วารสารศลปศาสตรปรทศน 79

นทานวชรญาณ : บทบาททมตอสงคม*

กรกมล หนเกอ**นธอร พรอ�ำไพสกล***

* บทควำมนเปนสวนหนงของปรญญำนพนธเรอง “นทำนวชรญำณ : ภำพสะทอนและบทบำทตอสงคม” หลกสตรศลปศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำภำษำไทย คณะมนษยศำสตร มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ. อำจำรยทปรกษำ : อำจำรย ดร.นธอร พรอ�ำไพสกล** นสตหลกสตรศลปศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำภำษำไทย คณะมนษยศำสตร มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ*** อำจำรยประจ�ำภำควชำภำษำไทยและภำษำตะวนออก คณะมนษยศำสตร มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ

บทคดยอ

งำนวจยนมวตถประสงคเพอศกษำบทบำทของนทำนวชรญำณทมตอสงคมไทย ผลกำรวจยพบวำนทำนวชรญำณมบทบำทตอสงคม 3 ประกำร ไดแก บทบำทในกำรสรำงควำมเพลดเพลน บทบำทในกำรใหควำมรและขอคด บทบำทในกำรเปน “สอ” วพำกษและโนมนำวสงคม บทบำทในกำรสรำงควำมเพลดเพลนจำกตวละคร เนอเรอง และฉำก บทบำทในกำรใหควำมรและขอคด ไดแก กำรใหควำมรดำนส�ำนวนไทย กำรใหขอคดเรองควำมรอบคอบ กำรใหขอคดแกผเปนขำรำชกำร และกำรใหขอคดเรองควำมสำมคค สวนบทบำทในกำรเปน “สอ” วพำกษและโนมนำวสงคม ไดแก กำรวพำกษและโนมนำวใจใหเลกเชอสงเหนอธรรมชำต คอ กำรเลกเชอเรองผ และกำรประชำสมพนธเผยแพรสงใหมทเกดในสงคม คอ รถรำง รถไฟ และธนบตร ดงนนนทำนวชรญำณจงเปนวรรณคดทมบทบำทและคณคำตอสงคม เนองจำกผอำนจะไดรบควำมเพลดเพลนจำกนทำน นอกจำกนยงไดรบควำมรและรทนสงทเกดขนใหมในสงคมอกดวย

ค�าส�าคญ : นทำนวชรญำณ บทบำท สงคม

80 ปท 13 ฉบบท 25 มกราคม - มถนายน 2561

Vajirayana Tale: Role to SocietyKreekamon Nookur

Nition Pornumpaisakul

Abstract

A study of Vajirayana Tale roles in Thai society was the objective of this research. The results indicated that Vajirayana Tale played three roles in Thai society—creating enjoyment, providing knowledge and comment, and as media to critique and persuade society. The first role to create enjoyment was generated from characters, stories, and scenes. The second role was to provide knowledge and comment any such as providing knowledge in Thai idioms, providing comment any on the prudence, providing advice to government officials, and providing comment any on the harmony. In the third role it was found that media had roles to critique and persuade society namely, not to believe in the supernatural (i.e. not believe in ghosts) which was derived from criticism and persuasion. In addition, public relation and dissemination of new things in society (i.e. railroad, car, and banknote) also resulted from their role as media to critique and persuade society. Therefore, Vajirayana Tale was the valuable literature for both Thai society and readers. Readers not only got enjoyment from reading them, but also knowledge. Moreover, realizing the new things that occur in society was also achieved.

Keywords: Vajirayana Tale, Role, Thai society

วารสารศลปศาสตรปรทศน 81

บทน�า นทำนวชรญำณ ตพมพครงแรกในหนงสอพมพประจ�ำหอพระสมดวชรญำณ หอพระสมดวชรญำณตงขน ณ พระรำชวงสรำญรมย ในป พ.ศ. 2424 ตรงกบรชสมยของพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหว มจดมงหมำยเพอเฉลมพระเกยรตยศพระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว

กำรจดตงหอพระสมดวชรญำณไดจดท�ำหนงสอพมพประจ�ำหอพระสมดวชรญำณ คอ “หนงสอพมพวชรญาณ” “หนงสอพมพวชรญาณวเศษ” “หนงสอพมพวชรญาณฉบบปใหม” และ “หนงสอพมพวชรญาณสโมสร” ซงไดตพมพวรรณคดประเภทบนเทงคดเปนจ�ำนวนมำก ตอมำกรมศลปำกรรวบรวมวรรณคดบนเทงคดตพมพลงหนงสอพมพประจ�ำหอพระสมดวชรญำณ และเรยกวรรณคดเหลำนนวำ “นทานวชรญาณ” กำรถอก�ำเนดของนทำนวชรญำณในยคทสงคมมควำมเปลยนแปลงในดำนตำง ๆ ท�ำใหนทำนวชรญำณแสดงภำพและมบทบำทตอสงคมในยคนน นทำนวชรญำณเปนวรรณคดประเภท “บนเทงคด” ทแตงเพอควำมเพลดเพลนเปนส�ำคญ คณคำของนทำนวชรญำณคอ งำนเขยนทกเรองในวชรญำณ ผำนกำรคดเลอกจำกกรรมกำรของหอพระสมดวชรญำณกอนตพมพทเรยกวำ “กรรมสมปาทก” นทำนวชรญำณจงมบทบำทหลำยประกำรตอสงคม สกญญำ สจฉำยำ (2555 : 176) ไดกลำวถงบทบำทของวรรณคดนทำนไววำ

วรรณคดเปนกระบวนกำรสอสำรอยำงหนงของสงคม วรรณคดจงเปนสถำบนทำงสงคมชนดหนงทมผสอและผเสพสอ ผสออำจมเจตนำทจะบอกขอเทจจรงจำกประสบกำรณสวนตว บอกเลำควำมรสกนกคด จนตนำกำรของตนเองเพอสรำงควำมบนเทงใจ หรออำจมงอบรมสงสอนโนมนำวใจผเสพไปในทำงทตองกำร สวนผเสพกไดซมซบเรองรำวตำง ๆ เขำไปเปนสวนหนงของชวต โดยเฉพำะวรรณคดนทำนมเนอหำเปนเรองของชวตมนษยในทกแงมม วรรณคดนทำนจงเปนเสมอนแหลงประสบกำรณรวมของมนษยชำต

เหนไดวำในกำรแตงวรรณคดขนมำนน ผแตงยอมมควำมตงใจหรอจดมงหมำยในกำรแตงเพอสอสำรไปถงผอำน กำรศกษำบทบำทของวรรณคดจงชวยใหเขำใจจดมงหมำยของผแตงไดดขนจำกกำรศกษำนทำนวชรญำณพบวำ มผน�ำนทำนวชรญำณมำศกษำในดำนตำง ๆ เชน ดำนองคประกอบ และกลวธกำรแตงของนทำนวชรญำณ ดงเชนงำนวจย เรอง รอยแกวแนวขบขนของไทยตงแตสมยรชกำลท 5 ถงรชกำลท 7 ของ ใกลรง อำมระดษ (2533) โดยมวตถประสงคในกำรศกษำ คอ ศกษำองคประกอบของรอยแกวแนวขบขน ลกษณะเดน และควำมสมพนธระหวำงแนวคดในรอยแกวแนวขบขน ตอมำ สภคมณฑน ขมทรพยด (2551) ไดท�ำวจยเรองกำรวเครำะหเรองสนในหนงสอวชรญำณวเสศและวชรญำณ โดยมจดประสงคเพอ ศกษำกลวธกำรประพนธ และภำพสะทอนสงคมจำกนทำนวชรญำณ จ�ำนวน 119 เรอง โดยศกษำกำรตงชอเรอง กำรเปดเรอง กำรปดเรอง รวมทงศกษำแกนเรองของนทำน กำรเลำเรอง กำรสรำงตวละคร บทสนทนำของตวละคร และกำรสรำงควำมขดแยง จำกงำนวจยขำงตนจะเหนวำกำรศกษำนทำนวชรญำณทผำนมำ มกศกษำในแงขององคประกอบของนทำน และศกษำแคเพยงนทำนบำงสวนของนทำนวชรญำณเทำนน ผวจยจงสนใจศกษำนทำนวชรญำณทงหมด 301 เรอง เพอศกษำบทบำทของนทำนวชรญำณทมตอสงคมไทยในประเดนส�ำคญ 3 ประกำร คอ

82 ปท 13 ฉบบท 25 มกราคม - มถนายน 2561

บทบำทในกำรสรำงควำมเพลดเพลน บทบำทในกำรใหควำมรและขอคด และบทบำทในกำรเปน“สอ” วพำกษและโนมนำวสงคม ดวยตระหนกถงควำมส�ำคญดงกลำวจงท�ำใหผวจยสนใจทจะศกษำนทำนวชรญำณวำมบทบำทตอสงคมไทยในดำนไหน อยำงไร วตถประสงคของการวจย

เพอศกษำบทบำทของนทำนวชรญำณทมตอสงคมไทย

นยามศพทเฉพาะ นทำนวชรญำณ หมำยถง บนเทงคดทกรมศลปำกรรวบรวมจำกหนงสอพมพประจ�ำหอพระสมดวชรญำณ โดยเรยกชอบนเทงคดเหลำนวำ “นทาน” มทงหมด 301 เรอง

วธด�าเนนงานวจย กำรศกษำคนควำครงนใชวธวจยเอกสำร (Documentary Research) โดยมขนตอนดงน 1. ศกษำแนวคดทฤษฎและงำนวจยทเกยวของกบสงคมและนทำนวชรญำณเพอน�ำมำประกอบกำรวเครำะหวำนทำนวชรญำณมบทบำทในกำรใหควำมเพลดเพลน กำรใหควำมรและขอคด ตลอดจนกำรเปน “สอ” ในกำรเผยแพรสงใหมตอสงคม 2. ศกษำนทำนวชรญำณ ทรวบรวมโดยกรมศลปำกร ส�ำนกวรรณกรรมและประวตศำสตร จ�ำนวน 301 เรอง 3. วเครำะหบทบำทของนทำนวชรญำณทมตอสงคมในดำนกำรใหควำมเพลดเพลน ใหควำมรและขอคด รวมถงกำรเผยแพรสงใหม 4. น�ำเสนอผลงำนกำรศกษำคนควำแบบพรรณนำวเครำะห (Descriptive Anylasis)

ผลการวจยจำกกำรศกษำนทำนวชรญำณ ผวจยพบวำนทำนวชรญำณเปน “บนเทงคด” ทมบทบำทส�ำคญใน

สงคมไทย 3 ประกำรดงน 1. บทบาทในการสรางความเพลดเพลน นทำนวชรญำณเปนเรองบนเทงคด ดงค�ำกลำวของกรมศลปำกร (2555 : 15) ทวำ“นทานวชรญาณจงเปนหนงสอเกาประเภทบนเทงคดทควรแกการอนรกษและสบทอดไวใหคงอยตลอดไป” สอดคลองกบทรนฤทย สจจพนธ (2556 : 28) ทไดใหควำมหมำย “บนเทงคด” วำ “เปนเรองเลาทมงใหความเพลดเพลนแกผอานเปนประการส�าคญ” ดงนนกลำวไดวำนทำนวชรญำณมบทบำทในกำรสรำงควำมเพลดเพลนใหผอำนเปนล�ำดบแรก กำรสรำงควำมเพลดเพลนในนทำนวชรญำณม 3 ลกษณะ ไดแก กำรสรำงควำมเพลดเพลนจำกตวละคร กำรสรำงควำมเพลดเพลนจำกเนอเรอง และกำรสรำงควำมเพลดเพลนจำกฉำก 1.1 การสรางความเพลดเพลนจากตวละคร กำรสรำงตวละครในนทำนวชรญำณท�ำใหผอำนไดรบควำมเพลดเพลน เนองจำกมตวละครส�ำคญทแสดงพฤตกรรมตำง ๆ ใหผอำนไดเรยนร ทงพฤตกรรมท

วารสารศลปศาสตรปรทศน 83

ดและไมด ท�ำใหผอำนตดตำมเรองรำว ควำมสนกสนำน ควำมตนเตน จำกพฤตกรรมตวละคร ดงตวอยำงพฤตกรรมของบำทหลวงในเรอง “ความหนาวเปนเหต” ซงเปนเรองรำวของบำทหลวงผหนงทพกแรมกบเดกทำรก ตกดกบำทหลวงปวดปสสำวะ แตอำกำศหนำวมำก จงคดอบำยอมทำรกใหมำนอนในทนอนของตน และตนไปปสสำวะรดทนอนของทำรก เนองจำกบำทหลวงคดวำคนอนจะไดเขำใจวำทำรกนนเปนคนปสสำวะรดทนอน เมอปสสำวะเสรจบำทหลวงกพบวำเดกไดอจจำระรดทนอนของตนเสยแลว ดงตวอยำง

ครนถงเวลำดกบำทหลวงตนขน ปวดปสสำวะจะออกไปถำยปสสำวะนอกหองกหนำวเหลอก�ำลงทจะออกไปได จงหำโถแลกระโถนในหองนนกไมม จงนงตรตรองอยครหนง แลวจงคดไดวำ “ธรรมดำเดก ๆ นอนหลบมกจะถำยปสสำวะรดทนอน ถำไปถำยปสสำวะไวททนอนของเดก เจำของโฮเตลคงจะไมมควำมสงสยคงจะหมำยควำมวำ “เดกนนถำยปสสำวะออกมำ” คดไดดงนนแลวจงคอย ๆ อมชอนตวเดกอนนอนหลบอยนนมำวำงไวใหนอนในทเตยงแหงตน แลวกขนไปถำยปสสำวะบนเตยงทเดกนอน คอยเบำใจคลำยควำมทกเวทนำครนถำยปสสำวะแลวกกลบมำทเตยงของตนจะมำชอนอมเดกนนกลบไปนอนตำมเดม พอมำถงเดกนน บาทหลวง กตกตะลงมรทจะท�าประการใด ดวยเดกนนถายอจจาระออกมารดทนอนบนเตยงทบาทหลวงนอนอยแตกอนนน

(กรมศลปำกร. 2555 : 422)

จำกตวอยำงเปนกำรหกมมเรองรำวจำกกำรแสดงใหเหนพฤตกรรมของบำทหลวง ทขดแยงกบศลธรรม มสถำนะสงสงเกยวของกบศำสนำ เมอแสดงประพฤตกรรมไมด ยอมสรำงอำรมณขนใหแกผอำน นอกจำกนกำรทบำทหลวงไดรบผลจำกกำรกระท�ำทไมซอสตยดวยกำรทเดกไดอจจำระใสทนอนของบำทหลวง ท�ำใหผอำนรสกขบขนและเพลดเพลนไปกบเรองทไดอำน นอกจำกนยงมควำมเพลดเพลนจำกกำรใชสตปญญำของตวละคร “ภรรยา” ในเรอง “การพยาบาลคนไข” ทภรรยำรสกผดหวงในตวสำมทไมพยำยำมในกำรรกษำอำกำรปวย จงคดอบำยแสรงแตงตวใหสวยเพอใหสำมหงหวงตน จะไดพยำยำมรกษำอำกำรปวยใหหำย อบำยทภรรยำคดนกส�ำเรจ ดงตวอยำง

สำม “ท�ำไมถงพดเชนนน” ภรรยำ “เพรำะท�ำ ‘ไมกนขำวกนปลำ’ จงจะตองตกไปเปนของคนอนเขำนะซ” สำมพอไดยนถอยค�ำภรรยำกลำวเชนนนจงมสตคดเสยดำยภรรยำขนมำ เขำแขงใจบอกภรรยำโดยทนทวำ “ไหนลองเอำมำกนดสกชอนหนงถ” ภรรยำกดใจรบยกอำหำรไปปอนให เขำกแขงใจกระเดอก ๆ ลงไปไดเปน 6 ชอน มรสขนเพรำะฤทธภรรยำนนเอง ภรรยำกมควำมยนดทสำมรบประทำนอำหำรไดดวยอบำยของตนแลวจงแกลงส�ำทบวำ “ถำรบประทำนไดเชนนแลวฉนกหำยกลมใจ ทนไมรบประทำนละกจะไปเสยใหพนเทยว”

(กรมศลปำกร. 2555 : 61)

84 ปท 13 ฉบบท 25 มกราคม - มถนายน 2561

ตวละคร “ภรรยา” เปนผมปญญำทคดวำควรท�ำให “สาม” หงหวงตน เพอทจะรบประทำนอำหำรและพยำยำมรกษำตว อบำยทเกดจำกปญญำนท�ำใหสำมพยำยำมรกษำตว เพอใหมชวตอยกบภรรยำ เพรำะคดไดวำถำหำกตนเสยชวต ภรรยำตองตกเปนของชำยอน กำรใชปญญำครงนส�ำเรจเพรำะหลงจำกนนสำมกหำยเปนปกต ทงนมำจำกควำมมปญญำของภรรยำ

กลำวไดวำตวละครในนทำนวชรญำณ เปนสวนหนงทท�ำใหเกดควำมเพลดเพลนแกผอำน โดยสรำงควำมเพลดเพลนของตวละคร 2 ลกษณะ คอ พฤตกรรมของตวละคร และปญญำของตวละครอนสงผลใหผอำนเพลดเพลน 1.2 การสรางความเพลดเพลนจากเนอเรอง “เนอเรอง” เปนสวนส�ำคญทสด มผลตอกำรเดนเรอง ท�ำใหเรองนำสนใจ บญเหลอ เทพยสวรรณ (2539 : 71) กลำวถงเนอเรองวำ “เปนสวนทมควำมส�ำคญ ท�ำใหผอำนเกดปฏกรยำบำงอยำง เปนสงทด�ำเนนตำมโครงเรองเพอใหเรองรำวสมบรณ” เนอเรองในนทำนวชรญำณทใหควำมเพลดเพลนม 2 ลกษณะ คอ เนอเรองแนวผจญภยและเนอเรองแนวตลกขบขน ดงเรอง “ผมทอง” ซงเปนเรองรำวของชำยหนมทถกพอตำใหออกไปหำผมทองของยกษ เขำจงตองผจญภยกบอนตรำยระหวำงทำงไปหำผมทอง ดงน

ชำยหนมเลำควำมเดมใหฟง แสดงควำมประสงคจะตองกำรผมทองยกษสำมเสน ถำไมไดจะยอมใหยกษกน เพรำะจะกลบไปเหนหนำภรรยำไมไดแลว แลสนทนำกนตอไป แลถำมปญหำทนำยประตแลคนเรอจำงถำมนน คนใชยกษรบสงเครำะหใหไดผมยกษแลบอกวำ “ขำจะจ�ำแลงตวเจำเปนมดอยในกระเปำขำจงจะส�ำเรจควำมปรำรถนำ หำไมยกษมำเหนเจำ จะกนเปนอำหำรเสย” แลบอกวำ “เมอยกษนอนขำเขำไปปรนนบต ขำจะถำมปญหำน เจำคอยฟง จ�ำไว”

(กรมศลปำกร. 2556 : 505)“ผมทอง” มแนวเรองแบบผจญภย เปนเรองรำวของพอตำทไมชอบลกเขยจงสงใหลกเขยไปเอำ

ผมทองของยกษในถ�ำมำให โดยระหวำงทำงลกเขยตองผจญภย จนผำนมำไดและพบกบ “คนใชยกษ” โชคดทคนใชยกษใหควำมชวยเหลอ เขำจงไดผมทองของยกษตำมทพอตำตองกำร เรองผจญภยจะท�ำใหผอำนลนตำมไปกบตวละครทตองเผชญกบสงตำงๆทเหนอธรรมชำต ผอำนจะรสกเพลดเพลนไปกบเนอเรองทอำน

นอกจำกนในนทำนวชรญำณยงพบลกษณะของเนอเรองแบบขบขน กหลำบ มลลกะมำส (2555 : 82) กลำวถงอำรมณขนไววำ “อารมณทท�าใหมนษยมความสข สนกสนาน หรอท�าใหยมหวเราะอยางราเรงคอ เรองราวทขบขน” ดงตวอยำงจำกเรอง “ตบคน” ทท�ำใหผอำนขบขนจำกกำรสอสำรผดพลำดเนองจำกภรรยำของหมอเขำใจวำตบคนไขของหมอนนเปนตบสตว จงน�ำไปประกอบอำหำรใหสำมของตนเอง เนองจำกสำมชอบกนอำหำรทท�ำมำจำกตบสตว ดงน

พอหมอไดยนภรรยำพดเทำนนกไมไดพดวำกระไร อำเจยนออกมำเปนอนมำก ฝำยภรรยำเหนดงนนกมควำมพศวงทนทถำมสำมวำ “เหตใดจงเปนดงนน?” สำมจงบอกวำ “ตบทกนนนเปนตบคนไมใชตบสตว” พอภรรยำไดยนเทำนนกอำเจยนออกมำอกเปนอนมำกครนหำยอำเจยนเปน

วารสารศลปศาสตรปรทศน 85

ปรกตแลวหมอจงเลำควำมใหภรรยำฟงแตตนจนปลำยแลวกหวเรำะกนเปนกำรประหลำด

(กรมศลปำกร. 2556 : 31)นทำนวชรญำณเรอง “ตบคน” เปนเรองของควำมผดพลำดของควำมไมสอสำรระหวำงกน

เหตกำรณของเรองนเรมทหมอไดน�ำตบจำกศพคนไขเพอมำชนสตรโรค และตวเขำนนเปนคนทชอบกนตบสตวมำก มกซอตบสตวมำใหภรรยำท�ำอำหำรเสมอ ผแตงสรำงเหตกำรณใหตอเนองวำหมอน�ำตบคนไขกลบมำทบำนเพอชนสตรและวำงไวบนโตะ มเหตใหหมอตองออกไปนอกบำนโดยไมไดแจงภรรยำวำตบบนโตะไมใชตบสตว ภรรยำไมรกน�ำไปประกอบอำหำร เมอเขำถำมถงตบคนไขทน�ำกลบมำถงไดรวำภรรยำน�ำไปท�ำอำหำรเสยแลว เนอเรองของนทำนเรองนจงกระทบอำรมณของผอำน ท�ำใหขบขนกบเหตกำรณ “ความบงเอญ” ทตวละครตองพบเจอ

1.3 การสรางความเพลดเพลนจากฉาก พจนำนกรมศพทวรรณกรรมไทย (2552 : 199) กลำวถง “ฉาก” วำ “คอ เวลา สถานท รวมถงบรรยากาศทเกดขนในเรอง เปนสวนส�าคญทท�าใหผอานคลอยตามวาเหตการณในเรองเปนเรองจรง” ผวจยพบวำนทำนวชรญำณมบทบำทในกำรสรำงควำมเพลดเพลนจำกฉำกดวยกน 2 ลกษณะ คอ ฉำกทเปนสถำนทจรง และฉำกเหนอธรรมชำต ดงตวอยำงตอไปน

ฉำกทเปนสถำนทจรง คอ ฉำกทมอยจรง เปนสถำนทจรง บรรยำกำศจรงทผอำนสำมำรถพบเหนได จำกกำรศกษำนทำนวชรญำณ พบวำไดใชฉำกทมอยจรงในสงคมยคนน ดงในเรอง “ชบมอเปบ” ทตวละคร “ผม” เดนเลนไปตำมถนนสกกบำนพระยำ บรเวณวดรำชบพธ และไดพบกบหญงสำวคนหนงทโดนท�ำรำยจงไดเขำไปชวยไว ดงน

ชกนำฬกำพกออกมำด “นนปะไรละ 5 ทมเปงทเดยวไมไดกำรตองกลบบำนเสยท” แลวกระผมกเดนกลบมำถงสกกบานพระยาศร “เอะ! ทเชงสะพำนหนำวดราชบพธนนอะไรกน” เสยงดงพวะคนเอะอะ เกรยวกรำว เสยงรอง “โปลศจบท...โปลศจบท” พอกระผมเขำไปใกลกทรำบควำมชดเปนแนวำ “เขำชกกนเพรำะโปลศเขำจบตวได”

(กรมศลปำกร. 2555 : 645)

ตวอยำงขำงตนใชสถำนทจรงคอ “ถนนสกกพระยาศร” และ “วดราชบพธ” หรอ “วดราชบพธสถตมหาสมาราม” ซงเปนสถำนทส�ำคญในกรงเทพมหำนคร วดรำชบพธสถตมหำสมำรำมเปนวดทพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหวโปรดเกลำฯ ใหสรำงเปนวดประจ�ำรชกำลของพระองค เมออำนเรองทใชฉำกจรงจะท�ำใหผอำนจนตนำกำรออกถงสถำนทเกดเหต และยงท�ำใหเกดควำมสมจรงกบผอำน นอกจำกนยงมกำรใชสะพำนทมจรงในสงคมเปนสถำนทส�ำคญของเรอง

86 ปท 13 ฉบบท 25 มกราคม - มถนายน 2561

กำรใชฉำกเหนอธรรมชำตในนทำนวชรญำณ สอดคลองกบสถำนะของตวละครเพอมงเนนอำรมณแกผอำน ดงท สำยทพย นกลกจ (2543 : 137) กลำวถงฉำกเหนอจรง ไววา “ฉากเหนอจรงมลกษณะเหนอความเปนจรงตามธรรมชาต โดยมงใหผอานไดรบความตนเตนดานอารมณเปนส�าคญ” ดงตวอยำงจำกเรอง “การทพนวสยจะเปนไปได” เปนเรองของเทพดำ 2 ตน ทสนทนำกนเรองโลกมนษย กำรสรำงมนษย ตลอดจนสงทเกดบนโลกมนษย ทอยของเทพดำนเปนสถำนททวำง ๆ มด ๆ ดงตวอยำง

สถำนทเทพดำ 2 องคพบพดสนทนำกนนนกเปนดงเชนทกลำวแลวคอ เปนอำกำศวำง ๆ มด ๆ ทวไปทกทศ ไมมอนใดอกเลย เมอสถานททงปวงมแตวาง ๆ มด ๆ เชนนนเสมอ ๆ ไมมสงใดผลดเปลยนเลย ดงนนเทพดำหนมจงมควำมร�ำคำญคดจะหำอะไรแปลกๆพอไดใชก�ำลงควำมคดในกำรนนพอเพลดเพลนบำง

(กรมศลปำกร. 2555 : 22)

สถำนทในเรอง “การทพนวสยจะเปนไปได” เปนสถำนทมควำมมดปกคลมและเปนสถำนทวำงเปลำ อกทงสถำนทดงกลำวเปนทอยของ “เทพดา” ซงเปนสถำนทไมมใครรวำมลกษณะอยำงไร กำรใชฉำกทเหนอจรงนเปนกำรกระตนใหผอำนจนตนำกำรถงฉำกทวำ “มแตวาง ๆ มด ๆ ” สรำงควำมสนกสนำนใหกบผอำนทสำมำรถจนตนำกำรถงฉำกไดตำมใจคด ฉำกในเรองนยงสอดคลองกบตวละคร “เทพดา” ซงอยบนสวรรค กำรใชฉำกทเหนอธรรมชำตจงสมพนธกบตวละคร สรำงควำมเพลดเพลนใหกบผอำน

นทำนวชรญำณจงเปนบนเทงคดทมบทบำทส�ำคญในกำรสรำงควำมเพลดเพลน ซงเปนบทบำทหลกของวรรณคด ควำมเพลดเพลนในนทำนวชรญำณเกดจำกกำรแสดงพฤตกรรมของตวละคร ควำมเพลดเพลนจำกเนอเรอง แนวผจญภยและขบขน ฉำกสมจรง และฉำกเหนอธรรมชำต ซงชวยสรำงบรรยำกำศในเรองทงหมดนยอมกระทบอำรมณผอำน ท�ำใหผอำนเพลดเพลน

2. บทบาทในการใหความรและขอคด นทำนวชรญำณมบทบำทในกำรใหควำมร และขอคดหลำยประกำร ไดแก กำรใหควำมร ดำนควำมหมำยของส�ำนวนไทย กำรใหขอคดจะมงเนนไปทกำรเปนอทำหรณสอนใจใหกบผอำนสำมำรถน�ำไปใชในกำรด�ำเนนชวต ดงน 2.1 การใหความร รนฤทย สจจพนธ (2544 : 27) กลำววำถงบทบำทในกำรใหควำมรไววำ “วรรณคดจงเปนเหมอนแหลงขอมลและความร” จำกกำรศกษำนทำนวชรญำณ พบวำมบทบำทในกำรใหควำมรกบผอำน คอ ควำมรดำนส�ำนวนไทย ดงตวอยำงเรอง “ขายผาเอาหนารอด” กลำวถง “หลวงยกกระบตร” ทยอมขำยสมบตของตนเพอน�ำเงนมำจดงำนโกนจกใหลกสำวแบบยงใหญ เนองจำกกลววำจะนอยหนำคนขำงบำน จงโดนภรรยำตอวำ ดงน

พทโธ ! คนละกจะท�ำอะไรกเสมอแหละวำ “ขายผาเอาหนารอดรกษำเกยรตยศ” รกษำเกยรตยศแตไมคดถงทนรอนในกระเปำบำงเลยน ถำมวรกษำเกยรตยศมำกเกนไปเสมออยำงน แลวถำมนจะอดอยำกเขำสกวนคณจะคดวำ

วารสารศลปศาสตรปรทศน 87

อยำงไรเลำ ควรนกถงตวบำงส เรำเปนขนนำงถงยงไมตองถกถอดถอนกจรงกเพอเพรำะทรงพระมหำกรณำมำตงแตปแลบดำ แตถงดงนนมนกเปนขน

(กรมศลปำกร. 2555 : 156)

เหตกำรณขำงตนเปนตอนท “แมทองอน” ตอวำ “หลวงยกกระบตร” ผเปนสำมเนองจำกหลวงยกกระบตรตองกำรจดงำนโกนจกใหลกสำวแบบยงใหญ เพรำะกลวจะนอยหนำคนขำงบำน ทงทฐำนะกำรเงนนนไมคอยด จงบอกใหแมทองอนไปขำยของมคำ กำรกระท�ำของหลวงยกกระบตรนเรยกวำ “ขายผาเอาหนารอด” ซงมควำมหมำยวำ ยอมเสยสละแมแตของจ�ำเปนทตนมอยเพอรกษำชอเสยง เมออำนนทำนจะสำมำรถเขำใจควำมหมำยของส�ำนวนนจำกเหตกำรณและพฤตกรรมของตวละคร จำกตวอยำงเหนไดวำนทานวชรญาณมจดมงหมำยในกำรอธบำยควำมหมำยของส�ำนวนผำนเนอเรองนทำนใหกบผอำน ท�ำใหผอำนไดรบควำมรนอกจำกควำมเพลดเพลน 2.2 การใหขอคด วรรณคดบำงเรองนอกจำกจะใหควำมเพลดเพลนทำงอำรมณแลว ยงมคต ขอคดทดทผอำน สำมำรถน�ำมำปรบใชในชวตประจ�ำวนได ผำนเนอเรอง เหตกำรณ หรอพฤตกรรมของตวละคร ทถอเปน ประสบกำรณโดยออมใหผอำน ดงท สกญญำ สจฉำยำ (2555 : 178- 185) กลำววำ “จดมงหมายในการใหขอคดและคตธรรมทควรยดถอนอกเหนอจากความเพลดเพลนทไดรบโดยตรง ผเสพจะไดรบการปลกฝง แนวคดทางพทธศาสนาและคานยมทพงประสงคจากเรองโดยรตวและไมรตว” จำกกำรศกษำบทบำทของนทำนวชรญำณพบวำผแตงไดใชตวบทเพอแทรกขอคดใหกบผอำน กระตนใหผอำนไดคดตำม ขอคดในนทำนวชรญำณม 3 ประกำร คอ กำรใหขอคดเรองควำมรอบคอบ กำรใหขอคดแกผเปนขำรำชกำร และกำรใหขอคดเรองควำมสำมคค 2.2.1 กำรใหขอคดเรองควำมรอบคอบ นทำนวชรญำณปรำกฏกำรใหขอคดเรองควำมรอบคอบ คอ กำรสอนใหคดพจำรณำใหถถวน ไมใหเชอคนงำยจนเกนไป กำรใหขอคดแกผอำนทปรำกฏในนทำน จะใชเหตกำรณหรอพฤตกรรมของตวละครในกำรใหคตเตอนใจ ดงเรอง “เศรษฐสอนบตรใหมความพจารณา” ทกลำวถงบดำไดสงสอนบตรของตนทงสองคนใหมควำมรอบคอบกอนท�ำสงตำง ๆ บตรผพนนไมยอมท�ำตำมทบดำไดสอนไว ในขณะทบตรผนองนนไดพจำรณำสงตำง ๆ ดวยควำมรอบคอบตำมทบดำสอน ดงตวอยำง

กำรทบตรเศรษฐผ พตองตรอมใจตำยนเปนเพรำะท�ำกำรมไดพจำรณำ ตรตรองโดยตลอด ประกอบไปดวยควำมโฉดเขลำ ทรพยสมบตทบดำแบงให กไดมำกกวำนองชำย ถงกระนนรกษำไวไมได คนนองชำยนนถงไดทรพยสมบตนอยกวำกจรง แตเปนคนมควำมคดตรตรองจงไดตงตวได “จะท�าการสงหนงสงใดคนทมความพจารณาตรตรองโดยละเอยดกบคนทท�าการไมตรตรองนน สผทท�าการตรตรองไมได”

(กรมศลปำกร. 2556 : 317) เหนไดวำผแตงแทรกคตใหผอำนผำนเหตกำรณและพฤตกรรมของตวละครพชำยทขำดกำรพจำรณำไตรตรองใหรอบคอบ ท�ำใหทรพยสนตำง ๆ ทบดำไดใหนนหำยไป และใหตวละครนองชำยเปนตวละคร

88 ปท 13 ฉบบท 25 มกราคม - มถนายน 2561

คขนำนทเปนผมควำมคดพจำรณำไตรตรอง ท�ำใหผอำนเหนขอดและขอเสยของกำรคดพจำรณำไตรตรองไดชดผำนพฤตกรรมของตวละครทง 2 ตวน และในประโยคสดทำยทกลำววำ “จะท�าการสงหนงสงใดคนทมความพจารณาตรตรองโดยละเอยดกบคนทท�าการไมตรตรองนน สผทท�าการตรตรองไมได” แสดงถงควำมตงใจของผแตงทตองกำรใหขอคดกบผอำนอกดวย กลำวไดวำนทำนวชรญำณใหขอคดในกำรสอนใหพจำรณำไตรตรองผำนเหตกำรณและพฤตกรรมของตวละครในเรองเพอใหผอำนรอบคอบ โดยบำงเรองจะสรปขอดและขอเสยไวในตอนทำยของเรองเพอใหผอำนไดรและคดตำม และสำมำรถน�ำไปใชในชวตประจ�ำวนได 2.2.2 กำรใหขอคดแกผเปนขำรำชกำร อำชพ “ขาราชการ” ถอเปนอำชพทคนในสงคมไทยยกยอง มองอำชพขำรำชกำรวำมเกยรต จำกกำรศกษำภำพสะทอนสงคมจำกนทำนวชรญำณพบวำ คนในสงคมมคำนยมตออำชพรบรำชกำร พอแมตองกำรใหลกหลำนท�ำอำชพขำรำชกำร โดยมองวำเปนกำรสรำงชอเสยงใหวงศตระกล แมวำอำชพขำรำชกำรจะไดรบควำมนยม แตในเวลำเดยวกนนนสนนษฐำนวำนำจะมขำรำชกำรบำงสวนทประพฤตตนในทำงมชอบเนองจำกผวจยพบวำนทำนวชรญำณไดใหขอคดแกผเปนขำรำชกำรในลกษณะกำรสอน ผำนบทสนทนำของตวละคร ดงตวอยำง “มารดาสอนบตร” ในเรองตวละคร “มารดา” ไดกลำวตอบ “บตร” ของตนทก�ำลงจะเขำรบรำชกำรวำ ในกำรท�ำรำชกำรนจะตองตงใจและอดทนตอหนำทของตน ดงน

มำรดำจงตอบวำ “ถาเจาจะเขาท�างานราชการแลวเจาตองถอใหมนในธระหนาทของเจา ตองมความหมนความเพยร แลความอดทน อยาไดมความทอถอยในขอราชการทเปนหนาทของตว เจำตองรเขำใจวำ ‘ขนนำงทงหลำยทพระมหำกษตรยไดตงขนไวนน ทำนมไดตงขนไวส�ำหรบจะใหเตมบำนเตมเมอง’ เปลำเลยททำนตงขนไวแลสเสยเบยหวดเงนเดอนใหนนเพอประสงคจะใหชวยดแลตดสนถอยควำมแลกจรำชกำรตำง ๆ ตำงพระเนตรพระกรรณ หวงจะใหบำนเมองแลรำษฎร ซงเปนขำขอบขณฑสมำใหมควำมสขควำมเจรญ ทำนมไดตงไวใหเสยพระรำชทรพยเปลำ

(กรมศลปำกร. 2556 : 570 - 571)

จำกตวอยำงผแตงใหขอคดผำนกำรสนทนำระหวำง “มารดา” กบ “บตร” บตรถำมมำรดำถงกำรประพฤตตนในกำรเปนขำรำชกำร มำรดำจงไดกลำวสอนบตรใหตงใจท�ำงำน อดทนตอกำรท�ำงำน อยำไดทอตอหนำท และตงใจท�ำงำนใหสมกบทพระมหำกษตรยไดไวใจใหเปนขำรำชกำร 2.2.3 กำรใหขอคดเรองควำมสำมคค “สามคค” หมำยถง ควำมพรอมเพรยง ควำมปรองดองกน ควำมรวมมอรวมใจ ผแตงนทำนวชรญำณไดแทรกขอคดเรองควำมสำมคคไวในตวบท ผำนกำรสนทนำของตวละคร และกำรยกตวอยำงมำแทรกในนทำนเพอใหขอคดแกผอำน เมออำนนทำนผอำนจะสำมำรถเขำใจถงขอดของควำมสำมคคในเรอง“ชมโรงเรยน” เปนเหตกำรณของครทพำนกเรยนเดนชมโรงเรยนเพอศกษำสงตำง ๆ ในบรเวณโรงเรยน และบงเอญไปเจอมดแดงทก�ำลงรมกดตวรำกดน จงคดใชเหตกำรณสอนเรองควำมสำมคคใหกบนกเรยน ดงน

วารสารศลปศาสตรปรทศน 89

ครนนเมอนงพจำรณำดกรยำของหมมดแดงทท�ำกบรำกดนดงนนกมำคดวำ “โอ! สตวดรจฉานถงตวมนเลก ๆ มก�าลงนอยกจรง แตถาอาศยความพรอมใจกนเขาแลวกสามารถจะท�าสตวตวใหญทมก�าลงมากใหอยในอ�านาจของตนไดบางในบางสมย ฉะนเจยวหนอ ! แมหมมนษยถำมควำมพรกพรอมกนดงมดฉะนเหนวำอำจท�ำกจบำงอยำงทตองประสงคใหส�ำเรจไดเหมอนกน”

(กรมศลปำกร. 2555 : 618) เหนไดวำผแตงหยบลกษณะของมดแดงมำแทรกเปนคตใหขอคดกบผอำน ผำนกำรสนทนำของ “คร” ทสงสอน “นกเรยน” โดยในเรองครและนกเรยนเดนผำนมำเหนรำกดนตวใหญถกมดแดงรมกด ครจงกลำวสอนนกเรยนวำมดแดงเปนสตวตวเลกทสำมคคกนก�ำจดรำกดนทมขนำดใหญกวำตวมนหลำยเทำได และกลำวสรปในตอนทำยวำ “แมหมมนษยถามความพรกพรอมกนดงมดฉะนเหนวาอาจท�ากจบางอยางทตองประสงคใหส�าเรจไดเหมอนกน” ซงผอำนจะไดรบขอคดเรองควำมสำมคคผำนนทำนทไดอำน จำกกำรศกษำบทบำทในกำรใหควำมรและขอคดของนทำนวชรญำณพบวำ ผแตงไดใหควำมรเกยวกบส�ำนวนผำนเนอเรองลกษณะอธบำยควำมหมำยของส�ำนวน ผำนพฤตกรรมของตวละครและเหตกำรณ ท�ำใหผอำนเขำใจควำมหมำยของส�ำนวนเหลำนน กำรใหขอคดมลกษณะสอนใหคดตำม เพอน�ำไปประพฤตปฏบตเพอใหสงคมมระเบยบเรยบรอย 3. บทบาทในการเปน “สอ” วพากษและโนมนาวสงคม บทบำทในกำรเปนเครองมอสอสำรในสงคมของนทานวชรญาณมบทบำทในกำรเปน“สอ” วพำกษและโนมนำวสงคม ผวจยพบวำผแตงไดแสดงน�ำเสยงวพำกษ และโนมนำวใจผอำนผำนตวบทนทำน 2 ประกำร คอ กำรโนมนำวใจใหเลกงมงำยเชอเรองผ และเปนสอประชำสมพนธเผยแพรสงใหมทเกดในสงคม 3.1 การโนมนาวใจใหเลกงมงายเชอเรองผ คนไทยเชอเรองผมำตงแตสมยโบรำณ โดยเชอวำ ผเปนสงทสำมำรถท�ำอนตรำยแกผทลบหลตน เมอววฒนำกำรดำนตำง ๆ เจรญขน ควำมเชอเรองผกลำยเปนควำมเชอทงมงำย เมอศกษำบทบำทนทำนวชรญำณพบวำ เปนสอโนมนำวใจใหเลกงมงำยเชอเรองผ ดงตวอยำง “พยานเรองผหลอก” ทตวละคร “ขาพเจา” ไดยนเสยงแปลก ๆ ในครำวแรกคดไปวำผหลอก ตอเมอตดสนใจพสจนวำคอสงใดกนแน จงพบวำเสยงนนเปนเสยงตกแกทก�ำลงจบนกกระจอกกน ดงน

ขำพเจำกจนใจยนนงคอยฟงอยขำงหนำตำงไดยนเสยงจนแกกอก กเปดหนำตำงชไฟสองไปดตำมฝำ แลวแหงนขนดทฝำขำงบนกตกลงจบเหตได จบผมำแลวไลผไปเสย นกถงหนงสอวชรญำณจงคดวำ “จะน�ำมำลงไวฟงกนเลน” แลวนอนหลบไป เวลำทคนจบผอยนนประมำณชวทมเศษ ผทหลอกขาพเจานนเปนสตวตนเหนยวตวลายนาเกลยดคลายจงจกแตเชองกวา เขาเรยกวา “ตกแก” คำบสตวทมปกบนได อำศยตำมชำยคำชอคลำยนกกระจบ เขำเรยกวำ “นกกระจอก” นกกระจอกนตวเของหนอยไมพอทตกแกจะกนโดยสะดวกได ตกแกกคำบไวฟดไปฟดมำแรง ๆ กท�ำใหฝำเรอนดงเชนเรอนเคำะ

(กรมศลปำกร. 2556 : 525)

90 ปท 13 ฉบบท 25 มกราคม - มถนายน 2561

ตวอยำงแสดงใหผอำนเหนโดยออมวำผมหรอไมมจรง สงทมนษยหวำดกลวอำจไมเกยวกบผหรอวญญำณ ดงในเรองทตวละคร “ขาพเจา” ไดยนเสยงแปลก ๆ ในครำวแรกกเขำใจวำเปนผ ตอเมอไปดจงไดรวำเปน “ตกแก” ทก�ำลงกน “นกกระจอก” แมนทำนจะไมไดบอกอยำงตรงไปตรงมำ แตผอำนจะเขำใจถงสงทผแตงตองกำรจะสอวำผไมมจรง

นทำนวชรญำณมบทบำทในฐำนะสอโนมนำวใจใหคนในสงคมคดไตรตรองไมใหงมงำยเชอเรองผ โดยสอผำนประสบกำรณของตวละคร ทพบและพสจนวำผไมมจรง ซงเปนกำรโนมนำวใจใหผอำนคดตำมวำไมควรงมงำยเชอในเรองผจนเกนไป ผวจยสนนษฐำนวำผแตงนำจะใชนทำนวชรญำณเพอเปนสอสรำงควำมเชอใหมใหเกดขนในสงคม

3.2 การเปน“สอ” ประชาสมพนธเผยแพรสงใหมทเกดในสงคม ผวจยพบวำ นทำนวชรญำณมบทบำทเปนสอในกำรประชำสมพนธเผยแพรสงใหมทเกดขนในสงคม ไดแก รถรำง รถไฟ ธนบตร ดงตวอยำงเรอง “สบรความด” ตวละคร “นายโต” สนทนำกบ “นายเกด” ถงเรองสงใหม ๆ เชน รถไฟ รถรำง ซงเปนสงใหมทเกดในบำนเมองยคนน อนแสดงถงควำมเจรญของประเทศ

นำยโต “นแนะ! พอเกดฉนจะวำใหฟง ขออยำไดมควำมสงสยอะไรเลย ทกวนนนะเหรอ? ทานผใหญทานก�าลงคดจดการทจะใหบานเมองมความเจรญดขนไปแลว เราทงหลายทเปนขาแผนดนไปไหนจะไมไดรบความสขเลา? อยาไดสงสยเลย นแนะ! ฉนจะวาใหฟงตามทตาไดเหนมาแลวของความเจรญ ตงแตอายพอเกดมาจนบดนเหนบางหรอเปลาวาบานเมองเดยวนกบแตกอนเปนอยางไรกน สงทเราไมเคยไดพบกไดพบ ทไมเคยไดเหนกไดเหนไมใชหรอ? เหมอนเชนรถไฟและรถรางง ปยาตายายเราเคยไดพบมาแตเดมหรอเปลา? กเปลาไมใชหรอ? ตวเราทไดเกดมาทกวนนจดเอาเปนบญมาก ๆ ทเดยวหนา”

(กรมศลปำกร. 2555 : 1092 - 1093) ตวอยำงเหนถงกำรเปนสอเผยแพรสงใหม คอ รถรำงและรถไฟผำนบทสนทนำของตวละคร สอวำเปนสงใหมทเกดในสงคมและยงเปนเครองแสดงควำมเจรญของชำต ดงในประโยค “ทกวนนนะเหรอ? ทานผใหญทานก�าลงคดจดการทจะใหบานเมองมความเจรญดขนไปแลว” นอกจำกจะเผยแพรยำนพำหนะใหมในสงคม นทานวชรญาณยงมบทบำทในกำรเผยแพรกำรใชเงนกระดำษในสงคมผำนเรอง “เงนกระดาษกบตวเงน” ในเรอง “นายสดใจ” ก�ำลงสนทนำถงกำรทจะท�ำเงนกระดำษขนใชในสยำมกบ “นายเสงยม” ดงน

นำยสดใจ “ฉนท�ำกำรทหอรษฎำฯ จะ พอปลอดพดอะไรยงงน ฉนเสยอกนะจะตองไปพงพอปลอด” นำยเสงยม “เลก! เลก! กนเองหรอกนะขอท...ขอทฉนจะถำมอะไรพอสดใจสกอยำงหนงดวย เดยวนฉนไดยนวำ ‘จะท�าเงนกระดาษขนใชในกรงเทพฯ’ แลทวไปในพระราชอาณาเขตสยามไมใชหรอ?”

(กรมศลปำกร. 2555 : 467)

วารสารศลปศาสตรปรทศน 91

จะเหนไดวำตวอยำงขำงตนสอใหเหนผำนบทสนทนำของตวละคร “นายปลอด” “นายสดใจ” และ “นายเสงยม” โดยก�ำลงสนทนำกนเรองทก�ำลงจะมเงนกระดำษขนใชในประเทศ ซงประเทศไทยไดเรมมกำรใชเงนระดำษในสงคมครงแรกในรชสมยพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหว ผวจยศกษำนทำนวชรญำณในฐำนะบทบำทกำรเปนสอเผยแพรสงใหมทเกดในสงคม พบวำผแตงเผยแพรผำนกำรสนทนำกบผอำน และกำรสนทนำของตวละคร ถอเปนกลวธในกำรเผยแพรสงใหมผำนตวบทอยำงแยบคำย จงกลำวไดวำนทำนวชรญำณมบทบำทในกำรเปนสอเผยแพรสงใหมทเกดในสงคม

อภปรายผล จำกกำรศกษำพบวำ นทำนวชรญำณมบทบำทตอสงคม 3 ประกำร คอ (1) บทบำทในกำรสรำงควำมเพลดเพลน ผำนพฤตกรรมตวละคร ผำนเนอเรองแนวผจญภยและเนอเรองแนวขบขนเพอกระทบอำรมณผอำนท�ำใหผอำนเพลดเพลนใจ (2) บทบำทในกำรใหควำมรและขอคด คอกำรใหควำมรเรองส�ำนวน โดยอธบำยควำมหมำยของส�ำนวนผำนเหตกำรณและกำรกระท�ำของตวละคร ดำนกำรใหขอคด ไดใหขอคดเรองควำมรอบคอบ ขอคดส�ำหรบผเปนขำรำชกำร และขอคดเรองควำมสำมคค และ (3) บทบำทในกำรเปน “สอ” วพำกษและโนมนำวสงคม ไดแก กำรโนมนำวใจใหคนเลกงมงำยเชอเรองผ กำรเปนสอในกำรประชำสมพนธเผยแพรสงใหมทเกดในสงคม คอ รถรำง รถไฟ และเงนกระดำษ ซงเปนสงใหมทเกดในสงคมสมยของพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหว นทานวชรญาณจงมบทบำทตอสงคม อนแสดงใหเหนจดมงหมำยของผแตงในกำรวรรณคดเปน “สอ” เพอสอสำรกบคนในสงคมสะทอนใหเหนกศโลบำยทแยบคำย สอดคลองกบแนวคดของเจตนำ นำควชระ (2520 : 16 -17 ) ทกลำววำกำรศกษำวรรณคดจะตองศกษำไปพรอมกบสงคม เนองจำกวรรณคดจะสะทอนสงคมและมอทธพลในกำรชน�ำคนในสงคมนอกจำกนยงสอดคลองกบงำนวจย เรอง กำรกลอมเกลำทำงกำรเมองโดยใชแบบเรยนหลวงเปนสอในสมยรชกำลท 5 ของ สมนทร จฑำงกร (2529) ศกษำบทบำทของแบบเรยนพบวำมบทบำทในกำรเปน “สอ” กำรเรยนกำรสอนและยงมบทบำทในกำรสอนใหมควำมจงรกภกด หวงแหน เสยสละเพอประเทศชำต และจงรกภกดตอสถำบนพระมหำกษตรย สรปไดวำเนอหำแบบเรยนหลวงในรชสมยพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหวมงปลกฝงคณคำและอดมกำรณทำงกำรเมองดวย เชนเดยวกบงำนวจยของอญชล ภผกำ (2553) เรอง พระรำชนพนธในพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหวและพระบำทสมเดจพระมงกฎเกลำเจำอยหว : วรรณคดกบกำรสรำงชำต ทสรปผลวำวรรณคดนอกจำกจะใหควำมเพลดเพลนยงเปนเครองมอในกำรสอนและใหควำมรกบคนในชำต อนเปนสวนส�ำคญในกำรสรำงชำต สอดคลองกบภำพสะทอนของนทำนพนบำนจำกงำนวจยของ Xie Dnggu (2555 : 10-15) ทสะทอนถงชวตควำมเปนอย กำรปลกฝงคำนยม ประเพณ และควำมเชอตำง ๆ ซงถอวำเปนแหลงเรยนรรำกฐำนของชวตและสงคมไทยไดอยำงด จำกแนวคดและงำนวจยขำงตนสรปไดวำ วรรณคดไมไดมเพยงบทบำทในกำรใหควำมเพลดเพลน แตยงมบทบำทอนตอสงคมทแฝงอย เชนเดยวกบนทำนวชรญำณ

92 ปท 13 ฉบบท 25 มกราคม - มถนายน 2561

บรรณานกรมกรมศลปำกร ส�ำนกวรรณกรรมและประวตศำสตร. (2555) นทานวชรญาณ1- 2. กรงเทพมหำนคร : ส�ำนก กรม. _________. (2556) นทานวชรญาณ 3 - 4. กรงเทพมหำนคร : ส�ำนก กรม. กหลำบ มลลกะมำส. (2555). วรรณคดวจารณ พมพครงท 16. กรงเทพมหำนคร : ส�ำนกพมพมหำวทยำลย

รำมค�ำแหง.ใกลรง อำมระดษ. (2533). รอยแกวแนวขบขนของไทยตงแตสมยรชกาลท 5 ถงรชกาลท 7.

วทยำนพนธ อ.ม. (อกษรศำสตรมหำบณฑต). กรงเทพมหำนคร : บณฑตวทยำลย จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

เจตนำ นำควชระ. (2520) วรรณคดวจารณและวรรณคดศกษา. กรงเทพมหำนคร : ไทยวฒนำพำนช.บญเหลอ เทพยสวรรณ, ม.ล. (2539) แวนวรรณกรรม. กรงเทพมหำนคร : อมรนทร พรนตง แอนด พบลชชง.รำชบณฑตยสถำน. (2552) พจนานกรมศพทวรรณกรรมไทย. กรงเทพมหำนคร : ยเนยนอลตรำไวโอเรต._________. (2556) พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. พมพครงท 2.

กรงเทพมหำนคร : นำนมบคสพบลเคชนส.รำชบณฑตยสภำ. (2558) ภาษต ค�าพงเพย ส�านวนไทย. กรงเทพมหำนคร : เจยฮว.รนฤทย สจจพนธ. (2544) ศาสตรและศลปแหงวรรณคด. กรงเทพมหำนคร : ประพนธสำสน. _________. (2556) ความรทวไปทางวรรณคด ตอนท 3 วรรณคดไทย. กรงเทพมหำนคร :

ส�ำนกพมพมหำวทยำลยรำมค�ำแหง.สำยทพย นกลกจ. (2543) วรรณกรรมไทยปจจบน. กรงเทพมหำนคร : เอส อำร. พรนตง.สกญญำ สจฉำยำ. (2555) วรรณคดนทานไทย. กรงเทพมหำนคร : คอมเมอรเชยล เวลด มเดย. สภคมณฑน ขมทรพยด. (2551) การวเคราะหเรองสนในหนงสอวชรญาณวเสศและวชรญาณ.

วทยำนพนธ ศศ.ม. (ภำษำไทย) ชลบร : บณฑตวทยำลย มหำวทยำลยบรพำ. สมนทร จฑำงกร. (2529) การกลอมเกลาทางการเมองโดยใชแบบเรยนหลวงเปนสอ ในสมยรชกาลท 5. วทยำนพนธ ร.ม. (กำรปกครอง) กรงเทพมหำนคร : บณฑตวทยำลย จฬำลงกรณมหำวทยำลย. อญชล ภผะกำ. (2553) พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และ

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว : วรรณคดกบการสรางชาต. วทยำนพนธ อ.ด. (ภำษำไทย) กรงเทพมหำนคร : บณฑตวทยำลย จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

Xie Dnggu. (2555) “ภำพสะทอนสงคมและวฒนธรรมในนทำนพนบำนจงหวดระยอง” ศลปศาสตรปรทศน. 7 (14) หนำ 10-15.