Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ปลาดบไมมพยาธ (จรงหรอ ?)
อ. ดร. ภก. จตรงค ประเทองเดชกล
ภก. สเมธ จงรจโรจน ภาควชาจลชววทยา
คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล
ปลาดบเปนอาหารญปนประเภทหนงทคนไทยหนมาบรโภคมากขนตามกระแสนยม คงจะปฏเสธ
ไมไดวาดวยรปลกษณ รสชาต และความแปลกใหมของอาหารญปน ทาใหหลายคนไมละโอกาสทจะไดลม
ลองความสดใหมของปลาดบ ซงหลายคนเชอวาปลาทะเลมคณคาทางอาหารสงและมความปลอดภยสงใน
การบรโภค โดยเฉพาะอยางยงเชอวาไมพบพยาธในปลาซงอาศยอยในนาทะเลเคมๆ อยางแนนอน จะพบ
พยาธกแตเฉพาะปลานาจดเทานน ดงนนจงรบประทานปลาดบไดอยางสบายใจ ไมตองหวาดกลวอะไร
ทงสน (นอกจากราคาทอาจจะแพงอยสกหนอย) แตหลงจากอานบทความนแลวคงตองทาความเขาใจเสย
ใหมวา ปลานาเคม ทนามาทาปลาดบนน กอาจมพยาธได!!!!! ดงขาวทแพรกระจายในสงคมออนไลน
เมองไทยชวงเดอนสงหาคม 2554 ทผานมาวาพบพยาธตวกลมชนดหนงในปลาดบทขายอยตามรานอาหาร
ญปนทวไป โดยเจาพยาธทวานมชอวา อะนซาคส หรอ ชอวทยาศาสตรวา Anisakis simplex เจาพยาธชนดน
คออะไร?? มาจากไหน?? และจะมอนตรายแคไหน?? บางคนอาจจะคนๆ หลายคนอาจเคยไดยนเปนครง
แรก เราไปทาความรจกกบพยาธ Anisakis simplex กนดกวา
ลกษณะและวงจรชวตของพยาธอะนซาคส
พยาธอะนซาคส (Anisakis simplex) พบในปลาทะเลทวางขายในประเทศ โดยตรวจพบตวออนของ
พยาธชนดนในปลาหลาย ชนด เชน ปลาดาบเงน ปลาตาหวาน ปลาสกน ปลาทแขก ปลากเลากลวย ปลา
ลง เปนตน สวนในตางประเทศจะพบในปลาจาพวก ปลาคอด ปลาแซลมอน ปลาเฮอรง ลกษณะของมนเปน
พยาธตวกลม มองเหนไดดวยตาเปลา ตวโตเตมวยมความยาวถงประมาณ 2-5 ซม. พบอยในกระเพาะของ
ปลาโลมา ปลาวาฬ และสตวเลยงลกดวยนมในทะเลชนดอนๆ ไขของพยาธจะปนออกมากบอจจาระ เจรญ
เปนตวออนอยในทะเล มพาหะเปนพวกกง ปลานาเคมตวเลกๆ และเมอสตวเหลานถกกนดวยปลาตวอน
พยาธกจะฝงตวอยในกลามเนอของปลาเหลานน ซงคนทรบประทานปลาดบทมพยาธนอยกจะตดเชอพยาธ
ได จากนนพยาธจะถกปลดปลอยออกมาจากเนอปลาทรบประทานเขาไป โดยนายอยในกระเพาะอาหาร
หรออาจจะถกขบออกมาจากกระเพาะอาหารเสยกอนโดยการอาเจยน ซงกจะไมทาใหเกดโรค แตในกรณท
พยาธไมถกขบออกไป พยาธอาจจะชอนไชไปตามทางเดนอาหาร แลวอยในลาไส และอยนอกลาไสภายใน
ชองทองกได
ในระหวางป พ.ศ. 2508-2530 มรายงานวาพบผปวยในประเทศญปน ประมาณ 4000 ราย ซงพบ
การเกดกอนทมในกระเพาะอาหารมากทสด พบกอนทมบางททลาไสและในชองทอง ถาตดกอนทม จะพบ
พยาธอยภายในกอนทม การรกษาทาไดโดยการผาตด พ.ศ. 2538 มรายงานพบผปวยในญปนประมาณ
2000 ราย ในสหรฐอเมรกามรายงานการพบผปวยประมาณ 500 รายตอป ในยโรปมประมาณ 500 ราย
สาหรบประเทศไทยกมรายงานการพบผปวยครงแรกจากพยาธชนดนในชาวประมงทางภาคใต และยงม
รายงานวาพบผทเกดอาการแพตอพยาธตวนทาใหเกดผนลมพษ ซงในประเทศสเปนมรายงานวาบางราย
เกดอาการแพชนดเฉยบพลนดวย แตอยางไรกตามกพบผปวยจากพยาธชนดนเปนจานวนนอยมากตอป
อาการและการรกษา
อาการของโรคคอ ภายหลงจากไดรบพยาธ 1 ชวโมง อาจมอาการปวดทอง ปวดกระเพาะอาหาร
ลาไสอดตน คลนไสอาเจยน และอาจมอาการคลายๆ ไสตงอกเสบ อาจจะทาใหวนจฉยผดพลาดเปนโรค
แผลในกระเพาะอาหาร หรอไสตงอกเสบได บางรายอาจถายออกมาเปนมกเลอด ภายใน 1-5 วน ผปวย
อาจจะอาเจยนออกมาเปนตวพยาธ หรออาจจะพบพยาธเมอสองกลองเขาไปในหลอดอาหาร
เนองจากตวออนไมสามารถเจรญและวางไขในคนได ดงนนการ ตรวจอจจาระเพอหาไขพยาธชนดน
จงไมชวยในการวนจฉย การรกษามทางเดยวคอการเอาตวพยาธออกมาจากผนงกระเพาะหรอบรเวณ
เนอเยอทพยาธเขาไปฝงตวอย โดยการผาตด เพราะยาฆาพยาธใชไมไดผล
การปองกน
เมอจาเปนตองรบประทานเนอปลาทะเล ควรทาใหสกดวยอณหภมไมตากวา 60 องศาเซลเซยส
อยางนอย 5 นาท ถาเปนเนอปลาสดควรเกบทอณหภม ตากวา -20 องศาเซลเซยส เปนเวลา 7 วน หรอตา
กวา -35 องศาเซลเซยสเปนเวลา 15 ชวโมง จะทาใหพยาธ Anisakis simplex ตายได ดงนนการรบประทาน
ปลาดบ อาหารอนเลองชอของแดนอาทตยอทย เราจงตองใหความระมดระวง อยางนอยใหสงเกตดลกษณะ
ของเนอปลากอนรบประทานวาม ตวออนของพยาธปะปนอยหรอไม ทงนเพอความปลอดภยและความอรอย
ทไรอนตรายแอบแฝง
ภาพแสดงลกษณะพยาธอะนซาคส (จาก http://dpd.cdc.gov/dpdx) (ก) พยาธ Anisakis ระยะตวออน L3 (ข) พยาธ Anisakis ใน
ปลาเฮอรง (ค) และ (ง) ภาพสวนหนาของพยาธ Anisakis กาลงขยาย 40 และ 200 เทา
ภาพวงจรชวตของพยาธอะนซาคส (Audicana, 2002)
เอกสารอางอง
1. Audicana M T, Ansotegui I J, et al. Anisakis simplex: dangerous-dead and alive?. Trends in Parasitology 2002; 18:20-25.
2. Ishikura H. Kikuchi k, Nagasawa K. et al. Anisakidae and Anisakidosis. Prog Clin Parasitol 1993; 3:43-102. 3. Kagei N, Orikasa H, Hori E,et al. A case of hepatic anisakiasis with a literal survey for extra-intestinal anisakiasis.
Jpn J Parasitol 1995; 44: 346-51. 4. http://dpd.cdc.gov/dpdx