สถานการณและการดําเนินการสถานการณและการดําเนินการ

สําหรับโรคติดเชื้อไวรัสซิกาสําหรับโรคติดเชื้อไวรัสซิกา ประเทศไทยประเทศไทย

25592559

1

กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข

หัวขอบรรยาย

• ความรูเกีย่วกบัโรคซิกา ความสําคัญของโรค และสถานการณโรค

• แนวทางเฝาระวังโรคซิกา

• แนวทางสอบสวนควบคุมโรคซิกา

• คนพบครั้งแรกในลิง Rhesus ในปา Zika ประเทศยูกันดา ในป พ.ศ. 2490 จากการทดลองของหนวยวิจัยการแพทยทหารสหรัฐ

• เปน Flavivirus ในกลุม Spondweni virus group

• มียุงลายเปนแมลงนําโรค เชน Aedes - Aedes aegypti, Aedes africanus, Aedes apicoargenteus, Aedes furcifer,Aedes luteocephalus และ Aedes vitattus.

possible Mansonia and culex spp.

• ระยะฟกตัวเฉลี่ย 4 - 7 วัน (นอยที่สุด 3 วัน นานที่สุด 12 วัน) ในคน และ 10 วัน ในยุง

• ปจจุบันพบการระบาดในสามทวีป ไดแกทวีปแอฟริกา เอเชีย และอเมริกา

Zika virus

สถานการณ Microcephaly ในประเทศบราซิล

US CDC สรุปและคาดประมาณการเกิด microcephaly 1-13% ของหญิงทองที่ติดเช้ือซิกา

Molecular Seq of Zika virus in South East Asia and Latin America

Zika fever in Yap Islands, 2007

Source : Mark R. Duffy et al. Zika Virus Outbreak on Yap Island, Federated States of

Micronesia. N Engl J Med 2009;360:2536-43

ตัวอยางผื่นที่พบในผูปวยโรคซิ กาที่ติดเชื้ อในประเทศไทย

ลักษณะทางคลินิกของผูปวยซิกา (ขอมูลจากการวิจัยในหญิงตั้งครรภที่ประเทศบราซิล 58-59)

ลักษณะทางคลินิกของผูปวยซิกา (ขอมูลจากการวิจัยในหญิงตั้งครรภที่ประเทศบราซิล 58-59)

อาการของผูปวยที่ตรวจพบซิกาเทียบกับกลุมที่ตรวจไมพบ (ขอมูลจากการวิจัยในหญิงตั้งครรภที่ประเทศบราซิล 58-59)

อาการของผูปวยที่ตรวจพบซิกาเทียบกับกลุมที่ตรวจไมพบ (ขอมูลจากการวิจัยในหญิงตั้งครรภที่ประเทศบราซิล 58-59)

อาการผิดปกติที่พบในทารก

อาการผิดปกติที่พบในทารก

สามารถแพรเชื้อสูเด็กในครรภไดในทุกไตรมาส

ปจจัยเสี่ยง และอาการของ GBS

อัตราการเกิด GBS ในโรคซิกา

• French Polynesia outbreak, 66% of the population was infected with Zika

• Incidence of GBS was estimated at 0.24 cases per 1000 infections

• A case–control study in French Polynesia revealed a strong association (odds ratio >34) between GBS and previous Zika virus infection

ระยะเวลาที่ตรวจพบเชื้อ Zika virus ในแตละสวนของรางกาย

เลือด : 5 – 7 วัน

น้ําลาย : 5 – 7 วัน

ปสสาวะ : < 30 วัน

น้ําอสุจิ : อยางนอย 2 เดือน

น้ําไขสันหลัง : ในชวงแรกของผูที่มีอาการ meningoencephalitis

น้ําคร่ํา : ถึงคลอด

ทารกตายในครรภ : พบในการผาศพทารก

น้ํานมแม : ติดเช้ือในชวงคลอด

สถานการณในประเทศไทย

การตรวจพบโรคติดเชื้อไวรัสซิกา ในประเทศไทยตั้งแตป 2555-2558

จํานวนผูปวยโรคตดิเชื้อไวรัสซิกา ประเทศไทย พ.ศ.2559ตามวันเริ่มปวยจํานวนผูปวย

วันเริ่มปวย

การกระจายของผูติดเชื้อไวรัสซิกาในประเทศไทย ตั้งแต 1 มกราคม – 22 สิงหาคม 2559

16 จังหวัด 28 อําเภอ 53 ตําบล 93 หมูบาน

จํานวนผูติดเชื้อไวรัสซิกาในประเทศไทย พ.ศ. 2559จําแนกตามอายุ

กลุมอายุ

จํานวน

ขอมูลผูปวย Guillain – Bare Syndrome

• เพศหญิง อาย ุ52 ป อาชพีรบัราชการ

• ไมมีโรคประจาํตัว

• อาการ

– ไอ ไขต่ําๆ หนึ่งสัปดาห

– ผื่นตามใบหนา ลําตัว แขน ขา

– สี่วันถัดมาปวดบริเวณขอเทา ฝาเทาบวม มีอาการชา

– ปวดกลามเนื้อ ปวดขอ

– กลามเนื้อออนแรง มีอาการชาเพิ่มขึ้น

• ยายไปรพ.จังหวัด ได IVIG แตอาการยังคงมากขึ้นเรื่อยๆ

• Respiratory failure -> on ET-tube

• Urine +ve for Zika PCR

ขอมูลผูปวย Guillain – Bare Syndrome (ตอ)

สัปดาหนี้มีขาวตางประเทศวาชาวเกาหลีใตติดเชื้อไวรัสหลังเดินทางมาไทย

• รับรายงานจากองคการอนามัยโลก พบผูติดเชื้อซิกาชาวเกาหลีใต หลังเดินทางมาประเทศไทย

• ประวัติเดินทางมาพัทยา ระหวางวันที่ 31 กค. – 8 สค. 59

• เริ่มปวย 13 สค. 59

แนวทางการเฝาระวงัโรคซิกา (8 สิงหาคม 2559)แนวทางการเฝาระวงัโรคซิกา (8 สิงหาคม 2559)

นิยามผูเขาเกณฑสอบสวนโรค (Patient under investigation: PUI)นิยามผูเขาเกณฑสอบสวนโรค (Patient under investigation: PUI)

แนวทางการเก็บตัวอยางสงตรวจทางหองปฏิบัติการสวนกลางสําหรับการเฝาระวังโรคตดิเชื้อไวรัสซิกา

การนําสงตัวอยาง

• เมื่อเก็บ Plasma, Urine หรือ Saliva สงตรวจ ใหนําหลอดบรรจุตัวอยางใสถงุพลาสติก แชในกระติกทีม่ี ice pack หรือน้ําแข็ง

• กรณีที่มีตัวอยางจากผูปวยหลายราย ใหแยกถงุพลาสติก 1 ถุง ตอ 1 ราย สงพรอมใบนําสงทีก่รอกขอความอยางชัดเจน ภายใน 24 ชั่วโมง

นิยามผูปวยโรคซิกา*

* กรณี PUI ยังไมนับวาเปนผูปวยซิกา

แนวทางการสอบสวน และควบคุมโรคซิกา (8 สิงหาคม 2559)

แนวทางการสอบสวน และควบคุมโรคซิกา (8 สิงหาคม 2559)

เงื่อนไขการออกสอบสวนและควบคุมโรคซิกา

การสิ้นสุดการระบาด

• ไมพบผูติดเชื้อรายใหมนับจากวันพบผูปวยรายสุดทายของอําเภอ ครบ 28 วัน โดยแยกเปน

– กรณีที่ผูปวยรายสุดทายเปนผูที่มีผลตรวจพบเชื้อ (คือ ผูปวยยืนยัน และผูติดเชื้อที่ไมแสดงอาการ) ใหนับจากวันที่ไดรับผลตรวจในคร้ังแรกแทนวันพบผูปวย

– กรณีที่ผูปวยรายสุดทายเปนผูปวยสงสัย (ซึ่งเปนผูที่มีอาการเขาไดกับ PUI และอยูในพื้นที่เดียวกับผูปวยยืนยัน แตไมไดเก็บตัวอยางสงตรวจ) ใหนับจากวันแรกที่พบผูปวย

สิ่งท่ีตองดําเนินการทันทีเมื่อพบผูปวยยืนยัน ผูปวยสงสัย หรือผูที่ติดเชื้อไมแสดงอาการ จากเชื้อไวรัสซิกา (1)

• สัมภาษณผูปวยตามแบบสอบสวนโรคซิกา โดยเนนประวัติเดนิทางของผูปวยทั้งกอนและหลังปวย โดยรวมถึงการเดนิทางในชีวิตประจําวนั เชน รานขายของชําประจําหมูบาน บานญาติสนิท

• เก็บตัวอยางผูสัมผัส– ทุกคนในครอบครัว

– หญิงตั้งครรภในหมูบาน ตําบล อําเภอ

– ผูที่มีอาการเขาเกณฑสอบสวนโรคที่อาศัยในหมูบานหรือชุมชนเดยีวกับผูปวย

• ติดตามเฝาระวังอาการของผูท่ีอยูอาศัยในบานเดียวกัน และรอบๆ บานผูปวย

สิ่งท่ีตองดําเนินการทันทีเมื่อพบผูปวยยืนยัน ผูปวยสงสัย หรือผูที่ติดเชื้อไมแสดงอาการ จากเชื้อไวรัสซิกา (2)

• ประสานทีมควบคุมโรคในการสํารวจและกําจัดลูกน้ํา รวมทั้งยุงตัวแกในหมูบานหรือชุมชนที่ผูปวยอาศัยอยู รวมถึงพื้นที่อื่นๆที่ผูปวยเดินทางไปเปนประจําภายหลงัจากเริ่มมีอาการปวย โดยเฉพาะในระยะ 5 วันแรกหลังเริ่มปวย

– การสาํรวจและกาํจัดลูกน้าํในหมูบานหรือชุมชนที่ผูปวยอาศัยอยู รวมทัง้ทีท่ํางานหรือโรงเรียน ควรใชเจาหนาที่สาธารณสขุเปนหลักในการดําเนนิการ โดยระดมเจาหนาที(่รวมกับอสม.)จากพืน้ที่อื่นๆ มารวมดําเนนิการ

– การพนสารเคมีเพื่อกําจัดยงุตัวแกในหมูบานหรือชุมชนที่ผูปวยอาศัยอยู ในระยะแรกของแตละอาํเภอ ควรขอใหเจาหนาที่จากศนูยควบคุมปองกันโรคนาํโดยแมลงที่รบัผิดชอบพื้นทีน่ั้นๆเปนผูดําเนนิการรวมกับทีมพนสารเคมีฯของพื้นที ่

• Activate EOC: จัดการเรื่องกําลังคนใหเพียงพอ + จัดระบบงาน

• จัดใหมีการทบทวนความรู

– ทบทวนทักษะการสํารวจและกําจัดลูกน้ํายุงลายของเจาหนาที่และอสม.ในพื้นที ่โดยทีมจากเขตหรือสวนกลาง ซึ่งสามารถทําไดขณะที่ทํางานรวมกัน

– อบรมทีมพนสารเคมีกําจัดยุงในพืน้ที่ซึง่มักจะไดทําหลังจากสัปดาหแรก เนื่องจากชวงแรกเนนการควบคุมโรคในพืน้ที่อยางรวดเร็ว รวมกับการจัดระบบตางๆ

สิ่งท่ีตองดําเนินการทันทีเมื่อพบผูปวยยืนยัน ผูปวยสงสัย หรือผูที่ติดเชื้อไมแสดงอาการ จากเชื้อไวรัสซิกา (3)

* กรณีเขตเทศบาลใหใชรัศม ี100 เมตร** ในกรณีที่ประเมินวานาจะมีการระบาดเปนวงกวางในพื้นที่มาแลวระยะหนึ่งกอนพบผูปวยรายแรก พิจารณาเก็บเลือดหญิงตั้งครรภในหมูบานหรือตําบลเดียวกับผูปวยยืนยันสงตรวจทุกราย เนื่องจากหญิงตั้งครรภบางรายอาจพบเชื้อในเลือด แตไมพบในปสสาวะ โดยที่สามารถพบเช้ือในเลือดไดเปนเวลานาน และยังสามารถแพรเช้ือไดตลอด

การคนหาผูปวยเพิ่มเติม และการตรวจทางหองปฏิบัติการ

สิ่งที่ตองเนนในการควบคุมโรค

• การกําจัดลูกน้าํ – ใชสารเคมีเปนหลกั รวมกับวิธีอืน่ๆตามความจําเปน

– ในชวงแรกของการควบคุมโรค ตองตรวจสอบประสิทธิภาพของทรายฯ (อยางงายคือดูวาใสแลวลกูน้ําเร่ิมตายใน 15 นาท)ี

– หากพบวาทรายฯมีปญหา ใหเปลีย่นไปใหทรายยี่หอเดียวกับศตม. เนือ่งจากผานการทดสอบคุณภาพมาแลว

– ใหแนใจวาทีมงานรูวิธีคํานวณขนาดทรายในแตละภาชนะ

– กรณีที่ใชการคว่ําภาชนะ เหมาะกบัภาชนะที่ไมไดใชแลว ถาพบวายงัตองใชอยู ตองอธิบายเจาของบานวาใหทํายังไงตอ

– การเทลกูน้ําทิ้ง ตองไมเทใกลคูระบายน้ํา

• การพนสารเคมีกําจัดยุงตัวแก

– ใชแบบสะพายหลังในจุดที่สําคัญ เชน รัศม ี100 เมตรรอบบานผูปวยยืนยัน หรือ PUI หรือที่ที่ผูปวยเดินทางไปบอยๆหลังเริ่มมีอาการ

– กรณีพนหมอกควันตองปดประตหูนาตางกอนพน

– ใหมีการประชุมวางแผนรวมกัน ระหวางทีมพนและทีมสอบสวน/ขอมูล

สิ่งที่ตองเนนในการควบคุมโรค

ผูบญัชาการเหตกุารณ

ทมีสอบสวนโรค

เก็บขอมลูผูปวยรักษา

รพ.ท่ีเขาขาย PUI

(OPD,IPD,ER,รพ.

สต.) สงทีมขอมูล

ANCครั้งแรกที่มารบั

บริการ/หญงิต้ังครรภ

ที่มีอาการ

แจงทีมขอมูลและหอง

แล็ป

ทําแฟมขอมูลเก็บ

แบบสอบสวนโรคและ

สําเนาสงศนูยขอมูล

กรณีผูปวยยนืยัน

แจงผล Lab และใหความรู

แกผูปวยและญาติ

เก็บปสสาวะผูสัมผัสทุกคน

ในครอบครวั

คนหาผูมีอาการในชุมชน/

หมูบานและเก็บตัวอยางฯ

จัดทาํทะเบียนผูมีอาการ PUI

ในหมูบาน

จัดทาํทะเบียนหญิงต้ังครรภ

ทั้งหมูบานและตําบล

ในหมูบาน เก็บปสสาวะหญิง

ตั้งครรภสงตรวจ ในวันแรก

และ ๑๔ วัน

ในตําบล เก็บปสสาวะหญิง

ตั้งครรภสงตรวจ ในวันแรก

ติดตามผูสัมผัสใกลชิดนอก

หมูบานและเก็บตัวอยาง

กรณีที่มีอาการ PUI

ทมีสอบสวนโรคและเฝา

ระวงัเชิงรกุ

ทีมเฝาระวังเชงิรบั

กรณีผูปวยยืนยัน ใหพนใน

รัศมี ๑๐๐ ม.ของบานผูปวย

และพื้นที่ที่ผูปวยเดินทางไป

เปนประจํา

ประสานทีมพนในพื้นท่ี

ในกรณีผูปวยยืนยัน พน

สารเคมีในวันที ่

๐,๓,๗,๑๔,๒๑,๒๘

ในกรณีผูปวยPUI พน

สารเคมีในวันที ่๐

สรุปรายงานจํานวนบานท่ี

เขาพนได และปญหา

อุปสรรค ประจําวันสงทีม

ขอมูล

ทีมพนสารเคมี

กรณผีูปวยยืนยนั

ระดมเจาหนาท่ีสาธารณสุขรวมดําเนินการ

กับอสม. ในวันที่ ๐,๓,๕,๗,๑๔,๒๑,๒๘

ลงพื้นที่ใหครอบคลุมทั้งหมูบาน รวมกบั

รัศมี ๑๐๐ ม.ของพื้นที่ท่ีผูปวยเดินทางไป

เปนประจําโดยมีเปาหมายให HI, CI = ๐

ในชวง ๕ วันแรก

หลังวนัที่ ๕ ใหขยายพื้นที่ดําเนินการตาม

แนวทางฯ

รายงานจาํนวนบานที่เขาสํารวจไดแยก

รายหมู

สรุปรายงาน HI, CI ประจําวันสงทมีขอมลู

ใหมีทีมสุมประเมินจากภายนอก เชน ศตม.

สสจ.

ทมีกาํจดัลกูนํ้า

ทมีสื่อสารความเสี่ยง

เตรียมน้ํายา สารเคมี โลชั่นทากันยุง ไฟฉาย และแบบฟอรมเก็บขอมูลตางๆ

สํารวจเครือ่งพน

ประสาน LAB ในการสงตัวอยาง

ทําทะเบียนคุมครุภัณฑเชนเคร่ืองพนของทั้งอําเภอ

เบิกจายงบประมาณ/วัสดอุปุกรณ/อาหาร

จัดหายานพาหนะ น้ํามันเชื้อเพลิง

คาตอบแทนการปฏิบัติงานนอกเวลาราชการ

สถานที่จัดประชุม คอมพิวเตอร ระบบการส่ือสาร(โทรศัพท,อินเตอรเน็ต)

- ประสานงานกบัสสจ.ในการจัดทําสปอรต , แผน

พับในการใหความรูแกประชาชน

- เตรียมพื้นที่ในการประสานงานเพื่อพนสารเคมี

ทีมควบคุมโรค ทีมขอมลูและเลขานกุาร

ทมี Logistics ทมีตดิตามหญงิต ังครรภ

สํารวจหญงิตัง้ครรภ

สอบสวนโรค ตดิตาม

อาการรายวัน

ติดตามอาการหญิง

ตั้งครรภ และเก็บ

ตัวอยางตามแนวทาง

ผังบัญชาการศูนยปฏิบตักิารตอบโตภาวะฉุกเฉิน ดานสาธารณสขุ กรณีโรคติดเชื้อไวรัสซิกา

ใหคําปรึกษาในกลุม หญิงมีครรภ ผูที่เขาเกณฑ

PUI/ผูปวยยืนยัน และผูสัมผัสใกลชิด

ทีมใหคําปรกึษาดานสขุภาพจติ

update ทะเบียนในกลุมตางๆ เชน ผูปวย

(PUI/ suspected/ confirmed/

asymptomatic) ผูสัมผัส หญงิต้ังครรภ

update ขอมูลการติดตามอาการของหญิง

ตั้งครรภและผูสมัผัสในหมูบานผูปวยยืนยัน

บันทึกขอมลู HI,CI

รวบรวมขอมูลรายวันจากทุกทมี

สรุปสถานการณเสนอในทีป่ระชุม EOC

ปรับปรงุและจัดทําแผนท่ีหมูบาน/ตําบล

สรุปรายงานการประชุม , รายงานสถานการณ

โรค/ผลการดาํเนินงาน ใหกับ สสจ. สคร..และ

สํานักระบาดวิทยา

จัดทําผัง ICS, epidemic curve และ spot

map ติดในหอง EOC

ประสานงานภายในและภายนอกหนวยงาน

เปาหมายการควบคุมโรค (1)

เปาหมายการควบคุมโรค (2)

สําหรับพ้ืนท่ีที่พบผูปวยยืนยัน แตมีหลักฐานชัดเจนวารับเช้ือมาจากพื้นที่อื่น (imported case) โดยไมพบผูปวยรายอื่นเพิ่มเติม (no local transmission) หรือกรณีที่พบผูที่ติดเช้ือไมแสดงอาการ ใหเนนการควบคุมโรคในขอ 1

เปาหมายพื้นที่ทั่วไป เขตเทศบาล

1) HI, CI = 0%

ภายใน 5 วัน

- ทั้งหมูบาน

- กรณีที่บานผูปวยอยูในพื้นที่ติดตอกับหมูบานอื่น ให

กําจัดลูกน้ําครอบคุลมครึง่หมูบาน ในทุกหมูที่มีพื้นที่

สวนหน่ึงอยูในรัศมี 100 เมตรของบานผูปวย

- รัศมี 100 เมตรในจุดที่ผูปวยเดินทางไปเปนประจํา

หลังจากมีอาการ

- รัศมี 100 เมตรรอบบาน

ผูปวย

- รัศมี 100 เมตรในจุดที่ผูปวย

เดินทางไปเปนประจํา หลังจากมี

อาการ

2) HI, CI < 5%

ภายใน 14 วัน

- ทั้งตําบลที่ผูปวยอาศัยอยู - ทั้งชุมชนหรือหมูบานท่ีผูปวย

อาศัยอยู

3) HI, CI < 5%

ภายใน 28 วัน

- ทั้งอําเภอที่ผูปวยอาศัยอยู - ทั้งตําบลที่ผูปวยอาศัยอยู

การจัดลําดบัความสําคัญของการสอบสวนและควบคมุโรค (1)

การจัดลําดบัความสําคัญของการสอบสวนและควบคมุโรค (2)

การจัดลําดบัความสําคัญของการสอบสวนและควบคมุโรค (3)

ปญหาที่พบปญหาที่พบ

• ทั้งแพทยและประชาชนไมคอยรูจกั และไมสนใจโรคนี้• ผูปวยสวนใหญอาการนอย บางรายมีแคผื่น โดยไมมีอาการอยางอื่น ทําใหเขาใจวา

เปนผื่นแพ รวมทัง้การตรวจเลือด(หาภูมิคุมกันตอเชื้อ)อาจทําใหเขาใจผิดวาเปนโรคอื่นๆ

• การควบคุมยุงลายและการกําจัดลูกน้ําแบบยั่งยืนมีความเปนไปไดยาก• มักเกิดการระบาดไปแลวระยะหนึง่ กวาจะรูวามีการปวยเกิดขึ้นในพื้นที่• ปญหาในการควบคุมโรค

– ทรัพยากรในการควบคุมโรคไขเลือดออกและซิกาถูกกระจายอํานาจไปใหอบต. บางคร้ังตั้งงบประมาณไวไมพอ

– คุณภาพของการพนสารเคมีและทรายกําจัดลูกน้ํายุงลาย– การใหประชาชนเปนตัวหลักในการกําจัดลูกน้ํา โดยใชกระบวนการเสริม เชน ประกวด

หมูบาน มีปญหาเรื่องการใชงบประมาณ

ในทุกวิกฤติมีโอกาส