ความหลากหลายของเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนในเสนทางศกษาธรรมชาตหบเขาล าพญา อ าเภอเมองยะลา จงหวดยะลา

มฮ าหมดตายดน บาฮะคร1 ฉนทนา รงพทกษไชย2 พาตเมาะ อาแยกาจ1 ซไบด โตะโมะ1 นสร มะแน1 1ศนยวจยความหลากหลายทางชวภาพฯ สถาบนวจยและพฒนาชายแดนภาคใต มหาวทยาลยราชภฏยะลา 2คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา

บทคดยอ

การศกษาความหลากหลายของเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนในเสนทางศกษาธรรมชาตหบเขาล าพญา ต าบลล าพะยา อ าเภอเมองยะลา จงหวดยะลา ระหวางเดอนพฤศจกายน 2555 ถงเดอนตลาคม 2556 เกบขอมลเดอนละ 1 ครง เพอศกษาความหลากหลายของชนดพนธ วสย ลกษณะสณฐาน แหลงทพบ และการใชประโยชน โดยการเดนส ารวจบรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตหบเขา ล าพญา ระยะทาง 3,250 เมตร ทระดบความสงไมเกน 300 เมตรจากระดบน าทะเล เกบเดอนละ 1 ครง พบเฟรน 19 วงศ 29 สกล 33 ชนด วงศเดน 3 วงศทพบ คอ วงศ Polypodiaceae 6 สกล 6 ชนด วงศ Dryopteridaceae 2 สกล 2 ชนด และวงศ Parkeriaceae 2 สกล 2 ชนด และพชใกลเคยงเฟรน 2 วงศ 2 สกล 9 ชนด คอวงศ Lycopodiaceae 1 สกล 5 ชนด และวงศ Selaginellaceae 1 สกล 4 ชนด เฟรนและพชใกลเคยงเฟรนสวนใหญมล าตนใตดนชนดไรโซม เจรญไดดบนพนดน บรเวณทมรมเงา อณหภมประมาณ 26 องศาเซลเซยส สวนใหญเปนเฟรนบกและพบเฟรนน า 1 ชนด คอเขากวางน า Ceratopteris thalictroides (L.) Bröngn. ส าหรบเฟรนหางนกยง Anthrophyum callifolium Blume ซงขนเฉพาะพนททมความชมชนสง จงเปนตวบงชเบองตนถงความอดมสมบรณของปาแหงน การใชประโยชนสวนใหญน ามาปลกเปนไมประดบตามบานเรอน พชสมนไพร พชอาหารและเพองานจกสาน ตามล าดบ

ค าส าคญ : เฟรน พชใกลเคยงเฟรน หบเขาล าพญา

Diversity of Ferns and Fern allies in natural trail Lamphaya Valley, Muang Yala District, Yala Province

Muhammadtajudin Bahakheeree, Chanthana Rungphithakchai, Patimoh Ayeakachi, Subaidee Tohmoh, Nasree Manae 1Biodiversity Center, in Commemoration of 72nd Anniversary Queen Sirikit, Southern Border Research and Development Institute, Yala Rajabhat University 2Faculty of Science Technology and Agriculture, Yala Rajabhat University

Abstract

The diversity of ferns and fern allies in natural trail Lamphaya Valley, Muang Yala District, Yala Province was studied from November 2012–October 2013 The walk around the Valley Trail Lamphaya Distance 3,250 meters and Colleced species one a month at 300 meters above sea level This study included the species diversity, habit, morphology, habitat and usage. It was found that ferns comprised of 19 families, 29 genera and 33 species, Dominant families 3 is families Polypodiaceae 6 genera,6 species. families Dryopteridaceae 2 genera,2 species and families Parkeriaceae 2 genera,2 species and fern allies were 2 families, 2 genera and 9 species. Most ferns and fern allies had underground stem called rhizome. The only aquatic fern found was Ceratopteris thalictroides (L.) Bröngn. Usage of ferns and fern allies was mostly as ornamental plants, herbal, food and basketwork.

Keywords: ferns, fern allies, Lamphaya valley. บทน า

เฟรนและพชใกลเคยงเฟรน เปนพชทรจกกนอยางแพรหลายมาเปนเวลานาน เนองจากมความหลากหลายทงชนดพนธและลกษณะรปทรง จงนยมน ามาปลกเปนไมประดบตกแตงอาคารและสถานท รวมถงการใชประโยชนอนๆ อกมากมาย เชน ยอดออนใชเปนอาหาร ไดแก กดเขากวางน า (Ceratopteris thailictroides L.)(1) ล าตนใชในงานจกสานเครองใชตางๆ ไดแก ลเภาใหญ (Lygodium flexuosum Sw.)(2) น ามาเปนยาสมนไพร เชน โชน (Pteridium aquilinum Kuhn.)(3)

รวมถงใบแหงกระแตไตไม (Drynaria quercifolia Sm.) น ามาเปนของเลนแทนวาว(4) นอกจากนเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนยงเปนพรรณพชทเปนสญลกษณ บงบอกความเยอกเยนและความชมชนของปาเพราะเปนพชชนลางทชวยปกปองผวดน รกษาสภาพหนาดนตามไหลเขาทลาดชนไดเปนอยางด เนองจากเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนเตบโตไดดทอณหภมในชวง 19-27 องศาเซลเซยส แสงร าไรและตองการความชนในอากาศสง จงพบเจรญใกลแหลงน ารมล าหวย ล าธาร น าตก ใตตนไมใหญหรอบนตนไมใหญ เพออาศยรมเงาสงผลใหดนและบรรยากาศโดยรอบแหลงทอยของเฟ รนและพชใกลเคยงเฟรนคอนขางเยน มความชนสง

เฟรนและพชใกลเคยงเฟรนพบไดในภมภาคตางๆ ของโลกและประเทศไทย ซงเปนประเทศในเขตรอนอยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต มสภาพนเวศวทยาเหมาะสมกบการเจรญเตบโตและการแพรกระจายของพชกลมนเปนอยางมาก เนองจากอทธพลของลมมรสมตะวนตกเฉยงใตทพดพาความชมชนจากทะเลอนดามนสแผนดน โดยเฉพาะบรเวณทเปนปาดบชนทวทกภาคของประเทศไทย จะมความอดมสมบรณของดนและมความชนสง ส าหรบเสนทางศกษาธรรมชาตหบเขาล าพญา ตงอยทต าบลล าพะยา อ าเภอเมองยะลา จงหวดยะลา เปนสวนหนงของหบเขาล าพญาในเทอกเขาสนกาลาคร มอาณาเขตตดตอกบต าบลทรายขาว อ าเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน ซงมสภาพเปนปาดงดบชนหรอปาฝนเขตรอน (Tropical Rain Forest) ระดบความสงประมาณ 70-300 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง บรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตหบเขาล าพญาเปนพนทปาชมชนทมความอดมสมบรณ บางสวนเปนทราบเหมาะแกการท าเกษตรกรรม มล าธารและน าตกขนาดเลกเปนแหลงน ากระจายอยโดยทวไป น าตกทพบในบรเวณน ไดแก น าตกบตง น าตกตอลอง น าตกเขอนฝรงหรอเขอนล าพะยา เปนตน ประกอบกบมตนไมใหญจ านวนมาก ทงทขนเองตามธรรมชาตและพชเศรษฐกจ ท าใหบรเวณนมความชมชนสง เหมาะสมแกการเจรญของเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนเปนอยางมาก จากการส ารวจเบองตนในพนทเสนทางศกษาธรรมชาตหบเขาล าพญา โดยศนยวจยความหลากหลายทางชวภาพ เฉลมพระเกยรต 72 พรรษา บรมราชนนาถ มหาวทยาลยราชภฏยะลา ระหวางป พ.ศ. 2547-2556 พบวาเปนพนททมสภาพทางนเวศวทยาเหมาะสมแกการเจรญเตบโตของเฟรนและพชใกลเคยงเฟรน รวมถงความหลากหลายของพรรณไมทเปนแหลงอาศยของเฟรนหรอพชใกลเคยงเฟรน(1,3,5,6) แตเนองจากความกวางขวางของพนทบรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตหบเขาล าพญา ประกอบกบปญหาความไมสงบในพนท ท าใหการศกษาส ารวจเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนยงไมสมบรณเพยงพอ การศกษาในครงนจงเปนการน าเสนอขอมลความหลากหลายของเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนทเปนตวแทนของเสนทางศกษาธรรมชาตหบเขาล าพญาซงเปนสวนหนงของเทอกเขาสนกาลาครตอนลางไดเปนอยางด ซงใชเปนขอมลพนฐานในการศกษาศกยภาพของพชกลมนตอไป รวมถงน าไปสความตระหนกถงคณคาของผนปาและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตตอไป

วธด าเนนการวจย คณะท างานประชมเพอวางแผนการด าเนนงาน เกยวกบการประสานงานกบหนวยงานท

เกยวของ ก าหนดพนทวจย ผน าทางและรกษาความปลอดภย และการเกบขอมลภาคสนาม ทระดบความสงไมเกน 300 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง บรเวณเสนทางศกษาธรรมชาตหบเขาล าพญา เดอนละ 1 ครง ระยะทางประมาณ 3,250 เมตร เกยวกบสภาพทวไปของพนทส ารวจ แหลงทอย ลกษณะสณฐานของเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนแตละชนด สมภาษณคนในชมชนในเรองชอทองถนและการใชประโยชน เกบตวอยาง น ามาอดแหงเพอวเคราะหชนดในหองปฏบตการ ผเชยวชาญดานพฤกษศาสตรจากส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดยะลาตรวจสอบความถกตองของชนดพนธ ผลการวจย

การศกษาความหลากหลายของเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนในหบเขาล าพญา ต าบลล าพะยา อ าเภอเมองยะลา จงหวดยะลา ทระดบความสงไมเกน 300 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง ตงแตเดอนพฤศจกายน 2555 ถงเดอนตลาคม 2556 ดานความหลากหลายของชนดพนธ สณฐานวทยา

อนกรมวธาน แหลงทอยและการใชประโยชนจากคนในชมชนโดยรอบพนทมผลการศกษาดงตารางท 1 ดงน ตารางท 1 ความหลากหลายของเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนในหบเขาล าพญา

ชอวงศ ชอวทยาศาสตร ลกษณะวสย สภาพแหลงทอย การใชประโยชน

Aspleniaceae Asplenium adiantoides (L.) C. Chr. RP DD1,DD3 ปลกเปนไมประดบ

Asplenium nidus L. TSP DD1, DD2, DD3, DD4

สมนไพร พธกรรม ปลกเปนไมประดบ

Athyriaceae Diplazium esculentum ( Retz. ) Sw. TSP DD1,DD2 สมนไพร อาหาร ปลกเปนไมประดบ

Cyatheaceae Cyathea gigantea (Wall. ex Hook.) Holtt. TSHP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Davalliaceae Davallia denticulata Mett. ex Kuhn EP DD1 ปลกเปนไมประดบ

Davallia solida (G. Forst.) Sw. CP DD1 ปลกเปนไมประดบ

Dennstaedtiaceae Microlepia speluncae (L.) Moore TSHP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Dicksoniaceae Cibotium barometz (L.) J.Sm. TSHP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Dryopteridaceae Pleocnemia irregularis (Presl) Holtt. TSHP DD1,DD3 ปลกเปนไมประดบ

Tectaria polymorpha (Wall. ex Hook.) Copel.

TSHP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Gleicheniaceae Dicranopteris linearis (Burm.f.) Underw. CP DD4 สมนไพร พธกรรม ปลกเปนไมประดบ

Hemionitidaceae Hemionitis sp. RP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Lomariopsidaceae Bolbitis heteroclita (C.Presl) Ching ex C.Chr.

TSHP DD3 ปลกเปนไมประดบ

Marattiaceae Angiopteris evecta (G.Forst.) Hoffm. TSHP DD3 ปลกเปนไมประดบ

Nephrolepidaceae Nephrolepis biserrata (Sw.) Schott TSP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Nephrolepis falcata C. Chr. RP DD3 ปลกเปนไมประดบ

Ophioglossaceae Helminthostachys zeylanica Hook TSHP DD1, DD2 ปลกเปนไมประดบ

Parkeriaceae Adiantum polyphyllum Willd. TSHP DD1,DD2 ปลกเปนไมประดบ

Ceratopteris thalictroides Bröngn. AP DD4 ปลกเปนไมประดบ

Polypodiaceae Drymoglossum piloselloides Presl EP DD1, DD3 ปลกเปนไมประดบ

Drynaria quercifolia Sm. EP DD1, DD2, DD3, DD4

ปลกเปนไมประดบ

Myrmecophila sinuosa Nakai ex H.Ito. TSHP DD1 ปลกเปนไมประดบ

Phymatodes nigrescens Pic. Serm. TSHP DD1 ปลกเปนไมประดบ

Platycerium holttumii de Jonch. & Hennipman

EP DD2, DD4 ปลกเปนไมประดบ

Selliguea sp. RP DD3 ปลกเปนไมประดบ

Pteridaceae Pteris ensiformis Burm.f. TSHP DD1 ปลกเปนไมประดบ

Stenochlaena palustris Burm.f. TSP DD1, DD2 ปลกเปนไมประดบ

Schizaeaceae Lygodium flexuosum Sw. CP DD1, DD2, DD3, DD4

สมนไพร ท าเครองเรอน ปลกเปนไม

ประดบ

Lygodium polystachyum Wall. ex. T. Moore TSHP DD1, DD2 ท าเครองเรอน ปลกเปนไมประดบ

Thelypteridaceaea Sphaerostephanos polycarpus Copel CP DD1 ปลกเปนไมประดบ

Thelypteris gigantean L. TSP DD2, DD3 ปลกเปนไมประดบ

Vittariaceae Anthrophyum callifolium Blume EP DD2 ,DD4 ปลกเปนไมประดบ

Vittaria angustifolia Blume. EP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Fern allies Lycopodiaceae

Lycopodium carinatum Desv. ex Lam.

EP DD3

ปลกเปนไมประดบ

Lycopodium clavatum L. TSHP DD1 ปลกเปนไมประดบ

Lycopodium nummularifolium Blume. EP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Lycopodium phlegmaria L. EP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Lycopodium sp. EP DD1, DD2 ปลกเปนไมประดบ

Selaginellaceae Selaginella helferi Warb. TSHP DD1, DD2 ปลกเปนไมประดบ

Selaginella ostenfeldii Hieron. TSHP DD3 ปลกเปนไมประดบ

Selaginella siamensis Hieron. TSHP DD2 ปลกเปนไมประดบ

Selaginella willdennowii Baker TSP DD1, DD2 ปลกเปนไมประดบ

ค าอธบายสญลกษณทใชในตารางท 1

ลกษณะวสย (habit) อกษรยอลกษณะวสยของพรรณไม ดดแปลงมาจากลกษณะวสยในหนงสอชอพรรณไมแหงประเทศไทย เตม สมตนนทน(37) TSP = พชทเจรญเตบโตบนพนดนและตองการแสงแดดจด (terrestrial sun-plants) TSHP = พชทเจรญเตบโตบนพนดนและตองการรมเงา (terrestrial shaded- plants) CP = พชเถาเลอย (climbing plants) EP = พชองอาศย (epiphytic plants) RP = พชทเจรญเตบโตตามซอกหน หรอเฟนผา (lithophytic plants หรอ rock plants) AP = พชน า (Aquatic plants)

สภาพแหลงทอย DD1 = ปาโปรง แสงร าไร ไมมแหลงน า อณหภมเฉลย 26.1 องศาเซลเซยส

DD2 = ปาดบชน แสงนอย มธารน าไหลผาน อณหภมเฉลย 26.0 องศาเซลเซยส DD3 = พนทโลงแสงแดดสองถงตลอดวน อณหภมเฉลย 28.5 องศาเซลเซยส DD4 = ปาโปรง แสงร าไร มธารน าไหลผาน อณหภมเฉลย 26.9 องศาเซลเซยส

จากตารางท 1 พบเฟรนและพชใกลเคยงเฟรนทงหมด 21 วงศ 31 สกล 42 ชนด แบงเปนกลมเฟรน 19 วงศ 29 สกล 33 ชนด และพชใกลเคยงเฟรน 2 วงศ 2 สกล 9 ชนด กลมเฟรนวงศทพบมากทสด คอวงศ Polypodiaceae จ านวน 6 สกล 6 ชนด รองลงมาคอวงศ Aspleniaceae, Davalliaceae, Dryopteridaceae, Nephrolepidaceae, Parkeriaceae, Pteridaceae, Schizaeaceae, Thelypteridaceae และ Vittariaceae พบวงศละ 2 ชนด และวงศอนๆ พบเพยง 1 ชนด ส าหรบกลมพชใกลเคยงเฟรนวงศ Lycopodiaceae พบมากทสด จ านวน 1 สกล 5 ชนด รองลงมาคอวงศ Selaginellaceae พบ 1 สกล 4 ชนด

การศกษาการใชประโยชนจากเฟรนมหลายดาน ไดแก เฟรนทใชเปนสมนไพร 4 ชนด อาหาร 1 ชนด ใชในพธกรรม 2 ชนด ปลกเปนไมประดบ 31 ชนด ท าเครองเรอน 2 ชนด ท าเครองใช 2 ชนด และใชประโยชนดานอนๆ เชน เปนของเลนแทนวาว 1 ชนด ส าหรบ สกล Lycopodium และสกล Selaginella พบการใชประโยชนในการปลกเปนไมประดบเทานน

อภปรายผล

ผลการส ารวจพบเฟนและพชใกลเคยงเฟนทงหมด 21 วงศ 31 สกล 42 ชนด แบงเปนกลมเฟน 19 วงศ 29 สกล 33 ชนด และพชใกลเคยงเฟน 2 วงศ 2 สกล 9 ชนด กลมเฟนวงศทพบมากทสด คอวงศ Polypodiaceae รองลงมาคอวงศ Aspleniaceae, Davalliaceae, Dryopteridaceae, Nephrolepidaceae, Parkeriaceae, Pteridaceae, Schizaeaceae, Thelypteridaceae และ Vittariaceae ส าหรบกลมพชใกลเคยงเฟนวงศ Lycopodiaceae พบ 1 สกล 5 ชนด รองลงมาคอวงศ Selaginellaceae พบ 1 สกล 4 ชนด สวนใหญเปนเฟนดนทอยบรเวณทมรมเงาและกลางแจง พบเฟนน า 1 ชนด คอเขากวางน า Ceratopteris thalictroides (L.) Bröngn. ส าหรบพชใกลเคยงเฟนสกล Lycopodium พบสวนใหญเปนพชองอาศย เชนเดยวกบสกล Selaginella แตสกล Lycopodium พบในบรเวณทมความเขมของแสงนอยกวาสกล Selaginella

เฟรนใบเคยว เฟรนขาหลวงหลงลาย Asplenium adiantoides (L.) C. Chr. Asplenium nidus L.

ผกกด เฟรนตน Diplazium esculentum ( Retz. ) Sw. Cyathea gigantean (Wall. ex Hook.) Holtt.

กดผ เฟรนลกไกด า Microlepia speluncae (L.) Moore Pleocnemia irregularis (Presl) Holttum.

โชน เฟรนหวใจ Dicranopteris linearis (Burm.f.) Underw. Hemionitis sp. วานกบแรด กดหางปลา Angiopteris evecta (G.Forst.) Hoffm. Nephrolepsis biserrata (Sw.) Schott

กดตนกวาง เฟรนกานด าใบรม Helminthostachys zeylanica (L.) Hook Adiantum polyphyllum Willd.

เขากวางน า เกลดนาคราช Ceratopteris thalictroides (L) Brongn. Drymoglossum piloselloides (L.) Presl

ตาลมงกร เฟรนเงน Myrmecophila sinuosa (Wall. ex Hook) Nakai ex Hi Ito. Pteris ensiformis Burm.f.

เฟรน Thelypteris gigantean เฟรน Thelypteris Thelypteris gigantean L. Thelypteris sp.

หางนกยง เชอกผกรองเทา Anthrophyum callifolium Bl. Vittaria angustifolia (L.) Blume. สรอยนาร สามรอยยอด Lycopodium carinatum Desv. ex Lam. Lycopodium clavatum L.

ชองนางคล หางสงห

Lycopodium phlegmaria L. Lycopodium sp.

ผกควา ผกกดหน Selaginella ostenfeldii Hieron. Selaginella willdenowii (Desv.) Baker การใชประโยชนจากเฟรนของคนในชมชนมหลายดาน สวนใหญน ามาเปนไมประดบ เปนพชสมนไพร พชอาหาร ใชล าตนแทนเชอกหรอน ามาจกสานท าเครองเรอนหรอเครองใช และเปนของเลนพนบาน เชน ใบแหงของกระแตไตไมมาเลนแทนวาว ส าหรบพชใกลเคยงเฟรน พบการใชประโยชนในการปลกเปนไมประดบเทานน นอกจากการน ามาใชประโยชนโดยตรงแลวจากการส ารวจพบเฟรนหางนกยง (Anthrophyum callifolium Blume) สามารถใชเปนหลกฐานเบองตนทแสดงถงความอดมสมบรณของผนปา เนองจากเฟรนสกลนขนไดเฉพาะพนททมความชนสงเทานน สรปและขอเสนอแนะ

ผลการศกษาลกษณะสณฐานวทยาของเฟรนและพชใกลเคยงเฟรน พบเฟนทมล าตนเหนอดน15 ชนดและทมล าตนใตดนชนดไรโซม 20 ชนด ส าหรบพวกทมล าตนเหนอดนพบทงพวกททอดนอน (creeping) เลอยพนไปตามตนไมอน19 ชนด กงตงตรง (ascending) 4 ชนด ล าตนตงตรง (erect) 8 ชนด ล าตนตงตรงแบบไมใหญ(trunk) 1 ชนด และเฟรนทมล าตนเมอสมผสดนสามารถงอกเปนตนใหมได (stolon) พบ 3 ชนด เฟรนสวนใหญล าตนมขนปกคลมพบ 16 ชนด ซงพบขนมหลายส คอ สเหลองทอง สน าตาลออน และสน าตาลเขมเกอบด า รองลงมามเกลดปกคลม 15 ชนด และเฟรนทมทงเกลดและขนปกคลม 4 ชนด ส าหรบเฟนทไมมขนหรอเกลดปกคลมพบ 6 ชนด ส าหรบกลมใกลเคยงเฟรนทมล าตนเหนอดน 4 ชนดพบเฉพาะสกล Lycopodium เทานน และทมล าตนใตดนชนดไรโซม 5 ชนด สกล Lycopodium 1 ชนด และสกล Selaginella 4 ชนด พวกทมล าตนเหนอดนพบทงพวกททอดเลอยไปตามตนไมอน 2 ชนด สกล Lycopodium และสกล Selaginella สกลละ 1 ชนด เลอยพน 4 ชนด พบเฉพาะสกล Lycopodium ล าตนตงตรง 3 ชนด สกล Lycopodium 1 ชนด และสกล Selaginella 2 ชนด และเฟรนทมล าตนเมอสมผสดนสามารถงอกเปนตนใหมได พบ 1 ชนด พชกลมนทพบล าตนเกลยงไมมสงปกคลมเปนสวนใหญ พบเพยงสกล Selaginella 1 ชนดเทานน ลกษณะใบเฟรนพบใบเดยว 12 ชนด และใบประกอบแบบขนนกปลายค ซงใบยอยเรยงสลบ 23 ชนด แยกกลมยอยตามจ านวนชนของใบยอย พบดงน ใบประกอบแบบขนนกชนเดยว 9 ชนด ใบประกอบสองชน 11 ชนด ใบประกอบสามชน 5 ชนด และใบประกอบสชน 1 ชนด และใบทเรยงเปนกระจกคลายดอกกหลาบม 1 ชนด มกานใบสน 3 ชนด กานใบยาว 26 ชนด และไมมกานใบ 3 ชนด สวนรปรางของใบพบรปขอบขนาน 19 ชนด รปสามเหลยมหรอกงสามเหลยม 7 ชนด รปหอก 6 ชนด รปรหรอรปไข 4 ชนด รปนวมอ 2 ชนด รปหวใจ รปเคยวและแตกเปนเสนๆ

พบอยางละ 1 ชนด ลกษณะของเสนใบพบมการจดเรยงแบบขนนก 22 ชนดและแบบรางแห 10 ชนด เนอใบเฟรนสวนใหญหนา พบบางคลายกระดาษเพยง 2 ชนดเทานน สวนใหญผวใบเรยบเกลยง พบทมขนปกคลมเพยง 7 ชนด ส าหรบกลมใกลเคยงเฟรนพบใบเดยว 6 ชนด สกล Lycopodium 5 ชนด และสกล Selaginella 1 ชนด และใบประกอบแบบขนนกหลายชนปลายค พบเพยงสกล Selaginella เทานน 3 ชนด มกานใบสน 5 ชนด กานใบยาว 2 ชนด และไมมกานใบ 1 ชนด สวนรปรางของใบพบรปหอก 4 ชนด รปรหรอรปไข 5 ชนด รปขอบขนาน 2 ชนดและรปสามเหลยม 1 ชนด ลกษณะของเสนใบพบมการจดเรยงแบบขนนก 4 ชนด และแบบรางแห 4 ชนด พบ 1 ชนดทเสนใบมองเหนไมชดเจน เนอใบทงหมดหนาไมมขนปกคลม ลกษณะใบสรางสปอร ต าแหนงการเรยงตวและรปรางของกลมอบสปอร พบเฟรน 23 ชนดทมใบเพยงแบบเดยว อก 10 ชนด สรางใบ 2 ประเภท คอ ใบทสรางสปอรและใบไมสรางสปอร ซงรปรางของใบทง 2 ประเภท อาจมความแตกตางกนในดานรปรางหรอขนาด ใบทสรางสปอรพบรปขอบขนานหรอรปแถบ 18 ชนด รปหอกแกมรปขอบขนาน 2 ชนด รปหอก 4 ชนด รปกงสามเหลยม 5 ชนด รปร รปหวใจและใบมลกษณะเปนเสนๆ พบอยางละ 1 ชนด ต าแหนงทพบกลมอบสปอรสวนใหญพบใตใบ 29 ชนด ส าหรบกลมทอยบรเวณขอบใบและมโครงสรางพเศษพบกลมละ 2 ชนด อบสปอรมการเรยงตวบนแผนใบหลายรปแบบ ดงน เรยงตวเปนเสนหรอแถบ 20 ชนด รวมเปนกลมอยางไมเปนระเบยบ 3 ชนด กระจายเตมแผนใบ 5 ชนด อดตวแนนเปนแทง 2 ชนด และรวมเปนกลมๆ อยางเปนระเบยบ 3 ชนด ซงรปรางของแตละอบสปอรของเฟรนทตางชนดกนกมรปรางแตกตางกน ไดแก รปแถบ 6 ชนด รปกลมร 22 ชนด รปกรวยหรอรปถวย 4 ชนด และรปไต 1 ชนด ส าหรบพชใกลเคยงเฟรนสกล Lycopodium อบสปอรอยบรเวณปลายสายคลายพเลกๆ โดยมใบขนาดเลกรปสามเหลยม รปขอบขนาน รปรหรอรปไขหอหมไว ส าหรบสกล Selaginella อบสปอรอยบรเวณขอบใบยอยรปขอบขนาน การศกษาการใชประโยชนจากเฟรนมหลายดาน ไดแก เฟรนทใชเปนสมนไพร 4 ชนด อาหาร 1 ชนด ใชในพธกรรม 2 ชนด ปลกเปนไมประดบ 31 ชนด ท าเครองเรอน 2 ชนด ท าเครองใช 2 ชนด และใชประโยชนดานอนๆ เชน เปนของเลนแทนวาว 1 ชนด ส าหรบ สกล Lycopodium และสกล Selaginella พบการใชประโยชนในการปลกเปนไมประดบเทานน

เอกสารอางอง Simpson, MG. (2006). Plant Systematics. Amsterdam: Elsevier Academic Press. Rost TL, Michael GB, Stocking CR,. Murphy TM. (2006). Plant Biology. 2nd ed. Toronto:

Thomson Brook/Cole. จารพนธ ทองแถม, ปยเกษตร สขสถาน. Fern. (2550). กรงเทพฯ: สารคด. ฉนทนา รงพทกษไชย, เฉลมยศ อทยารตน, มะโซ ลาเซะ,โสภาวด มลเมฆ, และมฮ าหมดตายดน บาฮะคร. ความหลากหลายของไมดอกไมประดบปาในหบเขาล าพญา (2550). ศนยวจยความ

หลากหลายทางชวภาพ 72 พรรษา บรมราชนนาถ.พชสมนไพรในล าพะยา. ยะลา: มหาวทยาลยราชภฏยะลา. ฉนทนา รงพทกษไชย. (2546) 7(10):43-6.ความหลากหลายทางชวภาพของพชผกพนบานปกษใต.

วารสารคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย