Embed Size (px)
Citation preview
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “แมนากบลาเรอ”
ทกปเมอฤดฝนมาเยอนเรากมกจะไดเหนภาพนาทวมในภาคตางๆ ของประเทศไทยอยเสมอ ทาใหในหลายพนทตองนาเรอออกมาใชเปนพาหนะในยามฉกเฉน ชวนใหนกยอนไปวาแมในปจจบนคนสวนใหญจะมโอกาสใชหรอไดพบเหนเรอนอยลงเตมท แตสาหรบในอดตนน คนไทยมกนยมเลอกตงบานเรอน หรอชมชนอยตามรมแมนาลาคลอง เพราะนอกจากจะใชเปนแหลงนาสาหรบการอปโภค บรโภคแลว ยงเปนเสนทางคมนาคมทสาคญอกดวย โดยเฉพาะในภาคกลางของไทยทมแมนาไหลผานทราบลมหลายสาย
: เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ของ นางองตะวนจากผลงานวจยเรอง แพลกอนทร และ นายนรนดร เรอนอนทร ไดกลาวถง ชมชนรมฝงแมนาบางปะกง ทมวถชวตทตองผกพนกบเรอมาชานาน ทงการเดนทางคมนาคม การอยอาศยตามวถชาวเรอของชาวบานบางกลม อาท ชาวจน ตลอดจนการประกอบอาชพ เชน คาขาย เกษตรกรรม ประมงนาจด รวมไปถงความเชอ ประเพณและพธกรรมตาง ๆ เชน การแหหลวงพอโสธรทางนาของชาวบานจงหวดฉะเชงเทรา จนกลายเปนเอกลกษณทโดดเดนของจงหวด หรอการแขงเรอพายของชาวบานตลอดลมนาบางปะกง เปนตน กลาวกนวาชาวบานในลมนาบางปะกงจะถกฝกใหพายเรออยางคลองแคลวมาตงแตเดก ดงนน “เรอ” ซงเปนพาหนะสาคญของชาวบานในลมนาแหงนจงมรปแบบทหลากหลาย ตามความเหมาะสมในการใชงาน นบเปนภมปญญาของปราชญชาวบานทนบวนจะเลอนหายไปตามกาลเวลาไปอยางนาเสยดาย จงอยากจะนาลกษณะพเศษของเรอตางๆ มาเลาสกนฟง
โดยเราจะเรมกนท วธการสรางเรอดวยการขด เปนตอนแรก ..........☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอกระแชง ”
วนนขอแนะนาใหรจกกบ เรอกระแชง ซงเปนเรอตอทาจากไมสก มลกษณะคลายเรอเอยมจน ทองเรอโคงกลมขนาดใหญ “ทวนหว” และ “ทวนทาย” แบบเรยบ ทาดวยแผนกระดานลนไฟใหออน ดดใหงอนตามลกษณะของเรอแตละชนดชางจะปาดทวนหวเรอใหเปนรปสามเหลยม เพอใหสามารถแหวกนาใหเรอแลนไดเรว สวนทายเรอจะทาเปนรปปาน กงเรอเปนไมโคงตามทองเรอ และวางเรยงกนถมากเพอความแขงแรง เปลอกเรอจะเปนแผนไมหนา ยดเหนยวเปลอกเรอใหตดกนดวยลกประสกททาจากไมแสมเหลากลม ดานนอกจะโตกวาดานใน สวนปลายลกประสกดานในผากราดดวยลมกนเลอนออก บนดาดฟาหวเรอ (สวนทปกระดานยาชนตามแนวกระดาน ไมใหนารวซมลงไปในเรอได อยบรเวณหวเรอ เรยกวา ดาดฟา) จะปพนอดชดทาหนาท เปนหองลอยดวยบรเวณหวเรอใชเปนททาครวเครองครวตาง ๆ จะเกบไวใตดาดฟาหวเรอ เมอจะทาครวกขนขนมาวางไวบนพนดาดฟา ทาอาหารเสรจแลว กลอมวงนงกนทตรงนน เมออมแลวกลางชามเอาเกบเขาทตามเดม ฉะนนในหองใตดาดฟาตรงหวเรอ จงตองจดทาชนวางของใหเปนระเบยบเรยบรอย หยบไดงาย เรอบางลามเนอทมากกจะม ตกบขาวตงไวดวย นอกจากใชเปนททาครว ทกนขาวแลว ยงใชเปนทรบแขก เรอบางลาเจาของเรอจะอยทางตอนหวคอใชเปนทนอนดวย ดงนนบรเวณทางตอนหวเรอ จงตองคอยเชดถทาความสะอาดอยตลอดเวลา สวนทายเรอพนเปดได เรอกระแชงมหลายขนาด เคลอนทไดโดยการใชถอหรอแจว แตเมอมเรอยนตลากจงกนยมผกเรอกระแชง ตอกนยาวเปนขบวนและใชเรอยนตลากจง ถานาไปบรรทกขาวเปลอก ขาวสาร เขาเรยกวา “เรอบรรทกขาว” หรอ “เรอขาว” เจาของเรอจะไมคอยอาศยอยในเรอ เพราะเรอนบรรทกสนคามาเตมลาอยแลว หากใชทาเปนทอยอาศยดวยกจะทาหลงคาเสรมตอนทายเรอใหสงขน โดยมเสา ๔ เสา ดานขางทาเปนแผงเปดปดได เสา ๒ ตน ทางทายเรอจะปกอยบนเสากระดานพาดระหวางเสาทงสอง ใชเปนทนงถอทายเรอไดอกดวย เรอเหลานจะเปนเรอขนาดใหญ เจาของเรอสวนมากเปนคนจน ในสมยแรกเรอกระแชงจะใชเปนเรอบรรทก จงใชกระแชงคลมเปนหลงคาตลอดลา ทเรยกวาเรอกระแชงนน เพราะแตเดมใชกระแชง ซงกคอใบเตย หรอใบจากนามาเยบเปนแผงทาเปนประทนบงแดดฝน แตสวนมากใชใบไผนามาคลมเปนหลงคาเนองจากกนความรอนไดดกวา คนจนจะทาขาย เนองจากมราคาแพง ชาวบานในลมนาบางปะกงจงหนมาใชกระแชงสงกะสแทนในภายหลง เมอจะบรรทกขาวกยกเลอนกระแชงไปรวมไว
ในทเดยวกน ทางใดทางหนงซงไมเกะกะ หรอบางทเรอวางไมไดบรรทกอะไร เขากเปดกระแชงใหแดดสองถกทองเรอ เพอใหทองเรอแหงและไมเหมนอบ
เรอกระแชง
และในตอนตอไปภมใจแนะนาใหรจกกบ เรอพระทนง หรอ เรอเกงพง ซงใชเปนเรอพระท
นงสาหรบพระมหากษตรย และเจานายชนสง โปรดตดตาม.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอกลไฟ ”
วนนจะขอนาเสนอ เรอกลไฟ หรอทมชอเรยกอกอยางหนงวา เรอกาปนไฟ เปนเรอทพฒนามาจากเรอกาปนใบแบบตะวนตกทใชเครองจกรพลงไอนาขบเคลอนแทนการใชใบและพลงงานลม การสรางเรอชนดนในชวงแรก ถอเปนการใชเทคโนโลยททนสมยทสด คนไทยสามารถตอเรอกลไฟขนใชไดสาเรจหลงจากทเรอกลไฟของชาวตะวนตก ปรากฏใหเหนในนานนาไทยเพยง ๑๐ ป โดยสมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) ไดตอเรอกลไฟลาแรกขนถวายพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๔) เมอป พ.ศ. ๒๓๙๘ ชอ “เรอสยามอรสมพล” เรอกลไฟซงใชเครองจกรไอนาทตอขนในระยะแรก ๆ นน เปนเรอกลไฟจกรขาง (มกงหนพดนาตดอยขางเรอทงสองขาง) ตอมาจงสรางเปนเรอกลไฟจกรทาย ลาเรอตอดวยไม เครองจกรสงซอมาจากตางประเทศ และมเรอเหลกบางเฉพาะแตเรอทสงตอมาจากตางประเทศ เปนเรอทมหมอนา เครองจกรไอนาแบบขอเสอขอตอ ตวเรอทาสขาว ปลองไฟทาสเหลองหรอหมดวยแผนทองเหลองเปนสญลกษณ ใชเครองยนตประเภททเรยกกนวา “เครองเผาหว” คอตองใชเตาฟเผาหวเครองยนตใหรอนจด แลวจงหมนมเลซงหนกมาก ตองใชคนทมขอลาแขงแรงจงจะหมนได เรอกลไฟทนาเขามาใชในลมนาบางปะกงสมยแรก ยงใชฟนเปนเชอเพลง เรอประเภทนบางทกใชงานเปนเรอนาผโดยสารหรอหนงสอราชการไปสงยงทตาง ๆ และทาหนาทเปนเรอลากจงขบวนเรอพระประเทยบ เรอครว เรอแจว และเรอพาย เดนทางไปตามแมนา ลาคลอง ทจะเสดจไป เชน การเสดจประพาสมณฑลปราจนของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๕) ในป พ.ศ. ๒๔๕๑ เปนตน ในลมนาบางปะกงเรอกลไฟไดเขามามอทธพลตอวถชวตชาวบาน โดยใชเปนเรอสาหรบสงหนงสอ จดหมาย ทาหนาทเปนเรอลากจงดวยการพวงเรอ จะใชวธนาเชอกกาบมะพราว หรอเชอกปานเสนใหญขนาดขอมอผกไวทหลกทายเรอ แลวปลอยปลายเชอกไปใหเรอทจะพวง เรอเหลานนจะผกเรอใหตดกบเชอกเสนใหญและจะผกเปนค ๆ ทใชวธนเพราะเรอแตละลาไปใกลไกลไมเทากน บางลาถงทหมายกอนกแกเชอกแยกออกไปไดเลย และใชในการไปทาสายโทรเลข
เรอกลไฟ ปรากฏอยในภาพจตรกรรมฝาผนง วดเมองกาย อาเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา
ในตอนตอไปขอแนะนาใหรจกกบ เรอแทกซ และ เรอเมล เรอรบจางขวญใจชาวบาน.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอกอและ ”
เรอกอและ (กและ) คาวา “กอและ” เปนภาษา “ยาว” หมายถงการหาปลาหรออาการโคลงเคลง เรอประเภทนเปนเรอประมงทองถนภาคใต สวนกและ หมายถง “เปลอก” คอไมขนาด ๖ x ๒๔ นว ยาวประมาณ ๓๐ ฟต นามาเลอยแบงสวนเปนทอนละ ๕ แผน ใชประมาณ ๔ ทอน เพอนามาซอนกนเปนกราบเรอ เรอกอและเปนเรอตอทองถนภาคใต นยมใชไมตะเคยนเนอแขง ความเดนสะดดตาของเรอชนดนอยทการวาดลวดลายอนวจตรพสดาร มสสนสวยงาม ความงดงามของเรอกอและยงอยทตวรปทรงทมขนาดใหญ เนอไมแขง ตรงหวเรอและทายเรอแทนทจะมไมยนยาวออกไปสาหรบเหยยบขนหรอเหยยบลง กลบใชไมแผนใหญหนาวางตงขนเปนปกสง ซงปกนคอความพเศษทสรางภาพใหเรอกอและดโดดเดนขนมาดวยรปคลายสเหลยมคางหม โดยดานทเปนหวและทายของแผนไมเรยวแหลมประสานตอขนไปจากหวเรอ และมทายเรอเปนแนวโคงงอนขนไปจรดปลายแหลม ตดกบสททาดจดจานตลอดลาเรอ ดวยลวดลายวจตรตลอดแคมเรอนเองทาใหเรอกอและดพเศษยงขน
เรอกอและทพพธภณฑเรอไทย จงหวดพระนครศรอยธยา
เรอกอและ (กและ) ปรากฏใหเหนในลมนาบางปะกง เนองจากชาวบานเมองฉะเชงเทราบางกลมเปนมสลม ซงขอมลทไดจากการสาภาษณ นายมานต เดวเลาะ และนายมานพ มะนลม ทาใหทราบวาชาวบานมสลมทอาเภอบางนาเปรยวถกกวาดตอนมาจากปตตานและมลายในชวงของการปราบกบฏ พวกนเรยกตวเองวา “แขกมลาย” หรอ “แขกมาเลย” และจากงานวจยของ บญมา พงษโหมด กลาวถงมสลม ทตาบลเปรง อาเภอเมองวา แขกกลมนอพยพมาจากปตตาน โดยเรมแรกเขามาอยทคลองกม
กรงเทพฯ กอน หลงจากนนจงพากนโยกยายมาอยทเปรง ดวยเหตนชาวบานในลมนาบางปะกงเมองฉะเชงเทรากลมมสลมคงจะนารปแบบการสรางเรอชนดนมาใช
ในตอนตอไปจะแนะนาใหรจกกบ เรอสาปน ซงเปนพาหนะบรรทกสนคาไปมาคาขาย โปรด
ตดตาม .......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอกบความผกพนในวถชวต ตอนท ๑ ”
การทชาวบานในลมนาบางปะกงใช “เรอ” หลากหลายชนดสญจรไปมาตดตอกน ซงกแตกตางกนทงขนาดและรปรางตามประโยชนใชสอย เชน เรอหม เปนเรอขนาดเลกทชาวบานใชสญจรไปมาตดตอ กนในระยะทางใกล ๆ หรอใชหาปลาตามทงนา หรอพายไปทาบญทวด เรอมาดประทนใชสาหรบการเดนทางระหวางเมอง เรอสาปนใชสาหรบพายขายสนคาจาพวกพชผก ผลไม ซงบรรทกของจานวนไมมากนก และยงใชพายขายกาแฟ โอเลยง กวยเตยว เรอกระแชง ใชบรรทกขาวและอยอาศย เปนตน
สาหรบชาวบานในลมนาบางปะกงทใชเรอเปนทอยอาศยถาวร หรอทเรยกวา “ชาวเรอ” ซงถาเปนชาวจนกเรยกวา จนชาวเรอ นน จะนากระดานมาปเตมทองเรอคลายพนเรอน ทาหลงคาเปนทรงกาบกลวยคลมไปตามยาวลาเรอเรยกวา “ประทน” สาหรบกนแดดกนฝนและใชชวตกนอยหลบนอนอยในเรอตลอด ชาวเรอเหลานมกจอดเรออยกนเปนหมหลายลาตามยานชมชนแถบหวคลอง
แตหากชาวเรอบางคนไมไดจอดเรอประจาอยทใดทหนงเปนเวลานาน ๆ ชาวเรอพวกนมกถกเรยกวา “พวกเรอจร” โดยเมอใกลมดคาลงมกจะอาศยจอดเรออยตามทาหนาบานผใหญบาน กานน หรอนายอาเภอจน ในแถบหมบานทตนผานไป อาจจะเปนความอนใจหรอรสกวามความปลอดภยในชวตและทรพยสน
ในวนนลมนาบางปะกงยงมจนชาวเรออยบางดงเชน นายพก แซเตยว ทปจจบนจอดเรออยททานา หนาคานเรอนายฟ บานใหม เลาใหฟงวา “...ตงแตจาความไดกอาศยเรอเปนบาน ชาวเรอตองวายนาเกง อยกบเรอมาจนชน โตมากบเรอ การทาครวแลวแตสะดวกบางทกยกเตาไปหงขาวหวเรอบาง ทายเรอบาง เรอกระแชงของนายพกลาน เดมโครงหลงคาประทนเรอทาดวยไมไผ แตปจจบนใชเหลกแปบแทน เดมใชจากมงหลงคาประทน ปจจบนเปลยนมาใชสงกะส เดมนายพกทามาหากนโดยการนาเรอกระแชงลานไปบรรทกเกลอมาจากสมทรสาคร สมทรสงคราม เดนทางจากลานาบางปะกง เขาคลองทาไข คลองเจา ขนบางพลใหญ ผานพระโขนง ปอมพระจลฯ เขาแมนาทาจน ขาไปไมไดไปเรอเปลา หากแตบรรทกมะพราวจากสวนเมองฉะเชงเทรา ขายตามรายทางเรอยไป และวถทากนของชาวเรอผน อกอยางหนงคอ นาเรอไปบรรทกขเปดจากบางวว มาขายชาวบานททาสวนอยสองฟากฝงแมนาบางปะกง…”
เรอกระแชงของ พก แซเตยว จอดอยททานาหนาคานเรอนายฟ บานใหม ในอาเภอเมอง
“เรอ” จงเปรยบเสมอนภาพสะทอนของวฒนธรรมบนสายนา ดงนน ของวถชวตชาวบานทอาศยอยตามรมนาทเหนไดอยางเปนรปธรรม หากนามาศกษารวมกบขอมลทางประวตศาสตร เชน จดหมายเหต พระราชพงศาวดาร พงศาวดาร รายงาน ใบบอก รวมทงงานเขยนตาง ๆ และการสมภาษณ จะทาใหไดความรเกยวกบเรองราวทตองการศกษาไดชดเจนยงขน
ในตอนตอไปจะเลาถงความสาคญของเรอทมตอชาวบานในชวตประจาวนกนบาง โปรดตดตาม......☺
ผลงานวจย นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร : เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอกบความผกพนในวถชวต ตอนท ๒ ”
การทเรอไดเขามาผกพนกบวถชวตของชาวบาน ทงในดานการคมนาคม ใชบรรทกสนคาตาง ๆ ไปมาคาขาย ใชรบจาง ใชหาอาหาร สวนประเพณพนบานกมความสมพนธกบสภาพภมศาสตรของเมองลมนา และผกพนกบเรอเชนกน เปนตนวา การแขงเรอในเทศกาลทอดกฐน ทอดผาปา การแหหลวงพอโสธรทางนา ซงยงคงถอปฏบตเปนวฒนธรรมประเพณทองถนมาจนถงปจจบน ซงพอจะสรปไดดงน บทบาทของ เรอทใชในงานราชการ หรองานของหลวง มหลายอยาง เชน ใชเปนเรอลาเลยงทหารไปซอมรบ หรอในกจการของทางราชการ ใชลาเลยงเสบยง อาหาร และเครองศาสตราวธ ใชในการลาเลยงขนสงสนคา ใชเปนเรอไปตรวจราชการ นอกจากนยงเขาไปมบทบาทตอการไปรษณยโทรเลขทเมองฉะเชงเทราในยคเรมตนดวย ซงชาวบานบางคนไดเขามามหนาทเปนเจาพนกงานประจาออฟฟศ และคนเรอสงหนงสอโดยใชเรอกลไฟ ทาใหการสงขาวสารตดตอกนของชาวบานในลมนาบางปะกงสะดวกและรวดเรวขน เรอทใชในงานราชการเหลาน หากเปนเรอของทางการโดยตรงมกจะเรยกวา “เรอหลวง”
เรอหลวง หมายถง เรอทเปนของหลวง หรอเปนสมบตของทางราชการแผนดนทใชในงานตาง ๆ ทงในยามปกตหรอในยามศกสงคราม และในงานพธตาง ๆ รวมทงใชเปนยานพาหนะของหนวยงานในกระทรวง ทบวง กรม ตาง ๆ ปจจบนน ยงมบางหนวยงานของรฐในลมนาบางปะกงยงคงมการใชเรออย นนคอ เรอดบเพลงของเทศบาลเมองฉะเชงเทรา เรอของเทศบาลบางคลา และเรอกรมเจาทา
เรอของเทศบาลเมองฉะเชงเทรา เรอของกรมจาทา
นอกจากน การคาในลมนาบางปะกง กถอเปนแหลงเศรษฐกจสาคญแหงหนงของรฐ ซงแบงออกไดเปน ๒ พวก คอ พวกขายของสง กบพวกขายของเร
พวกขายของสง นาพชผก ผลไมตามฤดในสวนของตนเอง หรอจากทอน โดยเฉพาะ หมาก พล ซงเปนสนคาขนชอ ฯลฯ ใสเรอบรรทกนาไปสงในแหลงทรบซอประจาทงหมดทเดยว ไมใชไปนงขาย สงเสรจแลวซอสนคาอนกลบมา ไมมการขายปลก
ชาวบานขนเขงหมากใสเรอไปสงขาย ชาวบาน ใชเรอขนสงผลผลตของตนออกจากสวน ไปสงขาย
อกพวกหนงทเปนพวกขายเร นาสนคาลงเรอขายตามบานเรอยไปทงวน หรอจนกวาสนคาจะหมดลา พวกขายเรมมากและขายสนคาตาง ๆ มากมาย ยกตวอยางเชน
เรอขายขาวสาร เปนเรอคอนขางใหญไมมประทน มขาวสารกองพนกลางลาเรอ ใชเรอแจวหรอเรอพาย เรอขายหม ใชเรอเลก ๆ ตรงกลางเรอมเขยง มมดหนหม มตราชงจน เรอขายผก ใชเรอสาปน ขนาดกลางบรรทกผกและเครองปรงทใชทากบขาวแทบทกอยางจปาถะ เรอขายกวยเตยว เรอขายปลาทนง และ เรอขายปลา
ในตอนตอไปจะกลาวถงเรองราวของชาวบานลมนาบางปะกงซงเรมตระหนกถงคณคาของเรอและวถชวตทงดงามและตองการจะอนรกษเรอใหคงอยสบไป.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอโกลน ”
วนนมารจกกบ เรอโกลน ซงเปนเรอทขดจากตนไมทงทอน เพยงเปดปกเจยนหวเจยนทายเปนเลา ๆ พอใหมลกษณะคลายเรอ แตยงไมไดขดแตงจนเปนรปเรอทสมบรณ ลกษณะของเรอโกลนจงไมมรอยตอของแผนไม การรวซมของนาเขามาในเรอเกอบจะไมม นอกเสยจากใชไปนาน ๆ อาจจะมรอยแตก กใชยางไมอดทาทรอยแตกเทานนเอง สวนเสยของเรอโกลน คอหนก ทาใหพลกควางาย เนองจากมสวนทองเรอทมนนนเอง การทรงตวในนาจงไมคอยด
เรอชนดน ชางชาวบานในลมนาบางปะกงเคยไดใชภมปญญาสรางขนถวายพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๕) เพอใหชางเรอหลวงสรางเปนเรอแหวดใชสอยและใหทหารมหาดเลกใชตามเสดจพระราชดาเนนตามลาคลองแคบ ๆ ดงหลกฐานทวา
… ดวยมพระบรมราชโองการ ดารสเหนอเกลาเหนอกระหมอม สงวาตองพระราชประสงคมาดเรอยาวหกวา ยาวหาวาสองศอก
กาลงสศอก กาลงสามศอก คษใหชางทาเรอแวด(แหวด)ใชสอยและให ทหารมหาดเลก(เลก)ตามเสดจ(เสดจ)พระราชดาเนนตามลาคลองซงแคบ ๆ ใหเกณฑเมองปราจณ ๘ เมองประจนตคาม ๘ เมองกระบล ๘ เมองฉะเชงเทรา ๑๐ รวม ๓๔ ใหเจาเมองกรมการปลงใจลงใจ ราชการ เกณฑขนหมนตวเลขระดมตดฟนมาดเรอโกลนซน(สน)ยาว …
เรอโกลนทวดบงกระจบ อาเภอพนมสารคาม
ดวยเหตท เรอ เปนพาหนะสาคญตอวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกงในการคมนาคมทางนา จงมการสรางเรอกนมาก และกอนทจะเปนเรอขดชนดตาง ๆ ตามรปแบบทสมบรณนน จะตองผานขนตอนการทามาดเรอโกลน ดวยเหตน จงเปนชองทางของเจาภาษทจะทาการประมลเรยกเกบภาษมาดเรอโกลน เชนทเมองฉะเชงเทราและพนมสารคาม มจนอยรบทาภาษมาดเรอโกลน ดงสาเนาตรานอยทวา “สงสาเนาทองตราไปใหพระพนมสารนรนทร กรมการเมองพนมสารคาม จดการใหจนอยเจาภาษเขาเรยกเกบภาษมาดเรอ
โกลน เมองพนมสารคาม”
ตอนตอไปจะแนะนาใหรจก เรอมาด ตนแบบของเรอขดชนดอน ๆ ........☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอขางกระดาน ” วนนขอแนะนาใหรจกกบ เรอขางกระดาน เรยกตามลกษณะของเรอคอ ตอนกลางลาเรอ แทนทจะใชกระแชงหรอใบเตยมาเยบเปนประทนคลมทาเปนหลงคาบงแดดฝน กใชไมกระดานหนากวางตงแต ๙ - ๑๒ นว ตเปนฝาตอจากกระดานเลยบขางเรอขนไป ๓ - ๔ แผนแลวจงใชไมหนาราว ๒ นว ทาเปนคานโคงครอมลาเรอ (บนฝากระดาน) ใชสงกะสแผนเรยบตคลมเปนหลงคา การทาหลงคาแบบนทาใหภายในเรอโปรงขน ตวเรอแบงออกเปน ๓ ตอน คอ ตอนทายเรอ กลางเรอและตอนหวเรอ
เรอขางกระดานหรอเรอเครองเทศ ทพพธภณฑเรอไทย จงหวดพระนครศรอยธยา
ตอนทายเรอ แบงออกเปนสองตอน ทายเรอดานนอก คอสวนทเปนขยาบมเสา ๔ เสา รองรบ ขยาบตอนนสงกวาหลงคา ตอนกลางลาเรอ มแผงสานดวยไมไผทาเปนบานมาเรยงตดกน มบานพบสาหรบ ใหพบเกบได แผงนทาดวยนามนยางผสมชนเลกนอย ทาใหกนแดดกนฝนทนทาน แผงนกนทง ๓ ดาน ปดทายเรอตรงหางเสอและขางเรอทงสองขาง ทายเรอสวนนปกระดานเตม เปนทงทนอน ทรบแขก ถดเขาไปในเรออกหนอยมฝากน เรยกวา หนาอด ทาเปนกระดานเลอนปดกนไว ตรงหนาอดดานนอกมตสรางตดกบเรอไวขางละใบเปนตประจาเรอ ซงเรอชนดอน ๆ เชน เรอกระแชงธรรมดาไมม ถดเขาไปในตวเรอพนเสมอกบดานทายเรออกตอนหนง มพนทกวางพอทจะนอนเรยงกนไดอยางสบาย ถง ๕ - ๖ คน ตอนกลางลาเรอเปนทโลงลกลงไปถงทองเรอ ปกตใชบรรทกของ มกจะปกระดานเปนพนเสมอกนไปตลอดทงลา ทาใหเดนไปมาไดสะดวกและกวางพอใหเดกวงเลนได
สวนหวเรอซงมทกวางพอสมควรจะปกระดานอดรอยตอแนนหนากนนาไมใหไหลเขาเรอ แตจะทาเปนชองพอตวคนลอดไดไวชองหนง บรเวณหวเรอนสวนใหญจะใชเปนทหงหาอาหารและตงวงรบประทานอาหาร เรอบางลาทใชอยจรง ๆ กมตกบขาวดวย
กรณถาเรอบรรทกสนคาเตมลา ทาใหเดนภายในเรอไมไดกจะทากระดานเลยบอยดานนอก เปนกระดานหนาแผนเดยวกวางราว ๖ - ๗ นว วางโคงไปตามรปเรอ กระดานเลยบจะวางอยบนหวกงอกทหนง ใชเปนทางเดนไปมาระหวางหวเรอและทายเรอ และมกใชถอแทนแจว
ในตอนตอไปขอแนะนาใหรจกกบ เรอเอยมจน ซงเปนเรอขนสนคาหนกขนาดใหญ และ
เรอกาปน ซงเปนเรอเดนทะเลขนาดใหญ.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอขด (ตอน ๑) ”
วธการสรางเรอทชาวบานในลมนาบางปะกงใชกนอย ม ๒ ประเภท คอ เรอขด และ เรอตอ ในวนนเราจะกลาวถงเรอขดกนกอน เรอขด เปนเรอทมมาตงแตสมยโบราณ เชอกนวาเปนการพฒนามาจากการตอซงใหเปนแพ การสรางเรอขดจะใชวธขดถากจากทอนซงทงตน ตนไมทจะนามาขดตองเปนไมเนอแขง ไมมตาหรอโพรงหรอรอยแตกราว หรอเนอไมทยงแหงไมสนท การขดเรอ มกรรมวธ และขนตอน คอ
๑. เลอกทอนซงทมขนาดกวาง ยาว พอเหมาะกบความตองการและหนาทของเรอทจะนาไปใชงานตามความเหมาะสมของผเปนเจาของตามฐานะและยศศกด
ขนแรก : เลอกทอนซงทจะขดเปนลาเรอใหไดขนาดพอเหมาะกบความตองการ
๒. ใชขวานถากซงใหเปนรปเรออยางหยาบ ๆ เชน มหวและทายเลกแหลมกวาสวนกลาง การกระทาเชนนเรยกวา “มาด”
ขนทสอง : มาดเรอโดยใชขวานถากทอนซง ใหเปนรปเรออยางหยาบ ๆ
๓. ขดลารางไปตามความยาวของเสนมาด และรปทรงของเรอใหมความลกพอประมาณ ทจะใสแกลบหรอเชอเพลงอยางอนลงไปได หลงจากเทแกลบใสลารางทขดไวจนเตมแลว กสมไฟใหคอยขางในตลอดเวลา ไฟจะกนเนอไมเปนรองลกลงไป
ขนทสาม : ขดลาราง
ไว ชางทาเรอจะดบไฟเสยคราวหนง คยเถาแกลบออกแล เมอหมดแกลบทใส วฟนไมในรองทเปนถานทง
หากยงไดความกวางและลกไมเพยงพอกจะสมแก ยไปจนพอแกความตองการ
ลบอกครง ทาเชนนเรอ สาหรบในตอนตอไปจะพาทานไปพบกบ วธการเบกปากเรอขดใหกวางขน ซงเปนตอนจบของ
เรอขด ..........☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร ยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เร
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอขด (ตอน ๒) ”
ตอนทแลวเราใชขวานขดแตงทองเรอทขดสมดวยแกลบจนเปนทพอใจใหเรยบรอย กรรมวธตอไปทจะ
ทาเพอใหไดปากเรอทกวางขนกคอ ขณะเมอสมแกลบทองเรอพอดแลว จะนานามารดแกลบทกาลงรอนนน ซงจะทาใหเนอไมทถกความรอนจากเปลวไฟ เยนลงอยางรวดเรว มผลทาใหปากเรอขยายออกไปอก
ขนทส : ใชขวานขดแตงทองเรอ การเบกเรอใหขยายกวางออกไปน บางทกใชคบไฟมาลนภายในลาเรอทขดแลว พรอมกบใชกงดด จบ
ปากเรอดงใหเบกกวางออกไป
การเบกปากเรอใหกวางขน ดวยการใชกงดดดง จากหลกฐานชนตนทพบ ทาใหทราบวาชาวบานในลมนาบางปะกงชวงสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา
เจาอยหว (รชกาลท ๕) มการสรางเรอขดกนมาก โดยเฉพาะขนตอนของการสรางเรอโกลน ไดกลาวถงวา “มณฑลปราจนบรมการทามาดเรอโกลนกนมาก เดมรฐบาลละเลยไมไดใหความสนใจในเรองของการเกบภาษอากร ตอมาจงใหมการสารวจและทารายงานอยางละเอยดเกยวกบการสรางเรอวามกอยาง มาดเรอชนดใดทาจากไมอยางใด ตดฟนไมซอขายในปาราคาเทาใด ชกลากไมตกถงทาไมมราคาเทาใด และตดไมจากปาใดชกลากไมลงทางไหน”
เรอโกลนลาน ผานขนตอนของการเบกเรอดวยการลนไฟแลว
คณสมบตทเดนของเรอขด คอ ทนทาน ใชไดทกฤดกาล ทกสภาพ ไมวาจะเปนในแมนา ลาคลองหรอตามแกง จะครดกบโขดหนอยางไร เรอกไมแตกงาย เพราะทองเรอหนา ไมมแนวเหมอนเรอตอ
หลงจากทราบขนตอนการทาเรอขดแลว ตอไปเราจะไดเรยนร วธการสรางเรอ อยางทเขาเรยกวา
เรอตอ ..........☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอเขม และ เรอผหลอก ”
ในตอนนจะแนะนาใหทานรจกกบ เรอเขม เปนเรอตอ รปเพรยวขนาดยาว ๓ - ๔ วา นยมตอดวยไมสกหรอไมมะยมหอมเลอยเปนไมแผนบาง หวและทายเรอเรยวเชด กราบเรอสงพนนาเลกนอย มทวนหวและทวนทายคลายเรอบด ตะปงหวทายมนโคงเลกนอย บางลาทาเปนแผนประกบเปนสน นงพายคนเดยวหรอสองคนกได บางทใสกระทงนงหรอใสพนกพงไวกลางลาเรอดวย เวลาพายตองเหยยดขาออกไปขางหนา ใชพาย ๒ ใบ เรอแบบนมนาหนกเบา พายไดเรว ใชสาหรบไปธระหรอบางโอกาสกใชพายแขงขน
เรอเขม สาหรบพระใชพายบณฑบาต
สาหรบ เรอผหลอก นน จะเปนเรอตอหรอเรอขดกได ทองเรอคอนขางแบนเมอลอยอยในนา กราบเรอจะสงกวาระดบนาไมมากนก ดานหนงตดแผนกระดานทาสขาว และวางใหเอยงลาดลงนา อกดานหนงขงตาขายเปนแนวยาวตลอดลาเรอ สงจากขอบเรอประมาณ ๗๐ - ๘๐ เซนตเมตร ชาวบานจะใชเปนเรอหาปลาตามแมนา ลาคลองในเวลากลางคน เมอปลาเหนแผนกระดานสขาวทามกลางความมดจะตกใจ กระโดดขาม แตไมพนเพราะถกตาขายกนไว ปลาจะตกลงไปในทองเรอ นบเปนวธหาปลาแบบงาย ๆ วธหนง ทเรยกวา เรอผหลอก นน กเพราะสวนหนงของเรอทาสขาวโพลน แลนในเวลากลางคนซงสามารถหลอกใหปลาตกใจกระโดดลงไปในเรอได
เรอผหลอก
และในตอนตอไปจะพาไปรจกกบ เรอขางกระดาน ซงเปนเรอบรรทกสนคาทมกระดานวาง
เลยบขางเรอดานนอก เพอใชเปนทางเดนจากทายเรอไปหวเรอ.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอฉลอม และ เรอฉลอมทายญวน ”
ในวนนเราจะไดรจกกบ เรอฉลอม ซงเปนเรอตอชนดทองกลม มกระดกงและกง สวนมากใชไมตะเคยน หรอไมเนอแขง ทวนหวและทวนทายตงขนสงรบกบวงปากเรอ (ทวนหวและทวนทายทาจะดวยแผนกระดานลนไฟใหออน ดดใหงอนตามลกษณะของเรอแตละชนดชางจะปาดทวนหวเรอใหเปนรปสามเหลยม เพอใหสามารถแหวกนาใหเรอแลนไปไดเรวตามนา สวนทายเรอจะทาเปนรปปาน) พนสวนหวและสวนทายสงเกอบเสมอปากเรอ สวนพนกลางลดระดบเปนระวางบรรทกสนคา หลงคาเปนประทนไมไผสานขดแตะเปนวงโคงเกอบกลมสานทบบนประทนหลงคาจาก เพอกนฝน และหลงคาประทนชนดนจะไมมไอรอนจากหลงคาเหมอนประทนสงกะส ขยาบซงเปนเครองกนแดดและฝนทดานหวและทายนสามารถเลอนเกบทหลงประทนได ตามปกตเปนเรอใชใบ จงมเสากระโดงเรอประจาเรอ ซงเสาสวนใหญใชไมเนอแขง ประกอบดวยใบแขวนชนดแหลม บางลามใบหนาเพมอกและใชแจว หางเสอพาดแขวนมเปนค มความยาวตลอดลาเรอประมาณ ๑๑.๕ – ๑๕ เมตร เปนเรอทพอคาและชาวประมงแถบปากแมนาบางปะกงใชกนมาก มหลายขนาด สาหรบบรรทกสนคาไปขาย
เรอฉลอม ทพพธภณฑเรอไทย จงหวดพระนครศรอยธยา
ชาวจนในลมนาบางปะกง ไดใชเรอฉลอมเปนพาหนะบรรทกสนคาไปมาคาขาย
ระหวางกรงเทพฯ กบเมองฉะเชงเทรา
สวน เรอฉลอมทายญวน นน จะมลกษณะคลายกบเรอฉลอม แตขนาดของเรอจะยาวกวา มหลกฐานเกยวกบการเขามาของเรอฉลอมทายญวนในประเทศไทย และลมนาบางปะกงวา คราวทไทยยกกองทพไปรบกบญวนในเขมร เมอครงสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๓ ) นน ไดเรอชนดนเขามาหลายลา
สวนใหญชาวบานทอยแถบชายทะเลปากแมนาบางปะกง จะนยมใช เรอฉลอม หรอ เรอฉลอมทายญวน บรรทกของทะเล เชน กะป นาปลาและปลาเคม ขนไปขายแถบอาเภอบานโพธ อาเภอเมอง อาเภอบางคลา เลยขนไปถงเมองปราจนบร นครนายก
เรอฉลอมทายญวน ขนคานซอมอยทคานเรอหลงวดกลางปะกง
สาหรบตอนตอไปจะพาไปรจกกบ เรอกอและ ซงเปนเรอทมสสนสวยงามของแดนใต....☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอชะลา ”
วนนมารจกกบ เรอชะลา ซงเปนเรอขดจากซงทงตน ปาดทองเรอใหแบนเพอไมใหตานนามาก เชดขนเลกนอยเพอความสวยงาม เรอชะลาจะขดตามขนาดของทอนซง นยมขดจากไมสกหรอไมตะเคยน ไมเบกเรอใหกวางเหมอนเรอขดอน ๆ เรอชนดนเปนเรอทมนาหนกมาก เพราะตวเรอหนา หากมขนาดใหญมากจะใสกงเรอ (กง คอไมยดแผนกระดานของกระดกง มขนาดกวางพอดกบลาเรอ) เพอปองกนไมใหปากเรอหบแคบ แลนไดดในนาตน หรอในเลน การเคลอนทไปของเรอชะลา โดยปกตชาวบานจะนยมใชการถอโดยใชไมไผลายาวๆ คาดนใหเรอเคลอนทแทนการพาย ซงคนถอสามารถเดนตามกระดานเลยบขางเรอ หรอยนถอทตอนหวและตอนทายของเรอ เพราะในตวลาเรอไมมทเดน นยมใชบรรทกขาวเปลอกตามคลองตน ๆ แคบ ๆ ลาเลยงจากทองนาไปยงบานหรอโรงส และบรรทกขาวไดทละมาก ๆ ขาวเปลอกไมเปยกนา ไมชน เนองจากทองเรอแหงสนทด
เรอชะลา เปนเรอชนดทชาวบานใชตวงขาวเปลอกตามคลองทแคบ ๆ และตน
(เจาของ บญสง เอยบเจรญ)
ในกรณทหาไมซงขนาดใหญมาขดทาเรอชะลาไมได ชางอาจจะนาไมกระดานมาตอเปนเรอชะลาไดเชนกน เรยนวา “เรอชะลาผา” นอกจากนหากนาเรอชะลามาเสรมกราบขนกเรยกวา “ชะลากราบ” หรอ “ชะลาแปน” แตหากตดประทนเพอกนแดดฝนเรยกวา “ชะลาประทน” ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เคยทรงใชเรอชะลาในการเสดจประพาสตน
สาหรบวนพรงนจะแนะนาใหรจก เรอสาปนน เรอทใชสาหรบบรรทกสงของหรอเปนเรอคาขาย......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอตอ ”
วนนจะไดเรยนรถงวธการสรางเรอแบบทเรยกวา “เรอตอ” ซงนาจะเปนเรอทมขนภายหลงเรอขด เพราะมหลกฐานวาไดแบบอยางมาจากเรอ “ซาปง” ของจน ซงเปนเรอขนาดเลกทใชไปมาระหวางเรอสาเภากบชายฝง มเขามาในเมองไทยครงสมยกรงศรอยธยาเปนราชธาน แตไมคอยไดรบความนยม จนถงสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย (รชกาลท ๒) แหงกรงรตนโกสนทร ทตองการเรอเลกและเบาสาหรบเจานายและทาวนางฝายในใชพายเลนในสระของพระราชอทยานหลวง ทเรยกวา “สวนขวา” นบแตนนความนยมตอเรอกไดแพรหลายออกไปมาก เรอตอเปนเรอททาขน โดยใชไมแผนมาตอกแปะตดกนตามโครงสรางของเรอ ซงมสวนประกอบ เชน กระดานกระดกง ใชไมหนากวาแผนกระดานทมาประกอบเปนตวเรอ และมความยาวตลอดไปจนถงทวนหวและทวนทาย ซงจะเชดขนตามลกษณะของเรอแตละชนด ทวนหวและทวนทายจะเปนแผนกระดานดดใหออนงอนดวยวธลนไฟ ปลายทวนทเปนหวเรอถกปาดใหเปนรปทรงสามเหลยม สวนปลายทวนทเปนทายเรอจะเปนรปมนปาน
หางเสอของเรอมาด (บญสง เอยบเจรญ... เปนเจาของ)
หางเสอของเรอตอ จะโคงเขากบรปทายเรอ และมเดอยเหลก ๒ เดอย สอดเขาไปในหวงทตดอยกบทวนเรอ ทาใหหางเสอเบนไปมาไดคลอง ทอนบนของหางเสอมไมพงงานสอดไว เมอจะบงคบใหหางเสอบดไปทางซายหรอขวา กดนพงงาไปตามทศทางทตองการ
เรอตอแตละลาจะมขนาดกวางใหญเทาไร ขนอยกบกงเรอทวางบนกระดกง จะกางมากกางนอย เมอวางกงเปนโครงแลว ใหเสรมกระดานตอจากกระดกง แลวยดกบกงเรยงขนไปตามลาดบ การยดแผนกระดานใหตดกบกงมกใชลกประสกไมแสมสาร เนอไมเปนสดาและแขงมาก
เรอตอมหลายขนาดตงแตเลกมากจนถงใหญมาก ๆ ทงนเปนเพราะเรอตอไมมขอจากดเกยวกบไมทจะนามาทาเรอเหมอนเรอขด เรอตอทชาวบานใชในลมนาบางปะกง ถาใชตามคลองทมขนาดเลกกใชเรอตอขนาดเลก ถาตองการบรรทกของใหมาก ๆ และไปตามลานาใหญกใชเรอตอขนาดใหญ เชน เรอสาปน เรอสาปนเพรยว เรอสาปนสวน เรอเกงพง เรอขางกระดาน (เรอเครองเทศ) เรอกระแชง เรอเอยมจน เรอแหวด เรอบด เรอแตะหรออแตะ เรอปาบ เรอผหลอก เปนตน ในสมยกอนเรอตอมลกษณะเพรยว เพราะยงตองแจว ตองถอหรอใชใบ เรอจะแลนไดเรวไมหนกแรง แตในปจจบนนยมใชเรอยนตลากจง เรอตอจงไมจาเปนตองทาใหเพรยวอกตอไป รปรางของเรอจงปอม มความกวางและมความสงมากกวาแตกอน เพอจะบรรทกของใหไดมาก ๆ ไมตองหวงวาจะแจวหรอถอใหหนกแรง
ตอนตอไปจะเลาถง วธการทจะทาใหเรอสามารถแลนไปในนาไดตามใจปรารถนา ..........☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอแทกซ และ เรอเมล ”
วนนจะขอแนะนาใหรจกกบ เรอแทกซ และ เรอเมล เรอรบจางประจาลานาจด เรอแทกซ ซงเปนเรอทชาวบานไดอาศยเดนทางไปมา ลกษณะเปนเรอตอทวางเครองยนตไวกลางลา
ตอเพลาไปโผลททายเรอแลวตดใบพดเพอหมนตนาใหเกดแรงผลกเคลอนเรอไปได เรอพวกนในชนแรกมกเรยกวา “เรอไอ” เพราะใชขบวนการขบเคลอนดวยไอนา ตอมาใชเครองยนตอยางทชาวเรอพวกนเรยกวา “เครองเผาหว” เมอเดนเครองยนตแลวมกมควนไฟลอยขนจากปลองกลางลา จงเรยกเรอชนดนวา “เรอไฟ” เรอประเภทนมผนามารบจางรบสงคนขามฟากบาง รบจางนาคนไปสงตามทวาจางจะไปบาง จงนยมเรยกกนอกอยางหนงวา “เรอแทกซ”
เรอแทกซ
สวน เรอเมล หรอเรอลากจงนน เปนเรอตอชนดหนง ลกษณะเปนเรอทองกลม ทวนหวตงตรงใน
แนวดง ทายแบน ตวเรอตอดวยไมสกหรอไมตะเคยนทอง กงเรอใชไมเนอแขง เชน ไมตะเคยน เพราะมความแขงแรง ทนทาน การยดเหนยวเปลอกเรอตดกบกงจะใชลกประสกไมแสม ไมกระดกงและทวนเรอสวนมากจะใชไมประด ตวเรอภายนอกทาสใตระดบนาเพอกนเพรยง เหนอกราบเรอทานามนชกเงาอวดเนอไม
เรอเมล
ในตอนตอไปขอแนะนาใหรจกกบ เรอหางยาว เรอยนตเจาความเรว.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอบด ”
ตอนนขอแนะนา เรอบด ซงเปนเรอตอชนดหนงทกลาวกนวาเขามาเมองไทยในสมยพระบาท สมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๔) มอย ๒ แบบ คอ
เรอบดแบบตะวนตก บางครงเรยกวา เรอกรรเชยง ทาดวยไมสกตอกระดาน ๔ แผน (ปจจบนใชเหลกเปนวสดแทนไม) มรปรางหวเรอเรยว ตดทายเปนเหลยมอยางเรอทหาร การทาใหเรอเคลอนทไปใชวธกรรเชยงแทนการพาย เรอแบบนพบเหนไมมากนก มกใชโดยสารหรอกรรเชยงเพอความเพลดเพลน เชน ตกปลา ชมวว ออกกาลงกาย เปนตน เรอบดแบบไทย มลกษณะเพรยว หวทายเรยวมแผนไมตดเปนรปโคงปกกาปดสวนหนงของดานบนหวเรอและทายเรอ (เรยกตะปง) หวและทายเรอเหมอนกน สามารถกลบหวเปนทายเรอไดทนท ทาใหเคลอนทโดยใชพาย ภธร ภมะธน สนนษฐานวา นาจะมกาเนดมาจากรปแบบ เรอคะยกของตะวนตก ซงใชเปนเรอฉกเฉนตดมากบเรอเดนทะเลขนาดใหญ
เรอบดจอดอยททานา ชาวบานใชพายมาทาบญทวด
เรอบดเปนเรอขนาดเลกทมกระดกงเปนสนผดกบเรออนๆ ลกษณะเรอเชนนนยมใชประจาบานเพอการเดนทางไปมาในลานาใกลบาน หรอใชขามฟาก เพราะมนาหนกเบา แลนไดเรว นงหนงหรอสองคนกได แลวแตขนาดของเรอ ถานง ๒ คนใชสองพาย ชาวเรอสวนใหญมกมเรอบดไวเพอใชพายออกจากเรอใหญทไมสามารถจอดรมทาไดจงใชเรอบดพายไป ชาวบานทมบานอยรมแมนา ลาคลอง กจะมตดบานไวเชนกน แตขนาดของเรอบดของชาวบานนนไมจาเปนตองเลกเหมอนอยางของพวกชาวเรอ เพราะชาวเรอมทเกบจากด จงตองใชเรอเลกเพอใหเกบไดงายเมอยกขนเรอใหญ สวนเรอของชาวบานจอดไวททานาหนาบาน
สาหรบในตอนตอไปจะพาไปรจกกบ เรอฉลอม และเรอฉลอมทายญวน ซงเปนเรอทมประทนใชบรรทกของไปมาคาขาย....☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอปาบ และ เรออแปะ ”
เรอปาบ เปนเรอตอ ไมเสรมกราบ หวทายเรยวมน ลกษณะคลายเรอสาปน ตรงกลางลากวาง ทองเรอเกอบแบน พฒนามาจากเรออแตะ สวนใหญจะตอมาจากภาคเหนอ มพนสวนหวเรอและสวนทายเรอ กลางลาลดพนลงตา ความยาวเรอประมาณ ๒ วา เคลอนทโดยการพาย เรอปาบใชบรรทกของเลก ๆ นอย ๆ หรอใชโดยสารไมเกน ๓ - ๔ คน ความยาวเรอประมาณ ๒ วา ใชสอยทวไปตามรมหนอง คลอง บง สญจรไปมา หรอใชสาหรบเกยวขาวเกยวหญา
เรอปาบ
ปจจบนเปนเรอตอสาเรจรปจากจงหวดทมไมสกมากๆ และถกลาเลยงลงมาขายในภาคกลาง
สาหรบ เรออแปะ นน เปนเรอตอชนดหนงคลายเรอสาปน แตหวและทายเรอสนกวาและถากตรงเสรมกราบรอบตลอดลาเรอ ทองแบน มตานานเลามาวาเดมเปนเรอสาปน หลดลอยตามลมพายฝนมา และมผเกบเรอได แตไมรวาเรอลานนเปนของใคร ไดมการสอบถามหาเจาของเรอ กมผอางเปนเจาของเรอหลายคน และตกลงไมไดวาใครเปนเจาของทแทจรง ผเกบเรอไดจงทาการดดแปลงเรอเสยใหม ใหแตกตางจนจาไมไดวาเคยเปนเรอสาปนมากอน ตอมาเรออแปะเปนทนยมของพอคาชาวจนนามาใชเปนเรอขายโอเลยง กาแฟ ดงนน เมอนกถงเรออแปะกทาใหนกถงอาแปะขายกาแฟดวย
เรออแปะ
และตอนตอไปจะพาไปรจกกบ เรอกระแชง ซงเปนเรอทนยมใชบรรทกของหนก.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอเปด เรอเปดเกง และ เรอมวง ”
สาหรบในตอนนทานจะไดรจกกบ เรอเปด และเรอเปดเกง ซงเปนเรอขดขนาดใหญอกชนดหนง ทสวนของทองเรอเบกใหกวางผายออก แลวเสรมกระดานขนทงซายและขวา เพอใหมขนาดใหญขน ยดเหนยวกงไวกบแผนกระดานดวยลกประสกไมแสมสาร กลางลามหลงคาแบบประทนคอนขางเตยและปอง หวเรอแบนคลายปากเปด ใชแจวหวและแจวทาย มแผนหางเสอ และไมพงงาสาหรบถอทาย
มหลกฐานทแสดงใหเหนวามการใชเรอเปด เปนยานพาหนะของชาวบานในลมนาบางปะกง และยงทาใหทราบวาหนงในชาตพนธของชาวบานในลมนาแหงน เปนชาวเขมรทไดพากนอพยพเขามาขอพงพระบรมโพธสมภาร ตงแตชวงตนสมยรตนโกสนทร จนถงสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๕) ซงรฐไดอนญาตใหชาวเขมรบางกลมตงบานเรอนอยในเมองฉะเชงเทรา และชาวเขมรหนงในจานวนนน คอ พระยาการมาธบด เมอเดนทางไปมาตดตอระหวางเมองพนมสารคามกบกรงเทพฯ จะใชเรอเปด ๓ แจว เปนพาหนะ
สวน เรอมวง นน เปนเรอขดลาเลก รปรางเพรยว และโคลงมาก เคลอนทโดยตองใชพายทมใบพายทง ๒ ขาง ตวเรอยาวประมาณ ๓ - ๔ เมตร หวทายงอนจนมวนคลายเรอกอนโดลาของชาวอตาเลยน เปนเรอพายสญจรไปมาระหวางชมชน หมบาน อาจใชพายแขงขนกนในงานเทศกาลทอดกฐน หรอทอดผาปา นอกจากนตารวจภธรใชเรอมวงออกตรวจราชการไปตามลานาบางปะกงดวย
เรอมวง
ตอนตอไปทานจะไดพบกบ เรออโปง ซงเปนเรอพนบานแทๆ ททาจากตนตาล และ
เรอขโมดยา เรอพาหนะทแสดงสมณศกดของเจาอาวาส ........☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอพระทนง (เรอเกงพง) ”
ตอนนภมใจเสนอ เรอพระทนง (เรอเกงพง) ซงตามประวตกลาววา พระยาสรยวงศมนตร (ชวง บนนาค) ไดคดตอเรอสาปนขนาดใหญยาว ๗ - ๘ วา และดดแปลงตอใหมขนาดใหญขนและมความยาว ๑๔ - ๑๕ วา มการตดเกงและตกแตงประดบประดา หรอสลก หรอเขยนลายอยางสวยงาม เรยกวา “เรอเกงพง” ใชเปนเรอพระทนงสาหรบพระมหากษตรย เรอของเจานายชนสง รวมไปถงพระภกษสงฆทมสมณศกดสงระดบพระสงฆราชา และบรรดาขนนางผใหญดวย เรอพระทนงมหลายประเภท เชน เรอตน เรอพระทนงทรง เรอพระทนงรอง เรอพระทนงเอกไชย เปนตน สวนเรอพระประเทยบ คอ เรอพระทนงสาหรบเจานายฝายใน เปนเรอบดเกงมดชด มเกงตงอยกลางลา เกงดานหนา ดานหลงเปนประตเขาออก ดานขางเปนหนาตางบานเกลดปด-เปดได ปองกนมใหคนภายนอกแลเขาไปเหนขางใน นอกเกงออกไปมแจวหว แจวทายขางละ ๒ แจว เวลาจะใหเคลอนทไปไหน ๆ ในระยะทางใกล ๆ กใหทหารแจวหวแจวทายหรอถอ
ตอมาในระยะหลงเวลาเจานายฝายในเสดจไปตามลาพงกด ตองใชเรอกลไฟเปนเรอลากจง เรอพระประเทยบ และเรอครวตามเสดจไปดวยเปนพวง เรอนถาไมเปนการเสดจของเจานายอยางเปนทางการแลว จะเรยกวา “เรอเกง”
เรอเกง ของไพฑรย ขาวมาลา
เรอทนง ซงเรยกอยางยอ เพราะใชเรยกเรอพระทนงของพระบรมวงศานวงศ สวนใหญเรอประเภทนจะสรางขนดวยการขดตนไมใหญทงตน เพอใหเรอมขนาดใหญและยาวสมกบฐานะผเปนเจาของเรอแตละลา หรออาจจะ ตอดวยไมสกหรอไมตะเคยน เปนไมกระดาน ๕ แผน ซงชาวบานลมนาบางปะกงไดพบเหน และบางครงในวถชวตกไดมสวนเขาไปเกยวของดวย
ตอนตอไปจะไดพบกบ เรอเขม เรอท า พายไดเรว และ เรอผหลอก ททาสขาว
โพลน เพ ปลาตกใจแลวกระโดดลงไปในเรอ.......☺
เรอเกงพง
มนาหนกเบอหลอกให
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร ยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช. เร
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอยาว (เรอแขง) ”
ในวนนภมใจเสนอเจาแหงความเรวของลานาจด นนคอ เรอยาว ซงเปนเรอขดชนดหนง แตมความยาวมากกวาเรอขดชนดอนเปนพเศษ นยมใชไมตะเคยน และจะตองเลอกตนทมความสงและความใหญเพยงพอ ทจะนามาขดเรอแตละประเภท เชน เรอใหญ จะตองมความยาว (สง) ตงแต ๑๓ - ๑๕ วา เรอกลาง จะตองมความยาว (สง) ประมาณ ๑๒ - ๑๓ วา เรอจว จะตองมความยาว (สง) ประมาณ ๑๐ วา ขนาดของลาตน วดรอบตรงโคน ๓.๕ เมตร วดรอบปลายลาตน ๒.๑๕ เมตร เปนขนาดทเหมาะทสดทจะนามาขดเรอ สามารถบรรจฝพายไดตงแต ๒๐ – ๕๐ คน
สวนหวและทายเรอ เสรมตอใหเชดงอน เรยวเลกสวยงาม โดยเฉพาะสวนหวเรอทเรยกวา “โขนเรอ” นน จะมการสลกเสลาใหเปนลวดลายสวยงามบาง วาดภาพทมสสนสดใสบาง สวนใหญโขนเรอสามารถถอดออกจากตวเรอได เรอยาว เปนเรอทมไวสาหรบแขงขนกน ในยามหนานาหลงงานบญสาคญๆ เพอใหความสนกสนานครกครน แกผมารวมทาบญ และถอเปนประเพณททาสบทอดตอกนมาเปนเวลาชานาน เรอยาวจงมกเปนสมบตของวด มากกวาของชาวบานผหนงผใด การขดเรอยาวเปนหนาทของพระ และชาวบานทจะรวมแรงรวมใจกนทาขน
เรอยาว “จาปาทอง” ของ
วดสมปทวน (นอก)
กอนจะนาเรอยาวลงนาทกครง จะตองตกแตงโขนเรอ และลาเรอใหงดงาม มการประดบประดาดวยผาแพรสสวยสด ดอกไม พวงมาลย ธปเทยน และเครองเซนแมยานาง ซงถอวาเปนเทพารกษ ประจาเรอยาวแตละลา นอกจากเรอยาวจะถอเปนของสงอยางหนงแลว ยงเชอกนวาไมตะเคยน ซงนามาทาเรอยาวนนเปนไมทมอานาจและความศกดสทธดวย ในวนแขงเรอยาว แมนาจะเนองแนนไปดวยเรอสารพดชนด ผคนจากทวทกตาบล ตางพากนพายเรอมาใหกาลงใจกบเรอของหมบานของตน เปนทสนกสนานยงนก
และสาหรบตอนตอไปจะไดพบกบ เรอเปด เรอทมหวเรอแบนคลายปากเปด ........☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอสาปน ”
เรอสาปน คาวา “สาปน” มาจากภาษาจนแตจวออกเสยง “ซาปง” ซงหมายถง กระดานสามแผน แลวไทยมาเรยกวา สาปน บางทชาวมลายกเรยกกนวา “เรอสามปาน” ตอดวยไมกระดาน ๓ แผนคอทองเรอ ๑ แผน และขางเรอขางละแผน เปนเรอจนขนาดเลกตดอยกบเรอสาเภาจนสาหรบชวยชวตยามฉกเฉน หรอพายจากเรอสาเภาเขามาตดตอกบชายฝง ในรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหสงซอเรอสาปนจนจากเมองกวางตงเขามา เพอใหขาราชบรพารฝายในไดพายเลน ตอมาไดมการปรบปรงรปแบบเรอใหมและแตกแขนงมากทสด เชน สาปนพาย สาปนเพรยว สาปนสวน และสาปนแปลง โดยทวไปจะมรปแบบคลาย ๆ กน จะตางกนบางกตรงรายละเอยด ขนาด และลกษณะของการใชงาน ดงน
* เรอสาปนพาย เปนเรอตอขนาดเลก หวและทายเรอตรง ใชสาหรบพายขายสนคาพวกพชผกผลไม ซงบรรทกของจานวนไมมากนก และใชขายกวยเตยว กาแฟ โอเลยง สวนเรอสาปนขนาดใหญขนมาจะบรรทกพชผก ผลไมไดมากกวา เรยกวา “เรอสาปนคอน”
เรอสาปนพาย พบมากในลานาบางปะกง และสงเกตชาวบานทใชมกเปนชาวบานเชอสายจน * เรอสาปนเพรยว เปนเรอทตอดวยไมกระดาน ๕ แผน สวนประกอบของเรอมกระดกงยาวจรดทวนหวและทวนทาย สวนหวทายมแผนปดวาดเปนวงโคงอยางสวยงาม ตามขอบและกลางแผนหวทายจะเลยมดวยแผนเหลกเพอรกษาสวนหวทายเรอไมใหแตก ลกษณะเรอหวทายเรยว คอนขางโคลงคนพายจะตองนงชนเขาหรอหอยเทาขณะพาย เปนเรอทพระภกษสงฆใชพายบณฑบาต และในฤดนาหนาทอดกฐน หรอผาปา เดกวดจะนามาพายแขงกน
* เรอสาปนจาง เปนเรอตอดวยไมสกกระดาน ๕ แผน คลายกบเรอสาปนเพรยว แตประกอบดวยเปยะและกระทงพนหวเรอ พนกลางลดตาลง มกระทงทนงกลางลา เอกลกษณของเรอแบบนอยทหลกแจวสาหรบใชแจว บรเวณทายเรอมหางเสอ มกานพงงายนขนสาหรบใชเทาเขยบงคบเรอไปตามทศทางทตองการ เพอชวยไมใหตองคดหรอวาดใหหนกแรง นยมใชเปนเรอสาหรบรบสงผโดยสาร * เรอสาปนสวน ดดแปลงมาจากเรอสาปนเดม แตมขนาดใหญกวา ใชแจวทงหวและทาย กลางลามประทนใชไมไผเหลาเปนซบาง ๆ สานขด ชนในปดวยจาก ภายนอกยาดวยชนเพอปองกนแดดและฝน ใชบรรทกพชผกผลไมออกมาจากสวน
เรอสาปนสวน เดมใชไมไผสานเปนกระแชง ปจจบนชาวบานหนมาใชสงกะสแทน
* เรอบรรทกสนคา เปนเรอสาปนทมขนาดใหญทสด สวนกวางมขนาดใหญราว ๒ วา เปนเรอประทนมขยาบหว และทาย เพอเปนเครองกนแดดและฝนซงสามารถเลอนเขาออกจากประทนเรอได ใชแจวไดทงทายเรอและหวเรอ ถาใชเปนทอยอาศยดวย จะปกระดานเตมลา
สาหรบในตอนตอไปจะพาไปรจกกบ เรอปาบ ซงเปนสญจรไปมาหรอคาขายเลกๆนอยๆและ เรออแปะ เรอขายชา กาแฟของอาแปะ.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอตงเก และเรอสาเภา ”
วนนจะพาไปรจกกบ เรอตงเก และ เรอสาเภา ซงเปนเรอสาหรบออกทะเล เรอตงเก เปนเรอตอชนดหนง ใชจบปลาตามชายฝงทะเล ทางดานคอนมาทางหวเรอมเกง ๒ ชน
ชนลางเปนทตดตงเครองยนต ชนบนเปนทสาหรบควบคมเรอ ใชดทศทาง มเสากระโดง บนเสากระโดงมแปนกลมสาหรบคนขนไปยนสงเกตการณ เรยกวา “รงกา” ดานทายเรอมทสาหรบโรยอวน และดานหวเรอมทสาหรบกวานอวน
เรอตงเก
เรอสาเภา
สาหรบ เรอสาเภา จะเปนเรอใบเดนทะเลแบบจน มชอเรยกอนอกคอ สะเภา ตะเภา โดยปกตเรอ
สาเภาจะมความแตกตางกนบาง บางลามหวเรอแหลม ตวเรอโคงและกนนาลก เหมาะทจะใชเดนในนานนาลก ๆ ทมฝงเปนหน บางลามหวเรอปานและทองแบน เหมาะทจะใชเดนตามแมนาตน ๆ ทมฝงเปนทราย แบบแบบเรอสาเภาของจนมอทธพลตอการสรางเรอสาเภาของไทย ลกษณะของเรอสาเภาทวไปคอ มรปรางปาน เกงทายสงมากและทายยนออกไป สวนกระดกงเลกหรอไมมเลย เสากระโดงมกสง และใชใบแขวนทมพรวนใบขนาบขวางยาวตลอด การเคลอนทตองอาศยพลงงานลมเปนสาคญ ดงนน การเดนเรอสาเภาจากทหนงไปยงอกทหนงจงตองอาศยลมทพดประจาฤดกาล เชน เรอสาเภาไทยทแตงออกไปคาขายยงประเทศจน มกจะออกเดนทางจากกรงเทพฯ ประมาณปลายเดอนพฤษภาคมจนถงเดอนกรกฎาคม ซงเปนฤดมรสมตะวนออกเฉยงใต เรยกตามภาษาไทยวา มลมสลาตน และกลบเขากรงเทพฯ ประมาณปลายเดอนกมภาพนธจนถงตนเดอนเมษายนในฤดมรสมตะวนออกเฉยงเหนอเรยกตามภาษาไทยวา มลมตะเภาพดมา
เรอสาเภาใชเปนเรอบรรทกสนคาไปขายทางทะเลและบรรทกผโดยสาร เมอป พ.ศ. ๒๕๑๐ ยงมรายงานพบเหน เรอสาเภาแบบไทยขนสงสนคาแถบเมองทาชายทะเล เชน สมทรปราการ อาเภอบางปะกง (จงหวดฉะเชงเทรา) ชลบร ระยอง ฯลฯ
ในตอนตอไปจะเลาถงความสาคญของเรอทสามารถสะทอนใหเหนถงวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง โปรดตดตาม .......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอหม และ เรอพายมา ”
วนนขอพาไปรจกกบเรอทมความสวยงามและสงาองอาจ ๒ ชนดไดแก เรอหม และ เรอพายมา เรอหม เปนเรอซงขดจากไมซงขนาดเลก เชน ตะเคยน มะคา ไมสก ความยาวโดยเฉลยประมาณ ๔ เมตร มลกษณะปองตรงกลางลา เสรมกราบ หวทายเรอเรยวเลกหลมยาวไมสมตว จงเรยกวา “เรอหม” สวนทายเรอจะงอนเชดมากกวาสวนหวเลกนอยหรอเสมอกน เปนเรอขนาดเลก ตรงกลางลาจะปพนเรยบ สวนใหญชาวบานในลมนาบางปะกง จะใชเปนเรอโดยสารไปมาในระยะทางใกลๆ หรอใชหาปลาตามทงนา ลงเบด หรอพายไปทาบญทวด
ทอาจารยไพฑรย ขาวมาลา บอกวาหวและทายเรอเลกหลม ไมสมกบตวของลาเรอทอวนปอม
เรอหมเปนเรอขดทสวยงามและเกาแกอกชนดหนงของไทย ทสมยกอนพอแมจะสรางเรอชนดนใหลกส
วน เรอพายมา สนนษฐานวามมาตงแตสมยกรงศรอยธยา นยมขดจากไมสกหรอไมตะเคยน เรอท
เรอหม
าวไวใช
สเปน มลกษณะรปรางสงางามองอาจผงผาย ทองเรอกลม หวทายเรยวงอน ทางหวจะยาวและตากวาทางทายเลกนอย และยงมไมสกทาหกระตาย (ไมขวางอนสดทายทหวและทายเรอ) รบกราบเรอ ตรงหวเรอจะเสรมกราบใหสงขน หวทายปแครเกอบเสมอปากเรอ ซงสอดคลองกบหนงสอพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕ ทไดอธบายคา “พายมา” ไววา “ชอเรอขดเสรมกราบ ขนาดใหญ ขางกราบมราโท (ไมกระดานเรยบทประกบบนกราบเรอ) ทายเรอมขยาบ (เครองกนแดดและฝนทเลอนเขาออกจากประทนเรอได) สาหรบพกอาศย มทงขนาดใหญและขนาดเลก มแจวเดยวหรอ ๒ แจว หวทายงอน ใชบรรทกสนคาและใชงานอนๆ เรยกวา ไพมา พะมา หรอพลายมากม” สมเดจพระ
เจาบรมวงศเธอเจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ ทรงใหขอสนนษฐานวา “คาวาพะมาอาจเรยกเพยนมาจากคาวา พมา กได เนองจากรปรางลกษณะคลายกบเรอพนเมองทพบในพมา”
เรอพายมา เปนเรอทมความสงางาม เหมาะสาหรบผชาย
(พพธภณฑเรอไทย จงหวดพระนครศรอยธยา)
และในตอนตอไปจะแนะนาใหรจกกบ เรอชะลา พระเอกในคลองแคบ ๆ และนาตน........☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรอหางยาว ”
ตอนนจะพาไปรจกกบ เรอหางยาว ซงเปนเรอทองแบน หรอ รปตวว เพรยวยาว ทายตด หวเรอเรยว
แหลมและงอนเชดขน มนาหนกเบา เพราะใชไมอดเปนวสดประกอบเปนแผนเปลอกเรอ ขบเคลอนดวยเครองยนต ซงตดไวบนแทนตอนทายเรอ แลวตอเพลายาวยนออกไปจากทายเรอ ปลายเพลาตดใบพดและหางเสอ แลดคลายหางตอยาวออกไปจากเรอ และยกขนลงโยกไปทางซายทางขวา เพอเปลยนทศทางได
การตอเรอยาวลาแรกของประเทศไทย เปนผลงานของ ไพฑรย อนวจตร บานอยขางวดเทพราช อาเภอบานโพธ ความเปนมาสบเนองจากมการนาเขาเครองสบนาคาวาซากจากประเทศญปน ชางฑรย จงไดตอเรอขนแลวดดแปลงเครองสบนามาทาใหมทอเปนหางยาว มใบพดและหางปลา เรอลานชางฑรยตอใหวดเทพราชและไดแลนอวดโฉมอยในคลองประเวศบรรมย ตอมาอ “ฑรย เทพราช” ไดดดแปลงความยาวของเรอใหสนเขา โดยทาเปนสองตอน ใหตอนทายแตะนานอยทสด ทาใหเรอวงไดเรวมากขน เรยกวา “เรอสองตอน” ปรากฏวา ชาวบานจากตางจงหวดและตางประเทศสงตอใชกนเปนจานวนมาก จนทาไมทน จงเกดมอตอเรอเกดขนโดยเอาแบบอยางไป
เรอหางยาว
และในตอนตอไปขอแนะนาใหรจกกบเรอทะเลบาง นนคอ เรอตงเก ซงเปนเรอจบปลาทะเล และ
เรอสาเภา ซงเปนเรอใบเดนทะเลแบบจน .......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ เรออโปง และ เรอขโมดยา ”
เรออโปง หรอ เรอหลมโปง เปนเรอขดทมลกษณะพเศษกวาเรอขดอน ๆ เพราะทาจากตนตาลผาซก แลวใชแกลบสมไสจนเหลอแตเปลอกนอก จากนนจงปดทายดวยไมกระดานแลวยาดวยชนไมใหนารวซม เรอชนดนเปนเรอทชาวบานทาขนเพอใหใชงานงาย ๆ พายในนาตนหรอตดตอไปมาระหวางบานใกลเรอนเคยง บรรทกของหนกไมได อายใชงานสน จดเปนเรอไมถาวรและเปนเรอพนบานอยางแทจรง แตในลมนาบางปะกงพบวามชางพนบานนาไมสกมาขดเปนเรออโปงดวย
เรออโปง ขดจากไมสกพบทชายฝงแมนาบางปะกง อาเภอบางคลา
สวน เรอขโมดยา เปนเรอขดจากซงทงตน รปรางคอนขางเพรยว หวและทายเรยว บนหวและทายเรอเสรมไมตอเปนโขนงอนเชดขน ดานขางหวเรอเขยนลวดลายดวยนายาสตาง ๆ วางกระทงกลางลาสาหรบคนนงพายได เปนเรอพาหนะแสดงสมณศกดของเจาอาวาส หรอเปนเรอประจายศของพระราชาคณะ
จากการสมภาษณพระครสมยศ วรสทธ อดตเจาอาวาสวดสมปทวน(นอก) เลาวา วดนเคยมเรอเกง ๘ แจว ซงสมเดจพระสงฆราชในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๕) พระราชทานใหหลวงปญานรงษมนวงศ อดตเจาอาวาสวดสมปทวน(นอก) องคท ๖ และเปนอดตเจาคณะจงหวดฉะเชงเทรา องคท ๕ แตเจาอาวาสองคตอ ๆ มาไดรอเอาไมเรอไปทาประโยชนอยางอน
สาหรบในตอนตอไปจะพาไปรจกกบ เรอบด เรอเลกทใชงาย เกบกงาย........☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง
ตอน “ เรอเอยมจน และ เรอกาปน ”
วนนทานจะไดรจกกบ เรอเอยมจน เปนเรอขนาดใหญ นยมตอดวยไมเคยม ทองเรอเรยวเลกแหลมเลกนอย หวและทายเรอจะเปนทวนไมตงขนแขง ๆ เรยกวา “ทวนตง” ไมออนโคงเหมอนทวนเรอกระแชง ระดบของเรอจากหวถงทายเกอบจะอยในระดบเดยวกน หางเสอเรอเปนประเภททใชคลองตดกบหลกทายเรอ ไมเหมอนหางเสอเรอกระแชงทเกยวตดกบทายเรอ ทายเรอมขยาบเปนหลงคา สาหรบเปนทพกและนงถอหางเสอ เรอเอยมจน ในภาษาจนแตจวออกเสยงวา “เอยมจน” แปลวา เรอเกลอ เขาใจวาจะเคยใชบรรทกเกลอมากอน อกทงเจาของเรอสวนใหญเปนชาวจน เรอนนยมใชบรรทกสนคาขนาดหนกในบรเวณปากนาสาคญ ๆ ของประเทศไทย โดยเฉพาะทปากแมนาบางปะกง เคลอนทโดยการลากจงดวยเรอยนต
เรอเอยมจน
สาหรบ เรอกาปน นน เปนเรอเดนทะเลขนาดใหญชนดหนง ซงจากประวตเรอของไทย ผชานาญการตอเรอชนดน ในยคแรก ๆ คอ สมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) ในขณะนนมยศเปน หลวงนายสทธ และไดไปชวยบดาคอสมเดจเจาพระยาบรมมหาประยรวงศสรางเมองจนทบรใหมทเนนวงบางกะจะ หลวงนายสทธไดตอเรอกาปนใบขนทเมองจนทบรชอ “เรอแกวกลางสมทร” เมอพ.ศ. ๒๓๗๘ และไดนอมเกลาฯ ถวายพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๓) ตอจากนนไดมการตอเรอกาปนใบทเมองนอกหลายลา
นอกจากน พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๓) ยงไดโปรดเกลาฯ ใหเจาพระยานครศรธรรมราช (นอย) ตอเรอกาปนแปลงสาหรบใชเปนเรอรบ มรปลกษณะหวเรอเปนปากปลา ทายเรอเปนกาปน ขนาดยาว ๑๑ วา กวาง ๙ ศอก ๑ คบ ใชแจวและใบในการขบเคลอนเรอ
รปลกษณะของเรอกาปนจะมหวเรอเรยวแหลม ทายเรอมนและราบในระดบเดยวกบหวเรอ ถามเสายาวยนออกไปสาหรบผกสายใบ มเสากระโดง ๓ เสา มใบเรยกวา “เรอกาปนใบ” ถาเสากระโดงตรงกลางไมมปลองไฟ ใชเดนดวยกาลงเครองจกรไอนา เรยกวา “เรอกาปนไฟ” เรอชนดนในอดตมแลนเขามาในแมนา บางปะกง เหนไดจากการตงเสาใหญเพอขงพาดสายโทรเลขขามแมนาบางปะกง จาเปนตองใชเสาไมทมความยาวมาก ๆ มาตงทาเสา เพราะกลววาเสาใบเรอกาปนจะตด เรอกาปน
ในตอนตอไปภมใจเสนอ เรอกลไฟ ซงเปนเรอกาปนแบบตะวนตกทใชเครองจกรพลงไอนา
ขบเคลอนแทนการใชใบและพลงงานลม.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ แลนเรอไปบนสายนา ”
การทจะทาใหเรอแตละลาสามารถแลนไปบนสายนาได กดวยวธ การพาย การแจว หรอ ตดเครองยนต แตในโอกาสนจะขอเลาถงแตเฉพาะการพายและการแจวเทานน การพายเรอนอกจากจะชวยพยนาใหเรอแลนไปไดแลว ยงชวยพยงไมใหเรอลมอกดวย คนทหดพายใหม ๆ มกจะนาใบพายจมลงไปในนามากเกนไป ทาใหเรอหนไปหนมาไมตรงทาง วธการชวยไมใหเรอโคลงเคลงคอใหใชใบพายแตะนาไว จะพยงเรอได
การพายม ๒ ลกษณะ คอ การคด และการวาด การคดเรอ เปนการกดดามพายลง เรยกวา พายงด งดกบขางเรอหากคดไปทางดานซายหวเรอกหนไปทางซาย ถาคดไปขวาหวเรอกหนขวา จะพายเดยวหรอพายคกได สวนมากถาเปนเรอลาเลกกพายเดยว เชน เรอบด เรอหม เรอสาปนเพรยว เปนตน แตสาหรบเรอทมขนาดใหญขนมาหนอยกมกจะพายคกนสองคน คนหนงอยทายทาหนาทคดหรอวาดใหเรอตรงทาง คนพายหวมหนาทพายอยางเดยว แตสามารถชวยคดชวยวาดไดหากคนอยทายพายไมไหว เชน ในขณะทนาเชยวมาก
ชาวบานพายเรอไปทาบญทวด การแจว ยากกวาการพายเรอ ตองใชกาลงทงแขนและขา และรวธการยนทรงตวใหด คนไมเคยแจวใหมๆ จะกะระยะไมถก หรอพลดตกนาเลยกม ใบแจว มลกษณะคลายพาย แตใหญและยาวกวา ๒ - ๓ เทา ตรงปลายดามแจวมไมยาวราว ๗ นว สวมสกดไวสาหรบจบ เรยกวา หมวกแจว ซงสาคญมาก เพราะชวยในการบงคบใบแจวอยในลกษณะทตองการ วธการคดดวยแจวไมเหมอนกบการคดดวยพาย เพราะแจวมขนาดใหญ กนนาลก ตองโหนตวใหดามแจวตาลงมา แตตองทาใหใบแจวไมงดนาเตมหนา ใบแจวตองเบยงสลบกนไปมาบาง เพอไมใหหนกแรงเรยกตามภาษาคนเรอวา “ควง” ใบแจวจะตองมหลกแจว ขนาดยาว ๒ ฟต เสยบลงไปในชองเตาแจวหรอเตาหบทอยขางเรอ ถาหลกแจวไมแนนกใชลมตอกบงคบจนแนน การตดตงหลกแจวไวทายเรอจะตองไวทางซายมอของคนแจว ถาอยหว
เรอกใหไวทขวามอของคนแจว แจวจะตองมเครองยดตดกบหลกแจว จงจะแจวไปได เมอจะแจวกเอาหแจวคลองกบหลกแจวไวแลวตะบดหแจวใหแนนดวย ซงหแจวทวามกจะทาจากดายดบ หรอเปลอกตนปอตากแหง แลวนามาขดเปนวงๆ หลายอน ถาหแจวแหงกใหเอานาหยอดจะชวยใหแจวไดคลองขน
ชาวบานกาลงแจวเรอ
ตอนตอไปจะแนะนาใหรจกเรอประเภทตางๆ ทใชงานในลมนาบางปะกง เรมจากเรอโกลน.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
สารบญภาพประกอบบทความ
ตอนท ชอเรอง ชอภาพ ๑. แมนากบลาเรอ (boat) Image ๑๙ ๒. เรอขด ๑ (boat 2) Image ๓ , ๒ , ๕ ๓. เรอขด ๒ (boat 2) Image ๑ , ๔ , ๒๑ ๔. เรอตอ (boat) Image ๓๐ ๕. แลนเรอไปบนสายนา (boat) Image ๕๐ ๖. เรอโกลน (boat) Image ๓๑ ๗. เรอมาด (มาดพาย , มาดประทน , มาดเกง) (boat) Image ๒๓ , ๕๖ , ๕๘ ๘. เรอหมและเรอพายมา (boat) Image ๕๔ , ๕๕ ๙. เรอชะลา (boat) Image ๒๔ ๑๐. เรอยาว (เรอแขง) (boat) Image ๒๕ ๑๑. เรอเปดและเรอมวง (boat) Image ๕๗ ๑๒. เรออโปงและเรอขโมดยา (boat) Image ๒๗ ๑๓. เรอบด (boat) Image ๒๘ ๑๔. เรอฉลอมและเรอฉลอมทายญวน (boat) Image ๒๙ , ๓๒ ๑๕. เรอกอและ (boat) Image ๓๓ ๑๖. เรอสาปน (สาปนพาย , สาปนสวน) (boat) Image ๓๔ , ๓๕ ๑๗. เรอปาบและเรออแปะ (boat) Image ๓๖ , ๓๘ ๑๘. เรอกระแชง (boat) Image ๓๗ ๑๙. เรอพระทนง (boat) Image ๕๓ ๒๐. เรอเขมและเรอผหลอก (boat) Image ๕๑ , ๓๙-๔๐ ๒๑. เรอขางกระดาน (boat) Image ๕๒ ๒๒. เรอเอยมจนและเรอกาปน (boat) Image ๔๙ , ๔๑ ๒๓. เรอกลไฟ - ๒๔. เรอแทกซและเรอเมล (boat) Image ๔๒ , ๔๓ ๒๕. เรอหางยาว (boat) Image ๔๖ ๒๖. เรอสาเภาและเรอตงเก (boat) Image ๔๕ , ๔๔ ๒๗. เรอกบความผกพนในวถชวต ๑ (boat) Image ๖ ๒๘. เรอกบความผกพนในวถชวต ๒ (boat) Image ๙ , ๑๒ , ๑๖ ๒๙. สานกแหงการอนรกษ ๑ (boat) Image ๑๘ , ๔๗ ๓๐. สานกแหงการอนรกษ ๒ (boat) Image ๑๑ , ๑๓
เรอ : ภาพสะทอนวถชวตของชาวบานในลมนาบางปะกง ตอน “ สานกแหงการอนรกษ (๒๙) ”
จากสภาพทตงทางภมศาสตรของฉะเชงเทราเปนเมองลมนามแมนา ค คลองมากกวา ๕๐๐ สาย ทเชอมโยงถงกน มเรอทชาวบานใชสญจรไปมาทงเรอพาย เรอแจว และเรอยนตแลนขวกไขวไปมา ทาใหวถชวตของชาวบาน ตองผกพนกบสายนามาเนนนาน ดงนน สภาพตามสายตาของผทไดพบเหน เมองฉะเชงเทราจงไมตางจากเมองเวนสของประเทศอตาล จงนาจะเหมาะกบคาเรยกทวา “ฉะเชงเทราเวนสของภาคตะวนออก” เรอแตละลาทชาวบานนามาใชเปนพาหนะสญจรในลมนาบางปะกง ไมวาจะเปนประเภทของเรอตอหรอเรอขด ทงประเภทเรอพาย เรอแจว เรอยนต และไมวาจะเปนเรอแมนา หรอเรอทะเลกตาม ลวนถกสรางขนมาดวยภมปญญาของชางพนบานทชานาญการตอเรอ ประกอบกบเปนเมองทมปาไมมาก และกเปนไมทสามารถนามาใชสรางเรอได อาท ไมสก ไมตะเคยน เปนตน จงเหมาะสมตอการตงอตอเรอ และคานเรอสาหรบซอมแซมเรอ เรอชนดตาง ๆ ทถกสรางขน ไมวาจะเปน เรอพายมา เรอกระแชง เรอสาปน ฯลฯ สามารถสะทอนใหเหนภมปญญาของชางเรอ ทงในเรองของการคดเลอกไมมาเปนวสดสาคญในการสรางเรอ การออกแบบรปเรอ ชางแตละคนตางมเทคนคและวธการในการสรางเรอเฉพาะตว เรอแตละลาจะมเอกลกษณตามลกษณะการใชงาน และชอเรยกแตกตางกนไป
ลงชวนพายเรอมาด ออกเกบกเบดราวทลงดกปลาไวในคลอง
เมอชาวบานกบเรอตองโลดแลนไปมาพรอมกนบนสายนามาอยางยาวนาน ยอมกอเกดเรองราวทหลากหลายกลายเปนประวตศาสตรทองถนของลมนาบางปะกง เชน การเกดกบฏองยยดเมองฉะเชงเทราทชาวจนใชเรอบรรทกออย มาบรรทกกาลงคนและอาวธเขาทาการยดเมอง การเสดจประพาสเมองฉะเชงเทราโดยเรอมาตามลานาบางปะกงของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๔) และพระบาทสมเดจ
พระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๕) การเดนทางมาตรวจราชการของขาราชการชนผใหญจากกรงเทพฯ หรอแมกระทงการเดนทางเขามาในลมนาบางปะกงของชาวตางชาต ทงชาวตะวนตก ทเดนทางเขามาเผยแผศาสนาครสต และชาวจนทพากนอพยพเขามาตงหลกแหลงทามาหากนตามความถนด โดยเฉพาะการคาททาใหฉะเชงเทรากลายเปนเมองเศรษฐกจสาคญมาแตครงอดต เชน การตงโรงหบทานาตาลทราย การตงโรงส
ในวนนวถการดาเนนชวตของชาวบานทอยรมนาบางปะกง ไมคกคกเหมอนเมอครงอดต เนองจากชาวบานหนมาใชเสนทางสญจรทางบกมากขน “รถ” กลายเปนพาหนะสาคญขนมาแทนท “เรอ”
ในตอนหนาจะเลาถงความมงมนของชาวบานลมนาบางปะกงทจะอนรกษเรอใหคงอยสบไป ซงจะเสนอเปนตอนจบ.......☺
ผลงานวจย : นางองตะวน แพลกอนทร และนายนรนดร เรอนอนทร เรยบเรยงโดย : เยาวนศ เตงไตรรตน สวช.
![งานสิ่งใด งานสิงใด งานสิ่งใด ...a1374041420].pdfงานส งใด งานส งใด แม ใครละเลยท](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/5f9276ecf88d4e158c647d93/aaaaaaaafa-aaaaaaafa-aaaaaaaafa.jpg)
