นนทนจต (LEISURE): แนวคดทควรท าความเขาใจใหถองแท ประพฒน ลกษณพสทธ1

ความน า

หลงจากทไดเคยน าเสนอบทความทางวชาการเรอง “นนทนจต (Leisure): ค าไทยค าใหม” ไปเมอหลายปทผานมา มการปรบปรงเลกนอยเมอปสองปทผานมา ส าหรบครงน วตถประสงคส าคญของการเขยนบทความเรองน กเพอทจะไดน าเสนอรายละเอยดในองคประกอบของค าวา “นนทนจต (Leisure)” ใหมากขน เพอทผทอยในวงวชาการนนทนาการ (Recreation) ปจจบน จะไดเขาใจความหมายและความคดรวบยอดเกยวกบค าค านใหเปนทเขาใจ มองเหนความตางระหวางค านกบค าวา นนทนาการ อนจะเปนแนวทางส าคญในการสงเสรมและพฒนาวชาการดานนนทนจตศกษา (Leisure Study) ในอนาคต ใหเปนทเขาใจกนอยางแพรหลายและลกซงยงขน และเพอเปนแนวทางส าหรบการน าวชาการดานนไปใชในการพฒนาประชากรของชาตใหเจรญกาวหนาเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศชาตในโอกาสตอไป ดงทเคยกลาวไวแลวในบทความขางตน

นนทนาการ นนทนจต นนทนจตศกษา หมายถงอะไร

ผเขยนจะไมขอกลาวถงความหมายของค าวา นนทนาการ ทมนกวชาการหลายทานไดใหความหมายไว แตใครขอสรปประเดนในหวขอนเพอเปนความคดรวบยอด (Concept) ตามแนวคดและปรชญาของผเขยน ซงกอนทจะกลาวถงในรายละเอยด ผเขยนใครขอน าเสนอผลการคนควาเกยวค า “สนทนาการ” (ซงเปนค าทใชกอนหนาค าวา “นนทนาการ”) ทมผอางองวาทานนนทานนเปนผคดค าขน จากการขอความอนเคราะหจากฝายบรการชวยคนควาวจย

หอสมดกลาง ศนยวทย-ทรพยากร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอตรวจสอบวาทานใดเปนคดค าค านขน ซงจากหนงสองานพระราชทานเพลงศพ หมอมพรอยสพณ วรวรรณ ณ อยธยา วนท 16 สงหาคม 2525 พบวา ค าวา “สนทนาการ” เปนค าท พลตร พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ เปนผทรงคดค านขน (ดงส าเนาเอกสารในหนาถดไป)

1 เจาหนาทของรฐผรบบ าเหนจบ านาญ คณะวทยาศาสตรการกฬา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2

3

ค าวา นนทนาการ (Recreation) หมายถง กจกรรม (Activity) ทบคคลเขารวม ทงดวยความสมครใจและไมสมครใจ ทงในเวลาวางหรอในเวลาทไมวาง (หมายถงเวลาทเปนความจ าเปนทจะตองเขารวมในกจกรรมนนทนาการ (Recreation Activity) ทมผน ากจกรรมนนทนาการ (Recreation Leader) มาจดด าเนนการ เพราะเปนสวนหนงของโครงการการฝกอบรม หรอเปนสวนหนงของกจกรรมทผสอนน ามาใหผเรยนไดเขารวม เพอสรางความผอนคลาย และอน ๆ) ผลจากการเขารวมในกจกรรมทมผจดใหนน อาจจะท าใหไดรบความสนกสนาน บางครงอาจท าใหไดรบความร ทกษะ และประสบการณ เพมเตม จนน าไปสภาวะทเรยกวา นนทนจต (Leisure) ผทอยในภาวะ (State) นจะเขารวมกจกรรมนนทนาการทตนเองมเสรทจะเลอก (Freedom of Choice) อนเกดขนจากแรงจงใจภายใน (Intrinsic Motivation) ของตนเอง กจกรรมนนทนาการทเลอกเขารวมนนเหมาะสม หรออาจมความทาทายกบทกษะและความสามารถของตนเอง ท าใหการเขารวมกจกรรมนน ๆ ด าเนนไปดวยความพงพอใจ อยางมประสทธภาพและประสทธผล (Flow) และผเขารวมเองนนจะเปนผก าหนดหรอจะเปนผทตดสนใจดวยตนเองวาจะเขารวมกจกรรมนน ๆ ตอไป หรอจะหยดการเขารวมกจกรรมนน ๆ ทนทหรอไมกได (Self Determination) กจกรรมทเขารวมนน ตอไปจะขอเรยกวา กจกรรมนนทนจต (Leisure Activity) อนเปนกจกรรมทมลกษณะเดยวกนกบการมภาวะนนทนจตนน

จากทกลาวขางตน ประสบการณนนทนจต (Leisure Experiences) ทผเขารวมไดรบจะมคณภาพมากกวาทจะไดรบจากการเขารวมในกจกรรมนนทนาการ ทเรยกวา ประสบการณนนทนาการ (Recreation Experiences) ค าสดทายทจะขอกลาวถงคอค าวา นนทนจตศกษา (Leisure Study) ซงอาจมความหมายออกไปเปน 2 แนวทาง แนวทางแรกจะหมายถง ศาสตรสาขาหนงในระดบปรญญาบณฑตหรอระดบบณฑตศกษาในบางมหาวทยาลย ทเรยกวา นนทนจตศาสตร (Leisure Studies) หรอในบางมหาวทยาลยอาจเรยกสาขาวชานวา พฤตกรรมนนทนจต (Leisure Behavior) เชน ส านกวชาสขศกษาพลศกษาและนนทนาการ ของมหาวทยาลยอนเดยนา แหงเมองบลมมงตน จดการศกษาระดบบณฑตศกษาสาขาวชาน สวนแนวทางทสองนน ความหมายของนนทนจตศกษาจะออกไปในแงของการจดการศกษาทางดานนนทนจตใหแกกลมบคคลผดอยความสามารถ (Persons with Disabilities) ซงกลมบคคลนไมจ าเปนวาจะตองเปนคนพการ (ทพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ฉบบป พ.ศ. 2542 ใหค าแปลค า พการ วา เปนค าวเศษณ (ว.) แปลวา เสยอวยวะมแขนขาเปนตน, เสยไปจากสภาพเดม, เชน แขนพการ ตาพการ, บางทใชเขาคกบค า พกล เปน พกลพการ. (ป., ส. วการ)) แตอาจจะหมายถง ผสงวย เดกไรบาน ผปวยในโรงพยาบาล ผตองขงในเรอนจ าหรอในสถานกกกน เปนตน ผเขยนมความคดเหนวา นนทนจตศกษาควรเปนรายวชาหนงส าหรบนกเรยนในโรงเรยนทจะใหความรความเขาใจทกษะและ

4

ประสบการณทางดานนนทนจตแกนกเรยน เพอทนกเรยนจะไดมความตระหนกในเรองของเวลาวาง (เวลาวาง เปนค าแปลหนงของค าวา Leisure) (Leisure awareness) คงมหลายคนอาจสงสยวา ท าไมตองเปน “นนทนาการศาสตร” และ “นนทนาการศาสตร” เปนกลมวชาหนงในหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรการกฬาไดอยางไร ท าไมไมเปนนนทนาการการกฬา หรอกฬานนทนาการ เหมอนกลมวชาอน ๆ ทมค าวา “กฬา” อยตอทายชอกลมวชา (ยกเวน กลมวชาวทยาศาสตรสขภาพ) เพราะเปนกลมวชาทอยในส านกวชาวทยาศาสตรการกฬาทมค าวา “กฬา” อยในชอของส านกวชา (ค าวา “ส านกวชา” หรอภาษาองกฤษใชค าวา “School” เปนการแบงและเรยกชอหนวยงานภายในของจฬาลงกรณมหาวทยาลย ตามพระราชบญญตจฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. 2522 โดย ศาสตราจารย ดร. เทยนฉาย กระนนทน อธการบดในขณะนน ส านกวชาฯ มฐานะเทยบเทากบคณะ อน ๆ ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย สามารถผลตบณฑตไดตงแตระดบปรญญาบณฑต จนถงระดบปรญญาดษฎบณฑต เพยงแตไมมภาควชาเทานน ปจจบนไดเปลยนสถานภาพเปนคณะวทยาศาสตรการกฬา ตามมตทประชมสภาจฬาลงกรณมหาวทยาลยครงท 718 เมอวนท 26 พฤศจกายน 2552 ซงไดลงประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท 127 ตอนพเศษ 16 ง ลงวนท 1 กมภาพนธ 2553 ท าใหมผลบงคบใชตงแตวนท 2 กมภาพนธ 2553) จากการสอบถามผมสวนเกยวของกบการจดตงส านกวชาวทยาศาสตรการกฬาและหลกสตรวทยาศาสตรบณฑตของส านกวชาวทยาศาสตรการกฬา ท าใหทราบความเปนมาเปนไปของการมกลมวชานนทนาการศาสตรอยในหลกสตร [ทงหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรการกฬา พ.ศ. 2541 และหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรการกฬา (หลกสตรปรบปรง พ.ศ. 2546)] พอสรปไดวา เนองจาก ส านกวชาวทยาศาสตรการกฬาไดรบการพฒนาขนมาจากภาควชาพลศกษา คณะครศาสตร ทประกอบไปดวยโปรแกรมวชาพลศกษา โปรแกรมวชาสขศกษา และโปรแกรมวชานนทนาการ เมอไดรบการพฒนาแลวกควรจะมสาขาวชาของทงสามโปรแกรมอยดวย โดยโปรแกรมวชาพลศกษากเปนกลมวชาวทยวธการกฬา โปรแกรมวชาสขศกษากเปนกลมวชาวทยาศาสตรสขภาพประยกต และโปรแกรมวชานนทนาการกเปนกลมวชานนทนาการศาสตร (มค าวา “ศาสตร” มาตอ ขางทายค าวา “นนทนาการ” เพราะสงกดคณะทเกยวของกบ “วทยาศาสตร” นนประการหนง-ผเขยน แตเหตผลทส าคญกวากคอความเปนมาและพฒนาการของการศกษาคนควาทยาวนานจนกลายมาเปนศาสตรทมความส าคญในปจจบน สามารถผลตบณฑตเขาสอาชพทางดานนนทนาการอนมลกษณะของความเปนอาชพทเปนทยอมรบ ซงเปนไปตามเกณฑ 5 ประการ ไดแก (1) มองคความรทเปนระบบ (Systematic Body of Knowledge) (2) ม Professional Authority ทไดรบจากองคความรในขอท (1) (3) เปนทยอมรบของสงคม in which it functions (4) มจรรยาบรรณวชาชพ และ (5) ม Professional culture based on

5

shared values and traditions (Hartsoe, C. (1973). Recreation: A Professional Transition. Park & RecreationB 8(6). อางถงใน คอรเดส และ อบราฮม, Applications in Recreation & Leisure for Today and the Future, 1996) แมจะไมมค าวา “การกฬา” แต “นนทนาการ” กเปนศาสตรทส าคญส าหรบการสงเสรมและพฒนาการแสดงความสามารถของนกกฬาใหถงจดสงสด (Peak Performance) ไดเชนกน หากไดน าสาระส าคญ (Essences) ของศาสตรดานนนทนาการมาใชอยางถกตอง นอกจากนน ตวอยางปญหา เชน การเลกเลนกฬากลางคนของนกกฬาทมความสามารถสงบางคน ทเรยกกนวา เบอรน เอาท (Burn Out) ท าใหเปนนกกฬาทขาดความกระฉบกระเฉง มความสามารถลดลงเหมอนไฟทมอดดบ ไมสามารถเลนกฬานน ๆ ไดอกตอไป นบเปนปญหาประการหนงทท าความหนกใจใหกบผบรหารสมาคมกฬาของชาต ตวนกกฬาเองและผเกยวของ ปญหาดงกลาวอาจเกดขนขณะทก าลงเปนนกกฬาทสามารถสรางชอเสยงใหแกประเทศชาตและสมาคม อาจจะเรมตนจากปญหาเลก ๆ ทไมสามารถสงเกตเหนได จนมอาการก าเรบรนแรง เมอแสดงออกหรอปรากฏอาการขนกสายไปเสยแลว ซงจากปญหาทกลาว หากไดมการพดคยกบนกกฬา ซกถามทกขสขกนอาจท าใหทราบปญหา จะไดหาทางปองกนและแกไข ซงนนทนาการศาสตรกมศาสตรทเกยวกบการบ าบดทเรยกวา “นนทนาการบ าบด” (Therapeutic Recreation) ทจะน ามาใชในการบ าบดรกษา อกทง นกกฬาทเบอรน เอาท ไปแลว กอาจมปญหานน ๆ ตดตวไปดวย นบเปนความทกขใจทควรไดรบการแกไขเปนอยางยง กสามารถน านนทนาการบ าบด มาใชในการบ าบดรกษาได ท าใหการผลตบณฑตวทยาศาสตรการกฬาท าไดครบวงจรสมบรณแบบมากยงขน อกประการหนง กฬาซงถอเปนกจกรรมนนทนาการทมความจ าเปนและมคณคาและประโยชนอยางมากมายส าหรบการสรางความพงพอใจ การพฒนาอารมณสข ลดความเครยด เปนตน จ าเปนตองมการบรหารจดการทด ดงทภาควชาการจดบรหารพนทส าหรบนนทนาการและนนทนาการ (Department of Recreation and Park Administration) ส านกวชาสขศกษาพลศกษาและนนทนาการ มหาวทยาลยอนเดยนา ณ เมองบลมมงตน ไดจดใหมหลกสตรการจดการกฬานนทนาการ (Recreational Sports Management) ระดบบณฑตศกษาขน แสดงวากจกรรมของนนทนาการจ าเปนตองมศาสตรทมปรชญา หลกการและการปฏบต (Philosophies, Principles and Practices) หรอพดงาย ๆ วาม “ศาสตร” ทตองน ามาใชในการจดการ ตองมการศกษาคนควาวเคราะหสงเคราะหและวจย และสามารถน ามาประยกตใชไดเชนเดยวกบ กลมวชาการจดการการกฬาทส านกวชาวทยาศาสตรการกฬา จดใหมการเรยนการสอนอย ท าใหส านกวชาวทยาศาสตรการกฬาเปนสถาบนการศกษาแหงแรกและมความภาคภมใจทเรยก “นนทนาการ” วา “นนทนาการศาสตร” (Recreation Sciences) และก าหนดใหกลมวชา “นนทนาการศาสตร” เปนกลมวชาหนงในหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรการกฬา ดงกลาว

6

ท าไมตอง “นนทนจต”

ผเขยนไดพยายามคดวเคราะหสาระของค าจากทฤษฎ ปรชญาและหลกการทเกยวของ ความคดกมาสะดดอยทค าในภาษาองกฤษทเปนแนวคดของค าค าไทยค าใหมนในแงหนง นนคอ State of Mind หรอภาวะของจต ทคดวานาจะเปนสาระของค าไทยทเหมาะทสด กเลยสรปวานาจะเปนค าไทยค านส าหรบค าภาษาองกฤษ Leisure คอค าวา นนทนจต เนองจากเรามค าวา “นนทนาการ” ทมค าวา “นนทน” ซงมความหมายเดยวกนกบค าวา “นนทน” ใน “นนทนจต” อยแลว สวนเหตผลทวาท าไมตองเปนค าน ผเขยนกจะพยายามกลาวถงเพอเปนจดเรมตนส าหรบการวพากษของผทเกยวของกบวงวชาการดานนนทนาการศาสตรกนตอไป ประเดนส าคญตอมากคอ ผเขยนมความคดเหนวาเรานาจะตองมาท าความเขาใจกบค าวา “นนทนาการ” และ “นนทนจต” กนอกมาก เพราะความเขาใจของคนสวนมากเมอกลาวถงค าค านกมกจะมองภาพวาเปนการใหผทมาอยรวมกนไดเลนเกมหรอรองเพลงหรอมกจกรรมทสรางความสนกสนานครกครนเฮฮาในเวลาวาง หรอมความคดรวบยอดเกยวกบค าวา “นนทนาการ” วาเปนกจกรรมทสรางความสนกสนาน เปนงานอดเรก ทมกจกรรมอยประมาณสบกลมกวาหรอขนอยกบแนวความคดของแตละคนวาจะเปนกกลมกจกรรม รวมทง อกหลายคนทผเขยนไดเคยพดคยดวยมกจะกลาววา “ไมเหนมอะไร” เปนตน ซงเปนจดทท าใหผเขยนคดวานาจะตองมการท าความเขาใจกนใหถองแทและถกตอง และผเขยนถอเปนโอกาสดในการเสนอค าไทยค าใหมเพอใชใน วงวชานนทนาการศาสตรกนตอไปดวย นนทนจต ตางกนหรอเหมอนกนกบ นนทนาการ หรอไม อยางไร

ในภาษาตางประเทศมการใชค าสองค านสลบหรอใชแทนกนบอย ๆ ค าวา นนทนจต หรอ Leisure น พจนานกรมออนไลนของ MSN Encarta-Dictionary กลาววา เปนค านาม แปลวา เวลาวางจากการท างาน สามารถเขารวมกจกรรมทสรางความสนกสนานได เปนค าทมการใชมาตงแตศตวรรษ ท 13 เปนค าในภาษาทองถนของฝรงเศส (Via Old French dialect) คอค าวา leisour ทแปลวา การอนญาตยนยอม หรอถาแปลตามตวอกษรกแปลวา “ไดรบอนญาต” เปนค าทผนแปรมาจากค าวา leisi ซงเปนค าในภาษาลาตนวา licere ซงเกยวกบความเปนมาและความหมายของค าน ผเขยนจะไดกลาวใหละเอยดยงขนในตอนตอไป เพราะเปนประเดนหลกทผเขยนตองการจะเสนอในการเขยนบทความครงน

สวนค าวา นนทนาการ หรอ Recreation ซงเปนค านามเชนกน เพงมใชในศตวรรษท 14 แปลวา กจกรรมทบคคลเขารวมเพอการบนเทงและการผอนคลาย หรอสงทท าใหใจและกายสดชนหลงจากการ

7

ท างาน โดยเฉพาะอยางยงหากไดเขารวมในกจกรรมทสรางความสนกสนานเพลดเพลนใจ (Amusement) ดงนน จากค าแปลตามพจนานกรมดงกลาวจงถอไดวา ความหมายทคนสวนใหญเขาใจนนถกตองแลว และเพอเปนการปพนฐานส าหรบประเดนทผเขยนตองการเสนอ จงใครขอเสนอความหมายและแนวคดของนนทนาการ เพอททานผอานจะไดทบทวนถงค าทเราใชกนมากอน

ความหมายและแนวคดทเกยวของกบนนทนาการ นนทนาการเปนศาสตรทวาดวยการพฒนาคณภาพชวต โดยการเขารวมในกจกรรมทมรปแบบ/ประเภทตาง ๆ ทมอยอยางมากมายและหลากหลาย ตามความตองการความสนใจและสมครใจ และในเวลาวางหรอในเวลาอสระ

ความหมายของนนทนาการนนมผกลาวถงมากมายและแตกตางกนไป ดงน 1. นนทนาการ หมายถง การท าใหรางกายสดชน หรอการท าใหรางกายไดสรางพลงขนมา

ใหม (Re-fresh or Re-create) อนเปนความหมายดงเดม 2. นกการศกษา และนกสงคมศาสตรใหความหมายวา “นนทนาการ” หมายถง กจกรรม

(Activities) ซงมชนดประเภทและรปแบบกจกรรมทหลากหลาย 3. นนทนาการ หมายถง กระบวนการ (Process) กลาวคอ ในการพฒนาประสบการณ หรอ

พฒนาคณภาพชวตของบคคลหรอสงคมโดยอาศยนนทนาการตองกระท าเปนกระบวนการ ผลจากการเขารวมในกระบวนการ เรยกวา ประสบการณ

4. นนทนาการ หมายถง สวสดการสงคม (Social Welfare) ทรฐและผบรหารทองถนจะตองมหนาทจดใหบรการแกชมชน เพอใหประชาชนมความเปนอยทด

ความหมายของค าวา นนทนาการทคนสวนมากรจกกนด มความเกยวของกบกจกรรม หรอการมกจกรรมเปนองคประกอบทส าคญของความหมาย ซงโดยเนอแทแลว นนทนาการมความหมายมากกวาการเปนกจกรรม เพราะนนทนาการชวยท าใหเกดการฟนคนสสภาพเดมของพลงรางกายและจตใจ ท าใหรางกายและจตใจเกดความสมดล ทมาของค า “นนทนจต” แนวคด ความหมายและค าทเกยวของ

นนทนจต เปนค าทผเขยนคดขนไดเมอครงไปเขารบการศกษาอบรมเกยวกบ “นนทนาการบ าบด” ทมหาวทยาลยอนเดยนา บลมมงตน รฐอนเดยนา ประเทศสหรฐอเมรกา ระหวางเดอนสงหาคมถงธนวาคม 2546 เปนค ามาจากค าในภาษาไทยวา “นนทน” อนเปนค าทเปนทงค าในภาษาบาลและภาษาสนสกฤต และเปนค านาม มค าแปลวา ความสนก ความยนด ความรนเรง (พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ. 2530, หนา 272) มาสมาสกบค าวา “จต” ทเปนค านาม มค าแปลวา ใจ สงทมหนาทร

8

คด และนก (พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ. 2530, หนา 144) เมอน าค าแปลของค าทงสองมารวมกนนาจะแปลวา “ใจทมแตความสนกสนานรนเรงยนด”

ความหมายของนนทนจต ดงทไดเคยกลาวถงเกยวกบค าวา Leisure ทผใชค านสวนใหญมกจะคดกนถงแตความหมายทวา

“เวลาวาง” ยกเวน นสตนกศกษาในสถาบนการศกษาตาง ๆ ทมการผลตบณฑตในสาขาวชาพลศกษา ซงจะหมายรวมถงบณฑตในสาขาวชาสขศกษาและสาขาวชานนทนาการ และนสตนกศกษาทลงทะเบยนเรยนรายวชาทเกยวของกบนนทนาการ เชน นนทนาการขนน า คายพกแรม การเปนผน านนทนาการ เปนตน รวมถงผทมความสนใจใฝรเทานนท (บางคนอาจ) จะทราบถงความหมายของค าวา Leisure (ซงผเขยนจะเขยนค านเปนภาษาไทยวา นนทนจต ตงแตบดนเปนตนไป) ทลกซงมากกวาค าวา “เวลาวาง” และมากความหมายขน ในป 1899 เวบเบลน (Veblen, 1953 อางถงใน Kelly, 1996) ใหค าจ ากดความของค า นนทนจตวาเปนการใชเวลาไปโดยเปลาประโยชน แคพแพลน (Kaplan, 1975) ไดใหค าจ ากดความของค านนทนจต โดยแบงออกเปน 6 ประเภท คาแพลนยอมรบวาค าจ ากดความทจะกลาวไมไดเรมมาจากพนฐานทจะน าไปสการสรปเดยวกน ตวอยางเชน ค าจ ากดความทเกยวของกบ Humanistic or Classic เรมตนจากความคดรวบยอดของ Humanity และตองการอสระจากสงทเปนความจ าเปน ในแงของการบ าบด (Therapeutic Approach) มสมมตฐานวา คนบางคนมสขภาพดอยกวา และนนทนจตจะดส าหรบพวกเขา ในแงของรปแบบทเนนปรมาณ (Quantitative Model) จะกลาวถงเวลาทถกใชวาใชไปอยางไร ในแงทเกยวกบความคดดานสถาบน (Institutional Concept) จะกลาวถงหนวยงานทท าหนาทตาง ๆ ภายในระบบของสงคมทนนทนจตควรจดใหบรการโดยโรงเรยน ครอบครว โบสถ เศรษฐกจ และจงหวด/รฐ ในแงของความคดรวบยอดทเกยวกบทฤษฎความร (Epistemological Conception) มพนฐานอยทคณคาทางวฒนธรรม และในแงของสงคม (Sociological Approach) เรมตนจากความเชอทวา ค าวา นนทนจตและค าอน ๆ ถกใหค าจ ากดความในบรบททางสงคม โดยผมบทบาททางสงคม (Social Actors) เปนผก าหนดความหมายให คาแพลนกลาวใหชดเจนขนวา ค าจ ากดความมกจะแตกตางกนอยางลบลบตามวสยทศนทแตกตางกนของมนษยและโลก เมอรฟย (Murphy, 1974) ไดจดประเภทค าจ ากดความของค าวา นนทนจต ไว 6 ประเภท คลายกบทคาแพลนไดกลาวมาแลว ไดแก

1. เวลาทสามารถใชไดตามตองการ (Discretionary Time) นนทนจตในฐานะของเวลาทเหลอ จากการท างานในหนาทและภาระกจตามความจ าเปนของมนษย

9

2. เครองมอทางสงคม (Social Instrument) นนทนจตในฐานะสอไปสเปาหมายทางสงคม เชน การบ าบดการเจบปวย (Therapy for the ill) เปนหนทางไปสการมสวนรวมทางสงคม เปนการพฒนาทกษะ และเปนการท าหนาททางสงคมใหสมบรณ (Fulfillment of Social Functions)

3. ชนทางสงคม เชอชาต และอาชพ (Social Class, Race, and Occupation) นนทนจตในฐานะ ทถกก าหนดโดยสงคมและมรดกทางสงคม รปแบบการก าหนดเปนพนฐานของการวจยเกยวกบการท านายการเขารวมกจกรรม และ ดงนน ทกลาวนจงมใชค าจ ากดความแตเปนสมมตฐานทางสงคม (Sociological Assumption)

4. ความหมายดงเดม (Classic) นนทนจตในฐานะทเปนภาวะของความเปนอสระ “สภาวะ” ของจตวญญาณ และ เปาหมายทบรรลไดยาก

5. การตอตานผถอลทธเอาประโยชน (Antiutilitarian) นนทนจตในฐานะทเปนจดจบใน ตวเอง ไมใช สงทเปนรองจากการงาน (Not Secondary to Work) เชน การแสดงออกสวนตน (Self-Expression) และ การท าใหตนเองไดรบความพงพอใจอยางเตมท (Self-Fulfilling Satisfaction)

6. โดยภาพรวม (Holistic) นนทนจตในฐานะของสงทสามารถคนพบไดในสงทไมเคยไดพบ หรอไมเคยรมากอนจากกจกรรมใดใด ในทกสถานท ดงท เมอรฟย ไดแสดงความคดเหนวา นนทนจต ทแทจรงกคอ ความเปนอสระจากการสนบสนนของตนเองทแสดงออกในกจกรรม (Murphy’s premise is that true leisure is person-enhancing freedom expressed in activity)

จากพจนานกรมเวรดเนต (WordNet Dictionary) ไดใหค าจ ากดความของค าวา “นนทนจต” ใน

ฐานะทเปน ค าคณศพท (adj) วา เปนการวางจากหนาทหรอความรบผดชอบ จากการสมมนานานาชาตเกยวกบนนทนจตศกษา (Leisure Education) ทเมองเยรซาเลม

ประเทศอสราเอล เมอป ค.ศ. 1993 ไดใหความหมายค า นนทนจตไววา นนทนจตเปนบรเวณเฉพาะ (Specific Area) ของประสบการณของมนษยทพรอมดวยคณประโยชนของตวมนเอง อนรวมไปถง ความเปนอสระทจะเลอก (Freedom of Choice) ความสรางสรรค (Creativity) ความพงพอใจ (Satisfaction) ความราเรง (Enjoyment) และความพงพอใจและความสขทเพมมากขน (Increased pleasure and happiness)

นนทนจต เปนการรวบรวมรปแบบของการแสดงออกหรอกจกรรมทมองคประกอบทางกายภาพ สตปญญา สงคม ศลปะ หรอจตใจทมสภาพเปนธรรมชาตดวยความตงใจทแรงกลาใหเขามากอใหเกดประโยชนส าหรบการด ารงชวตในฐานะทเปน “วถแหงชวต” (WLRA International Charter for Leisure Education. Drafted and Approved at the WLRA International Seminar on Leisure

10

Education, Jerusalem, Israel, August 2-4 1993 and ratified by the WLRA Board, Jaipur, India, Dec. 3 1993.)

นอกจากนน นนทนจต ในฐานะทเปนค านาม อาจแปลวา เวลาทมอยเพอใชในการท าสงทท าใหมความสขสบายและความผอนคลาย ดงประโยคตวอยางทวา "His job left him little leisure" โดยมความหมายในค าภาษาองกฤษวา leisure time หรอ free time, หรอ spare time ทมความหมายวา - to that is free for leisure activities หรอทใชเปนภาษาไทยวา “เวลาวาง” ทสวนใหญเขาใจและใชกนอยในปจจบน

นนทนจต อาจหมายถง เวลาทผเขารวมสามารถเลอกไดอยางอสระ และ/หรอเปนกจกรรมทคดสรรส าหรบแตละบคคลทไมเกยวของกบงานหรอรปแบบกจกรรมอน ๆ ทนบวาเปนความจ าเปนหรอวาถกบงคบใหกระท า และเปนสงทคาดวา หลงจากการเขารวมหรอประกอบกจกรรมนน ๆ ไปแลวจะท าใหเกดความรสกทพงพอใจ มความผกพน มความสข เปนไปเอง โดยตนเอง โดยทไมตองมใครมากระตน ทเกดขนทนท เปนความประหลาดมหศจรรยทเกดขนในใจ หรอเกดจนตนาการ ท าใหบรรลสมความปรารถนา ไดแสดงออกซงตวตนของตน และมการพฒนาตนเอง อาจกลาววา นนทนจต เปนอาณาจกรของกจกรรมทส าคญของชวต เปนสาระทจ าเปนส าหรบการพฒนาตลอดชวต (lifelong development) และเปนความเจรญรงโรจนความผาสกความสขใจของบคคล (personal well-being)

คอรเดส และ อบราฮม (Cordes and Ibrahim, 1996) ไดกลาวถงการใหค าจ ากดความของค า นนทนจตวา เปนการยากทจะใหค าจ ากดความ เพราะแนวโนมของผใหจะกลาวถงค าจ ากดความในเชงอตนยระดบสง และความหมายของนนทนจตจะแตกตางกนออกไปในแตละวฒนธรรม นกวชาการดานนนทนาการศาสตรจ านวนมากกรสกเสยใจกบความยากทจะใหค าจ ากดความของค านนทนจตใหเปนทพงพอใจได อยางไรกตาม คอรเดส และ อบราฮม กไดสรปความหมายของนนทนจตไวเพอใหเปนไปตามจดประสงคของการเขยนหนงสอ เรอง Applications in Recreation and Leisure วา “นนทนจต คอ ความยนยอมทจะกระท าสงใดใดตามความพงพอใจตามอตภาพ การเขารวมในกจกรรมตามการเลอกของตน และการยกเลกการเขารวมกจกรรมตามความตงใจของตนเอง”

อวาซากและแมนเนลล (Iwasaki & Mannell, 2000), แมนเนลลและไคลเบอร (Mannell & Kleiber, 1997) ไดสรปความหมายของค าวา นนทนจต วามความหมายทหลากหลายแตกตางกนไปตามมมมองของแตละคน เปนความหมายทเกยวของกบ อสระของการเลอก (Freedom of Choice) หรอ การเลอกอยางมอสระ และเกดจากแรงจงใจภายใน (Intrinsic Motivation) ซงพฤตกรรมทจะแสดงใหเหน หรอพฤตกรรมทสะทอนกลบมากคอ ความสนกสนานเพลดเพลน และความพงพอใจทแตละคนไดรบ

11

ยงมผแสดงทศนะเกยวกบ นนทนจต ไวอกมากมาย (Mannell, R.C., & Kleiber, D.A., 1997) รวมทง ออสตน (Austin, 1999) ผเขยนหนงสอนนทนาการบ าบดขนน า (Therapeutic Recreation: An introduction) และคนอน ๆ (e.g., Iso-Ahola, 1980; Neulinger, 1980; Smith & Theberge, 1987) ทไดกลาวถงปจจยเกยวกบ ความเปนอสระทแตละคนสามารถรบร/เขาใจ (perceived freedom) และ แรงจงใจภายใน (intrinsic motivation) ทถอวาเปนคณสมบตกลางของค าวา นนทนจต ไว กลาวคอ “ความเปนอสระทตนเองสามารถรบร/เขาใจ” เปนความสามารถของบคคลในการจดการบางสงตามทตนเลอกไว หรอตามทตนเองก าหนด ทเรยกวา “self-determination” นอกเหนอจากการแสดงพฤตกรรมปกตของตวเอง และสงทเปนอยจะไมมการรบกวนหรอไดรบแรงกดดนจากภายนอก สวน “แรงจงใจจากภายใน” เปนปจจยทท าใหเกดพลง ซงในทางจตวทยาถอวาเปนรางวลภายใน (internally rewarding) เปนพฤตกรรมทเปนแรงกระตนจากภายในใหเปนไปตามความตองการของตนเอง และเพอตนเองมากกวาทจะเปนหนทางไปสการไดรบรางวลภายนอก ดงนน แรงจงใจภายในจงนบวาเปนปจจยทส าคญของนนทนจตส าหรบการเขารวมและด าเนนกจการทกสงใหประสบผลส าเรจไดอยางมประสทธภาพ

อโซ-อาโลฮา (Iso-Ahola, 1984) ไดกลาวถง รางวลอนแทจรง (intrinsic reward) ของนนทนจต วา

รางวลอนแทจรง ทบคคลแสวงหาจากการเขารวมในกจกรรมนนทนจต อาจแบงออกไดเปนรางวลสวนตว และรางวลระหวางบคคล (personal and interpersonal rewards) รางวลสวนตว อาจหมายถงสงทนอกจากความสามารถทจะท าอะไรตามทตนก าหนดดวยตวเองแลว ยงรวมถงความรสกถงสมรรถภาวะ (competence) หรอการมความสามารถ (mastery) การทาทาย (challenge) การเรยนร (learning) การส ารวจคนหา (exploration) ความพยายาม (efforts) และการผอนคลาย (relaxation) อกดวย และในอกประการหนง การเขารวมในกจกรรมของ นนทนจต ทเขาคดวาเปนสงดมประโยชนส าหรบเขา เปนความทาทาย และท าใหเขาไดใชและพฒนาทกษะและความสามารถสวนตว การไดเรยนรสงใหมหรอกจกรรมใหม การไดรบทกษะใหม การไดใชความพยายาม และการส ารวจสงทเปนรางวลภายในทกอยางทบคคลจะไดรบจากการเขารวมในกจกรรมนนทนจตตามความตองการของตนเองเพอตนเอง (for their own sake) สวนรางวลระหวางบคคล (interpersonal rewards) อาจหมายถงสงหนงหรอหลายสงทไดรบ เชน การมปฏสงสรรคทางสงคม กเปนรางวลภายในทส าคญทผคนตองการ นอกจากนน ยงไดกลาวถงนนทนจตวาเปนแหลงส าคญส าหรบการพฒนาสวนบคคล สงคมและเศรษฐกจ และเปนแงมมทส าคญของคณภาพชวต นอกจากนน ยงเปนสนคาและ

12

อตสาหกรรม (commodity and industry) ทางวฒนธรรมทสรางสรรคการจางงาน สนคาและบรการอกดวย อยางไรกตาม ปจจยดานการปกครอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและสงแวดลอมกสามารถสรางเสรม หรอถวง/ขดขวาง/เปนอปสรรคส าหรบการพฒนาหรอความเจรญกาวหนาของนนทนจตไดเชนกน

นนทนจตในแงทดและในภาพรวมสามารถทจะสรางเสรมสขภาพและความผาสก (Well-being) ได โดยการเสนอโอกาสทหลากหลายทจะท าใหบคคลหรอกลมสามารถเลอกกจกรรมและประสบการณทเหมาะส าหรบความตองการ ความสนใจและความปรารถนาของตนเอง ผเขารวมกจกรรมสามารถบรรลศกยภาพทางนนทนจตทสงทสดได เมอเขาไดมสวนรวมในการตดสนใจทแสดงใหเหนถงสถานะภาพทางนนทนจตของพวกเขาทงหลายเองอกดวย นนทนจตเปนสทธมนษยชนขนพนฐาน เชนเดยวกบการมสทธทางการศกษา การท างาน และการมสขภาพทด และไมควรมใครกตามทจะไมไดรบสทธน อนเนองมาแต เพศ อาย เชอชาต ความเชอ ศาสนา สภาวะสขภาพ สถานะภาพทางเศรษฐกจ และ/หรอความพการโดยเดดขาด นนทนจตเปนมากกวาปรากฏการณทางประวตศาสตร เปนสงทก าลงเปนอยและก าลงจะเปน เปนความเปนไปไดของปฏบตการทสรางสรรค (Kelly, 1996)

แรงกระตนของนนทนจต ปจจยทเปนแรงกระตนของนนทนจตมมากมายหลากหลายและแตกตางกนไปในแตละบคคล ขนอยกบบคลกภาพของคนนน ๆ รปแบบการด าเนนชวต เปาหมายและความตองการ แตโดยทวไป ปจจยทท าใหบคคลเขารวมในนนทนจตกคอ ความสนกสนาน (Fun) และ ความราเรงยนด (Enjoyment) (Kraus, 1994) สวน ไดรเวอร และบราวน (Driver and Brown, In Edginton, Jordan, DeGraaf, and Edginton. Leisure and life satisfaction, 1995) ไดท าการส ารวจวรรณคดทเกยวของกบการด าเนนงานในคณะกรรมการของประธานาธบดสหรฐอเมรกาเกยวกบกจกรรมกลางแจงของคนอเมรกน พบวามปจจยหลายประการทท าใหบคคลเขารวมในนนทนจต พอสรปไดดงน

1. สนกสนานเพลดเพลนกบธรรมชาต (Enjoy Nature) 2. สมรรถภาพทางกาย (Physical Fitness) 3. ลดความตงเครยด (Reduce Tension) 4. หลกหนฝงชนและเสยงทอกทก (Escape Noise and Crowds) 5. การเรยนรกลางแจง (Outdoor Learning) 6. แลกเปลยนคานยมทคลายคลงกน (Share Similar Values)

13

7. ความเปนอสระ (Independence) 8. ความสมพนธในครอบครว (Family Kinship) 9. การทดสอบความรสก (Introspection) 10. การไดอยกบคนทมความพรอมและมความตงใจ (Be With Considerate People) 11. การกระตนความสมฤทธผล (Achievement Stimulation) 12. พกผอนรางกาย (Physical Rest) 13. สอน/น าผอน (Teach/Lead Others) 14. อยากเสยงผจญภย (Risk Taking) 15. ลดความเสยงภย (Risk Reduction) 16. พบคนหนาใหม (Meet New People) 17. ฟนความหลง (Nostalgia) ปจจยดงกลาวอาจแสดงใหเหนถงความหมายของนนทนจตไดบาง หรออยางนอยกแสดงให

เหนความคดหลกทเปนแกนของนนทนจตกคอ การมอสระในการเลอกกจกรรมและแรงจงใจภายในในการเขารวมกจกรรมนนทนจตเพอใหบรรลซงความพงพอใจในชวต (Life Satisfaction) ของบคคลนนเอง นนทนจตเกยวของกบการเมองการปกครองหรอไม?

ความหลากหลายทางนนทนจต (Leisure Diversity) ในสงคมทมากหลายวฒนธรรม (Multicultural Society) ในสงคมอเมรกน ท าใหชนกลมนอย (Minorities) ก าลงกลายเปนชนกลมใหญ (Majorities) ขนมา ประเดนของนนทนจตกเรมขยายขอบเขตมากขน โดยประเดนทเกยวกบความหลากหลายทาง เชอชาต เผาพนธ และชนชนทางสงคม จะไปรวมตวกบปจจยทางเพศ และธรรมชาตของความพงพอใจทางเพศ (Sexual Orientation) ขน นอกจากนน ประเดนของนนทนจตในธรกจและการตลาด เชน การใชจายทสมพนธกบนนทนจต คดเปนรอยละ 97 ของการตลาดหมายวาอะไร นนทนจตกบสงคมของผสงวยทเรมมจ านวนมากขน นนทนจตในยคเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารควรเปนเชนไร นนทนจตในฐานะประเดนทางการเมองการปกครองทจะกลาวตอไปน เปนเชนไร ซงประเดนการเมองการปกครองทจะยกขนมากลาวถงน เปนเพยงตวอยางทผเขยนก าลงจะอธบายถงความคดรวบยอดเกยวกบนนทนจตเทานน หากเปนไปไดในโอกาสตอไป ผเขยนจะไดพยายามเสนอขอคดเหนตาง ๆ เกยวกบนนทนจตทางบทความใหมากยงขน

นนทนจตเกยวของกบการเมองการปกครองในแงทวาองคกรหรอหนวยงานของรฐเปนเจาของและผจดบรหารแหลงนนทนาการและนนทนจตสวนใหญ กลาวคอ รฐเปนผก าหนดเขตปาไม เขต

14

วนอทยาน/อทยานแหงชาต แหลงน า ภเขา และแหลงนนทนาการอน ๆ หลายชมชนใชงบประมาณเพอการจดบรหารโครงการนนทนาการและสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ จงมความเปนไปไดทโอกาสและความสมหวงของผเขารบบรการอาจจะไมบรรล เพราะงบประมาณเปนสงทตองมากอนหรอเปนสงทรฐหรอชมชนใหความสนใจเปนพเศษ ดงนน การก าหนดสงทตองมากอนหรอสงทตองใหความสนใจเปนพเศษจงเปนกระบวนการทางการเมองและการปกครอง

กจกรรมนนทนจตบางประเภทในบางประเทศ หรอตวอยางทเหนไดชดเจนในประเทศกคอการก าหนดเวลาเปดปดสถานบนเทงและการหามผมอายต ากวา 20 ป เขาในสถานบนเทงบางประเภท หรอตวอยางกจกรรมนนทนจตหลายประเภท รวมทง การผวปาก/เปาปาก จะกระท ามไดในวน แซบบทธ (Sabbath) ซงเปนวนเขาโบสถในวนอาทตยของชาวครสตสวนใหญ หรอวนเสารส าหรบศาสนาของชาวยวทเรยกวา “Judaism” และชาวครสตบางกลม (Christian Denominations) หรอ เมองในอาณานคมของ นว องแลนด (Colonial New England) กจกรรมประเภทกฬาจะเรมเลนกอนเทยงวนในวนอาทตยไมได นอกจากนน การเกบภาษส าหรบเครองดมประเภทแอลกอฮอล และภาษส าหรบการดมเครองดมจะสงมาก แตจะเกบภาษต าส าหรบอาหารทมไขมนสงและอาหารทมใย/กากอาหารต า (High-fat, low-fiber foods)

การจดสรรงบประมาณของรฐส าหรบใหการสนบสนนการจดใหมระบบสาธารณปโภคพนฐาน (Infrastructure) เพอทจะใหกจกรรมนนทนจตหลายชนดสามารถด าเนนการได เชน การใหทนสนบสนนระบบทางดวนระหวางรฐ ระบบการสญจรทางอากาศ และการกอสรางเครองบนเพอสงเสรมการทองเทยว

จากทกลาวมา อาจสรปไดวานนทนจตทงในแงการเมองการปกครองหรอการศกษาทมนโยบายทก าหนดขนเปนเพยงปลายยอดของกอนน าแขงทลอยอยในทะเล (Only the Tip of the Iceberg) เชน การใหค าแนะน า ภาษ การออกใบอนญาต และการสนบสนนดานสาธารณปโภคพนฐาน เทานน พฒนาการนนทนจตจะเปนไปไดกโดยการจดสภาพความเปนอยข นพนฐาน ไดแก ความปลอดภย การมทอยอาศย อาหาร รายได การศกษา การใหมแหลงใหการสนบสนนค าจน ความยตธรรมและสงคมทเทาเทยมกน

จากการศกษาพบวา นนทนจตมความสมพนธกบกจกรรมตาง ๆ ทผเขารวมตดสนใจดวยตนเอง รวมกบการอาศยประสบการณทมอยดวยการไตรตรองอยางสขมรอบคอบ รวมทงการค านงถงรายได เวลา และพฤตกรรมทางสงคมของผเขารวมดวย กจกรรมตาง ๆ ดงกลาวขางตนนน เปน “กจกรรมนนทนจต” ทอาจเปนกจกรรมทางกาย (Physical) ทางสงคม (Social) หรอทางสตปญญา/การใชความคดและเหตผล (Intellectual) กระท าหรอเขารวมดวยความสมครใจ (Volunteer) และดวยความ

15

สรางสรรค (Creative) หรอ เปนกจกรรมทมหาลกษณะดงกลาวมาเกยวของรวมดวยกนทงหมดหรอเปนบางสวนกได

ประสบการณนนทนจต (Leisure Experiences) เปนอกค าหนงทมการใชในนนทนจต อนมความหมายถงสงทเกดขนหลงจากการมปฏสมพนธกบสงแวดลอม เปนประสบการณทเหมอนกบประสบการณทเปนแบบอยางอน ๆ ทวไป ทรวมกจกรรมการเลนทชกจงใจผเขารวม ท าใหผเขารวมเกดความสนกสนานเพลดเพลน เปนกจกรรมประเภทสรางสรรคและศลปะ (art and creative activities) กจกรรมททาทายและผจญภย (adventure challenges activities) กจกรรมประเภทเกมและกฬา (sports and games) กจกรรมการเดนทางและการทองเทยว (travel and vacations) และ/หรอเปนกจกรรมส าหรบการเฉลมฉลองเนองในวนหยด (holiday celebrations) ซงทกลาวมานเปนเพยงตวอยางเลกนอยของประสบการณ นนทนจต ซง คอรเดสและอบราฮม (1996) ไดกลาวถงองคประกอบส าคญของประสบการณนนทนจตไว 3 องคประกอบ ดงน

1. ความมอสระทรบรเขาใจได (Perceived Freedom) หมายถง บคคลสามารถลงมอ กระท าหรอเขารวมกจกรรมใดทจะสรางเสรมประสบการณของตน และสามารถละเลกการกระท าหรอการเขารวมกจกรรมนน ๆ ไดตามทตงใจ ตวอยางเชน เรามอสระทจะขบรถยนตไปเทยวชายทะเลในวนอาทตย พกผอนหยอนใจอยทบรเวณชายหาดไดนานเทาทเราตองการ หลงจากนนเรากขบรถยนตกลบเมอรสกวาอยากจะกลบ อยางไรกตาม ในวนท างานเรากคงไมสามารถกระท าการดงกลาวได

2. กจกรรมทเขารวมมจดจบ/ความมงหมายในตวเองและเพอตวเอง (Autotelic Activity) หมายถง กจกรรมนน ๆ มความมงหมายหรอผลประโยชนอยภายในตวเอง (possessing internal purpose) และการเขารวมในกจกรรมของบคคลใดกเปนไปเพอการเขารวมในกจกรรมนน ๆ เทานน โดยมไดมงถงการทจะใหไดรบรางวลหรอเพอการหลกเลยงจากการถกกระท าโทษ (done for its own sake)

3. ผลทไดรบเปนสงมประโยชน (Beneficial Outcome) หมายถง การทบคคลเขารวม ในกจกรรม บคคลยอมรบรวาการกระท าดงกลาวเปนสงทเปนประโยชนแกตวเขา เชน เขาเขาไปออกก าลงกาย/เลนกฬาในสถานทส าหรบการออกก าลงกายเพอลดน าหนก สรางเสรมสมรรถภาพทางกาย หรอเพอการพฒนาระบบไหลเวยนโลหตและระบบหายใจ เปนตน

ความหมายของนนทนจตจงอาจสรปไดเปน 3 ลกษณะ ลกษณะแรก นนทนจตใน ฐานะเวลาทเหลออย (Leisure as Residual Time) อนหมายถงเวลาทวาง (Free Time) จากการปฏบตภารกจทจ าเปนประจ าวนส าหรบรางกาย (Time for Existence) และเวลาทตองประกอบอาชพ (Time for Subsistence) ระหวางเวลาทงสามนจะมเวลาทคาบเกยวกนอย ไมสามารถแยกออกจากกนไดโดย

16

เดดขาด (เปนลกษณะวงกลมสามวงวางทบกน จะเกดสวนททบซอนกน/เหลอมกนอย) ลกษณะทสอง นนทนจตในฐานะกจกรรม (Leisure as Activity) อนหมายถงปฏบตการในพฤตการณเฉพาะ (Specific Deed or Act) ซงแมวาพฤตการณของมนษยจะมมากมาย แตกจะมลกษณะทเปนของแนนอนรวมกนอย ยกตวอยางจากการวเคราะหของนกจตวทยาสงคม (เชอสาย อเมรกน-ญปน) คนหนงทชอ ทาโมทส ชบทาน (Tamotsu Shibutani) ทกลาววา พฤตการณใดใดของบคคลมกเกดจากการทสภาพของรางกายอยในสภาวะของการขาดสมดล (Condition of Disequilibrium) เมอสภาพดงกลาวเกดขนแลว บคคลนนจะตองท าใหรางกายกลบสสภาพทมสมดลใหได เชน กรณทจะลนหกลม กตองมการปรบแตงสวน ตาง ๆ ของรางกายใหอยในสภาวะทจะชวยใหรางกายมการทรงตวทดมความมนคงโดยเรว หรอ ถาหว กตองรบไปหาอาหารมารบประทาน และถาในขณะทหวนน ก าลงอยกบเพอน ๆ ดวยกตองคดวา เรามเงนทจะไปซออาหารมาทานไหม เพอนจะรไหมวาถงเวลาทจะตองทานอาหารแลว จะไปหาอาหารรบประทานไดทไหน หรอถาแตงกายไมเรยบรอยกจะรสกกงวลไมสบายใจ เปนตน และนนทนจตในฐานะสดทายคอในฐานะภาวะของจตใจ (Leisure as State of Mind) ซงเปนประเดนทท าใหผเขยนน ามาคดเปนค าไทยค าใหม รายละเอยดดงทไดกลาวมาแลวตงแตตน อนมความหมายวา ภาวะของจตใจของแตละบคคลจะเปนตวก าหนดวากจกรรมแทจรงใดเปนนนทนจต บางทานอาจคดวาการไดเลนปล ากบเพอนในดนโคลนเปนนนทนจตทสดยอดของเขา ในขณะททานอนอาจชอบสะสมแสตมป สะสมของเกา ปลกผกชวภาพ หรอเพยงใหไดนอนในเปลญวนเทานนกเปนความพงพอใจอยางทสดแลว

จากทกลาวมาแตตน ทายทสด ค าถามส าคญทตามมาหลงจากมความพยายามทจะท าความ เขาใจนนทนจตในวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนงกคอ ท าไมบคคลจงประกอบกจกรรมนน ๆ? ผเขารวมท าการตดสนใจเลอกไดอยางไร? และอะไรเปนผลทตามมา? จาก “นนทนจต” ไมวาจะเปนการมสวนรวม หรอการตดสนใจทจะเลอกเขารวมอยางมอสระในนนทนจต ดวยนนทนจต และเพอนนทนจต ดวยกตาม สรป เรองราวรายละเอยดเกยวกบนนทนจต ยงมอกมากมายทตองมการท าการศกษาคนควาและวจยเพอความเขาใจนนทนจตใหมากกวาน จากการศกษา พบวา นนทนจตมความเปนมาทลกซงและยาวนาน มต าราทเสนอรายละเอยดเกยวกบนนทนจตอยางลกซง มการผลตบณฑตในสาขาวชานนทนจตในระดบบณฑตศกษาหลายสถาบนการศกษาในตางประเทศ นนยอมเปนการแสดงวา นนทนจต หรอ Leisure มความหมายมากกวาและลกซงกวาค าแปลหรอความหมายวา “เวลาวาง” ทใชกนอยในปจจบนมากนก ในความคดเหนของผเขยน หากตองการจะกลาวถงค าวา “เวลาวาง” และตองการใชค า

17

ภาษาองกฤษ “Leisure” ควรใชค าภาษาองกฤษ “Time” ประกอบเปน “Leisure Time” ลงไปดวย สวนความคดรวบยอด (Concept) ของ “นนทนจต” ในขณะน เทาทผเขยนไดท าการศกษามาพบวายงพอมบาง และถอเปนความคดของแตละคนทจะบญญตความหมายขนมา จะครอบคลมความหมายทแทจรงหรอไม หรอผใดจะเหนดวยมากนอยเพยงใด กขนอยกบวจารณญาณของแตละคนเชนกน อยางไรกตาม ผทเกยวของกบสาขาวชานนทนาการศาสตรในประเทศยงจะตองพยายามศกษาคนควาวเคราะหและสงเคราะห และเผยแพรความรความเขาใจเกยวกบนนทนจตอยางจรงจง ใหมากกวาและอยางกวางขวางกวาทเปนอย เพอใหเกดความกระจางวา นนทนจตคออะไร หรอหมายความวาอยางไร แตกตางกบนนทนาการหรอไม อยางไร ท าไมไมใชค าใดค าหนงใหเจาะจงลงไป จะเปนการยงยากหรอไมถาจะใชค าทงสองไปดวยกน และจะยงยากอยางไร ทายทสด ขอเสนอและชวนเชญใหใชค าไทยค าใหมส าหรบค าภาษาองกฤษ Leisure วา “นนทนจต” เพอความเจรญกาวหนาของวงวชาการนนทนาการศาสตร และเพอเปนการแสดงถงความเปนไทยมากขน และผเขยนจะรสกเปนเกยรตและยนดเปนอยางยงหากจะมผคดเสนอค าอนทเหมาะสมกวาค า “นนทนจต” ขนมา และมการแลกเปลยนความคดเหนกนกจะเปนการดยง.

บรรณานกรม

คณต เขยววชย. หลกนนทนาการ (Principles of Recreation). นครปฐม: โรงพมพมหาวทยาลย ศลปากร นครปฐม, 2539. ณฐพล อนตรเสน. การศกษาปญหาการจดและด าเนนการโครงการนนทนาการในโรงเรยน ส าหรบเดกพเศษ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาพลศกษา บณฑตวทยาลย, 2542. ประพฒน ลกษณพสทธ. นนทนาการเพอกลมบคคลพเศษ. กรงเทพมหานคร: โครงการพฒนา รายวชา เพอการเรยนการสอน ส านกวชาวทยาศาสตรการกฬา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546. Austin, D.R. Therapeutic recreation processes and techniques. Champaign, IL: Sagamore, 1999. Austin, D.R. and Crawford, M.E. Therapeutic recreation: An introduction. Boston: Allyn and Bacon, 2001. Cordes, K.A. and Ibrahim, H.M. Applications in recreation and leisure for today and the future.

St. Louis: Mosby-Year Book, Inc., 1996.

18

Edginton, C.R., Hanson, C.R., and Edginton, S.F. Leisure programming concepts, trends and professional practice. Dubuque, IA: Wm.C. Brown Communications, Inc., 1992. Edginton, C.R., Jordan, D.J., DeGraaf, D.G., and Edginton, S.R. Leisure and life satisfaction: Foundational perspectives. Madison Dubuque, IA: Brown and Benchmark Publishers, 1995. http://encarta.msn.com/dictionary_/leisure.html http://www.thefreedictionary.com/leisure Jordan, D.J. Leadership in leisure service: Making a difference. State College, PA: Venture Publishing, Inc., 1993. Kaplan, M. Leisure: Theory and policy. New York: John Wiley, 1975. Kelly, J.R. Leisure. 3rd Ed. Boston: Allyn and Bacon, 1996. Kraus, R. Leisure in a changing America. New York: Macmillan, 1994. Kraus, R., Barber, E., and Shapiro, I. Introduction to leisure services: Career perspectives. Champaign, IL: Sagamore Publishing Inc., 2001. Kraus, R. G. and Curtis, J.E. Creative management in recreation, parks, and leisure services. Boston: McGraw-Hill, 2000. Mannell, R.C. and Kleiber, D.A. A social psychology of leisure. State College, PA: Venture, 1997. Murphy, J. Concepts of leisure: Philosophical implications. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1974. Murphy, J.E. Recreation and leisure service: A humanistic perspectives. Dubuque, IA: Wm. C. Brown Communications, Inc., 1975. Neulinger, J. Introduction. In S.E. Iso-Aloha (Ed.), Social psychological perspectives on leisure and recreation. (pp. 5-18). Springfield, IL: Thomas, 1980. Smith, D.H. and Theberge, N. Why people recreate. Champaign, IL: Life Enhancement Publications, 1987. Torkildsen, G. Leisure and recreation management. London: E and FN Spon, 1986. Veblen, T. The theory of the leisure class. New York: New American Library, 1953.

19

WLRA International Charter for Leisure Education. Drafted and Approved at the WLRA International Seminar on Leisure Education, Jerusalem, Israel, August 2-4 1993 and ratified by the WLRA Board, Jaipur, India, Dec. 3 1993.

∞∞∞∞∞∞∞∞ 21/04/1994

ปรบปรง 17/11/2010