ทมาและเหตผล

ในเดอนมกราคม พ.ศ. 2547 ความขดแยงทดำเนนมานานนบศตวรรษในสามจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย คอจงหวดปตตาน ยะลา และ นราธวาส ไดปะทขนในรปของเหตการณรนแรง นบแตนนมา เสยงระเบดและการเสยชวตในพนทแหงนกกลายเปนสถานการณทเกดข นเปนประจำ ความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใตนนไดสงผลกระทบตอประชากรแลวกวา 9,000 คน และทำใหสตรกวา 1,000 คนตองกลายเปนหมาย รวมทงทำใหเดกอก 1,200 กวาคนตองกำพราพอหรอแมอกดวย

ระหวางปพ.ศ. 2550 ถง 2551 ธนาคารโลกไดใหการสนบสนนทางวชาการแกรฐบาลไทยในการศกษาความขดแยงและใหขอเสนอแนะในการสร างความสมานฉนท ในสามจงหว ดชายแดนภาคใต การศกษานไดรบการสนนสนนผานกองทนชอ State and Peace-Building Fund (SPF))1 ธนาคารโลกยงไดจ ดหางบประมาเพมเตมจาก โครงการ The Gender Action Plan2 สำหรบการศกษาผลกระทบของความขดแยงในประเดนมตหญงชาย ตลอดจนปจจย

และศกยภาพทจะเสรมสรางสนตภาพและภมค มกน (resilience) ในพนท งานศกษาทงสองชนนเปนรากฐานของการออกแบบแผนดำเนนงานระยะท สองของโครงการนำรอง”โครงการสนนสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต”

เอกสารน เปนเอกสารช นท สองของชดเอกสารฉบบยอเพ อใหขอมลเกยวกบการออกแบบ การดำเนนโครงการ และผลลพธของโครงการนำรองดงกลาวแกผมสวนไดสวนเสยในวงกวาง และเปนภาคสรปของรายงานฉบบเตมชอ “Gender Needs Assessment in Conflict-Affected Areas in Thailand’s Southernmost Provinces”2 (การประเมนความตองการหญงชายในพนททไดรบผลกระทบจากความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย)

1

มตหญงชายกบการพฒนาในพนทขดแยงในประเทศไทย

1State and Peace-Building Fund (SPF)เปนกองทนของธนาคารโลกทมงชวยเหลอในดานการสรางสนตภาพและศกยภาพของรฐ2The Gender Action Plan เปนความรเรมของธนาคารโลกในป 2549 และเปนกองทนทมธนาคารโลกรวมทงประเทศอตสาหกรรมอก 4 ประเทศเปนผบรจาคกองทนนมจดประสงคเพอสนบสนนโอกาสทางเศรษฐกจของสตรและสงเสรมใหประเทศสมาชกสามารถบรรลเปาหมายเพอการพฒนาแหงสหสวรรษวาดวยการสรางความเสมอภาคใหแกหญงและชาย3Social Development Notes East Asia and Pacific Series, No. 127/May 2010 (socialdevelopment@worldbank.org)

โครง

การส

นบสน

นชมช

นทอง

ถนเพ

อฟนฟ

ชา

ยแดน

ภาคใ

ตของ

ประเท

ศไทย

| เล

ม 2

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

2

Expanding Community Approaches in Con�ict Situations

วตถประสงคของการประเมนความตองการของหญงและชาย

เพ มคณคาและสนบสนนงานศกษาเก ยวกบความขดแยงท ใช งบประมาณจาก SPF โดย 1.) สรางความเขาใจวาผลกระทบจากความขดแยงทมตอเพศชายและเพศหญงนนแตกตางกนอยางไร และ 2) ระบความตองการของผ ชายและผ หญงท ได ร บผลกระทบจากความขดแยงโดยตรง

เพมองคความรในเรองทเกยวกบผหญง ผชาย และครอบครวทไดรบผลกระทบจากความขดแยง รวมทงในนโยบายแกไขปญหาความขดแยงของภาครฐ

ใหข อคดเหนท จะเปนประโยชนตอการดำเนนโครงการนำรอง ”โครงการสนนสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต”

แนวทาง กลมเปาหมายและพนท

คณะทำงานเพอประเมนความตองการทแตกตางระหวางหญงและชายซงไดรบผลกระทบจากความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใต อนมอาจารยเพญพกตร ทองแท แหงมหาวทยาสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน เปนผนำ ไดเขาปฏบตงานในพนทต งแตเดอนสงหาคม 2551 จนถงเดอนกนยายน 2552 ไดเรยนรแนวทางปฏบตงานจากคณะผเชยวชาญดานมตหญงชายซงประกอบดวยตวแทนจากภาควชาการ องคกรดานการพฒนาพหภาค และองคกรภาคประชาสงคม

การประเมนความตองการดงกลาวครอบคลมพนท 12 ตำบลทรฐบาลจดวาเปนพนทสแดงหรอสเหลอง (ตามระดบของความรนแรง) ในจงหวดปตตาน ยะลาและนราธวาสโดยมงเนนกลมคนผดอยโอกาสอนเปนผลมาจากความรนแรงและความขดแยง ทมงานทำงานรวมกบผทไดรบผลกระทบ 100 คนจากคนสกลมหลกในพนทกลมละ 25 คน คอ ผหญงมสลม ผหญงพทธ ผชายมสลม และผชายพทธโดยทบคคลทงหมดนไดรบผลกระทบจากความขดแยงทงโดยตรงหรอทางออมลกษณะสำคญของบคคลทเปนกลมเปาหมายของการประเมนความตองการคร งน เปนผ ชายท ร ฐบาลจดวาเปน “กลมเสยง” ผหญงทสามหรอบตรถกจดวาเปน ”กลมเสยง” ผชายทไดรบการปลอยตวภายหลงจากทโดนสอบสวนแลว ผหญงทสามหรอบตรทไดรบการปลอยตวภายหลงจากทโดนสอบสวนแลว บคคลทสญเสยสมาชกในครอบครวหรอญาตและบคคลทไดรบบาดเจบหรอไดรบผลกระทบทางออมจากความขดแยง

สรปผลการศกษาทสำคญ

การประเมนความตองการนไดถกแบงออกเปนสองสวน สวนแรกคอการทบทวนวรรณกรรมหรอขอมลเกยวกบมตดานหญงชายในพนท สวนทสองคอการหารอกบกลมเปาหมาย (focus group discusions) ประเดนสำคญจากผลการประเมนความตองการของหญงและชายมดงตอไปน

การทบทวนวรรณกรรม (Literature Review)

ทมงานไดทบทวนวรรณกรรมทเขยนขนเกยวกบประเดนผหญงในภาคใต ทไดรบการจดพมพเผยแพรในชวง 30 ปทผานมาทงสนจำนวน 17 ชนดวยกน ในหวขอทเกยวกบวฒนธรรม ความเชอทางศาสนา เศรษฐศาสตร การพฒนาการมสวนรวมความขดแยงกบความรนแรงและความตองการ งานวจยในปแรกๆระบวา ผหญงมสลมในภาคใตทใชภาษามลายเปนหลกดำเนนวถชวตตามครรลองกฏเกณฑอสลามท งในเร องบทบาทและหนาท ของพวกเธอตอสามและครอบครว และพวกเธอพยายามรกษาไวซงอตลกษณทางวฒนธรรมดวยการแตงงาน การใชภาษา การแตงกายและการเลยงดบตร ผหญงจำนวนมากสานตอประเพณมลายในดานการมส วนรวมในกจกรรมทางเศรษฐกจ ซ งรวมถงการประกอบธรกจขนาดเลกขายของในตลาด ออกกรดยาง รวมทงทำงานตามโรงงานบางในชวงหลง การทำงานนอกบานเปดพ นท ใหผ หญงมสลมมลายไดมโอกาสปฏสมพนธกบผหญงชาวพทธ บทบาทคขนานของการทตองเปนทงแมบานและไปทำงานนอกบานดวยนนกลายเปนขอจำกดสำหรบโอกาสในการศกษาตอของผหญง การทผหญงไมมโอกาสศกษาตอในระดบสงนยงสงผลใหมรายไดตำและมรายไดทไมแนนอนอกดวย

3

in the Southernmost Provincesin Thailand (ECACS)

ผหญงทมสวนรวมในโครงการพฒนามกเปนกลมทมสวนรวมกบกจกรรมกลมในชมชนมากอนแลว เชน กลมออมทรพย กลมสหกรณ หรอกลมทอผา เปนตน ผหญงชาวพทธมแนวโนมทจะมสวนรวมในกจกรรมการพฒนาชมชนมากกวาผหญงมสลม ขณะเดยวกนผหญงมสลมกใหความสนใจในเรองการเลอกตงทงระดบทองถนและระดบชาตมากกวา ความเชอและวถปฏบตมสลมสรางขอจำกดบางประการสำหรบผหญงมสลมในการทจะมสวนรวมในกจกรรมสาธารณะ รวมถงขอจำกดในเรองการทผหญงมสลมไมสามารถสนทนากบผชายอนทไมใชสามของตนได และการทพวกเธอไมมโอกาสไดเขารวมประชมท ม สยดหลงละหมาดใหญทกวนศกรท ผ ชายเทาน นท สามารถเขารวมได

การวจยในระยะหลงช ใหเหนวา จำนวนผหญงทไดรบผลกระทบโดยตรงและทางออมจากความรนแรงน นมมากข น และผ หญงตองรบภาระหนกมากในระหวางทความขดแยงยงคงดำเนนอย ภาระหนาทการดแลครอบครวใหมอยมกนมกจะตกเปนของผหญงหลงจากทสามผเปนหวหนาครอบครวเสยชวตหรอไดรบบาดเจบ ผหญงบางคนทสมาชกในครอบครวมสวนพวพนกบคดความตองดนรนเพอหารายไดและใหความปลอดภยกบญาตคนอน ในขณะทตองตอสเพอลางมลทนแกชอเสยงของครอบครวดวย

ในภาพรวมแลวผหญงไมสนบสนนความรนแรงและมศกยภาพทจะเปนผ ร กษาสนตภาพท จะชวยสนบสนนกระบวนการเยยวยา ผหญงเหลานสามารถทำงานงานไดดในเรองการสนบสนนผทไดรบผลกระทบและครอบครว แตยงตองการความชวยเหลอมากกวานในการสงเสรมบทบาทของพวกเธอ

การหารอและการสมภาษณกลมเปาหมาย

การหารอกบกลมเปาหมาย (focus group discussions) และการสมภาษณรายบคคลชใหเหนถงความเปลยนแปลงในเรองบทบาทของผชายและผหญงทไดรบผลกระทบจากความขดแยง รวมทงชใหเหนถงความตองการในสหวเรองหลก คอ ความตองการดานความมนคงปลอดภย

ความตองการทางดานสงคม ความตองการทางเศรษฐกจ และความตองการทางกายภาพ ผ ชายมสลมถกคาดหวงใหทำหนาทผนำในเรองสำคญ ๆ ของครอบครว รวมทงการมสวนรวมในกจกรรมชมชนดวย การทผชายเหลานเปนทเพงเลงของหนวยงานดานความมนคงกทำใหการรวมกลมของผชายเหลานทำไดยากขน แมจะเปนการรวมกลมเพอใหการสนบสนนกนและกนในดานบวกกตาม การถกเพงเลงจำกดโอกาสดานการงานสำหรบพวกเขา สวนพวกทไมสามารถทำงานไดเนองจากบาดเจบสาหสกมกจะรสกวาตวเองดอยคณคา ทำใหลดบทบาทของตนลงทงในครอบครวและชมชน

ขณะทสถานภาพดานวชาชพ ในหมผมสวนรวมในการศกษาครงนทเปนชาวพทธคอนขางจะมนคงสดสวนของชาวมสลมททำการคาหรอธรกจกลบลดลงเหลอเพยงครงหนงของทเคยเปนกอนเกดความรนแรงในภาคใต ระดบของการวางงานจำนวนของผหญงทรายงานวาอาชพของพวกเธอคอเปนแมบานและจำนวนของผทมรายไดจากการรบจางรายวนตางกเพมขนในหมชาวมสลม

แมหมายตองรบบทบาทใหมในการหารายไดเพมเตมใหกบครอบครว ดวยความชวยเหลอจากองคกรภายนอกผหญงทไดรบผลกระทบจำนวนมากสามารถท จะรวมตวกนเปนกล มท ชวยเหลอเก อกลซงกนและกน ผหญงบางคนไดเรยนรทจะหาทางเขาถงกระบวนการยตธรรมและความชวยเหลอดานกฏหมาย ขณะทญาตผชายโดนกลาวหาวามสวนรวมในการกอความไมสงบหรอตองตดคก และกำลงพยายามใหความกงวลของพวกเธอใหเปนทรบรในสงคม นบตงแตปพ.ศ. 2547 เปนตนมา ผหญงจำนวนมากขนโดยเฉพาะอยางยงแมหมายไดกลายเปนผนำ ในชมชนและในระดบประเทศ

4

Expanding Community Approaches in Con�ict Situations

ความตองการดานความมนคงปลอดภย ผมสวนรวมในการหารอกลมทกคนระบวาความตองการพนฐานหลกของพวกเขาคอเรองความมนคงปลอดภยและการยตความรนแรง ผ เขารวมประชมกลาวถงความยากลำบากในการเดนทางอยางยงยวด ความเครยดเปนตนตอแหงปญหาสขภาพทงปวงทตามมา ทกคนตางรสกวาไมไดรบความยตธรรมและมการละเมดสทธมนษยชนของประชาชน ทำใหเกดความไมไวเนอเชอใจในรฐบาลและเจาหนาทดานความมนคง ขณะเดยวกน ผเขารวมการวจยทเปนคนไทยพทธตางรสกวาพวกเขาไมไดรบการปฏบตและการชดเชยทดเทยมกบชาวไทยมสลม

ความตองการดานสงคมชาวพทธกบมสลมอยรวมกนอยางสมานฉนทดวยความเคารพในวถปฏบตทางวฒนธรรมและศาสนาของกนและกนมาเปนเวลาหลายทศวรรษ ทวา นบตงแตเหตความรนแรงปะทขนในปพ.ศ 2547 ผทไดรบผลกระทบจากความขดแยงตางประสบกบการโดดเดยวทางสงคมและการเลอกปฏบตจากผอนภายในชมชนของพวกเขาเอง และแมกระท งจากคนในครอบครวการชดเชยท คนบางกลมไดรบแตคนอนในชมชนเดยวกนไมไดกอใหเกดความไมลงรอยกนภายในชมชน

ความตองการทางเศรษฐกจความกงวลเรองความปลอดภยและความมนคงสงผลใหระดบรายไดลดลงตามไปดวย โดยสวนหนงมาจากการทชวโมงการทำงานสนลงและโอกาสทจะมงานทำลดลง ประกอบกบหนสนทเพมพนขนเนองจากตองหาเงนมาซออาหาร ดแลเร องการศกษา และคาใชจ ายเก ยวกบการตอส คดความ ผรวมในการวจยตางขอใหมการฝกอบรมวชาชพและการประกอบธรกจและความชวยเหลอใหสามารถเขาถงแหลงเงนกรายยอยเพอสามารถประกอบธรกจขนาดเลกทบานหรอใกลบานของตน

ความตองการทางกายภาพ ผเขารวมใหขอมลในงานวจยครงนทกคนรายงานวาพวกเขามความเครยดอยางมาก ผหญงมสลมบางรายกลาววาพวกเธอไดรบโภชนาการไมเพยงพอ ผเขารวมทกคนประสบกบความยากลำบากในการสงลกไปเรยนหนงสอเนองจากเร องคาใชจ าย นอกจากน ค ณภาพการเรยนและการสอนไดรบผลกระทบในทางลบจากการทชวโมงการเรยนสนลงและปญหาความขดแยงทเบยงเบนความสนใจออกจากการเรยนการสอน

ขอเสนอแนะ

จากการทบทวนงานเขยนท งปวง การหารอและการสมภาษณกลมเปาหมาย การประเมนความตองการทแตกตางระหวางหญงและชายซ งได ร บผลกระทบจากความขดแย งในสามจ งหว ดชายแดนภาคใตมขอเสนอแนะทงในระดบภาพรวมและในระดบปฏบตการเพอชวยวางรากฐานในการสรางสนตภาพและการปรองดอง ดงน

เพมมาตรการสรางความไวเนอเชอใจและความมนใจในความมนคงปลอดภยและความยตธรรมในชมชนทองถน

สงเสรมศกยภาพของผหญงในฐานะผสรางสนตภาพทสามารถสรางความสมานฉนททงในดานวฒนธรรมและศาสนา

ขยายโอกาสและพนทสาธารณะเพอสรางหลกประกนใหผ หญงมสวนรวมในการตดสนใจทเก ยวของกบชมชน ดวยวธงายๆ เชนการปรบกำหนดเวลาและสถานทในการจดประชมชมชน

ตงศนยใหความชวยเหลอ ทจะทำหนาทใหขอมลและคำแนะนำ สำหรบผหญงเพอใหพวกเธอสามารถทำภารกจทโดยธรรมเนยมแลวเปนหนาทของผชาย

ตอบสนองความตองการทางกายภาพและดานจตใจสำหรบครอบครวท ได ร บผลกระทบ โดยครอบคลมทกกล มศาสนาและเช อชาตอยางทวถง

5

in the Southernmost Provincesin Thailand (ECACS)

พฒนากลไกการใหความชวยเหลอแกเหยอความรนแรงทเปนผชาย

ใหการฝกอบรมวชาชพทตอบสนองความตองการเฉพาะบคคลและสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงาน

เชอมโยงผหญงและผชายทไดรบผลกระทบจากความขดแยงเขากบองคกรตาง ๆ ทจะมสวนชวยใหเขาและเธอสามารถเขาถงเงนกรายยอยและการฝกอบรมเรองธรกจ

สรางหลกประกนดานกองทนเพอการศกษาแกนกเรยนทมาจากครวเรอนซงไดสญเสยหวหนาครอบครวไปเพราะเหตการณรนแรง หรอทมาจากครอบครวซงมรายไดจำกด

ใหการฝกอบรมเจาหนาทภาครฐและเจาหนาทดานความมนคงกอนลงไปประจำการในภาคใต เพ อสงเสรมความร ความเขาใจดานวฒนธรรม ประเพณความเชอและแนวปฏบตของชาวไทยเชอสายมลาย

ในการออกแบบและดำเนนโครงการนำรองทเนนบทบาทของชมชนในการแกป ญหาความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใต ซงไดรบการสนบสนนทางการเงนจากธนาคารโลกนน การศกษาการประเมนความตองการซงความแตกตางระหวางหญงและชายทไดรบผลกระทบจากความขดแยงมขอเสนอแนะดงตอไปน

ดำเนนการฝกอบรมเรองการพฒนาชมชนโดยคำนงถงความแตกตางในมตหญงชาย ใหแกวทยากรกระบวนการ (facilitator) ผประสานงานในระดบจงหวด และเจาหนาท โครงการ เพ อเสรมสรางความร ความเขาใจเกยวกบความตองการเฉพาะและความสนใจของแตละเพศในพนททไดรบผลกระทบจากความขดแยง

สรางหลกประกนวาทงผชายและผหญงจากกลมตางๆ โดยเฉพาะอยางยงผทไดรบผลกระทบจากความขดแยง จะมสวนรวมในการปรกษาหารอและการตดสนใจกจกรรมชมชน ในขณะเดยวกนกคำนงถงขอจ�ำกดของพวกเขาดวย

ใหขอมลกบหนวยงานรฐท เก ยวของในเร องขอเสนอแนะเฉพาะเจาะจงจากงานวจยชนน

ใหการสนบสนนองคกรภาคประชาสงคมและเครอขายทชวยเหลอผ ได ร บผลกระทบจากความขดแยงและครอบครว โดยเฉพาะอยางยงผชายทอาจโดดเดยวตวเองสบเนองมาจากความขดแยง ผานกองทนประชาสงคม (Peace-building Partnership Fund- PPF)

รวบรวมขอมลท แยกเพศ ในดานตวช ว ดของขอมลปอนเขา ผลตผลและตวชวดผลลพธ

บ นทกและเผยแพรบทเร ยนท ได ร บจากการด�ำเนนกจกรรม

6

Expanding Community Approaches in Con�ict Situations

อทธพลของรายงานการประเมนความตองการตอการออกแบบโครงการ

ในการออกแบบโครงการนำรองทเนนบทบาทของชมชนในการแกปญหาความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใตน ทธนาคารโลกไดเผยแพรขอมลเกยวกบจดประสงคและขอเสนอแนะจากการประเมนความตองการดงกลาวแกท งผ บรหารและเจาหนาท วทยากรกระบวนการในชมชนทเก ยวของ ผ ประสานงานในระดบจงหวด ของสถาบนชมชนทองถนพฒนา (Local Development Institute) ซงเปนผดำเนนโครงการน ผลลพธทไดกคอ

การอบรมเชงปฏบตการเพอแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบวธทจะนำมตดานหญงชายเขาไปเปนองคประกอบหลกในการจดเตรยม อกท งการดำเนนโครงการ และการประเมนผลของทงโครงการทนพฒนาสงคม (community block grants) และโครงการกองทนประชาสงคม (Peace-building Partnership Fund - PPF)

คณะวทยากรกระบวนการในชมชนทเกยวของ ประกอบดวยหญงและชายกลมละ 9 คนเทา ๆ กน

ท นพฒนาสงคมน น ได ให การสนบสนนโดยตรงตอช มชน ตำบลและเทศบาล เมอกจกรรมพฒนาในระดบทองทโดยทสมาชกของชมชนเปนผกำหนด ดำเนนการตดตามผลและทำใหเกดโครงการ/กจกรรม เกดความยงยนการจดเตรยมงานดานสงคมของโครงการทนพฒนาสงคม และกระบวนการวางแผนโครงการยอย ไดออกแบบใหมการเปดโอกาสใหสมาชกชมชนจากกลมตาง ๆ ในพนททเกยวของเขามามสวนรวม โดยใชเครองมอการทำ แผนทและใชความเขาใจเรองความออนไหวของแตละเพศ ไมวาจะเปนขนาดของการประชม เวลาสำหรบการประชม รวมท งสถานท ท เป นมตรตอสตรเพศเปนองคประกอบในการพจารณาดวย

โครงการนำรอง (CACS) ไดให การสนบสนนเงนใหเปลาผาน กองทนประชาส งคม (PPF) เพ อร เร มงานนวตกรรมใหมๆ และการเปนหนสวนทสงเสรมความไววางใจซงกนและกน การสรางสนตภาพและการพฒนา

กลมเปาหมายสำหรบผทจะไดรบประโยชนจากกองทนประชาสงคมครอบคลมถงทงหญงและชายทไดรบผลกระทบจากความขดแยง

มการแยกแยะเพศในดชนสำหรบวดความคบหนาหรอสำเรจของโครงการ

กนยายน 2553

ขอมลเพมเตมเกยวกบโครงการ กรณาตดตอสถาบนชมชนทองถนพฒนา โทร. 662-2-621-7810-2 แมร จดด ภมรรตน ตนสงวนวงษ หรอซาราห อดม ไดทธนาคารโลก สำนกงานกรงเทพฯโทร. 662-2-686-8361 หรอท pchockanapitaksa@worldbank.org

เอกสารนจดทำภายใต SPF Grant TF094106

7

in the Southernmost Provincesin Thailand (ECACS)

ชดเอกสารเผยแพรความรฉบบท หวขอ1. อทธพลของการวจยดานความขดแยงตอการออกแบบโครงการนำรองเพอเนนบทบาทของชมชน ในการแกไขสถานการณความขดแยง2. บทบาทหญงชายและการพฒนาในพนททไดรบผลกระทบจากความขดแยงของประเทศไทย3. การพฒนาทเลงเปาหมายไปยงเยาวชนและชมชนเปนตวขบเคลอน ผลสมฤทธและบทเรยน 4. ลกษณะโครงการ5. การตดตามและประเมนผล6. ทนสนบสนนการพฒนาชมชน (CDD) ขอคนพบและบทเรยนเพอการประยกตใช7. กองทนประชาสงคม ขอคนพบและบทเรยนเพอการประยกตใช8. บทเรยนจากโครงการอาชพของเงนทนสนบสนนโครงการพฒนาทขบเคลอนโดยชมชน ทไดรบผลกระทบจากความขดแยง9. บทเรยนการเปนผประสานงานในพนท ดวยแนวทางทชมชนเปนหลกในการขบเคลอน10. การเขาถงแหลงทน กรณศกษามสลมในจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย11. ฐานขอมลศนยเฝาระวงสถานการณภาคใต: บรบท พฒนาการ การประยกตใชและผลกระทบ

World Bank Thailand30th Floor, Siam Piwat Tower, 989 Rama 1 RoadPathumwan, Bangkok 10330 Tel: +66 2686 8300Email: thailand@worldbank.orghttp://www.worldbank.org/thailand

Supported by