวงจรชวตของพยาธอะนซาคส

พยาธอะนซาคส (Anisakis simplex) พบในปลาทะเลทวางขายในประเทศ โดยตรวจพบตวออนของ

พยาธชนดนในปลาหลาย ชนด เชน ปลาดาบเงน ปลาตาหวาน ปลาสกน ปลาทแขก ปลากเลากลวย ปลา

ลง เปนตน สวนในตางประเทศจะพบในปลาจาพวก ปลาคอด ปลาแซลมอน ปลาเฮอรง ลกษณะของมนเปน

พยาธตวกลม มองเหนไดดวยตาเปลา ตวโตเตมวยมความยาวถงประมาณ 2-5 ซม. พบอยในกระเพาะของ

ปลาโลมา ปลาวาฬ และสตวเลยงลกดวยนมในทะเลชนดอนๆ ไขของพยาธจะปนออกมากบอจจาระ เจรญ

เปนตวออนอยในทะเล มพาหะเปนพวกกง ปลานาเคมตวเลกๆ และเมอสตวเหลานถกกนดวยปลาตวอน

พยาธกจะฝงตวอยในกลามเนอของปลาเหลานน ซงคนทรบประทานปลาดบทมพยาธนอยกจะตดเชอพยาธ

Page 2: ปลาดิบไม มีพยาธิจริงหรือ ?) · Microsoft Word - 0062_anisakis-ป่อง.docx Author: SAN_PC Created Date: 8/28/2011 8:49:05 PM

ได จากนนพยาธจะถกปลดปลอยออกมาจากเนอปลาทรบประทานเขาไป โดยนายอยในกระเพาะอาหาร

หรออาจจะถกขบออกมาจากกระเพาะอาหารเสยกอนโดยการอาเจยน ซงกจะไมทาใหเกดโรค แตในกรณท

พยาธไมถกขบออกไป พยาธอาจจะชอนไชไปตามทางเดนอาหาร แลวอยในลาไส และอยนอกลาไสภายใน

ชองทองกได

ในระหวางป พ.ศ. 2508-2530 มรายงานวาพบผปวยในประเทศญปน ประมาณ 4000 ราย ซงพบ

การเกดกอนทมในกระเพาะอาหารมากทสด พบกอนทมบางททลาไสและในชองทอง ถาตดกอนทม จะพบ

พยาธอยภายในกอนทม การรกษาทาไดโดยการผาตด พ.ศ. 2538 มรายงานพบผปวยในญปนประมาณ

2000 ราย ในสหรฐอเมรกามรายงานการพบผปวยประมาณ 500 รายตอป ในยโรปมประมาณ 500 ราย

สาหรบประเทศไทยกมรายงานการพบผปวยครงแรกจากพยาธชนดนในชาวประมงทางภาคใต และยงม

รายงานวาพบผทเกดอาการแพตอพยาธตวนทาใหเกดผนลมพษ ซงในประเทศสเปนมรายงานวาบางราย

เกดอาการแพชนดเฉยบพลนดวย แตอยางไรกตามกพบผปวยจากพยาธชนดนเปนจานวนนอยมากตอป

อาการและการรกษา

อาการของโรคคอ ภายหลงจากไดรบพยาธ 1 ชวโมง อาจมอาการปวดทอง ปวดกระเพาะอาหาร

ลาไสอดตน คลนไสอาเจยน และอาจมอาการคลายๆ ไสตงอกเสบ อาจจะทาใหวนจฉยผดพลาดเปนโรค

แผลในกระเพาะอาหาร หรอไสตงอกเสบได บางรายอาจถายออกมาเปนมกเลอด ภายใน 1-5 วน ผปวย

อาจจะอาเจยนออกมาเปนตวพยาธ หรออาจจะพบพยาธเมอสองกลองเขาไปในหลอดอาหาร

เนองจากตวออนไมสามารถเจรญและวางไขในคนได ดงนนการ ตรวจอจจาระเพอหาไขพยาธชนดน

จงไมชวยในการวนจฉย การรกษามทางเดยวคอการเอาตวพยาธออกมาจากผนงกระเพาะหรอบรเวณ

เนอเยอทพยาธเขาไปฝงตวอย โดยการผาตด เพราะยาฆาพยาธใชไมไดผล

การปองกน

เมอจาเปนตองรบประทานเนอปลาทะเล ควรทาใหสกดวยอณหภมไมตากวา 60 องศาเซลเซยส

อยางนอย 5 นาท ถาเปนเนอปลาสดควรเกบทอณหภม ตากวา -20 องศาเซลเซยส เปนเวลา 7 วน หรอตา

กวา -35 องศาเซลเซยสเปนเวลา 15 ชวโมง จะทาใหพยาธ Anisakis simplex ตายได ดงนนการรบประทาน

ปลาดบ อาหารอนเลองชอของแดนอาทตยอทย เราจงตองใหความระมดระวง อยางนอยใหสงเกตดลกษณะ

Page 3: ปลาดิบไม มีพยาธิจริงหรือ ?) · Microsoft Word - 0062_anisakis-ป่อง.docx Author: SAN_PC Created Date: 8/28/2011 8:49:05 PM

ของเนอปลากอนรบประทานวาม ตวออนของพยาธปะปนอยหรอไม ทงนเพอความปลอดภยและความอรอย

ทไรอนตรายแอบแฝง

ภาพแสดงลกษณะพยาธอะนซาคส (จาก http://dpd.cdc.gov/dpdx) (ก) พยาธ Anisakis ระยะตวออน L3 (ข) พยาธ Anisakis ใน

ปลาเฮอรง (ค) และ (ง) ภาพสวนหนาของพยาธ Anisakis กาลงขยาย 40 และ 200 เทา

Page 4: ปลาดิบไม มีพยาธิจริงหรือ ?) · Microsoft Word - 0062_anisakis-ป่อง.docx Author: SAN_PC Created Date: 8/28/2011 8:49:05 PM

ภาพวงจรชวตของพยาธอะนซาคส (Audicana, 2002)

เอกสารอางอง

1. Audicana M T, Ansotegui I J, et al. Anisakis simplex: dangerous-dead and alive?. Trends in Parasitology 2002; 18:20-25.

2. Ishikura H. Kikuchi k, Nagasawa K. et al. Anisakidae and Anisakidosis. Prog Clin Parasitol 1993; 3:43-102. 3. Kagei N, Orikasa H, Hori E,et al. A case of hepatic anisakiasis with a literal survey for extra-intestinal anisakiasis.

Jpn J Parasitol 1995; 44: 346-51. 4. http://dpd.cdc.gov/dpdx