1

กฎหมายมรดก

มค าถามวา เมอเจามรดกถงแกความตาย ใครบางทจะมสทธไดรบมรดก หรอเปนทายาทของผตาย บคคลซงจะมสทธไดรบมรดกของผตาย กฎหมายก าหนดไว 2 ประเภทคอ ทายาทโดยพนยกรรม กบทายาทโดยธรรมหรอทายาทโดยผลของกฎหมาย ซงทายาทโดยธรรมนจะมสทธไดรบมรดกของผตายตอเมอ ผตายไมไดท าพนยกรรมจ าหนายทรพยมรดกของตนเอาไว หรอจ าหนายไวไมหมด (ป.พ.พ. ม.1620)

มาตรา 1620 “ถาผใดตายโดยไมไดท าพนยกรรมไวหรอท าพนยกรรมไวแตไมมผลบงคบได ใหปนทรพยมรดกทงหมดแกทายาทโดยธรรมของผตายนนตามกฎหมาย

ถาผใดตายโดยไดท าพนยกรรมไว แตพนยกรรมนนจ าหนายทรพยหรอมผลบงคบไดแตเพยงบางสวนแหงทรพยมรดก ใหปนสวนทมไดจ าหนายโดยพนยกรรม หรอสวนทพนยกรรมไมมผลบงคบใหแกทายาทโดยธรรมตามกฎหมาย”

เชน นายจนทรท าพนยกรรมยกทดนแปลงหนงของตนใหแก นายอนทรนองชายตางมารดา สวนทดนแปลงอน และทรพยสนอนนายจนทรไมไดท าพนยกรรมใหแกผใด เชนน ทดนแปลงซงยกใหแกนายอนทรกตกทอดไดแกนายอนทร สวนทดนแปลงอน และทรพยสนอนกจะตกทอดไดแกทายาทโดยธรรมของนายจนทร 1. ทายาทและคณสมบตของทายาท

ทายาทไดแก บคคลทจะมสทธไดรบกองมรดกของเจามรดก ซงทายาทจะตองมคณสมบตดงตอไปน

1.บคคลทจะเปนทายาทจะตองมสภาพบคคลอยในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย ทงนเพราะการรบมรดกเปนสทธประการหนง ผทจะมสทธรบมรดกตองเปนผทรงสทธตามกฎหมาย ซงจะตองมสภาพบคคลในขณะทเจามรดกถงแกความตาย ดงนนบคคลตอไปนจงไมมคณสมบตเปนทายาท ก) บคคลทตายกอนเจามรดกหรอสนสภาพบคคลกอนเจามรดกถงแกความตาย ไมวาจะเปนการตายโดยธรรมชาตหรอตายโดยผลของกฎหมาย ส าหรบการตายโดยผลของกฎหมาย หรอตายโดยการสาบสญนนจะถอวาทายาทผนนถงแกความตายเมอศาลไดมค าสงใหเปนคนสาบสญ แตผลของการสนสภาพบคคลจะมผลยอนหลงไปถงวนทครบก าหนดตามมาตรา 62 “บคคลซงศาลไดมค าสงใหเปนคนสาบสญ ใหถอวาถงแกความตายเมอครบก าหนดระยะเวลาดงทระบไวในมาตรา 61”

ข) บคคลทตายพรอมกบเจามรดก เนองจากในขณะทเจามรดกถงแกความตาย บคคลดงกลาวกถงแกความตายเชนเดยวกน ดงนนบคคลดงกลาวกไมมฐานะเปนทายาทในขณะทเจามรดกถงแกความตาย

2

ค) บคคลทมสภาพบคคลภายหลงทเจามรดกถงแกความตายยอมไมมสภาพบคคลในขณะทเจามรดกถงแกความตาย แตทงนมขอยกเวนแต 2 กรณคอ

ค.1 ตาม ป.พ.พ. ม.1604 ว.2 “เพอประโยชนแหงมาตราน ใหถอวาเดกทเกดมารอดอยภายในสามรอยสบวนนบแตเวลาทเจามรดกถงแกความตายนน เปนทารกในครรภมารดาอยในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย”

ค.2 ตาม ป.พ.พ. ม.1678 “เมอมลนธใดซงกอตงขนโดยพนยกรรมไดตงขนเปนนตบคคลแลว ใหถอวาทรพยสนซงผท าพนยกรรมจดสรรไวเพอการนน ตกเปนของนตบคคลนนตงแตเวลาซงพนยกรรมมผลเวนแตจะมขอก าหนดไวในพนยกรรมเปนอยางอน”

2. บคคลทเปนทายาทจะตองมฐานะเปนทายาทประเภทหนงประเภทใดดงตอไปน หรอ

ทงสองประเภทกได 2.1 ทายาทโดยธรรม หรอ ทายาทโดยผลของกฎหมาย ตามมาตรา 1629 2.2 ทายาทโดยพนยกรรม หรอทายาทโดยเจตนาของเจามรดก แมวาผทจะมสทธไดรบมรดกจะมทงทายาทโดยธรรมและทายาทโดยพนยกรรม แตกฎหมายกจดล าดบทายาททจะมสทธรบมรดกของเจามรดกของไววา ถาผตายไมไดท าพนยกรรมไว หรอท าไวแตพนยกรรมไมมผลบงคบได หรอท าไวแตพนยกรรมมผลบงคบไดเพยงบางสวน กใหปนทรพยมรดกทผตายไมไดท าพนยกรรมเอาไว หรอสวนทมผลบงคบไมไดใหแกทายาทโดยธรรมของเจามรดก1 ดงนนถาซงเทากบวากฎหมายจดล าดบทายาทใหทายาทโดยพนยกรรมมสทธไดรบมรดกอนทายาทโดยธรรม 2. ทายาทโดยพนยกรรม

พนยกรรม หมายถง การแสดงเจตนาก าหนดการเผอตายซงใหมผลบงคบไดเมอถงแกความตาย หรอถาเปนภาษาพดกไดแก ค าสงเสยของผตาย นนเอง

พนยกรรมตองท าอยางไร พนยกรรม หรอค าสงเสยของผตายซงจะมผลบงคบไดตามกฎหมายนน จะตองท าตามรปแบบของกฎหมายทก าหนดไว มเชนนนค าสงเสยของผตายจะไมมผลบงคบไดตามกฎหมาย โดยกฎหมายก าหนดรปแบบของพนยกรรมไว 5 แบบ

1 มาตรา 1620 “ถาผใดตายโดยไมไดท าพนยกรรมไวหรอท าพนยกรรมไวแตไมมผลบงคบได ใหปนทรพยมรดกทงหมดแกทายาทโดยธรรมของผตายนนตามกฎหมาย ถาผใดตายโดยไดท าพนยกรรมไว แตพนยกรรมนนจ าหนายทรพยหรอมผลบงคบไดแกเพยงบางสวนแหงทรพยมรดก ใหปนสวนทมไดจ าหนายโดยพนยกรรม หรอสวนทพนยกรรมไมมผลบงคบใหแกทายาทโดยธรรมตามกฎหมาย”

3

1. พนยกรรมแบบธรรมดา ผท าพนยกรรมตองปฎบตดงตอไปน 1) ตองท าพนยกรรมเปนหนงสอ 2) พนยกรรมตองลงวนท เดอน ป ขณะทท าพนยกรรม ถาไมลงวนเดอนป

พนยกรรมจะมผลเปนโมฆะ 3) ผท าพนยกรรมตองลงลายมอชอตอหนาพยานอยางนอย 2 คนพรอม

กน แลวใหพยานทสองคนนนลงลายมอชอรบรองลายมอชอผท าพนยกรรมในขณะนนดวย พยานทลงลายมอชอรบรองดงกลาวจะตองเขยนชอตวเองเปน มฉะนนแลวไมสามารถเปนพยานในพนยกรรมได ซงอาจสงผลใหพนยกรรมตกเปนโมฆะได

4) ถาจะมการแกไขพนยกรรมโดยการขด ลบ ตกเตม จตองท าเปนหนงสอ ลง วน เดอนป และผท าพนยกรรมตองลงลายมอชไวตอหนาพยานอยางนอย 2 คนพรอมกนมฉะนนพนยกรมสวนทแกไขเปลยนแปลงนนไมสมบรณ แตคนงเสยไปเฉพาะแตขอก าหนดนนเทานน หาท าใหพนยกรรมสวนอนเสยไปทงฉบบดวยไม

5) พนยกรรมแบบนจะเขยนดวยลายมอ หรอพมพกได และผท าพนยกรรมจะใหบคคลอนเปนผเขยน หรอพมพกไดแตตองระบชอ และทอยของผเขยนหรอพมพใหชดเจนลงไวในพนยกรรม

2. พนยกรรแบบเขยนเองทงฉบบ ผท าพนยกรรมตองปฏบตดงตอไปน 1) พนยกรรมแบบเขยนเองทงฉบบ ผท าพนยกรรมตองลงมอเขยน

พนยกรรมกรรมดวยลายมอของตวเองทงหมด ตงแตอกษรตวแรกจนถงอกษรตวสดทาย การน าแบบพมพพนยกรรมมากรอกขอความลงไป ไมใชการท าพนยกรรมแบบเขยนเอง แตเปนการท าพนยกรรมในแบบธรรมดาซงตองมพยาน 2 คน

2) ผท าพนยกรรมตองลงวนท เดอน ป และลายมอชอของตนในพนยกรรม จะใชลายพมพนวมอโดยมพยานรบรอง 2 คนไมไดเขยนขอความทงหมดดวยลายมอตนเอง ตงแตวนเดอนป ค าสงเสย และการลงลายมอชอ

3) กรณทจะมการขดลบ ตกเตม หรอเปลยนแปลงแกไขพนยกรรม ผท าพนยกรรมจะตองท าเอง แลวลงลายมอชอก ากบมฉะนนการแกไขเปลยนแปลงไมมผลสมบรณ

พนยกรรมแบบเขยนเองนกฎหมายไมไดบงคบวาตองมพยาน ดงนนจะม หรอไมมกถา ถาการท าพนยกรรมแบบนมพยานดวย กจะท าใหนาเชอถอยงขน เพราะมพยานผรเหนดวย

3. พนยกรรมแบบเอกสารฝายเมอง ผท าตองปฏบตดงตอไปน 1) ผท าตองไปแจงขอความทตนประสงคใหลงไวในพนยกรรมของตอ

นายอ าเภอตอหนาพยานอกอยางนอย 2 คนพรอมกน โดยนายอ าเภอตองเปนผจดขอความตามทผท าพนยกรรมแจง

2) เมอนายอ าเภอจดขอความเสรจแลวตองอานใหผท าพนยกรรมและพยานฟง

4

3) เมอผท าพนยกรรมและพยานทราบแนชดวาขอความถกตองแลว ใหผท าพนยกรรมและพยานลงลายมอชอไวในพนยกรรม

4) นายอ าเภอลงลายมอชอและลงวนเดอนป พรอมกบเขยนลงไปในพนยกรรมดวยวาพนยกรรมนนไดท าขนถกตอง เสรจแลวประทบตราประจ าต าแหนง

5) การขดลบ ตกเตม หรอแกไขเปลยนแปลงพนยกรรมแบบเอกสารฝายเมองจะไมสมบรณถาผท าพนยกรรม พยาน และนายอ าเภอมไดลงลายมอชอก ากบไว

พนยกรรมแบบเอกสารฝายเมองจะท านอกทวาการอ าเภอกได ซงเปนถอเปนการใหบรการประชาชนของฝายปกครอง พนยกรรมแบบเอกสารฝายเมองเมอท าขนแลวผท าประสงคจะใหอ าเภอเกบรกษาไวให หรอจะเกบรกษาไวเองกได ถาประสงคจะใหอ าเภอเกบรกษาไวให อ าเภอกจะออกใบรบฝากพนยกรรมใหแกผท าพนยกรรม แตหากผท าพนยกรรมจะเกบรกษาพนยกรรมนนไวเอง กอนสงมอบพนยกรรมใหแกผท าพนยกรรม กฎหมายก าหนดใหนายอ าเภอคดส าเนาพนยกรรมไวแลวลงลายมอชอประทบตราต าแหนงในส าเนาพนยกรรมนน โดยระหวางทผท าพนยกรรมยงมชวตอยจะเกดเผยพนยกรรมนนแกบคคลอนไมได2

4. พนยกรรมแบบเอกสารลบ 1) ผท าพนยกรรมตองลงลายมอชอในพนยกรรม

ค าวา “พนยกรรม”ในขนตอนนหมายถง ค าสงเผอตายของผท าพนยกรรมเทานน ไมจ าเปนตองเปนพนยกรรมทท าขนถกตองตามแบบของกฎหมายแตอยางใด ขอเพยงตองมลายมอชอผท าพนยกรรมกเพยงพอแลว

2) ผท าพนยกรรมตองน าพนยกรรมใสซองแลวปดผนก เสรจแลวลงลายมอชอคาบรอยผนกนน

3) ผท าพนยกรรมน าพนยกรรมนนไปแสดงตอนายอ าเภอและพยาน 2 คน และใหถอยค าตอบคคลทงหมดเหลานนวาเปนพนยกรรมของตน ถาพนยกรรมนนผท าพนยกรรมไมไดเปนผเขยนเองโดยตลอด ผท าพนยกรรมจะตองแจงชอและทอยของผเขยนใหทราบดวย

4) เมอนายอ าเภอจดถอยค าของผท าพนยกรรมและวน เดอน ป ทท าพนยกรรมแสดงไวบนซอง และประทบตราประจ าต าแหนงแลว ผท าพนยกรรม พยาน และนายอ าเภอตองลงลายมอชอบนซองพนยกรรม

2 มาตรา 1662 “พนยกรรมซงไดท าเปนแบบเอกสารฝายเมองหรอเอกสารลบนน กรมการอ าเภอจะเปดเผยแกบคคลอนใดไมไดระหวางทผท าพนยกรรมยงมชวตอย และผท าพนยกรรมจะเรยกใหกรมการอ าเภอสงมอบพนยกรรมนนแกตนในเวลาใดๆกรมการอ าเภอจ าตองสงมอบให ถาพนยกรรมนนท าเปนแบบเอกสารฝายเมอง กอนสงมอบพนยกรรม ใหกรมการอ าเภอคดส าเนาพนยกรรมไวแลวลงลายมอชอประทบตราประจ าต าแหนงเปนส าคญ ส าเนาพนยกรรมนนจะเปดเผยแกบคคลอนใดไมได ในระหวางทผพนยกรรมยงมชวตอย”

5

5) การขดลบ ตกเตม หรอแกไขพนยกรรม ผท าพนยกรรมตองลงลายมอก ากบ แลวน าพนยกรรมใสซอง ผนกพนยกรรม แลวลงลายมอชอคาบรอยผนก เสรจแลวน าพนยกรรมไปแสดงตอนายอ าเภอพรอมดวยพยานอกอยางนอย 2 คน ซ าขนตอนเดมทงหมด

6) ในกรณทผท าพนยกรรมเปนใบ และหหนวก หรอพดไมได ผนนตองเขยนดวยตนเองบนซองพนยกรรมตอหนานายอ าเภอ และพยาน ดวยขอความวา พนยกรรมทผนกนนเปนของตนแทนการใหถอยค าในขอ 3

พนยกรรมแบบเอกสารลบตองไปท าทวาการอ าเภอผท าพนยกรรมจะท าดวยตนเองไมได พนยกรรมเมอไดท าเสรจแลวผท าพนยกรรมจะใหอ าเภอเกบรกษาใหหรอเกบรกษาเองกได ในกรณทผท าพนยกรรมจะเปนผเกบรกษาไวเอง พนยกรรมแบบเอกสารลบจะไมมการคดส าเนาพนยกรรมไวทการอ าเภอ

5. พนยกรรมดวยวาจา พนยกรรมแบบนจะมผลบงคบตามกฎหมายไดตอเมอ ไดท าขนในขณะทมพฤตการณพเศษคอ ผท าพนยกรรมนน ตกอยในอนตรายใกลความตาย มโรคระบาด มสงคราม โดยมขนตอนน

1) ผท าพนยกรรมตองแสดงความประสงคจะท าพนยกรรมตอหนาพยานอยางนอย 2 คน

2) พยาน 2 คนนนตองไปแสดงตนตอนายอ าเภอโดยไมชกชา และแจงขอความทผท าพนยกรรมสงไวดวยวาจานน พรอมทงแจงวนเดอนป สถานททท าพนยกรรม และพฤตการณพเศษนนไวดวย

3) นายอ าเภอตองจดขอความทพยานแจง 4) พยานทง 2 คนตองลงลายมอชอไว ถาเขยนชอตนเองไมไดจะลงลาย

พมพนวมอโดยมพยานลงลายมอชออยางนอย 2 คนกได พนยกรรมใน 4 รปแบบแรก ผท าพนยกรรมจะเลอกท ารปแบบใดกได ขนอยกบปจจย

หลายประการ เชน ความนาเชอถอ ความสะดวกในการท าพนยกรรม ซงหากจะพจารณาในดานความสะดวกก 2 แบบแรก แตกอาจจะมปญหาในเรองความนาเชอถอ ซงกอาจจะแกไขไดโดยการท าพนยกรรมเปนตนฉบบหลายฉบบ (ทกฉบบตองมขอความเหมอกน) โดยผท าพนยกรรมอาจจะมอบใหบคคลซงตนไววางใจเปนผดแลรกษา เมอผท าพนยกรรมถงแกความตายปญหาเรองพนยกรรมจรง หรอปลอมกลดลงเพราะสามารถตรวจเชคไดจากพนยกรรมทท าขนวามขอความตรงกนหรอไม โดยผท าพนยกรรมอาจจะเขยนลงในพนยกรรมดงน

“พนยกรรมฉบบนขาพเจาไดท าขนไวเปน .................ฉบบ มความถกตองตรงกน โดยฉบบทมอบใหแก...............................................เปนดแลรกษา ฉบบท สองมอบใหแก...............................................เปนผดแลรกษา” พนยกรรมในรปแบบท 3 และ 4 เปนพนยกรรมทมความนาเชอถอ เพราะไดท าขนตอบคคลซงเปนเจาพนกงานของรฐและเปนบคคลทไมมสวนไดเสยกบทายาท แตปญหาทมกจะ

6

เกดขน คอ นายอ าเภอซงกฎหมายใหมหนาทในการท าพนยกรรมทง 2 แบบไมไดใหความรวมมอ เนองจากกลววาจะมปญหายงยากในภายหลงกบตนเอง

ขอควรระวงในการท าพนยกรรม 1. พนยกรรมทกฎหมายบงคบวาตองมพยาน 2 คน นน ในขณะทผท า

พนยกรรมลงลายมอชอในพนยกรรม พยานทง 2 คนจะตองเหนโดยตลอด 2. กฎหมายหามมใหพยาน ผเขยน และคสมรสของพยาน หรอผเขยนเปนผ

ไดรบทรพยมรดกตามพนยกรรม มเชนนนจะหมดสทธในการไดรบทรพยมรดกตามพนยกรรม เชน ผท าพนยกรรม ท าพนยกรรมยกทดนใหแก นายอาย เชนนนาย

อาย จะลงชอเปนพยานในการท าพนยกรรม หรอเปนผเขยนพนยกรรมไมได หรอ ผท าพนยกรรม ท าพนยกรรมยกทดนใหแก นางเออง โดยมนายอายซง

เปนสามโดยชอบดวยกฎหมายของนางเอองลงชอเปนพยานในการท าพนยกรรม เชนนจะมผลท าใหนางเอองไมไดทดนตามพนยกรรม

3. บคคลซงจะเปนพยานในพนยกรรม จะตองเปนมไดเปนบคคลดงตอไปน 3.1 ผซงยงไมบรรลนตภาวะ 3.2 บคคลวกลจรตหรอบคคลซงศาลสงใหเปนผเสมอนไร

ความสามารถ 3.3 บคคลทหหนวก เปนใบ หรอจกษบอดทงสองขาง

4. กรณทผท าพนยกรรม ไดท าพนยกรรมเปนตนฉบบหลายฉบบ การแกไขพนยกรรมจะตองกระท าตอพนยกรรมทกฉบบ แกไขทใดจดใดตองลงลายมอชอผท าพนยกรรม พยาน ก ากบการแกไขตลอด

5. ในกรณทผท าพนยกรรมเปลยนใจไมอยากแสดงเจตนาเผอตายตอไป ผท าพนยกรรมกสามารถเพกถอนพนยกรรมทท าขนได โดยท าลายพนยกรรมทท าขนนนทงไปจะโดยวธใดกได แตถาไดท าพนยกรรมขนหลายฉบบตองท าลายทงทกฉบบ 3. ใครจะท าพนยกรรมไดบาง

บคคลทกคนสามารถท าพนยกรรมได ยกเวนแตบคคลดงตอไปนถาท าพนยกรรม พนยกรรมทท าขนจะมผลเปนโมฆะ

1. บคคลซงอายยงไมครบ 15 ปบรบรณ3 การท าพนยกรรมไมน าหลกเรองการท านตกรรมมาใชบงคบ แมวาพนยกรรมจะเปน

นตกรรมประเภทหนงกตาม บคคลซงมอายครบ 15 ปบรบรณสามารถท าพนยกรรมไดโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบและพนยกรรมยอมมผลสมบรณ สวนบคคลซงมอาย

3 มาตรา 1703 “พนยกรรมซงบคคลทมอายยงไมครบสบหาปบรบรณท าขนเปนโมฆะ”

7

ไมครบ 15 ปบรบรณไมสามารถท าพนยกรรมไดเลย และไมสามารถใหผแทนโดยชอบธรรทใหความยนยอมหรอท าพนยกรรมแทนตนได เพราะพนยกรรมเปนนตกรรมทตองท าเองเฉพาะตว

2. บคคลซงถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ4 บคคลผถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไมสามารถท าพนยกรรมได หากฝาฝน

พนยกรรมยอมตกเปนโมฆะ และจะใหผอนบาลท าพนยกรรมแทนกไมไดเชนเดยวกน 3. คนวกลจรตขณะทมจรตวกล5 คนวกลจรตซงศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถนน สามารถท าพนยกรรมได

และพนยกรรมมผลสมบรณยกเวนแตจะท าในขณะมจรตวกล พนยกรรมจงจะมผลเปนโมฆะ ผกลาวอางจะตองเปนผพสจนวาคนวกลจรตท าพนยกรรมในขณะทมจรตวกล สวนคนเสมอนไรความสามารถสามารถท าพนยกรรมไดโดยไมมขอตองหาม และพนยกรรมทท าขนกมผลสมบรณ

4. สามารถเขยนอะไรลงในพนยกรรมไดบาง เมอพนยกรรม หมายถง การแสดงเจตนาอยางหนง ดงนนผซงตองการท าพนยกรรมจงสามารถจะเขยนค าสงเสยของตนเองไดทกอยาง ไมวาจะเปนในเรอง การจดการทรพยมรดกของตน การจดการศพ การตงผปกครองทรพยใหแกบตรผเยาว การแสดงเจตนาไมใหทายาทบางคนไดรบมรดก การตงผจดการมรดก เปนตน การท าพนยกรรมตงผปกครองบตรผเยาว กรณผท าพนยกรรมประสงคจะก าหนดการเผอตายเกยวกบการดแลบตรซงยงไมบรรลนตภาวะของตน กฎหมายอนญาตใหผท าพนยกรรมสามารถทจะก าหนดตวบคคลผทจะเปนผปกครองบตรเมอตนถงแกความตายไปแลวได ในกรณเชนน หากจ าเปนตองมการตงผปกครองใหแกผเยาว ศาลจะตงผปกครองซงผท าพนยกรรมไดก าหนดไวเทานนจะตงบคคลอนไมได เวนแตผทถกตงโดยพนยกรรมไมเตมใจหรอไมสามารถทจะเปนผปกครองไดเพราะมคณสมบตไมครบถวน ตามมาตรา 1586 วรรค 2 “ภายใตบงคบมาตรา 1590 การตงผปกครองนน ถามขอก าหนดพนยกรรมกใหศาลตงตามขอก าหนดพนยกรรม เวนแตพนยกรรมนนไมมผลบงคบหรอบคคลทระบชอไวในพนยกรรมนนเปนบคคลทตองหามมใหเปนผปกครองตามมาตรา1587” จะเหนไดวาการทผท าพนยกรรมก าหนดตวผปกครองบตรผเยาวไวในพนยกรรมเปนการชวยตดปญหาวาบคคลใดมความเหมาะสมทจะเปนผปกครองใหแกผเยาวหรอไม เพราะการท

4 มาตรา 1704 “พนยกรรมซงบคคลผถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถท าขนนนเปนโมฆะ” 5 มาตรา 1704 วรรค 2 “พนยกรรมซงบคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถท าขนนน จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาทท าพนยกรรมนนผท าจรตวกลอย”

8

ผท าพนยกรรมไดตงบคคลใดไว มเทากบผท าพนยกรรมซงเปนบดามารดาไดใหความไววางใจแกบคคลนนจงไดตงเปนผปกครองไวในพนยกรรม แตการท าพนยกรรมตงผปกครองบตรผเยาวมขอจ ากดคอ บคคลทจะท าพนยกรรมตงผปกครองบตรผเยาวตองเปนบดาหรอมารดาผเยาวทตายทหลงเทานน ดงทบญญตไวในมาตรา 1586 “ผปกครองตามมาตรา 1585 นน ใหตงโดยค าสงศาลเมอมการตองขอของญาตของผเยาว อยการ หรอผซงบดาหรอมารดาทตายทหลงไดระบชอไวในพนยกรรมใหเปนผปกครอง” ดงนนบดาหรอมารดาทตายกอนอกฝายจะท าพนยกรรมตงผปกครองทงไวไมได เพราะคสมรสฝายทยงไมถงแกความตายยงมอ านาจปกครองบตร การกระท าเชนนนจงเปนการขดแยงกบอ านาจของการเปนผปกครองของบดามารดา การท าพนยกรรมตงผปกครองทรพย ในกรณทผท าประสงคจะยกทรพยสนใหแกผเยาว คนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ แตไมตองการใหผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษของบคคลดงกลาวมอ านาจจดการทรพยสนทยกใหนน ผท าพนยกรรมอาจท าพนยกรรมตงบคคลอนใหมอ านาจจดการทรพยสนแทน ผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษไดโดยการท าพนยกรรมตงผปกครองทรพยดงทบญญตไวในมาตรา1687 อนงทรพยสนทจะตงบคคลอนใหเปนผปกครองทรพยไดแกทรพยสนทยกใหโดยพนยกรรมเทานน

ทรพยทจะตงผปกครองทรพย (ม.1688) พนยกรรมตงผปกครองทรพยจะกระท าไดเฉพาะทรพยสนบางประเภทเทานนซงไดแก (1) อสงหารมทรพย (2) สงหารมทรพยพเศษ - เรอทมระวางตงแต 5 ตนขนไป - แพ - สตวพาหนะ ทรพยสนอน ๆ นอกจากน จะท าพนยกรรมตงผปกครองทรพยไมได เพราะพนยกรรมตงผปกครองทรพยตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทมฉะนนไมบรบรณ (ม.1688 ว.1) หากมไดจดทะเบยนการเปนผปกครองทรพยจะใชยนบคคลภายนอกทสดจรตไมได

ก าหนดเวลาในการตงผปกครองทรพย (ม.1678 ว.2) ก าหนดการตงผปกครองทรพย จะตงผปกครองทรพยไดไมเกนกวาเหตของการเปนคนทถกจ ากดความสามารถ ถาเหตของการเปนคนถกจ ากดความสามารถสนสดแลว การเปนผปกครองทรพยกจะสนสดลงดวย ดงทบญญตไวตามมาตรา 1687 วรรคสอง “การตงผปกครองทรพยน หามมใหตงขนเปนเวลาเกนกวาก าหนดแหงการเปนผเยาว หรอก าหนดทศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอเสมอนไรความสามารถ หรอก าหนดทตองรกษาตวอยในโรงพยาบาล แลวแตกรณ”

9

บคคลทจะถกตงเปนผปกครองทรพย (ม.1689) บคคลซงจะถกตงเปนผปกครองทรพยอาจเปนบคคลธรรมดา หรอนตบคคลซง

มความสามารถในการเปนผปกครองทรพยกได แตจะตองมใชบคคลซงมลกษณะตามทบญญตไวตามมาตรา 1587

อ านาจหนาทของผปกครองทรพย (ม.1692) ผปกครองทรพยมสทธหนาทเชนเดยวกบผปกครองตามความหมายในบรรพ 5 ป.พ.พ.ในสวนทรพยสนทยกใหตามพนยกรรม การท าพนยกรรมตดทายาทโดยธรรมมใหไดรบมรดก โดยสวนใหญการท าพนยกรรมมกเปนการก าหนดใหบคคลหนงบคคลใดไดรบมรดกของผท าพนยกรรม หรอท าพนยกรรมยกทรพยมรดกให แตในบางกรณผท าพนยกรรมอาจตองการท าพนยกรรมในลกษณะตรงกนขามคอไมตองการใหทายาทโดยธรรมของตนเองไดรบทรพยมรดกของตน ซงในกรณเชนนกฎหมายอนญาตใหสามารถกระท าไดซงเรยกวา “การท าพนยกรรมตดมใหรบมรดก” ตามมาตรา 1608 “เจามรดกจะตดทายาทโดยธรรมของตนคนใดมใหรบมรดกกไดแกดวยแสดงเจตนาชดแจง (1) โดยพนยกรรม…” การท าพนยกรมตดมใหรบมรดกพนยกรรมจะตองมผลใชบงคบไดตามกฎหมายไมเปนโมฆะ และผท าพนยกรรมจะตองระบตวทายาทผถกตดไวอยางชดแจง ซงอาจจะเขยนดงน “ขาพเจาของตดนายด ามใหไดรบมรดกของขาพเจา” หรออาจจะใชถอยค าอนทแสดงใหเหนไดวาไมประสงคจะใหบคคลนนไดรบทรพยมรดกของตนเอง เชน “ขาพเจาของหามมใหนายด ายงเกยวกบกองมรดกของขาพเจา” กไดเชนเดยวกน การท าพนยกรรมตดมใหรบมรดกมขอทตองระมดระวงคอนอกจากจะมผลท าใหทายาทโดยธรรมซงถกตดมใหรบมรดกเสยสทธในการรบมรดกแลว การตดยงมผลถงผสบสนดานของทายาทโดยธรรมผถกตดอกดวยทจะไมมสทธรบมรดกของผท าพนยกรรม หรอทเรยกวา “การตดมใหรบมรดกเปนการตดตลอดทงสาย” เชน ปตดลกมใหรบมรดกของตน การตดลกมใหรบมรดกจะมผลเปนการตดหลาย เหลน ฯ ไปดวยโดยปรยาย หากผท าพนยกรรมไมตองการใหมผลไปถงผสบสนดานของทายาททถกตดกสามารถกระท าไดโดยก าหนดไวในพนยกรรมวาใหมผลเฉพาะตวบคคลไมมผลไปถงผสบสนดาน เชน “ขาพเจาของตดนายด ามใหไดรบมรดกของขาพเจา แตทงนไมหามผสบสนดานของนายด าทจะรบมรดกของขาพเจา” หรอ “ขาพเจาของตดนายด ามใหไดรบมรดกของขาพเจา และมรดกในสวนของนายด าจะพงไดรบนนขอยกใหแกผสบสนดานของนายด า” เปนตน การท าพนยกรรมตดทายาทโดยธรรมมใหรบมรดกนน ผท าพนยกรรมอาจะเปลยนใจถอนการตดมใหไดรบมรดกกไดโดยการท าพนยกรรมมาอกฉบบมาเพกถอนพนยกรรมฉบบเดมทตดมใหรบมรดกนน ตามมาตรา 1609 วรรค 2 “ถาการตดมใหรบมรดกนนไดท าโดยพนยกรรม จะถอนเสยไดกแตโดยพนยกรรมเทานน....”

10

หมายเหต การตดมใหทายาทโดยธรรมไดรบมรดกอาจจะตดไดอกวธหนงคอ การท าเปนหนงสอมอบไวแตพนกงานเจาหนาท ตามมาตรา 1608 “เจามรดกจะตดทายาทโดยธรรมของตนคนใดมใหรบมรดกกไดแกดวยแสดงเจตนาชดแจง (1) โดยพนยกรรม (2) โดยท าเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาท…” การตดวธนผตดตองไปท าหนงสอตดทอ าเภอ โดยเจาหนาทไดแก นายอ าเภอ การท าพนยกรรมก าหนดใหผรบทรพยมรดกโอนทรพยมรดกทไดรบใหบคคลอน โดยปกตการท าพนยกรรมยกทรพยมรดกใหแกบคคลใด ผท าพนยกรรมมกจะยกทรพยมรดกใหแกบคคลนนตลอดไป แตกอาจมการท าพนยกรรมยกทรพยมรดกใหบคคลหนงและสงใหบคคลนนโอนทรพยมรดกนนใหแกบคคลอนอกทอด เชน นายดท าพนยกรรมยกทดนใหแกนายด า และใหนายด าโอนทดนอนเปนมรดกใหแกนายแดงเมอนายแดงบรรลนตภาวะ ในลกษณะท านองวาฝากทรพยมรดกไวกอน ซงการท าพนยกรรมลกษณะเชนนกฎหมายหามมใหกระท าดงทบญญตไวตาม มาตรา 1707 “ถาขอก าหนดพนยกรรมตงผรบพนยกรรมโดยมเงอนไขวาใหผรบพนยกรรมจ าหนายทรพยสนทยกใหโดยพนยกรรมนนแกบคคลอน ใหถอวาเงอนไขนนเปนอนไมมเลย” พนยกรรมลกษณะดงกลาวจะมผลท าให ขอก าหนดในเรองการยกทรพยมรดกใหมผลบงคบได สวนขอก าหนดทใหจ าหนายทรพยเปนอนไมม ซงตามตวอยาง นายด าไมจ าเปนตองปฏบตตามค าสงของนายด า เพราะค าสงของนายดทส งใหนายด าโอนทดนใหแกนายแดงใชบงคบตามกฎหมายไมได และนายแดงจะฟองศาลใหนายด าปฏบตตามค าสงของนายดกไมไดเชนเดยวกน เหตทกฎหมายหามท าพนยกรรมลกษณะดงกลาวเพราะขดกบหลกกรรมสทธ เนองจาก การท าพนยกรรมยกทรพยมรดกใหบคคลใด บคคลผรบกเปนเจาของกรรมสทธในทรพยนนโดยสมบรณ ซงตามหลกกรรมสทธในมาตรา 1336 เฉพาะเจาของกรรมสทธเทานนทจะมสทธจ าหนายจายโอนทรพยสนได บคคลซงไมใชเจาของจงไมมอ านาจจดการทรพยสน ดงจะพจารณาไดตามตวอยาง เมอนายดยกทดนใหแกนายด า เมอทดนเปนของนายด าแลวกมแตเฉพาะนายด าเทานนทจะจดการทดนนนไดซงรวมถงการก าหนดโอนทดนนนใหแกบคคลอนดวย เมอทดนไมใชของนายดแลว นายดจงไมอาจจะทส งใหนายด าโอนทดนใหแกนายแดงได การท าพนยกรรมยกทรพยมรดกทมใชของตนใหบคคลอน โดยปกตบคคลซงท าการโดยสจรตยอมไมท าพนยกรรมยกทรพยสนอนมใหทรพยสนของตนใหแกบคคลอน แตในบางกรณอาจมการท าพนยกรรมลกษณะดงกลาวไดอาจเนองจากความผดหลงส าคญผดวาเปนของตน กรณเชนนไมวาผท าพนยกรรมจะเขาใจผดดวยความสจรตประการใด พนยกรรมในสวนทมใชทรพยสนของผท าพนยกรรมยอมตกเปนโมฆะเพราะวตถประสงคขดตอกฎหมาย เพราะตามมาตรา 1336 เฉพาะเจาของกรรมสทธเทานนทจะมสทธ

11

จ าหนายจายโอนทรพยสนได บคคลซงไมใชเจาของจงไมมอ านาจจดการทรพยสนไดซงรวมทงการท าพนยกรรมยกทรพยสนใหแกบคคลอนดวย การท าพนยกรรมตงผจดการมรดก ผจดการมรดก ไดแก บคคลซงมอ านาจในการแบงปนทรพยมรดกของเจามรดกใหแกทายาท รวมถงมอ านาจในการจดสรรทรพยมรดกช าระหนใหแกเจาหนของกองมรดก(เจาหนของเจามรดก) แมผจดการมรดกจะมอ านาจแบงปนทรพยมรดกใหแกทายาทของเจามรดกกตาม แตกมไดหมายความวา การแบงปนทรพยมรดกจะตองมการตงผจดการมรดกเสมอไป เพราะในกรณททายาทสามารถตกลงแบงปนทรพยมรดกกนได หรอไมมปญหาตดขดในการแบงปน หรอโอนรบมรดก กไมจ าเปนตองมการตงผจดการมรดก กรณทจะมการตงผจดการมรดกโดยมากมกจะเกดจากการจดการมรดกหรอแบงปนทรพยมรดกของผตายเกดปญหา เชน ทายาททะเลาะกนในเรองสวนแบงของกองมรดก ทายาทขอรบโอนมรดกซงเปนทดนจากส านกงานทดนแตเจาพนกงานทดนไมด าเนนการโอนเปลยนชอใหแกทายาท ส านกงานขนสงไมยอมเปลยนชอผถอกรรมสทธในทะเบยนรถยนต รถจกรยานยนต หรอธนาคารไมยอมใหทายาทถอนเงนฝาก ซงผตายเปนเจาของบญช กรณขางตนกจ าเปนตองมการตงผจดการมรดก ซงการตงผจดการมรดกอาจจะเกดขนได 2 กรณ กลาวคอ

1. การตงผจดการมรดกโดยค าสงศาล หรอ 2. การตงผจดการมรดกโดยพนยกรรม

การตงผจดการมรดกโดยค าสงศาล ไดแก การไปรองขอใหศาลตงผจดการมรดกให ซงตองใชเวลากวาทศาลจะจดตงผจดการมรดกให เพราะศาลตองท าการไตสวนและอาจตองเสยคาใชจายในการจางทนายความใหด าเนนการให สวนการตงผจดการโดยพนยกรรมหากไมมปญหาในเรองความนาเชอถอของพนยกรรม ผจดการมรดกทต งขนโดยพนยกรรมสามารถด าเนนการแบงมรดกใหแกทายาท และด าเนนการอนๆตามทพนยกรรมระบไวได โดยไมจ าเปนตองรองขอใหศาลตงอก

ผจดการมรดกไมวาจะโดยพนยกรรม หรอค าสงศาล สามารถตงบคคลหลายคนใหท าหนาทเปนผจดการมรดกรวมกนไดซงกจะมความปลอดภยเพราะตางคนจะจดการโดยล าพงไมได ตองจดการรวมกนตลอด

การตงผจดการมรดกโดยพนยกรรม ผท าพนยกรรมอาจจะเขยนขอก าหนดดงนเพอเปนการตงผจดการมรดกกได “ขาพเจาขอตง....................................................... (ระบชอผจดการมรดก)เปนผจดการมรดกของขาพเจา ใหมหนาทด าเนนการตามพนยกรรมฉบบน”

12

5. เจามรดกท าพนยกรรมยกมรดกให ยงจะมสทธไดรบในฐานะทายาทโดยธรรมอกหรอไม ในกรณทเจามรดกท าพนยกรรมยกทรพยมรดกให หากเจามรดกยงมทรพยมรดกอนๆทมไดส งเสยไวในพนยกรรม ทรพยมรดกสวนนนกจะตกทอดไดแกทายาทโดยธรรมของเจามรดก ดงนนหากผรบพนยกรรมมฐานะเปนทายาทโดยธรรมของเจามรดกดวย ผรบพนยกรรมกยงมสทธไดรบมรดกในฐานะทายาทโดยธรรมอกฐานะหนง เชน เจามรดกมบตร 2 คน คอนายอายกบนางเออง เจามรดกมทดน 2 แปลง โดยทดนแปลงหนงเจามรดกท าพนยกรรมยกใหแกนางเออง สวนอกแปลงไมไดระบไว เชนนทดนแปลงทไมไดระบไวในพนยกรรมกจะตกทอดแกทายาทโดยธรรม ซงในกรณนกไดแก นายอาย กบนางเออง ซงแสดงวานางเอองไดทดนตามพนยกรรม และยงไดทดนอกครงหนงรวมกบนายอายอกดวย 6. ทายาทโดยธรรม ทายาทโดยธรรม เปนทายาททเกดขนโดยผลของกฎหมาย บคคลใดจะมฐานะเปนทายาทโดยธรรมตองเปนบคคลทกฎหมายก าหนดไวตาม ป.พ.พ. ม.1629 ซงแบงเปน 2 ประเภท ไดแก

ก. ทายาทโดยธรรมประเภทคสมรส บคคลซงจะมฐานะเปนทายาทโดยธรรมประเภทคสมรสของเจามรดก

ไดแก บคคลซงจดทะเบยนสมรสกบเจามรดกซงยงคงมชวตอย โดยไมตองพจารณาผลของการสมรส ยกเวนแตเปนคสมรสซงเกดจากการสมรสซอน ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1499 ว. 2

ข. ทายาทโดยธรรมประเภทญาต ทายาทโดยธรรมประเภทญาตม 6 ล าดบดงตอไปน 1. ผสบสนดาน

ผสบสนดานในมหลายชนดวยกน ไดแก ชนบตร ชนหลาน ชนเหลน เปนตน กรณทเจามรดกมผสบสนดานชนบตร หลาน เหลนอยในขณะทถงแกความตาย เฉพาะผสบสนดานชนบตรเทานนทจะมสทธไดรบมรดก สวนชนหลาน เหลนไมมสทธไดรบ เวนแต เจามรดกไมมผสบสนดานชนบตร ชนหลานจงจะมสทธไดรบ นยเชนเดยวกนนน ชนเหลนจะไดรบมรดกของผตายตอเมอเจามรดกไมมผสบสนดานชนบตร และชนหลานซงยงคงมชวตอยในขณะทถงแกความตาย

โดยผสบสนดานชนบตร ไดแก บคคลดงตอไปน 1.1 บตรชอบดวยกฎหมาย

การเปนบตรชอบดวยกฎหมายของมารดานนเนองจากกฎหมายครอบครวก าหนดวา เดกอนเกดจากหญงเดกนนยอมเปนบตรชอบดวยกฎหมายของหญงเสมอ

13

ดงนน การเปนบตรชอบดวยกฎหมายของมารดาจงไมตองพจารณาวามารดาของเดกจะไดสมรสกบชายใดหรอไม

สวนการเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดา กฎหมายครอบครวก าหนดวา เดกอนเกดจากหญงในขณะทสมรสกบชายกฎหมายใหสนนษฐานวาเดกนนเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายหรอทเรยกวา “บตรทเกดระหวางสมรส” การเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดาตองอาศยการจดทะเบยนสมรสระหวางบดามารดาของแมมารดาของเดก เดกทเกดจากหญงในขณะทมไดสมรสกบชายจงมใชบตรชอบดวยกฎหมายของบดาไมมฐานะเปนผสบสนดานทจะรบมรดกของบดาได ยกเวนบดาจะไดรบรองโดยพฤตนย

เดกทเกดจาหญงในขณะทสมรสกบชายเดกนนกฎหมายสนนษฐานวาเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชาย โดยไมตองพจารณาถงการสมรสระหวางบดามารดาของเดกวาจะมผลเปนโมฆะหรอโมฆยะ ตราบใดทศาลยงมไดเพกถอนการสมรสหรอมค าพพากษาอนถงทสดวาการสมรสเปนโมฆะเดกนนยอมเปนผสบสนดานของบดา

อนงบตรทเกดระหวางสมรสนยอมมความถงบตรทเกดภายในสามรอยสบวนนบแตการสมรสของบดามารดาสนสดลงดวย ไมวาจะสนสดดวยเหตการณหยา ตาย ศาลมค าพพากษาเพกถอนการสมรสหรอพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะ โดยเดกนนจะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนอดตสามของมารดาเดก แตหากมารดาเดกสมรสภายในสามรอยสบวนเดกนนจะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของสามใหมของมารดาเดก

1.2 บตรไมชอบดวยกฎหมายหรอบตรนอกสมรส (ของบดา) ไดแก บตรอนเกดจากหญงในขณะทมไดสมรสกบชาย หรอเรยก

สนๆวา “บตรนอกสมรส” บตรไมชอบดวยกฎหมายไมมฐานะเปนผสบสนดานของบดาจงไมมสทธรบมรดกของบดา เวนแตเปนบดาจะไดท าใหเปนบตรชอบดวยกฎหมายในภายหลง ดวยวธหนงวธใดดงตอไปน

1.2.1 บดามารดาไดจดทะเบยนสมรสกน(ภายหลงเดกเกด) 1.2.2 บดาไดจดทะเบยนรบรองวาเดกเปนบตร 1.2.3 ศาลมค าพพากษาอนถงทสดวาชายเปนบดา การเปนบตรชอบดวยกฎหมายทงสามกรณขางตนกฎหมายใหม

ผลยอนหลงในไปในวนทเดกเกด ซงท าใหเดกนนมฐานะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดาทงแตวนทเดกเกด การเปนบตรชอบดวยกฎหมายวธแรกกบวธทสองนนตองกระท ากอนบดาถงแกความตายดงนนบตรจงมฐานะเปนผสบสนดานในขณะทบดาถงแกความตายไมมปญหาวาเปนผสบสนดานหรอไม สวนการเปนบตรชอบดวยกฎหมายในภายหลงโดยวธทสามนนอาจกอใหเกดปญหาขนไดหากการฟองคดวาชายเปนบดากระท าภายหลงทบดาถงแกความตาย เพราะในขณะทบดาถงแกความตายเดกยงมไดมฐานะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดาจงไมมฐานะเปนผสบสนดานจงยงไมมสทธไดรบมรดก ซงเครอญาตของบดาอาจจะไมแบงมรดกใหแกเดกกเปนไดเพราะไมรวาเปนบตรชอบดวยกฎหมายจรงหรอไม ดงนนกฎหมายจงก าหนด

14

วา ถาการฟองคดไดกระท าภายในอายความมรดกคอ ภายใน 1 ป นบแตบดาเดกไดถงแกความตาย แมวาศาลจะมค าพพากษาอนถงทสดวาชายเปนบดาภายหลงกตาม กฎหมายกใหสทธเดกในการไดรบมรดกของบดาได เพราะถอเสมอนหนงวาเครอญาตของบดาไดรแลวาก าลงมการฟองคดไมควรทจะแบงมรดกไปโดยไมรอผลของค าพพากษาของศาล หากเครอญาตของบดาไมรอผลของค าพพากษาของศาลฝนแบงมรดกไป ถาตอมาศาลไดมค าพพากษาอนถงทสดวาเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดาเจามรดก เดกนนสามารถเรยกรองมรดกสวนของตนจากเครอญาตของบดาได โดยถอวาเครอญาตของบดาแบงมรดกไปโดยมชอบดวยกฎหมายเปนลาภมควรไดซงรบไวโดยไมสจรต

1.3 บตรบญธรรม กฎหมายถอวาบตรบญธรรมนนมฐานะเปนผสบสนดานของผรบบตรบญธรรมเชนเดยวกบบตรชอบดวยกฎหมายของเจามรดกดงทบญญตไวในมาตรา 1627 “บตรนอกกฎหมายทบดาไดรบรองแลวและบตรบญธรรมนน ใหถอวาเปนผสบสนดาน เหมอนกบบตรทชอบดวยกฎหมายตามความหมายแหงประมวลกฎหมายน” แตทงนบตรบญธรรมจะมฐานะเปนผสบสนดานหรอเปนทายาทเฉพาะแตผทรบบตรบญธรรมเทานน

1.4 บตรนอกสมรสทบดาไดรบรองโดยพฤตนย การรบรองโดยพฤตนย ไดแก การรบรองตามความเปนจรงวาเดกนนเปนบตร โดยมไดจดทะเบยนรบเดกเปนบตรเชน พามารดาเดกไปโรงพยาบาลขณะตงครรภ บดาไปแจงทะเบยนคนเกดวาเปนบตร ใหใชนามสกลของตนเอง ยอมรบในวงสงคมวาเดกนนเปนบตรของตนเอง บดายอมใหบตรเรยกวาบดา

2. บดามารดา บคคลซงจะมฐานะเปนบดาของเจามรดก ไดแกบคคลซงมฐานะ

ดงตอไปนบดา ไดแก 1. ชายทจดทะเบยนสมรสกบมารดาของเจามรดก 2. ชายทจดทะเบยนรบเดก เปนบตร ตามมาตรา 1547 3. ชายทศาลพพากษาวามฐานะเดกเปนบตร มารดา นนกฎหมายก าหนดวามารดาทใหก าเนดเจามรดก ยอมเปน

มารดาโดยชอบดวยกฎหมายเสมอโดยไมจ าตองจดทะเบยนกบบดาของเจามรดก หรอจดทะเบยนรบรองเจามรดกอก

อนงบดา มารดาบญธรรมของเจามรดกกฎหมายไมถอวามฐานะเปนทายาทโดยธรรมในฐานะบดามารด ดงนนจงไมมสทธรบมรดกของบตรซงเปนเจามรดก

3. พนองรวมบดามารดาเดยวกบเจามรดก หมายถง บคคลทเกดจากบดามารดาเดยวกนกบเจามรดก

4. พนองรวมแตบดา หรอมารดากบเจามรดก หมายถง บคคลทเกดจากบดา หรอมารดาคนเดยวกน

15

5. ป ยา ตา ยาย 6. ลง ปา นา อา

ทายาทโดยธรรมประเภทญาตทจะมสทธไดรบมรดกของผตาย ไดแก ทายาทท

อยในล าดบตน เทานนทายาทล าดบทอยในล าดบถดลงมาไมมสทธไดรบมรดก อาทเชน ถาเจามรดกมบตร ซงเปนล าดบท 1 พนองรวมบดามารดาเดยวกบเจามรดกไมมสทธไดรบมรดก นยเดยวกน ลง ปา นา อา ซงเปนทายาทล าดบ 6 ของเจามรดกจะมสทธไดรบมรดกตอเมอ เจามรดกไมมทายาทตงแตลบดบ 1 ผสบสนดาน จนถงล าดบ 5 ป ยา ตา ยาย

แตทงนมขอยกเวนเดยว คอ กรณทเจามรดกมทายาทล าดบ 1 ผสบสนดาน และทายาทล าดบ 2 บดามารด เชนน บดามารดาของเจามรดก กบผสบสนดานของเจามรดกจะมสทธไดรบมรดกพรอมกน โดยกฎหมายใหบดา มารดา แตละคนมสทธไดรบสวนแบงมรดกเทากบบตรหนงคน 7. สทธโดยธรรมในการรบมรดกแทนท โดยปกตบคคลซงจะมสทธรบมรดกของเจามรดกจะตองมฐานะเปนทายาทไมวาจะเปนทายาทโดยธรรมหรอผรบพนยกรร ส าหรบบคคลซงจะเปนทายาทโดยธรรมจะตองเปนบคคลซงมฐานะดงทกฎหมายก าหนดไวตามมาตรา 1629 บคคลอนซงมไดมฐานะดงกลาวหาไดมฐานะเปนทายาทของเจามรดกแตอยางใด อาทเชน ลกพลกนองหรอลกของลงของอาของเจามรดกหา มไดมฐานะเปนทายาทล าดบหนงล าดบใดตามมาตรา 1629 กบเจามรดกเลย แตลกของลงของอา อาจมสทธรบมรดกของเจามรดกไดโดยอาศยสทธการเขารบมรดกแทนทลง หรออาตามมาตรา 1639 ดงทบญญตวา “ถาบคคลใดซงจะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (1) (3) (4) หรอ (6) ถงแกความตาย หรอถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตาย ถาบคคลนนมผสบสนดานกใหผสบสนดานรบมรดกแทนท ถาผสบสนดานคนใดของบคคลนนถงแกความตายหรอถกก าจดมใหรบมรดกเชนเดยวกน กใหผสบสนดานของผสบสนดานนนรบมรดกแทนท และใหมากรบมรดกแทนทกนเฉพาะสวนแบงของบคคลเปนรายๆ สบตอกนเชนนไปจนหมดสาย”

เหตทจะท าใหเกดการรบมรดกแทนท การทจะเกดสทธในการรบมรดกแทนทไดแก เหตหนงเหตใดดงตอไปนเทานน 1. บคคลทจะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (1) (3) (4) หรอ (6) ถงแกความตายกอนเจามรดก หรอ 2. บคคลทจะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (1) (3) (4) หรอ (6) ถกจ ากดมใหรบมรดกกอนเจามรดกถงแกความตายตามมาตรา 1605 และมาตรา 1606

16

การเสยสทธในการรบมรดกดวยเหตอนไมท าใหผสบสนดานของทายาททเสยสทธเกดสทธการรบมรดกแทนท

ทายาททจะถกรบมรดกแทนท บคคลทถกรบมรดกแทนท ไดแก บคคลซงจะเปนทายาทโดยธรรมตาม ม.1629 (1) (3) (4) และ (6) เทานน สวนบคคลอนนอกจากแมจะถงแกความตายหรอถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตายกไมเกดการรบมรดกแทนท อนไดแก

1. ทายาทโดยธรรมประเภทญาตตามมาตรา 1629 (2) และ (5) ดงทบญญตไวในมาตรา 1641 “ถาบคคลใดซงจะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (2) หรอ (5) ถงแกความตาย หรอถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตายถามทายาทในล าดบเดยวกนยงมชวตอย กใหสวนแบงทงหมดตกไดแกทายาทนนเทานน หามมใหมการรบมรดกแทนท กนตอไป” เหตทกฎหมายมใหเกดการรบมรดกแทนททายาทโดยธรรมในล าดบ (2) และ (5) เนองจากหากใหมการรบมรดกแทนทในทายาททงสองล าดบ จะมท าใหบคคลซงเปนทายาทโดยธรรมล าดบตางกนมสทธไดรบมรดกของเจามรดกคนเดยวกนพรอมกนได ซงจะขดกบหลกการตกทอดกองมรดกซงถอหลกทายาทล าดบตนตดทายาทล าดบรองตามทบญญตไวในมาตรา 1630 วรรค 1 “ตราบใดทมทายาทซงยงมชวตอย หรอมผรบมรดกแทนทยงไมขาดสายแลวแตกรณในล าดบหนงๆทระบไวในมาตรา 1629 ทายาทผทอยในล าดบถดลงไปไมมสทธในทรพยมรดกของผตายเลย”

2. ทายาทโดยธรรมประเภทคสมรส เหตทกฎหมายไมใหมการรบมรดกแทนททายาทโดยธรรมประเภทคสมรสเพราะบคคลซงจะรบมรดกแทนทไดแก ผสบสนดานของเจามรดกนนเองซงมฐานะเปนทายาทโดยธรรมในล าดบ (1) ซงมสทธดกวาทายาทล าดบอนของเจามรดกดงนนจงไมจ าเปนตองอาศยสทธรบมรดกแทนทอก

3. ทายาทโดยพนยกรรม เนองจากสทธในการรบมรดกในฐานะทายาทโดยพนยกรรมนนเปนสทธเฉพาะตวดงนนจงไมตกทอดไปยงผสบสนดานของผรบพนยกรรม ดงทบญญตไวในมาตรา 1642 “การรบมรดกแทนทกนนน ใหใชบงคบแตในระหวางทายาทโดยธรรม”

บคคลทจะเขารบมรดกแทนท บคคลซงจะรบมรดกแทนททายาทซงถงแกความตายหรอถกก าจดมใหรบมรดก ไดแกผสบสนดานของทายาทตาม ม.1629 (1) (3) (4) และ (6) ดงทบญญตไวในมาตรา 1639 ““ถาบคคลใดซงจะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (1) (3) (4) หรอ (6) ถงแกความตาย หรอถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตาย ถาบคคลนนมผสบสนดานกใหผสบสนดานรบมรดกแทนท.....” ซงมความหมายเชนเดยวกบค าวา “ผสบสนดาน” ตามมาตรา 1629 (1)

17

นอกจากนยงจะตองมความสมพนธทางสายโลหตกบเจามรดกอกดวย ดงทบญญตไวในมาตรา 1643 “สทธทจะรบมรดกแทนทกนนนไดเฉพาะแกผสบสนดานโดยตรง….” หากไมมความสมพนธทางสายโลหตกบเจามรดกแลวแมจะมฐานะเปนผสบสนดานของทายาทตามมาตรา1629 (1) (3) (4) และ (6) กไมอาจรบมรดกแทนททายาทนนได มเชนนนแลวอาจท าใหบคคลทไมมความสมพนธทางเครอญาตหรอสายโลหตกบเจามรดกไดรบมรดกของเจามรดกได ฉะนน บตรบญธรรมของทายาทตามมาตรา 1629 (1) (3) (4) และ (6) จงไมมสทธรบมรดกแทนท

ค าพพากษาฎกาท 773/2528 ผสบสนดานโดยตรงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1643 หมายถงผสบสนดานในทางสบสายโลหตโดยแทจรงบตรบญธรรมนนกฎหมายถอวาเปนผสบสนดานเหมอนกบบตรทชอบดวยกฎหมาย มสทธไดรบมรดกของผรบบตรบญธรรมแตบตรบญธรรมหาใชผสบสนดานโดยตรงของผรบบตรบญธรรมไมจงไมมสทธรบมรดกแทนทผรบบตรบญธรรม

ค าพพากษาฎกาท 2495/2540 ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1643 ทก าหนดใหสทธทจะรบมรดกแทนทกนไดเฉพาะแกผสบสนดานโดยตรงนนหมายความถงผสบสนดานโดยสายโลหตอนแทจรงเทานน สวนบตรบญธรรม แมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1627 จะใหถอวาเปนผสบสนดานเหมอนกบบตรทชอบดวยกฎหมายกตาม กหมายความเพยงวา บตรบญธรรมเปนทายาทโดยธรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1629(1) และมสทธไดรบมรดกของผรบบตรบญธรรมเทานน หามผลท าใหบตรบญธรรม มสทธรบมรดกแทนทผรบบตรบญธรรมดวยไม เพราะไมใชเปนผสบสนดานโดยตรง ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1643 ดงนน เมอผรองเปนบตรบญธรรมของ จ. ซงเปนพนองรวมบดามารดาเดยวกนกบเจามรดก และ จ. ถงแกความตายไปกอนเจามรดกแลวเชนน ผรองยอมไมมสทธรบมรดกของเจามรดกแทนท จ. ได เพราะผรองไมใชผสบสนดานโดยตรงของ จ. ผรองจงไมใชทายาทหรอผมสวนไดเสยในทรพยมรดกของเจามรดกในอนทจะรองตอศาลขอใหตงผจดการมรดกของเจามรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1713

ค าพพากษาฎกาท 381/2538 ม. และโจทกท 1 ไดแสดงความเกยวของฉนบดากบบตร โดยใหความอปการะเลยงดใหใชนามสกลเดยวกน เปนพฤตการณทรกนโดยทวไปตลอดมาวาโจทกท 1 เปนบตรโจทกท 1 จงเปนบตรนอกกฎหมายทบดารบรองแลว ถอวาเปนผสบสนดานเปนทายาทโดยธรรมมสทธรบมรดกของ ม. แตเมอ ม. ซงเปนบตรของเจามรดกตายไปกอนเจามรดก โจทกท 1 จงมสทธรบมรดกของเจามรดกแทนท ม. ได

ตวอยาง ก เจามรดกมบตรชอบดวยกฎหมายคอ ข สวน ข นนมบตรชอบดวยกฎหมายไดแก ค ถา ข ถงแกความตายกอน ก เชนน ค จะมสทธรบมรดกแทนท ข หรอไม ล าดบแรกใหพจารณาวา ข มฐานะเปนทายาทของ ก ตามมาตรา 1629 (1) หรอ ล าดบตอไปใหพจารณา

18

วา ค มฐานะเปนผสบสนดานของ ข หรอไม และล าดบสดทายใหพจารณาวา ค มความสมพนธทางสายโลหตหรอเครอญาตกบ ก เจามรดกหรอไม ก. (เจามรดก) ข. (บตรชอบดวยกฎหมาย) ตายกอน

ค. (บตรชอบดวยกฎหมาย)

จากขอเทจจรงจะพจารณาไดวา ข นนมฐานะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของ ก ดงนนจงมฐานะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (1) สวน ค กมฐานะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของ ข เชนเดยวกน และมความสมพนธทางสายโลหตหรอทางเครอญาตกบ ก เชนน ค สามารถรบมรดกแทนท ข ได

ถาขอเทจจรงเปลยนไปวา ข มฐานะเปนบตรบญธรรมของ ก จะท าให ค สามารถรบมรดกแทนท ข หรอไม

ก. (เจามรดก)

ข. (บตรบญธรรม) ตายกอน ค. (บตรชอบดวยกฎหมาย) จากขอเทจจรงจะพจารณาไดวา ข นนมฐานะเปนผสบสนดานของ ก ตามมาตรา 1627 มฐานะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (1) สวน ค มฐานะเปนผสบสนดานของ ข เพราะเปนบตรชอบดวยกฎหมาย และ ค กมความสมพนธทางสายโลหตหรอเครอญาตกบ ก แมวาจะคนละสายเลอดกตาม เพราะการท ก รบ ข เปนบตรบญธรรมของตนกเสมอนหนงวานบ ข เปนสายเลอดแทๆ ของตนนนเอง ดงนนเมอนบ ข เปนบตรกยอมจะนบ ค ซงเปนบตรของ ข เปนหลานเชนเดยวกน

สมมตเปลยนขอเทจจรงใหมวา ค เปนบตรบญธรรมของ ข เชนน ค จะรบมรดกแทนท ข ไดหรอไม

ก. (เจามรดก) ข. (บตรชอบดวยกฎหมาย) ตายกอน ค. (บตร บญธรรม)

19

ขอเทจจรงจะพจารณาไดวา ข นนมฐานะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (1) ของ ก สวน ค มฐานะเปนผสบสนดานของ ข ตามมาตรา1627 แต ค ไมมความสมพนธทางสายโลหตหรอเครอญาตกบ ก เพราะการท ข รบ ค เปนบตรบญธรรมนนมไดหมายความวา ก จะรบ ค เปนหลานของตนดวย นอกจากนเมอพจารณาจากมาตรา 1598/26 การรบบตรบญธรรมมผลระหวางผรบบตรธรรมกบบตรบญธรรมเทานน ดงนน ค จงรบมรดกแทนท ข ไมได 8. สวนแบงในกองมรดกระหวางทายาทโดยธรรมประเภทญาตกบคสมรส ม.1635 ถาขณะทเจามรดกถงแกความตาย เจามรดกยงคงมคสมรสซงยงมชวตอย สวนแบงในกองมรดกระหวางทายาทโดยธรรมประเภทญาตและคสมรสเปนไปตามทบญญตไวในมาตรา 1635 (1) ถามเจามรดกมทายาทตามมาตรา 1629 (1) ซงยงมชวตอยหรอมผรบมรดกแทนทแลวแตกรณ คสมรสทยงมชวตอยนนมสทธไดสวนแบงเสมอนหนงวาตนเปนทายาทชนบตร ในกรณทเจามรดกมผสบสนดาน และคสมรสในขณะทถงแกความตาย ไมวาเจามรดกจะมทายาทตามมาตรา 1629 (2) หรอไม กฎหมายใหคสมรสไดรบสวนแบงเสมอนหนงวาคสมรสของเจามรดกเปนบตรอกหนงคน

ตวอยาง ในขณะทเจามรดกถงแกความตาย เจามรดกมคสมรสซงยงคงมชวตอย และมผสบสนดาน 2 คนคอ ก. และ ข. เชนนคสมรสของเจามรดก ก. และ ข. จะไดรบสวนแบงในกองมรดกเทาๆกนคนละ 1 สวน

เจามรดก คสมรส คสมรสไดเทากบ ก.และ ข. ก. (1) ข. (1) ตวอยาง ในขณะทเจามรดกถงแกความตาย เจามรดกมคสมรสซงยงคงมชวตอย ม

ผสบสนดานสองคนคอ ก. และ ข. และมบดามารดาซงยงคงมชวตอย เชนน ในขณะทเจามรดกถงแกความตายเจามรดกมทายาทล าดบ (1) อยสองคนคอ ก. และ ข. มทายาทล าดบ (2) อยสองคน คอ บดา และมารดา ซงไมตดกนตามมาตรา 1630 ว.2 และ คสมรสไดรบสวนแบงเสมอนเปนบตรอกหนงคน ดงนน กองมรดกจะแบงเปน 5 สวนเทาๆกน คอ ก. ข. บดา มารดา และคสมรสของเจามรดก

บดา มารดา ด ม.1630 ว.2 เจามรดก คสมรส ถาม (1) และ (2)

(2) จะไดเทากบ (1) ก. ข.

(2) ถาเจามรดกมทายาทตามมาตรา 1629 (3) และทายาทนนยงมชวตอยหรอผรบมรดกแทนทหรอถาไมมทายาทตามมาตรา 1629 (1) แตมทายาทตามมาตรา 1629

20

(2) แลวแตกรณ คสมรสทยงมชวตอยนนมสทธไดรบมรดกกงหนง ถาเจามรดกมทายาทล าดบท (2) หรอ (3) ซงยงมชวตอย และไมมทายาทล าดบ (1) คสมรสของเจามรดกไดรบมรดก กงหนงของกองมรดกของผตาย อกกงหนงตกทอดไดแกทายาทล าดบท (2) หรอ (3) แลวแตกรณโดย ถาทายาทในล าดบนนมหลายคน ทายาทเหลานนชอบทจะไดรบสวนแบงเทากนตามมาตรา 1633

ตวอยาง ในขณะทเจามรดกถงแกความตาย เจามรดกมบดาและมารดาซงยงคงมชวตอยท งสองคน และมคสมรสทชอบดวยกฎหมาย แตไมมบตรหรอผรบมรดกแทนทเชนน คสมรสไดรบมรดกกงหนงของกองมรดก สวนทเหลอตกทอดไดแก บดามารดาของเจามรดกซงแบงกนคนละครง

บดา มารดา เจามรดก คสมรส จากตวอยางขางตน ถาเจามรดกยงมพนองรวมบดามารดาซงเปนทายาทล าดบ (3)

จ านวน 1 คนในขณะทถงแกความตาย สวนแบงกองมรดกระหวางคสมรสกบทายาทโดยธรรมประเภทญาตของเจามรดกยงคงเปนเชนเดม ทงนเพราะทายาทล าดบ (3) ไมมสทธไดรบมรดกตามมาตรา 1630 เนองจากมทายาทล าดบกอนตนอย คอ บดามารดา

พนองรวมบดามารดาจะมสทธไดรบมรดกตอเมอไมมทายาทล าดบกอนตนอย ซงหากสมมตขอเทจจรงใหมวา เจามรดกไมมทายาทล าดบ (2) เชนน คสมรสไดรบสวนแบงกองมรดกกงหนง และอกกงหนงตกทอดแกพนองรวมบดามารดาซงในกรณนมจ านวน 1 คน กรบสวนแบงกงหนงนนไปทงหมดตามมาตรา 1633

(3) ถาเจามรดกมทายาทตามมาตรา 1629 (4) หรอ (6) และทายาทนนยงมชวตอย หรอมผรบมรดกแทนท หรอมทายาทตามมาตรา 1629 (5) แลวแตกรณคสมรสทยงมชวตอยนนมสทธไดรบมรดกสองในสามสวน กรณทเจามรดกไมมทายาทล าดบ (1) ล าดบ (2) และล าดบ (3) แตมทายาทล าดบ (4) หรอ (5) หรอ (6) ซงแนนอนวาทายาทในล าดบ (6) จะมสทธไดรบสวนแบงมรดกตอเมอผตายไมมทายาทล าดบ (1) - (5) คสมรสจะมสทธไดรบมรดกสองในสามสวน สวนทเหลอกจะตกทอดแกทายาทล าดบ (4) หรอ (5) หรอ (6) แลวแตกรณ ถาทายาทในล าดบนนมหลายคน ทายาทเหลานนชอบทจะไดรบสวนแบงเทากนตามมาตรา 1633

(4) ถาไมมทายาทโดยธรรมประเภทญาตเลย คสมรสทยงมชวตอยนนมสทธไดรบมรดกทงหมด การไดรบมรดกทงหมดของคสมรสในท หมายถง ไดรบมรดกทงหมดในสวนทตกทอดแกทายาทโดยธรรม หากเจามรดกไดท าพนยกรรมไว คสมรสจะมสทธไดรบมรดกในสวนทเจามรดกไมไดจ าหนายไปโดยพนยกรรมทงหมด

บดา 25% คสมรส มารดา 25% 50%

21

9. กองมรดกทจะแบงใหแกทายาทไดแก อะไรบาง ป.พ.พ. มาตรา 1600 บญญตวา “ภายใตบงคบของบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน กองมรดกของผตายไดแกทรพยสนทกชนดของผตาย ตลอดทงสทธหนาท และความรบผดตางๆเวนแตตามกฎหมายหรอโดยสภาพแลว เปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท” ดงนนสงทจะเปนกองมรดกของผตายจงไดแก

ก. ทรพยสนทกชนดของผตาย อนไดแก ทรพยทมรปราง เชน รถ บาน ทดน เครองประดบ เงน ฯลฯ เปนตน และทรพยทไมมรปรางอนไดแก สทธอนผกพนอยกบสงหารมทรพย และอสงหารมทรพย เชน ภาระจ ายอม สทธครองครอง

ข. สทธตางๆของผตาย อนไดแก สทธเรยกรองซงผตายมเหนอบคคลอนในอนทจะเรยกรองใหบคคลนนกระท าการ งดเวนกระท าการ หรอสงมอบทรพยสน เชน สทธของผใหกในการทจะเรยกใหผกคนเงนใหแกตน สทธของผซอทจะเรยกรองใหผขายสงมอบหรอโอนทรพยสนใหแกตน หรอสทธของผขายทจะเรยกรองใหผซอช าระราคาสนคาใหแกตนเปนตน

ค. หนาทของผตาย อนไดแก สงทผตายจะตองกระท าการ งดเวนกระท าการ ช าระหนใหแกบคคลอน(เจาหน) เชน ผซอมหนาทช าระราคาสนคาใหแกผขาย สวนผขายกมหนาทสงมอบสนคาใหแกผซอ เปนตน

ง. ความรบผดของผตาย อนไดแก สงทผตายจะตองชดใชดวยทรพยสนของตนอนเนองมาจากการไมช าระหน การผดสญญา การท าละเมด ฯลฯ เปนตน เชน กอนทผตายจะถงแกความตาย ผตายไดกระท าโดยประมาทขบรถชนบคคลอนไดรบบาดเจบ ผตายยอมมความรบผดทจะตองชดใชสนไหมทดแทนอนไดแก คารกษาพยาบาล คาประกอบการงานแกบคคลนน เชนนหากผตายถงแกความตายกอนทจะไดชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผไดรบความเสยหาย ความรบผดยอมเปนมรดกตกทอดแกทายาทของผตาย

ทรพยสน สทธ หนาท และความรบผดประการตางๆขางตนจะตองมลกษณะดงตอไปน 1. ตองไมเปนการเฉพาะตวของผตายโดยแทไมวาจะโดยกฎหมายหรอโดยสภาพ

1.1 ทรพยสน สทธ หนาท และความรบผดตามกฎหมายเปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท หมายความวา มบทบญญตของกฎหมายบญญตไวอยางชดแจงวาเปนการเฉพาะตวของผตาย อาทเชน สทธอาศยตามมาตรา 1404 สทธเกบกน ตามมาตรา 1418 ภาระตดพนในอสงหารมทรพยตามมาตรา 1431 สทธเหนอพนดน ตามมาตรา 1400 สทธของผยมในการจะใชทรพยสนทยม ตามมาตรา 648

ค าพพากษาฎกาท 1008/2537 สญญาเชาเปนสทธเฉพาะตวของผเชา ยอมเปนอนสนสดลงเมอผเชาตายไมเปนมรดกทจะตกทอดแกทายาท

22

1.2 ทรพยสน สทธ หนาท และความรบผดซงโดยสภาพเปนการเฉพาะตวของผตายโดยสภาพ หมายความวา โดยสภาพของสงดงกลาวมลกษณะเปนการเฉพาะตวของผตาย กลาวคอ สงนนใหความส าคญกบตวบคคลมากกวาทรพยสน อาทเชน ในสญญาเชาสทธของผเชาในอนจะใชประโยชนจากทรพยสนทเชา ยอมมลกษณะทเปนการเฉพาะตว เพราะการทผใหเชาจะใหบคคลใดเชาทรพยของตน ผใหเชายอมตองพจารณาวาผเชาจะสงวนรกษาทรพยสนทเชาอยางทตนเองตองการหรอไม ซงผเชาแตละคนยอมความประพฤตทตางกน หรอในสญญาจางแรงงาน หนาทของผรบจางในการทจะตองท างานใหแกนายจางยอมมลกษณะทเปนการเฉพาะตว เพราะบคคลแตละคนยอมมลกษณะ และคณสมบตทแตกตางกนในการท างาน

ค าพพากษาฎกาท 2438/2522 จ. มอบอ านาจใหจ าเลยน าทดน น.ส.3 มาประกนตวผตองหาตออยการ โดยยอมรบผดตามสญญาทจ าเลยท ากบอยการ จ าเลยสงตวผตองหาตามนดไมได อยการอนญาตใหเลอนก าหนดตามทผประกนขอ กอนครบก าหนดสงตวครงหลงผประกนตาย เปนการกอนผประกนรบผดสญญา สญญาประกนไมตกทอดไปยงทายาท

2. ทรพยสน สทธ หนาท และความรบผดซงไมเปนการเฉพาะตวของผตายโดยแทไมวาจะโดยกฎหมาย หรอโดยสภาพ จะเปนกองมรดกของผตายตอเมอสงดงกลาวเปนสงทผตายมอยกอนทจะถงแกความตาย ดงพจารณาไดจากถอยค าของกฎหมายทวา “มรดกของบคคลนน” ตาม ป.พ.พ.มาตรา 1599 วรรคแรก “เมอบคคลใดตายมรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท” ดงนนทรพยสน สทธ หนาท และความรบผดใดเกดขนพรอม หรอภายหลงทผตายถงแกความตาย สงดงกลาวกหาเปนมรดกของผตาย อาทเชน เงนฌาปนกจสงเคราะห เงนทจะไดจากสญญาประกนชวต เปนตน ซงการพจารณาวาสงใดจะเปนสงทผตายมอยกอนตายหรอไมนน จะใชเกณฑสทธเปนสงพจารณา กลาวคอ หากสงดงกลาวเกดขน หรอผตายมสทธไดรบกอนตาย แมวาผตายจะยงไมไดมาไวในความครอบครอง กถอวาเปนสงทผตายมอยกอนตาย

ค าพพากษาฎกาท 919/2495 เมอเจามรดกถงแกกรรม สทธในทางทรพยสนของผตายยอมตกทอดไปยงทายาททนท ฉะนนทายาทจงมสทธทจะไถถอนทรพยสนทผตายขายฝากไวได (สทธนนการไถถอนทรพยเปนสทธซงเกดขนกอนทเจามรดกจะถงแกความตาย –ผเขยน)

ค าพพากษาฎกาท 1953/2515 เงนสะสมเปนเงนททางราชการหกเกบไวจากเงนเดอนขาราชการทกเดอนและจายคนให เมอขาราชการนนออกจากราชการเงนสะสมจงเปนมรดกของผตาย เพราะเปนเงนทผตายมอยในขณะทผตายถงแกความตาย

ค าพพากษาฎกาท 426/2526 สทธเรยกรองคาชดเชยซงนายจางตองจายใหแกลกจางเมอเลกจางเปนสทธอยางหนงซงถอไดวาเปนมรดก ยอมตกทอดแกโจทกซงเปนทายาทของลกจางผถงแกกรรมได (สทธในการจะไดคาชดเชยเกดขนกอนทลกจางจะถงแกความตาย-ผเขยน)

ทรพยสน สทธ หนาทและความรบผด ซงเกดขนพรอมกบ หรอเนองจากความตายของเจามรดก อาทเชน เงนฌาปนกจสงเคราะห หรอเงนทผตายซงประสบอบตเหตจะไดรบจาก

23

สญญาประกนชวต หรอสงทเกดภายหลงทเจามรดกถงแกความตาย เชน ดอกเบย เงนปนผล ซงเกดขนภายหลงทเจามรดกถงแกความตาย เหลานมไดเปนสงทผตายมอยกอนตายดงนนจงไมใชกองมรดกของผตาย

ค าพพากษาฎกาท 1131/2506 เมอปรากฏวาเงนทนสงเคราะห(ท.ส.ค.)ของผปฏบตงานในการรถไฟ เปนเงนทเกบจากผปฏบตงานรอยละ 5 ของเงนเดอนทกเดอน และการรถไฟจายสมทบอกมจ านวนรอยละ 10 ถาผปฏบตงานตองออกจากงานนอกจาถกไลออก ใหจายใหผปฏบตงานรวมทงดอกเบยและกองทนจายเพมใหอกเปนจ านวนเทากนนน เหนไดวาทนสงเคราะหนเปนเงนทผปฏบตงานมสทธไดรบอยกอนแลว หากผนนตายลงกยอมตกเปนมรดก (เหตทจะไดรบมไดเกดขนจากความตายของเจามรดก ดงนนจงเปนสงทผตายมอยกอนตายจงเปนมรดก –ผเขยน)

ค าพพากษาฎกาท 132/2507 เงนทนสงเคราะหเพอชวยเหลองานศพและอปการะบตรของผตายโดยเฉพาะ ซงองคการ ช.พ.ค. จะจายใหเมอสมาชกถงแกความตายนนมใชกองมรดกของผตาย ผตายไมมอ านาจแสดงเจตนาโดยพนยกรรมสงเสยนนได

ค าพพากษาฎกาท 1166/2510 ขอลาออกจากราชการตงแตวนท 1 มกราคม 2517 และทางราชการอนญาตใหออกไดตงแตวนนน แมค าสงอนญาตนนจะออกเมอหลงจากผนนตายไปแลว สทธทผนนจะไดรบบ าเหนจกมมาตงแตวนทไดรบอนญาตใหออกจากราชการแลว เมอผนนตายสทธในการไดรบบ าเหนจจงเปนสทธอยางหนงในกองมรดกซงผนนมอย ขณะถงแกความตาย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1600 จงแสดงเจตนาโดยพนยกรรมก าหนดใหสทธในบ าเหนจนนตกแกผรบพนยกรรมได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1646 (สทธทผตายจะไดรบบ าเหนจเกดขนตงแตวนทไดรบอนญาตใหลาออก แมวาจะยงไมไดรบมา กเปนมรดกของผตาย-ผเขยน)

ค าพพากษาฎกาท 1953/2515 ในกรณทขาราชการตายในระหวางรบราชการ และทางราชการจะจายเงนชวยพเศษใหเปนจ านวนสามเทาของอตราเงนเดอน ตามพระราชกฤษฎกาวาดวยการจายเงนเดอนฯนน เงนชวยพเศษนมใชเงนเดอนของขาราชการ และกมใชเงนอนเปนมรดกของขาราชการทตายนนดวย จงไมอยในความรบผดในหนสนของขาราชการผตาย

ค าพพากษาฎกาท 2401/2515 เงนสงขารานเคราะหเปนเงนทผรบประโยชนจะไดรบหลงจากทสมาชกขององคการสงเคราะหขาราชการกรมไปรษณยโทรเลขถงแกความตายแลว มใชทรพยสนทสมาชกผตายมอยในขณะทถงแกความตายจงไมเปนมรดกของผตาย

แมเงนสงขารานเคราะหจะไมเปนมรดกของสมาชกผตาย แตในกรณทผรบประโยชนตายกอนสมาชกและขอบงคบกรมไปรษณยโทรเลขมไดระบไววาจะใหจายเงนสงขารานเคราะหแกผใด กควรจายเงนนนแกทายาทโดยธรรมของสมาชกผตายเสมอนหนงทรพยมรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ลกษณะมรดก ซงเปนบทกฎหมายทใกลเคยง

24

อยางยงในอนทจะใชบงคบแกเงนน (เงนสงขารานเคราะหเปนเงนทจะไดเมอสมาชกถงแกความตาย ดงนนจงไมเปนมรดกของผตาย-ผเขยน)

ดงนนการพจารณาวา ทรพยสน สทธ หนาท และความรบผดใดวามลกษณะเปนการเฉพาะตวของผตายโดยกฎหมายหรอกฎหมายหรอไม จะตองพจารณาตามชนดของกองมรดกเปนกรณไป โดยเฉพาะอยางยงสทธ หนาท อนเกดจากนตกรรมสญญาซงจะตองพจารณาวาสทธใด หนาทใดมลกษณะเปนการเฉพาะตวของผตายโดยสภาพ หรอโดยกฎหมายหรอไม

สรปไดวา ทรพยสน สทธ หนาท และความรบทจะเปนมรดกของของผตายตองมลกษณะดงตอไปน

1. เปนสงทผตายมอยกอนตาย และ 2. สงนนไมเปนการเฉพาะตวของผตายไมวาโดยสภาพหรอโดยกฎหมาย กรณทเจามรดกมหนสนทกอไวกอนตาย มากกวาทรพยมรดก หรอมแตหนสน ไมม

ทรพยมรดกตกทอดแกทายาทเลย อยางนทายาทกไมตองรบผดชดใชเกนกวาทรพยมรดกทตกทอดแกทายาท เชน ทรพยมรดกของผตายตราคาออกมาเปนตวเงนได 1 แสนบาท สวนหนสนนนม 1 แสน 2 หมนบาท เชนน ทายาทตองรบผดชดใชไมเกน 1 แสนบาทเทานน สวนอก 2 หมนบาททายาทไมตองรบผดเปนสวนตว

ถาเจามรดกมคสมรส และมหนรวมซงไดกอไวกอนตาย หนรวมนนจะตองแบงครงระหวางเจามรดก กบคสมรส หนรวมในสวนของเจามรดกจะตกทอดเปนมรดกแกทายาทตอไป

ในกรณทผตายมคสมรสซงยงคงมชวตอย ทรพยมรดกของผตายซงจะน ามาแบงปนใหแกทายาทโดยธรรมประเภทญาตและคสมรสของผตาย ตองเปนไปตามทบญญตไวในมาตรา 1625 “ถาผตายเปนผสมรสแลว การคดสวนแบงและการปนทรพยสนระหวางผตายกบคสมรสทยงมชวตอยนนใหเปนไปดงน

(1) ในเรองสวนแบงในทรพยสนระหวางสามภรยาใหอยในบงคบของบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยการหยาโดยความยนยอมทงสองฝายอนมบทบญญตเพมเตมใหบรบรณในมาตรา 1637 และ 1638 และโดยเฉพาะตองอยในบงคบแหงมาตรา 1513 ถง 1517 แหงประมวลกฎหมายน แตการคดสวนแบงนนมผลตงแตวนทการสมรสไดสนไปดวยเหตความตายนน....”

กลาวโดยสรปคอ กองมรดกของเจามรดกกรณทมคสมรส ไดแก สนสวนตวของผตาย และกงหนงของสนสมรสของผตาย

ผตาย คสมรส

กองมรกดของผไดแก สวน และ เทานน

สนสวนตว

สนสมรส สนสวนตว

25

10. การจดการมรดก ไดแก การแบงปนมรดก และรวมถงการช าระหนใหแกเจาหนกองมรดกดวยถากองมรดกนนมหนสน การแบงมรดกนนกฎหมายมไดบงคบใหทายาทตองช าระหนใหแกเจาหนกอนแบงมรดก ดงนนทายาทอาจแบงมรดกกนโดยไมสนใจช าระหนใหแกเจาหนกได ซงกรณเชนนจงเปนหนาทของเจาหนทตองหาทางเรยกรองใหทายาทช าระหนใหแกตนเองภายในอายความมรดก การแบงปนมรดกเปนหนาทของผจดการมรดกทจะแบงปนมรดกใหแกทายาทตามทก าหนดไวในพนยกรรมหรอตามกฎหมาย แตหากไมมผจดการมรดกทายาทกสามารถแบงปนกนได ส าหรบวธแบงปนมรดกมดงตอไปน

1. ทายาทตกลงแบงมรดกโดยตางเขาครอบครองทรพยสนเปนสวนสด ซงการทจะถอวาทายาทไดตกลงแบงมรดกโดยการครอบครองเปนสวนสดนน ทายาทแตละฝายตางตอเคารพสทธของกนและกน ซงอาจจะเกดจากทายาทไดตกลงแบงทรพยมรดกกนโดยชดแจง หรออาจจะเกดขนโดยปรยายกได เชนกอนทเจามรดกจะถงแกความตายไดมการแบงแยกการครอบครองทรพยมรดกเปนสวนสดอยกอน และภายหลงหลงจากทเจามรดกถงแกความตายกยงคงครอบครองอยางนนเรอยมา อยางนถอวาทายาทตางไดเขาครอบครองทรพยมรดกเปนสวนสดแลว ถอวามการกองมรดกไดมการแบงเชนเดยวกน

เมอทายาทไดตกลงแบงมรดกโดแบงแยกการครอบครองแลวจะมผลใหทายาทแตละคนไดทรพยเปนของตนโดยเดดขาดฝายใดจะเรยกรองขอใหแบงกนใหมโดยทกฝายมไดยนยอมดวยหาไดไม แมขณะนนยงไมพนก าหนดอายความตามมาตรา 1754 กตาม6

ดงนนการททายาทคนใดคนหนงไดครองครองทรพยมรดกโดยล าพงโดยททายาทอนมไดตกลงดวย จะถอวาไดมการแบงแลวไมได

2. แบงโดยเอาทรพยมรดกออกขายแลวน าเงนมาแบงกน การแบงโดยวธนจะเกดขนกตอเมอทายาทตกลงกนไมไดวาใครจะไดทรพยสนอะไรหรอไดสวนไหน หรอมฉะนนสภาพแหงทรพยมรดกไมเปดชองใหแบงกนไดโดยวธแรก เชน มรดกเปนกระบอ 1 ตว แตมทายาท 3 คนและทายาทไมตกลงทจะถอกรรมสทธรวมกน กตองขายกระบอเอาเงนมาแบงกนตามสวน7

3. แบงโดยท าสญญาแบงปนทรพยมรดก การแบงปนมรดกในกรณนเปนกรณททายาทตกลงแบงปนทรพยมรดกโดยมหลกฐานเปนหนงสอ ลงลายมอชอฝายทตองรบผด การแบงมรดกโดยสญญานยอมใชบงคบไดทนทไดมหลกฐานเปนหนงสอ

6 เฉลมชย เกษมสนต.ค าบรรยายกฎหมายแพงลกษณะมรดก.ส านกศกษาอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา.2541 หนา 225 7 เฉลมชย เกษมสนต เพงอาง หนา 226

26

11. อายความมรดก อายความมรดกส าหรบทายาทโดยธรรม

ทายาทโดยธรรมตองฟองใหแบงมรดกภายในก าหนด 1 ป นบแตวนทเจามรดกตายหรอควรจะไดรถงแกความตายของเจามรดก หรอภายใน 10 ปนบแตทเจามรดกตายตามมาตรา 1745 ยกเวนแตทายาทโดยธรรมฟองใหแบงมรดกในสวนทตนเองไดรวมครอบครองกไมจ าเปนตองฟองภายในก าหนด 1 ป นบแตเจามรดกตายฯ แตใหฟองภายใน 1 ปนบแตวนทไมแบงมรดกให (นบแตวนโตแยงสทธ) แทน ตามมาตรา 1748 วรรคหนงซงบญญตวา “ ทายาทคนใดครอบครองทรพยมรดกซงยงมไดแบงกน ทายาทคนนนมสทธทจะเรยกรองใหแบงทรพยมรดกนนได แมวาจะลวงพนก าหนดอายความตามมาตรา 1754 แลวกด” อนหมายความวา หากเปนกรณททายาทโดยธรรมฟองใหแบงทรพยมรดกซงทายาทคนนนไดรวมครอบครองอย แมวาจะไดฟองลวงพนก าหนด 1 ปนบแตเจามรดกถงแกความตาย ทายาทโดยธรรมนนกมสทธฟองใหแบงมรดกไดไมตองหาม

การททายาทจะไมถกบงคบดวยอายความมรดกนน จะตองเปนกรณททายาทฟองใหแบงทรพยมรดกในสวนทตนไดครอบครองเทานน หากทายาทฟองเรยกทรพยมรดกในสวนทตนมไดครอบครอง ทายาทกตองฟองเรยกทรพยมรดกใดสวนนนภายในก าหนด 1 ปตามมาตรา 1754 โดยการครอบครองทรพยมรดกของทายาทอาจจะเปนครอบครองลกษณะหนงลกษณะใดดงตอไปน

ก. ทายาทไดครอบครองทรพยมรดกระยะหนงระยะใดหลงจากเจามรดกจงแกความตาย แมวาในขณะทฟองคดจะมไดครอบครองทรพยมรดกแลวกตาม ทงนเนองจาก การททายาทไดครอบครองทรพยมรดกภายหลงจากทเจามรดกถงแกความตาย โดยททายาทอนมไดหวงกน จงมผลเทากบวาทายาทอนไดยอมรบสทธของทายาทคนนน และแมตอทายาทผฟองคดจะมไดครอบครองทรพยมรดกแลวกตาม กถอวาทายาทอนไดครอบครองแทนทายาทคนนน

ค าพพากษาฎกาท 259/2506 โจทกอยกบมารดาทเรอนมารดาในทพพาท กอนมารดาตาย มารดาตายทพพาทตกเปนมรดกของมารดา โจทกกยงคงอยทเรอนมารดาอกหลายเดอนนบแตมารดาตาย แลวเรอนมารดากถกรอถวายวด โจทกจงมาอยทเรอนจ าเลยในทพพาทอกหลายเดอน รวมเวลาทโจทกอยในทพพาทหลงจากมารดาตายไดราวปเศษ โจทกจงไปอยทจงหวดอน นบวาโจทกไดครอบครองทพพาทอนเปนทรพยมรดกมากบจ าเลยดวยกนในตอนแรก โจทกกบจ าเลยจงมฐานะเปนเจาของทรพยมรดกรวมกนมา การทจ าเลยครอบครองทพพาทตอมาถอไดวาครอบครองทพพาทไวแทนในฐานะเจาของรวม แมโจทกมาฟองขอใหแบงมรดกทพพาทภายหลงมารดาตายแลว 18 ป คดกไมขาดอายความ

ข. ทายาทไดครอบครองทรพยมรดกอนยงมไดแบง การททรพยมรดกยงมไดมการแบง กฎหมายใหถอวาทายาทตางมสทธและหนาทรวมกนอยางเชนเจาของรวม ตามมาตรา 1745 ดงนนจงถอวา ทายาทไดครอบครองทรพยมรดกในสวนนนรวมกน

27

ค าพพากษาฎกาท 754/2541 เมอทรพยมรดกของเจามรดกทพพาทยงอยระหวางทายาทครอบครองรวมกนและยงมไดมการแบงปนกน แมจ าเลยจะครอบครองทรพยมรดกกเปนการครอบครองทรพยมรดกของเจามรดกทยงมไดแบงปนกน เปนการครอบครองแทนทายาทอนซงรวมถงโจทกดวย แมโจทกจะฟองคดเมอพนก าหนด๑ ป นบแตเมอเจามรดกตายหรอนบแตเมอโจทกรหรอควรไดรถงความตายของเจามรดก คดของโจทกกไมขาดอายความ ตาม ป.พ.พ.มาตรา ๑๗๕๔ และเมอ พ.ร.บ.วาดวยการใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลาและสตล พ.ศ.๒๔๘๙ มาตรา ๓ ก าหนดใหการวนจฉยชขาดเรองอายความมรดกไมอยในบงคบตองใชกฎหมายอสลาม กรณจงตองเปนไปตามบทบญญตแหง ป.พ.พ

ค. ครอบครองโดยผจดการมรดก การทผจดการมรดกไดครอบครองทรพยมรดก ถอวาผจดการมรดกไดครอบครองแทนทายาททกคน ดงนนจงถอวาทายาทไดครอบครองทรพยมรดกดวย

ค าพพากษาฎกาท 2202/2514 การทผเชาครอบครองนาพพาทซงเชาท าจากเจามรดกถอวาเปนการครอบครองแทนทายาททงหมดของเจามรดก ฉะนนระหวางทายาทดวยกน ยอมฟองขอแบงมรดกทรพยพพาทนไดโดยไมขาดอายความแมโจทกจะไมชนะคดเตมตามทนทรพยทเรยกรองจากจ าเลยกตาม แตศาลกอาจใชดลพนจใหจ าเลยใชคาฤชาธรรมเนยมแทนโจทกทงหมดกไดเมอเหนสมควร

ค าพพากษาฎกาท 6637/2538 หลงจาก ล.เจามรดกถงแกกรรมแลว ตอมาศาลชนตนมค าสงตง บ.เปนผจดการมรดก ถอไดวาผจดการมรดกครอบครองทรพยมรดกซงยงมไดแบงปนแทนทายาทซงรวมถงโจทกดวย ตาม ป.ว.พ. มาตรา ๑๗๔๘โจทกจงมสทธเรยกรองใหแบงทรพยมรดกคอบานพพาทได แมจะลวงพนก าหนดอายความตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๗๕๔ แลว สทธเรยกรองของโจทกจงไมขาดอายความ

ง. ครอบครองโดยบคคลทมอ านาจจดการแทนทายาท ในกรณททายาทเปนผเยาว หรอคนไรความสามารถ การทผมอ านาจจดการแทนครอบครองทรพยมรดก ถอวาเปนการครอบครองแทนทายาทดวย

ค าพพากษาฎกาท 645/2497พปกครองทรพยมฤดกแทนนองๆ นองตายกยงคงปกครองตอมา ทายาทของนองฟองไดไมถอวาขาดอายความ

ค าพพากษาฎกาท 1365/2508 การทจ าเลยไดครอบครองทรพยมรดกแทนโจทกซงเปนผเยาวตลอดมาตงแตเจามรดกตาย แมตอมาโจทกบรรลนตภาวะแลว จ าเลยกยงคงครอบครองแทนตอมาอก โจทกยอมฟองคดเกน 10 ปนบตงแตเจามรดกตายได คดไมขาดอายความตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1748

จ. ครอบครองโดยบคคลภายนอก ในกรณททรพยมรดกอยในความครอบครองของบคคลภายนอก ถอวาบคคลภายนอกไดครอบครองทรพยมรดกนนแทนทายาท

ค าพพากษาฎกาท 922/2498 เมอไดความวาเจาหนครอบครองทดนพพาทของเจามรดกไวท าประโยชนตางดอกเบยตลอดมา โดยทายาทมไดครอบครองมรดกนน

28

ดวย ดงนถอไดวาเจาหนไดครอบครองในนามของผตายหรอครอบครองแทนทายาทของผตายรวมกน และอายความทเกยวกบฟองขอใหแบงทพพาทระหวางทายาทดวยกนนนจงไมอยในบงคบบท ม. 1754 (อายความ 1 ป)

ค าพพากษาฎกาท 2202/2514 การทผเชาครอบครองนาพพาทซงเชาท าจากเจามรดกถอวาเปนการครอบครองแทนทายาททงหมดของเจามรดก ฉะนนระหวางทายาทดวยกน ยอมฟองขอแบงมรดกทรพยพพาทนไดโดยไมขาดอายความ แมโจทกจะไมชนะคดเตมตามทนทรพยทเรยกรองจากจ าเลยกตาม แตศาลกอาจใชดลพนจใหจ าเลยใชคาฤชาธรรมเนยมแทนโจทกทงหมดกไดเมอเหนสมควร

แตถาภายหลงไดมการแบงปนทรพยมรดกททายาทไดครอบครอบรวมกนมา หากทายาทคนใดมไดรบการแบงปนทรพย ทายาทคนนนกตองฟองใหแบงมรดกภายในก าหนด 1 ปนบแตการแบงปนมรดกไดสนสดลง แตทงนตองไมเกน 10 ปนบแตเจามรดกถงแกความตาย ตามมาตรา 1754 วรรคทาย ค าพพากษาฎกาท 2971/2540 เจาของมรดกมทรพยมรดกคอทดนโฉนดพพาทและทดนโฉนดเลขท 2057 เพยงสองแปลง โดยไมมทรพยมรดกอนใด จ าเลยท 1 ไดจดการโอนทดนโฉนดพพาทใหแกจ าเลยท 2 ซงเปนทายาทคนหนงเมอวนท 10 มกราคม 2527 โดยทายาทอนบางคนกทราบและจ าเลยท 1 จดการขายทดนโฉนดเลยท 2027 เมอวนท 2 มนาคม 2530 น าเงนมาท าบญอทศสวนกศลใหเจามรดกและแบงเงนทเหลอใหทายาทบางคน โดยการขายทดนนทายาททกคนซงรวมทงโจทกดวยกใหความยนยอม ดงนถอวาไดมการครอบครองทดนโฉนดพพาทของจ าเลยท 2 นบแตไดรบโอนตอมาเปนการครอบครองเพอตน มใชการครอบครองแทนทายาทอน ทงมการแบงปนมรดกใหแกทายาทและจดการมรดกสนสดลงเมอวนท 2 มนาคม 2530 ซงถอวาเปนวนเรมนบอายความในการใชสทธเรยกรองของโจทกในการฟองขอแบงมรดก จ าเลยท 3 ในฐานะทายาทและเปนผรบโอนทดนโฉนดพพาทมาจากจ าเลยท 2 ในเวลาตอมาจงอยในฐานะผสบสทธจากจ าเลยท 2 อกฐานะหนงดวย ยอมยกอายความ 1 ป ตามมาตรา 1754,1755 ขนตอสโจทกได โจทกฟองคดเมอวนท 19 กรกฎาคม 2536 เปนระยะเวลาเกน 1 ป ไมวาจะนบแตวนทถอวาจ าเลยท 2 ครอบครองเพอตนหรอวนทจดการมรดกสนสดลง ดงนคดของโจทกจงเปนอนขาดอายความตามบทบญญตของกฎหมายดงกลาวขางตน

29

อายความมรดกส าหรบทายาทโดยพนยกรรม ทายาทโดยพนยกรรมตองฟองใหแบงมรดกใหแกตนเองภายในก าหนด 1 ป นบแตตนไดร ยกเวนแตการฟองใหแบงมรดกในสวนทตนเองไดรวมครอบครองกไมจ าเปนตองฟองภายในก าหนด 1 ป นบแตเจามรดกตายฯ แตใหฟองภายใน 1 ปนบแตวนทไมแบงมรดกให (นบแตวนโตแยงสทธ) อนมลกษณะเชนเดยวกบทายาทโดยธรรมเพยงแตก าหนดเวลานบแตเมอไดรถงสทธในพนยกรรม ซงในความเปนจรงทายาทโดยพนยกรรมหากมไดมฐานะเปนทายาทโดยธรรมแลวไมมทางจะครอบครองทรพยมรดกไดเลย โอกาสทจะอายความจะนบเมอมการไมแบงมรดกใหจงไมเกดขนมากนก อายความส าหรบเจาหนกองมรดก เจาหนกองมรดกตองฟองทายาทใหช าระหนกองมรดกภายในก าหนด 1 ปนบแตเจาหนไดรหรอควรไดรถงความตายเจามรดก หรอภายในก าหนด 10 ปนบแตเจามรดกตาย หากเจาหนกองมรดกไดฟองบงคบช าระหนเอาแกทายาทคนใดคนหนงกอนทจะพนก าหนด 1 ปแลว เจาหนคนนนกสามารถทจะบงคบช าระหนเอาแกทายาทคนอนไดแมจะบงคบภายหลงจากทพนก าหนด 1 ปแลวกตาม

อายความมรดก 1 น ไมใชบงคบเจาหนจ านอง จ าน า หรอบรมสทธ แตมอายความ 10 ปนบแตเจามรดกตาย

๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑