การโคชทเนน Concept

รองศาสตราจารย ดร.วชย วงษใหญ รองศาสตราจารย ดร.มารต พฒผล

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การโคชทเนน Concept

รองศาสตราจารย ดร.วชย วงษใหญ รองศาสตราจารย ดร.มารต พฒผล บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การโคชทเนน Concept รองศาสตราจารย ดร.วชย วงษใหญ รองศาสตราจารย ดร.มารต พฒผล พมพเผยแพรออนไลน กรกฎาคม 2562 แหลงเผยแพร ศนยผน านวตกรรมหลกสตรและการเรยนร www.curriculumandlearning.com พมพท ศนยผน านวตกรรมหลกสตรและการเรยนร, กรงเทพมหานคร หนงสอเลมนไมมลขสทธจดพมพเพอสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและการแบงปน

ค าน า

หนงสอ “การโคชทเนน Concept” เลมน เขยนขนโดยมวตถประสงคเพอน าเสนอแนวทางการโคชเพอใหผเรยนเกดการเรยนร Concept อยางถกตองและแมนย า ซ งการมความรความเขาใจ Concept อยางลกซงจะเปนรากฐานทส าคญของการสรางสรรคนวตกรรม ซงเปนจดเนนของการจดการศกษาในปจจบน ผ เขยน ไดแนวคดในการเขยนหนงสอเลมนมาจากการแลกเปลยนเรยนร กบคณะครโรงเรยนตางๆ ในโครงการวจยทผานมาเกยวกบการโคช ใหผเรยนมความเขาใจ Concept ทเรยนอยางแทจรง หว ง เปนอย างย ง ว าหน งส อเลมน จะ เปนประโยชน ตอผทเกยวของไดมากพอสมควร

รองศาสตราจารย ดร.วชย วงษใหญ รองศาสตราจารย ดร.มารต พฒผล

สารบญ

1. บทน า 1 2. ประเภทของ Concept 3 3. แนวทางการโคชเพอเสรมสรางใหผเรยนเกด Concept 7 4. บทบาทการโคชเพอใหผเรยนเกด Concept 8 5. การประเมนเพอตรวจสอบความเขาใจ Concept 11 6. การใหขอมลยอนกลบอยางสรางสรรค 13 7. บทสรป 14 บรรณานกรม 15

บญชแผนภาพ

1 ประเภทของ Concept 6

1

การโคชทเนน Concept

1. บทน า หวใจส ำคญของกำรจดกำรเรยนร คอ ผเรยนเกดควำมร ความเขาใจใน Concept ท เรยนอยางลกซง (deep learning) สำมำรถเชอมโยงกบ Concept อนๆ ไดอยำงเปนระบบ และน ำไปใชในกำรแกปญหำ กำรสรำงสรรคนวตกรรมได การโคช (Coaching) ทเนน Concept คอ การพฒนาใหผเรยนแตละคนสามารถเรยนรและเกดความเขาใจ Concept ของสงทเรยนไดอยางถกตองแมนย า โดยกำรใชพลงค ำถำมกระตนใหผเรยนใชกระบวนกำรคด วเครำะห สงเครำะห เชอมโยงสงทก ำลงเรยนรกบควำมรและประสบกำรณเดม ท ำใหเกดความเขาใจอยางลกซง (deep understanding) ในสงใหมทก ำลงเรยนร ซงเปนควำมเขำใจทเกดมำจำกกำรคดของผเรยนเอง และไมไดเกดจำกการทองจ าแบบนกแกวนกขนทอง ทจ ำไดแตไมรควำหมำยและไมสำมำรถน ำไปใชงำนได เพรำะการทองจ า (remember) ยงไมเปนความเขาใจ สงททองจ าจ าน าไปใชอะไรไมได ถำขำดควำมเขำใจอยำงแทจรง

2

กำรเรยนรแบบทองจ ำ ชวยท ำใหผเรยนมขอมลจ ำนวนมำกในสมอง ซงตองอำศยความเขาใจ (understanding) เปนปจจยสนบสนนใหสามารถน าขอมลเหลานนมาเชอมโยง วเคราะห สงเคราะห ตอยอดองคความร และสรางสรรคนวตกรรมตอไป

กำรสรำงสรรคนวตกรรมเปนจดเนนของกำรศกษำทงในปจจบนและอนำคต ซงหำกผเรยนขาดความเขาใจ Concept ทเรยนอยำงแทจรงแลว จะไมสามารถสรางสรรคนวตกรรมใดๆ ไดเลย

Concept หรอมโนทศน เปนแกนขององคความร (body of knowledge) เ ร อ ง ใ ด เ ร อ ง หน ง ท ส า ม า ร ถส ร ป อ า ง อ ง (generalization) ไปสสถานการณหรอบรบทตางๆ ได

เชน Concept ของรปสเหลยมมมฉำก คอ มมมภำยในขนำด 90 องศำ จ ำนวน 4 มม ดงนนไมวำรปสเหลยมมมฉำกจะมขนำดเทำใดกตำม กจะตองมมมภำยในขนำด 90 องศำ จ ำนวน 4 มม เหมอนกน

นคอตวอยำงของกำร Generalization Concept

Concept ทแมนย า น าไปสการสรางสรรคนวตกรรม

3

2. ประเภทของ Concept Concept ของกำรเรยนร สำมำรถแบงออกไดหลำยประเภท บำงครงเรยกวำ Conceptual categories ม 10 ประเภท ดงน 1. Concept ท เ ป น ล ก ษ ณ ะ ร ว ม ( conjunction concept) หมำยถง ลกษณะรวมทเหมอนกนของสงทมควำมแตกตำงกน เชน ลกษณะรวมของดอกไมชนดตำงๆ คอ กลบดอก เกสร และกำนดอก เปนตน 2. Concept ท เปนการแยกลกษณะ (Disjunction concept) หมำยถง องคประกอบตำงๆ ของส ง ใดส งหน ง เชน องคประกอบของโตะ คอ พนโตะ และขำโตะ เปนตน 3. Concept ท เ ป น ส งท ส มพ นธ ก น (Relational concept) หมำยถง ควำมสมพนธของสงหนงกบอกสงหนง หรอควำมสมพนธของสงหลำยสง เชน ควำมสมพนธระหวำงคณภำพของเมลดพนธและกำรบ ำรงรกษำกบปรมำณกำรใหผลผลตของพช เปนตน 4. Concept ทเปนเหตเปนผลกน (Logical concept) หมำยถง ควำมสมพนธเชงเหตและผล (cause and effect) ของสงหนง

4

ทมตออกสงหนง เชน ผลของกำรออกก ำลงกำยทมตอภำวะสขภำพ เปนตน 5. Concept ท เปน เร องตามธรรมชาต (Natural concept) หมำยถง กำรเกดขนของเหตกำรณหรอปรำกฏกำรณ ทำงธรรมชำต เชน ฝนตก ฟำรอง ฟำผำ สรยปรำคำ เปนตน 6. Concept ท เปนรปธรรม (Concrete concept) หมำยถง สงทสำมำรถจบตองสมผส สงเกตไดและมควำมคงเสนคงวำ เชน วสด เครองใช เปนตน 7. Concept ทเปนค าจ ากดความ (Define concept) หมำยถง ควำมหมำยของค ำทเปนนำมธรรมและใชสอสำรใหเกดควำมเขำใจตรงกน น ำไปสกำรสรำงกฎเกณฑตำงๆ เชน ควำมหมำยของ ค ำวำคณภำพชวต เปนตน 8. Concept ทเปนขอมล ขอเทจจรง (Substantive concept) หมำยถง ขอมล สถต หรอขอเทจจรงตำงๆ เชน สถตจ ำนวนประชำกรผสงอำย เปนตน

5

9. Concept ทเปนเรองของคณคา (Value concept) หมำยถง ควำมด ควำมงำม คำนยม คณธรรม จรยธรรม เชน ควำมมวนย ควำมซอสตยสจรต ควำมเออเฟอเผอแผ จตอำสำ เปนตน 10. Concept ท เ ป น ว ธ ก า ร ( Methodological concept) หมำยถง ขนตอนกำรด ำเนนกำรอยำงใดอยำงหนงทตองท ำอยำงเปนระบบ เชน วธกำรคดค ำนวณ วธกำรทดลองทำงวทยำศำสตร วธกำรเขยนค ำสงโปรแกรมคอมพวเตอร (coding) เปนตน Concept แตละประเภทมลกษณะเฉพาะทแตกตางกน น ำไปสกำรใชระเบยบวธการจดการเรยนรทแตกตำงกน ดงนนผสอนจ ำเปนตองมควำมเขำใจวำในกำรจดกำรเรยนรแตละครง สงทจดกำรเรยนรนนเปน Concept ประเภทใด แลวใชวธกำรจดการเรยนรใหสอดคลองกบประเภทของ Concept

6

แผนภำพ 1 ประเภทของ Concept

ประเภทของ Concept

1. Concept ทเปนลกษณะรวม

2. Concept ทเปนการแยกลกษณะ

3. Concept ทเปนสงทสมพนธกน

4. Concept ทเปนเหตเปนผลกน

5. Concept ทเปนเรองตามธรรมชาต

6. Concept ทเปนรปธรรม

7. Concept ทเปนค าจ ากดความ

8. Concept ทเปนขอมล ขอเทจจรง

9. Concept ทเปนคณคา

10. Concept ทเปนวธการ

7

3. แนวทางการโคชเพอเสรมสรางใหผเรยนเกด Concept ผเรยนทเกด Concept จะมควำมเขาใจอยางลกซง (deep understanding) ในส งท เ ร ยน และสำมำรถ Generalization เชอมโยงกบสงอนๆ จนทำยทสดจะสำมำรถสรางสรรคนวตกรรมได ซงผสอนสำมำรถโคชใหผเรยนเกด Concept ไดตำมแนวทำงดงตอไปน 1. กระตนใหผเรยนคดหาเหตผลและท ำควำมเขำใจใน Concept ทเรยน และสรปเปนควำมเขำใจของตนเอง แทนกำรทองจ ำเพอใหจดจ ำไดเทำนน 2. อธบาย Concept ท เปนนามธรรมสง ให เปนรปธรรม และงำยตอกำรท ำควำมเขำใจของผเรยน โดยกำรเชอมโยง Concept กบควำมรและประสบกำรณเดมของผเรยน จะชวยใหผเรยนเกดควำมเขำใจ Concept ไดงำยและรวดเรวขน 3. ใชสอประกอบการจดการเรยนรทมประสทธภำพ ทงสอทมอยตำมธรรมชำตและสอดจทล แตมขอควรระวงคอ สอทใชตองท ำใหผเรยนเกดควำมเขำใจ Concept ไดอยำงถกตอง

8

4. เปดโอกาสใหผ เรยนน า Concept ทเรยนรแลว ไปประยกตใชในสถานการณตางๆ อยำงหลำกหลำยในชวตจรง เพอเปนกำรสงเสรมใหผ เรยน Generalization Concept ทเรยนร ท ำใหเกดควำมแมนย ำยงขน 5. ใ ห ผ เ ร ย น ส ร ป ค ว า ม เ ข า ใ จท ล ก ซ ง ( deep understanding) ของตนเองทมตอ Concept ทเรยน แลวแลกเปลยนเรยนรกบบคคลอน ซงอำจจะเปนเพอนรวมชนเรยน เพอนตำงชนเรยนผสอน หรอบคคลในชมชน 6. สงเสรมใหผ เรยนน า Concept ท เรยนร ไปใช ในชวตประจ าวน และถอดบทเรยนประสบกำรณทไดรบ จะท ำใหผเรยนเหนประโยชนของ Concept ทเรยน และท ำใหเกดควำมเขำใจมำกยงขน

4. บทบาทการโคชเพอใหผเรยนเกด Concept บทบำทกำรโคช หมำยถง พฤตกรรมการแสดงออกของผสอนทงทเปนวจนภาษาและอวจภาษา เพอพฒนาศกยภาพของผเรยน มงเนนกำรกระตนใหผเรยนดงศกยภำพของตนเองออกมำใช

9

ในกำรเรยนรใหไดมำกทสด กระตนกระบวนกำรคด กระบวนกำรท ำงำน กำรลงมอปฏบตจนเกดกำรเรยนร Concept ดวยตนเอง ผำนการใชพลงค าถาม การเสรมแรง การเสรมสรางความเชอมน การรบรความสามารถของตนเอง ซงเปน Active learning ลดกำรสงกำรและกำรถำยทอดควำมรจำกผสอนไปยงผเรยน เพรำะเปน Passive learning กำรโคชมควำมส ำคญและจ ำเปนอยำงมำกส ำหรบกำรพฒนำผ เรยนในปจจบนใหเกดกำรเรยนรและพฒนำตนเองไดเตมตำมศกยภำพ เนองจำกผเรยนมระดบความสามารถ วธการเรยนร และความตองการทหลากหลาย อกทงผ เรยนยงมเปำหมำยทำงกำรเรยนรทแตกตำงกน อกดวย การโคชชวยเพมพนทแหงการเรยนรใหกบผเรยน ทผเรยน ทกคนมพนทการเรยนร เปนของตนเอง เปนเจาของการเรยนร (ownership) ไมใชเปนผท ำตำมค ำสงของของผสอน กำรโคชชวยท ำใหผ เรยนเกดควำม เขาใจอยางลกซ ง ใน Concept และเชอมโยงกบ Concept อนๆ ตำมทผเรยนมควำมสนใจ ซ งเปนพนฐำนของทกษะการสรางสรรคและนวตกรรม (Creative and Innovation Skills)

10

บทบาทการโคชเพอเสรมสรำงใหผเรยนเกด Concept ในกำรเรยนรมดงน 1. กระตนใหผเรยนก าหนดเปาหมายการเรยนรของตนเอง วำตองกำรบรรลจดประสงคอะไร ตองกำรรอะไร ตองกำร ท ำอะไรได เนองจำกกำรเรยนรทมประสทธภำพ คอการเรยนรทผเรยนเปนเจาของเปาหมายและกระบวนการเรยนรดวยตวเขาเอง โดยมผสอนเปนผชแนะและสนบสนน 2. สรางบรรยากาศทางการเรยนรทมความปลอดภยและเปนมตร และควำมรสกเปนเจำของกำรเรยนร (ownership) เนองจำกความรสกเปนเจาของการเรยนรจะชวยสนบสนนใหผเรยน ใชควำมสำมำรถของตนเองอยำงเตมท มำกกวำกำรเรยนรทผเรยน รสกเพยงแคท ำตำมค ำบอกค ำสงของผสอนเทำนน 3. กระตนใหผเรยนคดเชอมโยง Concept ทเรยนร กบควำมรและประสบกำรณเดมของผเรยนเอง โดยเฉพำะอยำงยงประสบการณแหงความส าเรจ ประสบการณทเตมไปดวยความสข ความประทบใจ จะชวยใหผเรยนเชอมโยง Concept ไดดกวำกำรเชอมโยงกบประสบกำรณทลมเหลว เปนทกข ไมประทบใจ

11

4. ใชค าถามกระตนการคดขนสง โดยเฉพำะอยำงยงการคดวเคราะห (analytical thinking) เพรำะกำรคดวเครำะห จะชวยท ำใหเขำใจเหตผล ทมำทไป ควำมเชอมโยงของ Concept ผเรยนเขำใจเหตผลทอยเบองหลงของ Concept เชน เพรำะอะไร พชใบเลยงเดยวกบพชใบเลยงค จงมลกษณะแตกตำงกน กำรคดวเครำะหหำเหตผลดงกลำวจะสงเสรมใหเกดความเขาใจ Concept ของพชใบเลยงเดยวและพชใบเลยงคไดดยงขน และกำรทผเรยนเขำใจเหตผลทอยเบองหลง Concept ดงกลำว จะท ำใหสำมำรถ Generalization Concept ไดกวำงขวำงมำกขน

5. การประเมนเพอตรวจสอบความเขาใจ Concept บทบำทกำรโคชทส ำคญในกำรเสรมสรำงใหผเรยนเกดกำรเรยนร Concept คอการประเมนวาผเรยนเกดการเรยนร Concept อยางถกตองแมนย าหรอไม ผเรยนเกดควำมเขำใจอยำงลกซง (deep understanding) เพยงใด ซงมแนวทำงกำรประเมนดงน 1. ใหผเรยนพดอธบายความเขาใจของตนเองทมตอ Concept ทเรยนรใหเพอนรวมชนเรยนหรอบคคลอนฟง

12

2. ก าหนดสถานการณปญหางายๆ ใหผ เรยนน ำ Concept ท เรยนไปประยกตใชในกำรแกปญหำ (Generalization Concept แบบไมซบซอน) 3. ก าหนดสถานการณปญหาท มความซบซ อน (Complexity) แลวใหผเรยนน ำ Concept ทเรยนหลำยๆ Concept ไปใชคดคนวธกำรเชงนวตกรรมส ำหรบแกไขปญหำ พรอมทงใหน ำเสนอและอธบำยเหตผลสนบสนน กำรประเมนทเนน Concept ผสอนจะมนใจไดวำผเรยน มควำมเขำใจ Concept อยำงลกซงหรอไมนน สามารถพจารณาไดจากความสามารถในการ Generalization Concept ของผเรยน

หากผเรยนสามารถ Generalization Concept ได กมนใจไดวาผเรยนเกดการเรยนร Concept แลว

13

6. การใหขอมลยอนกลบอยางสรางสรรค กำร ให ข อม ล ย อนกล บ อ ย ำ งส ร ำ งส ร รค (creative feedback) เปนกำรกระตนใหผเรยนมองเหนประเดนทผเรยนท ำไดถกตอง ท ำไดด ท ำไดอยำงนำประทบใจ

กอนทจะชประเดนจดทตองปรบปรงแกไข เพอใหผ เกด การรบรความสามารถของตนเอง (self - efficacy) และความเชอมน ในตนเอง (self - confidence) เสยกอน เนองจำกเปนปจจยพนฐำนของกำรเรยนร สวนกำรชประเดนจดทผเรยนตองปรบปรงแกไข ควรใชวธกำรทนมนวล ใชภำษำทำงบวก และตองมความเมตตาตอผเรยนในขณะใหขอมลยอนกลบ

หลกการใหขอมลยอนกลบอยางสรางสรรคมดงน

1. ใหขอมลทเปนจรงแกผเรยน ไมวำจะเปนสงทผเรยนท ำไดดและสงทผเรยนตองปรบปรงแกไข

2. เลอกเวลาและสถานทในกำรใหขอมลยอนกลบ ทถกกำละเทศะ สอดคลองกบธรรมชำตของผเรยนแตละคน

3. ใชวธการใหขอมลยอนกลบทนมนวล ใชภำษำเชงบวก และใหเกยรตผเรยน

14

7. บทสรป การโคชทเนน Concept เปนอกประเดนหนงทำงกำรศกษำ และกำรจดกำรเรยนรของผสอนยคใหม ทใชบทบำทกำรกระตนการคด กำรสรำงแรงจงใจ กำรเปดพนทการเรยนรใหผเรยนไดคดวเครำะหและท ำควำมเขำใจ Concept ทเรยน และเกดควำมเขำใจทลกซง (deep understanding) ทน ำไปสกำรเรยนรเชงลก (deep learning) ทสำมำรถเชอมโยง สงเครำะห Concept ตำงๆ เขำดวยกนอยำงเปนระบบและมควำมหมำย สำมำรถน ำไปใชเปนจดตงตนทางความคด (idea) ของการสรางสรรคนวตกรรม ซงเปนจดเนนของกำรศกษำ ในปจจบน บทบาทการโคชทส ำคญของผสอน คอ กำรกระตนใหผเรยนใชวธการเรยนรและกระบวนการเรยนรของตนเอง ใชศกยภำพทำงกำรเรยนรของตนเองอยำงเตมควำมสำมำรถ ตลอดจนกำรแลกเปลยนเรยนรกบบคคลอน กำรน า Concept ทเรยนไปประยกตใชในกำรแกไขปญหำในชวตประจ ำวน และกำรสรำงสรรคนวตกรรมตำมควำมสนใจของผเรยน การประเมนผลทเนน Concept และกำรใหขอมลยอนกลบอยำงสรำงสรรค ซงจะท ำใหผเรยนมความเขาใจ Concept อยางถกตองแมนย า

15

บรรณานกรม มำรต พฒผล. (2558). รปแบบกำรพฒนำครประถมศกษำดำนกำรโคช

เพอกำรรคด. วารสาร Veridian E-Journal, Silpakorn University ฉบบภาษาไทย สาขามนษยศาสตร สงคมศาสตร และศลปะ, 8(2), พฤษภำคม – สงหำคม, 593-612.

วชย วงษใหญ, และมำรต พฒผล. (2562). กำรพฒนำรปแบบกำรจดกำรเรยนรเพอเสรมสรำงทกษะ กำรสรำงสรรคและนวตกรรมของผเรยนระดบประถมศกษำ. ใน การประชมและน าเสนอผลงานวชาการทางการศกษาระดบชาต คร งท 6 :Skills for the Future: Challenges for Thailand Education ท กษ ะแ ห งอนาคต: ความทาทายของการศกษาไทย. วนท 12-13 มกรำคม 2562, 1-12.

วชย วงษใหญ, และมำรต พฒผล. (2562). การโคชเพอพฒนาศกยภาพผเรยน. กรงเทพฯ: จรลสนทวงศกำรพมพ.

Abdulla, A. (2017). Coaching Students in Secondary Schools: Closing The Gap Between Performance and Potential. New York, NY: Routledge.

Aguilar, E. (2013). The Art of Coaching: Effective Strategies for School Transformation. San Francisco, CA: John Wiley & Sons, Inc.

การโคช (Coaching) ทเนน Concept

คอ การพฒนาใหผเรยนแตละคนสามารถเรยนร และเกดความเขาใจ Concept ของสงทเรยน

ไดอยางถกตองแมนย า