วารสารศลปศาสตรปรทศน 39

การศกษาเปรยบเทยบ “ตำ�ร�พชยสงคร�มซนว” ฉบบแปลภาษาไทยสามสำานวน*

พรวส วรมนธนาเกยรต**

บทคดยอ บทความวจยนมวตถประสงคศกษาเปรยบเทยบวรรณกรรมจน “ต�ำรำพชยสงครำมซนว”

ฉบบแปลภาษาไทยสามส�านวน ในระดบค�าและส�านวนของเสถยร วรกล อธคม สวสดญาณ และ

บญศกด แสงระว กบตนฉบบภาษาจน มเนอหาครอบคลมทง 13 บรรพ ผลการวจยพบวา ฉบบ

แปลภาษาไทยทงสามส�านวนมการแปลทหลากหลายแนวทางเพอถายทอดเนอความจากตนฉบบ

มาสบทแปล ซงเกดจากสาเหตสามประการคอ ประการทหนง การถายทอดความหมายของทง

สามส�านวนเปนการแปลทมเอกลกษณเฉพาะตน ประกอบดวยการใชค�าหรอภาษาเกา การใช

ภาษาเรยบงายสนกระชบ วาทศลปในงานแปล และชวงเวลาในการแปล ประการทสอง กลวธ

การแปลม 4 ลกษณะ ไดแก การแปลโดยน�าส�านวนไทยมาเทยบเคยง การแปลแบบขยายความ

การแปลแบบตรงตว การแปลแบบใชโวหารภาพพจน และประการทสาม ปจจยทางวฒนธรรม

ทมผลตอการถายทอดตวบท อนเนองจากเงอนไขทางวฒนธรรมบางอยางทไมอาจเทยบกน

ระหวางตนฉบบกบงานแปล ไดแก สถานท เวลา และมาตราวด เปนตน สาเหตดงกลาวสงผล

ใหผลตอบสนองของผรบสารฉบบแปลทงสามมความเหมอนและความตาง

คำาสำาคญ : ต�ำรำพชยสงครำมซนว กลวธ การแปล

* บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธ “การศกษาเปรยบเทยบต�าราพชยสงครามซนว ฉบบแปลภาษาไทยสามส�านวน” หลกสตรอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาภาษาตะวนออก สาขาวชาภาษาจน บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย อาจารยทปรกษา : รองศาสตราจารย ดร.พชน ตงยนยง** นสตหลกสตรอกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาภาษาตะวนออก สาขาวชาภาษาจน คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

40 ป ท 9 ฉบบ ท 17 มกราคม - มถนายน 2557

A Comparative Study of Three Thai Translated Versions of “SUNZI’S ART OF WAR”

Peerawas Woramonthanakiat

Abstract This research article aims to study and compare three Thai translated versions

of “SUNZI’S ART OF WAR” of all 13 chapters in terms of words and expressions.

The results of this research show that there are 3 main reasons why three Thai

translated versions are various translation formats to convey the meanings of the

original version to the translated versions. First, each of the Thai translated version

has its own styles to convey the meanings. Next, there are 4 translation techniques,

i.e. equivalent Thai idioms, free translation, literal translation, and figurative

languages. Finally, several cultural factors of both original version and translated

versions in the description of meanings cannot be compared to each other such as

places, time and measurements. As a consequence, there are both similarity and

differences in the feedbacks of recipients who read these three Thai translated

versions.

Keywords : SUNZI’S ART OF WAR , technique , translation.

วารสารศลปศาสตรปรทศน 41

บทนำา ซนว (孙子Sūnzǐ�)* เปนนกการทหารและนกปกครองทมความโดดเดนในสมยชนชว** มชวตอยระหวาง 770 – 476 ปกอนครสตกาล บญศกด แสงระว (2549 : หนา17) เปนผเขยนต�าราพชยสงครามซนว ทนบวาเปนต�ารายทธศาสตรทางทหาร ทมอทธพลทสดของประเทศจน และเปนวรรณกรรมทมเนอหาเกยวกบหลกการและทฤษฎทางทหารทเกาแกทสดของโลก ดวยเนอหาทเปน “สจจะ” คอมทงความจรงทเปนอ มตะและคตธรรมทสามารถน�ามาประยกตใชในชวตประจ�าวนไดจรง และมงสเปาหมายสดทายคอ “ชยชนะ” พรพล สงนย (2549 : หนา ช) สมยชนชวนนเปนสมยทผน�าเสอมถอยดอยอ�านาจลง ดวยเจาครองนครตาง ๆ พากนสรางกองทพเพอชงความเปนใหญ มการรบราฆาฟนกนตลอดยคสมย ดงนนจงเปนยคทบานเมองเตมไปดวยขอพพาทและการศก เปดโอกาสใหปราชญตาง ๆ ไดใชสตปญญาอยางเตมท ในการแสดงความคดเหนตามอดมการณของตน จงไดก�าเนดเปนส�านกความคดตาง ๆ อยางกวางขวางทสดในประวตศาสตรจน และดวยเหตนจงท�าใหซนวไดเขยน ต�าราพชยสงครามซนว ขนมา เพอเปน “เครองมอ” หรอ “คมอ” ในการบรรลชยชนะในการศกไดอยางงดงาม ประเดนทนาสนใจและน�ามาสการศกษาเปรยบเทยบนคอ เมอหลกปรชญาการตอสและทฤษฎการปกครองกบกลวธทางภาษาในภาษาตนฉบบ ซงเปนภาษาจนโบราณไดรบการถายทอดเปนภาษาไทยซงเปนภาษาทมลกษณะเฉพาะตวและมเอกลกษณทางวฒนธรรมแตกตางจากภาษาจนแลว จะมผลตอภาษาปลายทางในลกษณะใด อกทง ภาษาปลายทางในฉบบแปลทงสามนน จะมสวนทเหมอนกนหรอตางกนอยางไร พรอมทงวเคราะหสาเหตของลกษณะดงกลาว วตถประสงคของการวจย 1. ศกษาเปรยบเทยบส�านวนภาษาในต�าราพชยสงครามซนว ฉบบแปลภาษาไทยสามส�านวนกบตนฉบบภาษาจนโดยเนนความหมายในระดบค�าและส�านวนเปนหลก 2. ศกษากลวธการแปลทปรากฏใน ต�าราพชยสงครามซนว ฉบบแปลภาษาไทยสามส�านวน 3. วเคราะหปจจยทางวฒนธรรมทมผลตอการถายทอดตวบทจากภาษาตนทางสภาษาปลายทาง

สมมตฐานการวจย 1. การถายทอดความหมายในระดบค�าจากภาษาตนฉบบของ ต�าราพชยสงครามซนว สภาษาปลายทางทงสามส�านวนมความเหมอนและความตาง 2. กลวธการแปลทปรากฏชดใน ต�าราพชยสงครามซนว ฉบบแปลภาษาไทยทงสามส�านวน ไดแก การแปลโดยน�าส�านวนไทยมาเทยบเคยง การแปลแบบขยายความ การแปลแบบตรงตว การแปลแบบใชโวหารภาพพจน ขนอยกบดลยพนจของผแปล

* ซนว เปนชอเรยกทชาวไทยคนเคย ทวาชอในภาษาจนคอ ซนจอ (孙子Sūnzǐ) ** ยคชนชว (แปลวา ยคฤดใบไมผลและใบไมรวงหรอฤดวสนตและฤดสารท) ยคสมยนกนระยะเวลาประมาณ 770 ป กอนครสตศกราช – 453 ปกอนครสตศกราช เปนยคหนงในราชวงศโจว ราชวงศทยาวนานทสดในประวตศาสตรจน

42 ป ท 9 ฉบบ ท 17 มกราคม - มถนายน 2557

3. ปจจยทางวฒนธรรมทมผลตอการถายทอดความหมายในตวบท อาท สถานท เวลา ประเพณความเชอ ท�าใหการถายทอดตวบทมความเหมอนและความตาง

ขอบเขตของการวจย การวจยนก�าหนดใช ต�าราพชยสงครามซนว ฉบบภาษาจนของ เผยนอวเชยน (駢宇騫) ตพมพและจดจ�าหนายโดยส�านกพมพจงหวาซจว (中華書局) เมองปกกง และฉบบแปลภาษาไทย ของเสถยร วรกล ( พมพครงทสองแกไขเพมเตม พ.ศ. 2529) จดพมพโดยส�านกพมพ ก.ไก ฉบบแปลภาษาไทยของ อธคม สวสดญาณ (พมพครงท 3 พ.ศ. 2549) โดยส�านกพมพขนเขาและฉบบแปลภาษาไทยของ บญศกด แสงระว (พมพครงท 1 พ.ศ. 2549) โดยส�านกพมพสขภาพใจ และการวจยครงนก�าหนดไวทง 13 บรรพ อนงการศกษาเปรยบเทยบนจะเนนดานการถายทอดความหมายในระดบค�าและส�านวนเปนหลก ซงค�าและส�านวนทศกษาของแตละตวอยางนนจะถกเลอกมาเพยงหนงผลการวจย ผลการวจยพบวา การศกษาเปรยบเทยบ “ต�าราพชยสงครามซนว” ฉบบแปลไทยทงสามส�านวน สามารถจ�าแนกออกเปนสองประเดนหลกคอ 1) กลวธการแปล 2) ปจจยทางวฒนธรรมทมผลตอการถายทอดความหมายในตวบท โดยมรายละเอยดดงตอไปน 1. กลวธการแปล ผวจยพบวาผแปล ต�าราพชยสงครามซนว ฉบบภาษาไทยทงสามส�านวน ใชกลวธการแปลทหลากหลาย เชน การแปลโดยน�าส�านวนไทยมาเทยบเคยง การแปลแบบขยายความ การแปลแบบตรงตว และการแปลแบบใชโวหารภาพพจน ดงน 1.1 การแปลโดยนำาสำานวนไทยมาเทยบเคยง การแ ปลโด ย น�าส�านวนไทยมาเทยบเคยงหมายถงการแปลค�าหรอส�านวนภาษาจนโดยการน�าค�าสภาษต ค�าพงเพย หรอส�านวนของภาษาไทยมาแปลเทยบเคยงกบส�านวนภาษาจน ดงตวอยางเชน ตนฉบบภาษาโบราณ :“其用戰也勝，久則鈍兵挫銳，攻城則力屈，久暴師則國用

不足。” บทแปลภาษาปจจบน : “用這樣龐大的軍隊作戰務求速勝，持久就會使軍隊疲憊，

銳氣挫傷。城就會耗盡兵力，軍隊長期在外作戰，必然導致國家財用不足。”

เสถยร : “ดงนน การน�าพลเขาโรมรนกน หลกส�าคญคอ รบควาเอาชยชนะเสยในเรววน ถาปลอยใหการรบยดเยอแลว อาวธยทโธปกรณจะลดความคมกลา ขวญทหารนบวนจะเสอมทราม เมอคดจะโหมเขาหกเมอง ก�าลงรพลกออนเปลยแลว กองทพตองตดศกอยนานวนฉะน การคลงของประเทศกจะ เขาตาจน”

วารสารศลปศาสตรปรทศน 43

อธคม : “การท�าสงคราม จงตองเผดจศกโดยเรว ถายดเยอกองทพจะออนลา ขวญสรบตกต�า เมอคดจะโหมตเมองกองทพกกะปลกกะเปลยแลว ถากองทพตองท�าสงครามยดเยอยาวนาน ประเทศชาตจะประสบความยากลำาบากดานการคลง” บญศกด : “เมอรบพงชนะรวดเรว ยดเยอก�าลงกเปลยขวญทหารกเสย ตเมองจกไรพลง ท�าศกนอกประเทศนานในประเทศจกขาดแคลน” บทแปลทงสามส�านวนถายทอดความหมายของค�า “用不足” yòngbùzú จากตนฉบบไดตรงกนในดานของความหมายคอ การคลงในประเทศขาดแคลน ไมพอใช สวนในดานการใชค�านนส�านวนแปลทงสามมความตางกนตรงทเสถยรใชกลวธการแปลค�าภาษาจนจากตนฉบบเปนส�านวนไทยโดยใชส�านวน เขาตาจน ซงเปนส�านวนทมาจากการละเลนทมตวหมากเดนตามตาราง เชน หมากรก หากหมากตวใดตกอยในตาซงไมมทางจะเดนไดตอไปอกกเรยกวาจนหนทางคอ “แพ” ใครทตองตกอยในทอบจนไมมทางจะเบยงเอาตวรอดได จงพดเปนส�านวนวา เขาตาจน หรอหมายถงหมดทางส ตองรอรบความพายแพสถานเดยว ดงปรากฏในวรรณคดเรองขนชางขนแผน เมอคราวขนชางรบกบขนแผนแลวพลาดทา ถงกบร�าพงวา “อกเอยหมดทาเขาตาจน” สวนอธคมใชค�า ประสบความยากล�าบาก บญศกด ใชค�า ประเทศจกขาดแคลน ค�าวา ยากล�าบาก ของอธคมและขาดแคลน ของบญศกด มความหมายเดยวกนกบส�านวนของเสถยรคอ เขาตาจน 1.2 การแปลแบบขยายความ การแปลแบบขยายความ หมายถง การแปลทขยายความหมายใหกวางออกไป ซงอาจสงผล 2 ประการคอ 1) ท�าใหความหมายเดมคลาดเคลอนจากทควรจะเปน อาจท�าใหผอานเขาใจผดไดวาตนฉบบภาษาจนมขอความเชนนนจรง ๆ 2) ขอความทขยายออกไปนนบางครงกท�าใหผอานเขาใจขอความเดมไดงายขน ในกรณทการแปลนนไมไดผดไปจากความหมายเดม ดงตวอยางเชน ตนฉบบภาษาโบราณ : “上雨，水沫至，欲涉者，待其定也。” บทแปลภาษาปจจบน : “上游下雨，洪水突至，如果要徒步涉水，應等待水勢平穩

以後再過河。” เสถยร : “หากฝนเหนอตกชกมฟองน�าลอยฟองมา (เปนสญญาณวาน�าจะหลาก) เมอจะลยขามหวยน�านนควรรอใหระดบน�าแนเสยกอน (มฉะนนขามไปโดยไมดตามาตาเรอ เมอน�าทะลกมาจนเชยวกราก อาจประสบหายนะ)” อธคม : “ถาตนน�าฝนตก น�าหลากกะทนหน ไมควรลยน�าขามฟากจนกวากระแสน�าคงท” บญศกด : “ฝนตกตนน�า ฟองน�าลอยมา ผจกลยขาม พงรอน�านง” ส�านวนแปลทงสามถายทอดความหมายของค�า “應等待” yǐ�ngděngdài จากตนฉบบไดตรงกนในดานของความหมายคอควรทจะหยดรอน�านงกอนแลวคอยเดนทพตอ นคอความหมายททงสามส�านวนแปลเหมอนกบตนฉบบภาษาจน สวนในดานการใชค�านนทงสามส�านวนแปลมความตางกนตรงทเสถยรใชกลวธการแปลแบบขยายความใหกวางออกไป ส�านวนทเสถยรใชแปลอธบายเพมวา มฉะนนขามไปโดยไม

44 ป ท 9 ฉบบ ท 17 มกราคม - มถนายน 2557

ดตามาตาเรอ เมอน�าทะลกมาจนเชยวกราก อาจประสบหายนะ ค�าวา ไมดตามาตาเรอ เปนส�านวนไทยหมายถง ไมพจารณาใหรอบคอบ จงไดความวา ถาฝนเดนทพในขณะน�าหลากโดยไมพจารณาใหรอบคอบ กจะประสบภยพบตได ซงทงอธคมและบญศกดไมไดขยายความจากส�านวนเดมใหกวางออกไป ซงในการขยายความนเปนการขยายเพอใหผอานเขาใจขอความเดมไดงายขน และเปนการแปลทรกษาความหมายของตนฉบบ 1.3 การแปลแบบตรงตว การ แปล แบบตรงตวหมายถงการแปลทสามารถถายทอดความหมายของค�าในภาษาตนฉบบมาเปนค�าในภาษาปลายทางไดครบถวน ไมมการเสรมเพมเตม หรอลด ตดทอนสวนใดสวนหนง ดงตวอยางเชน ตนฉบบภาษาโบราณ : “孫子曰：昔之善戰者，先為不可勝，以待敵之可勝。不可

勝在已，可勝在敵。” บทแปลภาษาปจจบน : “孫子說：過去善於用兵作戰的人，總是首先創造自己不可

戰勝的條 件，然後等待可以戰勝敵人的機會。使不被敵人戰勝的主動權掌握在自己

手中，能否戰勝敵人，在於敵人是否給以可乘之機。” เสถยร : “ปราชญซนวกลาววา ผเชยวชาญการศกในสมยโบราณกอนอนเขาตองสรางความเกรยงไกรแกตนเอง เพอคอยโอกาสทจะเอาชนะขาศก ความพชตนนตองอยทเรา แตความเอาชนะไดตองอยทขาศก” อธ คม : “แมทพผสนทดในการด�าเนนสงคราม จะตองท�าใหฝายตนตงอยในภาวะทขาศกไมอาจเอาชนะไดกอน เพอรอโอกาสทขาศกตกอยในภาวะทฝายตนเอาชนะได การทขาศกไมสามารถเอาชนะเราไดนน ขนอยกบเรา การทขาศกตกอยในภาวะเราเอาชนะไดนน อยทขาศกเอง” บญศกด : “ผสนทดการรบในอดต จกท�าใหตนมอาจพชตไดกอน เพอรอโอกาสขาศกจะถกพชต มอาจพชตเปนฝายตน ถกพชตเปนฝายขาศก” บทแปลทงสามใชกลวธการแปลแบบตรงตวถายทอดความหมายของค�าวา “敵人” dǐ�rén จากตนฉ บบไดตรงกบตนฉบบและแปลตรงกนทงสามส�านวนโดยไมมการปรบค�าแตอยางใด ซงค�าวา ขาศก ยงสามารถเรยกไดอกหลายค�าเชน ศตร ปรปกษ ปฏปกษ อร เปนตน ในต�าราพชยสงครามซนว ไดใหค�าอธบายเรองการรบของกองทพวา จะตองท�าใหตนเอง “ตงอยในฐานะไมพายแพ” ซงจดน ซนวจงไดน�าเสนอความคดชน�าการรบ ซง “จกท�ำใหตนมอำจพชตไดกอน เพอรอโอกำสขำศกจะถกพชต” เขาเนนวา หากตองการชวงชงใหไดชยชนะในสงคราม กอนอนจะตองท�าใหตนเองตงอยในฐานะไมแพ และรอเวลาทจะตขาศกใหพายไป 1.4 การแปลแบบใชโวหารภาพพจน การแ ปลแบบใชโวหารภาพพจนเปนการน�าเสนอสารโดยการพลกแพลงภาษาทใชพดหรอเขยนใหตางออกไปจากภาษาตามตวอกษรท�าใหผอานเกดภาพในใจ เกดความประทบใจ เกดความรสกสะเทอนใจ เปนการเปรยบเทยบใหเหนภาพอยางชดเจน โดยการใชค�าประเภท อตพจน อปมา และอปลกษณ ดงน

วารสารศลปศาสตรปรทศน 45

(1) อตพจน (Hyperbole) หมาย ถงการกลาวขอความทเกนจรง โดยมเจตนาเนนขอความทกลาวนนใหมน�าหนกยงขน ดงตวอยางเชน ตนฉ บบภาษาโบราณ : “故兵無常勢，水無常形；能因敵變化而取勝者，謂之

神。” บทแปลภาษาปจจบน : “所以用兵作戰沒有一成不變的態勢，就像流水沒有固定的

形狀和去向一樣。能夠根據敵情的變化而取勝的，就稱得上用兵如神。” เสถยร : “ฉะนน การยทธจงไมมหลกเกณฑตายตว เฉกเชนน�า ซงหามรปลกษณะอนแนนอนไม จงผเอาชนะดวยปฏบตการเหมาะสมกบความผนแปรของขาศกนน พงกลาวไดวา เขาคอเทพเจาผทรงอทธฤทธทเดยว” อธคม : “เพราะฉะนน กองทพไรสภาวการณคงท ไร “ลกษณ” คงรป กองทพทสามารถชงชยตามสภาพการเปลยนแปลงของขาศก คอกองทพแหงเทพ” บญศกด : “ฉะนนการรบจงไมมรปลกษณตายตว น�ากไมมรปรางแนนอน ผสามารถเอาชนะขณะทสภาพขาศกเปลยนแปลง เรยกวาเทพ” ส�านวนแปลทงสามถายทอดความหมายของค�าวา“稱得上用兵如神”chēngdéshàng yòngbǐ�ng rúshén ชนดค�าอตพจนจากตนฉบบไดตรงกนในดานของความหมาย สวนในดานการใชค�านนมการปรบบทบางสวน โดยเสถยรใชค�าวา เขาคอเทพเจาผทรงอทธฤทธทเดยว ในประโยคนผแปลไดใชค�าวา เขา ซงหมายถงกองทพ โดยกลาวขอความทเกนจรงวาเขาคอเทพเจาผทรงอทธฤทธ และในขณะเดยวกนประโยคดงกลาว ใชค�าวา “คอ” ซงเปนโวหารภาพพจนอกหนงประเภทคอ อปลกษณ อธคมใชค�าวา “การเปลยนแปลงของขาศก คอกองทพแหงเทพ” เปนการแปลทมทงค�าอตพจนและอปลกษณอยในประโยคเดยวกน บญศกดใชค�าวา เอาชนะขณะทสภาพขาศกเปลยนแปลง เรยกวาเทพ เปนการแปลทใชเพยงค�าอตพจนเทานน ไมมค�าอปลกษณปรากฏในประโยค (2) อปมา (Simile) หมายถงการเปรยบสงหนงกบอกสงหนง โดยใชค�าเชอมเชน เหมอน ราวกบ เปรยบ ดจ ประดจ ดง ดง เฉก เชน ประหนง ดงตวอยางเชน ตนฉบบภาษาโบราณ :“將不勝其忍而蟻附之，殺士三分之一而城不拔者，此攻之

災也。” บทแปลภาษาปจจบน : “如果將領難以抑制焦躁操情緒，命令士兵像螞蟻一樣爬梯

攻城，儘管士兵死傷三分之一，而城池扔然攻不下來，這就是攻城所帶來的災難。” เสถยร : “ในความชกชาเชนน ผบญชาการทหารจะรสกเดอดดาลร�าคาญใจ จนถงแกตองใชทหารเขาโจมตอยางมดตอมเสยกอนก�าหนด เมอเสยรพลไปสก ๑ ใน ๓ แตยงมอาจหกเขาไปได ยอมเปนภยแกฝายรกตอยางอนนต”

46 ป ท 9 ฉบบ ท 17 มกราคม - มถนายน 2557

อธคม : “เมอแมทพสงนกรบไพรพลปนบนไดเขาโจมตเมอง โดยไมอาจควบคมโทสะ ถาสญเสยไพรพลหนงสวนสาม แตยงตเมองไมแตก กหมายความวา มหนตภยจากการโจมตเมองกรายเขามาแลว” บญศกด : “แมทพจกกลนโทสะมได ทมทหารเขาตดจมดปลวก ตองลมตายหนงในสาม แตเมองกมแตก นคอความวบตจากการตเมอง” บทแปลทงสามส�านวนถายทอดความหมายของค�า “像螞蟻” xiàngmǎyǐ� ชนดค�าอปมา “像” xiàng จากตนฉบบไดตรงกนในดานของความหมาย สวนในดานการใชค�านนมการปรบบทบางสวน โดยในประโยคทวา ใชทหารเขาโจมตอยางมดตอม เสถยรไดใชค�า อยางมดตอม เปนอปมาเปรยบเทยบในการเขาโจมตของทหารวามมากเหมอนมดทมารมตอม สวนอธคม ในตวอยางนไมมการแปลเปนอปมา บญศกด ในประโยค ทมทหารเขาตดจมดปลวก ผแปลไดใชค�า ดจมดปลวก เปนอปมาเปรยบเทยบใหเหนภาพในการเขาโจมตของทหารวามมากเหมอนมดเหมอนปลวกทมารมตอม (3) อปลกษณ (Metaphor) หมายถงการเปรยบสงหนงเปนอกสงหนง มกใชค�าวา “คอ” และ “เปน” เชน ครคอเรอจาง ทหารเปนรวของชาต ดงตวอยางเชน ตนฉบบภาษาโบราณ : “故小敵之堅，大敵之擒也。” บทแปลภาษาปจจบน : “所以，弱小的軍隊如果堅持硬拼，那就會被強大的敵人所

俘虜。” เสถยร : “ฉะนน ความขดแขงถอดของก�าลงอนนอย ยอมตกเปนลกไกของกองทพอนมก�าลงมหาศาลนนเอง” อธคม : “ฉะนน กองทพทออนแอหากดนทรงตงรบรบแตกหก กจะตกเปนเชลยของกองทพทเขมแขงเกรยงไกร” บญศกด : “เหตน ดอยกวาขาศกยงขนรบ กจกตกเปนเชลยขาศกทเขมแขง” ส�านวนแปลทงสามถายทอดความหมายของค�า “俘虜” fúlǔ จากตนฉบบไดตรงกนในดานของความหมายทวา กองทพทออนแอหากดนทรงในการรบ ผลสดทายกจะตกเปนเชลยของกองทพทเขมแขงเกรยงไกร จากประโยคดงกลาวมเพยงเสถยรไดใชโวหารภาพพจนประเภทอปลกษณ ค�าวา เปน โดยแปลวา ยอมตกเปนลกไกของกองทพอนมก�าลงมหาศาล ลกไกในทน หมายถงผทแพหรอเชลยนนเอง

2. ปจจยทางวฒนธรรมทมผลตอการถายทอดความหมายในตวบท ใน ต�ำรำพชยสงครำมซนว ฉบบแปลไทยสามส�านวนน มปจจยทางดานสงคมและวฒนธรรมเขามาเปนปจจยส�าคญในการท�าใหส�านวนแปลเกดการแปลเหมอนและการแปลตาง เนองจากในบทความวจยนมเนอทจ�ากดผวจยจะกลาวถงปจจยส�าคญบางประการ อาท

วารสารศลปศาสตรปรทศน 47

2.1 ปจจยทเกยวเนองกบสถานท ชอสถานทมกมการเปลยนแปลงอยเสมอไมวาในภาษาจนหรอภาษาไทย ตามประวตศาสตรของประเทศทมมาชานาน ชอสถานทหนง ๆ อาจลบเลอนหรอเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา และบางครงอาจเปนปญหาหนงในการแปลทตองการเนนชอสถานททรบสารฉบบแปล ชอสถานทในแตละททเรยกกนนนยอมมความแตกตางกบประเทศของผอานหรอผแปล ดงนนบางครงกอาจเปนอปสรรคในการแปลอยางหนงเพราะจะตองหาค�าทใหผอานอานแลวสามารถเขาใจไดมากทสด ดงตวอยางเชน ตนฉบบภาษาโบราณ : “夫未戰而廟算勝者，得算多也；未戰而廟算不勝者，得算

少也。” บทแปลภาษาปจจบน : “還沒有出兵交戰，就在“廟算”上先已後勝，是由於得

到的“算籌”較多。還沒有出兵交戰，就在“廟算”上先已失敗，是由於得到的“

算籌”較少。” เสถยร : “อนแผนการรบซงสงสรรคกนในพระเทพบดรมหาปราสาท (สภาการรบในสมยโบราณ) ไดบงชใหเหนชยชนะ แตเมอยงไมไดรบกน ยอมเนองจากไดพจารณาทบทวนแผนการนนโดยรอบคอบแลว ตรงกนขามลางแพจะปรากฏใหเหนแตตนมอ” อธคม : “หากชนะกอนรบ แสดงวาไดวางแผนอยางละเอยดรอบคอบแลว หากไมชนะกอนรบ แสดงวามไดวางแผนอยางละเอยดรอบคอบเทาทควร” บญศกด : “การประเมนศกในศาลเทพารกษกอนรบบงบอกชยชนะ เพราะค�านวณผลไดมากกวา การประเมนผลในศาลเทพารกษกอนรบบงบอกไมชนะ เพราะค�านวณผลไดนอยกวา” ตวอยางดงกลาวขางตน อธคมไมไดแปลค�าวา 廟算 miàosuàn ออกมาแตอยางใด เนองจากเปนเอกลกษณเฉพาะการแปลโดยใชวธการละค�า หรออาจดวยสาเหตวาในประเทศไทยไมมสถานทดงกลาวขางตน หรอท�าการวางแผนรบในสถานทดงกลาว สวนเสถยรมการเลอกสรรค�าในการแปลวา พระเทพบดรมหาปราสาท อธบายตอวาเปนชอสภาการรบในสมยโบราณ บญศกด แปลวา ศาลเทพารกษ การแปลของเสถยร นนหมายถงสภาทเปนสถานทใชในการวางแผนการรบ เปนสภาทมลกษณะเปนปราสาทมศาลบชาบรรพบรษตงอยดวย จงใหชอวาพระเทพบดร สวนการแปลของบญศกดนน เปนสถานททใชในการวางแผนการรบเชนกน ภายในอาจจะเปนทตงปายบชาเทพ หรอวญญาณบรรพชน เพยงแตใชค�าทตางกนดวยสมยของการแปลทตางกน 2.2 ปจจยทเกยวเนองกบเวลา การบอกเวลาของจนและไทยมความคลายคลงกน สามารถเทยบเคยงกนได ทวากมการบอกเวลาแบบจนบางอยางทแตกตางจากไทย ไมเพยงแตวธคดทแตกตางกน แตรปแบบการบอกยงแตกตางกน เชน ใชฤดกาลในการบอกเวลา ใชยคสมยราชวงศของจน หรอการบอกชวงเวลาแบบจน ดงตวอยางเชน ตนฉบบภาษาโบราณ : “故善出奇者，無窮如天地，不竭如江河。終而復始，日月

是也。死而復生，四時是也。”

48 ป ท 9 ฉบบ ท 17 มกราคม - มถนายน 2557

บทแปลภาษาปจจบน : “所以善於運用奇兵的人，其戰術的變化就像天地變化一樣

無窮無盡，像江河一樣勇不枯竭。終而復始，像日月起落運行一樣；死而復生，像

四季更迭往復無窮一樣。” เสถยร : “เพราะฉะนน ผเจนจดการยทธวธพลกแพลง วธการของเขาจะไมรอบจน ดงดนฟาอนไมรจกสนสญ จกไมรหมดสนดจแมน�าไหลรนไมขาดสาย พอจบแลวกเรมใหม เชนเดอนตะวนทตกแลวขนอก ตายแลวกผดเกด เชนการหมนเวยนทงฤดกาลทง ๔” อธคม : “ผสนทดในการใชยทธวธรบนอกแบบ จะสามารถพลกแพลงยทธวธสรบไดอยางไมอบจนดจฟาดนไรขอบเขต ไมสนสดดจแมน�าล�าธารไมแหงขอด จบแลวเรมใหมดจสรยนจนทราตกแลวขนอก ตายแลวฟนชพดจฤดกาลหมนเวยนผนเปลยน” บญศกด : “ฉะนนผสนทดการรบพสดาร จกไรสนสดดจฟาดน จกมเหอดแหงดจสายน�า จกหยดหรอหวนรบดจเดอนตะวน จกตายหรอกลบฟนดจฤดกาล” ปจจยทเกยวเนองกบเวลาในตวอยางนใชค�าวา เดอน (จนทรา) ตะวน (สรยน) เปนตวบงชความไมมทสนสดของเวลา มดบและมเกดหมนเวยนกนไปดงฤดกาล ผแปลทงสามไดใหความหมายในประโยคเหมอนกน แตตางกนตรงการใชค�าวา 四季 sǐ�jǐ� เสถยรใหความหมายตรงตววา ฤดกาลทง 4 อธคมและบญศกด ใหความหมายเพยงฤดกาล ซงค�าวาฤดกาลทงสนน หมายถง ในปหนง ๆ ประเทศจนมสฤด ประกอบดวย ฤดใบไมผล ฤดรอน ฤดใบไมรวง ฤดหนาว สบเปลยนหมนเวยนกนไปอยางไมมทสนสด ดงนน ซน วจงไดน�าเอาปจจยในเรองของเวลาของทงสองสงนมาเปรยบเทยบกบยทธวธสรบทสามารถพลกแพลงไดไมมทสนสดเชนกน 2.3 ปจจยทเกยวเนองกบจำานวนมาตรวด มาตรว ดของจนและไทยมลกษณะแตกตางกน การแปลทเกยวกบจ�านวนมาตรวด อาจแปลโดยแปลงเปนมาตรวดแบบไทย หรออาจคงแบบจนไวเพอรกษาอรรถรสแบบจน เพอสรางความเปนตางแดนใหกบฉบบแปลตามแบบทนยมในการแปลนยายก�าลงภายในทวไปได ดงตวอยางเชน ตนฉบบภาษาโบราณ : “出其所必趨，趨其所不意。行千里而不勞者，行於無人之

地也。” บทแปลภาษาปจจบน : “向敵人不設防的地區進軍，急速到達他預料不到的地點攻

擊。行軍千里而不疲憊的原因，是因為走在敵軍無人抵抗或沒有設防的地區。” เสถยร : “จงโจมตในเสนทางทขาศกจะตองมา และเขาบกคราศตรมไดคาดฝนการตกองทพเดนทางไกลตงพน ‘หล‘ (ราว ๓๕๗.๙ ไมล) โดยไมรสกอดโรยนนกเพราะเดนทางไปในแนวทางทปลอดคน” อธคม : “กองทพทเดนทพพนลไดโดยไมอดลา กเพราะเดนทพในเสนทางปลอดคน” บญศกด : “พงตทขาศกมอาจหนนชวย พงรกทขาศกมไดคาดคด เดนทพพนลมเหนอยเพราะเดนในทปลอดคน”

วารสารศลปศาสตรปรทศน 49

ตวอยางขางตนเปนการแปลโดยมปจจยทางดานมาตรวดอยดวย ผแปลทงสามเลอกใชวธการแปลโดยใชค�ามาตรวดระยะทางแบบจนเหมอนกน คอค�าวา หล หรอ ล ระยะทาง 1 ล เทากบ 500 เมตร 2 ล เทากบ 1 กโลเมตร จากค�าดงกลาวเปนการใชค�าทเหมอนกนในการแปล เพยงแตของเสถยรมการอธบายความเพมเตม ซงเปนกลวธการแปลแบบขยายความ ดงนน การเดนทพพนล จงเทากบ การเดนทพระยะทางไกล 500,000 เมตร หรอ 500 กโลเมตร ทงนเพอรกษาอรรถรสแบบจน ผแปลทงสามจงมความประสงคสรางความเปนตางแดนใหกบงานแปลของตน

อภปรายผล จากการวจย การศกษาเปรยบเทยบ “ต�าราพชยสงครามซนว” ฉบบแปลภาษาไทยสามส�านวน ไดขอสรปทท�าใหงานแปลมความเหมอนและความตาง ดงนคอ การแปลของเสถยร เปนการแปลทมส�านวนเปนเอกลกษณเฉพาะตน ใชความหมายแฝง ใชวาทศลป เชน การใชค�าอปมาอปไมย การเปรยบเทยบ การใชค�าหรอภาษาเกา การทเสถยรแปลในลกษณะนกเนองดวยสองปจจยหลก คอ 1) ชวงเวลาในการแปล ซงมการตพมพครงแรกในป พ.ศ. 2495 คอนขางจะหางจากผแปลทงสอง 2) ทฤษฎทใชในการแปล เปนการแปลแบบซอตรงตอตนฉบบ วธการแปลจงเปนการเปลยนรปของค�าในภาษาตนฉบบมาเปนค�าในภาษาปลายทางแตแฝงไปดวยวาทศลป นบเปนเอกลกษณการแปลของเสถยร สวนการแปลของอธคม มสองปจจยหลก คอ 1) เปนการแปลแบบซอตรงตอตนฉบบเชนกน มการใชส�านวนโวหารอปมาอปไมย แตมไดใชค�าหรอภาษาเกาเหมอนกบเสถยร ทวาใชภาษาเรยบงายและในบางค�าใชวธการละค�าเพอใหขอความนนสนกระชบ 2) ชวงเวลาในการแปลเปนระยะทภาษามการเปลยนแปลง มววฒนาการมากขนจงท�าใหไมมการยดตดกบการใชภาษาเกาในภาษาปลายทาง ส�าหรบการแปลของบญศกด มสองปจจยหลก คอ 1) เปนการแปลแบบอสระมงเนนสงทมความหมายทวไป โดยรกษาเนอหาและรปแบบไว สวนรายละเอยดเฉพาะเจาะจงจะถกเปลยนไป 2) ชวงเวลาในการแปลเปนระยะทภาษามการเปลยนแปลงมววฒนาการมากขน จงท�าใหบญศกดเลอกทจะใชภาษาเรยบงายสนกระชบ ไมแปลหมดทกตวอกษรเปนเหตใหภาษาปลายทางมไดมการยดตดกบการใชภาษาเกาเหมอนกบเสถยร อนงในงานแปลทงสามส�านวนนผแปลตางมเอกลกษณของตนเองในการถายทอดความหมายจากภาษาตนทางสภาษาปลายทาง แตสงหนงทผแปลทงสามมรวมกนคอตางมไดละเลยการเคารพงานทแปลจากตนฉบบภาษาจนโดยการรกษาความหมายของตนฉบบอยางมศาสตรและมศลป

ขอเสนอแนะ ผวจยขอเสนอแนะการท�าวจยในหวเรองทเกยวเนองกนและเปนประเดนทนาศกษาคนควาตอไปดงน 1. ศกษาเปรยบเทยบ “ต�าราพชยสงครามซนว” ฉบบแปลภาษาไทยสามส�านวน ในระดบประโยค 2. ศกษา “ต�าราพชยสงครามซนว” โดยใชทฤษฎวรรณกรรมวจารณอน ๆ เพอใหไดมมมองทแตกตาง

50 ป ท 9 ฉบบ ท 17 มกราคม - มถนายน 2557

3. ศกษาเปรยบเทยบวรรรณกรรมแปลคลาสสคของจนเรองอน ๆ ทมากกวาสองส�านวน ทงระดบค�าและระดบประโยค ผวจยหวงวา กรณศกษาเปรยบเทยบ “ต�าราพชยสงครามซนว” ฉบบแปลภาษาไทยสามส�านวนน จะยงประโยชนใหแกผเรยน และผสอนแปลวรรณกรรมจนไทย หรอผสอนวชาภาษาจน รวมทงผสนใจการแปลวรรณกรรมโดยทวไปไดบางไมมากกนอย รวมถงอาจเปนแรงบนดาลใจใหผสนใจท�าวจยเกยวกบการแปลวรรณกรรมในแงมมอน ซงจะกอประโยชนตอการเรยนการสอนวชาชพการแปลในประเทศไทยตอไป

บรรณานกรมบรษทโรงพมพไทยวฒนาพานช จ�ากด. (2548) ภาษาไทย : วรรณสารภาษา. กรงเทพมหานคร :

ไทยวฒนาพานช.

บญศกด แสงระว. (2549) ยทธศลปซนจอ The Art of War ฉบบ 3 ภาษา ไทย จน องกฤษ.

กรงเทพมหานคร : สขภาพใจ.

พรพล สงนย. (2549) ยทธศาสตรศกษา 2006 เลมท 3 : แนวความคดตะวนออก คมภรสงคราม

ซนว (L’Art de la Guerre par Sun Tse). กรงเทพมหานคร : สวนวจยและพฒนายทธศาสตร

สถาบนวชาการทหารบกชนสง.

วลยา ววฒนศร. (2547) การแปลวรรณกรรม. กรงเทพมหานคร : โครงการเผยแพรผลงานวชาการ

คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศศรกษ เพชรเชดช. (2555) การแปลจน-ไทยเบองตน 漢泰翻譯教程. กรงเทพมหานคร : โครงการ

เผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เสถยร วรกล. (2529) ตำาราพชยสงครามซนว. กรงเทพมหานคร : ก.ไก.

อธคม สวสดญาณ. (2549) พชยสงครามซนว ฉบบกะทดรด. กรงเทพมหานคร : ขนเขา. 駢宇騫、

王建宇、牟虹、郝小剛主編. (2011) 《孫子兵法‧孫臏兵法》. 北京 : 中華書

局.