กรมทรพยากรน าบาดาล

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ด าเนนการศกษาโดย

มหาวทยาลยขอนแกน

ธนวาคม 2554

รายงานสรปส าหรบผบรหาร

Executive Summary Report

(เลมท 3/4)

กรมทรพยากรน าบาดาล

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน

ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอน ของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน

จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

รายงานสรปฉบบผบรหาร

(เลมท 3/4)

เสนอ กรมทรพยากรน าบาดาล

กระทรวงทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

ด าเนนการศกษาโดย

ธนวาคม 2554

มหาวทยาลยขอนแกน

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

ก

สารบญ

หนา สารบญ ก สารบญรป ข สารบญตาราง ค

1 ความเปนมาและความส าคญ 1 2 ความออนไหวของชนน าบาดาลตอการเกดมลภาวะ 1 3 สภาพการปนเปอนของสารพษในสงแวดลอม 5 4 ความเสยงของชนน าบาดาลตอการเกดมลภาวะ 17 5 การจดท าแบบจ าลองทางคณตศาสตร 19 6 การตดตามตรวจสอบคณภาพน าใตดน 22 7 แนวทางการฟนฟทรพยากรน าใตดน 23 8 การมสวนรวมของประชาชน 28 9 การสรางเครอขายอนรกษเฝาระวงทรพยากรน าใตดน 29

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

ข

สารบญรป

หนา

รปท 1 พนทศกษาของโครงการ 2 รปท 2 แผนทความออนไหวทางอทกธรณวทยาตอการเกดมลภาวะ (DRASTIC MAP) 4 รปท 3 การวเคราะหคณสมบตและธาตองคประกอบดน 8 รปท 4 การกระจายตวของสารหนในแหลงน าใตดนบรเวณพนทโครงการ 9 รปท 5 การกระจายตวของแคดเมยมในแหลงน าใตดนบรเวณพนทโครงการ 10 รปท 6 การกระจายตวของแมงกานสในแหลงน าใตดนบรเวณพนทโครงการ 11 รปท 7 การกระจายตวของตะกวในแหลงน าใตดนบรเวณพนทโครงการ 12 รปท 8 การกระจายตวของสารหนในแหลงน าผวดนบรเวณพนทโครงการ 13 รปท 9 การกระจายตวของไซยาไนดในแหลงน าผวดนบรเวณพนทโครงการ 14 รปท 10 แผนทความเสยงตอการปนเปอนของสารพษ (สารหนและแมงกานส)

ในพนทศกษา 18

รปท 11 ภาพตดขวางแสดงระดบน าและทศทางการไหลของน าบาดาลในแบบจ าลองระดบภมภาค (ขอมลจากพกดแนว 1803250N แถวท 32 Vertical exaggeration 50)

20

รปท 12 ผลการจ าลองการเคลอนยายของมวลสาร (สารหน) 21 รปท 13 แนวทางการฟนฟทรพยากรน าใตดน 26

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

ค

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 รายชอหมบานทอยในบรเวณพนททมความออนไหวของน าบาดาลระดบสง 3 ตารางท 2 หมายเลขบอสงเกตการณหลก และบอสงเกตการณเพมเตม 22 ตารางท 3 หมายเลขบอสงเกตการณเพมเตม และหมายเลขบอสงเกตการณเพมเตมพเศษ 24 ตารางท 4 คาก าหนดความเขมขนทปนเปอนในแหลงน าใตดน 24 ตารางท 5 ความถในการตดตามตรวจสอบคณภาพน าใตดน 25

กรมทรพยากรน าบาดาล บทคดยอ

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

บทคดยอ

จากการรองเรยนเรองคณภาพน าใตดนของชมชนบรเวณเหมองแรทองค าชาตร ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร อ าเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ โดยอางวาพบไซยาไนดและสารหนสงเจอปนในน าใตดนจนไมสามารถใชน าเพอการอปโภคและบรโภคได ซงการปนเปอนของสารพษอาจสงผลกระทบตอคณภาพน า ผวดน น าใตดน ระบบนเวศ ของแหลงน าและการเกษตรกรรม และอาจสงผลกระทบตอสขภาพและคณภาพชวตของประชาชน จากผลการวเคราะหดน พบวามปรมาณตะกว แมงกานส และแคดเมยมสงขนเมอเทยบกบกอนการท าเหมองซงเกดขนโดยธรรมชาตตามสภาพธรณวทยาในพนทแหลงแร และพบวาแคดเมยมและตะกวน าใตดนมการปนเปอนเชนเดยวกนกบในดน ส าหรบสารหนซงพบในดนตามธรรมชาตในปรมาณทสงอยแลวตงแตกอนมเหมองทองค า โดยกระจายอยท วไปโดยรอบโครงการ จากการศกษา ไมพบวามสารหนในดนสงขนอยางมนยส าคญ สวนน าใตดนพบการปนเปอนของสารหนเกนมาตรฐานเพยง 3 บอจากจดเกบตวอยางรอบพนท 43 บอ เนองจากสารหนจะเกาะตวกบโคลนและอนทรยวตถในดนมากกวาลอยไปกบน า ในกรณสารไซยาไนดซงใชในกจกรรมของเหมองแรทองค านน พบวามปรากฏอยในสงแวดลอมอยแลวตงแตกอนท าเหมอง จากการตรวจวดคณภาพน าผวดนพบวาไมเกนคาทไดศกษามากอนอยางมนยส าคญ โดยตรวจพบไซยาไนดเกนคามาตรฐานน าผวดนในฤดแลง 3 สถาน คอ อางเกบน าเขาหมอ คลองสงน าบานหนองยางหม และคลองรองกอก เนองจากไซยาโนไฟตาหรอสาหรายน าเงนแกมเขยวดงคารบอนจากซากพชหรอเถาถานจากการเผาพช และดงไนโตรเจนจากอากาศเปลยนเปนแอมโมเนยไนไตรตและไนเตรต นอกจากนทอณหภม 25-35 องศาเซลเซยส และคา pH สงกวา 7 จะท าใหไซยาไนดละลายในน าไดด ส าหรบการตกคางของ ไซยาไนดในปลาพบสงสด 0.514 มลลกรม /กโลกรม ทคลองสงน าดงหลงโดยไมพบวาสถานดงกลาวมการปนเปอนของไซยาไนดเกนคามาตรฐาน (ระดบทเปนอนตรายตอมนษย 0.5-3.5 มลลกรม/กโลกรม) และในพชน า 2.53 มลลกรม/กโลกรม ทคลองรองกอก โดยปรมาณไซยาไนดตกคางในพชน ามความสมพนธกบปรมาณไซยาไนดในน าผวดน สวนสารหนพบในปลามากทสดทอางเกบน าในเหมองแรอครา (0.3087 มลลกรม/กโลกรม) สวนแหลงน าสาธารณะพบมากทสดทคลองลาหมตาย โดยพบในปลา 0.0939 มลลกรม/กโลกรม และในพชน า 0.0955 มลลกรม/กโลกรม (ระดบสารหนทอนตราย 2.0 มลลกรม/กโลกรม) ซงสารหนทตกคางในปลาและพชน าไมมความสมพนธกบสารหนทปนเปอนในแหลงน าผวดน จากการตรวจสขภาพของกลมตวอยาง 46 คน ทอาศยโดยรอบเหมอง พบวามปรมาณไซยาไนดสะสมในรางกายเกนคาอางอง 2 คน ซงโดยทวไปไซยาไนดสามารถเขาสรางกายโดยการสมผสตามผวหนง และการหายใ จ เชน การสบบหร การใชสารเคมก าจดศตรพช ตลอดจนการบรโภคน าหรอพชทมสวนประกอบของไซยาไนด เชน หนอไมหรอมนส าปะหลง ซงจากการสอบถามประกอบการตรวจเลอด พบวาในผทพบไซยาไนดในเลอดเกนคาอางอง 2 คนนน 1 คน สบบหร สวนการบรโภคน าดมพบวาใชน าดมจากถง และทง 2 คน บรโภคหนอไม 2-3 ครง/ป ไมไดบรโภคมนส าปะหลง ส าหรบปรมาณสารหนพบเกนคามาตรฐาน 8 คน ซงจากการสอบถามพบเพยง 1 คน ทมสารหนเกนคาอางองและบรโภคน าใตดน มาเปนเวลาประมาณ 40 ป

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

1

รายงานสรปส าหรบผบรหาร

1. ความเปนมาและความส าคญ

จากทมการรองเรยนเรองคณภาพน าใตดนของชมชนบรเวณรอบเหมองแรทองค า ชาตร ของบรษท อคราไมนง จ ากด ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร อ าเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ โดยอางวาพบไซยาไนด ทใชในกระบวนการผลตแรทองค าเจอปนในน าใตดนจนไมสามารถใชน าเพอการอปโภคและบรโภคได อกทงยงมปรมาณสารหนสงเกนเกณฑมาตรฐานน าใตดนทใชบรโภคได ซงการปนเปอนของสารพษดงกลาวในแหลงน าใตดน และน าผวดน อาจสงผลกระทบตอระบบนเวศของแหลงน า การเกษตรกรรม รวมทง สขภาพและคณภาพชวตของประชาชน จงจ าเปนอยางยงทจะตองด าเนนการศกษาเพอใหทราบแหลงทมาของการปนเปอนของสารพษทเกดขนกบแหลงน าใตดนในพนทศกษา (รปท 1) และหาแนวทางการแกไขปญหาในระยะเรงดวนและระยะยาว รวมทงเฝาระวงและปองกนการปนเปอนของสารพษทเกดขนกบแหลงน าใตดนในพนทศกษา โดยใหชมชนมสวนรวมตลอดจนการสรางความเขาใจแกประชาชน

2. ความออนไหวของชนน าใตดนตอการเกดมลภาวะ

การประเมนความออนไหวของชนน าใตดนตอการเกดมลภาวะ ไดท าการวเคราะหดวยวธ DRASTIC ซงเปนการจ าแนกพนททมความออนไหวตอการปนเปอนในแหลงน าใตดน บรเวณทมความออนไหวของ ชนน าใตดนมากจงเปนบรเวณทเสยงทมลสารจะสามารถเคลอนทไปสชนน าใตดนไดเรว ยงกวานนหากมปรมาณมลสารมากอยในพนททมความออนไหวมากดวย การเคลอนทของมลสารทเรวและมปรมาณทมาก กจะลงไปกอสภาวะมลพษ (Pollution) ใหแหลงน าใตดนนนมการปนเปอน ผลการวเคราะหความออนไหวของชนน าใตดนท าใหสามารถระบพนทความออนไหวของชนน าใตดนวามภาวะความออนไหวมากนอยอยางไร เพอเปนขอมลในการวเคราะห และบรหารจดการน าบาดาลอยางมประสทธภาพในอนาคต รวมถงการประเมนพนทความเสยงตอการเกดมลภาวะในน าใตดนไดอกดวย

วธการประเมนพนททมความออนไหวตอการปนเปอนในน าใตดนดวยวธ DRASTIC ประกอบดวยปจจย ทมผลตอกระบวนการน าใตดน 7 ปจจย ไดแก ความลกของระดบน าปกต (Depth of Water: D) การเพมเตมน า (Net Recharge: R) วสดในชนหนอมน า (Aquifer Media: A) ชนดดน (Soil Media : S) ภมประเทศ /ความลาดชน (Topography : T) ผลกระทบในชนไมอมตว (Impact of Vadose Zone : I) และ คาสมประสทธการซมผาน (Hydraulic Conductivity of the Aquifer; C) จากการวเคราะห ผลแตละปจจยก าหนดถกแบงออกเปนชวงๆ และใหคาของแตละชวงตงแต 1 ถง 10 หลงจากนน น าคาคะแนนทไดมาคณดวยคาถวงน าหนก มคาตงแต 1 ถง 5

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

2

รปท

1 พน

ทศกษ

าของโครงการ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

3

ผลจากการวเคราะหความออนไหวของชนน าบาดาล โดยวธ DRASTIC ท าใหสามารถระบพนทความออนไหวของชนน าบาดาลสงมาก (ระดบความออนไหว 5) ดงตารางท 1 และรปท 2 โดยมหมบานจ านวน 17 หมบานใน 6 ต าบล ทมพนทอยบรเวณความออนไหวของน าบาดาลในระดบสงมาก เมอเปรยบเทยบระดบความออนไหวกบลกษณะทางธรณวทยาของพนทนน บรเวณทมระดบความออนไหวทสงมากดงกลาวจะอยในบรเวณลานตะพกล าน า (Qt) ซงเปนบรเวณพนทใหน า (Recharge area) ทมลกษณะตะกอนคอนขางรวน หยาบ และมระดบน าบาดาลตนกวาในบรเวณอน ท าใหน าฝนทตกลงมาม การซมลงสชนน าบาดาลไดงาย บรเวณดงกลาวจงเปนบรเวณทมโอกาสทจะท าใหเกดการปนเปอนของสารพษตาง ๆ ลงสน าบาดาลไดมากกวาในบรเวณอน

อยางไรกตาม การประเมนคว ามออนไหวของชนน าบาดาลตอการเกดมลภาวะดวยวธ DRASTIC เปนขอมลหนงทจะน าไปใชในการประเมนพนทเพอท าการเฝาระวงการปนเปอนของสารพษ จากขอมล ท บงบอกวาเปนพนทออนไหวมากนน ไมไดหมายความวาหามมการรบกวนพนท หากแตจะตองม การบรหารจดการพนททด การปลกพชและใชยาปราบศตรพชทเหมาะสม จงนาจะเปนทางออกทดทจะใชพนทดงกลาวและรกษาคณภาพของน าบาดาลไวอยางย งยน

ตารางท 1 รายชอหมบานทอยในบรเวณพนททมความออนไหวของน าใตดนระดบสงมาก

จงหวด อ าเภอ ต าบล หมบาน

1. จงหวดพจตร อ าเภอทบคลอ ต าบลเขาเจดลก บานเนนพวง บานเขาหมอ และบานเขาดน

อ าเภอวงทรายพน ต าบลวงทรายพน บานหนองยาง

ต าบลหนองปลาไหล บานทบไทร

2. จงหวดเพชรบรณ อ าเภอชนแดน ต าบลตะกดไร บานหนองกลอย บานรองกอก บานเขาสก

ต าบลทาขาม บานก.ม.39 บานตะกดจน บานดงแขวน

บานโคกสง และบานตะกดเปา

อ าเภอวงโปง ต าบลวงหน บานเนนสวรรค บานวงหนซองเหนอ บานเนนศลาเพชร และบานใหมวงตะเคยน

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

4

รปท

2 แผ

นทคว

ามออ

นไหว

ทางอทก

ธรณว

ทยาตอก

ารเกด

มลภาวะ (D

RAST

IC M

AP)

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

5

3. สภาพการปนเปอนของสารพษในสงแวดลอม

3.1 การปนเปอนของสารพษในแหลงน าผวดน และแหลงน าใตดน การศกษาในครงนไดใหค านยามการปนเปอนไววา การทหนวยสงแวดลอม (น า อากาศ ดน หรอ

อาหาร) มสารทไมพงประสงคอย หรอมปรมาณสารไมพงประสงคมากกวาปกตในสงแวดลอม ซงค าวา การปนเปอนน สวนใหญจะเปนค าพองความหมายกบค าวา มลพษ หรอ Pollution แตในการศกษาครงน ไดแยกความหมายของ "การปนเปอน " กบ "มลพษ" ออกจากกน เนองจากค าวา ก ารปนเปอน หมายถง การทมลสารในสงแวดลอมนนมคามากกวาคาปกตในสงแวดลอม ซงอาจจะท าใหเกดอนตราย ตอสงแวดลอมหรอมนษยไดหรอไมกได แตค าวา "มลพษ" เปนค าทบงบอกวามลสารเหลานนไดมคาเกนมาตรฐานและอยในระดบทสามารถกอใหเกดอนตรายตอสงแวดลอมและมนษยไดแลว

ในสวนของค าวา "สารพษ" ของการศกษาในครงนจะท าการศกษา ธาตหรอสารเคม จ านวน 9 ตวดวยกน คอ สารหน (Arsenic) แคดเมยม (Cadmium)โครเมยม (Chromium) ตะกว (Lead) แมงกานส (Manganese) ซลเนยม (Selenium) ปรอท (Mercury) นกเกล (Nickel) และไซยาไนด (Cyanide and compounds) ซงโลหะหนก และสารประกอบเหลาน เปนผลลพธโดยตรงจากการท าเหมองทสามารถแพรกระจาย สสงแวดลอมได โดยโลหะหนกทงหมดจะมคาสงขนจากการเปดหนาเหมอง โดยท าใหหนตางๆ มพนทผว มากขน กอใหเกดการ ชะลางทมากขน สามารถท าใหมลสารเหลานแพรกระจายสหนวยสงแวดลอมตางๆ ไดดขน สวนสารประกอบไซยาไนดนน เปนสารเคมหลกในกระบวนการแตงแร ทจะท าการแยกทองและ เงนออกมาจากหน ซงสารไซยาไนดนหากมความเขมขนทสงในระดบหนงจะเปนสารพษตอผท ไดรบสาร ซงเปนสารพษทออกฤทธไดทงแบบเฉยบพลน (Acute effect) และสะสมในรางกาย (Chronic effect)

จากผลการวเคราะหปรมาณมลสารในดน พบวามปรมาณตะกว (Pb) แมงกานส (Mn) และแคดเมยม (Cd) ทสงขน เมอเทยบกบการวเคราะหตวอยางดนในกอนการท าเหมอง ซงโลหะหนกเหลานเปน โลหะหนกทเกดขนโดยธรรมชาตตามสภาพธรณวทยาในพนททเปนแหลงแร เมอสายแรโผลขนสผวดน ความไมเสถยรของสายแรท าใหเกดการผพง โลหะหนกทถกชะลางออกมาจะถกดดยดโ ดยดนเหนยวหรออนทรยสารทอยในดนไดมากขน จงตรวจพบวาปรมาณโลหะหนกจ าพวกตะกว แมงกานส และแคดเมยมนน มปรมาณทสงขน และจากผลการวเคราะหน าใตดน พบวามสารพษทปนเปอน คอ แคดเมยม โครเมยม และตะกว ซงแคดเมยมและตะกวนน พบวามการปนเ ปอนเชนเดยวกนกบการปนเปอนในดน โดยมความเปนไปไดทปรมาณแคดเมยมและตะกวในน าใตดนทสงขน เปนผลมาจากปรมาณของแคดเมยมและตะกวทสงขนในสายแรเชนกน เมอน าใตดนไหลผานรอยแตกหรอแนวออนแอ เนองจากสายแรทแทรกในรอยแตกจะไมเปนเนอเดยวกนกบหนเดม สวนนสามารถผพงไดด เมอน าไหลผานจะชะพาโลหะหนกไปกบน าดวย

ส าหรบตรวจพบสารหน (As) ในดน เนองจากสารหนเปนธาตทพบในธรรมชาตในปรมาณทสงอยแลวตงแตกอนมเหมอง แรทองค าในบรเวณน เนองจากในสายแรมสารหนเปนธาตทเปนองคประ กอบอยในกลมแรซลไฟดโดยเฉพาะอยางยงแรอารเซโนไพไรท (FeAsS) เมอหนมการผพงกลายเปนเศษหนและดน แรจะ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

6

มการแตกตวเปนอารซเนต และอารซไนตซงเปนอนมลลบจะถกดดยดอยในดน ซงจากการตรวจวเคราะหในการศกษาไมพบวามปรมาณสารหนในดนทสงขนอยางมนยส าคญ อกทงปรมาณสารหนทพบในดนมคาเฉลยใกลเคยงกบสารหนทพบในหนดวย จงมความเปนไปไดทปรมาณของสารหนในดนจะไมมความเขมขนสงขนมาก อยางไรกตาม จากการเทยบกบคามาตรฐานคณภาพดนเพอการเกษตรและอยอาศย พบวา ปรมาณสารหนสงกวาคามาตรฐานคอนขางมาก โดยเฉพาะในบรเวณใกลขอบเขตเหมองซงเปนไปตามลกษณะธรณวทยาแหลงแร เมอพจารณาผลการวเคราะหแผนทความเสยงตอการปนเปอนของสารหนในน าใตดน บรเวณดงกลาวจงมความเสยงสงมากทจะมการปนเปอ นลงสชนน า โดยผลการวเคราะห น าใตดน พบวามการปนเปอนของสารหนเกนมาตรฐานเพยง 3 บอ จากจดเกบตวอยางทกระจายโดยรอบพนทโครงการ 43 บอ ในขณะทพบสารหนเกนมาตรฐานในดนกระจายอยท วไปโดยรอบโครงการ สาเหตดงกลาวเนองจากสารหนจะเกาะตวอยกบโคลนและอนทรยวตถในดนมากกวาลอยไปกบน า ซงจากผลการวเคราะหดน พบวา บรเวณจดเกบตวอยางทพบสารหนเกนคามาตรฐานในดนนน มปรมาณสารหนในน าใตดนไมเกนคามาตรฐาน และต าแหนงสถาน ทสารหนเกนมาตรฐานในดนอยหางจากจดเกบตวอยางน าใตดนทพบสารหนเกนคามาตรฐ าน ส าหรบในน าผวดนตรวจพบสารหนเกนมาตรฐานเพยงจดเดยวคอ อางเกบน าเขาหมอ ในขณะทน าใตดนบรเวณนนไมเกนคามาตรฐาน และบรเวณทพบสารหนเกนมาตรฐาน คณภาพดน ไมพบวาคณภาพน าผวดนในบรเวณนนมสารหนเกนคามาตรฐานดวยเชนกน

ในกรณสารไซยาไนด (CN) ซงมทมาจากกจกรรมของเหมองแรทองค านน จากรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในเหมองทองค าชาตรเหนอและใต พบวามไซยาไนดปรากฏอยในสงแวดลอมอยแลว จากการตรวจวดคณภาพน าผวดนและเปรยบเทยบคาในเชงสถต กพบวาไมมคาไซยาไนดในหนวยสงแวด ลอมใดเกนกวาคาทไดศกษามากอนอยางมนยส าคญ โดยในการศกษาของโครงการตรวจพบ ไซยาไนดเกนคามาตรฐานน าผวดนในชวงฤดแลง 3 สถาน คอ อางเกบน าเขาหมอ คลอง สงน าบานหนองยางหม และคลองรองกอก เนองจากฤดดงกลาวเปนชวงทน านงไมมการไหลหรอเปนน า ทขงอยเปนชวงๆ ของล าคลอง มสภาพตนเขน มสาหรายปกคลม มอณหภมทเหมาะสมในการดดยดไนโตรเจนจากอากาศของสาหรายและแบคทเรย ซงกลมสาหรายทมความเกยวของกบการเกดไซยาไนด คอไซยาโนไฟตา ซงเปนไซยาโนแบคทเรยทรจกกนในชอสาหรายน าเงน แกมเขยวหรอแบคทเรยน าเงนแกมเขยว โดยสาหรายหรอแบคทเรยจะมการสงเคราะหแสงและดงไนโตรเจนจากอากาศมาใช ซงตองอาศยปรมาณเหลกและสงกะสในน า นอกจากนสาหรายยงมการดกจบคารบอนจากซากพช หรอจากเถาถานทเกดจากการเผาพช หรอตอซงขาวในฤดหลงเกบ เกยว เมอไนโตรเจนถกดกจบจากอากาศจะถกเปลยนเปนแอมโมเนยไนไตรต และไนเตรต นอกจากนยงมปจจยทเกยวของ ไดแก อณหภม คอ ทอณหภมระหวาง 25-35 องศาเซลเซยส ซงในชวงฤดฝนอณหภมของน าไมเหมาะสมทจะดดยดไนโตรเจนได จงท าใหใน ฤดฝนตรวจไมพบปรมาณไซยาไนด อกปจจย คอ คาความเปนกรด- ดาง โดยทถาน ามสภาพเปนเบส หรอคา pH สงกวา 7 จะท าใหไซยาไนดละลายในน าไดด แตถาน ามสภาพเปนกรด หรอคา pH ต ากวา 7 ไซยาไนดจะ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

7

กลายเปนกาซระเหยออกไป ซงการปองกนไมใหเกดสารไซยาไนดในน าผวดนน น จากเหตผลขางตนทวาปรมาณของไซยาไนดจะสงขน เนองจากลกษณะของแหลงน าทเปนน านงและมปรมาณสาหรายมาก เพอเปนการปองกนปรมาณสารไซยาไนดทจะสงเกนมาตรฐานนนจะตองท าการปรบปรงระบบระบายในพนท โดยใหมการหมนเวยนน าในหนาแลง โดยตองมการจดการระบบชลประทานทด ไมใหมพนทใดมลกษณะเปนหนองน านง และตองมการขดลอกคลองระบายน า เพอเพมการไหลเวยนของน าโดยการเตมอากาศใหดยงขน

รปท 3 ถง 9 แสดงแผนทแสดงการกระจายตวของคณภาพดน คณภาพน าใตดน และคณภาพน าผวดนในบรเวณพนทศกษา

นอกจากการพจารณาดานคณภาพน าใตดนแลว ไดพจารณาดานผลกระทบของเหมองตอปรมาณ น าใตดน พบวาเหมองไมไดใชน าใตดนเนองจากเหมองไมมบอน าใตดนทสบใช โดยน าทใชในกระบวน การท าเหมองทงหมดปรมาณ 160 ลกบาศกเมตร /ชวโมง นน ม าจากสองแหลง คอ จากบอเกบกากแร ทน ากลบมาใชซ า (Reuse) ปรมาณ 82 ลกบาศกเมตร /ชวโมง และน าทอยในบอเหมองเกาทางดานตะวนตกเฉยงใตของพนท ปรมาณ 78 ลกบาศกเมตร /ชวโมง ทงน น าทอยในบอเหมองเกานน จดเปนน าผวดนท ไมมความเชอม โยงกบระบบน าใตดน เนองจากคณภาพของน าทอยในบอเหมอง (ซงมคณภาพไมด ) ไมสอดคลองกบคณภาพน าใตดนทตรวจสอบไดจากบอน าใตดนบรเวณใกลเคยงโดยรอบ (ซงมคณภาพด ) และระดบน าบรเวณเหมองทตรวจวดไดไมบงบอกถงการใชน าในปรมาณทมากตามทเห มองม ความจ าเปนตองใช 3.2 ผลกระทบจากการปนเปอนของสารพษในสงแวดลอม

จากการศกษาการปนเปอนของสารพษในแหลงน าผวดนและแหลงน าใตดนนน หากแหลงน า ดงกลาวมการปนเปอนของสารพษ อาจสงผลกระทบตอการปนเปอนของสารพษตอสงแวดลอมได ซงจากการศกษาสามารถสรปไดดงน

3.2.1 ผลกระทบตอนเวศวทยาทางน า (1) การปนเปอนของสารหน

จากการวเคราะหคณภาพน าใตดน พบวาไมมการปนเปอนของสารหน สวนในแหลงน าผวดน พบการปนเปอนของสารหนเพยงแหงเดยว คอ สถานอางเกบน าเขาหมอ ในขณะทการวเคราะหการปนเปอนของสารหนในสตวน า พบมากทสด บรเวณ สถานเหมองแรทองค าอคราไมนง มปรมาณ 0.0508-0.3087 มลลกรม/กโลกรม และแหลงน าสาธารณะทตรวจพบสารหนในสตวน ามากท สด คอ สถานคลองลาหมตาย เทากบ 0.0939 มลลกรม/กโลกรม ซงเปนคนละจดกบการปนเปอนในน าผวดน ดงนน สารหนทพบในปลาจงไมมความสมพนธกบสารหน ทปนเปอนในแหลงน าผวดนแตอยางใด ส าหรบปรมาณการปนเปอนของสารหนในอาหารปรมาณนอยทสดทสามารถท าใหคนตายไดเทากบ 2 มลลกรม/กโลกรม ซงผลการวเคราะหไมพบสถานใดทมปรมาณสารหนในปลาเกนคาดงกลาว

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

8

รปท 3 แผนทแสดงการกระจายตวของคณภาพดน ในบรเวณพนทศกษา

รปท

3 การวเคราะห

คณสม

บต แล

ะธาตองคป

ระกอ

บดน

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

9

รปท 4 การกระจายตวของสารหนในแหลงน าใตดนบรเวณพนทโครงการ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

10

รปท 5 การกระจายตวของแคดเมยมในแหลงน าใตดนบรเวณพนทโครงการ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

11

รปท 6 การกระจายตวของแมงกานสในแหลงน าใตดนบรเวณพนทโครงการ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

12

รปท 7 การกระจายตวของตะกวในแหลงน าใตดนบรเวณพนทโครงการ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

13

รปท 8 การกระจายตวของสารหนในแหลงน าผวดนบรเวณพนทโครงการ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

14

รปท 9 การกระจายตวของไซยาไนดในแหลงน าผวดนบรเวณพนทโครงการ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

15

จากการเกบตวอยางพรรณไมน าท ใชเปนอาหารของมนษยเพอน ามาวเคราะหการปนเปอน พบวา สถานทมสารหนตกคางในพชน ามากทสด คอ สถานคลองลาหมตาย พบวามปรมาณสารหน 0.0308-0.0955 มลลกรม /กโลกรม โดยมปรมาณต ากวาปรมาณสารหนในอาหารนอยทสดทเปนอนตรายตอมนษย คอ 2.0 มลลกรม/กโลกรม เมอพจารณาการปนเปอนของสารหนในน าผวดน พบวา สถานทมสารหนตกคางในพชน าไมมความสมพนธกบปรมาณสารหนปนเปอนในแหลงน าผวดนแตอยางใด

(2) การปนเปอนของไซยาไนด จากการวเคราะหคณภาพน าใตดนพบวาไมมการปนเปอนของไซยาไนด สวนในแหลง

น าผวดน พบการปนเปอนของไซยาไนด 3 สถาน คอ สถานอางเกบน าเขาหมอ สถานคลองสงน า บานหนองยางหม และสถานคลองรองกอก ในขณะทการวเคราะหกา รปนเปอนของไซยาไนดในสตวน า พบวา มปรมาณไซยาไนดตกคางในปลาทมความสมพนธกบ การปนเปอนไซยาไนดในน าผวดนเพยงสถานเดยว คอ สถานอางเกบน าเขาหมอ แตพบในปรมาณต าโดยไมเกนคาทเปนพษ (Lethal dose) ตอมนษย (คาทเปนพษตอมนษย เทากบ 0.5-3.5 มลลกรม/กโลกรม) คอ 0.328 มลลกรม/กโลกรม ส าหรบระดบปรมาณการปนเปอนไซยาไนดในปลาทเปนพษตอมนษย พบวามเพยงครงเดยว ทปรมาณไซยาไนดในปลาสงถง 0.514 มลลกรม/กโลกรม คอ บรเวณสถานคลองสงน าดงหลง แตสถานดงกลาวมการปนเปอนของไซยาไนดในน าผวดนเกนคามาตรฐานแตอยางใด

จากการเกบตวอยางพรรณไมน าทเปนอาหารของมนษยเพอน ามาวเคราะหการปนเปอน พบวา สถานทมสารไซยาไนดตกคางในพชน ามากทสด คอ สถานคลองรองกอก มปรมาณไซยาไนด 1.38-2.530 มลลกรม /กโลกรม และสถานเหมองแรทองค า อคราไมนง 2.020 มลลกรม /กโลกรม โดยปรมาณไซยาไนดตกคางในพชน าทมความสมพนธกบ สถานทพบการปนเปอน ไซยาไนดในน าผวดนเพยงสถานเดยว คอ สถานคลองรองกอก ซงจากการศกษาดงกลาว แสดงวาสตวน าและพชน าในแหลงน าธรรมชาตบางแหงบรเวณพนทโครงการมการปนเปอนไซยาไนด จงควรน าไปผานความรอนหรอปรงสกกอนน าไปบรโภคเพอความปลอดภยตอสขภาพ

3.2.2 ผลกระทบตอการเกษตรกรรม ในการศกษาดานการเกษตรกรรม เนองจากในบรเวณพนทศกษามการใชประโยชนทดนเพอ

การเกษตรกรรม โดยมการปลกนาขาว พชสวน พชไร โดยในการท าการเกษตรมการน าน าจากแหลงน าตางๆ มาใช หากน าดงกลาวมการปนเปอนของสารพษอาจสงผลกระทบตอพช และอาจสงผลตอสขภาพอนามยและคณภาพชวตของประชาชนได ซงการจากการศกษาสภาพการเกษตรกรรมโดยส ารวจและสอบถาม พบวาการใชประโยชนทดนสวนใหญในบรเวณนจะใชท าการเกษตร พชทปลกมาก ไดแก ขาว ขาวโพด ออย มนส าปะหลง สบปะรด และมการท าสวนผลไมบาง เชน มะมวง กลวย มะขาม นอยหนา เปนตน การท าการเกษตรของชมชนโดยรอบเหมองแรทองค าอครา มฤดกาลการเพาะปลกทแ ตกตางตามชนดของพชทปลก มการใชสารเคมหลายชนดเพอก าจดวชพช ก าจดศตรพช รวมถงใหฮอรโมน และปย เพอ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

16

บ ารงพชพรรณใหเจรญเตบโต แหลงน าใชเพอการเกษตรสวนใหญใชน าฝน รองลงมาคอน าในแมน าล าคลอง และน าบาดาล

(1) การปนเปอนของสารหน จากการวเคราะหคณภาพน าใตดนพบวาไมมการปนเปอนของสารหน สวนในแหลงน าผวดน

พบการปนเปอนของสารหนเพยงแหงเดยว คอ สถานอางเกบน าเขาหมอ ซงพบวาเกนคามาตรฐานเพยงครงเดยวจากการเกบตวอยาง 3 ครง จาก 10 สถาน โดยสถานอนๆ ไมพบวามสารหนเกนมาตรฐาน ดงนน การน าน าใตดนและน าผวดนไปใชเพอการเกษตรจงไมสงผลกระทบตอพช

(2) การปนเปอนของไซยาไนด จากการวเคราะหคณภาพน าใตดนพบวาไมมการปนเปอนของไซยาไนด สวนในแหลงน าผว

ดน พบ ไซยาไนดเกนคามาตรฐานน าผวดนในชวงฤดแลงและฤดหนาว 3 สถาน คอ อ างเกบน าเขาหมอ คลองสงน าบานหนองยางหม และคลองรองกอก เนองจากฤดดงกลาวเปนชวงทน านงไมมการไหล มสาหรายสน าเงนแกมเขยวปกคลม มอณหภมทเหมาะสมในการดดยดไนโตรเจนจากอากาศของสาหราย จงท าใหไซยาไนดละลายในน าไดด ซงจากการทไซยาไนดทเกดขนไมไดมาจากเหมอง รวมทงการเกดไซยาไนดในน าสามารถปองกนได โดยการปรบปรงระบบระบายหรอการขดลอกคลองระบายน าในพนทใหมการหมนเวยนน าในหนาแลง จะชวยลดการเกดไซยาไนดปนเปอนได ดงนน การน าน าใตดนและน าผวดนไปใชเพอการเกษตรจงไมสงผลกระทบตอพช

3.3.3 ผลกระทบตอสขภาพอนามย (1) การปนเปอนของสารหน

จากการตรวจปสสาวะกลมตวอยางโดยรอบพนทโครงการ พบวามปรมาณสารหนสะสมในรางกายเกนคามาตรฐานจ านวน 8 คน ซงจากการสอบถามพบเพยง 1 คน ทมปรมาณสารหนเกนคามาตรฐานและบรโภคน าใตดนมาเปนเวลาประมาณ 40 ป นอกนนบรโภคน าดมถง แตจากการวเคราะหคณภาพ น าใตดนพบวาไมมการปนเปอนของสารหน สวนในแหลงน าผวดน พบการปนเปอนของสารหนเพยงแหงเดยว คอ สถานอางเกบน าเขาหมอ ซงบร เวณดงกลาวไมพบวามผทพบสารหนสะสมในรางกายเกนคามาตรฐาน และจากการวเคราะหแบบสอบถามกลมตวอยางประกอบการตรวจปสสาวะ พบวา ผทพบสารหนในเลอดเกนคาอางอง 7 คนนน สวนใหญมโรคประจ าตว คอ ความดนโลหตสง ตองกนยาลดความดน เปนประจ าตดตอกนเ ปนระยะเวลา 1-6 ป ซงในทางการแพทยพบวามการน าอารเซนคไทรออกไซด เปนสารประกอบอนนทรยในยาบางกลม

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

17

(2) การปนเปอนของไซยาไนด จากการตรวจสขภาพของกลมตวอยาง 46 คน ทอาศยอยโดยรอบเหมองทองค า พบวา

มปรมาณไซยาไนดในรางกายเกนคามาตรฐาน 2 คน ซงจากการวเคราะหคณภาพน าใตดน พบวาไมม การปนเปอนของไซยาไนด สวนในแหลงน าผวดนพบการปนเปอนของไซยาไนด 3 สถาน คอ สถานอางเกบน าเขาหมอ สถานคลองสงน าบานหนองยางหม และสถานคลองรองกอก ซงผทตรวจพบวา มไซยาไนดในรางกายเกนคามาตรฐานทง 2 คน อยทบานหนองระมาน ต าบลเขาเจดลก บรเวณ ดงกลาวไมมล าน ามเพยงบอเกบน า โดยทวไปไซยาไนดสามารถเขาสรางกายโดยการสมผสตามผวหนงและการหายใจ เชน การสบบหร การใชสารเคมก าจดศตรพช ตลอดจนการบรโภคน าหรอพชทมสวนประกอบของไซยาไนด เช น หนอไมหรอมนส าปะหลง ซงจากการตรวจสอบจากแบบสอบถามสมภาษณประกอบ การตรวจเลอด พบวา ในผทพบไซยาไนดในเลอดเกนคาอางอง 2 คนนน 1 คน สบบหรวนละ 10 มวน อกคนไมสบ สวนการบรโภคน าดมพบวา ทง 2 คนใชน าดมจากถง ดงนน จงคาดการณวาปรมา ณไซยาไนดในรางกายของประชนในบรเวณพนทโครงการจงไมไดรบผลกระทบมาจากการปนเปอนของแหลงน าผวดนและแหลงน าใตดน

อยางไรกตาม จากผลการตรวจสขภาพขางตนจ าเปนตองด าเนนการตดตามผลการตรวจสขภาพ และท าการศกษาวจยตอเนอง เพอใหทราบทมาของการสมผสสารดงกลาวอยางชดเจน

4. ความเสยงของชนน าใตดนตอการเกดมลภาวะ

ความเสยงของชนน าใตดนตอการเกดมลภาวะ คอ โอกาสหรอความเปนไปไดทน าใตดนจะถกปนเปอนจากมลสาร ซงปจจยทน ามาใชในการประเมนความเสยง ไดแก ความออนไหวของชนน าบาดาลตอการเกดมลภาวะและคาศกยภาพของมลสาร โดยท าการวเคราะหศกยภาพของมลสารทจะสามารถท าใหเกดการปนเปอนลงสชนน าใตดนได ซงจากการศกษาการวเคราะหมลสารจากดน พบวา มคาของสารหนและแมงกานสทมคาสงเกนมาตรฐาน สนนษฐานไดวาสารหนและแมงกานสน มความนาจะเปนทจะกระจายลงสชนน าใตดนไดมากกวามลสารตวอนๆ จากการศกษาดงกลาว จงไดน ามาท าการวเคราะหศกยภาพของแหลงสารพษสองชนด คอ สารหนและแมงกานส โดยพนททมความเสยงของชนน าใตดนอยบนระดบ ความเสยงสงตอการเกดมลภาวะทมการปนเปอนสารหนลงสชนน าใตดน และความเสยงสงอยบรเวณ บานเขาดน ต าบลเขาเจดลก อ าเภอทบคลอ จงหวดพจตร และ บานวงแดง ต าบลเขาทราย อ าเภอทบคลอ จงหวดพจตร สวนบรเวณทอยบนระดบความเสยงสงตอการปนเปอนแมงกานสลงสชนน า ใตดนอยบรเวณบานเนนพวง บานเขาโลน บานตะพานนาก บานหนองขนาก บานนคม บานนคม ต าบลเขาเจดลก อ าเภอทบคลอ จงหวดพจตร บานดงหมอนทอง และบานเนนตม ต าบลหนองพระ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร ไมพบความเสยงสงมากของแมงกานสในบรเวณพนทศกษา (รปท 10)

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

18

รปท

10 แ

ผนทค

วามเสย

งตอก

ารปน

เปอน

ของสารพษ

(สารหน

และแมง

กานส

) ในพ

นทศก

ษา

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

19

การประเมนพนทเสยงตอการปนเปอนดงกลาวไมไดเปนการบงบอกวาน าใตดนไดถกปนเปอนไปแลว แตเปนการประเมนความนาจะเปนวาบรเวณไหนในพนทศกษานนจะเปนตนก าเนด ท าใหเกด การปนเปอนลงสชนน าใตดนได แตเมอท าการเปรยบเทยบผลการวเคราะหความเสยงและผลวเคราะห น าใตดนในพนทศกษา พบวาไมมความสมพนธกนของความเสยงทไดวเคราะหมากบผลวเคราะหน า ใตดนอยางมนยส าคญ อาจเปนเพราะแหลงก าเนดของมลสารในน าบาดาลไมไดเกดบรเวณผวดนแลวไหลสชนน า แตเปนเพราะลกษณะเฉพาะตวของชนหนอมน าในพนทศกษาทเปนพนทแหลงแร ม ปรมาณของโลหะหนกและมลสารหลากหลายในตวอยแลว

5. การจดท าแบบจ าลองทางคณตศาสตร

การจดท าแบบจ าลองทางคณตศาสตรดวยโปรแกรม Visual MODFLOW Premium 2010.1 โดยแบงการด าเนนงานออกเปน 2 ขนตอนหลก คอ การจดท าแบบจ าลองของการไหล และการจดท าแบบจ าลองของการแพรกระจายมวลสาร การจดท าแบบจ าลองทางคณตศาสตรของการไหลของน าใตดน มวตถประสงคเพอสรางแบบจ าลองในระดบภมภาคซงทครอบคลมพนทศกษา 928 ตารางกโลเมตร (ความกวาง 29 กโลเมตร และยาว 32 กโลเมตร ) ขอมลทใชในทกขนตอนเป นคาเฉลยตลอดรายป ดงนนขอจ ากดของแบบจ าลองน คอ ไมสามารถแสดงลกษณะการไหลของน าใตดนแยกส าหรบแตละฤดกาลได การจ าลองการไหลของน าใตดนในขนตอนนเปนการจ าลองแบบ Steady state เปนระยะเวลา 20 ป ผลทไดจากการจ าลองการไหลของน าใตดน ดงแสดงในรปท 11

จากผลการวเคราะหการปนเปอนของสารพษในสงแวดลอม พบวาน าใตดนในพนทศกษาไมมการปนเปอนของสารพษใดๆ ดงนน แบบจ าลองการเคลอนยายมวลสารนจงจดท าเพยงเพอใชในการท านายพฤตกรรมการเคลอนยายของสารพษซงถกตงขนเปนสมมตฐาน คอ สารหน ซงจ าลองโดยก าหนดใหมการเคลอนทตามการไหลของน า (Dispersion) เทานน กลาวคอ สารพษจะไมมการท าปฏกรยา (Reaction) หรอแพร (Diffusion) หรอดดซบ (Sorption) ในระหวางทเคลอนท ความเขมขนของสารหนถกก าหนดใหมคาตงตน 0 มลลกรม /ลตร ทวทงพนทศกษาและก าหนดใหมการปนเปอนแบบเตมลงสชนน าใตดนอยางตอเนอง (Recharge concentration) ณ จดศนยกลางของพนทศกษา (ต าแหนงของเหมอง) ดวยปรมาณ 0.02 มลลกรม/ลตร เปนเวลา 20 ป การจ าลองการเคลอนยายมวลสาร นนกระท าโดยใชเครองมอ MT3DMS ก าหนดใหมการค านวณการไหลแบบ Upstream finite difference และใชการแกสมการอนพนธแบบ Generalized Conjugate Gradient (GCG) โดยท าการจ าลองแบบ Transient เปนระยะเวลา 20 ป โดยใชระดบน าเรมตน (Initial head) ผลการจ าลองการเคลอนยายของสารหนแสดงใน รปท 12 ซงจะเหนไดวาการกระจายของสารพษนนเปนไปอยางชามาก เนองจากสภาพการไหลของน าใตดนในบรเวณนมความเรวต า จงท าใหความเขมขนของสารหนเพมขนไมมากเมอเวลาผานไปเปนระยะเวลานาน

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

20

รปท 11 ภาพตดขวางแสดงระดบน าและทศทางการไหลของน าใตดนในแบบจ าลองระดบภมภาค (ขอมลจากพกดแนว 1803250N แถวท 32 Vertical exaggeration 50)

661000

-60

เหมองทองค าชาตร (อคราไมนง)

0

60

688000

สญลกษณ

40

Velocity Vector

ระดบน าใตดน

Inward

Outward

In Plane

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

21

รปท 12 ผลการจ าลองการเคลอนยายของมวลสาร (สารหน)

661000

-60

เหมองทองค าชาตร (อคราไมนง)

0

60

688000

สญลกษณ

ระดบน าบาดาล ไหลออก ไหลเขา ไหลแนวราบ

40

เวคเตอรความเรว ต าแหนงทปลอยสารพษ 0.02 มลลกรม/ลตร แบบตอเนอง (Recharge concentration)

ความเขมขนของสารหน (มลลกรม/ลตร)

60

30

0

ความเขมขนสารหน (มก./ล.)

0.002

ความเขมขนสารหน (มก./ล.) ความเขมขนสารหน (มก./ล.) ความเขมขนสารหน (มก./ล.)

แบบจ าลองเวลา 1 ป แบบจ าลองเวลา 5 ป แบบจ าลองเวลา 10 ป แบบจ าลองเวลา 20 ป

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

22

6. การตดตามตรวจสอบคณภาพน าใตดน

เนองจากพนท โครงการ เปนพนททมพนทประทานบตรเหมองแรทองค า มการใชประโยชนทดนสวนใหญเพอการเพาะปลก คดเปนรอยละ 86.43 ของพนททงหมด ซงประชาชนในพนทศกษา ใชทรพยากรน าใตดนเปนสวนใหญ การวางแนวทางการตดตามตรวจสอบคณภาพน าใตดนจงเนนทคณภาพชวตของชมชน ดงนน การตดตามตรวจสอบคณภาพน าใตดนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1) การตดตามตรวจสอบเบองตน คอ การตดตามตรวจสอบโดยการสงเกต หรอการใชเครองมอภาคสนาม 2) การตดตามตรวจสอบเชงรายละเอยด คอ การตดตามตรวจสอบโดยการเกบตวอยางสงวเคราะหมลสารในหองปฏบต การ และใชมาตรฐานคณภาพน าใตดนเพอการบรโภคและเกณฑอนามยโลก มาก าหนดคาการปนเปอน ส าหรบการเกบและวเคราะหตวอยางน าจากบอสงเกตการณ โดยก าหนดจากขอมลการวเคราะหตวอยางของโครงการ และลกษณะการเคลอนทของมลสาร ดงน

(1) การตดตามตรวจสอบบอสงเกตการณหลก การตดตามตรวจสอบเบองตน เปนการเฝาระวงคณภาพน าใตดนบรเวณพนทเสยง โดย

ก าหนดใหมบอสงเกตการณหลก จ านวน 7 บอ ดงตารางท 2 ด าเนนการเกบตวอยาง และตรวจวเคราะห ตามฤดกาล หากพบการปนเปอนของมลสารไมเกนเกณฑก าหนด แตถาพบการปนเปอนของมลสารเกนเกณฑก าหนด จะตองเพมจ านวนบอสงเกตการณโดยรอบบอสงเกตการณหลก ดง ตารางท 2 เพอตรวจสอบการกระจายตวของมลสารทสนใจตอไป

ตารางท 2 หมายเลขบอสงเกตการณหลก และบอสงเกตการณเพมเตม

บอสงเกตการณหลก บอสงเกตการณเพมเตม GWDP-02 GWS-16-1, GWS-18, GWS-28 และ GWS-33 GWS-20 GWDP-10, GWS-18, GWS-33 GWS-25 GWDP-10, GWS-12 และ GWS-37

GWDP-01 GWDP-12, GWS-28 และ GWS-37 GWS-30 GWDP-12, GWS-36 และ GWS-37

A-5 GWS-32, GWS-33 และ GWS-36 A-3 GWDP-07, GWS-32 และ GWS-36

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

23

(2) การตดตามตรวจสอบบอสงเกตการณเพมเตม การตดตามตรวจสอบบอสงเกตการณเพมเตม เปนการตดตามการแพรกระจายการปนเปอน

ของมลสารในแหลงน าใตดน โดยก าหนดใหมบอสงเกตการณเพมเตม จ านวน 11 บอ ดง ตารางท 3 ด าเนน การเกบตวอยางเดอนละ 1 ครง หากพบการปนเปอนของมลสารเกนเกณฑก าหนดตอเนองเปนระยะเวลา 4 เดอน จะท าการตรวจสอบคณภาพน าใตดนของบอสงเกตการณเพมเตมพเศษ ดง ตารางท 3 เพอตรวจสอบการกระจายตวของมลสารทสนใจตอไป

(3) การตดตามตรวจสอบบอสงเกตการณเพมเตมพเศษ การตดตามตรวจสอบเพมเตมพเศษ เปนการตดตามตรวจคณภาพน าใตดนทมความเขมขน

มากยงขน ในกรณทมการปนเปอนของมลสารในแหลงน าใตดนเปนระยะเวลานาน 4 เดอน ซงอาจสง ผลกระทบตอคณภาพชวตของชมชน จงท าการตดตามตรวจสอบบอสงเกตการณเพมเตมพเศษ

ในการเกบตวอยางน าใตดนเพอวเคราะหคณภาพทางเคม จะค านงถงกจกรรมของพนททกอใหเกดความเสยงการปนเปอนของโลหะหนก จ านวน 9 ชนด ดวยกน คอ สารหน (Arsenic) แคดเมยม (Cadmium)โครเมยม (Chromium) ตะกว (Lead) แมงกานส (Manganese) ซลเนยม (Selenium) ปรอท (Mercury) นกเกล (Nickel) และไซยาไนด (Cyanide and compounds) ซงโลหะหนกและสารประกอบเหลาน จะมปรมาณสงขนจากกจกรรมการเปดหนาเหมอง โดยท าใหหนตางๆ มพนทผวมากขน กอใหเกดการชะล างทมากขน สามารถท าใหมลสารเหลานแพรกระจายสหนวยสงแวดลอมตางๆ ไดดขน สวนสารประกอบไซยาไนด เปนสารเคมหลกในกระบวนการแตงแร ทจะท าการแยกทองและเงนออกมาจากสนแร ซงหากไซยาไนดมความเขมขนสงในระดบหนงจะเปนสารพษตอผทไดรบ

ในการเก บตวอยางเพอวเคราะหคณภาพทางเคมของน าใตดนเพอตดตามคณภาพน าใตดนบรเวณพนทใกลเคยง พนทประทานบตร เหมองแรทองค า มความถในการเกบตวอยางตามฤดกาล (ปละ 4 ครง) คอ ฤดรอน (เมษายน) ตนฤดฝน (มถนายน) ปลายฤดฝน (ตลาคม) และฤดหนาว (มกราคม) หากผลวเคราะหการปนเปอนของมลสารมคาเกนมาตรฐานน าใตดนเกณฑก าหนดระดบเตอนภยดง ตารางท 4 การตดตามตรวจสอบคณภาพน าใตดนจะมความถมากขน โดยมรายละเอยดดงตารางท 5

7. แนวทางการฟนฟทรพยากรน าใตดน

การตดตามตรวจสอบคณภาพน าใตดน หากพบวาพนทบรเวณใดคณภาพน ามการปนเปอนของมลสารเกนมาตรฐานน าใตดนทก าหนดไวในคมอการตดตามตรวจสอบคณภาพน าใตดน จะตอง ท าการบ าบดและฟนฟทรพยากรน าใตดน เพอใหเกดการใชทรพยากรน าใตดนอยางย งยน ขนตอนกอนการตดสนใจใหมการฟนฟจนด าเ นนการฟนฟ เรยบรอย นอกจากตองอาศยความรดาน ตางๆ แลว จะตองค านงถง การมสวนรวมของประชาชน กฎหมายสงแวดลอม และกฎหมายอนๆ ทเกยวของ โดยมแผนผงขนตอนกอนการฟนฟและการฟนฟพนททมการปนเปอนมลสารในระดบตางๆ ดงแสดงในรปท 13 จะเหนไดวาตองมการศกษา

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

24

ตารางท 3 หมายเลขบอสงเกตการณเพมเตม และหมายเลขบอสงเกตการณเพมเตมพเศษ

บอสงเกตการณเพมเตม บอสงเกตการณเพมเตมพเศษ

GWDP-07 GWS-27, GWS-32 และ GWS-35-1 GWDP-10 GWS-33, GWS-34 และ GWS-37 GWDP-12 GWDP-04, GWDP-09 และ GWS-39 GWS-16-1 A-3, GWS-18, GWS-23 และ GWS-30 GWS-18 GWS-33, GWS-34 และ GWS-37 GWS-19 GWDP-07, GWS-32 และ GWS-33 GWS-28 GWS-29, GWS-34 และ GWS-37 GWS-32 GWDP-06, GWS-36 และ GWS-40 GWS-33 GWDP-12, GWS-34 และ GWS-37 GWS-36 GWDP-04, GWDP-12 และ GWS-37 GWS-37 GWDP-09, GWS-34 และ GWS-39

ตารางท 4 คาก าหนดความเขมขนทปนเปอนในแหลงน าใตดน

มลสาร มาตรฐานน าบาดาลเพอการบรโภค

เกณฑอนโลมสงสด (มก./ล.) 1/

มาตรฐานคณภาพน าดม

องคการอนามยโลก (2006) (มก./ล.)

เกณฑก าหนด

ระดบเตอนภย (มก./ล.)

สารหน 0.05 0.01 < 0.01

แคดเมยม 0.01 0.003 < 0.003

โครเมยม 0.1 < 0.05 < 0.05

ทองแดง 1.5 2.0 < 1.5

เหลก 1.0 < 0.3 < 0.3

แมงกานส 0.5 0.4 < 0.4

ตะกว 0.1 0.01 < 0.01

ซลเนยม 0.01 < 0.01 < 0.01

เงน 0.1 < 0.05 < 0.05

สงกะส 15 3 < 3.0

ไซยาไนด 0.1 0.07 < 0.07

ไนเตรท 45 50 < 45

ซลเฟต 250 250 < 250

หมายเหต 1/ ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ก าหนดหลกเกณฑและมาตรการในทางวชาการส าหรบการปองกน ดานสาธารณสขและการปองกนในเรองสงแวดลอมเปนพษ พ.ศ. 2551 ตพมพในราชกจจานเบกษา เลม 125 ตอนพเศษ 85 ง ลงวนท 21 พฤษภาคม 2552

2/ องคการอนามยโลก. 2006. มาตรฐานคณภาพน าดม.

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

25

ตารางท 5 ความถในการตดตามตรวจสอบคณภาพน าใตดน

การตดตามตรวจสอบ ความถ ชวงเวลา

เกณฑก าหนดระดบ เตอนภย

การฟนฟ

1. ตามฤดกาล ฤดกาลละ 1 ครง (ปละ 4 ครง)

ตามฤดกาล คาเกนมาตรฐานน าใตดนเกนเกณฑ ก าหนดระดบเตอนภย (ในตารางท 4)

ไมตองด าเนนการฟนฟ

2. การตดตามตรวจสอบเพมเตม (กรณ ขอ 1. เกน เกณฑก าหนดระดบเตอนภย)

ทกเดอน จนกวาความเขมขนจะลดลงต ากวาเกณฑก าหนดระดบเตอนภย

ด าเนนการฟนฟ หากเกนเกณฑก าหนดระดบเตอนภย เปนระยะเวลา 4 เดอน

3. การตดตามตรวจสอบเพมเตมพเศษ (กรณ ขอ 1. และขอ 2. เกนเกณฑก าหนดระดบเตอนภย)

ทก 15 วน จนกวาความเขมขนจะลดลงต ากวาเกณฑก าหนดระดบเตอนภย

ด าเนนการฟนฟทนท หากเกน เกณฑก าหนดระดบเตอนภย

รายละเอยดของแตละพนท เนองจากคณสมบตเฉพาะความเปนพษ และการคงอยในระบบนเวศของมลสารแตละชนดแตกตางกน ท าใหการคดเลอกวธทจะน ามาใชในการฟนฟจงมความแตกตางกนแตละพนททไดรบการปนเปอนของมลสาร

การปนเปอนของมลสารในแหลงน าใตดนไมสามารถสงเกตเหนไดโดยตรง ตองผานการวเคราะหการปนเปอนในตวอยางน าใตดน หากพบการปนเปอนในระดบทอาจกอใหเกดความ เสยงตอสขภาพของชาวบานใน ชมชนจงตองมการฟนฟคณภาพน าใตดน การฟนฟ คณภาพน าใตดนเปนการแกไขปญหาการปนเปอนคณภาพน าใตดน จะสามารถด าเนนการฟนฟไดตามวตถประสงคหรอไมตองมการตดตามตรวจสอบหลงการฟนฟ ซง จะตองไดรบความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของ และ ชาวบานในชมชน อกทงใชระยะเวลาในการ ด าเนนการฟนฟ เพอใหคณภาพน าใตดนกลบสสภาพปกตหรอ อยในระดบทไมมความเสยงตอสขภาพของ คนในชมชน และตดตามผลการฟนฟ โดยมขนตอนดงน

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

26

รปท 13 แนวทางการฟนฟทรพยากรน าใตดน

(1) จดตงคณะกรรมการ เพอประเมนและแกไขปญหาการปนเปอนคณภาพดนและน าใตดน โดยประกอบดวยหนวยงาน และองคกรทเกยวของดงตอไปน

1) องคการบรหารสวนทองถนทดแล และเกยวของกบพนทปนเปอน และพนททไดรบผลกระทบ

2) ผแทนกรมอตสาหกรรมพนฐาน และการเหมองแร 3) ผแทนกรมทรพยากรธรณ 4) ผแทนกรมทรพยากรน าใตดน 5) ผแทนกรมควบคมมลพษ 6) ผแทนส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแว ดลอม 7) นกวชาการ ผเชยวชาญดานระบบบ าบดฟนฟ 8) ผแทนชมชนใกลเคยงทไดรบผลกระทบหรอมความเสยงทจะไดรบผลกระทบ 9) บรษททปรกษา และหรอบรษทบ าบดและฟนฟพนท

รวบรวมขอมล

- แบบจ าลองทางคณตศาสตร - ผลการวเคราะหน าใตดน - ทศทางการไหลของน าใตดน - แผนทความเสยงตอการปนเปอนของมลสาร

บอสงเกตการณ

เกบตวอยาง

ผลการวเคราะหตวอยาง

คาก าหนดระดบ เสยงภย

1. นอยกวาคาก าหนด ระดบ 1 2. นอยกวาคาก าหนด ระดบ 2

เลอกวธการฟนฟ

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

27

(2) ก าหนดหนาท และความรบผดชอบของคณะกรรมการทกลาวไวขางตน ดงตอไปน 1) ศกษาและประเ มนขอบเขตการปนเปอน และผลกระทบทเกดขนใหชดเจน (Site

Characterization) โดยครอบคลมถงชนด ประเภทของมลพษ ความเขมขน และทศทางการเคลอนทและขอบเขตของมลพษ (Plume)

2) วางแผนกระบวนการบ าบด และฟนฟในระยะสน และระยะยาว โดยพจารณาจากผลกระทบ และการกระจายตวของมลพษเปนองคประกอบหลก เพอลดความเสยง และผลกระทบรายแรงทตองใชมาตรการการจดการทเรงดวน และการก าหนดแผนงานระยะยาว เพอฟนฟพนทใหกลบสสภาพเดมและลดความเสยงตอสขภาพอนามยของประชาชนโดยรอบ

3) คดเลอกขอมลทเหมาะสมในการแกไขปญหาทงในระยะสน และระยะยาวใหเหมาะสม 4) ประชาสมพนธ และใหขอมลแกชมชน และผทไดรบผลกระทบจากการปนเปอน

รวมถงการจดหาแนวทางและมาตรการเพอบรรเทาและลดผลกระทบทเหมาะสม กรณมผลกระทบรายแรง และในกรณเรงดวนตอการแกไข

(3) จดตงคณะท างาน เพอตดตามแนวทางการแกไขปญหาการปนเปอนคณภาพดนและน าใตดน ตามขนตอนตางๆ ของการก าหนดหนาท และความรบผดชอบของคณะกรรมการ ทงนคณะท างานชดนควรประกอบดวยหนวยงานทเกยวของโดยตรงซงเปนสวนหนงของคณะกรรมการทจดตง โดยประเดนหลกในการประเมนและตดตามปญหาการปนเปอน มดงนคอ

1) การตดตาม และเฝาระวงความเขมขนของมลพษจากสถาน และบอเฝาระวงตามทมการด าเนนงานในการจดท า Site Characterization

2) การประเมนประสทธภาพเทคโนโลยทคดเลอกมาใชในการบ าบดวามความเหมาะสม หรอมประสทธภาพเพยงพอตอการแกไขปญหาหรอไม ทงน เพอใชเปนขอมลในการด าเนนการในขนตอนตอไป รวมถงเพอการปรบปรงแผนงานใหมความเหมาะสมในการแกไขปญหามากยงขน ซงการบ าบดและฟนฟทรพยากรทรพยากรน าใตดน แบงเปน 2 ทาง คอ การบ าบดโดยวธทางกายภาพ/เคม และการบ าบดโดยวธทางชวภาพ

ส าหรบกฎหมายทเกยวของทจะปองกนและควบคมทจะไมใหเกดอนตรายตอสงแวดลอมและ น าใตดนตลอดจนกฎหมายทจะใหประชาชนมสวนรวมในการดแลทรพยากรน าใตดน โดยมกฎหมายทเกยวของ คอ กฎหมายสงแวดลอม กฎหมายน าใตดน และกฎหมายการมสวนรวมในการพทกษสงแวดลอม ซงกฎหมายการมสวนรวมในการพทกษสงแวดลอมนน การเฝาระวงทจะท าใหเกดผลอยางแทจรงจะตองไดรบความรวมมอจากชมชนในพนท และการวางเครอขาย การมสวนรวมทกขนตอน ตงแตการวเคราะหรวมกบวางแผนท ากจกรรมและรวมกนประเมนผลการปฏบตงาน การใหความรแกประชาชนในพนทใหมความเขาใจคณสมบตของสารพษทจะสงผลกระทบตอแหลงน าใตดน ส าหรบกฎหมายทเกยวกบการมสวน

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

28

รวมของประชาชนดานสงแวดลอม ประกอบดวย พ.ร.บ.สงเสรม และรกษาคณภาพ สงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 และระเบยบกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม วาดวยอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบาน พ.ศ. 2550

8. การเสรมสรางความเขาใจและแนวคดดานการอนรกษทรพยากรน าบาดาลใหแกชมชนในพนทศกษา

(1) การเสรมสรางความเขาใจและแนวคดดานการอนรกษทรพยากรน าบาดาล โครงการไดด าเนนการการมสวนรวมของประชาชนในการเสรมสรางความเขาใจและแนวคด

ดานการอนรกษทรพยากรน าบาดาล ประกอบดวย การก าหนดกลมเปาหมาย การจดท า สอประชาสมพนธ และด าเนนการการมสวนรวมของประชาชน คอ การปฐมนเทศ การประชมกลมยอย และการปจฉมนเทศ รวมทงการปรกษาหารอแบบไมเปนทางการ โดยในระหวางด าเนนการศกษาของ โครงการ ไดเปดโอกาสใหประชาชนในพนทเขารวมสงเกตการณและเขามามสวนรวมในกจกรรมตางๆ เชน การเกบตวอยางน า และดน เพอน ามาวเคราะหหาการปนเปอน เปนตน นอกจากนน ทปรกษาไดจดท าเวบไซตของโครงการส าหรบเปนการประชาสมพนธและเผยแพรขอมลแกผทสนใจทวไป ซงจากการจดประชมทงการรบฟงขอสงสย และการน าเสนอขอมลผลการศกษาของโครงการ พบวา ประชาชนในพนทมความ รความเขาใจมากขน ทงดานคณภาพน าใตดนและคณภาพน าผวดนในปจจบน สภาพปญหาการปนเปอนในแหลงน าวาเกดขนจากสาเหตใดและแตกตางจากอดตอยางไร รวมทงขอเสนอะแนะตางๆ ทเปนประโยชนทงตอโรงการและตอชมชน

(2) การสรางเครอขายอนรกษเฝาระวงทรพยากรน าบาดาล จากการเสรมสรางความเขาใจโดยการมสวนรวมของประชาชน โครงการไดจดใหม

การฝกอบรมเครอขายอนรกษทรพยากรน าบาดาล เพอสรางความรความเขาใจเกยวกบน าบาดาล แนวทางการอนรกษและเฝาระวงทรพยากรน าบาดาล ตลอดจนกฎหมายเบองตนทเกยวของกบทรพยากรน าบาดาล เปนตน โดยจดใหมการฝกอบรมแยกเปน 2 กลม คอ เยาวชน 66 คน และบคคลทวไป 57 คน ไดมกจกรรมรวมคดแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะ น าไปสการหาแนวทางการอนรกษและเฝาระวงทรพยากรน าบาดาลในพนทร วมกน ผลจากการประเมน พบวา กอนการฝกอบรมผเขาอบรมมความร ความเขาใจเกยวกบทรพยากรน าบาดาล การใชประโยชน และการอนรกษ เฝาระวง ทรพยากรน าบาดาลของชมชน ในระดบปานกลาง (คะแนนเฉลย 11.67 คะแนน) และหลงฝกอบรม มคะแนนเฉลยเพมขนเทากบ 13.24 (ระดบมาก ) ซงจากการฝกอบรมเครอขายอนรกษน าบาดาล ไดมการจดตงองคกรและเครอขายภาคประชาชนในเบองตนจ านวน 5 คน ประกอบดวยประธาน รองประธาน และเหรญญก

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

29

9. ขอเสนอแนะของโครงการ

จากการศกษาทผานมา พบประเดนปญหาในการศกษา และขอสงเกตจากการส ารวจความคดเหนของชาวบานในชมชน สามารถสรปได 3 ประเดน คอ การใหความรความเขาใจเกยวกบทรพยากรน าบาดาล การปนเปอนของมลสารในแหลงน าใตดน และการเฝาระวงทรพยากรน าบาดาลในพนท เพ อใหประชาชนมคณภาพชวตทดขน และใหบรรลวตถประสงคของการสรางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน จงมขอเสนอแนะดงน

1. จดอบรม/ประชม เพอใหความร ความเขาใจ เกยวกบทรพยากรน าบาดาล เชน แหลงก าเนด กระบวนการเกด การน ามาใช และการอนรกษ ฟนฟทรพยากรน าบาดาล เปนตน

2. ส ารวจสภาพการใชงานของบอน าตน หรอบอบาดาลในความรบผดชอบของ กรมทรพยากรน าบาดาล หากพบวามสภาพเสอมโทรม ใหประสานงานกบสวนซอมแซม

3. จดตงองคกร หรอเครอขายอนรกษ และเฝาระวงทรพยากรน าบาดาล ในพนท ป ระสานรวมกบหนวยงานราชการ เอกชน และประชาชนในพนท โดยเฉพาะกลมเครอขายอนรกษทรพยากร น าบาดาลทผานการฝกอบรมเบองตนจากมหาวทยาลยขอนแกน เมอวนท 26 พฤษภาคม 2554)

4. เปดชองทางรบเรองรองเรยนเกยวกบคณภาพน าบาดาล และอปกรณตดตง ใหสะดวก มากขน เชน การรองขอเจาะบอบาดาลเพอสบน าบาดาลมาใชเพอการอปโภค บรโภค การประปา และการเกษตร เปนตน การสงตรวจ

5. จดตงกลมงานมวลชนสมพนธ เขาพบปะประชาชนเพอรบฟงความคดเหน หรอขอรองเรยน (มวลชนสมพนธเชงรก)

6. ปรบปรง ซอมแซมหรอปดบอน าต นหรอบอบาดาล หากพบการช ารดหรอไดรบการรองเรยน

7. ตรวจวดระดบน า และเกบตวอยางเพอตรวจวเคราะหคณภาพน าใตดนทางกายภาพ และเคม ทกๆ 1-3 เดอน เชน สารหน และไซยาไนด เปนตน

8. เผยแพรขาวสารเกยวกบทรพยากรน าบาดาล เชน ระดบน า และคณภาพน าบาดาลทตรวจวดได

9. จดกจกรรมสนทนาการ เพอใหความร และปลกจตส านกใหเยาวชนมความหวงแหนทรพยากรน าบาดาล

10. น าเสนอขอมลดานสาธารณสขของโครงการฯ ใหกบหนวยงานสาธารณสข (สาธารณสขจงหวด หรอสาธารณสขอ าเภอ ) หรอหนวยงานราชการทเกยวของ เชน ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด กรมอตสาหกรรมและการเหมองแร เปนตน ใหจดสรรงบประมาณในการศกษาวจยดานสาธารณสขเพมเตม เพอคณภาพชวตของประชาชนในพนท

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

30

11. ใหความสนบสนนเครองมอ บคลลากร ในการใหความรเกยวกบทรพยากรน าบาดาล เมอมการรองขอจากหนวยงาน องคกร หรอโรงเรยน

12. จดกจกรรมใหกบเยาวชนทเปนการเสรมสรางทกษะหรอความร ความเขาใจเกยวกบ น าบาดาล ในงานประจ าจงหวด เชน งานวดเดก งานกาชาด เปนตน

13. ท าการศกษาวจยเพมเตมดานปรมาณสารตกคางในพชไร พชสวน บรเวณพนทโครงกา ร เชน ขาว มนส าปะหลง เปนตน

14. ท าการศกษาวจยเพมเตมเกยวกบปรมาณสารตกคางในสตวทกนได เชน ไก เปด หม เปนตน

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

1

เอกสารอางอง

กระทรวงมหาดไทย. 2554. จ านวนประชากร ครวเรอนในพนทศกษา ป พ.ศ. 2551.

กรมชลประทาน. 2539. คาการคายระเหยของพชอางองทจงหวดพษณโลก . กระทรวงเกษตรและสหกรณ ,

กรงเทพฯ

กรมชลประทาน . 2539. คาสมประสทธของพช โดยวธ Penman-Montieth (Kc). กระทรวงเกษตรและ

สหกรณ, กรงเทพฯ

กรมชลประทาน . 2550. สถตขอมลปรมาณน าทารายเดอน สถานคลองบษบง บานพทธบาท จงหวด

เพชรบรณ ตงแตป พ.ศ. 2522 – 2549. กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ

กรมชลประทาน . 2552. สถตขอมลน าฝน 30 ป ยอนหลง ตงแตป พ .ศ. 2522 – 2551. กรมชลประทาน

กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรมชลประทาน . 2553. การประเมนปรมาณน าทา สถานคลองวงโปง อ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

(N.54). กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรมชลประทาน. 2553. พนทชลประทานขนาดเลกในเขตโครงการ. กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและ

สหกรณ, กรงเทพฯ.

กรมชลประทาน . 2553. ปรมาณน าทารายเดอน ตงแต ป พ .ศ. 2542–2552 สถานคลองวงโปง บานวงโปง

จงหวดเพชรบรณ (N.54). กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรมชลประทาน . 2553. ปรมาณน าฝนรายเดอนของสถานวดน าฝน . กรมชลประทาน กระทรวงเกษตร

และสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรมชลประทาน . 2553. สถตขอมลปรมาณน าทารายป ตงแตป พ .ศ. 2542 – 2552. กรมชลประทาน

กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรมชลประทาน. 2553. ขอมลปรมาณฝนรายเดอน และรายปของสถานอ าเภอวงทรายพน (38072) จงหวด

พจตร. กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

2

กรมชลประทาน . 2553. ขอมลปรมาณฝนรายเดอน และรายปของสถานอ าเ ภอวงโปง (36172) จงหวด

เพชรบรณ. กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กองน าบาดาล. (2542). ฐานขอมลพสธารา [ขอมลดจตอล]. กรงเทพฯ: กองน าบาดาล กรมทรพยากรธรณ.

กองน าบาดาล . (2544ก). แผนทน าบาดาลจงหวดพษณโลก มาตราสวน 1: 100,000. กรงเทพฯ : กองน าบาดาล กรมทรพยากรธรณ.

กองน าบาดาล . (2544ข). แผนทน าบาดาลจงหวดเพชรบรณ มาตราสวน 1: 100,000. กรงเทพฯ : กองน าบาดาล กรมทรพยากรธรณ.

กองน าบาดาล . (2544ค). แผนทน าบาดาลจงหวดพจตร มาตราสวน 1: 100,000. กรงเทพฯ : กองน าบาดาล กรมทรพยากรธรณ.

กรมพฒนาทดน. 2550. แผนทการใชประโยชนทดนประเทศไทย.

กองเศรษฐธรณ . 2542. แผนทแสดงต าแหนงอารเซนกในประเทศไทย . กรมทรพยากรธรณ . กรงเทพฯ .

ประเทศไทย.

กรมอตนยมวทยา. 2545. แผนททศทางของลมมรสม พายจร และต าแหนงของรองความกดอากาศทพดเขา

สประเทศไทย. กรมอตนยมวทยา กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร, กรงเทพฯ

กรมอตนยมวทยา . 2545 . ขอมลอตนยมวทยาทสถานตรวจอากาศ จงหวดพษณโลก ในคาบ 30 ป

(พ.ศ. 2514 – 2543). กรมอตนยมวทยา กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทสและการสอสาร, กรงเทพฯ

กรมอตนยมวทยา. 2550. ขอมลสภาพภมอากาศประเทศไทย ป พ.ศ. 2550.

ชชวาลย จนทรวจตร. 2543. ปจจยเสยงและขนาดความเสยงตอสขภาพของชาวบาในต าบลรอนพบลย จากการรบสมผสสารหน วารสารสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม . ปท 23 ฉบบท 1 มกราคม –มนาคม 2543.

ชมนม พรหมขตแกว. 2554. รายงานสรปผลการตรวจสขภาพทวไปของพนกงานเหมองแรทองค าชาตรเหนอ บรษท อคราไมนง จ ากด ในโครงการการประเมนผลกระทบสขภาพ ระยะท 1 โครงการเหมองแรทองค าชาตรเหนอ บรษท อคราไมนง จ ากด.

บรษท เลน (ประเทศไทย ) จ ากด. (2544ก). คมอการใชแผนทน าบาดาลจงหวดพจตร (เอกสารประกอบการใชแผนทน าบาดาลจงหวดพจตร มาตราสวน 1:100, 000). กรงเทพฯ: กองน าบาดาล กรมทรพยากรธรณ.

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

3

บรษท เลน (ประเทศไทย ) จ ากด . ( 2544 ข). คมอการใชแผนทน าบาดาลจงหวดเพชรบรณ (เอกสารประกอบการใชแผนทน าบาดาลจงหวดเพชรบรณ มาตราสวน 1:100, 000). กรงเทพฯ : กองน าบาดาล กรมทรพยากรธรณ.

บรษท เอทอปเทคโนโลย จ ากด. (2544). คมอการใชแผนทน าบาดา ลจงหวดพษณโลก (เอกสารประกอบการใชแผนทน าบาดาลจงหวดพษณโลก มาตราสวน 1:100, 000). กรงเทพฯ : กองน าบาดาล กรมทรพยากรธรณ.

บรษท เอส .พ.เอส คอนซลตงเซอรวส จ ากด . 2548. รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม โครงการ

เหมองแรทองค า “ชาตรเหนอ” ของบรษท อคราไมนง จ ากด.

พลยทธ ศขสมต และววฒน โตธรกล. 2550. กรณศกษาคณภาพสงแวดลอมเหมองแรทองค าของบรษท อคราไมนง จ ากด ในทองท จ.พจตร และ เพชรบรณ การทน ามปรมาณแมงกานสและสารหนปะปน. กลมสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม ส านกงานอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแรเขต 3 กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร กระทรวงอตสาหกรรม

วจ รามณรงค และ สมชย วงคสวสด . 2541. ทรพยากรน าใตดนในประเทศไทย . วารสารชมรม นกอทก

วทยา.

เสร พงศพศ . 2548. เครอขาย : ยทธวธเพอประชาชนเขมแขง ชมชนเขมแขง . สถาบนสงเสรมวสาหกจ

ชมชน. กรงเทพฯ.

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม และส านกงานสาธารณสขจงหวดสพรรณบร . 2553. รายงานฉบบสมบรณโครงการประเมนความเส ยงและคาความปลอดภยของสารหนในพนทอ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร.

องคการอนามยโลก. 2006. มาตรฐานน าดม.

Aller, L., Bennett, T., Lehr, J. H., Petty, R.J., and Hackett G., 1987, DRASTIC: A standardized system

for evaluating ground water pollution potential using hydrogeologic settings: NWWA/EPA

Series, EPA-600/2-87-035.

Brassington R, 1988. Field Hydrogeology. Geological Society of London Handbook Series. Open

University Press.

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

4

Buffetaut, E., Suteethorn, V., Tong. H., Chaimanee, Y., and Khunsubha, S., 1997, New dinosayr

discoveries in the Jurassic and Cretaceous opf Northeastern Thailnad, in P. Dheeradilok, C.

Hinthong, P. Chaodumrong, P. Putthaphiban, W. Tansathien, C. Utha-aroon, N. Sattayarak, T.

Nuchanong, and S. Techawan, eds., Proceeding of the International Conference on Stratigraphy

and Tectonic Evolution of Southeast Asia and The South Pacific (Geothai97), Bangkok,

Thailand: 1997, v. 1, p. 177-187.

Commonwealth of Australia. 1998. Report on Environmental Impact Assessment “CHATREE GOLD

PROJECT”. Volume 2 Report Text. September, 1999.

Creighton, Jame L. 2501. คมอการมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจของชมชน แปลโดย วนชย

วฒนศพท. สถาบนพระปกเกลา. นนทบร. หนา 25-28.

Gonzalez, et.al, 1997. Hydrology and Groundwater Pollution of Yaqui Valley, Sonora, Mexico, Geof

Sica International, Vol. 36, Num. 1, pp. 49-54.

Integrated Risk Information System. 1998. Arsenic inorganic CASRN 7440-38-2. http://www.epa.gov/ngispgm3/iris/subst/0275.htm

Iwai, J., Asama, K., Veeraburus, M., and Hongnusonthi, A. 1966. Straigraphy of the so-called Khorat

Series and a note on the fossil plant-bearing Paleozoic strata in Thailand: Geology and

Palaeontology of SE Asia, Tokyo University Press. v. 2, p. 179-196.

Longsdon et al., 1999. อางถงใน ปรษา จารวาระกล . 2550. ไซยาไนดกบอตสาหกรรมเหมองแรทองค า .

กรมอตสาหกรรมพนท 4 ส านกอตสาหกรรมพนท กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร .

กรงเทพฯ.

Maranate, S., 1982, Paleomagnetism of the Khorat Group, Mesozoic, Northeast Thailand: Journal of

southeast Asian Earth Sciences, v. 1, p. 23-31.

McDonald, M.G., Harbaugh, A.W., 1988. A Modular Three-Dimensional Finite-Difference Ground-Water

Flow Model, U.S. Geological Survey, Open-File Report 83-875, Book 6, Chapter A1.

Mineral Council of Australia. 2005. Fact Sheet-Cyanide and Its use by the Minerals Industry.

กรมทรพยากรน าบาดาล รายงานสรปส าหรบผบรหาร

มหาวทยาลยขอนแกน โครงการศกษาการปนเปอนและการวางเครอขายเฝาระวงการปนเปอนของสารพษในแหลงน าใตดน ในพนทอ าเภอทบคลอ อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ

5

Osborn, N. I., Eckenstein, E., and Koon, K. Q., (1998), Vulnerability Assessment of Twelve Major

Aquifers in Oklahoma: Oklahoma Water Resources Board Technical Report 98-5, 36 p.

Smith, A.C.S & Mudder, T.I. (1998) The Environmental Geochemistry of Cyanide in The Environmental

Geochemistry of Mineral Deposits Part A Processes, Techniques and Health Issues, eds Plumlee

and Logsdon. Review in Economic Geology Volume 6A, Society of Economic Geologists.