รายงานฉบบสมบรณ

โครงการศกษาสถานภาพเรองการจดการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนา

ในประเทศไทย: กรณศกษาทรพยากรชวภาพพช

โดยงานวจยกฎหมายเทคโนโลยชวภาพ ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต

สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต

สงหาคม 2552

1

รหสโครงการ BRT R752020

รายงานฉบบสมบรณ

โครงการศกษาสถานภาพเรองการจดการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนา

ในประเทศไทย: กรณศกษาทรพยากรชวภาพพช

คณะผวจย 1. ดร. ธนต ชงถาวร ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต 2. นางสาวบบผา เตชะภทรพร ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต

3. นางสาวสาธน แหลมฉลาด ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต

4. นางสาวปรญญาภรณ เตงประเสรฐ ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต

สนบสนนโดย โครงการพฒนาองคความร

และศกษานโยบายการจดการทรพยากรชวภาพในประเทศไทย (โครงการ BRT)

2

กตตกรรมประกาศ

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจากโครงการพฒนาองคความรและศกษานโยบาย การ

จดการทรพยากรชวภาพในประเทศไทย ซงรวมจดตงโดยสานกงานกองทนสนบสนนการวจยและศนย

พนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต รหสโครงการ R 752020

และนอกจากการสนบสนนขางตนแลว โครงการวจยฉบบนจะสาเรจลงไมไดหากขาดปจจยท

สาคญอกประการหนง นนคอ ความรวมมอจากนกวจยและผเชยวชาญจากสถาบนการศกษา องคกร

วจยพฒนา รวมถงบคคลากรทกทานในหนวยงานทกากบดแลกฎหมาย การเขาถงและแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพทสละเวลาอนมคาใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม

การใหสมภาษณเชงลก ตลอดจนการเขารวมการประชมระดมความคดเหนของโครงการฯ ซงความ

รวมมอทงหลายเหลานทาใหคณะผวจยไดรบขอมลอนประโยชนอยางมากตอการศกษา วเคราะห ทา

ใหรายงานวจยฉบบนเสรจสมบรณไดดวยด คณะผวจยจงขอขอบพระคณทกการสนบสนนเปนอยาง

สงมา ณ ทน

คณะผวจย

สงหาคม 2552

3

สารบาญ

หนา

กตตกรรมประกาศ (1)

บทคดยอภาษาไทย (2)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

บทสรปผบรหารภาษาไทย (4)

บทสรปผบรหารภาษาองกฤษ (9)

บทท 1 บทนา 1.1 ความเปนมา 1

1.2 ความจาเปนในการทางานวจย 3

1.3 วตถประสงคโครงการ 4

1.4 ขอบเขตการดาเนนงาน 4

1.5 ผลทคาดวาจะไดรบเมอเสรจสนโครงการ 5

บทท 2 สถานภาพปจจบนของกฎระเบยบการเขาถงและแบงปนผลประโยชน จากการใชทรพยากรชวภาพในระดบระหวางประเทศ 6

2.1 ความเปนมาของกฎระเบยบการเขาถงและแบงปนผลประโยชน

จากการใชทรพยากรชวภาพ 6

2.2 อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity) 9

2.3 ทรพยากรชวภาพ : จากมรดกรวมของมวลมนษยสสทธอธปไตยของรฐ 11

2.4 กฎระเบยบระหวางประเทศทเกยวของกบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน จากการใชทรพยากรชวภาพหลงอนสญญาฯ 13

2.4.1 สนธสญญาระหวางประเทศดานทรพยากรพนธกรรมพช

เพออาหารและการเกษตร 13

2.4.1.1 สนธสญญาฯ กบการเขาถงทรพยากรพนธกรรมพช

และแบงปนผลประโยชน 14

2.4.2 แนวปฏบตบอนนวาดวยการเขาถงทรพยากรชวภาพ

และการแบงปนผลประโยชนทไดรบเนองจากการใชประโยชน

อยางเทาเทยมและเปนธรรม 16

2.4.3 ระบอบระหวางประเทศวาดวยการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน 19

2.5 การเขาถงทรพยากรชวภาพในระดบประเทศ: ตวอยางกฎระเบยบการเขาถง

และแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในตางประเทศ 23

2.5.1 กฎระเบยบการเขาถงและแบงปนผลประโยชนในประเทศอนเดย 24

2.5.1.1 พระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ ค.ศ. 2002 25

2.5.1.2 พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร 2001 31

4

2.5.2 กฎระเบยบการเขาถงและแบงปนผลประโยชนในประเทศฟลลปปนส 36

2.5.2.1 คาสงหมายเลขท 247 36

2.5.2.2 พระราชบญญตการอนรกษและคมครองทรพยากรสตวปา 39

2.5.3 กฎระเบยบการเขาถงและแบงปนผลประโยชนในประเทศคอสตารกา 40

2.5.3.1 กฎหมายความหลากหลายทางชวภาพ 42

บทท 3 สถานภาพปจจบนของกฎหมาย กฎ ระเบยบ และขอบงคบ

วาดวยการเขาถงและแบงปนผลประโยชนในทรพยากรชวภาพพชของประเทศไทย 46

3.1 พระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 (แกไขเพมเตม พ.ศ.2532) 47

3.2 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 52

3.3 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 53

3.4 พระราชบญญตพนธพช พ.ศ.2518 (แกไขเพมเตม พ.ศ.2535) 56

3.5 พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ.2542 58

3.6 พระราชบญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 61

3.7 ระเบยบสภาวจยแหงชาตวาดวยการอนญาตใหนกวจยชาวตางประเทศ

เขามาทาการวจยในประเทศไทย พ.ศ.2550 65

3.8 (ราง) ระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชน

ความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตวาดวยหลกเกณฑและวธการเขาถง

และการไดรบผลประโยชนตอนแทนจากทรพยากรชวภาพ พ.ศ. .... 65

บทท 4 รายงานผลการศกษา 73

4.1 การดาเนนงานโครงการ 73

4.2 ผลการศกษา 75

4.2.1 ผลศกษาจากการตอบแบบสอบถาม 75

4.2.2 ผลศกษาจากการสมภาษณ 81

4.2.3 ผลจาการประชมระดมความคด 84

4.3 การวเคราะหผลการวจย 85

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ 91

5.1 สรปผลการวจย 91

5.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบายตอองคกรวจยและพฒนา

เรองการบรหารจดการกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน 94

5

สารบาญตาราง

หนา

ตารางท

1 แสดงสาระสาคญทอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพกาหนดขน

เพอใหภาคสมาชกปฏบตเพอใหบรรลวตถประสงคทอนสญญาฯ ไดวางไว 10

2 แนวปฏบตบอนนวาดวยการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปน

ผลประโยชนทไดรบเนองจากการใชประโยชนอยางเทาเทยมและเปนธรรม

(แนวปฏบตบอนน) 17

3 สรปวตถประสงคของการนาทรพยากรชวภาพพชไปใชในงานวจยและพฒนา 77

4 สรปกฎระเบยบทนกวจย/หนวยงานวจยรจก หรอเคยดาเนนการปฏบตตาม 79

5 แสดงความคดเหนของนกวจยทมตอกฎระเบยบการเขาถงและ

การแบงปนผลประโยชนทตนเคยมประสบการณใช 80

6 แสดงรปแบบการนาผลงานไปใชประโยชนในประเทศไทย 81

6

สารบาญภาพ

หนา

ภาพท

1 สรปขนตอนการเตรยมการเพอดาเนนการปฏบตตามกฎหมาย

การเขาถงและการแบงปนผลประโยชน 45

2 แสดงรอยละประเภทของทรพยากรชวภาพทนกวจยทตอบแบบสอบถาม

ใชดาเนนงานวจยและพฒนา 76

3 แสดงภาพสรปลกษณะของกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

ภายในประเทศไทย 92

4. ตวอยางของกฎระเบยบเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพในศนยพนธวศวกรรม

และเทคโนโลยชวภาพแหงชาต 97

7

บทคดยอ โครงการศกษาสถานภาพเรองการจดการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

จากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย

ธนต ชงถาวร บบผา เตชะภทรพร สาธน แหลมฉลาด และ ปรญญาภรณ เตงประเสรฐ งานวจยกฎหมายเทคโนโลยชวภาพ หนวยปฏบตการเทคโนโลยทรพยากรชวภาพ ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต อทยานวทยาศาสตรประเทศไทย ปทมธาน

อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพไดเปลยนแปลงหลกการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชน

จากการททรพยากรชวภาพเปนสมบตของมวลมนษยและสามารถนามาใชประโยชนไดอยางอสระ มาเปน

ทรพยากรชวภาพอยภายใตการดแลของประเทศเจาของทรพยากรชวภาพนน การนาทรพยากรชวภาพเหลาน

ไปใชประโยชนจะเปนไปตามกฎระเบยบทประเทศกาหนดขน ซงอนสญญาฯ ไดนาเสนอหลกการเรองการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนใหประเทศใชเปนกรอบในการพฒนากฎระเบยบเรองการนาทรพยากร

ชวภาพไปใชประโยชน ประเทศไทยเปนประเทศหนงทพฒนากฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนขนมารองรบการนาทรพยากรชวภาพของประเทศไปใชประโยชน โดยกฎระเบยบทพฒนาขนมา

นนอยภายใตการดแลของหนวยงานทแตกตางกน กฎระเบยบเหลานกาหนดใหผทนาทรพยากรชวภาพไปใช

ประโยชนจะตองทาการแจงตอหนวยงานผดแลกอนการนาทรพยากรชวภาพไปใช และในกรณทมการ

นาไปใชประโยชนในเชงพาณชย ผนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนจะตองทาการแบงปนผลประโยชน

ใหกบหนวยงานทดแลกฎระเบยบนนๆ ดวย งานวจยนทาการศกษาสถานภาพปจจบนของนกวจยในการ

ปฏบตตามกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนของประเทศไทยและผลกระทบระหวาง

กฎระเบยบกบนกวจย โดยทาการวจยความสมพนธระหวางนกวจยกบการนาทรพยากรชวภาพพชในการหา

สารออกฤทธเปนกรณศกษา ซงพบวานกวจยทใชทรพยากรชวภาพพชในงานวจยนนมความตระหนกในเรอง

กฎระเบยบการเขาถงทรพยากรชวภาพอยอยางจากด และสวนใหญไมไดปฏบตตามกฎระเบยบทมอย โดย

สาเหตหนงมาจากการทผดแลกฎระเบยบไมทาการประชาสมพนธ และความลาชาในการอนวตการตาม

กฎหมาย ดงนนงานวจยนไมสามารถสรปผลกระทบของกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนทม

ตอนกวจยหรอองคกรวจยและพฒนาได หากวา งานวจยนเสนอแนะวา เพอเปนการชวยใหการทางานวจย

เปนไปอยางมประสทธภาพองคกรวจยและพฒนาควรจดทานโยบายเรองการบรหารจดการการใชทรพยากร

ชวภาพภายในองคกรอยางชดเจน และมการออกกฎระเบยบ หรอแนวปฏบตในการรองรบนโยบายนน อกทง

ควรมการจดตงหนวยประสานงานวจยททาหนาทดาเนนการเรองการขออนญาตเขาถงทรพยากรชวภาพ

ใหแกนกวจยขององคกร และควรมการสรางความตระหนกใหนกวจยปฏบตตามกฎระเบยบการเขาถงและ

การแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพของทงในและตางประเทศ ทงนเพอเปนการปองกน

ผลเสยทจะเกดขนกบนกวจย หรอตอองคกรจากการไมปฏบตตามกฎระเบยบการเขาถงและแบงปน

ผลประโยชน เชน การเสอมเสยชอเสยงขององคกร เปนตน

8

Abstract The study of status of legal management on access and benefit sharing of biological

resources in research organizations in Thailand

Tanit Changtavorn, Bubpha Techapattaraporn, Satanee Lamchalard and Pariyaporn Thengprasert

BioLaw Research, Bioresources Technology Unit, National Center for Genetic Engineering and

Biotechnology, Thailand Science Park, Pathumthani

The Convention on Biological Diversity (the CBD) has changed the principle of utilization of

biological resources (BR) from common heritage of mankind where BR could be freely utilized to

common concern of mankind where a country owns BR. The utilization of BR, therefore, is controlled by

the rules and regulations. The CBD also establishes the concept of access and benefit sharing (ABS) as

a framework for the development of those rules and regulations. As a CBD member, Thailand has

developed several ABS regulations which are under administered of different organizations. According to

these regulations, users of domestic BR need to inform or ask for permission from the authority before

utilizing those BR. In addition, benefit sharing agreement is required if the products/results of such use is

commercialized. This research studies relationship between researchers who use BR in their research

projects and the Thai ABS rules and regulations. It aims to find out the impacts of these regulations on

research organizations. The study focuses on researchers who use plant BR for screening active

compounds as a case study. It is found that most researchers are unaware of the existence of ABS rules

and regulations. They hardly comply with the regulations. The lack of promoting these regulations seems

to be a major reason for the non-compliance. Also, most Thai ABS laws are not fully implemented, it is

difficult to conclude the impacts on researchers and research organizations. However, some

observations have been made by these researchers. They opine that the law may have affected on their

research procedures, i.e. make them more complicated and less transparent. Some researchers fear that

the system might render their research projects rejected. Some concern that their project ideas might

have been stolen if the system were operated ineffectively. This study recommends that research

organizations should set up a clear policy on utilization of biological resources, i.e. to encourage the

legally use of biological resources at national and international level. Rules and regulations that respond

to the policy should be established. They should cover role of organizations as users and providers of

biological resources. In addition, a body or unit that deals with the utilization of biological resources

should be set up. This is not only to assist researchers for legal compliance but also to co-ordinate with

other related sector s such as technology licensing office or business unit. All these measures would

encourage the efficient research and development activity of the organizations.

Keywords: Access and benefit sharing, management of research and development, researchers

9

บทสรปผบรหาร โครงการศกษาสถานภาพการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

จากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย : กรณศกษาทรพยากรชวภาพพช

ทรพยากรชวภาพเปนทรพยากรทมประโยชนตอมวลมนษย โดยมนษยไดนาทรพยากรชวภาพ

มาใชประโยชนเพอวตถประสงคทแตกตางกนออกไป เชนการใชเพอการดารงชวต เพอการบรโภค หรอ

เพอสนทนาการ เปนตน ในอดตการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนนนเปนไปอยางอสระ ภายใต

หลกการทวาทรพยากรชวภาพเปนสมบตของมวลมนษย หากตอมาการนาทรพยากรชวภาพไปใช

ประโยชนนนกลายเปนหวขอททาใหเกดการถกเถยงระหวางประเทศกาลงพฒนาซงเปนประเทศทม

ทรพยากรชวภาพอยอยางอดมสมบรณกบประเทศพฒนาแลวทมทรพยากรชวภาพอยอยางจากด

ประเดนทถกเถยงกนมากทสดคอการนาทรพยากรชวภาพไปใชทาการวจยและพฒนาจนกระทงไดเปน

ผลตภณฑทมคณคาทางยา หรอเปนผลตภณฑอตสาหกรรมททารายไดใหกบผพฒนา ซงสวนใหญจะ

เปนประเทศทพฒนาแลว หากแตวาประเทศพฒนาแลวเหลานไมเคยแบงปนผลประโยชนใดๆ กลบคน

สประเทศเจาของทรพยากรชวภาพเลย ประเทศกาลงพฒนาใหความเหนวาการดาเนนการเชนนเปน

การกระทาทไมเปนธรรม ประกอบกบในชวงเวลาทมขอถกเถยงนประเทศพฒนาแลวผลกดนให

ประเทศกาลงพฒนาจดทากฎหมายทรพยสนทางปญญาทมความเขมแขงเทยบเทากบทรพยสนทาง

ปญญาของประเทศพฒนาแลวทาใหขอถกเถยงถงความไมเปนธรรมนเรมรนแรงขน จนกระทงเมอป

พ.ศ. 2527 ทประเทศตางๆ ไดใหความตกลงภายใตอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ ซงเปน

ขอตกลงระหวางประเทศทดแลเรองการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ ขอตกลงนไดให

ความสาคญกบเรองการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ โดยวางหลกการเรองการนาทรพยากร

ชวภาพไปใชประโยชนขนมาใหม และยกเลกแนวปฏบตเดมทวาทรพยากรชวภาพเปนสมบตของมวล

มนษย ซงแนวคดใหมทอนสญญาฯ จดทาคอการใหทรพยากรชวภาพเปนสมบตของประเทศ ดงนน

การนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนจงขนอยกบกฎระเบยบภายในประเทศนนๆ นอกจากนน

อนสญญาฯ ยงไดวางหลกการในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากร

ชวภาพ หลกการนมอย 3 ประการคอ 1 ) การใหประเทศเจาของทรพยากรชวภาพนนไดรบความ

ยนยอมทไดแจงลวงหนาจากผทตองการใชทรพยากรชวภาพ (Prior Informed Consent หรอ PIC); 2)

การเจรจาตกลงถงเงอนไขการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนระหวางผจดหาทรพยากรชวภาพกบ

ผทตองการใชทรพยากรชวภาพ (Mutually Agreed Terms หรอ MAT); และ 3) หนงในเงอนไขการ

เจรจาตกลงคอการแบงปนผลประโยชนทไดจากการใชทรพยากรชวภาพนน (Benefit Sharing หรอ

BS)

10

แนวคดของอนสญญาฯ ไดรบการตอบรบอยางดจากประเทศสมาชก โดยเฉพาะประเทศกาลง

พฒนาซงเปนประเทศทอดมไปดวยทรพยากรชวภาพ สงทตามมาคอการทนานาประเทศทาการพฒนา

กฎระเบยบทกากบดแลเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพขนมา

เพอบงคบใชภายในประเทศของตน ซงประเทศไทยเปนประเทศหนงทมความพยายามในการจดทา

กฎหมายดงกลาวขนมาบงคบใชในประเทศ เมอกลาวถงกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในประเทศไทย พบวาประเทศไทยมกฎระเบยบทางดานนอย

2 ลกษณะ ไดแก กฎระเบยบทกากบดแลการเขาถงทรพยากรชวภาพ ซงเปนกฎระเบยบทจดทาขน

กอนทจะมการพฒนาอนสญญาฯ และกฎระเบยบทกากบดแลการเขาถงทรพยากรชวภาพและการ

แบงปนผลประโยชน ซงเกดขนหลงจากอนสญญาฯ มผลบงคบใช และเปนกฎระเบยบทจดทาขนโดย

อาศยหลกการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนทอนสญญาฯ กาหนดขน

กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพเปน

กฎระเบยบทครอบคลมกจกรรมการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนโดยเฉพาะการนาทรพยากร

ชวภาพไปทาการวจยและพฒนา ดงนนโครงการวจยนจงดาเนนการศกษาเรองสถานภาพการจดการ

การเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศ

ไทย เพอทจะศกษาสถานภาพปจจบนและผลกระทบจากการใชกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนในองคกรวจย และเนองจากปจจบนนกฎระเบยบทสอดคลองกบอนสญญาฯ ทมผลบงคบ

ใชในประเทศไทยไดแก พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542 ซงเปนกฎหมายทกากบดแลการ

เขาถงทรพยากรชวภาพพชเปนหลก ดงนนการศกษาวจยนจงมงเนนศกษาการนาทรพยากรชวภาพพช

ไปใชในการดาเนนการวจยและพฒนาเปนกรณศกษา ผลจากการศกษาพบวา

1. ปจจบนนองคกรวจยและพฒนาสวนใหญไมมการดาเนนการตามกฎระเบยบการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ1 ซงสาเหตนาจะมาจากการทเรองนยง

เปนเรองใหม มคนเขาใจนอย แมแตหนวยงานทกากบดแลกฎระเบยบเหลานกไมมความเขาใจและไม

สามารถกาหนดแนวปฏบตทความชดเจนได

2. หนวยงานกากบดแลขาดการประชาสมพนธกฎหมาย ทาใหหนวยงานองคกรวจยและ

พฒนาไมตระหนกวามกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ

พช

3. เนองจากนกวจยสวนใหญแทบจะไมเคยใชกฎระเบยบเหลานเลย ดงนน โครงการนจง

1 มาตรา 53 ของพระราชบญญตคมครองพนธพชกลาววา “ผใดทาการศกษา ทดลอง หรอวจยพนธพชพนเมองทวไป พนธพชปา หรอ

สวนหนงสวนใดของพนธพชดงกลาวทมไดมวตถประสงคเพอประโยชนทางการคาใหปฏบตตามระเบยบทคณะกรรมการกาหนด” กอง

คมครองพนธพชไดจดทา “ระเบยบคณะกรรมการคมครองพนธพชวาดวยการศกษา ทดลอง หรอ วจย พนธพชพนเมองทวไปและพนธพช

ปาทมไดมวตถประสงคเพอประโยชนในทางการคา พ.ศ. 2547” ขนมาและเรมบงคบใชตงแต พ.ศ. 2547

11

ไมสามารถสรปไดวากฎระเบยบเหลานมผลกระทบอยางไรตอการดาเนนการวจยและพฒนาดาน

ทรพยากรชวภาพพช หากวานกวจยบางสวนไดตงขอสงเกตวากฎระเบยบอาจจะเปนอปสรรค ตอ

การทางานวจยและพฒนาเนองจากนกวจยจะมภาระงานทเพมขน และนกวจยบางสวนกงวลวาการ

ปฏบตตามกฎระเบยบจะเปนชองทางทาใหความลบของงานวจยนนรวไหล

อยางไรกตามถงแมวาขณะนจะยงไมสามารถศกษาผลกระทบของกฎระเบยบการเขาถงและ

การแบงปนผลประโยชนของประเทศไทยทมผลบงคบใชในปจจบนตอการทางานวจยและพฒนาได

การศกษานไดพบวากฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจะมผลทาใหนกวจยทใช

ทรพยากรชวภาพในการปฏบตงานตองเปลยนแปลงความเคยชนในการทางานวจย กลาวคอ นกวจย

เคยชนทจะไมตองดาเนนการใดๆ หรอแจงตอหนวยงานใดๆ (ทไมใชหนวยงานทใหทน หรอหนวยงาน

ตนสงกด) เกยวกบโครงรางงานวจยหากกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนนนจะ

ทาใหขนตอนในการบรหารจดการงานวจยเพมขน หรอกลาวอยางงายคอ นกวจยมภาระงานทางดาน

เอกสารเพมมากขน สงนคงเปนสงทนกวจยไมสามารถหลกเลยงได เนองจากเรองการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพนนเปนเรองทเปนทยอมรบในระดบนานาชาต ดงจะ

เหนไดวามความพยายามทจะพฒนากฎหมายระหวางประเทศทกากบดแลเรองนโดยเฉพาะ และ

ประเทศตางๆ โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนากมงทจะจดทากฎหมายการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพทมประสทธภาพ ดงนนจงคาดเดาไดวากฎหมายการเขาถง

และการแบงปนผลประโยชนจะกลายเปนกฎหมายทคงอยคกบการทางานวจยและพฒนาทใช

ทรพยากรชวภาพ ดงจะเหนไดวาปจจบนประเทศไทยมกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนอยประมาณ 2-3 กฎระเบยบ และยงมแนวโนมวากฎระเบยบลกษณะนจะมเพมมากขน

เนองจากขณะนมหนวยงานทกาลงพฒนากฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

ขนมาอก ตวอยางเชน กรมปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช สานกนโยบายและแผน

สงแวดลอม และกรมปศสตว เปนตน

ดงนนการศกษานสรปวานกวจยจะตองปรบตว สวนองคกรวจยและพฒนานนกควรสนบสนน

ใหนกวจยของตนปฏบตตามกฎระเบยบการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทงนเพอปองกนผลกระทบ

เชงลบทอาจเกดขนกบองคกรวจยและพฒนา เชน องคกรวจยไมสามารถนาผลงานทเกดขนไปใช

ประโยชนได หรอองคกรวจยนนเสอมเสยชอเสยง ทงนเพอใหองคกรเตรยมพรอมในการสนบสนน

นกวจยใหปฏบตตามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน เพอเปนการสงเสรมใหการ

ดาเนนการวจยและพฒนาทใชทรพยากรชวภาพดาเนนไปไดอยางมประสทธภาพคณะผวจยไดจดทา

ขอเสนอแนะดงตอไปน

1. องคกรวจยและพฒนาทมการนาทรพยากรชวภาพ ( เชน พช สตว หรอ จลนทรย ) ไป

12

ใชในการทางานวจยและพฒนาควรมการวางนโยบายในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

จากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรอยางชดเจน

2. เมอมการวางนโยบายทชดเจนแลวควรมการพฒนากฎระเบยบภายในองคกรเพอ

รองรบนโยบายทกาหนดไว ซงกฎระเบยบทจดทาขนมาควรเปนกฎระเบยบทสนบสนนใหนกวจย ม

ความตระหนกในเรองกฎระเบยบการเขาถงและการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพทงในและ

ตางประเทศ อกทงมการวางมาตราการในการใชและการใหทรพยากรชวภาพขององคกร

3. ทาการพฒนาทรพยากรบคคลและโครงสรางพนฐานขององคกรเพอใหมความรความ

เขาใจและสามารถชวยใหองคกรดาเนนการตามกฎระเบยบทจดทาขน

4. จดตงหนวยงานกลางททาหนาทดแล และดาเนนการเรองเกยวกบกฎระเบยบ

การ เขาถงและการแบงปนผลประโยชนใหกบนกวจยในองคกร องคกรไมมความจาเปนตองตง

หนวยงานใหมขนมาทาหนาทนหากองคกรนนมหนวยงานททาหนาทสนบสนนงานวจยหรอหนวยงาน

ประสานงานวจยและพฒนา แตสงทสาคญคอหนวยงานตองมบคลากรทเปนผประสานงาน และ

ดาเนนการตามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน โดยผททาหนาทเกยวของกบการ

ดาเนนการเรองการเขาถงฯ นนควรมความรดานกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน การ

รจกกฎหมายอนๆ ทมความเชอมโยงกบเรองการเขาถงและแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากร

ชวภาพ เชน กฎหมายทรพยสนทางปญญา กฎหมายการอนรกษปา จะเปนประโยชนกบการทางาน

เปนอยางยง ความเขาใจในลกษณะและธรรมชาตของนกวจยและการทางานวจยและพฒนาจะทาให

การสอสารกบนกวจยมประสทธภาพมากขน และนอกจากนนบคลากรนนจะตองมความสามารถใน

การทางานประสานงานทงในและนอกองคกร เนองจากทกษะนเปนทกษะทสาคญทจะทาใหการ

ดาเนนการใดๆ เปนไปอยางราบรน และอกทงยงเปนการสรางความสมพนธทดระหวางองคกร

5. ควรสนบสนนการสรางความตระหนกในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

จากการใชทรพยากรชวภาพใหแกนกวจยในองคกร

6. ควรสนบสนนการสรางความตระหนกในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

จากการใชทรพยากรชวภาพในระดบอดมศกษา เพอเปนการเตรยมพนฐานความรความเขาใจใหกบ

นกวจยรนใหม

13

Executive Summary The study of status of legal management on access and benefit sharing of Biological resources in research organizations in Thailand: the Case of Plant Genetic Resources

It is undeniable that biological resources are of benefit to humankind. They use them for

various purposes from consumption, living or aesthetic. In the past, biological resources

were common heritage of mankind, therefore, they were freely exploited. However, such

principle created controversy between developing countries that have been rich in

biological diversity and developed countries whose biological resources are scarce.

Developing countries argued that biological resources were taken from their countries and

then developed to biotechnological products such as medicine, or other industrial products

which have been commercialized. However, the countries had never received any benefit

back from such commercialization. This was seen as unfair. In addition, developing

countries were pressured by developed countries to amend their intellectual property rights

to be as strengthen as the developed countries’. This situation worsened the debate on the

utilization of biological resources. It was until 1992 when the Convention on Biological

Diversity (the CBD) was agreed. The CBD, an international agreement for the conservation

of biological resources, abolished the principle of ‘common heritage of mankind’ and

established a new concept of ‘sovereign rights’. Under the CBD, biological resources

belong to the States/countries. Therefore, the utilization of biological resources is governed

by the States’ rules and regulations. To respond to the new concept, the CBD lays down

legal framework for the utilization of biological resources. Three principles are recognized.

They are prior informed consent (PIC), mutually agreed term (MAT) and benefit sharing

(BS).

The concept under the CBD has been responded positively. Most developing countries

have developed their own rules and regulations which control the access to their biological

resources and require benefit sharing from the use of such biological resources. Thailand is

another country that has developed her own access and benefit sharing regulations (ABS).

There have been two types of ABS regulations, namely, the access regulations and the

access (A) and benefit sharing regulations (ABS). It is noted that most access law (A) was

developed prior to the enactment of the CBD, while the ABS law were developed after the

14

emergence of the CBD. Access laws usually govern access to area where biological

resources reside such as national parks or forests. ABS laws establish requirement on

benefit sharing when biological resources are utilized, particularly for the purpose of

commercialization.

ABS laws regulate the use of biological resources. Inevitably, they have effect on research

and development, particularly biotechnological research and development. This project

aims to study the current status and impact of ABS law and research organizations in

Thailand. Currently, ABS regulation that is actively enforced in Thailand is the Plant Variety

Protection Act B.E. 2542, which is governed the utilization of plants in Thailand. As a result,

this project focuses on the utilization of plant resources in research organizations.

The study finds out that;

1. Research organizations in Thailand have not been aware of the existence of ABS

regulation under the Thai Plant Variety Protection Act B.E. 2542.2 It is noted that ABS

is new, not only in Thailand but also to other parts of the world. As it is new, nobody

understands clearly what should be done and how it should be doing. As a result,

Plant Variety Protection Officers who are the authorities to the Plant Variety

Protection Act B.E. 2542 cannot provide certain guidelines to

researchers/organizations.

2. The office authority, i.e. the Plant Variety Protection Office, has not promoted the Act

to public adequately. This results in the lack of awareness of the existence of the

law.

3. Most researchers have never complied with the law. Therefore, the study cannot

conclude what impact the law has on researchers who use plant biological

resources for the research. However, some researchers view that the law might

have obstructed their researches as it adds burden on them. Other researchers fear

2 Article 53 of the Thai Plant Variety Protection Act B.E. 2542 reads ‘ anyone who study, experiment or research on

domestic plant varieties, wild plant varieties or the parts thereof for non-commercialised purposes shall comply with rules

regulated by the Committee’. Accordingly, the Committee enacted

‘Plant Variety Protection Committee rules on the study, experiment or research of domestic plant varieties and wild plant

varieties for non-commercialised purposes B.E. 2547’. This rule has already implemented.

15

their research ideas could have been stolen through the document submitted to the

authority.

Although the study cannot stipulate what impact the law might have had on

researchers/research organizations, it finds that researchers need to adjust their attitude

and practice. It is true that ABS law adds burden to them as they are bound to submit full

project proposal, and other required information i.e. types of plants, quantity and sources of

plants. However, this is unavoidable. ABS system has been adopted internationally and

nationally. This is evidenced by the fact that ABS international agreement has been under

negotiated. In addition, many countries have developed ABS system to control the use of

plant genetic resources within their countries. It is forecasted that the system will be

adopted worldwide. This implies that ABS system in research and development will become

a norm. In Thailand, more ABS laws are under establishment, i.e. ABS rules under the

authority of the Office of National Environment Policy, ABS laws under the auspice of the

Livestock Department.

This study concludes that researchers need to adjust themselves to be familiar with and to

comply with ABS laws, not only the Thai but also the foreign ABS laws. Research

organizations need to encourage their researchers to comply with ABS laws. Failure to do

so may have caused adverse affect to the organizations of to the projects they conduct. For

example, researchers may not be able to utilize the result of project as it was found illegal or

research organizations would be blamed for illegal use of the nations’ biological resources.

In order to avoid such affect, this study provide following recommendations;

1. Research organization should set up a clear policy on the utilization of biological

resources by researchers. The policy should encourage researchers to be aware of

and to respect ABS laws of the country and of other countries.

2. When policy is established, it is essential to develop rules, regulations or guidelines

that respond to the policy. Measures for using and for providing biological

resources should be in shaped.

3. It is important to develop human resources to gain knowledge in ABS laws and other

related issues such as intellectual property rights or conservation laws.

16

4. A body/organization/unit that is responsible for complying with ABS law need to be

established. This is to lay down an organization’s biological resources management

system. The unit need not be newly set up but it is essential to have a person or

people who look after this issue, i.e. operating the ABS procedure on behalf of

researchers/organizations. Such person/people should have adequate knowledge in

ABS laws. Knowledge in other related laws, i.e. intellectual property rights, is a plus.

He/she/they have to understand nature of research and development as well as

researchers. More importantly, the person should have good skill in communication

as this would help coordinating between research organizations and ABS

regulators. The efficient communication will help ABS process operated efficiently.

5. Research organizations should help their researchers creating ABS awareness. This

could be done via seminar or training course.

6. Research organizations should encourage an ABS awareness building at university

level as this will provide background and prepare young researchers to be familiar

with ABS rules and regulations.

17

บทท 1 บทนา

1.1 ความเปนมา

ทรพยากรชวภาพเปนสงทมคณคามหาศาลและมความสาคญตอสงมชวตโดยเฉพาะมวล

มนษย และทรพยากรชวภาพถกนามาประยกตใช เพอประโยชนในการดารงชวตในดานตางๆ

มนษยจงแสวงหาและนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนอยางแพรหลายทงทางตรงและทางออม

ในอดตนนการแสวงหาและนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนเปนไปอยางเสรไมมขอจากดใดๆ ทา

ใหเกดการสารวจและมการเขาถงทรพยากรชวภาพในประเทศทมทรพยากรสมบรณ และนา

ทรพยากรชวภาพทไดจากการสารวจไปพฒนาเปนผลตภณฑทมมลคาในเชงพาณชย กอใหเกด

รายไดจานวนมหาศาลใหแกผผลตและจาหนายผลตภณฑเหลานน ประเทศผผลตและแสวงหา

ทรพยากรชวภาพสวนใหญเปนประเทศทพฒนาแลว โดยประเทศเหลานทาการสารวจและแสวงหา

ทรพยากรชวภาพจากประเทศเจาของทรพยากรชวภาพซงสวนใหญเปนประเทศทกาลงพฒนา การ

สารวจนนทาไปโดยไมมการแบงปนผลประโยชนใหกบเจาของประเทศทรพยากรชวภาพ การกระทา

ลกษณะเชนนกอใหเกดขอโตแยงและขอพพาทระหวางประเทศพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนา

และขอพพพาทนนบแตจะทวความรนแรงมากขนเรอยๆ

ขอถกเถยงและขอพพาทดงกลาวกอใหเกดการเปลยนแปลงแนวคดและแนวปฏบตในการ

แสวงหาและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ แนวคดใหมนถกสรางขนโดยอนสญญาความ

หลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity-CBD) ซงเปนขอตกลงระหวาง

ประเทศทมวตถประสงคในการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพและใชประโยชนทรพยากรชวภาพ

อยางยงยน และมการแบงปนผลประโยชนทไดจากการใชทรพยากรอยางเทาเทยมและเปนธรรม อน

สญญาฯ กาหนดแนวคดวาทรพยากรชวภาพเปนสมบตของรฐ อนสญญาฯ ไดวางหลกการและ

แนวทางการแลกเปลยนและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพไววา การจะแสวงหาหรอนาใช

ทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนจะตองมการแจงใหประเทศเจาของทรพยากรชวภาพทราบลวงหนา

(Prior Informed Consent) โดยเงอนไขการเขาถงและการนาทรพยากรชวภาพไปใชนนเปนไปตาม

ขอตกลงระหวางผใหและผใชทรพยากรชวภาพนน ในขอตกลงนนจะตองมการแบงปนผลประโยชนท

ไดจากการใชทรพยากรชวภาพใหกบผใหทรพยากรชวภาพดวย หลกการดงกลาวนเปนหลกการทรจก

กนในนามของหลกการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ (Access

and Benefit Sharing - ABS) การจดทาระเบยบเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพของประเทศจงเปน

เครองมอและมาตรการทางกฎหมายทชวยจดการดแลเรองการอนรกษทรพยากรชวภาพในประเทศ

ของตนอยางยงยน

18

หลกการเขาถงทรพยากรชวภาพภายใตอนสญญาฯน ไดรบการตอบรบเปนอยางดจาก

ประเทศตางๆ โดยเฉพาะประเทศทกาลงพฒนาซงเปนประเทศทมทรพยากรชวภาพอดมสมบรณ โดย

จะเหนไดวาประเทศเจาของทรพยากรชวภาพมการพฒนากฎระเบยบเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพ

โดยใชอนสญญาฯ เปนกรอบและแนวทางในการกาหนดกฎระเบยบเรองการขอเขาถง การใชและการ

แลกเปลยนทรพยากรชวภาพภายในประเทศของตน เพอใหสอดคลองกบหลกการทอนสญญาฯ วาง

ไว

หลกการเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพเปนแนวคด

และกฎระเบยบทพฒนาขนมาใหมทแพรหลายไมนานนก จงเปนกฎระเบยบทขาดความชดเจนในทง

ระดบภายในประเทศและระหวางประเทศ กฎระเบยบเรองการเขาถงและแบงปนผลประโยชนของแต

ละประเทศถกพฒนาเปนกฎหมายและกฎระเบยบภายในตามแตละประเทศจะเหนวาเหมาะสมกบ

การบงคบใชตามสภาพสงคมและสงแวดลอม จากการศกษาเอกสารจะพบวาการนากฎระเบยบใช

ในเชงปฏบตนนแตละประเทศประสบความสาเรจในระดบแตกตางกน 3 ตวอยางเชน ประเทศ

ฟลปปนส ประเทศโคลมเบย และประเทศเมกซโก เปนตน ประเทศเหลานมการตรากฎหมายทกากบ

ดแลเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพขนในชวงระยะเวลา 10 ป

ทผานมา แตโดยสวนใหญแลวพบวาการนากฎหมายเหลานไปใชนนกอใหเกดผลกระทบตอผท

เกยวของ โดยเฉพาะองคกรวจยและพฒนาและ นกวจยทตองการดาเนนโครงการวจยทตองใช

ทรพยากรชวภาพในโครงการ พบวาการนากฎหมายไปใชในทางปฏบตนนสวนใหญจะไมประสบ

ความสาเรจ โดยมกจะสรางอปสรรคกบองคกรวจยและนกวจยในประเทศนนๆ เนองจากกฎหมาย

และกฎระเบยบเหลานกลายเปนอปสรรคใหแกงานวจยและพฒนา เชน ทาใหการดาเนนการวจยนน

ลาชา หรอทาใหตองยกเลกการดาเนนงานวจยและพฒนาโครงการไปในทสด ทงน ในระยะเวลาตอมา

ประเทศฟลปปนส จงดาเนนการบญญตกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนฉบบ

ใหมขนมาใชแทนทกฎระเบยบเดมและประเทศโคลมเบยกเปนอกประเทศหนงทกาลงทาการปรบปรง

กฎหมายใหสามารถนาไปใชในทางปฏบตไดอยางมประสทธภาพมากขน

กฎระเบยบทควบคมการเขาถงหรอการเคลอนยายทรพยากรชวภาพทงในระดบประเทศ หรอ

ระหวางประเทศนมผลตอการทางานวจยและพฒนาทเกยวของกบการใชทรพยากรชวภาพอยาง

หลกเลยงไมได องคกรวจยและพฒนาโดยเฉพาะทางดานเทคโนโลยชวภาพ ควรจะเตรยมความพรอม

ในการดาเนนการเรองการเขาถงและการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพอยางเปนสากล ดงนน จง

ไมควรละเลยกฎระเบยบเหลาน และจาเปนตองถอปฏบตทกครงทมการนาทรพยากรชวภาพมาใชใน

3 ดรายละเอยดใน Carrizosa, S. et.al. (eds.). 2004. Accessing Biodiversity and Sharing the Benefits: Lessons from

Implementing the Convention on Biological Diversity, IUCN Environment Policy and Law Paper No. 54

19

งานวจยและพฒนา ตลอดจนควรมการบรหารจดการเรองการใชทรพยากรชวภาพในองคกรอยาง

เปนระบบ แมวางานวจยนนทจะทาขนเพอใชเปนองคความรและไมมโอกาสนาไปใชประโยชนในเชง

พาณชยกตาม การบรหารจดการเรองการใชทรพยากรชวภาพจะเปนเครองมอสาคญททาใหองคกร

วจยพฒนานนใชทรพยากรชวภาพไดอยางถกตองตามหลกสากล และจะชวยใหเกดประโยชนสงสด

ตอองคกรเอง

1.2 ความจาเปนในการทางานวจย

ปจจบนการศกษาเรองกฎหมายการจดการทรพยากรชวภาพในประเทศไทยยงมอยในวงจากด4 และรายงานและผลงานวจยการศกษาสถานภาพและผลกระทบจากการใชกฎระเบยบเรองการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาดาน

ทรพยากรชวภาพในประเทศไทยยงมอยนอยมาก ทาใหขอมลเรองการบงคบใชกฎระเบยบเรองการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพทมอยในประเทศไทยนนยงไมชดเจน

อกทงยงไมทราบวาการใชกฎระเบยบดงกลาวสงผลอยางไรตอการดาเนนงานวจยและพฒนาใน

องคกรวจยและพฒนาดานทรพยากรชวภาพในประเทศไทย คาดวาผลการศกษาของโครงการวจยน

จะสามารถนามาเปนขอมลหรอองคความรในการ

1. ประเมนประสทธภาพในการใชกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในประเทศไทยโดยเนนการใชประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ

พชเปนกรณศกษา

2. ประเมนการบรหารจดการดานกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย โดยเนนการใชประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพพชเปนกรณศกษา

4 โปรดด (1) เลอสรร ธนสกาญจน และคณะ, รายงานโครงการศกษากฎหมายทเกยวของในการจดการความหลากหลายทางชวภาพท

ยงยน: การเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชน เสนอตอ คณะกรรมการบรหารโครงการพฒนาองคความรและศกษา

นโยบายการจดการทรพยากรชวภาพในประเทศไทย. 2541. (2) เลอสรร ธนสกาญจน และคณะ, รายงานโครงการสญญาการเขาถง

ทรพยากรชวภาพและทรพยากรพนธกรรม เสนอตอ ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต. 2543. (3) จกรกฤษณ ควรพจน

และคณะ, รายงานผลการวจยกฎหมายดานทรพยากรชวภาพของประเทศไทย สนบสนนทนโดย สถาบนทรพยากร ธรรมชาตและความ

หลากหลายทางชวภาพ และศนยความหลากหลายทางชวภาพ. 2545. และ (4) สมชาย รตนชอสกล, รายงานการศกษาฉบบสมบรณ

เรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรพนธกรรมพช : ขอเสนอแนะเชงนโยบายสาหรบประเทศไทย สนบสนน

โดย สานกงานกองทนสนบสนนการวจย. 2549.

20

3. ประเมนผลกระทบของกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนตอการทางานวจยและพฒนาดานเทคโนโลยชวภาพในประเทศไทย

1.3 วตถประสงคโครงการ

1. เพอศกษาสถานภาพปจจบนในเรองการบรหารจดการดานกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนา โดยใชการเขาถง

และการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพพชเปนกรณศกษา

2. เพอวเคราะหผลกระทบของกฎระเบยบทมตอการดาเนนงานวจยดานทรพยากรชวภาพ โดย

มงเนนทการศกษาผลกระทบจากการใชทรพยากรชวภาพพชในองคกรวจยและพฒนาใน

ประเทศไทย

3. เพอจดทาขอเสนอแนะเชงนโยบาย รวมทงแนวทางการบรหารจดการเรองกฎระเบยบการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนใหแกองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย โดยมงเนน

เรองการบรหารจดการทรพยากรชวภาพพชเพอเปนการสงเสรมใหการดาเนนการวจยและ

พฒนาดานเทคโนโลยชวภาพเปนไปอยางมประสทธภาพ

1.4 ขอบเขตการดาเนนงาน

1. ดาเนนการจดทาวรรณกรรมปรทศน ในเ รองกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพตามหลกการทอนสญญาความหลากหลายทาง

ชวภาพกาหนดไว

2. ดาเนนการจดทาแบบสอบถามเรองความตระหนกและการใชกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรพฒนาและวจยตางๆ ในประเทศ

ไทย โดยเนนการใชประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพพชเปนกรณศกษา

3. ดาเนนการสมภาษณผบรหาร ผเชยวชาญ นกวจยอาวโส หรอผทเกยวของ ในหนวยงานท

ทางานวจยและพฒนาทใชทรพยากรชวภาพในการวจย เชน สถาบนวจย องคกรวจยและ

พฒนา มหาวทยาลยตางๆ (โดยจะมงเนนทการทางานวจยและพฒนาทใชทรพยากรชวภาพ

พช) รวมทง หนวยงานทเปนผรบผดชอบในการออกกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในประเทศไทย

4. ดาเนนการจดงานสมมนาระดมความเหนเฉพาะกลม โดยมงเนนทนกวจยในสถาบนวจยและ

องคกรวจยตางๆ

21

5. ดาเนนการจดประชมเชงปฏบตการเพอพจารณารางรายงานการศกษาฉบบสมบรณจานวน 1

ครง

6. สรปรายงานการศกษาฉบบสมบรณ โดยประมวลและสงเคราะหเปนขอเสนอแนะเชงนโยบาย

รวมทงแนวทางการบรหารจดการเรองกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนใหแก

องคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย เพอใหการดาเนนการวจยและพฒนาเปนไปอยางม

ประสทธภาพ

1.5 ผลทคาดวาจะไดรบเมอเสรจสนโครงการ 1. รายงานฉบบสมบรณ 2. ขอเสนอแนะเชงนโยบายสาหรบองคกรวจยและพฒนาเพอการดาเนนการบรหารจดการการ

นาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนในงานวจยและพฒนาเพอใหการดาเนนการวจยและ

พฒนาเปนไปอยางมประสทธภาพ

22

บทท 2 สถานภาพปจจบนของกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพในระดบระหวางประเทศ 2.1 ความเปนมาของกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ การแลกเปลยนทรพยากรชวภาพโดยเฉพาะทรพยากรชวภาพพชนนมมาแตโบราณนบตงแต

โคลมบสออกเดนเรอไปขามมหาสมทรไปยงซกโลกตางๆ ซงการเดนทางครงนนไมเพยงแตเปนการไป

เยอนประเทศทแตกตาง แตยงมการนาเอาทรพยากรชวภาพโดยเฉพาะพชประเภทเครองเทศ และชา

ออกจากประเทศถนกาเนดนน ซงอาจจดไดวาเปนการเขาถงทรพยากรชวภาพพชในยคแรก หลงจาก

นนเมอการคมนาคมเรมเจรญขน และมการตดตอทางการคาระหวางประเทศมากขน การนาทรพยากร

ชวภาพจากประเทศหนงไปยงอกประเทศหนงกลายเปนเรองธรรมเนยมปฏบต โดยการนาทรพยากร

ชวภาพเหลานออกไปนนทาไดโดยอสระ และไมมการเกบคาธรรมเนยมใดๆ ยกเวนในกรณทเปนการ

ซอขาย

การเคลอนยายทรพยากรชวภาพโดยเฉพาะทรพยากรชวภาพพชนนเดนชดมากขนในชวงหลง

สงครามโลกครงท 2 ทมลนธรอคกเฟลเลอร (Rockefeller Foundation) ไดใหทนสนบสนนโครงการ

การปรบปรงพนธพชซงมวตถประสงคเพอใหมอาหารเพยงพอแกประชากรโลกโดยเฉพาะประชากรใน

ประเทศกาลงพฒนา ดงนนในการปรบปรงพนธนนโครงการเหลานจงเนนทชนดพชทเปนอาหารหลก

ของประชากรโลก เชน ขาว ขาวสาล และขาวโพด เปนตน การสนบสนนดงกลาวนดาเนนการโดยการ

จดตงศนยนานาชาตเพอการปรบปรงพนธพชในแหลงทมชนดพชทตองการปรบปรงนนอยอยาง

สมบรณ ปรากฎวาแหลงทมความอดมสมบรณของพชอาหารเหลานอยในประเทศทกาลงพฒนาทงสน

เชน การจดตงศนยนานาชาตเพอการปรบปรงขาวโพด ขาวสาล (International Maize and Wheat

Improvement Centre: CIMMYT) เพอเปนศนยกลางการปรบปรงพนธขาวโพดและขาวสาลทประเทศ

เมกซโก หรอสถาบนวจยขาวนานาชาต (International Rice Research Centre: IRRI) ทประเทศ

ฟลปปนส เปนตน การจดทาโครงการการปรบปรงพนธในประเทศกาลงพฒนาในยคนนเปนทรจกกน

ในนามของการปฏวตเขยว หรอ Green Revolution ซงนอกจากจะเปนการปรบปรงพนธพชอาหารใหม

ผลผลตเพมมากขนแลวยงเปนการเกบเชอพนธกรรมพชทไดมาจากแหลงกาเนดตางๆในโลกดวย และ

การเคลอนยายพนธกรรมพชเหลานทากนอยางอสระไมมขอผกพนใดๆ

ตอมาเรมมขอถกเถยงในเรองการนาทรพยากรชวภาพพชไปใชประโยชน โดยมการตง

ขอสงเกตวา ประเทศพฒนาแลวนยมนาทรพยากรชวภาพทไดจากประเทศกาลงพฒนาไปทาการ

วจยคนควาจนกระทงไดผลตภณฑทนาไปใชเชงพาณชยได หากแตวาไมมการแบงปนผลประโยชนใดๆ

23

กลบคนสประเทศทเปนเจาของทรพยากรชวภาพ5 ขอถกเถยงในเรองการนาทรพยากรชวภาพไปใช

ประโยชนไดรบความสนใจจากองคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (Food and

Agriculture Organisation of the United Nations หรอ FAO) ซงพยายามทาหนาทประสานความ

เขาใจระหวางประเทศพฒนาแลวกบประเทศกาลงพฒนาในการสรางขอตกลงเรองการใชประโยชน

จากทรพยากรชวภาพพช โดยกลไกทใชคอ ขอมตระหวางประเทศวาดวยทรพยากรพนธกรรมพชเพอ

อาหารและการเกษตร (International Undertaking on Plant Genetic Resources for Food and

Agriculture) ซงทาการตกลงกนเปนระยะๆ ในชวงป พ.ศ. 2526 จนถงป 2534 และไดมการจดทามต

องคการอาหารและการเกษตรทวางหลกการเรองการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพพช หลกการท

สาคญทขอตกลงระหวางประเทศฯ วางไวคอการกาหนดใหทรพยากรพนธกรรมพชเปนมรดกของมวล

มนษยและสามารถนาไปใชไดโดยไมมขอจากด6 นอกจากนนยงกลาวเพมอกวาหลกการนไมขดแยง

กบสทธภายใตการคมครองพนธพช7 และเพอเปนการสรางสมดลระหวางสทธของนกปรบปรงพนธและ

เกษตรกร ขอตกลงระหวางประเทศนาเสนอสทธเกษตรกร8 (Farmers’ Rights) ขนมาหากแตวาไมได

มการอนวตการใดๆ เกยวกบสทธเกษตรกร

ความพยายามในการแกปญหาเรองความไมเปนธรรมในการนาทรพยากรพนธกรรมพชมาใช

ประโยชนจดไดวาไมประสบผลสาเรจ เนองจากขอตกลงระหวางประเทศฯ นนมสถานะเปนขอตกลงท

ไมมผลผกพนทางกฎหมาย อกทงประเทศพฒนาแลวไมใหความชวยเหลอทางดานการเงนในการอน

วตการเรองสทธเกษตรกร ทาใหขอตกลงระหวางประเทศฯ ไมมบทบาทในการแกปญหาความขดแยง

ในเรองการนาทรพยากรพนธกรรมพชไปใชประโยชน

ขอถกเถยงในเรองการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพนนยงทวความรนแรงเพมขนเมอม

ประเดนเรองทรพยสนทางปญญาเขามาเกยวของดวย ในระหวางป ค.ศ.1980s ประเทศพฒนาแลวนา

โดยประเทศสหรฐอเมรกามความพยายามทจะใหประเทศกาลงพฒนาเคารพในสนคาทอยภายใตการ

คมครองทรพยสนทางปญญา เนองจากประเทศกาลงพฒนาเปนแหลงผลตสนคาหรอผลตภณฑ

ลอกเลยนแบบโดยเฉพาะสนคาประเภทบนเทง เชน เทปเพลง วดโอเทป และผลตภณฑทมชอเสยง

เชน เสอผา กระเปา นาฬกา เปนตน การขายสนคาลอกเลยนแบบเหลานถกเรยกวาเปนการกระทา

แบบ โจรสลด (pirate) ซงกอใหประเทศเจาของสนคานนขาดทน ในทสดสหรฐอเมรกาไดนามาตราการ

แบบตางๆ มาใชเพอใหประเทศพฒนาแลวทาการปรบปรงกฎหมายทรพยสนทางปญญา หนงใน

มาตรการทสหรฐอเมรกานามาใชคอการนาประเดนเรองทรพยสนทางปญญาเขาสเวทเจรจาการคา 5 55 ดขอมลเพมเตมใน Fowler, C. and Mooney, P. 1990. Shattering: Food, Politics and the Loss of Genetic Diversity. The

University of Arizona Press. และ Pistorius, R., and van Wijk, J. 1999. The Exploitation of Plant Genetic Information: Political

Strategies in Crop Development. CABI Publishing. 6 ขอมตท 8/83 ในการประชมครงท 22nd ขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต 7 ขอมตท 4/89 ในการประชมครงท 25th ขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต 8 ขอมตท 5/89 ในการประชมครงท 25th ขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต

24

ระหวางประเทศ ซงเมอการเจรจาการคานนเสรจสนไดมการจดตงองคการคาโลก (World Trade

Organization) ขนมาเพอเปนองคกรทดแลการคาระหวางประเทศ ผลจากการจดตงองคการการคา

โลกคอการจดทาขอตกลงระหวางประเทศทเกยวของกบการคาระหวางประเทศขนมาใหประเทศ

สมาชกองคการการคาโลกอนวตการ ซงหนงในขอตกลงระหวางประเทศในการจดตงองคการการคา

โลกไดแกขอตกลงระหวางประเทศวาดวยการคาทเกยวของกบทรพยสนทางปญญา หรอขอตกลงท

รปส (Trade-related Aspects of Intellectual Property Rights) ซงเปนขอตกลงทกาหนดมาตรฐาน

ขนตาของกฎระเบยบดานทรพยสนทางปญญาทประเทศทเปนสมาชกองคการการคาโลกจะตอง

ปฏบตตาม มาตรฐานเหลานไดแกมาตรฐานกฎระเบยบทรพยสนทางปญญาทประเทศพฒนาแลวมใช

อย ประเทศสมาชกทปฏเสธการอนวตการตามขอตกลงทรปสนจะกอใหเกดผลกระทบทางดานการคา

ระหวางประเทศ เชน การควาบาตรทางการคา ซงสามารถสงผลกระทบทางดานเศรษฐกจอยางใหญ

หลวงใหกบประเทศเหลานน

ความสาเรจของประเทศพฒนาแลวในการทาให

ประเทศกาลงพฒนาปรบปรง หรอจดทา

กฎระเบยบทางดานทรพยสนทางปญญาใหเปนไปตามมาตรฐานของขอตกลงทรปสนนทาใหมการ

เรยกรองความเปนธรรมในเรองการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนมมากขน ประเทศกาลงพฒนา

ทเปนเจาของทรพยากรชวภาพมองเหนความไมเปนธรรมในลกษณะทวาทรพยากรชวภาพถกนาออก

จากประเทศของตนโดยไมมขอจากด หรอในสภาพสนคาราคาถก ภายใตหลกการทรพยากรเปนสมบต

ของมวลมนษย จากนนถกนาไปทาการวจยและพฒนา จนกระทงไดสารหรอ ผลตภณฑทมประโยชน

มมลคาทางพาณชยและไดรบการคมครองภายใตกฎหมายทรพยสนทางปญญา แตผทนาทรพยากร

ชวภาพเหลานไปไมเคยแบงปนผลประโยชนกลบคนมาสประเทศเจาของทรพยากรชวภาพนนเลย

กลาวอกนยหนงกคอทรพยากรชวภาพในประเทศทกาลงพฒนาคอวตถดบเรมตนทประเทศทพฒนา

แลวใชในการพฒนาดวยเทคโนโลยทตนมอยใหกลายเปนสนคาทมมลคาสรางรายไดใหกบประเทศ

เหลานนอยางมากมายในขณะทประเทศเจาของทรพยากรชวภาพแทบจะไมเคยไดรบสงตอบแทนจาก

การดแลรกษาหรออนรกษทรพยากรชวภาพเหลานเลย ซงตอมาไดมการใหคานยามการกระทา

ดงกลาววา โจรสลดทางชวภาพ (Biopiracy)

ดงนนสามารถกลาวไดวาโจรสลดทางชวภาพหมายถงการนาทรพยากรชวภาพจากแหลงอนท

มใชของตนมาใชในการทาวจยและพฒนาแลวนาผลตผลหรอผลตภณฑทพฒนาขนมาไปทาการ

คมครองทรพยสนทางปญญา หรอ ไปใชเชงพาณชยโดยไมมการแบงปนผลประโยชนทเกดขนจากการ

ใชทรพยากรชวภาพดงกลาวไปสแหลงทมาของทรพยากรชวภาพนน ซงปจจบนกรณทจดไดวาเปน

ลกษณะโจรสลดทางชวภาพมอยมากมายทวโลก9 สวนกรณตวอยางของโจรสลดทางชวภาพทมการ

9 หนวยงานทใหขอมลเรองโจรสลดทางชวภาพของประเทศไทยไดแก มลนธชววถ (www.biothai.net) หรอในตางประเทศนนมหลาย

หนวยงานทใหขอมลและตดตามเรองโจรสลดชวภาพ เชน GRAIN (www.grain.org) หรอ International Development Research

Centre (http://www.idrc.ca/en/ev-1-201-1-DO_TOPIC.html ) ซง IDRC ไดจดทาเวปไซตเฉพาะเรองโจรสลดชวภาพไวใน

25

กลาวถงมากทสดในประเทศไทย คอกรณเปลานอย ทบรษทยาจากประเทศญปนนาพชชนดนไปทา

การวจยและพฒนาจนไดสารทชอวา เปลาโนทอล ทมคณสมบตในการรกษาโรคกระเพาะ มการจด

สทธบตรกระบวนการผลตสารดงกลาวและในทสดมการผลตยาทมชอทางการคาวา เคลเนค จากสาร

สกดดงกลาว โดยไมมหลกฐานใดแสดงวาบรษทยาไดแบงปนผลประโยชนทเกดจากการขายยา

ดงกลาวใหกบประเทศไทย ขอถกเถยงในเรองความไมเปนธรรมในการนาทรพยากรชวภาพไปใช

ประโยชนดาเนนตอไปอยางไมมขอยตจนกระทงการถอกาเนดของอนสญญาความหลากหลายทาง

ชวภาพ

2.2 อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity)

อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพนนเปนขอตกลงระหวางประเทศดานสงแวดลอมทถก

จดทาขนมาเพอการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ จากนยามของทรพยากรชวภาพจะเหนไดวา

ทรพยากรชวภาพนนหมายความถงสงมชวตทกชนด ไดแก พช สตว จลนทรย ซงอาจจะอยในรปทยงม

ชวตอยหรอไมมชวตแลว เชน ซากพช ซากสตว อกทงยงรวมถงขอมลทางพนธกรรมของสงมชวต

เหลานนดวย ทาใหกลาวไดวาทรพยากรชวภาพนนมความหลากหลาย และความหลากหลายของ

ทรพยากรชวภาพเหลานทาใหเกดการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนไดอยางกวางขวาง

อยางไรกตามความหลากหลายของทรพยากรชวภาพไดสญหายและถกทาลายไปอยาง

รวดเรวในชวงหลายทศวรรษทผานมา ซงสาเหตสาคญททาใหความหลากหลายเหลานลดลงไปใน

อตราทรวดเรวกคอการกระทาของมนษย โดยเฉพาะการตดไมทาลายปา ซงเปนการทาลายแหลงของ

ความหลากหลายทางชวภาพทสาคญ ดวยการตระหนกถงภาวะวกฤตของการสญเสยความ

หลากหลายทางชวภาพทโลกกาลงเผชญอย ทาใหมการเรยกรองทจะอนรกษความหลากหลายทาง

ชวภาพและสารพนธกรรมทมตอสงแวดลอมและความเปนอยของมนษย รวมทงคณคาในดาน

อตสาหกรรมและพาณชยกรรม

เพอตอบสนองตอภาวะวกฤตทเกดขนตอความหลากหลายทางชวภาพ โครงการสงแวดลอม

แหงสหประชาชาตจงไดจดทาอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological

Diversity หรอ CBD) ขน อนสญญาฯ ไดเปดใหมการลงนามในการประชมสดยอดเกยวกบสงแวดลอม

เมอเดอนมถนายน พ.ศ. 2535 และขณะนมประเทศใหสตยาบนแลวจานวน 191 ประเทศ10

อนสญญาฯ มวตถประสงคหลก 3 ประการ11 คอ

www.captainhookawards.org; นอกจาก McGown ไดรวบรวมตวอยางกจกรรมทจดวาเปน โจรสลดทางชวภาพ ในทวปแอฟรกาไว

โดยดไดจาก McGown J. 2006. Out of Africa: Mysteries of Access and Benefit Sharing. Edmonds Institute in cooperation

with African Centre for Biosafety. (www.edmonds-institute.org/outofafrica.pdf เขาเมอ กรกฎาคม 2552) 10 ขอมลเมอ พฤศจกายน พ.ศ. 2552 ซงจากขอมลนประเทศไทยเปนประเทศลาสดทใหสตยาบนตออนสญญาวาดวยความ

หลากหลายทางชวภาพเมอวนท 19 พฤศจกายน 2546 และมผลเปนสมาชกของอนสญญาฯ เมอวนท 29 มกราคม 2547 11 มาตรา 1 ของอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ

26

1. เพอสงเสรมการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพของโลกเพอประโยชนของชนรน

ตอไป

2. เพอการใชประโยชนในทรพยากรชวภาพอยางยงยน

3. เพอใหมการแบงปนผลประโยชนทไดจากการใชทรพยากรชวภาพอยางเปนธรรม

เพอใหเปนไปตามเจตนารมณทตงไว อนสญญาฯ ไดกาหนดกรอบและนโยบายทเกยวกบการ

จดการความหลากหลายทางชวภาพ โดยสงเสรมใหประเทศสมาชกกาหนดแนวทางการอนรกษใน

ดนแดนของตนเอง อนสญญาฯ ไดวางหลกการตางๆ ไว ดงสรปใน ตารางท 2

ตารางท 1 แสดงสาระสาคญทอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพกาหนดขนเพอใหภาคสมาชกปฏบตเพอใหบรรลวตถประสงคทอนสญญาฯ ไดวางไว

อนสญญาฯ วางพนธกรณใหภาคสมาชกตอง

• วางกลยทธ แผน และโปรแกรมระดบชาตเพออนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทาง

ชวภาพอยางยงยน

• จาแนก วนจฉย และตดตามตรวจสอบองคประกอบของความหลากหลายทางชวภาพท

สาคญ

• วางระบบพนทคมครอง จดการทรพยากรชวภาพ ฟนฟระบบนเวศเสอมโทรม ควบคมชนด

พนธตางถน และคมครองชนดพนธทถกคกคาม

• จดตงสงอานวยความสะดวก เพออนรกษพช สตว จลนทรย นอกถนทอยอาศยตาม

ธรรมชาต และนามาตรการฟนฟ ฟนสภาพและนากลบคนสธรรมชาต มาใชกบพนธทถก

คกคาม

• ดาเนนมาตรการเพอใหมการใชประโยชนอยางยงยน รวมทงใหแรงจงใจทางเศรษฐกจและ

สงคม

• วางโปรแกรมฝกอบรม ใหการศกษา และการวจย

• เอออานวยการเขาถงทรพยากรพนธกรรมบนเงอนไขการตกลงรวมกน และภายใตการ

เหนชอบซงไดแจงลวงหนาตอภาคผใหทรพยากรพนธกรรม

• สงเสรมการเขาถงเทคโนโลยทเกยวของ

• สงเสรมความรวมมอทางวทยาศาสตรและวชาการ รวมทงการแลกเปลยนขอมลขาวสารท

เกยวกบความหลากหลายทางชวภาพ

• จดหาเงนทนสาหรบใหประเทศกาลงพฒนาไดอนวตการตามอนสญญาฯ

ทมา: สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม 2539

27

2.3 ทรพยากรชวภาพ: จากมรดกรวมของมวลมนษยสสทธอธปไตยของรฐ อนสญญาฯ ชวยทาใหกรณพพาทเรองความไมเปนธรรมในการนาทรพยากรชวภาพลดลงได

เนองจากอนสญญาฯ ไดเปลยนหลกการของการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชน โดยไดยกเลก

แนวคดทวาทรพยากรชวภาพเปนสมบตของมวลมนษยและเสนอแนวคดใหมทมนษยควรมตอการใช

ทรพยากรชวภาพขนโดยกลาววาประเทศหรอรฐมสทธอธปไตยเหนอทรพยากรชวภาพในเขตแดนของ

ตน และรฐบาลแตละประเทศมอานาจในการกาหนดหลกเกณฑ และเงอนไขในการเขาถงทรพยากร

ชวภาพในประเทศของตน 12

นอกจากการสรางแนวความคดใหมเรองสทธอธปไตยในทรพยากรชวภาพภายใตอาณาเขต

ของรฐแลว อนสญญาฯ ไดวางหลกการทเรยกวา การเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพขนมาซงหลกการเหลานไดรบการยอมรบอยางแพรหลายจนกลายเปนทมาของ

กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพทนามาพฒนาใชกนใน

ปจจบน โดยอนสญญาฯ ไดกาหนดหลกการการเขาถงทรพยากรชวภาพไวในมาตรา 15 ภายใตหวขอ

การเขาถงทรพยากรพนธกรรม มาตรานกาหนด หลกเกณฑทประเทศเจาของทรพยากรชวภาพควร

นาไปปฏบตในการพจารณาเพอการอนญาตการเขาถงทรพยากรชวภาพในประเทศหรอในเขตแดน

ของตน โดยหลกการการเขาถงทรพยากรชวภาพทอนสญญา นาเสนอคอ การแสดงความยนยอมซงได

แจงลวงหนา (Prior Informed Consent) การตกลงรวมกน (Mutually Agreed Terms) และการ

แบงปนผลประโยชน (Benefit Sharing)

1) ความยนยอมซงไดแจงลวงหนา (Prior Informed Consent) ความยนยอมทไดแจงลวงหนา

เปนหลกการทปฏบตใชในวงการแพทยโดยแพทยหรอผใหการดแลรกษาทจะทาการรกษา หรอการ

ปฏบตใดๆ ตอผรบการปฏบต แพทย หรอผทาการดแลรกษามหนาททจะตองแจงใหผไดรบการดแล

รกษาทราบถงความเสยง หรออนตรายทจะเกดขนตอรางกายเมอใชกระบวนการดแลรกษานนๆ เพอท

ผทจะไดรบการดแลรกษานนสามารถตดสนใจวาจะเขาทาการดแลรกษาดวยกระบวนการหรอกรรมวธ

ดงกลาวหรอไม13 อนสญญาฯ นาหลกการนมาใชกบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน โดย

หมายความใหผทขอเขาถงทรพยากรชวภาพมหนาทสงแผนการวจยและพฒนามาพรอมกบการยนขอ

อนญาตเพอทาการเขาถงทรพยากรชวภาพตอหนวยงานทรบผดชอบของประเทศผจดหาทรพยากร

12 อารมภบท มาตรา 3 และมาตรา 15 (1) ของอนสญญาฯ 13 Black’s law dictionary by Henry Campbell Black 6th ed. กลาวไววา ‘Informed consent is the name for a general principle

of law that a physician has a duty to disclose what a reasonably prudent physician in the medical community in the

exercise of reasonable care would disclose to his patient as to whatever grave risks of injury might be incurred from a

proposed course of treatment, so that a patient, exercising ordinary care for his own welfare, and faced with a choice of

undergoing the proposed treatment, or alternative treatment, or none at al, may intelligently exercise his judgment by

reasonably balancing the probable risks against the probable benefits’. หนา 779.

28

ชวภาพ 14 นอกจากนนผเขาถงทรพยากรชวภาพจะตองเตรยมขอมลอนๆทเกยวของกบการใช

ทรพยากรชวภาพทตนตองการเขาถงและสงขอมลเหลานใหกบหนวยงานรบผดชอบของประเทศผ

จดหาทรพยากรชวภาพดวย

2) การตกลงรวมกน (Mutually Agreed Terms) เมอประเทศเจาของทรพยากรชวภาพ

อนญาตใหมการเขาถงหรอใชทรพยากรชวภาพของตน ผจดหาทรพยากรชวภาพและผทตองการใช

ทรพยากรชวภาพ จะทาการเจรจาเพอตกลงเงอนไขการอนญาตใหใชทรพยากรชวภาพจนไดขอตกลงท

เหนพองตองกน ซงองคประกอบของขอตกลงนนจะแตกตางกนไปขนอยกบการเจรจาตอรอง หรอ

ลกษณะของงานวจย

3) การแบงปนผลประโยชน (Benefit Sharing) หนงในขอตกลงทเจรจาและเหนพองกนนน

จะตองมเงอนไขเรองการแบงปนผลประโยชนทไดจากการใชทรพยากรชวภาพอยางเปนธรรมดวย

มาตรา 16 ของอนสญญาฯ กาหนดเรองการเขาถงและการถายทอดเทคโนโลย ขอกาหนดนเปนขอ

แลกเปลยนกบการอนญาตใหใชทรพยากรชวภาพ อนสญญาฯ ตระหนกถงความแตกตางระหวาง

ประเทศพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนา เนองจากประเทศพฒนาแลวสวนใหญเปนประเทศทม

เงนทนสงกวาและเทคโนโลยทกาวหนากวาประเทศกาลงพฒนา แตมทรพยากรชวภาพทจากด สวน

ประเทศกาลงพฒนาสวนใหญนนมทรพยากรชวภาพอยอดมสมบรณ หากวามขอจากดในเรอง

ความกาวหนาทางเทคโนโลยและเงนทน ดงนนเมอมาตรา 15 นนกาหนดใหประเทศเจาของทรพยากร

ชวภาพอานวยความสะดวกเรองการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชน โดยขอแลกเปลยนคอการ

แบงปนผลประโยชนซงผลประโยชนรปแบบหนงทอนสญญาฯ สนบสนนใหมการแลกเปลยนคอ ซง

โอกาสในการถายทอดเทคโนโลยนนนาจะเปนการถายทอดเทคโนโลยจากประเทศพฒนาแลวไปส

ประเทศกาลงพฒนา และเทคโนโลยทถายทอดนนควรเปนเทคโนโลยทเกยวของกบการอนรกษและใช

ประโยชนทรพยากรชวภาพอยางยงยนและไมกอใหเกดอนตรายตอสงแวดลอม

2.4 กฎระเบยบระหวางประเทศทเกยวของกบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพหลงอนสญญาฯ

หลกการเรองการเขาถงและแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในอนสญญาฯ

เปนทรจกและยอมรบในระดบสากลนนสงผลใหเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพเปนเรองทนานา

ประเทศใหความสนใจ และทาใหกฎระเบยบระหวางประเทศทเกยวของกบการเขาถงทรพยากรชวภาพ

ทบญญตขนมาหลงการถอกาเนดของอนสญญาฯ นาหลกการของอนสญญาฯ มาประยกตใช ปจจบน

14 Biber-Klemm, S. and Martinez, S. Access and Benefit Sharing: Good Practice for Academic Research on Genetic

Resources. Swiss Academy of Sciences. Bern Switzerland. หนา 12.

29

นกฎระเบยบระหวางประเทศทเกยวของกบการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชนท

เกดขนมาภายหลงการกอตงอนสญญาฯ ไดแก

2.4.1 สนธสญญาระหวางประเทศดานทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหารและการเกษตร

อยภายใตการดแลขององคการอาหารและการเกษตร

2.4.2 แนวปฏบตบอนนวาดวยการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชน

ทไดรบเนองจากการใชประโยชนอยางเทาเทยมและเปนธรรม

2.4.3 ระบอบระหวางประเทศวาดวยการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน (อยระหวาง

การเจรจาจดทา)

2.4.1 สนธสญญาระหวางประเทศดานทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหารและ

การเกษตร อยภายใตการดแลขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (International Treaty on Plant Genetic Resources for Food and Agriculture, ITPGRFA) สนธสญญาระหวางประเทศดานทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหารและการเกษตร หรอ

ITPGRFA ภายใตการดแลขององคการอาหารและการเกษตร เปนความตกลงระหวางประเทศทพฒนา

มาจากขอถอปฏบตระหวางประเทศวาดวยทรพยากรพนธกรรมพช (International Undertaking on

Plant Genetic Resources) ซงเปนขอตกลงระหวางประเทศทไมมพนธะผกพนทางกฎหมายในเรอง

การใชทรพยากรพนธกรรมพช

ดงทไดกลาวมาในตอนตนแลววาองคการอาหารและการเกษตรภายใตองคการสหประชาชาต

ไดพยายามทจะแกปญหาความขดแยงในเรองการใชประโยชนจากทรพยากรพนธกรรมพช โดยใช

ขอตกลงระหวางประเทศฯ เปนเครองมอ หากวาความพยายามนนไมประสบผลสาเรจ อยางไรกตามม

ความตระหนกถงความจาเปนในการหาขอปฏบตในเรองการใชประโยชนอยางยงยนซงทรพยากร

พนธกรรมพชเพออาหารและการเกษตร15 โดยเฉพาะในเรองการเขาถงเชอพนธกรรมทเกบรกษาไว

นอกสถานทปลก (ex situ collections) และเรองสทธเกษตรกร ดงนนองคการอาหารและการเกษตร

ของสหประชาชาตจงไดนาขอถอปฏบตระหวางประเทศมาแกไขปรบปรงเพอใหหลกการนนสอดคลอง

กบหลกการของอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ จนในทสดกลายเปนสนธสญญาระหวาง

ประเทศดานทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหารและการเกษตร (สนธสญญาฯ)ซงเปนขอตกลงระหวาง

ประเทศทมผลบงคบใชทางกฎหมาย

15 ในการประชมทมการเปดใหประเทศตางๆ ลงนามในอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพเปนครงแรกทประเทศไนโรบนน ไดมการ

ยอมรบขอตกลงไนโรบ (Nairobi Final Act) ในขอตกลงนนมการยอมรบในเรอง ความสมพนธระหวางอนสญญาความหลากหลายทาง

ชวภาพกบการสนบสนนการเกษตรอยางยงยน ซงเรงใหมการพฒนาความชวยเหลอและความรวมมอระหวางอนสญญาความ

หลากหลายทางชวภาพกบระบบโลกเพอการอนรกษและใชประโยชนอยางยงยนซงทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหารและการเกษตร

30

สนธสญญาฯ จดทาขนเมอวนท 3 พฤศจกายน พ.ศ. 2543 และมผลบงคบใชเมอวนท 29

มถนายน พ.ศ. 2546 และขณะนมประเทศสมาชกจานวน 120 ประเทศ16 สนธสญญาฯ มวตถประสงค

เพอ “อนรกษและใชประโยชนอยางยงยนของทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหารและการเกษตร และม

การแบงปนผลประโยชนทไดจากการใชทรพยากรพนธกรรมพชอยางเทาเทยมและเปนธรรมเพอ

การเกษตรอยางยงยนและความมนคงทางอาหาร โดยสอดคลองกบอนสญญาความหลากหลายทาง

ชวภาพ”17

2.4.1.1 สนธสญญาฯ กบการเขาถงทรพยากรพนธกรรมพชและแบงปนผลประโยชน

สนธสญญาฯ จดใหมการเขาถงทรพยากรพนธกรรมพช กลไกทสนธสญญาฯ ฉบบนวางไวคอ

การสรางระบบพหภาคในการเขาถงทรพยากรพชทกาหนดไวในรายการจานวน 64 ชนด ซงรายการ

ดงกลาวครอบคลมพชเกอบทกชนด โดยแบงเปนพชเพอการเพาะปลกทใชเปนอาหารและพชอาหาร

สตว

สนธสญญาฯ กาหนดวาทรพยากรพนธกรรมพชทจะอยภายใตระบบพหภาคจะครอบคลม

ทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหารและการเกษตรซงกาหนดไวในภาคผนวก 1 ของสนธสญญาฯ โดย

ทรพยากรพนธกรรมพชทอยภายใตระบบพหภาคตองมลกษณะสองประการคอ ตองเปนทรพยากร

พนธกรรมพชซงอยภายใตการจดการและการควบคมของภาคสมาชก และ เปนทรพยากรทเปนขอมล

หรอความรสาธารณะ โดยหลกเกณฑการเขาถงและใชประโยชนซงทรพยากรพนธกรรมพชในระบบพห

ภาคนกาหนดไววา ทรพยากรพนธกรรมพชทไดรบจากการเขาถงภายใตสนธสญญาฯ จะตองถก

นามาใชเพอการวจยปรบปรงพนธ และเพอการฝกอบรมการปรบปรงพนธพชเพออาหารและ

การเกษตรเทานน การใชโดยมวตถประสงคดานอน เชน เคมภณฑ ยา หรอการใชทางอตสาหกรรม

อยางอนทไมเกยวกบอาหารและเกษตรกรรมจะไมอยในขอบเขตการบงคบของสนธสญญาฯ การ

เขาถงทรพยากรพนธกรรมพชทอยในระบบพหภาคจะกระทาโดยผานขอตกลงถายโอนวสดฉบบ

มาตรฐาน(Standard Material Transfer Agreement หรอ SMTA) ทองคกรบรหาร (Governing

Body) เปนผจดทาขน ขอตกลงการถายโอนวสดฉบบมาตรฐานนนแลวเสรจในป พ.ศ. 2549 และ

ปจจบนไดมผลบงคบใชเปนทเรยบรอยแลว

อนสญญาฯ และ สนธสญญาฯ นมความแตกตางทสาคญอย 2 ลกษณะ คอ

1) ในขณะทอนสญญาฯ วางกรอบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจาก

การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ แบบไมมการจากดชนดของทรพยากรพนธกรรมหรอลกษณะ

การนาทรพยากรชวภาพนนไปใชประโยชน สนธสญญาฯ นใชบงคบกบทรพยากรพนธกรรมพชเพอ

อาหารและการเกษตรกรรมเทานน ดงทมาตรา 12.3 (เอ) ของสนธสญญาฯ ไดกาหนดวาการเขาถง

16 ขอมลเมอ กรกฎาคม 2552 17 มาตรา 1 ของสนธสญญาระหวางประเทศวาดวยทรพยากรพนธกรรมพชเพออาหารและการเกษตร

31

ทรพยากรพนธกรรมพชจะตองกระทาเพอการใชประโยชนและการอนรกษสาหรบการวจยปรบปรงพนธ

และการฝกอบรมเพออาหารและการเกษตร การเขาถงทรพยากรพนธกรรมพชเพอวตถประสงคในการ

อน ใหอยภายใตบงคบของขอตกลงระหวางประเทศอน เชน อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ

หรอ ภายใตขอตกลงเกยวกบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนทจะมการจดทาขนในอนาคต

2) กลไกทนามาใชภายใตอนสญญาฯ กบสนธสญญานนแตกตางกน โดยทเปนท

ชดเจนวากลไกทสนธสญญาฯ นามาใชคอการเขาถงผานระบบพหภาค ทดาเนนการภายใตขอตกลง

ถายโอนวสดฉบบมาตรฐาน กลไกทจะเกดขนจากการเขาถงภายใตอนสญญาฯ นนมแนวโนมทจะเปน

แบบทวภาค คอเปนขอตกลงระหวางผจดหาทรพยากรชวภาพ กบ ผขอเขาถงทรพยากรชวภาพ

สนธสญญาฯ กาหนดใหผทเขาถงและใชประโยชนจากทรพยากรพนธกรรมพชในระบบพห

ภาคจายคาตอบแทนการใชประโยชน โดยจาแนกผลประโยชนเปนผลประโยชนในรปเงนและ

ผลประโยชนทเปนเทคโนโลย ผลประโยชนทเกดจากการแบงปนผลประโยชนตามสนธสญญาฯ จะ

ไมไดจายใหแกภาคสมาชกประเทศใดประเทศหนงเปนการเฉพาะแมวาประเทศนนจะเปนเจาของ

ทรพยากรพนธกรรมพชกตาม หากแตจายใหแกกองทน ซงจดตงขน18 ซงกองทนนจะถกนาไปใชใน

กจกรรมตางๆ ตามทกาหนดไวในสนธสญญาฯ อยางไรกตามกลไกการแบงปนผลประโยชนภายใต

สนธสญญาฯ นกยงขาดความชดเจนอย และทาใหเกดขอถกเถยงวาสนธสญญาฯ จะใชกลไกใดในการ

ตดสนอยางเปนธรรมวาผใดสมควรจะเปนผรบผลประโยชน

2.4.2 แนวปฏบตบอนนวาดวยการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปน

ผลประโยชนทไดรบเนองจากการใชประโยชนอยางเทาเทยมและเปนธรรม (Bonn Guidelines on Access to Genetic Resources and Fair and Equitable Sharing of the Benefits Arising out of Their Utilization) นบตงแตอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพกอกาเนดขน เรองการแบงปนผลประโยชน

เปนเรองทไดรบความสนใจจากประเทศตางๆ และมความพยายามทจะพฒนากฎระเบยบทสอดคลอง

กบหลกการของอนสญญาฯ หากแตจะเหนไดวาการนาไปใชทางปฏบตนนยงไมแพรหลาย อกทง

อนสญญาฯ นนกาหนดกรอบกวางๆ แตไมไดใหคาแนะนาหรอแนวทางการนาไปปฏบตทชดเจน ดงนน

สมชชาภาคอนสญญาฯ ในการประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ สมยท 4 เมอ พฤษภาคม พ.ศ. 2541

ไดมมตจดตงคณะผเชยวชาญวาดวยการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนทมความสมดลในภมภาค

และสมชชาภาคอนสญญาฯ ในการประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ สมยท 5 เมอ พฤษภาคม พ.ศ.

2543 ไดมมตจดตงคณะทางานเฉพาะกจวาดวยการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน ซงการจดตง

คณะผเชยวชาญและคณะทางานเฉพาะกจวาดวยการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนขนมานกเพอ

18 มาตรา 19.3 (เอฟ) ของสนธสญญาฯ

32

จดทาแนวทาง ขอเสนอแนะ และขอสรป ในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนภายใตกรอบ

การดาเนนงานของอนสญญาฯ

ผลสบเนองจากการประชมคณะผเชยวชาญ และคณะทางานเฉพาะกจวาดวยการเขาถงและ

การแบงปนผลประโยชน คอการจดทาแนวปฏบตบอนนวาดวยการเขาถงทรพยากรชวภาพและการ

แบงปนผลประโยชนทไดรบเนองจากการใชประโยชนอยางเทาเทยมและเปนธรรม (Bonn Guidelines

on Access to Genetic Resources and Fair and Equitable Sharing of the Benefits Arising out

of Their Utilization) หรอ แนวปฏบตบอนน ซงแนวปฏบตนมวตถประสงคเพอชวยประเทศสมาชก รฐ

หรอผมสวนเกยวของตางๆ ในการพฒนากลไกเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพ ซงกลไกเหลานรวมถง การจดทากฎระเบยบและการบรหาร หรอการวางนโยบาย

เรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจะเปนไปตามวตถประสงคของอนสญญาฯ

ตารางท 2 แนวปฏบตบอนนวาดวยการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชนทไดรบเนองจากการใชประโยชนอยางเทาเทยมและเปนธรรม (แนวปฏบตบอนน)

แนวปฏบตบอนนวาดวยการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชนทไดรบ

เนองจากการใชประโยชนอยางเทาเทยมและเปนธรรม (แนวปฏบตบอนน) แนวปฏบตบอนนเปนแนวทางปฏบตทไมมผลผกพนทางกฎหมายทคณะทางานเฉพาะกจ

ของอนสญญาฯ ไดรวมกนจดทาขนเพอใหประเทศสมาชกนาไปใชในการพฒนาระบบการเขาถง

ทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชนทเหมาะสมกบประเทศของตนเอง

แนวทางปฏบตบอนนวางแนวทางในเรอง • บทบาท ความรบผดชอบ และความรวมมอ ระหวางฝายทเกยวของ เชน ผขอเขาถง

ทรพยากรชวภาพ หรอผจดสรรทรพยากรชวภาพ • หลกการและกลไกทควรปฏบตในเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพ ซงไดแก ความ

เหนชอบทไดแจงลวงหนา สาระสาคญทฝายทเกยวของควรจะตกลงรวมกน ในการ

เขาถงทรพยากรชวภาพ ซงรวมถงมการแบงปนผลประโยชนอยางเปนธรรม • ประเภทของผลประโยชนทควรทาการเจรจาตอรอง • กลไกในการอนรกษ หรอ เกบรกษาความร นวตกรรม และการใชภมปญญาทองถน ท

เกยวของกบการอนรกษและใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน • เรองอนๆ ทอาจเกยวของในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน เชน การเฝา

ระวง การสงรายงาน การระงบขอพพาท

33

หลกการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชนภายใตแนวปฏบตบอนน

หลกการเขาถงทรพยากรชวภาพภายใตแนวปฏบตบอนนตงอยบนพนฐานของวตถประสงค

ในอนสญญาฯ กลาวคอเพอใหเกดการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน โดยให

ประเทศสมาชกมการวางแผน หรอการวางกลไกการเขาถงทรพยากรชวภาพระดบประเทศ โดยกลไก

ดงกลาวควรจะเปนไปตามหลกการเหนชอบทไดแจงลวงหนา ครอบคลมขนตอนตงแตกจกรรมกอน

การเขาถงทรพยากรชวภาพ การวจยและพฒนาทเกยวของกบทรพยากรชวภาพ การนาทรพยากร

ชวภาพไปใชประโยชนในเชงพาณชย หรอดานอน และการแบงปนผลประโยชน

หลกการเขาถงทรพยากรชวภาพภายใตแนวปฏบตบอนน ตองคานงถง ความแนนอน และ

ความชดเจนของกฎหมาย อกทงการเขาถงทรพยากรชวภาพและขอจากดในการเขาถงทรพยากร

ชวภาพนนตองโปรงใส ตงอยบนพนฐานของกฎหมายและไมขดแยงกบวตถประสงคของอนสญญาฯ

นอกจากนน แนวปฏบตบอนนไดวางแนวทางในการจดการเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพไวดวย

โดยมขอแนะนาวาประเทศทเปนเจาของทรพยากรชวภาพควรจะมหนวยงานกลาง (focal point) ททาหนาทเปนผอนญาต และควรมการวางเงอนไขหรอขอกาหนดในการเขาถงในระดบ

ตางๆ อยางชดเจน กระบวนการในการเขาถงทรพยากรชวภาพนนควรเปนกระบวนการทไมยงยาก

ซบซอนและมคาใชจายนอยทสด อกทงยงกาหนดรายการ หรอขอมล ทหนวยงานรบผดชอบของ

ประเทศเจาของทรพยากรชวภาพควรตรวจสอบหรอรองขอจากผขอเขาถงทรพยากรชวภาพเมอทำ

การพจารณาอนมตการเขาถงทรพยากรชวภาพ เชน วตถประสงคในการขอเขาถงและผลทคาดวา

จะไดรบ ชนดของทรพยากรชวภาพทจะขอเขาถง หนวยงานทจะมความรวมมอกบผขอเขาถง ความ

เปนไปไดทจะมบคคลทสามเขามาเกยวของกบการใชทรพยากรชวภาพ การดแลรกษาขอมลทเปน

ความลบ เปนตน ในขนตอนการจดการเรองขอตกลงรวมกน (mutually agreement) แนวปฏบต

บอนนเสนอหลกการพนฐานในการดาเนนการเจรจาขอตกลงรวมกน เชน กฎระเบยบจะตองแนนอน

และชดเจน และควรมกลไกททาใหคาดาเนนการเจรจาตอรองนอยทสด (เชน การเจรจาตกลงควรทา

เปนลายลกษณอกษรและดาเนนการใหเสรจภายในระยะเวลาทเหมาะสม ควรมการจดทากรอบ

ขอตกลงมาตรฐานทสามารถนามาปรบใชไดเรวขนเมอมการขอเขาถงซาอกครง หรอควรทาการ

พฒนาสญญาการถายโอนวสดชวภาพมาตรฐานสาหรบการเขาถงทรพยากรชวภาพประเภทหนงๆ

หรอการใชลกษณะหนงๆ19 เปนตน) นอกจากนนแนวปฏบตบอนนยงนาเสนอเนอหาทจาเปนจะตอง

มในการเจรจาตกลงรวมกน เชน ชนดของทรพยากรชวภาพทจะมการเขาถง เงอนไขการใชทรพยากร

ชวภาพนนๆ หรอ การดแลการเกบรกษาความลบ การแบงปนผลประโยชน เปนตน

19 ดรายละเอยดเพมเตมในภาคผนวก 4

34

การแบงปนผลประโยชน

กลไกการแบงปนผลประโยชนเปนวตถประสงคหลกขอหนงของอนสญญาฯ การแบงปน

ผลประโยชนนนไมมหลกเกณฑทแนนอน ผลประโยชนทจะทาการแบงปนขนอยกบการตกลงรวมกน

ของทงสองฝายคอฝายผใหทรพยากรชวภาพและฝายผเขาถงทรพยากรชวภาพ แตสงทควรคานงถง

เมอมการตกลงกนในเรองการแบงปนผลประโยชนคอ รปแบบของผลประโยชนทสามารถแบงปน ซง

รปแบบนนมทงทอยในรปเงน และรปแบบทไมใชเงน เชน การเขาถงขอมลและผลงานวจยและพฒนา

การถายทอดเทคโนโลย การเขารวมวจย การพฒนาความรความสามารถของนกวจยทองถน การ

เขารบการฝกอบรม เปนตน20 อนๆ

แนวปฏบตบอนนนาเสนอแนวทางทสนบสนนใหทกฝายทเกยวของกบการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพปฏบตตามกฎระเบยบทจดทาขน ใหมกลไกการเฝา

ระวงวาการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพนนเปนไปตามเงอนไขทกาหนดไวหรอไม รวมถง

แนวทางการระงบขอพพาท และการกาหนดบทลงโทษในกรณทมการละเมดกฎระเบยบ หรอ

นโยบายของรฐดานการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ

2.4.3 ระบอบระหวางประเทศวาดวยการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน (International Regime on Access and Benefit Sharing) ระบอบระหวางประเทศวาดวยการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนนนกาลงอยระหวางการ

เจรจาตกลง ซงแนวความคดในการจดตงระบอบระหวางประเทศวาดวยการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนนนเกดขนเมอคราวประชมสดยอดแหงโลกวาดวยการพฒนาอยางยงยน หรอ World

Summit on Sustainable Development (WSSD) เมอเดอนกนยายน 2545 ณ นครโจฮนเนส เบอรก

สาธารณรฐแอฟรกาใต โดยทประชมไดเรยกรองใหประเทศตางๆ มการตกลงระบอบระหวางประเทศ

วาดวยการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชนเพอเปนการสงเสรม และรบประกนวา

มการแบงปนผลประโยชนอยางเปนธรรมจากการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชน อยางไรกตามไม

มความชดเจนถงความจาเปนในการจดตงระบอบระหวางประเทศฯ น

20 ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนยชวภาพแหงชาต ,“การเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชน,2550 ,น 28

(ขอ 8 การแบงปนผลประโยชน)

35

สมชชาภาคอนสญญาฯ ไดมอบหมายใหคณะทางานเฉพาะกจวาดวยการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพดาเนนการเจรจาตอรองเรองระบอบระหวางประเทศฯ

ซงคณะทางานเฉพาะกจฯ ไดจดประชมเพอเจรจาในเรองระบอบระหวางประเทศฯ ขนแลว 7 ครง โดย

การประชมครงลาสดนน จดขนเมอวนท 2-8 เมษายน พ.ศ. 2552 ณ องคการศกษาวทยาศาสตรและ

วฒนธรรมแหงสหประชาชาต (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization,

UNESCO) กรงปารส ประเทศสาธารณรฐฝรงเศล ประเทศไทยไดสงผแทนเขารวมเจรจาซง

ประกอบดวยผเชยวชาญของหนวยงานตางๆ จาก 3 กระทรวงหลก คอ กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม กระทรวงเกษตรและสหกรณ และกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงมบทบาท

สาคญตอความหลากหลายทางชวภาพ ซงประกอบดวยหนวยงานดงตอไปน สานกงานนโยบายและ

แผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต กรมปาไม

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กรมปศสตว

ในการประชมครงสดทายนเปนการเจรจาในกรอบของเอกสาร Operational text ซง

Conference of Parties ของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ครงท 9 (COP 9) ได

กาหนดประเดนเจรจาไว 5 ประเดน คอ (1) วตถประสงค (2) ขอบเขต (3) การปฏบตตาม (4) การ

แบงปนผลประโยชนอยางเทาเทยมและยตธรรม และ (5) การเขาถง ซงคณะเจรจาประเทศไทยได

กาหนดทาทเกยวกบเรองนดงตอไปน

ก. วตถประสงค (objective) โดยประเทศไทยใหการสนบสนนใหมการดาเนนการตาม

วตถประสงคทง 3 ขอ ของอนสญญาฯ ดวยความเชอทวาระบอบนานาชาตจะเปนเครองมอทสาคญใน

การดแลการเขาถงทรพยากรพนธกรรม ภมปญญาทองถน นวตกรรมและแนวปฏบตทเกยวของ

(genetic resources and associated traditional knowledge, innovations and practices)

ตลอดจนระบอบนานาชาตจะสรางความมนใจในเรองการแบงปนผลประโยชนอยางเทาเทยมและ

ยตธรรม

ในการน ผแทนไทยเสนอวตถประสงคของระบอบ ดงตอไปน

36

• ใหมการกากบดแลอยางโปรงใสในเรองการเขาถงทรพยากรพนธกรรม ภมปญญา

ทองถน นวตกรรมและแนวปฏบตทเกยวของ (regulating access to genetic

resources, and associated traditional knowledge, innovation and practices)

• ใหมหลกประกนในเรองของเงอนไขและมาตรการในการแบงปนผลประโยชนอยาง

เทาเทยมและยตธรรม (ensuring the conditions and measures for fair and

equitable sharing of benefits arising out of their utilization)

• ใหมหลกประกนการปฏบตตามในประเทศของผใช ดวยกฎหมายและขอกาหนด

ระดบชาต PIC และ MAT ของประเทศผใหและผใชทรพยากร (securing

compliance in user countries with national laws and requirements, including

PIC (prior informed consent) and MAT (mutually agreed terms), of the

country providing those resources or of the Party that has acquired those

resources in accordance with the Convention on Biological Diversity)

ข. ขอบเขต (scope) ในเรองนประเทศไทยมทาทในการประชมครงทผานมาวา ขอบเขต

ของ ระบอบระหวางประเทศควรครอบคลมทรพยากรพนธกรรมทกชนดและอนพนธ หากมการกาหนด

คานยามของอนพนธทชดเจน และไมรวมถงทรพยากรพนธกรรมมนษย และทาทดงกลาวยงสะทอนใน

ทาทของประเทศไทยในการประชมคราวน กลาวคอ ครอบคลมการเขาถง และการสงเสรมและการ

ปกปองการแบงปนผลประโยชนทเกดขนจากการใชประโยชนทรพยากรพนธกรรม และความร การ

ประดษฐคดคน และวธปฏบตทสบทอดตามธรรมเนยมประเพณทเกยวของกบทรพยากรพนธกรรม ท

สอดคลองกบขอกาหนดทเกยวของภายใตอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ อยางเทา

เทยมและยตธรรม (The International Regime shall cover access to genetic resources and

promotion and safeguarding of fair and equitable sharing of the benefits arising out of the

utilization of genetic resources and associated traditional knowledge, innovations and

practices in accordance with relevant provisions of the Convention on Biological Diversity.)

และไมครอบคลมทรพยากรพนธกรรมทไดรบกอนอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพมผล

บงคบใชเมอวนท 29 ธนวาคม 2536 และทรพยากรพนธกรรมมนษย

ค. การปฏบตตาม (compliance) ประเทศไทยนน ประเทศไทย (โดยกระทรวงพาณชย)

เปนหนงในประเทศทยนใหมการเปดเผยตนกาเนดของทรพยากรพนธกรรม ในการยนขอความ

คมครองทรพยสนทางปญญาตอ TRIP Council ขององคการการคาโลก (WTO) ดงนนทาทของประทศ

ไทยจงสนบสนนการใชใบรบรองทไดรบการยอมรบระหวางประเทศในรปแบบของเอกสารรบรองการ

ปฏบตตาม (certificate of compliance) กฎระเบยบทเกยวของของประเทศผให อยางไรกตาม ควรม

การศกษาความเปนไปไดในการนาระบบเอกสารรบรองไปบงคบใช “Thai Delegation appreciates

the suggestion given by the meeting of the group of technical experts on an internationally

37

recognized certificate of origin/ source/ legal provenance. We agree that the certificate

should take a vital role to provide an evidence of compliance with national regulations on

access and benefit sharing, so called “certificate of compliance.” However, the practicality

of the certificate itself still remains under question and needs further clarification.”

ง. การแบงปนผลประโยชนอยางเทาเทยมและยตธรรม ( fair and equitable benefit sharing) โดยทาทประเทศไทยเหนดวยกบการแบงปนผลประโยชนทงในรปตวเงนและไมใชตว

เงน โดยเนนการแบงปนผลประโยชนจากการใชประโยชนในรปแบบงานวจยทไมมวตถประสงคทาง

การคา และผลประโยชนในรปทไมใชตวเงน

“Parties shall endeavour to facilitate the sharing from access and utilization

of genetic resources and associated traditional knowledge on both monetary and non

monetary terms”

“Parties shall recognize the sharing of benefit for non-commercial research

emphasizing on non-monetary benefit with a special attention to technology and knowledge

transfer, including capacity building.”

จ. การเขาถง (access) ประเทศไทยไดใหความสาคญเรองการตระหนก (awareness)

เกยวกบขอมลการเขาถง “Parties should take necessary measures to ensure the promotion of

awareness and access to information on access and benefit sharing principle under the

Convention on Biological Diversity and relevant national ABS regulations.”

การเจรจาระบอบระหวางประเทศวาดวยการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน จะมอก 2

ครง (ปลายป พ.ศ. 2552 และ ตน ป พ.ศ. 2553) กอนทจะนาผลการเจรจาเขาสทประชม Conference

of Parties ของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ครงท 10 ในป พ.ศ. 2553 ณ ประเทศ

ญปน แตอยางไรกตามในขณะนรางระบอบดงกลาวยงไมแนนอนและมความเปลยนแปลงได

ตลอดเวลา แตจากบรรยายกาศการเจรจาโดยทวไปสรปไดวาประเทศกลมทมความหลากหลายทาง

ชวภาพ เชน กลมประเทศ Mega diversity (เชน มาเลเซย บลาซล กลมประเทศแอฟรกา) มความ

ประสงคทจะพฒนาระบอบฯ ใหเปนกฎหมายนานาชาต กลาวคอมผลบงคบใชตามกฎหมาย (legal

binding) ในขณะทประเทศอตสาหกรรมบางประเทศ ยงเหนวา Bonn Guidelines ยงเปนแนวทางท

เหมาะสมในการเขาถงและแบงปนผลประโยชน

2.5 การเขาถงทรพยากรชวภาพในระดบประเทศ: ตวอยางของกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในตางประเทศ

38

จากหลกการทอนสญญาฯ สรางขนสงผลใหมประเทศสมาชกอนสญญาฯ โดยเฉพาะประเทศ

ทมความหลากหลายทางชวภาพอดมสมบรณทาการพฒนากฎระเบยบในการเขาถงทรพยากรชวภาพ

ของตนขนมารองรบหลกการดงกลาว อยางไรกตามเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพเปนเรองใหมทา

ใหแนวทางในการปฏบตเรองนมอยจากด อกทงเมออนสญญาฯ เรมมผลบงคบใช อนสญญาฯ ไมได

วางหลกเกณฑทชดเจนในการนาหลกการของอนสญญาฯ ไปปฏบต21 ทาใหประเทศสมาชกกาหนด

รปแบบของกฎระเบยบในการเขาถงทรพยากรชวภาพทแตกตางกนไป เชน22

1. กฎหมายสงแวดลอม โดยการใหหนวยงานแหงชาตทรบผดชอบเปนหนวยทดแลออก

กฎระเบยบการสงทรพยากรชวภาพออกนอกประเทศ และกาหนดคาธรรมเนยมการเขาถง และการ

แบงปนผลประโยชน ตวอยางของประเทศททาการพฒนากฎระเบยบเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพ

ลกษณะนเชน ประเทศ แกมเบย เคนยา มาลาว เกาหล อกนดา

2. กฎหมายหรอกฎระเบยบการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ ซงกฎระเบยบลกษณะ

นจะเปนกฎระเบยบทครอบคลมบทบญญตตางๆ ในอนสญญาฯ กฎระเบยบเรองการเขาถงทรพยากร

ชวภาพจะเปนสวนหนงของกฎระเบยบน และในสวนของการเขาถงทรพยากรชวภาพนนกจะนา

หลกการทอนสญญาฯ กาหนดไว เชน การแจงลวงหนา การตกลงรวมกน และการแบงปนผลประโยชน

มาประยกตใหเปนกฎระเบยบ ตวอยางของประเทศทมกฎระเบยบลกษณะนไดแก คอสตารกา อนเดย

เมกซโก และเปร

3. กฎหมายหรอกฎระเบยบเฉพาะเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชน ซงการสรางกฎระเบยบลกษณะนมทงในระดบประเทศและระดบภมภาค ตวอยางของ

กฎระเบยบลกษณะนไดแก Executive Order 247 ของประเทศฟลปปนส หรอ Andean Pact

Decision 391 on the Common Regime on Access to Genetic Resources ของประเทศในแถบ

อเมรกาใต (โบลเวย โคลมเบย เอควาดอร เปร และเวเนซเอลา)

4. กฎระเบยบการเขาถงทรพยากรชวภาพแทรกอยในกฎหมายอนๆ หรอมการปรบปรง

กฎระเบยบทมอยแลวใหครอบคลมเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพทสอดคลองกบหลกการของ

อนสญญาฯ ตวอยางเชน ประเทศไนจเรย มาเลเซย และประเทศไทย เปนตน

21 เปนชวงทเกดขนกอนการจดทาแนวปฏบตบอนน อยางไรกตามแมวาอนสญญาฯ จะไดจดทาแนวปฏบตบอนนขนมาแลว หากแตวา

ประเทศสมาชกสวนใหญกไมไดยดแนวปฏบตบอนนมาใชในการพฒนากฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพของประเทศ 22 ten Kate,K. and Laird S. The Commercial Use of Biodiversity: Access to Genetic Resources and Benefit Sharing.

(London: Earthscan,1999) p.16

39

ถงแมวาประเทศทเปนประเทศสมาชกอนสญญาฯ นนมจานวน 191 ประเทศ หากแตวาม

ประเทศททาการพฒนากฎระเบยบเฉพาะทกากบดแลรองการเขาถงทรพยากรชวภาพอยไมมากนก23

กฎระเบยบเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพในระดบประเทศนนนอกจากจะอยในรปแบบทแตกตางกน

แลว รายละเอยด หรอขอกาหนดในเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชนในแต

ละประเทศกมความแตกตางกน เนองจากขอมลและเวลาทมอยอยางจากดรายงานฉบบนขอนาเสนอ

กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพของประเทศอนๆ

จานวน 3 ประเทศ ไดแก ประเทศอนเดย ประเทศฟลปปนส และสาธารณรฐคอสตารกา

2.5.1 กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนในประเทศอนเดย เปนททราบกนดวาความหลากหลายทางชวภาพในโลกนมอยอยางกระจดกระจาย ใน

สวนทมความหนาแนนของความหลากหลายทางชวภาพอยสงนนอยในบรเวณทใกลเสน ศนยสตร

ซงบรเวณนสวนมากจะเปนเขตทตงของประเทศกาลงพฒนา ในบรเวณทมความหลากหลายทาง

ชวภาพอยอยางสมบรณเปนสวนทเรยกวา Mega biodiversity ซงประกอบไปดวยประเทศกาลง

พฒนาประมาณ 12 ประเทศ24 ประเทศอนเดยเปนประเทศหนงในกลมประเทศความหลากหลายทาง

ชวภาพสมบรณ นอกจากนนประเทศอนเดยยงเปนอกประเทศหนงทไดรบประสบการณโดยตรงจาก

เรองโจรสลดชวภาพ ดงจะเหนไดจากกรณเรองการจดสทธบตรกระบวนการสกดสารทมผลในการ

รกษาแผลจากขมน และสทธบตรสารสกดเพอใชเปนยาฆาแมลงจากสะเดาในประเทศสหรฐอเมรกา

ดงนนประเทศอนเดยจงเปนประเทศกาลงพฒนาประเทศหนงทใหความสาคญอยางสงกบการปองกน

การฉกฉวยทรพยากรชวภาพของประเทศตน

กอนทจะมอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ ประเทศอนเดยไมมกฎระเบยบเรองการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชน การอนรกษทรพยากรชวภาพหรอความหลากหลายทางชวภาพใน

ประเทศนนอาศยกฎระเบยบดานสงแวดลอมเชน พระราชบญญตปาไม (Indian Forest Act 1927)

พระราชบญญตการคมครองสงมชวตในปา (Wildlife Protection Act 1972) และ พระราชบญญตการ

อนรกษปา (Forest Conservation Act 1980) ซงกฎระเบยบเหลานไมมหลกการเรองการเขาถงและ

23 มรายงานเมอปพ.ศ. 2547 วาประเทศททาการพฒนากฎระเบยบเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพโดยตรงมอยประมาณ 18 ประเทศ

ซงมหลายประเทศใหเหตผลวาไมมความจาเปนทจะตองพฒนากฎระเบยบเฉพาะสาหรบเรองนขนมาเนองจากสามารถนากฎหมายหรอ

กฎระเบยบทมอยแลวมาปรบใชในเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพได โปรดดรายละเอยดใน Carrizosa, S. et.al in Accessing

Biodiversity and Sharing the Benefits: Lessons from Implementing the Convention on Biological Diversity 24 ประเทศทมความหลากหลายทางชวภาพอดมสมบรณ ไดแกประเทศทมความหลากหลายของชนดพนธของสงมชวตอยสงและมชนด

พนธเฉพาะถนอยเปนจานวนมาก ซงปจจบนนมประเทศอย 12 ประเทศทถกจาแนกใหเปนประเทศทมความหลากหลายทางชวภาพอดม

สมบรณของโลก ซงประมาณกนวาความหลากหลายทางชวภาพของประเทศเหลานรวมกนแลวจดเปนรอยละ 60-70 ของความ

หลากหลายทางชวภาพของทงหมดในโลก ประเทศทง 12 ประเทศเหลานไดแก บราซล โคลมเบย เอกวาดอร เปร เมกซโก มาดากาสการ

แซร ออสเตรเลย จน อนเดย อนโดนเซย และมาเลเซย

40

การแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ ดงนนหลงจากทประเทศอนเดยเขารวมเปน

สมาชกอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ ประเทศอนเดยทาการพฒนากฎระเบยบทางดานการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนทสอดคลองกบหลกการทอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ

กาหนดขนมา กฎระเบยบเหลานไดแก

2.5.1.1 พระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ ค.ศ. 2002

2.5.1.2 พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร ค.ศ. 2001

2.5.1.1 พระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ ค.ศ. 2002 กฎหมายความหลากหลายทางชวภาพฉบบนถกจดทาขนมาเพอจดการเรองการเขาถง

ทรพยากรชวภาพและองคความรทตดมากบทรพยากรชวภาพของอนเดย โดยพระราชบญญตฉบบน

ใหความสาคญกบการเขาถงทรพยากรชวภาพทกระทาโดยชาวตางประเทศ หรอหนวยงานทอยใน

ตางประเทศ เพอใหมนใจไดวามการแบงปนผลประโยชนกลบคนสประเทศอนเดยเมอมการนา

ทรพยากรชวภาพของประเทศไปใชประโยชน เพอใหสอดคลองกบอนสญญาความหลากหลายทาง

ชวภาพ พระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ ค.ศ. 2002 ไดกาหนดวตถประสงคไวดงตอไปน25 - เพอการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ

- เพอการใชประโยชนอยางยงยน

- เพอการแบงปนผลประโยชนอยางเทาเทยมและเปนธรรมจากการใชประโยชนจาก

ทรพยากรชวภาพรวมถงองคความรทเกยวของกบทรพยากรชวภาพนนๆ

ถงแมวาพระราชบญญตฉบบนจะใชชอวา พระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ แต

หากวาเนอหาและขอบเขตภายในพระราชบญญตนนเปนเรองทเกยวของกบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพของประเทศ เพอความเขาใจโดยงายเนอหาโดยสงเขปของ

พระราชบญญตฉบบนแบงออกไดดงน

ก. หนวยงานภายใตพระราชบญญต

พระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพไดจดตงหนวยขนมาทาหนาททเกยวของกบการ

ดาเนนการการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ โดย

การจดตงหนวยงานเหลานออกเปนลาดบขน ลาดบไดแก

- หนวยงานระดบชาต ไดแก หนวยงานความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต

- หนวยงานระดบรฐ ไดแก คณะกรรมการความหลากหลายทางชวภาพแหงรฐ 25 อารมภบท วรรคท 1 พระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002

41

- หนวยงานระดบทองถน ไดแก คณะกรรมการการจดการความหลากหลายทาง

ชวภาพ

• หนวยงานระดบชาต : หนวยงานความหลากหลายทางชวภาพ หรอ National

Biodiversity Authority: NBA

NBA เปนหนวยงานททาหนาดแล และการออกกฎระเบยบทงหมดทเกยวของกบเรองการ

เขาถงทรพยากรชวภาพโดยชาวตางชาต หรอหนวยงานตางชาต การแบงปนผลประโยชนอน

เนองมาจากการนาทรพยากรชวภาพหรอองคความรไปใชประโยชนเชงพาณชย และการขอจด

ทะเบยนทรพยสนทางปญญาในผลงานทไดจากการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพหรอองคความร

ทเกยวของ

• หนวยงานระดบรฐ: คณะกรรมการความหลากหลายทางชวภาพแหงรฐ

(State Biodiversity Board: SBB)

SBB เปนหนวยงานท เกยวของกบการดาเนนการเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพ การใช

ประโยชนจากทรพยากรชวภาพทดาเนนการโดยชาวอนเดย อกทงยงเปนหนวยงานทใหคาปรกษา

รฐบาลแหงรฐในเรองทเกยวของกบการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ การใชประโยชนอยาง

ยงยนและการแบงปนผลประโยชนจากการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพอยางเทาเทยมและเปน

ธรรม โดยยดถอแนวปฏบตทรฐบาลกลางเปนผกาหนด

• หนวยงานระดบทองถน: คณะกรรมการการจดการความหลากหลายทาง

ชวภาพ (Biodiversity Management Committee: BMC)

BMC เปนหนวยงานททองถนทกหนวยจะตองจดตงขนเพอวตถประสงคในการสนบสนน

การอนรกษ การใชประโยชนอยางยงยน และการจดทาขอมลความหลากหลายทางชวภาพ รวมถงการ

อนรกษถนทอยอาศย อนรกษพนธพชพนเมอง พนธสตวทองถนและจลนทรยและความรทเกยวของกบ

ความหลากหลายทางชวภาพ ซงการทางานของ BMC ในเรองทเกยวของกบการใชประโยชนจาก

ทรพยากรชวภาพหรอองคความรนนจะอยภายใตคาแนะนาของ NBA และ SBB

การจดตงหนวยงานเปนลาดบขนนนเพอใหการจดการในเรองการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพนนชดเจนดงจะสรปไดวา เรองการใชทรพยากรชวภาพโดยท

มชาวตางชาต หรอหนวยงานตางชาต เขามาเกยวของนนจะตองดาเนนการผานหนวยงานระดบชาต

NBA ในขณะทเรองการใชทรพยากรชวภาพโดยชาวอนเดยนนดาเนนการผานหนวยงานระดบรฐ สวน

หนวยงานระดบทองถนนนมหนาทดแลเรองการอนรกษเปนหลก

ข. การเขาถงทรพยากรชวภาพ

กฎระเบยบการเขาถงทรพยากรชวภาพภายใตพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพน

ถกกาหนดไวใน บทท2 ของพระราชบญญต ซงจากกฎระเบยบสามารถกลาวไดวาประเทศอนเดยให

ความสาคญกบการปกปองการฉกฉวยทรพยากรชวภาพโดยชาวตางชาตเปนหลก ดงจะเหนไดวาไมม

42

การสรางขอกาหนดในเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพในกรณทชาวอนเดยในประเทศอนเดยเปนผใช

ทรพยากรชวภาพนน หากวาการเขาถงทรพยากรชวภาพนนกระทาโดยบคคลทไมใชชาวอนเดย หรอ

เปนชาวอนเดยแตมแหลงพานกอยในตางประเทศ บคคลเหลานตองปฏบตตามขอกาหนดท

พระราชบญญตฯ กาหนดไว

มาตรา 3(2) กาหนดใหบคคลประเภทตอไปนตองไดรบการอนมตจากหนวยงานความ

หลากหลายทางชวภาพแหงชาต( NBA) เมอมการนาทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพไปใช

ประโยชน

- บคคลทไมมสญชาตอนเดย

- บคคลทมสญชาตอนเดยแตไมไดพานกอยในประเทศอนเดย

- นตบคคล สมาคม หรอหนวยงานทไมไดจดทะเบยนอยในประเทศอนเดย หรอ จด

ทะเบยนในประเทศอนเดยแตผถอหน หรอ ผรวมทนเปนบคคลทไมไดถอสญชาตอนเดย

นอกจากนนกฎหมายหามทาการโอนถายผลงานทไดจากการวจยทใชทรพยากรชวภาพท

เกดขนหรอไดร

บจากประเทศอนเดยเพอประโยชนในรปแบบเงนหรอทาการถายโอนผลงานเหลาน

ใหกบบคคลทไมไดถอสญชาตอนเดยและไมมทพานกในประเทศอนเดย หรอใหกบหนวยงานทไมได

จดทะเบยนในประเทศอนเดย หรอ เปนหนวยงานในอนเดยทไมมผถอหนสวนเปนชาวอนเดย โดยไมได

รบอนญาตจาก NBA โดยขอหามมผลบงคบใชกบบคคลทเปนชาวอนเดยดวย26

ในกรณทเกยวของกบการทางานวจยและพฒนาทเกยวของกบการใชทรพยากรชวภาพของ

อนเดยนน ถาเปนนกวจยชาวอนเดยทมถนพานกในประเทศอนเดยทาการใชทรพยากรชวภาพของ

ประเทศนน นกวจยเหลาน ไมมความจาเปนตองดาเนนการขออนญาตเพอเขาถงทรพยากรชวภาพ แต

ถาหากการทางานวจยและพฒนา การสารวจทรพยากรชวภาพ การเกบสะสมชนดพนธ ยน หรอ

สวนประกอบของทรพยากรชวภาพ นนกระทาเพอประโยชนเชงพาณชย นกวจยหรอบคคลชาวอนเดย

ผดาเนนการเขาถงหรอแสวงหาทรพยากรชวภาพจาเปนจะตองทาการสงรายละเอยดการจดเกบ

ทรพยากรชวภาพ (prior intimation) ใหแกคณะกรรมการความหลากหลายทางชวภาพแหงรฐท

เกยวของ (SBB) กอนดาเนนการจดเกบ 27

ถาเปนการดาเนนงานโครงการวจยและพฒนารวมทเกยวของกบการโอนถายหรอแลกเปลยน

ทรพยากรชวภาพหรอขอมลทเกยวของกบทรพยากรชวภาพระหวางสถาบน รวมถงสถาบนวจยอนเดย

ทรฐบาลใหการสนบสนนทตงอยในตางประเทศ การดาเนนงานลกษณะนไมมความจาเปนตองทาการ

ขออนญาตเพอเขาถงทรพยากรชวภาพ หากแตมขอแมวาโครงการความรวมมอเหลานนจะตอง

สอดคลองกบแนวนโยบายทกาหนดโดยรฐบาลกลางและไดรบการยอมรบจากรฐบาลกลาง อยางไรก

26 มาตรา 4 ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 27 มาตรา 7 ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002

43

ตามโครงการวจยและพฒนารวมทเกยวของกบการโอนถายหรอแลกเปลยนทรพยากรชวภาพหรอ

ขอมลทเกดขนกอนการบงคบใชของพระราชบญญตฉบบน โดยทเนอหาในสญญาความรวมมอนนไม

สอดคลองกบขอกาหนดในพระราชบญญตฉบบนและไมเปนไปตามแนวนโยบายทกาหนดโดยรฐบาล

กลางจะถอสญญาความรวมมอนนเปนโมฆะ28

ค. การขอจดทะเบยนทรพยสนทางปญญา

เพอเปนการเนนยาจดยนของพระราชบญญตในการปองกนการฉกฉวยทรพยากรชวภาพของ

ประเทศ พระราชบญญตนใหความสาคญกบเรองการขอรบความคมครองในทรพยสนทางปญญา โดย

มขอกาหนดวา ถาบคคลใดๆ หรอ หนวยงานใดๆ ทงทเปนสญชาตอนเดย หรอไมใชสญชาตอนเดย ทง

ทมถนพานกในประเทศอนเดยหรอไมม ตองการขอรบความคมครองทรพยสนทางปญญาไมวาจะเปน

ในหรอนอกประเทศอนเดยในสงประดษฐทเปนผลงานมาจากการทางานวจยทใชทรพยากรชวภาพ

ของอนเดย หรอใชขอมลทางดานทรพยากรชวภาพของอนเดย ผยนขอรบความคมครองทรพยสนทาง

ปญญานนจะตองไดรบความยนยอมจากหนวยงานทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต

(NBA) กอนทจะทาการยนขอรบความคมครองนนๆโดยทหนวยงานทรพยากรชวภาพแหงชาตจะทา

การพจารณาคาขอและสงผลการอนมตภายใน 90 วนหลงจากไดรบเรองคารองนนๆ29 อยางไรกตาม

ขอกาหนดดงกลาวจะไมบงคบใชกบการขอรบความคมครองภายใตพระราชบญญตคมครองพนธพช

และสทธเกษตรกร 2001 ทออกโดยรฐสภาแหงอนเดย และเมอมการยนขอรบความคมครองภายใต

พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร 200130 หนวยงานทเกยวของจะทาการสาเนา

เอกสารทเกยวของและนาสงใหหนวยงานทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต (NBA)31

ง. การแบงปนผลประโยชน

ในกรณทมการขออนญาตเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพจากหนวยงานความหลากหลาย

ทางชวภาพแหงชาต หนวยงาน NBA จะทาการพจารณา และมอานาจในการเรยกรองการแบงปน

ผลประโยชนจากผขอเขาถง การเรยกรองการแบงปนผลประโยชนโดย NBA นนจะกระทาขนภายใต

การตกลงรวมกนระหวางฝายทเกยวของ ไดแก NBA ผขอเขาถงทรพยากรชวภาพ หรอชมชนทองถนท

เปนทตงหรอเปนผดแลทรพยากรชวภาพ32 การแบงปนผลประโยชนท NBA รองขอนนมหลายรปแบบ

ไดแก ผลประโยชนในรปตวเงน เชน คาธรรมเนยมการแบงปนผลประโยชน คารอยลต รวมถงการ

แบงปนผลกาไรทไดจากการนาผลงานไปใชเชงพาณชย และผลประโยชนในรปแบบทไมใชตวเงน เชน

การถายทอดเทคโนโลย การขอเปนเจาของรวมในการจดทะเบยนคมครองทรพยสนทางปญญา หรอ

28 มาตรา 5(2) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 29 มาตรา 6 (1) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 30 มาตรา 6 (3) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 31 มาตรา 6(4) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 32 มาตรา 21(1) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002

44

การใหนกวจยชาวอนเดยมสวนรวมในการทางานวจยทใชทรพยากรชวภาพทขอทาการเขาถง เปนตน33 ผลประโยชนรปแบบเงนททาง NBA เรยกเกบไดจะถกนาสงเขาสกองทนความหลากหลายทาง

ชวภาพแหงชาต (National Biodiversity Fund) โดยกองทนนมไวสาหรบแบงปนใหกบ34 1) ผทจะ

ขอรบผลประโยชน35; 2) การอนรกษ สงเสรมทรพยากรชวภาพและการพฒนาพนททเปนแหลงการ

เขาถงของทรพยากรชวภาพ ; และ 3) การพฒนาดานสงคมและเศรษฐกจในพนททเปนแหลงการ

เขาถงของทรพยากรชวภาพ ภายใตการปรกษารวมกบหนวยงานทองถนทเกยวของ

ในกรณททรพยากรชวภาพหรอองคความรนนมทมาจากแหลงทเฉพาะเจาะจง หรอจากกลมท

เฉพาะเจาะจง NBA อาจนาสงเงนทไดรบจากการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ

จากแหลงนนๆ ไปสแหลงทรพยากรชวภาพนนโดยตรง ทงนทงนนจะขนอยกบขอตกลงทไดทากนตกลง

กนไวในสญญาการเขาถงและแบงปนผลประโยชน36

จ. บทลงโทษ

พระราชบญญต ฯ ไดก าหนดบทลงโทษในกรณท มการฝ าฝนกฎระเบยบภายใต

พระราชบญญตไวดงน

- ในกรณทบคคลทมหนาทจะตองทาการขออนญาตเขาถงทรพยากรชวภาพ

การถายโอนผลการศกษาวจยทเกยวของกบทรพยากรชวภาพของอนเดย หรอองคความรทเกยวของ

ตอ รวมทงการขออนญาตการขอรบความคมครองในทรพยสนทางปญญาตอ NBA ทาการฝาฝนไม

ปฏบตตามหนาทนนๆ หรอมความตงใจทจะฝาฝนไมปฏบตตามหนาทนนๆ บคคลเหลานนจะตองโทษ

จาคกระยะเวลาหนงซงจะไมเกน 5 ป หรอถกปรบเปนเงนไมเกน 10,000 รปหรอทงจาทงปรบ37

- ในกรณทบคคลชาวอนเดยฝาฝนไมทาการสงรายละเอยดการจดเกบทรพยากรชวภาพ

(prior intimation) ใหแกคณะกรรมการความหลากหลายทางชวภาพแหงรฐทเกยวของ (SBB) กอน

ดาเนนการจดเกบ การฝาฝนไมปฏบตตามนจะตองโทษจาคกไมเกน 3 ป ปรบไมเกน 5,000 รป หรอทง

จาทงปรบ38

- ในกรณทบคคลใดๆ ฝาฝนไมปฏบตตามแนวทางหรอคาสงทรฐบาลกลาง รฐบาลแหงรฐ

และหนวยงานความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตกาหนดโดยทไมมโทษระบในพระราชบญญต

ความหลากหลายทางชวภาพ บคคลนนจะตองโทษเสยคาปรบไมเกน 1000 รป และในกรณทมการทา

33 มาตรา 21 (2) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 34 มาตรา 27(2) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 35 มาตรา 2 (a) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 ใหคาจากดความของผทขอรบผลประโยชนวาคอ “ผ

อนรกษทรพยากรชวภาพ เศษของทรพยากรชวภาพ ผสรางสรรค หรอผทเปนเจาขององคความรและขอมลทเกยวของกบการใช

ประโยชนจากทรพยากรชวภาพนนๆ นวตกรรม และการปฏบตทเกยวของกบการใชหรอการประยกตใชนนๆ” 36 มาตรา 21(3) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 37 มาตรา 55(1) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 38 มาตรา 55(2) ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002

45

ผดครงทสองคาปรบจะเพมเปนจานวน 2,000 รปหรอในกรณทยงมความผดซาๆ จะตองเสยคาปรบ

เพมจนถง 2,000 รปทกวนทกระทาผดตอเนอง39

จะเหนไดวากฎระเบยบภายใตพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 นน

สอดคลองกบแนวปฏบตบอนน และเปนกฎระเบยบทเหนความสาคญตอการพฒนางานวจยและ

พฒนาในประเทศโดยงานวจยและพฒนาในประเทศทดาเนนงานโดยชาวอนเดยนนไมมหนาทท

จะตองทาการขออนญาตเขาถง ยกเวนในกรณทงานวจยและพฒนานนมวตถประสงคเชงพาณชย ซง

จะตองมการแจงตอหนวยงานระดบรฐ พระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 นให

ความสาคญโดยตรงกบการใชทรพยากรชวภาพโดยชาวตางชาต ดงจะเหนไดวาเกดกรณการฝาฝน

พระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพคดแรกในประเทศอนเดยเมอป พ.ศ. 2551 เมอมการ

จบกมนกกฏวทยาชาวเชคทเขามาสารวจชนดพนธแมลงในประเทศอนเดย ในขอหาไมทาการขอ

อนญาตการเขาถงทรพยากรชวภาพตอ NBA โดยนกกฏวทยาทงสองถกจบกมเนองจากมการนาชนด

พนธแมลงทเกบจากอทยานแหงชาตซงกาเลยในรฐดารจลงไวในครอบครองเปนจานวน 200 ชนดพนธ

และพบวานกกฏวทยาทงสองไมไดทาการขออนญาตเพอเขามาเกบชนดพนธแมลงเหลานกอน ซงนก

กฏวทยาทงสองตองเสยคาปรบ และหนงในนนตองโทษจาคก 3 ป40 ซงกรณเชนนแสดงใหเหนวา

นกวทยาศาสตร หรอนกวจยทมความประสงคจะแสวงหาทรพยากรชวภาพเพอใชในการทางานวจย

ของตนนนจะตองมความระมดระวงทจะตองศกษาถงกฎระเบยบเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพใน

ประเทศทตนตองการแสวงหาทรพยากรชวภาพดวย เพอเปนการทาใหถกกฎระเบยบและไมเปนการ

สรางความยงยากในงานของตนหรอการนามาซงการเสยชอเสยงในงานวจยทตนสงสมมา

2.5.1.2 พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร 2001 พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร 2001 เปนพระราชบญญตทางดาน

ทรพยสนทางปญญาทออกมาเนองจากพนธกรณของประเทศอนเดยทมตอมาตรา 27(3)(b) ของ

ขอตกลงระหวางประเทศทรปส ประเทศอนเดยเปนประเทศกาลงพฒนาประเทศหนงทมความตระหนก

ในเรองความหลากหลายทางชวภาพและสทธเกษตรกรอยางสงจงทาใหกฎหมายคมครองพนธพชของ

ประเทศมความเฉพาะตว โดยกฎหมายฉบบนไมเพยงแตจะคมครองพนธพชใหมซงเปนไปตามท

ขอตกลงทรปสเรยกรอง หากแตวากฎหมายคมครองพนธพชของอนเดยใหความคมครองพนธพช

39 มาตรา 56 ของพระราชบญญตความหลากหลายทางชวภาพ 2002 40 มรายงานวา หนงในนกกฏวทยาถกปรบเปนจานวน US$ 415 สวนอกทานหนงถกปรบเปนจานวน US$ 1250 และตองโทษจาคก

จานวน 3 ป หากแตมการอทธรณคาพพากษา และไดรบการประกนตว แตไดรบคาสงใหอยในประเทศอนเดยจนกวาจะทราบผล

การอทธรณ หากวานกกฏวทยาทานนไดเดนทางกลบประเทศเชค กอนทจะทราบผลการอทธรณทาใหรฐบาลอนเดยขนบญชหามนกกฏ

วทยาทานนเขาประเทศอนเดย ไดรบขอมลจาก Kothamasi, D. and Kiers, E.T. 2009. Emerging Conflicts between Biodiversity

Conservation Laws and Scientific Research: the Case of the Czech Entomologists in India. Conservation Biology, May 18.

(เขาถงผานเวปไซต http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19459887 เมอวนท 10 สงหาคม 2552)

46

ดงเดม หรอพนธพชทมปรากฎอยแลวดวย โดยกลมผรางกฎหมายฉบบนใหเหตผลวากฎหมาย

คมครองพนธพชระบบสากลซงใหความสาคญแตเฉพาะพนธพชทถกปรบปรงขนมาใหมใน

หองปฏบตการแตไมใหความสาคญตอพนธพชทเกษตรกรหรอชมชนทาการคดเลอกและเกบรกษาไว

ซงพนธพชทเกบรกษาไวเหลานกลายเปนทรพยากรพนธกรรมพชทมคณคาทใหอนชนคนรนหลงหรอ

นกปรบปรงพนธพชไดใชในกระบวนการปรบปรงพนธพชใหม หรอการผลตผลตภณฑอนๆ เชน ยา

รกษาโรค เปนตน ดงนนรฐบาลประเทศอนเดยจงบญญตกฎหมายคมครองพนธพชขนมาโดยม

วตถประสงคเพอ

- เปนการสรางระบบการคมครองพนธพชและสทธเกษตรกรทมประสทธภาพ

- เปนการสงเสรมการพฒนาพนธพชใหม

- สรางความตระหนกและใหความคมครองสทธเกษตรกรในฐานะทเปนผอนรกษ ปรบปรง

และทาใหทรพยากรชวภาพพชคงอยเพอการปรบปรงพนธพชใหม

- เปนการกระตนใหมการพฒนาการเกษตร และสนบสนนการเตบโตของอตสาหกรรมเมลด

พนธเพอทจะทาใหมการผลตเมลดพนธคณภาพสง

ก. การคมครองพนธพช

ดงทกลาวมาแลววาพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกรนนถกบญญตขนมา

ภายใตพนธกรณทกาหนดใหประเทศสมาชกองคการการคาโลกสรางระบบการคมครองพนธพชใหม

ดงนนสาระสาคญของพระราชบญญตฉบบนคอการใหความคมครองพนธพช เนองจากประเทศอนเดย

ใหความสาคญของพนธพชทงใหมและเกา ดงนนบทบญญตภายใตพระราชบญญตคมครองพนธพช

และสทธเกษตรกร 2001 จงจดใหมการคมครองพนธพชชนดตางๆ ไดแก พนธพชใหม (new plant

varieties) พนธพชทมอยเดม (extant varieties) พนธพชของเกษตรกร (farmers’ varieties) และพนธ

พชทจาเปนไดร

บจากพนธพชตงตน (essentially derived varieties) โดยคานยามโดยงายๆ ของพนธ

พชเหลานไดแก

• พนธพชใหม (New plant varieties) ไดแก พนธพชทมลกษณะเฉพาะตวอยางนอย

หนงลกษณะทแตกตางไปจากพนธพชทมอยแลว และเมอนาไปทาการขยายพนธดวย

วธทเหมาะสม พนธนนยงคงมลกษณะเฉพาะตว ความคงตว และ ความสมาเสมอใน

พนธไมแตกตางไปจากพนธพชในรนกอน41

41 มาตรา 2(za) ของพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร ไดใหนยามพนธพชใหมไววา

“พนธพชใหม ไดแก กลมของพช ยกเวนจลนทรย ซงอยภายในอนกรมวธานพชกลมทเปนทรจกขนตาสด ซงสามารถ

(1) จาแนกไดโดยการแสดงออกของลกษณะทเปนผลจากการแสดงออกของจโนไทปของพชกลมนน

(2) ถกแยกแยะออกจากพชกลมอนๆโดยการแสดงออกของลกษณะทแสดงออกดงกลาวนนอยางนอยทสดหนงลกษณะ; และ

47

• พนธพชทมอยเดมหมายถง (Extant varieties) พนธพชทมอยในประเทศอนเดยซง

เปนพนธพชท เปน พนธเกษตรกร พนธทเปนทรจกกนด หรอพนธใดๆ กตามทเปน

พนธสาธารณะ42

• พนธเกษตรกร (Farmers’ varieties) หมายถง พนธทเกษตรกรใชในการเพาะปลก

และถกคดเลอกโดยเกษตรกรในทเพาะปลกของเกษตรกร หรอ พนธทเปนพนธปาหรอ

พนธพนเมองทเปนทรจกโดยทวไปของเกษตรกร43

• พนธพชทจาเปนไดรบจากพนธพชตงตน (Essentially Derived Varieties: EDV)

ไดแกพนธพชทมลกษณะบางลกษณะแตกตางจากพนธตงตนอยางชดเจน ซงความ

แตกตางนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงทางพนธกรรมอนเนองจากการปรบปรง

พนธ แตนอกเหนอจากลกษณะทแตกตางนแลว พนธพช EDV ยงคงมลกษณะสาคญ

หรอลกษณะทจาเปนอนๆเหมอนกบพนธตงตนซงเปนผลสบเนองจากการถายทอด

ลกษณะทางพนธกรรมของพนธพชตงตน44

กฎระเบยบดานการคมครองพนธพชภายใตพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธ

เกษตรกรของอนเดยนนใชกฎระเบยบของอนสญญายพอฟ45ซงเปนกฎหมายระหวางประเทศเกยวกบ

การคมครองพนธพชทเปนทยอมรบในระดบสากลเปนแมบท กลาวคอพนธพชจะไดรบการคมครองเมอ

พนธพชนนไดรบการจดทะเบยน และมคณสมบตทกาหนดไวครบถวนตามกฎหมาย ซงคณสมบต

เหลานไดแก 1) การทพนธพชนนมลกษณะเฉพาะตวทแตกตางจากพนธพชทมอยแลว; 2) การทพนธ

พชนนมความคงตว; 3) การทพนธพชนนมความสมาเสมอในพนธ; และ 4) การทเจาของพนธพชนนไม

ทาการจาหนาย จายแจก หรอมใหใชตอสาธารณะ เกนกวาระยะเวลาทกฎหมายกาหนด (เชน 1 ป)

กอนทจะนาพนธพชนนไปขอจดทะเบยนเปนพนธพชใหม และเมอพนธพชนนไดรบการจดทะเบยน ผ

ถอสทธในพนธพชนนจะไดรบสทธทรจกกนในนามของสทธของนกปรบปรงพนธ

(3) จดวาเปนหนงหนวยโดยพจารณาจากการขยายพนธทเหมาะสม ซงทาใหลกษณะนนไมเปลยนแปลงหลงจากการทาการขยายพนธ

และรวมถงสวนขยายพนธของพนธพชนน พนธพชทมอยเดม พนธพชดดแปลงพนธกรรม พนธพชเกษตรกร และพนธพชจาเปนไดรบจาก

พนธพชตงตน” 42 มาตรา 2 (j) ของพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร 43 มาตรา ของพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร 44 มาตรา 2 (i) ของพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร กลาววา

“พนธพชจดวาเปนพนธพชทจาเปนไดรบจากพนธพชตงตน หรอ พนธพช EDV ตอเมอพนธพชนน

(1) เปนพนธทไดรบจากพนธตงตน หรอจากพนธตงตนทเปนพนธทจาเปนไดรบจากพนธตงตน โดยทพนธทปรบปรงใหมนยงคงมการ

แสดงออกของลกษณะเฉพาะตวทจาเปนทเปนผลมาจากจโนไทปหรอการผสมผสานของจโนไทปของพนธตงตน

(2) เปนพนธทมความแตกตางอยางเดนชดจากพนธพชตงตน

(3) มสวนอน (ยกเวนสวนทแตกตาง) ทเหมอนกบพนธตงตนซงความเหมอนนเปนลกษณะทจาเปนทเปนผลมาจากจโนไทป หรอการ

ผสมผสานของจโนไทปของกบพนธตงตน” 45 ศกษาขอมลเพมเตมท www.upov.int

48

อยางไรกตามรฐบาลอนเดยไดมการนาหลกการเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

เขามาสอดแทรกในเรองการคมครองพนธพชดวย โดยเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนนน

เขาไปเกยวของเมอ

1. มการนาพนธพชของเกษตรกรไปใชทาการปรบปรงพนธ;

2. พนธพชใหมทปรบปรงขนมาไดเปนพนธ EDV; และ

3. มการนาพนธ EDV ไปยนขอจดทะเบยนคมครองพนธพชใหมภายใต

พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร

ในกรณทมการนาพนธ EDV ทใชพนธเกษตรกรเปนพนธตงตน ผยนขอจดทะเบยนจะตอง

แสดงหลกฐานวาเกษตรกรไดยนยอมใหมการใชพนธของเกษตรกรในกระบวนการปรบปรงพนธ

ไมเชนนนจะไมมการมอบสทธนกปรบปรงพนธใหจนกวาจะมการดาเนนการดงกลาว46 ซงการยนยอม

ใหใชพนธเกษตรกรจะตองเกดขนภายใตการเจรจาตกลงรวมกนระหวางผใหกบผใชพนธ47

มขอสงเกตวาพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกรไมไดกลาวถงเรองการแบงปน

ผลประโยชนไวในสวนการขอเขาถง แตขอเรยกรองใหมการขอรบความยนยอมและมการตกลงรวมกน

กบเกษตรกรแสดงเปนนยไดวาเกษตรกรอาจจะมการเรยกรองคาตอบแทนจากการใหใชพนธของตนใน

การปรบปรงพนธพช อยางไรกตามขอกาหนดในเรองการแบงปนผลประโยชนภายใตพระราชบญญต

ฉบบนแสดงไวอยางชดเจนในสวนทเปนการคมครองสทธเกษตรกร

ข. การคมครองสทธเกษตรกรภายใตพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร

ดงทกลาวมาในขางตนวากฎหมายฉบบนใหความสาคญตอการคมครองพนธพชเทาๆ กบการคมครอง

สทธของเกษตรกร ซงการมกฎระเบยบเรองสทธเกษตรกรทาใหพระราชบญญตคมครองพนธพชและ

สทธเกษตรกรมความเฉพาะตว การใหความคมครองสทธเกษตรกรนนไมมบทบญญตทเปนสากล หรอ

กลาวอกนยหนงคอ ถงแมวาจะมการกลาวถงเรองสทธเกษตรกรในระดบนานาชาต แตยงไมเคยมการ

ตกลงกนในระดบระหวางประเทศถงหลกการ รปแบบ การดาเนนการเพอใหความคมครองสทธ

เกษตรกร ดงนนจงเปนหนาทของรฐบาลทจะตองสรางหลกการ รปแบบ และการดาเนนการเพอให

ความคมครองแกเกษตรกรดวยตนเอง กฎระเบยบเรองสทธเกษตรกรภายใตพระราชบญญตคมครอง

พนธพชและสทธเกษตรกรของอนเดยไดพฒนารปแบบ แนวทางการดาเนนการปกปองสทธเกษตรกร

ขนมาหลายแบบ และจากการพจารณากจกรรมทเกยวของกบเกษตรกร สทธเกษตรกรภายใต

พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกรแบงออกเปน 3 ลกษณะ ไดแก สทธเกษตรกรใน

ฐานะทเปนผปรบปรงพนธพช สทธเกษตรกรในฐานะทเปนผใชเมลดพนธพช และสทธ

เกษตรกรในฐานะทเปนผอนรกษพนธพช

• สทธเกษตรกรในฐานะทเปนผปรบปรงพนธพช 46 มาตรา 43 ของพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร 47 มาตรา 23(6) ของพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร

49

พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกรใหความสาคญกบเกษตรกรเทยบเทากบ

นกปรบปรงพนธ ดงนนจงกาหนดใหเกษตรกรผททาการปรบปรงพนธพชใหมมสทธในการจดทะเบยน

เปนผทรงสทธในพนธพชใหมนนในลกษณะเดยวกบนกปรบปรงพนธพชอนๆ48 การเปนผทรงสทธนน

หมายความวาการกระทาใดๆ ตอพนธพช หรอสวนขยายพนธพชของพนธทไดรบการคมครองจะตอง

ไดรบอนญาตจากผทรงสทธ นอกจากนนยงตระหนกดวาเกษตรกรนนอาจไมมทนทรพยในการจด

ทะเบยนคมครองพนธพช พระราชบญญตจงกาหนดใหเกษตรกรไดรบการยกเวนจากการจาย

คาธรรมเนยมตางๆ ทเกยวของกบการจดทะเบยน รวมถงยกเวนการเสยคาใชจายในกรณทเกษตรกร

ขอรบเอกสาร สาเนาคาพพากษาหรอคาสงใดๆ ภายใตพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธ

เกษตรกร49

• สทธเกษตรกรในฐานะทเปนผใชเมลดพนธพช

พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกรตระหนกดถงกจกรรมการดาเนน

ชวตประจาวนของเกษตรกร และไมตองการใหการใหความคมครองพนธพชใหมนมามสวนกระทบตอ

การดาเนนกจกรรมตามปกตของเกษตรกร ดงนนจงกาหนดใหกจกรรมบางอยางดาเนนการไดโดยไม

ถอเปนการละเมดสทธนกปรบปรงพนธ ดงนนพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกรจง

กาหนดใหเกษตรกรมสทธในการเกบเมลดพนธพชใหมทไดรบความคมครองทตนเกบเกยวไวไปใชใน

การเพาะปลกในฤดถดไปไดโดยไมตองขออนญาตจากเจาของสทธ นอกจากนนเกษตรกรยงสามารถ

เกบเมลดพนธเหลานไวขายไดดวยโดยมขอจากดวาหามกระทาการใดๆ บนภาชนะบรรจเมลดพนธท

ทาใหเปนทรวาเมลดพนธนนๆ เปนเมลดพนธทไดรบการคมครองพนธพชใหม (มาตรา 39(4))

• ส

ทธเกษตรกรในฐานะทเปนผอนรกษพนธพช

จากความตระหนกในบทบาทของเกษตรกรททาหนาทดแล อนรกษ เกบคดเลอกเมลดพนธมา

ตงแตโบราณกาล ซงเปนผลใหพนธพชตางๆ ของเกษตรกร โดยเฉพาะพนธพชพนเมองทเกษตรกรเคย

ใชเพาะปลกไมสญหาย หรอสญพนธไปและคงอยใหนกปรบปรงพนธหรอนกวจยตางๆ นาไปใชตอ

ยอด พระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกรจงใหความคมครองแกเกษตรกรทเปนผ

อนรกษพนธกรรมพชดงกลาวนน โดยการนาหลกการเรองการแบงปนผลประโยชนมาประยกตใชใน

การใหความคมครองสทธเกษตรกรผอนรกษพนธพช กฎหมายกาหนดใหเกษตรกร กลมเกษตรกร หรอ

หนวยงานทเกยวของกบเกษตรกรมสทธไดรบการแบงปนผลประโยชนเปนคาตอบแทนในกรณท

เกษตรกร กลมเกษตรกร หรอหนวยงานทเกยวของกบเกษตรกรดงกลาวมสวนชวยเหลอในการพฒนา

พนธพชใหมทไดรบการจดทะเบยน50 ความชวยเหลอนนอยในรป การเปนแหลงจดหาทรพยากร

48 มาตรา 39 (1) ของพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร 49 มาตรา 44 ของพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร 50 มาตรา 39 (2) ของพระราชบญญตคมครองพนธพชและสทธเกษตรกร

50

พนธกรรมพช การจดหาสารพนธกรรมททาใหผลตภณฑนนมคณคาเชงพาณชยสง โดยผลประโยชนท

คาดวาจะไดรบนนจะเปนผลประโยชนในรปตวเงน และหนวยงานทเปนผตดสนเรองการแบงปน

ผลประโยชนไดแกหนวยงานทกากบดแลเรองการคมครองพนธพช (Plant Variety Protection

Authority) ซงเปนหนวยงานทถกจดตงขนมาภายใตพระราชบญญตฉบบน โดยรายไดทไดจากการ

แบงปนผลประโยชนนจะถกนาสงไปยงกองทนพนธกรรม (Gene Fund) กอนทพนกงานเจาหนาทท

เกยวของจะทาการพจารณาจดสรรสวนแบงใหแกผสมควรไดรบ

กลาวโดยสรปไดวากจกรรมการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนภายใตพระราชบญญต

คมครองพนธพชและสทธเกษตรกระทาเมอมการนาพนธพชเกษตรกรมาใชในการปรบปรงพนธไดเปน

พนธ EDV และจะทาการจดทะเบยนคมครองพนธนน เนองจากพระราชบญญตคมครองพนธพชและ

สทธเกษตรกรมขอเรยกรองใหผยนขอจดทะเบยนพนธพชใหรายละเอยดเกยวกบทรพยากรพนธกรรมท

ใชในการปรบปรงพนธ โดยรายละเอยดเหลานไดแก passport data แหลงภมศาสตร รวมถงรายชอ

เกษตรกร หรอชมชนทเปนผจดหาทรพยากรชวภาพ ซงผยนขอรบความคมครองพนธพชใหมจะตอง

แสดงหลกฐานเหลานโดยไมมการแบงแยกสญชาต

2.5.2 กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนในประเทศฟลปปนส

ประเทศฟลปปนสเปนประเทศหนงในกลมประเทศทมทรพยากรชวภาพอดมสมบรณ

ทรพยากรชวภาพเหลานเปนแหลงของการพฒนายา หรออาหารตางๆ ตวอยางเชน พษจากหอยทาก

ทะเลในประเทศฟลปปนสสามารถนาไปทาเปนยาบรรเทาปวดทไดผลดกวามอรฟน ซงบรษทยาของ

สหรฐอเมรกาไดจดสทธบตรยาทผลตไดจากหอยทากทะเลนถง 3 สทธบตร หรอกรณอรทโตมยซน

(Erythromycin) ซงเปนยาปฏชวนะทมชอเสยงกไดจากสารสกดในดนทพบในจงหวด อโล-อโล (Ilo-

ilo province) ในประเทศฟลปปนส อยางไรกตามไมมการแบงปนผลประโยชนกลบคนสประเทศ

ประเทศฟลปปนสเปนประเทศแรกๆ ทจดทากฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนขนมาใชภายในประเทศหลงจากเขารวมเปนภาคสมาชกอนสญญาความหลากหลายทาง

ชวภาพ ปจจบนกฎหมายทกากบดแลเรองการเขาถงและแบงปนผลประโยชนในประเทศฟลปปนสม

อย 2 ฉบบ ไดแก

2.5.2.1 คาสงหมายเลขท 247 (Executive Order No. 247)

2.5.2.2 พระราชบญญตการอนรกษและคมครองทรพยากรสตวปา (the 2001 Wildlife

Resources Conservation and Protection Act) ซงไดมการออกกฎและระเบยบการปฏบตขนมาเมอ

ป พ.ศ. 2547 อกทงยงจดทารางแนวปฏบต สาหรบกจกรรมการแสวงหาทรพยากรในประเทศ

ฟลปปนส ป 2004 ขนมากากบดแลการเขาถงทรพยากรชวภาพภายใตพระราชบญญตการอนรกษ

และคมครองทรพยากรสตวปา

51

2.5.2.1 คาสงหมายเลขท 247

กฎระเบยบนจดไดวาเปนกฎระเบยบแรกทถกบญญตขนมาหลงจากทอนสญญามผลบงคบใช

โดยกฎระเบยบนบงคบใชกบการนาทรพยากรชวภาพหรอทรพยากรพนธกรรมทมอยในทสาธารณะท

รฐเปนผถอครองไปใชประโยชน กฎระเบยบมลกษณะเปน Decentralized คอการใหผตองการ

ทรพยากรชวภาพ เชนนกวจย เขาไปดาเนนการขอเขาถงทรพยากรชวภาพในพนท หรอในแหลงของ

ทรพยากรชวภาพ โดยทาการขอเขาถง กบหนวยงานทดแลพนทนนๆ ทงนเพอใหสอดคลองกบหลกการ

ของอนสญญาฯ ทใหชมชนมสวนรวมในการดาเนนการ และเปนการสนบสนนการใชสทธชมชนหรอ

สทธของชนทองถน

ไดมการจดตงคณะกรรมการเรองทรพยากรชวภาพและทรพยากรพนธกรรม (Inter-Agency

Committee on Biological and Genetic Resources) ภายใตการดแลของ DENR (Department of

Environment Natural Resources) ขนมาโดยหนวยงานนจะสรางหนวยงานกากบดแลททาหนาทเปน

หนวยงานกลางในการอนวตการตามคาสงหมายเลข 247 โดยหนวยงานกลางจะทาหนาทดาเนนการ

เรองคาขอเพอการทางานวจยและอนมต โดยพจารณาจากลกษณะของกจกรรมทจะเกดขน

ผตองการขอเขาถงทรพยากรชวภาพในประเทศฟลปปนสตองสงคาขออนญาตเขาถงใหแก

คณะกรรมการเรองทรพยากรชวภาพและทรพยากรพนธกรรม โดยผขอจะตองแนบขอเสนอโครงการท

แจงใหทราบถง วตถประสงค แหลงทมาของเงนทน ระยะเวลาการทางานวจย รายชอของทรพยากร

ชวภาพทตองการใชรวมทงปรมาณทตองการใช และจะตองทาสาเนาหนงชดนาสงใหกบหวหนาชมชน

ทองถน หรอชมชนพนบานทเกยวของ โดยการเขาถงจะกระทาไดตอเมอไดรบความยนยอมจากชมชน

ทองถนทเกยวของ ดงนนผมอานาจในการอนมตคาขอการเขาถงไดแก ชมชนทองถน หรอ พนกงาน

เจาหนาทของรฐบาลในทองถนทเกยวของ คาสง 247 กาหนดใหการพจารณาคาขออนญาตนนกระทา

60 วนหลงจากไดรบคาขอนน51

เมอไดรบอนญาตใหเขาถงทรพยากรชวภาพ ผขอเขาถงทรพยากรชวภาพจะตองเซนสญญา

ซงสญญาจะมสองประเภทพจารณาจากลกษณะของขอเสนอโครงการทขออนญาตเขามา สญญาทง

สองประเภทน ไดแก สญญาการทาวจยแบบวชาการ (Academic Research Agreement) หรอ

สญญาการทาวจยแบบการคา (Commercial Research Agreement)

สญญาการทาวจยแบบวชาการ (ARA) นนจะอนมตใหกบผขอทเปนหนวยงานมหาวทยาลย

ของประเทศฟลปปนส และสถาบนการศกษา หนวยงานรฐบาลในประเทศ เทานน52 การอนญาตใหกบ

หนวยงานนนจะสงผลใหนกวทยาศาสตร นกวจยททางานในหนวยงานนนๆ ไมจาเปนตองทาการขอ

51 มาตรา 4 ของคาสงหมายเลขท 247 52 มาตรา 5m ของคาสงหมายเลขท 247

52

อนญาตเพอเขาถงทรพยากรชวภาพอกถงแมวาจะนาทรพยากรชวภาพจากแหลงนนไปใชในโครงการท

แตกตางไป การอนญาตนนจะจากดปรมาณทรพยากรชวภาพทนกวจยสามารถนาไปใช โดยอายของ

การอนญาตสงสดคอ 5 ป และสามารถขอตออายไดทงนขนอยกบการทบทวนของหนวยงาน

คณะกรรมการทรพยากรชวภาพ53 อยางไรกตามถามการเปลยนวตถประสงคของการทางานวจยเปน

การทางานวจยเพอการคา หนวยงานหรอสถาบนตองมาทาสญญาการทาวจยแบบการคาอกฉบบกบ

หนวยงานทเปนผอนมต

เมอคาสงหมายเลขท 247 มผลบงคบใชปรากฎวาขอกาหนดในคาสงนสรางปญหาใหกบผ

ปฏบต โดยปญหาทเกดขนกบกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนภายใตคาสง 247 น

ไดแก

- กระบวนการขอเขาถงเปนกระบวนการทยงยาก มคาใชจายสง ซงจดไดวาเปน

กระบวนการททาใหการทางานวจยและพฒนาหยดชะงก54

- กระบวนการอนมตการเขาถงมการบรหารจดการทซบซอน ไมอานวยความสะดวกและใช

เวลานาน โดยเฉพาะขอกาหนดท สรางปญหาในทางปฏบตเนองจากการแสวงหาผม

อานาจในการอนมตการเขาถงทรพยากรชวภาพนนยากและตองใชเวลา นอกจากนน

กฎระเบยบยงกาหนดใหหนวยงานทองถนทเกยวของพจารณาอยางนอยทสด 60 วน ซง

ในทางปฏบตนนพบวาเวลาทใชโดยรวมจนกระทงผขอเขาถงจะไดรบการอนมตจาก

หนวยงานหรอเจาของพนทจะใชเวลขนตา 5 เดอน เนองจากหลงจากทชมชนเจาของพนท

พจารณาแลวจะตองสงเรองใหกบคณะกรรมการเรองทรพยากรชวภาพซงจะตองใหความ

เหนชอบตอกระบวนการดวย

- การใหการเขาไปพนทเพอทาการเกบตวอยางทรพยากรชวภาพนนผเขาไปดาเนนการม

ปญหาดานการสอสารกบเจาของพนทซงเปนกลมชนพนเมองทไมสามารถใชภาษากลาง

ได

กลาวโดยสรปคอไดวากระบวนการภายใตคาสงเลขท 247 นนเปนกระบวนการทยงยาก

ซบซอน เสยเวลาและสนเปลองคาใชจาย และไมเปนกลไกทชวยสนบสนนการทางานวจยและพฒนา

ภายในประเทศ เพราะไมมกลไกทรองรบเรองการคมครองและอนรกษทรพยากรชวภาพ โดยคาสง

เลขท 247 ไมมขอกาหนดเรองการจดตงกองทนเพอนารายไดมาสนบสนนกจกรรมดานการอนรกษ

และคมครองความหลากหลายทางชวภาพ มรายงานวานบตงแตมการออกคาสงนเมอป พ.ศ. 2538

สานกงานพนทคมครองและสตวปาไดรบคาขอเขาถงทรพยากรชวภาพเปนจานวนประมาณ 11 คาขอ

53 มาตรา 5p ของคาสงเลขท 247 54 Paz J. BenavidezII. 2004. The Challenges in the Implementaton of the Philippines ABS Regulations: Monitoring and

Enforcement of Bioprospecting Activities in the Philippines. In International Expert Workshop on Access to Genetic

Resources and Benefit Sharing.

53

ซงมเพยง 2 คาขอเทานนทไดรบอนมตการขอเขาถงในลกษณะการทางานวจยแบบการคา และ เพยง

1 คาขอทไดรบการอนมตการขอเขาถงในลกษณะการทางานวจยแบบวชาการ55 ตอมารฐบาลตระหนก

ถงปญหาทเกดขนกบคาสงหมายเลขท 247 และหาทางแกไข โดยกาหนดกฎระเบยบการเขาถงและ

การแบงปนผลประโยชนขนมาใหมซงกฎระเบยบเหลานอยภายใตการดาเนนงานของพระราชบญญต

การอนรกษและคมครองทรพยากรสตวปา (The 2001 Wildlife Resources Conservation and

Protection Act)

2.5.2.2 พระราชบญญตการอนรกษและคมครองทรพยากรสตวปา (The 2001 Wildlife Resources Conservation and Protection Act)

รฐบาลฟลปปนสบญญตพระราชบญญตการอนรกษและคมครองทรพยากรสตวปาขนมาเพอ

วตถประสงคในการอนรกษและคมครองทรพยากรสตวปาและทอยของสตวปาในประเทศ อยางไรก

ตามรฐบาลไดอาศยความตามมาตรา 14 ของพระราชบญญตฉบบนในการจดทากฎระเบยบการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ โดยมาตรา 14 กาหนดใหกรม

สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต กรมการเกษตรและสานกงานเพอการพฒนาอยางยงยนจะตองทา

การจดทาแนวปฏบตเฉพาะสาหรบการเขาถงทรพยากรชวภาพทใชรวมกน โดยพระราชบญญตการ

อนรกษและคมครองทรพยากรสตวปาไดทาการยกเลกขอบงคบภายใตคาสง 247 ทมขอความขดแยง

กบแนวปฏบตฯ

ในป พ.ศ. 2547 ไดมการจดทาแนวปฏบตสาหรบกจกรรมการเขาถงทรพยากรวภาพใน

ประเทศฟลปปนส (Draft Guideline for Bioprospecting Activities in the Philippines) ซงแนว

ปฏบตนจะเปนแนวทางทกฎหมายทเกยวของกบการเขาถงทรพยากรชวภาพในประเทศฟลปปนสรบ

ไปดาเนนการ ดงนนไมวากฎหมายทรพยากรชวภาพจะอยภายใตการดแลของหนวยงานใดกตาม การ

ดาเนนการเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพจะตองเปนไปตามแนวปฏบตฯ นเทานน

การเขาถงทรพยากรชวภาพ (Bioprospecting) ภายใตแนวปฏบตนไดแก การทาวจย การ

รวบรวม และการใชประโยชนทรพยากรชวภาพและทรพยากรพนธกรรมเพอวตถประสงคเพอการคา

และการเขาถงทรพยากรชวภาพจะเปนไปอยางถกกฎหมายเมอผขอเขาถงหรอหนวยงานทขอเขาถง

ประกาศตนวาจะปฏบตตามกฎระเบยบทเกยวของ ไดแก การแจงใหทราบลวงหนาและการทาสญญา

ซงตองกระทาตอชมชนพนบานทมสวนไดสวนเสย และในกรณทผขอเขาถงเปนชาวตางชาตหรอ

หนวยงานตางชาต การขอเขาถงทรพยากรชวภาพนนจะตองมหนวยงานทองถนเขารวมอยในสญญา

ดวย

55 Krystyna Swiderska, Elenita Dano and Olivier Dubois. 2001. Developing the Philippines’ Executive Order no. 247 on

Access to Genetic Resources. 2001. Participation in Access and Benefit-Sharing Policy Case Study no. 4

54

เนองจากแนวปฏบตนจดใหการเขาถงทรพยากรชวภาพครอบคลมเฉพาะการทาสญญาการ

เขาถงแบบการทาวจยเพอการคาเทานน (CRA) ดงนนการเขาถงทรพยากรชวภาพเพอการทางานวจย

แบบวชาการจงไมจาเปนตองดาเนนการใดๆ หากแตวาจะตองดาเนนการภายใตขอตกลงกบ

เลขาธการหรอหนวยงานทมอานาจโดยใหหนวยงานนนๆ ออกเปนใบอนญาตมาให (gratuitous

permit)

กระบวนการทจาเปนในการเขาถงทรพยากรชวภาพภายใตแนวปฏบตนยงคงเปนกระบวนการ

แสดงความยนยอมทแจงใหทราบลวงหนา อยางไรกตามกระบวนการนนเปลยนแปลงไปจาก

ขอกาหนดในคาสงหมายเลข 247 กลาวคอ

• ผตองการเขาถงทรพยากรชวภาพตองทาการแจงใหหนวยงานทเกยวของทราบวา

ตนเองตองการดาเนนกจกรรมการเขาถงโดยการเขยนจดหมาย (letter of intent)

• ผตองการเขาถงทรพยากรชวภาพตองนาสงโครงงานวจยใหกบชมชนทไดรบผลกระทบ

โดยโครงงานวจยนนจะตองเปนภาษาทคนในชมชนนนเขาใจได

• หนวยงานทเกยวของจะตองทาการพจารณาและอนมตใบอนญาตใหเขาถงทรพยากร

ชวภาพใหแกผขอเขาถงภายใน 30 วนนบจากวนทไดรบเอกสาร

• มการจดตง กองทนการจดการสตวปา ซงจะนารายไดทไดรบมาดาเนนการดานอนรกษ

สตวปา และพนท รวมถงการสนบสนนงานวจยและพฒนา และการเสรมสรางความร

ความสามารถของชมชนในการดาเนนการอนรกษ

• หนวยงานทรบผดชอบดแลเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพภายใตแนวปฏบตฯ คอ

เลขาธการกรมสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต และกรมการเกษตร หรอประธาน

สานกงานทองถนปาลาวน (Palawan Council Chairperson)

กฎระเบยบทจดทาขนมาใหมนเปนกฎระเบยบทมความชดเจนและอานวยความสะดวก

ใหกบกระบวนการเขาถงทรพยากรชวภาพในประเทศฟลปปนสมากขน เนองจากการเขาถงไมวาจะ

เปนไปโดยกฎระเบยบใดจะตองปฏบตตามแนวปฏบตดงกลาวนอกทงยงลดขนตอน และลดจานวน

คาใชจายทตองเสยลงมาดวย

2.5.3 กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนในสาธารณรฐคอสตารกา

สาธารณรฐคอสตารกาเปนประเทศในแถบอเมรกากลาง ทอดมไปดวยทรพยากรชวภาพ และ

ทรพยากรชวภาพเปนแหลงรายไดของประเทศดงนนสาธารณรฐคอสตารกจงใหความสาคญในการ

ปกปองความหลากหลายทางชวภาพของประเทศตน ในชวงกวา 20 ปทผานมา (กอนทจะมอนสญญา

ฯ) สาธารณรฐคอสตารกาไดออกกฎหมายทกากบดแลการใชทรพยากรธรรมชาตหลายฉบบ เชน

กฎหมายอนรกษสตวปา ค.ศ. 1992 กฎหมายปา ค.ศ. 1996 กฎหมายสงแวดลอม ค.ศ. 1995 และการ

55

ใชความหลากหลายทางชวภาพนนดแลโดยสภาทปรกษาของกระทรวงสงแวดลอมและพลงงาน และ

สถาบนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต หรอ INBio ซงเปนหนวยงานไมแสวงหาผลกาไรท

แสวงหาความรวมมอกบหนวยงานหรอองคกรเอกชนทมความสนใจในการวจยและพฒนาเพอการคา

โดยมงเนนในสาขาดานเทคโนโลยชวภาพ เชน การหาสารประกอบทางเคม ยน โปรตน จลนทรย หรอ

ผลตภณฑธรรมชาตอนๆ

ในป พ.ศ. 2532 INBio มการสรางความรวมมอกบบรษทเมอรค จากด (Merck) เพอ

พฒนาการใชประโยชนอยางยงยนของความหลากหลายทางชวภาพของสาธารณรฐคอสตารกา ซง

INBio อนญาตใหบรษทเมอรค เขามาใชทรพยากรชวภาพของหนวยงานเพอประโยชนทางดาน

อตสาหกรรมยา และวทยาศาสตรสขภาพสตว โดยความรวมมอนเรมตงแตป พ.ศ. 2532 สญญาความ

รวมมอนจดเปนตนแบบของสญญาการเขาถงและแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ ซง

นบตงแตความรวมมอระหวาง INBio กบ บรษทเมอรค INBio ไดลงนามในสญญาความรวมมอ

ลกษณะใกลเคยงกนนหลายสญญา ซงความรวมมอลกษณะเชนนสรางผลประโยชนทงในรปเงน (เปน

รายไดทไดมาจาก คาธรรมเนยมการจดเกบทรพยากรชวภาพ ทนสาหรบการทางานวจยและพฒนา

เงนคาตอบแทน) และในรปผลประโยชนทไมใชตวเงน (เชน การถายทอดเทคโนโลย การไดรบการ

ฝกอบรม เครองมอ เปนตน) นอกจากนนยงไดมโอกาสพฒนาโครงสรางพนฐาน รวมทงความร

ความสามารถของบคลากร หรอนกศกษาของประเทศ มรายงานวาในชวงป พ.ศ. 2534 ถงป พ.ศ.

2543 สาธารณรฐคอสตารกา ไดรบเงนสวนแบงจาก INBio ซงเปนเงนสวนแบงจากการสรางความ

รวมมอในเรองการสารวจทรพยากรชวภาพระหวาง INBio กบหนวยงานตางๆ เปนจานวนเงนประมาณ

2.7 ลานเหรยญสหรฐอเมรกา ซงเปนเงนทรฐบาลสาธารณรฐคอสตารกานามาใชในกจกรรมดาน

อนรกษทรพยากรชวภาพของประเทศ56

ดงจะเหนไดวาการดาเนนงานบรหารจดการการเขาถงทรพยากรชวภาพโดยองคกร INBio

เปนไปตามลกษณะทอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพคาดหวงใหเกดขนคอการนาเงนรายไดท

เกดจากการอนญาตใหใชทรพยากรชวภาพมาใชในการอนรกษทรพยากรชวภาพในประเทศ อกทงม

การถายทอดเทคโนโลย เสรมสรางความรความสามารถของบคลากรในประเทศในดานการนา

ทรพยากรชวภาพไปใชประโยชน อยางไรกตามการดาเนนงานของ INBio นนเกดขนกอนทอนสญญา

ความหลากหลายทางชวภาพจะถกบญญตขน กลไกการเขาถงท INBio ใชคอสญญาระหวางฝาย หาก

เมอสาธารณรฐคอสตารกาเขาเปนสมาชกอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ รฐบาลคอสตารกา

ไดทาการพฒนากฎหมายทใชกากบดแลเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

56 Jorge Cabrera-Medaglia, Costa Rica: Legal Framework and Public Policy, in Carrizosa, S. et.al (eds) Accessing

Biodiversity and Sharing Benefits: Lesson from Implementing the Convention on Biological Diversity, IUCN Environment

Policy and Law Paper No. 54.

56

ทรพยากรชวภาพขนมา ซงกฎหมายทกากบดแลเรองนไดแก กฎหมายหมายเลข 7788 หรอรจกใน

นามของกฎหมายความหลากหลายทางชวภาพ 2.5.3.1 กฎหมายความหลากหลายทางชวภาพ

กฎหมายความหลากหลายทางชวภาพของสาธารณรฐคอสตารกานนอยภายใตการกากบ

ดแลของกระทรวงสงแวดลอมและพลงงาน โดยมผลบงคบใชเมอปพ.ศ. 2541 กฎหมายนเปนกฎหมาย

ทกากบดแลการใชประโยชน การบรหารจดการ และการแบงปนผลประโยชนทไดจากการนา

องคประกอบของความหลากหลายทางชวภาพไปใชประโยชน ซงกฎหมายกาหนดใหคณสมบต

ทางดานชวเคม พนธกรรมของสวนประกอบของความหลากหลายทางชวภาพทมอยในปา หรอมอย

ทวไปเปนของสาธารณะ 57 รฐมอานาจในการสารวจ ทางานวจย แสวงหา ใชประโยชน ซง

สารประกอบความหลากหลายทางชวภาพทเปนของสาธารณะ

เพอการบรหารจดการและดแลเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน กฎหมาย

กาหนดใหมการจดตงหนวยงาน National Commission for the Management of Biodiversity

(CONAGEBIO) ใหเปนหนวยงานรบผดชอบดแลการอนวตการเรองการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชน หนวยงานนจะประกอบดวยผแทนจากหนวยงานทเกยวของตางๆ เชน กระทรวงเกษตร

กระทรวงสาธารณสข กระทรวงการตางประเทศ รวมถงกลมชนพนเมอง เกษตรกร หอการคา เปนตน

และหนวยงานนยงประกอบไปดวยสานกงานสนบสนนดานเทคนค (Technology Office) ท

ประกอบดวยผอานวยการและเจาหนาท หนวยงาน CONAGEBIO มหนาทในการจดทานโยบายการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการเขาถงทรพยากรชวภาพทงในเขตถนกาเนด (in situ) และ

นอกถนกาเนด (ex situ) อกทงยงทาหนาทเปนหนวยงานรบปรกษาสาหรบการจดคมครองทรพยสน

ทางปญญาทเกยวของกบทรพยากรชวภาพ

กฎหมายกาหนดใหการดาเนนงานวจยใดๆ หรอการแสวงหาทรพยากรทเกยวของกบวสด

พนธกรรม หรอ สารชวเคม ในสาธารณรฐคอสตารกา จะตองไดรบอนญาต58 โดยผทตองการเขาถง

ทรพยากรชวภาพตองสงเอกสารคาขอทประกอบไปดวย เอกสารแสดงความยนยอมซงไดแจงลวงหนา

จากผแทนของสถานททเปนแหลงทรพยากรชวภาพทตองการเขาถง โดยหนวยงานทรบผดชอบ

ตรวจสอบ และเปนผอนมตการเขาถงไดแก สานกงานสนบสนนดานเทคนค หลงจากทสานกงานดาน

เทคนคไดพจารณาคาขอแลว สานกงานฯ จะวเคราะหประเดนทผขอเขาถงตองเจรจากบผเกยวของ

(เชน เจาหนาทของพนทอนรกษ ชนพนเมอง หรอเจาของพนททมทรพยากรชวภาพทผเขาถงตองการ

เปนตน) หลงจากเจรจาจบสนจะทาใหไดเงอนไขในการเขาถงทรพยากรชวภาพ และจะดาเนนการ

ลงทะเบยนการอนญาตนนๆ

57 มาตรา 6 ของ กฎหมายความหลากหลายทางชวภาพ หรอ กฎหมายหมายเลข 7788 58 มาตรา 69 ของกฎหมายความหลากหลายทางชวภาพ หรอ กฎหมายหมายเลขท 7788

57

ในกรณทมการอนญาตใหนกวจย หรอหนวยงานวจย การอนญาตนนไมสามารถสงตอไปให

นกวจยทานอน หรอหนวยงานวจยอนได และการอนญาตนนจะจากดอยในสารประกอบ ชวเคม ทระบ

ไว และสามารถใชไดในพนทททาการขออนญาตไวเทานน59 เมอไดรบการอนญาตแลวใบอนญาตจะม

อายสงสด 3 ป60 การขอตออายใบอนญาตขนอยกบดลพนจของสานกงานสนบสนนดานเทคนค โดย

ใบอนญาตทออกใหโดยสานกงานสนบสนนดานเทคนคนนจะระบไวอยางชดเจนถง แหลงทมาของ

ทรพยากรชวภาพ เงอนไขในการใช เชน การหามหรออนญาตการสงตวอยาง การฝากตวอยาง การ

ตพมพผลงาน ฯลฯ เปนตน ทงนเปนดลพนจของสานกงานสนบสนนดานเทคนค อยางไรกตาม

ขอกาหนดหรอเงอนไขสาหรบการพจารณาการอนญาตใหเขาถงของงานวจยทไมหวงผลทางการคากบ

งานวจยเพอการคา61 ในกรณทเปนงานวจยทไมหวงผลทางการคา ผขออนญาตตองมหลกฐานแสดง

ใหเหนอยางชดเจนวางานวจยนนมลกษณะไมหวงผลทางการคา ในกรณทใบอนญาตมการวางเงอนไข

เรองการแบงปนผลประโยชน ผลประโยชนทผเขาถงจะตองทาการแบงปนกลบคนสตวแทนของสถานท

ททาการเขาถงนน โดยรปแบบของผลประโยชนนนอาจเปนผลประโยชนในรปเงน หรอในรปทไมใชเงน

หลงจากมการอนญาตใหเขาถงทรพยากรชวภาพแลว สานกงานสนบสนนดานเทคนคจะตองทาการ

ตดตามผลเพอดวามการละเมดไมปฏบตตามขอตกลงหรอไม และในกรณทพบการละเมดจะทาการ

ถอนใบอนญาต

สรป

บทนชใหเหนวาเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนเปนเรองทนานาประเทศใหการ

ยอมรบและกาลงดาเนนการพฒนากฎหมายระหวางประเทศขนมาเพอใหเปนกฎระเบยบทเปนท

ยอมรบมากขน ปจจบนนประเทศทใหความสาคญตอการพฒนากฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนสวนใหญจะเปนประเทศทมทรพยากรชวภาพอยอยางอดมสมบรณ ซงการทนานา

ประเทศจดทากฎระเบยบทกากบดแลเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพในประเทศของตนและมการ

บงคบใชท เปนรปธรรมนจะสงผลตอการนาทรพยากรชวภาพมาใชประโยชน ดงจะเหนไดวา

วตถประสงคหลกอยางหนงของการจดทากฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนใน

ประเทศเหลานคอการปองกนชาวตางชาตมาทาการฉกฉวยทรพยากรชวภาพหรอนาทรพยากรชวภาพ

ไปใชโดยไมทาการขอนญาต กลาวอกนยหนงคอปจจบนนการแสวงหาหรอการไดรบทรพยากรชวภาพ

จากประเทศอนๆ นนจะตองปฏบตตามกฎหมายของประเทศนนๆ หากไมปฏบตตามกฎระเบยบ

เหลานอาจกอใหเกดความเสยหาย หรอเสอมเสยชอเสยงตอนกวจย หรอองคกรวจยและพฒนา และ

59 มาตรา 70 ของกฎหมายความหลากหลายทางชวภาพ หรอ กฎหมายหมายเลขท 7788 60 มาตรา 70 ของกฎหมายความหลากหลายทางชวภาพ หรอ กฎหมายหมายเลขท 7788 61 มาตรา 71 ของกฎหมายความหลากหลายทางชวภาพ หรอ กฎหมายหมายเลขท 7788

58

ผลทอาจตามมาคอการขาดความไวเนอเชอใจในองคกรนนๆ ซงจะทาใหเสยโอกาสในการทางานวจย

รวมหรอการดาเนนงานวจยในประเทศนนดงในกรณทเกดขนกบนกกฏวทยาชาวเชคทเขาไปเกบ

ตวอยางแมลงในประเทศอนเดย

การดาเนนงานวจยทเกยวของกบทรพยากรชวภาพในอดตนนเปนไปในลกษณะ “ไรพรมแดน”

ทงนสบเนองจากหลกการทวาทรพยากรชวภาพเปนสมบตของมวลมนษย หากปจจบนนนกวจยและ

องคกรวจยของประเทศไทยควรมความตระหนกวาการนาทรพยากรชวภาพมาใชนนถกควบคมดวย

กฎระเบยบ ดงนนเพอเปนการลดความเสยงตอการละเมดตอกฎหมายการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนในตางประเทศ องคกรวจยและพฒนาควรมมาตรการในการบรหารจดการการใช

ทรพยากรชวภาพจากตางประเทศดวย กฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพในระดบนานาชาตนนยงไมมรปแบบทชดเจน สงผลใหแตละประเทศพฒนากฎหมาย

ของตนตามทตนเหนเหมาะสม ดงนนองคกรวจยและพฒนาทดาเนนงานวจยทเกยวของกบทรพยากร

ชวภาพของตางประเทศควรตรวจสอบกฎหมายของประเทศเจาของทรพยากรชวภาพทองคกรตองการ

ใช และพจารณาวาตองดาเนนการอยางไร ทไหน เมอใด ถงแมวาแตละประเทศจะมกฎระเบยบท

แตกตางกนหากวากฎระเบยบของประเทศตางๆเหลานนจะตงอยบนพนฐานเดยวกน ไดแก

1. จะมการจดตงหนวยงานทดแลรบผดชอบเรองการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ ซงลกษณะของหนวยงานนนอาจเปน หนวยงานระดบชาต

หรอเปนหนวยงานทวไปทกากบดแลกฎหมายทมเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการ

ใชทรพยากรชวภาพ หรอเปนหนวยงานทองถนทมหนาทอนรกษทรพยากรชวภาพของชมชน หรอ

ทองถน

2. มกฎหมายหรอกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการ

ใชทรพยากรชวภาพทประกอบไปดวยกลไกหลก 3 กลไก ไดแก การแจงใหทราบลวงหนา การเจรจาตก

ลงรวมกน และการแบงปนผลประโยชน โดยผทจะขอใชทรพยากรชวภาพจะตองดาเนนการตามกลไก

เหลานผานหนวยงานทดแลรบผดชอบ

จากหลกพนฐานดงกลาว องคกรวจยและพฒนาในประเทศไทยสามารถวางแผนการ

ดาเนนงานเพอใหการทางานวจยและพฒนาทใชทรพยากรชวภาพจากตางประเทศหรอแมกระทงใน

ประเทศไทยเปนไปอยางถกตองตามกฎหมายโดยมการวางแผนการดาเนนงานลวงหนาซงสามารถ

สรปขนตอนการเตรยมการดาเนนการเขาถงทรพยากรชวภาพไดดงน

59

ภาพท 1 สรปขนตอนการเตรยมการเพอดาเนนการปฏบตตามกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน62

62 ดดแปลงจาก Biber-Klemm, S. and Martinez, S. 2006. Access and Benefit Sharing: Good Practice for Academic Research

on Genetic Resources. Swiss Academy of Sciences. Bern Switzerland หนา 33-34.

60

บทท 3 สถานภาพปจจบนของกฎหมาย กฎ ระเบยบ และขอบงคบ

วาดวยการเขาถงและแบงปนผลประโยชนในทรพยากรชวภาพพชของประเทศไทย

ในการประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (United Nation Conference

on Environment Development, UNCED) ณ กรงรโอเดอจาเนโร ประเทศบราซล ระหวางวนท 3-

14 มถนายน 2535 มการรวมลงนามรบรองอนสญญาวาดวยความหลากหลาย ทางชวภาพ

(Convention on Biological Diversity : CBD) หลงจากนนมประเทศสมาชกกวา 30 ประเทศ

รวมใหสตยาบน อนสญญาฯ จงเรมมผลบงคบใช เมอวนท 29 ธนวาคม 2535 ประเทศไทยไดให

สตยาบน เมอวนท 19 พฤศจกายน 2546 เปนสมาชกในลาดบท 188 โดยมสานกนโยบายและแผน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนหนวยงาน

กลางของประเทศทดแลรบผดชอบการอนวตรการตามอนสญญา ฯ

กฎ ระเบยบเกยวของกบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากทรพยากรชวภาพเปนเรอง

ทประเทศไทยใหความสนใจและพยายามพฒนา กฎ ระเบยบใหสอดคลองกบหลกการของอนสญญาฯ

การพฒนา กฎ ระเบยบ เรอง การเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากทรพยากรชวภาพ

เปนเรองทประเทศไทยใหความสาคญในลาดบตนๆ เพอลดความวตกกงวล เรอง โจรสลดทางชวภาพ

ดงจะเหนไดวา ประเทศไทยมความพยายามทจะพฒนากฎ ระเบยบ การเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนทรพยากรชวภาพใหสอดคลองกบอนสญญาฯ นบตงแตรวมลงนามรบรองจนกระทงให

สตยาบน ซงความพยายามทจะพฒนากฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจาก

ทรพยากรชวภาพดาเนนไปอยางตอเนอง โดยมทงในรปแบบการสรางกฎหมายใหม และการปรบปรง

กฎหมายทมอยแลวใหมเนอหาสอดคลองกบหลกการ เรอง การเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

จากทรพยากรชวภาพ ภายใตอนสญญาฯ

ความพยายามในการจดทากฎหมายใหมนน เกดขนเพราะประเทศไทยไมมกฎหมายการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากทรพยากรชวภาพ หากแตมกฎหมายทเกยวกบการเขาถง

ทรพยากรชวภาพเพอการอนรกษ ดงนน จะกลาวไดวาเรอง การเขาถงทรพยากรชวภานน ไมใชเรอง

ใหม หากแตสงทเปนประเดนใหมคอเรองการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ

จากการรวบรวมและศกษาเอกสารทางกฎหมาย กฎหมายทเกยวของกบการเขาถงทรพยากร

ชวภาพและกฎหมายทเกยวของกบการเขาถงและแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ ซง

กฎหมายเหลาน ไดแก

3.1 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2532)

61

เนองจากปาไมมความจาเปนตอการดารงอยของชวตมนษย เพราะเปนทรพยากรทถก

นามาใชประโยชนในชวตประจาวนทงดานทอยอาศย อาหาร และยารกษาโรค ทาใหปาไมของ

ประเทศไทยถกทาลายลงอยางรวดเรว เพราะมการลกลอบตดไม ทาลายปาจนกระทงสญเสยพนทปา

ไมเปนจานวนมหาศาลและเปนเหตใหสภาพแวดลอมขาดความสมดล การทาลายพนทปากอใหเกด

วกฤตการณทางธรรมชาตและเปนสาเหตเกดภยพบตตางๆ ดงนน จงมการตราพระราชบญญตปาไม

พ.ศ. 2484 เพอการจดการ การเขาถงและใชประโยชนจากทรพยากรปาไมทเปนทง ไม ของปา และ

รวมถงสวนทเปนสงมชวตและไมมชวต เชน ไม ของปา รวมทงสวนตางๆ ของไม พชตางๆ ตลอดจน

สงทเกดจากพชนน รงนก ครง รวงผง นาผง ขผงและมลคางคาว63 เปนตน

“ปา” ตาม พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2548 อยภายใตการควบคม ดแลและจดการของกรม

ปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม∗

การเขาถงและใชประโยชนในทรพยากรชวภาพ พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2548 กาหนดให

กจกรรมตอไปนตองทาการขออนญาตจากพนกงานเจาหนาท

1.การทาไมหวงหาม (ตามทพระราชกฤษฎกากาหนดไววาเปนไมหวงหาม) เปนการหามตด

เจาะ หรอสบ หรอเผา หรอการทาอนตรายแกไมหวงหาม โดยแบงออกเปนไมหวงหามออกเปนประเภท

ก และไมหวงหามประเภท ข โดยการทาไมหวงหามจะตองขออนญาตจากพนกงานเจาหนาท หรอบาง

กรณจะตองไดรบสมปทานการทาไมจากรฐกอน ทงน ถาดาเนนการขออนญาตและไมไดรบอนญาต

จะมโทษทางอาญา

2.การเกบหาของปาหวงหาม (ตามทพระราชกฤษฎกากาหนดไววาเปนของปาหวงหาม)

จะตองไดรบอนญาตจากเจาหนาทกอน โดยจะตองยนแบบฟอรมตามทกฎหมายกาหนดตอพนกงาน

เจาหนาทในเขตนน และเมอไดรบอนญาตกสามารถเกบหาของปาได โดยเสยคาธรรมเนยมตามท

กฎหมายบญญตไว นอกจากน กฎหมายยงหามการคาหรอมของปาไวในครอบครองเกนกาหนด ซง

รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณจะเปนผประกาศในราชกจจานเบกษา เวนแตจะไดรบ

อนญาตจากพนกงานเจาหนาท แตอยางไรกดมขอยกเวนใหพนกงานเจาหนาทสามารถจดเกบและ

ครอบครองของปาหวงหามเพอประโยชนในการบารงปา การคนควา หรอการทดลองทางวชาการได

3. การนาไมและของปาเคลอนท จะตองขออนญาตตอพนกงานเจาหนาทกอน โดยการ

เคลอนทจะตองมใบเบกทางของพนกงาน เจาหนาทกากบไปดวย ทงน หามนาไมและของปาเคลอนท

63 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 มาตรา 4

∗ ในขณะทตราพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2548 นน กรมปาไมอยภายใตสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ แตเนองจากม

พระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 และพระราชกฤษฎกาโอนกจการบรหารและอานาจหนาทของสวนราชการให

เปนไปตามพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 กรมปาไมจงโอนยายมาอยภายใตสงกดกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

62

ผานดานปาไมในระหวางเวลากลางคน (ตงแตพระอาทตยตก จนถงพระอาทตยขน) เวนแตจะไดรบ

อนญาตจากพนกงานเจาหนาทเปนหนงสอ

4. การแผวถางปา กรณทเปนปาประเภทเกษตรกรรม ประชาชนสามารถเขาครอบครอง และ

แผวถางเพอเพาะปลกพชไดโดยไมตองขออนญาตจากพนกงานเจาหนาท แตปาใดทไมไดประกาศเปน

ปาเกษตรกรรม ผ

ใดประสงคทจะครอบครองแผวถางปา จะตองขออนญาตตอพนกงานเจาหนาทใน

เขตทปานนอยกอน หากกระทาการโดยไมไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาทจะมโทษทางอาญา

การขออนญาตตองเปนไปตามทกฎ ระเบยบทกรมปาไมกาหนด ซงโดยทวไปคอ การยนขอ

อนญาตตอพนกงานเจาหนาท โดยกาหนดใหมการเสยคาธรรมเนยมและคาภาคหลวง

พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2548 เปนกฎหมายทกาหนดระเบยบเรองการเขาถงเทานน แต

กฎหมายไมไดกาหนดในเรองการเรยกรองใหแบงปนผลประโยชนจากการนาทรพยากรจากปาไปใช

ประโยชน เนองจาก พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2548 ไดบญญตขนมากอนทประเทศไทยจะเขาเปน

ประเทศสมาชกของอนสญญาฯ

อยางไรกตาม กรมปาไมมความตระหนกในเรองการฉกฉวยทรพยากรพนธกรรม หรอทเรยกวา

“โจรสลดชวภาพ” ซงเปนเรองทมการถกเถยงกนทงในระดบนานาชาตและภายในประเทศ จงไดม

ความพยายามพฒนากฎระเบยบ การเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ

ใหสอดคลองกบหลกการของอนสญญาฯ

ตอมามการออกระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม

พ.ศ. 2542 ขนมา เพอใหการศกษา วจยในพนทปาไมมหลกเกณฑการเขาถงและใชประโยชนใน

การศกษาหรอวจย การฝกอบรม การเกบหาหรอการหาขอมลขาวสารและการเกบรวบรวมตวอยาง

เพอคนหาขอเทจจรงในทรพยากรชวภาพในพนทปาไมทกประเภท ไดแก ทรพยากรธรรมชาต

ทรพยากรชวภาพ ทรพยากรพนธกรรม64

การเขาดาเนนการศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม ใหผวจยยนแบบขออนญาตทาการ

วจย พรอมรายละเอยดโครงการวจยฉบบสมบรณยนตออธบดกรมปาไม กอนเรมโครงการวจยไมนอย

กวา 60 วน หรอกรณเปนโครงการเรงดวนใหยนกอนระยะเวลา 60 วน65

กรมปาไมอาจพจารณามอบหมายใหพนกงานเจาหนาทเขารวมโครงการได โดยผขออนญาต

จะตองรบผดชอบ คาใชจายและถายทอดเทคโนโลยทเหมาะสมดวย66

กรณทผขออนญาตหรอผรวมวจยเปนชาวตางชาตจะตองปฏบตตามระเบยบสภาวจย

แหงชาตวาดวยการอนญาตใหนกวจยชาวตางประเทศเขามาทาการวจยในประเทศไทย67 ∗

64ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542 ขอ 4 65ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542 ขอ 5 66ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542 ขอ 6 67ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542 ขอ 7

63

กรณทผขออนญาตเปนชาวตางประเทศ หรอบคคลทวไป หรอองคกรเอกชนตองใหสถาบน

หรอหนวยงานราชการของไทยทเกยวของกบสาขางานวจยใหคารบรองและรวมรบผดชอบโครงการ68

ผไดรบอนญาตใหเขาทาการศกษาวจยทางวชาการตองแจงเปนหนงสอตออธบดกรมปาไม

กอนเขาพนทอยางนอย 15 วน และแจงใหเจาหนาทในพนททราบกอนดวย ขณะดาเนนโครงการตอง

สงรายงานใหกรมปาไมทก 6 เดอน ในการเกบตวอยางแตละครงตองแบงตวอยางชนดเดยวกนหรอ

ตวอยางหวเชอใหกรมปาไมทกครง ในกรณทมเพยงตวอยางเดยวกรมปาไมขอสงวนสทธเปนเจาของ

รวม และเมอสนสดโครงการใหสงรายงานผลการวจยฉบบสมบรณและเอกสารทเผยแพรในวารสาร

ตางๆใหกรมปาไม ผไดรบอนญาตตองปฏบตตามกฎหมายปาไม และกฎหมายอนทเกยวของอยาง

เครงครด หากไมปฏบตตามอธบดกรมปาไมอาจยกเลกการอนญาตและดาเนนการตามกฎหมายท

เกยวของ หากผไดรบอนญาตไมปฏบตตามระเบยบน สถาบนทางวชาการหรอหนวยงานราชการใน

ประเทศไทยทรบรองและรวมรบผดชอบโครงการตองรบผดชอบใหมการปฏบตตามระเบยบน69

กรณทผไดรบอนญาตใหทาการศกษาหรอวจย หรอเกบตวอยางทรพยากรธรรมชาตหรอ

ทรพยากรชวภาพหรอทรพยากรพนธกรรมดานปาไมนาผลงานวจยและ/หรอตวอยางไปขอรบความ

คมครองทรพยสนทางปญญาจะตองไดรบอนญาตจากกรมปาไมกอน และใหถอวากรมปาไมเปน

เจาของรวมในทรพยสนทางปญญานนดวย โดยผไดรบอนญาตตองทาขอตกลงแบงผลประโยชนทจะ

เกดขนในภายหนากบกรมปาไมเปนกรณไป70

ระเบยบฯ กาหนดทงมาตรการในการเขาถงและใชประโยชนในทรพยากร มาตรการความ

ปลอดภยทางชวภาพ และการแบงปนผลประโยชนทงทอยในรปแบบทเปนเงน และในรปแบบทไมใช

เงน รวมทง เรยกรองใหมสทธรวมในทรพยสนทางปญญาจะเกดขนภายหลงดวย ซงเงอนไขการเปน

เจาของรวมในทรพยสนทางปญญาตามระเบยบฯ นเปนหลกเกณฑทกาหนดไวตายตว โดยทผขอ

อนญาตไมมสทธเจรจาตอรอง จงอาจจะทาใหนกวจยหลกเลยงไมดาเนนการขออนญาต

มขอสงเกตตามหมายเหตทายระเบยบฯ วา การเขาไปศกษาวจยทางวชาการในพนทปาไม

ท

เปนเขตอนรกษ ซงอยในความควบคมดแลรบผดชอบของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

ตามระเบยบนกรมปาไม หมายถง กรมอทยานแหงชาตฯ และอธบดกรมปาไม หมายถง อธบดกรม

อทยานแหงชาตฯ เมอพจารณาแลว ทาใหเกดความไมชดเจนวาการขออนญาตเขาไปศกษาวจยทาง

วชาการในพนทปาไมทเปนเขตอนรกษนน กาหนดใหผขออนญาตตองยนคาขอตออธบดกรมอทยานฯ

โดยตองปฏบตตามหลกเกณฑของระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการใน

∗ ดรายละเอยดสภาวจยอหงชาตวาดวยการอณญาตใหนกวจยชาวตางประเทศเขามาทาการวจยในประเทศไทย พ.ศ. 2550 ในรายงาน

น 68 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542 ขอ 8 69 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542 ขอ 10 70 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542 ขอ 11

64

พนทปาไม พ.ศ.2542 หรอไม เพราะกรมอทยานแหงชาตฯกมระเบยบและหลกเกณฑในการให

บคคลภายนอกขออนญาตเขาทาการศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทอนรกษเปนการเฉพาะ คอ

ระเบยบกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชวาดวยการปฏบตการของพนกงานเจาหนาทในเขต

อทยานแหงชาตพ.ศ. 2549 ประกอบหลกเกณฑและแนวทาง การขออนญาตเขากระทาการศกษาหรอ

วจยทางวชาการในเขตพนทปาอนรกษทกาหนดใหยนคาขออนญาตตอคณะกรรมการทปรกษา

วชาการ (กปว.) กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

และในปจจบนนระเบยบกรมอทยานแหงชาตฯ วาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการ

ในพนทปาไม ทางกรมอทยานแหงชาตฯ กยงไมเคยนามาใชในทางปฏบตแตอยางใด71

เมอป พ.ศ. 2545 ประเทศมการปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม และมการโอนกจการบรหาร

และอานาจหนาทของสวนราชการดวย จงทาใหมการแบงแยกกรมปาไมเดม (สงกดกระทรวงเกษตร

และสหกรณ) ทมโครงสรางขนาดใหญ ออกเปน 3 หนวยงาน คอ 1. กรมปาไม 2.กรมอทยาน

แหงชาต สตวปาและพนธพช 3.กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ไปเปนกรมปาไม กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และปรบปรงอานาจหนาทและกจการของกรมทรพยากรทางทะเล

และชายฝง กรมปาไม และกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมดวย

ในปจจบนกรมปาไมอยภายใตสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยกรม

ปาไมดแลรบผดชอบเขตพนทปาไมถาวร และพนทปาสงวน กรมอทยานฯ ดแลรบผดชอบพนทอนรกษ

พนทอทยาน พนทตนนาและกรมทรพยากรทะเลและชายฝง ดแลรบผดชอบพนททางทะเลและปาชาย

เลน ดงนน พนทอนรกษ พนทอทยาน และพนทตนนาจากเดมทอยในความดแลของกรมปาไม จง

โอนมาอยภายใตการกากบดแลของกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพชตงแตป พศ. 2548 เปน

ตนมา ทาใหการขออนญาตเขากระทาการศกษาและวจยทางวชาการซงสวนใหญจะเปนพนทอนรกษ

ซงแตเดมอยภายใตการกากบดแลของกรมปาไม (แตปจจบนโอนยายมาอยภายใตการกากบดแลของ

กรมอทยานฯ) จะตองดาเนนการขออนญาตเขากระทาการศกษาและวจยในพนทอนรกษตอกรม

อทยานแหงชาตฯ แทน และผลจากการเปลยนแปลงโครงสรางน นาจะเปนเหตผลททาให ปจจบนน

ยงไมมความชดเจนในเรองขออนญาตกระทาการศกษาและวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542

ซงในทางปฏบตกรมปาไมกไมมการกาหนดแบบคาขอแบบหนงสออนญาต แบบเงอนไขแนบทาย

หนงสออนญาต ฯลฯ มารองรบระเบยบกรมปาไมฯ พ.ศ. 2542 แตอยางใด

อยางไรกตาม การเขาถงทรพยากรชวภาพในพนทปาไมนกวจยควรจะตองนา พระราชบญญต

ปาไม พ.ศ. 2484 และระเบยบกรมปาไมฯ พ.ศ. 2542 มาพจารณาประกอบกน เพราะตามท

พระราชบญญตนไดกาหนดวา ผใดจะทาไม และเกบของปาทไดมประกาศตามพระราชกฤษฎกาให

71 บนทกขอความท ทส.0903.2/185 ลงวนท 5 กนยายน 2549

65

เปนไมหวงหามและของปาหวงหามตองขออนญาตตอพนกงานเจาหนาทกอน ดงนน กอนการเขาถง

และจดเกบทรพยากรชวภาพพช นกวจยจะตองตรวจสอบกอนวาไมและของปาทตนเองตองการ

นามาใชในงานวจยเปนไมและของปาหวงหามหรอไม หากเปนไมหวงหามหรอของปาหวงหามจะตอง

ขออนญาตตอพนกงานเจาหนาท ไมเชนนนจะมโทษปรบและโทษทางอาญา และการนาไมหรอของ

ปาเคลอนทออกจากพนทปาจะตองมใบเบกทางดวย

นกวจยจะตองพจารณาวาการดาเนนงานโครงการวจยของตนเองในพนทปาไมนน เกยวเนอง

กบตามระเบยบกรมปาไมฯ พ.ศ. 2542 หรอไม หากไมเกยวของกบระเบยบกรมปาไมฯ 2542 แต

เกยวของกบระเบยบของหนวยงานอน เชน กรมอทยานแหงชาตฯ นกวจยควรปฏบตตามหรอ

ดาเนนการขออนญาตตามกฎระเบยบของหนวยงานนนๆ เพอความถกตอง โดยเฉพาะอยางยงจะเปน

ประโยชน เมอผลงานวจยทเกดขนมานน นกวจยสามารถนาไปใชประโยชนไดอยางเตมท เพราะ

นกวจยไดดาเนนการขออนญาตการเขาถงทรพยากรชวภาพตามทกฎหมายกาหนดแลว

ทงน ขนตอน กระบวนการและระยะเวลาดงทกลาวขางตน มเงอนไขทกาหนดใหนกวจย

จะตองจดเตรยมเอกสารทเกยวของกบการยนคาขออนญาต และตองดาเนนการขออนญาตลวงหนา

กอนทจะเรมดาเนนงานโครงการวจย นกวจยควรจดเตรยมเอกสารใหครบถวน และวางแผนการขอ

อนญาตใหเหมาะสมกอนเรมโครงการวจย เพอปองกนไมใหเกดผลกระทบและความลาชาของ

โครงการวจย

3.2 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

จากการทปาไมถกบกรกและทาลายเปนเหตใหเกดความแหงแลง พนดนพงทลาย ลานาตน

เขน หรอเกดอทกภยอนเปนผลเสยหายแกการเกษตรและเศรษฐกจของประเทศอยางรายแรง กรมปา

ไมจงตราพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ขนมาเพอใชเปนกลไกในการปองกนการ

ทาลายปา เพอรกษาไวซงทรพยากรธรรมชาตอนมคาของชาต

ปาสงวนแหงชาต คอปาทพระราชบญญตสงวนและคมครองปา พ.ศ. 2481 ประกาศวาเปน

ปาสงวนและปาคมครอง และเปนปาซงรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณออกกฎกระทรวง

ใหเปนปาสงวนแหงชาต โดยพจารณาจากความจาเปนเพอการรกษาสภาพปาไม ของปาหรอ

ทรพยากรธรรมชาตอน ทงน ปา ตามกฎหมายนใหหมายความรวมถง ทดน ภเขา หวย หนอง คลอง

บง ลานา บาง ทะเลสาบและเกาะ และทชายทะเลทยงมไดมบคคลไดมาตามกฎหมาย72

เพอเปนการปองกนการทาลายปา พระราชบญญตปาสงวนฯ กาหนดหามการบกรกหาของปา

หรอเขาไปกอสรางในเขตปาสงวน ปจจบนกรมปาไมดแลพนทปาสงวนแหงชาตจานวน 1,221 แหง ม

หลายพนทเปนพนทๆมความอดมสมบรณ และอกหลายพนทไดมประชาชนเขาใชประโยชนจาก

72 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 มาตรา 4

66

ทรพยากรชวภาพ นอกจากน การศกษาทางวชาการอนจะนาไปสการพฒนาทางระบบนเวศน หรอการ

พฒนาพนธพช พระราชบญญต ปาสงวนฯ อนญาตใหบคคลเขาไปในเขตปาสงวน เพอศกษาหรอ

วจยทางวชาการได73

การเขาถงและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพในพนทปาสงวน โดยทวไปกฎหมายหาม

กระทาการใดๆ อนเปนการเสอมเสยแกสภาพปาสงวน กฎหมายหามบคคลใดยดถอ ครอบครอง ทา

ประโยชนหรออยอาศย กอสราง แผวถาง เผาปา ทาไม เกบหาของปาภายในเขตปาสงวนแหงชาต

หรอกระทาการใดๆ อนเปนการเสอมเสยแกสภาพปาสงวนแหงชาต การฝาฝนไมกระทาตามจะไดรบ

โทษปรบและโทษทางอาญาเวนแตไดรบอนญาตตาม พระราชบญญต ปาสงวนฯ หรอเปนการทาไม

หวงหาม หรอเกบหาของปาหวงหามทไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยปาไม แต พระราชบญญต น

อนญาตใหบคคลเขาทาประโยชนหรออยอาศยในเขตปาสงวนแหงชาตได เชน การอนญาตเกยวกบ

การทาเหมองแรตามกฎหมายวาดวยแร การอนญาตเพอการอาศยหรอประกอบอาชพเกษตรกรรม

การอนญาตเพอจดสวนรกขชาตหรอวนอทยานหรออทยานสตวปา การอนญาตเพอสรางวดหรอสานก

สงฆหรอสานกปฏบตธรรม เปนตน74

พระราชบญญตปาสงวนฯ มาตรา 17 กาหนดใหการศกษาวจยทางวชาการในพนทปาสงวน

แหงชาต เพอประโยชนในการศกษา หรอวจยทางวชาการ จะตองเปนไปตามระเบยบทอธบดกาหนด

ปจจบนน การขออนญาตดงกลาวถกกาหนดโดย ระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตใหกระทา

การเพอประโยชนในการศกษาหรอวจยทางวชาการภายในเขตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2548

หนวยงานรฐหรอบคคลใดตองการขออนญาตทาการศกษาหรอวจยทางวชาการใหยนคาขอ

ตอจงหวดทองททปานนตงอยหรอหนวยงานทกรมปาไมกาหนด ตามแบบ ปส.2475 จากนนจะมการ

ตรวจสอบสภาพปาพรอมทงมความเหนตอการตรวจสอบสภาพปาและรายงานผลการตรวจสอบและ

ความเหนตามรายงานการตรวจสภาพปาตามแบบ ปส.25 ไปยงกรมปาไม76

เมอกรมปาไมพจารณาแลวจะสงตอไปยงกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอ

พจารณาคาขออนญาตวาจะอนมตหรอไมอนมตใหกระทาการวจยหรอศกษาทางวชาการ เมอ

พจารณาแลวเสรจจะแจงผลการพจารณาตามแบบ ปส.26 ไปยงผยนคาขออนญาตไดทราบผลการ

พจารณาตอไป77

73แหลงทมา www.panyathai.or.th 74 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 มาตรา 14 – มาตรา 20 75 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตใหกระทาการเพอประโยชนในการศกษาหรอวจยทางวชาการภายในเขตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.

2548 ขอ 6 76 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตใหกระทาการเพอประโยชนในการศกษาหรอวจยทางวชาการภายในเขตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.

2548 ขอ 7 77 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตใหกระทาการเพอประโยชนในการศกษาหรอวจยทางวชาการภายในเขตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.

2548 ขอ 9

67

ทงน จากการใหขอมลของกองการอนญาต กรมปาไม จะพบวาโดยสวนใหญแลวการ ขอ

อนญาตจะมแตเฉพาะเรอง การขออนญาตเขาสารวจแรและการปโตเลยมในพนทปาสงวนเทานน ยง

ไมมการขออนญาตเขาใชพนทปาสงวนกระทาการเพอประโยชนในการศกษาหรอวจยทางวชาการใน

พนทปาสงวนแตอยางใด โดยสวนใหญการดาเนนการศกษาหรอวจยทางวชาการทเกยวกบทรพยากร

ชวภาพนน มกจะเกดในพนทอทยานแหงชาต เนองจากเปนปาทมความอดมสมบรณมากกวาปา

สงวน

3.3 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504

พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มเจตนารมณทจะคมครองและดแลรกษา

ทรพยากรใน “พนทอนรกษ” ทวประเทศอนเปนพนททมความสาคญเพราะเปนแหลงอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรพนธกรรมทสาคญของประเทศใหคงอยตามธรรมชาต โดยเฉพาะ

ทรพยากรทสาคญ เชน สตวปา และพชพรรณ

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช เปนหนวยงานทมภารกจเกยวกบการอนรกษ

สงเสรม และฟนฟทรพยากรปาไม สตวปา และพนธพช ในเขตพนทปาเพอการอนรกษ โดยการควบคม

ปองกนพนทปาอนรกษเดมทมอย และพนทปาเสอมโทรมใหกลบสมบรณดวยกลยทธการสงเสรม

กระตนและปลกจตสานกใหชมชนมความรสกหวงแหน และการมสวนรวมในการดแลทรพยากร

ทองถนเพอเปนการรกษาสมดลของระบบนเวศและสงแวดลอม ตลอดจนความหลากหลายทางชวภาพ

สาหรบเปนแหลงตนนาลาธาร แหลงทอยอาศยของสตวปาแหลงอาหาร แหลงนนทนาการและการ

ทองเทยวทางธรรมชาตของประชาชน78

พนทอนรกษทอยในความดแลของกรมอทยานแหงชาตฯ มดงน

• อทยานแหงชาต79

• เขตหามลาสตวปา

• เขตรกษาพนธสตวปา

• พนทตนนา

พระราชบญญต อทยานแหงชาตพ.ศ. 2504 หามมใหบคคลกระทาการใดๆ ในเขตอทยานอน

จะกอใหเกดความเสอมโทรมแกพนทอทยาน เวนแตจะไดรบอนญาต80 นอกจากน กฎหมายอนญาต

78 แหลงทมา http://www.dnp.go.th 79 อทยานแหงชาต หมายถง “ทดนซงรวมทงพนทดนทวไป ภเขา หวย หนอง คลอง บง บาง ลานา ทะเลสาบ เกาะ และชายฝงทไดรบการ

กาหนดใหเปน อทยานแหงชาต ลกษณะทดนดงกลาวเปนททมสภาพธรรมชาตทนาสนใจ และมไดอยในกรรมสทธหรอครอบครองโดย

ชอบดวยกฎหมาย ของบคคลใดซงมใชทบวงการเมอง ทงนการกาหนดดงกลาวกเพอใหคงอยในสภาพเดม เพอสงวนไวใหเปนประโยชน

แกการศกษาและ ความรนรมยของประชาชนสบไป” 80 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มาตรา 16

68

ใหพนกงานเจาหนาทมอานาจพจารณาอนญาตใหบคคลใดเขาไปดาเนนกจการใดๆ เพอหา

ผลประโยชน81 และอนญาตใหพนกงานเจาหนาทเขาไปดาเนนการศกษาและวจยทางวชาการได โดย

ตองเปนไปตามระเบยบทอธบดกาหนด ซงเปนการอนญาตใหเฉพาะพนกงานเจาหนาทผซงไดรบ

อนญาตเทานนทสามารถเขาไปดาเนนการศกษาและวจยทางวชาการในเขตพนทอทยานแหงชาต82

เนองจากหลกการของ พระราชบญญตอทยานแหงชาตฯ คอ การปองกนพนท ดงนน

พระราชบญญตฉบบนจงไมใหอานาจอธบดอนญาตใหบคคลภายนอกทไมใชพนกงานเจาหนาทเขามา

ทาการศกษาและวจยทางวชาการในพนทอทยาน แตในกรณพนกงานเจาหนาทกระทาการศ

กษาหรอ

วจยทางวชาการ ไดมระเบยบกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช วาดวยการปฏบตการของ

พนกงานเจาหนาท ในเขตอทยานแหงชาต พ .ศ . 2549 ทออกตามความในมาตรา 19 แหง

พระราชบญญตอทยานฯ พ.ศ. 2504 มาเปนแนวทางในทางปฏบตวาหากกรมอทยานแหงชาตฯ จะ

พจารณาวาหนวยงานหรอบคคลใดทมโครงการศกษาวจยทางวชาการในเขตอทยานแหงชาต ควรให

พนกงานเจาหนาทดาเนนงานเปนโครงการรวมกนตามระเบยบดงกลาว83

ระเบยบกรมอทยานแหงชาตฯ พ.ศ. 2549 กาหนดเกยวกบการใหอานาจในการปฏบตงานของ

หวหนาอทยานแหงชาต เพอประโยชนในการคมครองและดแลรกษา หรอการศกษาหรอวจยทาง

วชาการ หรอเพออานวยความสะดวกในการทองเทยวอทยานแหงชาตและใหความรแกประชาชน

โดยไมตองขอรบอนญาตจากอธบดกรมอทยานฯ ในกจกรรมทเกยวกบการฆาสตวดรายทเปนอนตราย

ตามความจาเปน จดการดานพาหนะเขาออก จดทาสถานทขนลงอากาศยาน การประกาศโฆษณาให

ประชาชนทราบระเบยบกรมอทยานฯ การแผวถาง เผาปา ขดดน หน ปดกนหรอเปลยนแปลงทางนา

ตามความจาเปน ทาการศกษาธรรมชาตหรอทางลาลอง ตลอดจนปฏบตการแกไขปญหาเฉพาะเรอง

หรอเพอฟนฟบารง ดแล รกษาทรพยากรธรรมชาตในเขตอทยานแหงชาตใหดขน84

สวนกจกรรมทพนกงานเจาหนาทตองขออนมตตออธบดกรมอทยานฯ เปนการเฉพาะรายกอน

คอ การปลกปาในพนททถกบกรก การทาถนน การเกบหา หรอนาออกไป หรอกระทาการอยางหนง

อยางใดแกสตว ไม หรอทรพยากรธรรมชาตอนเปนครงคราว ทงน เปนไปตามระเบยบกรมอทยาน

แหงชาต สตวปาและพนธพช วาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม85

กรมอทยานแหงชาตฯ ไดจดตง สานกงานคณะกรรมการทปรกษาดานวชาการ (กปว.) ขนมา

เพอกาหนดแนวทางและขนตอนการขออนญาตเขาไปทาการศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปา

81 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มาตรา 13 82 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มาตรา 19 83 บนทกขอความ ท ทส 0903.2/302 ลงวนท 31 พฤษภาคม 2548, แหลงทมา http://www.dnp.go.th/otec/ 84 ระเบยบกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช วาดวยการปฏบตการของพนกงานเจาหนาทในเขตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2549

ขอ 4 85 ระเบยบกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช วาดวยการปฏบตการของพนกงานเจาหนาทในเขตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2549

ขอ 5

69

อนรกษ ตามบทบญญตของพระราชบญญตอทยานแหงชาตฯ พ.ศ.2504 และระเบยบ กรมอทยาน

แหงชาตฯ พ.ศ. 2549

ดงนน หากนกวจยตองการเขาไปใชพนทของอทยานแหงชาต เพอทาการศกษาและวจยทาง

วชาการสามารถกระทาไดโดยการขอใหพนกงานเจาหนาทเขารวมเปนนกวจยรวมของโครงการและ

นกวจยจะตองทาการขออนญาตเขาไปทาการศกษาและวจยรวมกบพนกงานเจาหนาท โดยนกวจย

ตองยนแบบคาขออนญาต ตามแบบ อส/ว - 01หรอ DNP/T – 01 และแจงประวตผรวมศกษาวจยทก

คน รวมทงของหวหนาหนวยงานพนทอนรกษนนๆ และของพนกงานเจาหนาทอนๆ (ถาม) ตามแบบ

อส/ว–02 หรอ DNP/T– 02 พรอมทงยนแบบเสนอโครงการวจยฉบบสมบรณ ซงมรายละเอยดท

เก ยวของท งหมดใหชด เจน โดยเฉพาะวธการด า เนนงานในพนท และการเกบตวอยาง

ทรพยากรธรรมชาตตางๆ ตามหวขอในแบบ อส/ว - 03 หรอ DNP/T – 03

ทงน การยนขออนญาตตามแนวทางของ กปว. จะสามารถชวยแกไขปญหาใหนกวจย

สามารถเขาไปทาการศกษาหรอวจยในพนทปาอนรกษได แมจะเปนการแกไขปญญหาในระยะสนก

ตาม

มขอสงเกตวาระเบยบอทยานแหงชาต ฯ พ.ศ. 2549 ขอ 5 กาหนดวาพนกงานเจาหนาทตอง

ขออนมตการอธบดกรมอทยานฯ เปนการเฉพาะรายกอน ในการทากจกรรมเกบหา หรอนาออกไป

หรอกระทาการอยางหนงอยางใดแกสตว ไม หรอทรพยากรธรรมชาตอนเปนครงคราว ใหเปนไปตาม

ระเบยบกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช วาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนท

ปาไมนน

ในปจจบนยงไมมการนาระเบยบอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช เรอง วาดวยการเขาไป

ศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม มาดาเนนการในทางปฏบตแตอยางใด จงอาจทาให ผขอ

เขาถงเกดความสบสนวาระเบยบนมการบงคบใชหรอไม และกาหนดหลกเกณฑเอาไวอยางไร

3.4 พระราชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2535)

พระราชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2535 มวตถประสงคเพอใหเกษตรกร

ไดใชเมลดพนธทมคณภาพ สงเสรมใหมการคดคนพนธพชใหม อนรกษพชปาทใกลสญพนธเพอ

ควบคมการใชทรพยากร พชใหคงอยและไมสญพนธอนเนองมาจากการนาทรพยากรพชมาใชเปน

จานวนมากและปองกนการนาพชตองหามเขามาในประเทศเพอความปลอดภยทางชวภาพรวมทง

กฎหมายตองการใหมการขนทะเบยนพนธพช การรบรองพนธพช อนจะเปนการสงเสรมใหมการคดคน

และปรบปรงพนธพชใหม

กฎหมายฉบบนควบคมการเขาถงและใหความคมครองพชบางชนด ไดแก เมลดพนธควบคม

พชอนรกษ และพชสงวน ดวยการหามการขยายพนธเทยม รวบรวม ขาย นาเขา สงออก นาผาน

หรอครอบครองซงพชอนรกษเพอการคา และหามสงออกพนธพชสงวนภายใตกฎหมายน ทงน พนธ

70

พชชนดใดทไดรบความคมครองจะตองมการกาหนดชนดและชอของพนธพช และมการประกาศ

กระทรวงเกษตรและสหกรณกาหนดใหเปนพนธพชอนรกษหรอพนธพชสงวนเสยกอน

กฎหมายตองการคมครองและควบคมพชบางชนดทไดประกาศใหเปนพชอนรกษ พชสงวน

และเมลดพนธควบคม โดยการหามขยายพนธเทยม รวบรวม ขาย เคลอนยาย นาเขา สงออก นาผาน

หรอครอบครองพชอยางหนงอยางใดโดยไมไดรบอนญาต ๆ โดยแบงการควบคม ดงน

1) เมลดพนธควบคม หามรวบรวม ขาย นาเขา สงออก หรอนาผานซงเมลดพนธควบคม

ไวในสถานทเกบเมลดพนธควบคมเพอการคา เวนแตไดร

บอนญาตจากพนกงาน

เจาหนาท และตองเกบเมลดพนธควบคมไวในสถานทเกบเมลดพนธควบคมตามทระบไว

ในใบอนญาต86

2) เมลดพนธควบคมเพอการคา หามผรบอนญาตรวบรวมเมลดพนธควบคมเพอการคา

ดาเนนการ87 ดงน

(ก) บรรจเมลดพนธควบคมในภาชนะบรรจนอกสถานททกาหนดไวในใบอนญาต หรอ

(ข) ขายเมลดพนธควบคมทบรรจในภาชนะบบรจไมตรงตามฉลาก

3) พชอนรกษ หามบคคลนาเขา สงออกหรอนาผานพชอนรกษและซากพชอนรกษเวนแต

ไดรบอนญาตจากอธบดหรอผซงอธบดมอบหมาย และกรณทบคคลใดประสงคจะ

ขยายพนธเทยมพชอนรกษเพอการคาใหยนคาขอเปนหนงสอเพอขอขนทะเบยนสถานท

เพาะเลยงพชอนรกษตอ กรมวชาการเกษตร88

4) พชสงวน ใหรฐมนตรมอานาจประกาศในราชกจจานเบกษากาหนดหามผใดนาสงพช

สงวน ชนดใดและในปรมาณเทาใดออกนอกเขตทองทใดหรอนาหรอสงพชดงกลาวไปยง

ทองทใดในราชอาณาจกร เวนแตไดรบอนญาตเปนหนงสอจากพนกงานเจาหนาท89

พระราชบญญตน ไมใชบงคบแกสวนราชการและหนวยงานของรฐทจดตงขนโดยไมม

วตถประสงคหลกเพอการคา ในสวนทเกยวของกบเมลดพนธควบคม พชสงวน พชตองหาม

กฎหมายนเปนไปในลกษณะควบคมการใชพนธพชอนรกษ พนธพชสงวน เมลดพนธควบคม

และเมลดพนธควบคมทางการคา แตไมไดกาหนดหลกการการแบงปนประโยชนทรพยากรชวภาพไว

อยางไรกตาม กรณทนกวจยมความประสงคจะใชพช หรอเมลดพนธตางๆ ในโครงการวจย

และพฒนา นกวจยควรตรวจสอบกอนวาพชและเมลดพนธเหลานน รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตร

และสหกรณไดประกาศใหเปนพชอนรกษ พชสงวน เมลดพนธควบคม หรอเมลดพนธควบคมเพอ

86 พระราชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2535) มาตรา 56 87 พระราชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2535) มาตรา 59 88 พระราชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2535) มาตรา 61 ทว 89 พระราชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2535) มาตรา 63 ทว

71

การคาหรอไม หากเปนไปตามทกฎหมายกาหนดนกวจยจะตองดาเนนการขออนญาตตอพนกงาน

เจาหนาทกอน ไมเชนนนจะมทงโทษปรบและโทษทางอาญา

3.5 พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542

พระราชบญญตพนธคมครองพช พ.ศ. 2542 ตองการใหมการปรบปรงพนธและพฒนาพนธ

พช เพอใหมพนธพชใหมเพมเตมจากทมอยเดม อนเปนการสงเสรมพฒนาทางดานเกษตรกรรมโดย

การสงเสรมและสรางแรงจงใจดวยการใหสทธและความคมครองตามกฎหมาย ตลอดจนเพอเปนการ

อนรกษ และพฒนาการใชประโยชนพนธพชพนเมองเฉพาะถน พนธพชพนเมองทวไป และพนธพช

ปา เพอใหชมชนมสวนรวมในการดแล บารงรกษา และใชประโยชนพนธพชอยางยงยน

เมอพจารณาลกษณะการคมครองพนธพช ตามพระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542

กฎหมายใหความคมครองพนธพชชนดตางๆ ดงน

1. พนธพชใหม หมายถง พนธพชทมองคประกอบตามทกฎหมายกาหนด คอ ไมมการนาสวน

ขยายพนธมาใชประโยชนไมวาจะเปนการขายหรอจาหนายดวยประการใด ทงในและนอก

ราชอาณาจกรโดยนกปรบปรงพนธพช หรอดวยความยนยอมของนกปรบปรงพนธพชเกนกวาหนงป

กอนวนขอยนจดทะเบยนพนธพชใหม และมความแตกตางจากพนธอนทปรากฏอยในวนทขอจด

ทะเบยน โดยความแตกตางนนเกยวของกบลกษณะทเปนประโยชนตอการเพาะปลก การบรโภค

เภสชกรรม การผลต หรอการแปรรป90

2. พนธพชพนเมองเฉพาะถน หมายถง พนธพชทมอยเฉพาะในชมชนใดชมชนหนง ภายใน

ราชอาณาจกร และไมเคยจดทะเบยนเปนพนธพชใหม ซงไดจดทะเบยนเปนพนธพชพนเมอง

เฉพาะถนตามพระราชบญญตน91

3. พนธพชปา หมายถง พนธพชทมหรอเคยมอยในประเทศตามสภาพธรรมชาตและยงมได

นามาใชเพาะปลกอยางแพรหลาย92

4. พนธพชพนเมองทวไป หมายถง พนธพชทกาเนดภายในประเทศหรอมอยในประเทศซงได

มการใชประโยชนอยางแพรหลาย และใหหมายความรวมถงพนธพชทไมใชพนธพชใหม พนธพช

พนเมองเฉพาะถนหรอพนธพชปา93

หลกเกณฑการเขาถงทรพยากรพนธกรรมพช ตามพระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ.

2542 มดงน

90 พระราชบญญตคมครองพนธพช มาตรา 12 91 พระราชบญญตคมครองพนธพช มาตรา 3 92 พระราชบญญตคมครองพนธพช มาตรา 3 93 พระราชบญญตคมครองพนธพช มาตรา 3

72

1) พนธพชใหม หากบคคลใดประสงคจะใชพนธพชใหมทไดรบการจดทะเบยนแลว

จะตองไดรบอนญาตจากผทไดรบการจดทะเบยนพนธพชใหมกอน เนองจากผทรงสทธมสทธแตเพยง

ผเดยวในการผลต ขายหรอจาหนาย นาเขา สงออก หรอมไวเพอกระทาการอยางหนงอยางใดในสวน

ขยายพนธของ พนธพชใหม แตมขอยกเวนวา สทธของผทไดรบการจดทะเบยนพนธพชใหมจะมอย

เฉพาะสวนในการหาประโยชนทางการคาจากสวนขยายพนธเทานน

หากบคคลอนใชพนธพชใหมทไดรบความคมครอง โดยไมมวตถประสงคเพอใชเปนสวน

ขยายพนธหรอมบคคลใดนาไปศกษา คนควา ทดลอง หรอวจยเกยวกบพนธพชใหมทไดรบความ

คมครอง เพอการพฒนาพนธหรอปรบปรงพนธ หรอกระทาการเกยวกบพนธพชใหมทไดรบความ

คมครอง หรอกระทาโดยสจรตสามารถกระทาไดโดยโดยไมตองขออนญาตจากผทรงสทธกอน

นอกจากน เกษตรกรสามารถเกบสวนขยายพนธของพชทไดรบการคมครองไวใชในการปลก หรอใช

สวนตวโดย ไมมวตถประสงคทางการคา การกระทานไมถอวาเปนการละเมดสทธนกปรบปรงพนธ94

2) พนธพชพนเมองเฉพาะถน บคคลใดตองการการจดเกบ จดหาหรอรวบรวมพนธพช

หรอสวนใดสวนหนงเพอการปรบปรงพนธ ศกษาทดลองหรอวจยเพอประโยชนในทางการคาจะตอง

ไดรบอนญาตจากองคกรปกครองสวนทองถน กลมเกษตรกรหรอสกรณทไดรบหนงสอสาคญแสดง

การจดทะเบยนพนธพชพนเมองเฉพาะถน และตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการคมครอง

พนธพชกอน95

3) พนธพชพนเมองทวไปและพนธพชปา แบงเปน 2 ลกษณะ คอ

3.1) การเขาถงพนธพชพนเมองทวไปและพนธพชปาโดยมวตถประสงคทางการคา

บคคลใดกระทา การจดเกบ จดหา หรอรวบรวมพนธพชหรอสวนใดสวนหนงของพชเพอการปรบปรง

พนธ การศกษา ทดลอง หรอวจยเพอประโยชนในทางการคาจะตองขออนญาตจากหนวยงาน/

พนกงานเจาหนาทของรฐ และผขออนญาตตองทาขอตกลงแบงปนผลประโยชน เพอนาเงนรายได

ตามขอตกลงแบงปนผลประโยชนสงเขากองทนคมครองพนธพช โดยจะมหลกเกณฑ วธการและ

เงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวงถงหลกเกณฑการเขาถงและแบงปนผลประโยชนดวย96

เมอวนท 30 พฤษภาคม 2549 กระทรวงเกษตรและสหกรณไดเสนอรางกฎกระทรวง

กาหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขการขออนญาตจดเกบ จดหา หรอรวบรวมพนธพชพนเมอง

ทวไป และพนธพชปา เพอการปรบปรงพนธ การศกษา ทดลองหรอวจยเพอประโยชนในทางการคา

และการทาขอตกลงแบงปนผลประโยชน พ.ศ....ตอทประชมสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา โดยม

การกาหนดหลกเกณฑวา การเขาถงผขออนญาตจะตองยนคาขอตอพนกงานเจาหนาท ณ กรม

วชาการเกษตร โดยตองยนเอกสารแสดงสถานทประกอบกจการและตองยนขอเสนอเกยวกบการ

94 พระราชบญญตคมครองพนธพช มาตรา 33 95 พระราชบญญตคมครองพนธพช มาตรา 48 96 พระราชบญญตคมครองพนธพช มาตรา 52

73

แบงปนผลประโยชนดวย หากอธบดพจารณาอนญาต ผไดรบอนญาตตองมารบแจงคาสงอนญาตและ

ทาขอตกลงแบงปนผลประโยชนตามทกาหนดในกฎกระทรวง

3.2) การเขาถงพนธพชพนเมองทวไปและพนธพชปา โดยไมมวตถประสงคในทาง

การคา ผขอเขาถงกตองปฏบตตามระเบยบทคณะกรรมการคมครองพนธพชไดกาหนดขนมา97เชนกน

ระเบยบคณะกรรมการคมครองพนธพชวาดวยการศกษา ทดลอง หรอวจย พนธพชพนเมอง

ทวไปและพนธพชปา ทมไดมวตถประสงคเพอประโยชนในทางการคา พ.ศ.2547 ทกาหนดให ผทา

การศกษา ทดลอง หรอวจยพนธพชพนเมองทวไปและพนธพชปาหรอสวนหนงสวนใดของพนธพช

ดงกลาวทมไดมวตถประสงคในทางการคาใหแจงเปนหนงสอตามแบบแนบทายระเบยบนตออธบด

กรมวชาการเกษตร ณ กรมวชาการเกษตร เมอไดรบหนงสอแจงการเขาถงพนธพชพนเมองทวไปและ

พนธพชปา และเอกสารอนๆ ครบถวนแลว ใหพนกงานเจาหนาทตรวจสอบความถกตองและ

ดาเนนการพจารณา หากพนกงานเจาหนาทอนญาตใหดาเนนกจกรรมตางๆ จะมหนงสอแจงการ

รบทราบไปยงผแจงการเขาถง ซงผเขาถงจะตองไมสงมอบพนธพชทไดจากการดาเนนกจกรรมตางๆ

ใหแกบคคลอน และเมอสนสดการศกษา ทดลอง หรอวจย พนธพชพนเมองทวไปและพนธพชปา ผแจง

อาจสงผลการศกษา ทดลอง หรอวจยนนใหแกกรมวชาการเกษตรเพอเผยแพรตอสาธารณชนตอไปได

เมอพจารณาจากหลกเกณฑการเขาถงทรพยากรพนธกรรมพชขางตน มประเดนใหพจารณา

ดงน

ก) การเขาถงพนธพชพนเมองทวไปและพนธพชปาโดยมวตถประสงคทางการคา ซง

กฎหมายกาหนดใหตองปฏบตตามกฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขการขออนญาตฯ

แตรางกฎกระทรวงดงกลาวยงไมมการบงคบใช ผขออนญาตเขาถงพนธพชพนเมองทวไปและพนธพช

ปาจงยงไมสามารถดาเนนการยนคาขออนญาตตอกรมวชาการเกษตรไดเพราะยงไมมกฎกระทรวง

รองรบในวธปฏบต จงถอวาเปนขนตอนความลาชาและเปนชองวางทางกฎหมาย

ข) พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542 ตามมาตรา 53 และระเบยบคณะกรรมการคมครอง

พนธพชฯ พ.ศ. 2547 ไมมการบญญตโทษของการฝาฝนในกรณทผเขาถงไมดาเนนการแจงเปนหนงสอ

เอาไว ดงนน ผขอเขาถงอาจใชชองวางนหลกเลยงไมแจงการเขาถงและไมสงผลการศกษา ทดลอง

หรอวจยใหแกกรมวชาการเกษตรเพอเผยแพรตอสาธารณชน

ค) การทระเบยบคณะกรรมการคมครองพนธพชฯ พ.ศ. 2547 กาหนดวาผขอเขาถงตอง

สงผลการศกษาทดลองใหแกกรมวชาการเกษตรนน หากผดาเนนโครงการวจย ประสงคจะนาผลงาน

ไปจดสทธบตร การสงผลงานใหกรมวชาการเกษตร เพอทาการเผยแพรตอสาธารณชนจะทาใหอาจจะ

97 พระราชบญญตคมครองพนธพช มาตรา 53

74

ทาใหขาดเงอนไขเรองความใหมไมสามารถจดสทธบตรได และอาจจะเกรงวาเปดเผยไปแลวจะมผ

ลอกเลยนแบบในผลงานวจยหรอมผนาไปใชประโยชนโดยไมไดรบอนญาต98

3.6 พระราชบญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542

พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ.2542 มงการคมครอง

พฒนาองคความรเกยวกบการแพทยแผนไทย คอ ตารบยาแผนไทย ตาราการแพทยแผนไทย ทง

ยงใหความคมครองและอนรกษแกสมนไพร สงเสรมใหมการวจยพฒนายาจากสมนไพรเพอการผลต

ยาไดมากขน รวมทงสงเสรมและสนบสนนใหมการจดทาแผนการจดการพนทคมครองสมนไพรดวย

พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ.2542 มวตถประสงค

การคมครองแบงออกไดเปน 3 สวน

1) การคมครองภมปญญาการแพทยแผนไทย อนเปนพนฐานองคความรความสามารถเกยวกบ

การแพทยแผนไทย 99 คอ

ตารบยา อนไดแกสตรซงระบกรรมวธการผลตและสวนประกอบ สงปรงทมยาแผนไทย

รวมอยดวยรวมอยดวยไมวาสงปรงนนจะมรปลกษณะใด

ตาราการแพทยแผนไทย ซงแบงเปนหลกวชาการตางๆเกยวกบการแพทยแผนไทย ทงทได

บนทกไวในสมดไทย ใบลาน ศลาจารก หรอวสดอนใดหรอ ทมไดบนทกกนไวแตเปนการเรยนรหรอ

ถายทอดสบตอกนมาไมวาดวยวธใด100

พระราชบญญต คมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 แบงการ

คมครองตารบยาและตาราการแพทยแผนไทยไว 3 ประเภท101 ดงน

1.ตารบยาแผนไทยของชาตหรอตาราการแพทยแผนไทยของชาตทมประโยชนหรอม

คณคาทางการแพทยหรอทางสาธารณสข มลกษณะแสดงเอกลกษณของชาต มคณคาตอการวจย

สงผลตอเศรษฐกจ และมแนวโนมพฒนาไดตวยาใหม และไดถกประกาศใหเปนตารบยาแผนไทยของ

ชาตหรอตาราการแพทยแผนไทยของชาต102 ทตองหามรบจดทะเบยนเปนภมปญญาการแพทยแผน

ไทย103

2. ตารบยาแผนไทยทวไปหรอตาราการแพทยแผนไทยทวไป ไดแก ตารบยาแผนไทย

หรอตาราการแพทยแผนไทยมการใชประโยชนกนอยางแพรหลายกวางขวาง หรอพนอายการคมครอง

98 นนทพทธ อศวกองเกยรต,ปญหาทางกฎหมายในการเขาถงทรพยากรชวภาพพวกจลนทรยในประเทศไทย,วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,2549 99 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 3 100 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 14 101 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 16 102 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 17 วรรค 1 103 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 22 (1)

75

3. ตารบยาแผนไทยสวนบคคลหรอตาราการแพทยแผนไทยสวนบคคล104 ซง

เกดจากมผคดคน ปรบปรงและพฒนาตารบยาหรอตาราการแพทยแผนไทยขนมา หรอมผสบทอด

สามารถไปยนขอจดทะเบยนเปนของตนเองได105เมอไดรบการจดทะเบยนผทรงสทธจะมสทธในการ

ผลตยา มสทธในการใชศกษาวจย จาหนายปรบปรง หรอพฒนาตารบยาหรอตาราการแพทยแผนไทย

ท จดทะเบยนไวได106

2) การคมครองสมนไพร ไดจาแนกสมนไพรออกเปน 3 กลม คอ

สมนไพรทมคาตอการศกษาวจย สมนไพรทมความสาคญทางเศรษฐกจ และสมนไพรทใกลจะ

สญพนธ โดยมการควบคมและใชประโยชนทแตกตางกนไปในแตละประเภท ทงนสมนไพรไมไดม

ความหมายเฉพาะพชเทานนแตมความหมายรวมถง สตว จลชพ และรวมถงสงไมมชวตหรอธาตวตถ

ตลอดจน สารสกดดงเดมจากพชหรอสตวดวย

3) การคมครองถนกาเนดของสมนไพร (ใหเปนเขตพนทคมครองสมนไพร) เปนการคมครอง

พนททเปนถนกาเนดของสมนไพร ทมระบบนเวศตามธรรมชาต หรอมความหลากหลายทางชวภาพ

แบงออก 3 พนท107 ดงน

1.พนทเขตอนรกษ เปนพนททมพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2548 และพระราชบญญต

อทยานแหงชาต พ.ศ.2504 ควบคมดแลอยแลว ดงนน กรมการแพทยแผนไทยฯ จงมความรวมมอกบ

กรมปาไม และกรมอทยานแหงชาต ฯ โดยการจดทาแผนจดการเพอคมครองสมนไพร ในการดแล

สมนไพรในพนทอนรกษ

2. พนทนอกเขตอน รกษ โดยการประกาศเปนเขตพนทคมครองสมนไพร

เพอใหชมชนเขามารวมบรหารจดการและใชประโยชน

3. พนทดนของเอกชน เอกชนผเปนเจาของพนทสามารถยนคาขอขนทะเบยน

แลวไดรบความชวยเหลอ การสนบสนนจากภาครฐไดทงเรองวชาการและงบประมาณ

การเขาถงภมปญญาการแพทยแผนไทยและสมนไพรมหลกเกณฑ ดงน

1) กรณตารบยาแผนไทยของชาตหรอตาราการแพทยแผนไทยของชาต หากผใดตองการนาตารบยาแผนไทยของชาตหรอตาราการแพทยแผนไทยของชาตไปใชประโยชนทางการคา ตองไดรบ

104 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 21 105 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 20 106 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 34 107 นางกญจนา ดวเศษ ,การประชมระดมความคดเหนโครงการศกษา เรอง “การศกษาสถานภาพเรองการจดการ การเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย : กรณศกษาทรพยากรชวภาพพช” วนท 14

กรกฎาคม 2552

76

อนญาตใหนาไปใชประโยชนกอน ซงการขออนญาต การอนญาต ขอจากดสทธและคาตอบแทน ให

เปนไปตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวง108

2) กรณตารบยาแผนไทยทวไปหรอตาราการแพทยแผนไทยทวไป ผใชไมตองขออนญาต

การเขาถง โดยกฎหมายใหอานาจรฐมนตรในการประกาศกาหนดวาตารบยาหรอตาราการแพทยแผน

ไทยใดทเปนตารบยาแผนไทยทวไปหรอตาราการแพทยแผนไทยทวไป

3) กรณตารบยาแผนไทยสวนบคคลหรอตาราการแพทยแผนไทยสวนบคคล การเขาถง

กระทาโดยการขออนญาตตอผทรงสทธทจดทะเบยนไว109

4) กรณสมนไพร การเขาถงกระทาโดยการประกาศเปน “สมนไพรควบคม” ซงเปนการ

กาหนดใหสมนไพรทมคาตอการศกษาวจย มความสาคญทางเศรษฐกจ หรออาจจะสญพนธให ม

ฐานะเปนสมนไพรควบคม หากบคคลใดตองการศกษาวจย สงออก จาหนาย แปรรป สมนไพรเพอ

การคาตองไดรบอนญาตกอน แตมขอยกเวนใหหนวยงานของรฐสามารถศกษาวจยสมนไพรควบคมได

โดยไมตองขออนญาตแตตองแจงนายทะเบยนและปฏบตตามประกาศทกาหนดไว (หนวยงานเอกชน

ตองขออนญาตกอน)

ปจจบนนมประกาศกระทรวงสข เรองสมนไพรควบคม (กวาวเครอ) พศ. 2549 เพยงฉบบ

เดยวเทานน และกรมพฒนาการแพทยแผนไทยฯ ไดจางนกวจยดาเนนการศกษา รวบรวมขอมล

สมนไพรชนดอนดวยเปนระยะๆ เชน ชะมดเชด เปลาเลอด กาแพงเจดชน ปรศนา เปนตน แต

เมอนาผลการศกษามาพจารณาแลววา พบวาสมนไพรเหลานมหนวยงานตางๆ ตองนาไปใช ใน

การศกษาวจย หากประกาศสมนไพรอนๆ ใหเปนสมนไพรควบคมเพมขนอก จะกอใหเกดการปดกน

และเปนอปสรรคในการวจยและพฒนา

ขณะน กรมพฒนาการแพทยแผนไทยฯ มการพจารณาวาควรจะประกาศสมนไพรควบคมอก

หรอ ไมและควรมการเพ

กถอนกวาวเครอออกจากการเปนสมนไพรควบคมหรอไม เพอเปนการ

สงเสรมงานวจยและพฒนาดานสมนไพรของประเทศใหเพมมากขน

5) กรณถนกาเนดของสมนไพร ในพนทถนกาเนดของสมนไพรทไดรบการประกาศเปน เขต

พนทคมครองสมนไพรแลว การจะเขาใชประโยชนจะตองไดรบอนญาตจและจะตองปฏบตตาม

ระเบยบทกาหนดไว ในเขตพนทคมครอง หามทาลายความหลากหลายในระบบนเวศ หามจาหนาย

จายแจก แลกเปลยนเคลอนยาย หรอสงออกสมนไพรในพนทคมครองสมนไพร ตลอดจนหามบคคล

เขาไปกระทาการใดๆ 110 เชน ยดถอ ครอบครอง ปลกหรอกอสรางตลอดจน หามทาลายความ

108 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 19 109 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 36 110 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 มาตรา 63

77

หลากหลายทางชวภาพ111 พนทแรกทไดรบการประกาศเปนพนทเขตอนรกษ คอ พนทเขตอนรกษภ

ผากด จ.มกดาหาร112 และบางจงหวดอยในระหวางขอมลการทาแผนจดการ เพอคมครองสมนไพร

นอกจากน กฎหมายใหมการจดตงกองทนภมปญญาการแพทยแผนไทย เพอเปนทน

หมนเวยนสาหรบใชจายเกยวกบการคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย ซงนกวจย

สามารถยนขอรบทนสนบสนนงานวจยและพฒนาเพอการสารวจ รวบรวม ศกษาและวจยองคความร

ภมปญญาการแพทยแผนไทยได โดยสงขอเสนอโครงการไปทอธบดกรมการแพทยแผนไทยฯ

พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 นมการ

ประกาศและบงคบใชมาเปนระยะเวลา 10 ปแลว แตในทางปฏบตมการบงคบใชนอยมาก จาก

การศกษา ขอมลของสานกคมครองภมปญญาการแพทยแผนไทยและสมนไพร113 พบวาหากตองการ

ใหม การบงคบใชกฎหมายไดอยางสมบรณ จะตองมจดทาและประกาศใชกฎหมายลาดบรอง

ประมาณ 30 ฉบบ ซงปจจบนมการยกรางกฎกระทรวงและประกาศกระทรวงทผานการพจารณา

สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาแลว จานวน 12 ฉบบ และอยในระหวางการพจารณาอก 10 ฉบบ

ซงใชเวลาพจารณามาแลว 2-3 ป แตยงไมมความคบหนามากนก การประกาศใชกฎหมายลาดบรอง

ทลาชาจะทาใหเกดปญหาขาดความชดเจนในการปฏบตตามกฎหมาย

3.7 ระเบยบสภาวจยแหงชาตวาดวยการอนญาตใหนกวจยชาวตางประเทศเขามาทาการวจยในประเทศไทย พ.ศ. 2550

ระเบยบนกาหนดใหนกวจยชาวตางประเทศทเขามาทาการวจยในประเทศไทย ตองขอ

อนญาตเขามาทาการวจยในประเทศไทย นกวจยชาวตางประเทศยนคาขออนญาตทาการวจย

(NRCT-01) ตอสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต และตดตอขอระเบยบเกยวกบการวจยจาก

หนวยงานทเกยวของ (ถาม) พรอมทง แนบรายละเอยดของโครงการวจย แผนการวจยทจะทาใน

ประเทศไทย งบประมาณคาใชจาย และชอของนกวจยไทยดวย หนงสอรบรองจากผบงคบบญชาของ

หนวยงานทรบผดชอบนกวจยชาวตางประเทศโดยตรงและหลกฐานการไดรบทน (ถาม) จากแหลงทน

และรายงานการวจยฉบบสมบรณของโครงการครงหลงสดทนกวจยชาวตางประเทศไดรบอนญาตจาก

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตใหทาวจยในประเทศไทย (ถาม)

111 นนทพทธ อศวกองเกยรต,อางแลวเชงอรรถท 96 112 ประกาศกระทรวงสาธาธารณสข ฉบบท 1 (พ.ศ.2551) เรองแผนจดการเพอคมครองสมนไพรในพนทเขตอนรกษภผากด จงหวด

มกดาหาร พ.ศ. 2551-2553 ตามพระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 113 ขอมลจากการประชมระดมความคดเหนโครงการศกษา เรอง “การศกษาสถานภาพเรองการจดการ การเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย : กรณศกษาทรพยากรชวภาพพช” วนท 14

กรกฎาคม 2552

78

นกวจยชาวตางประเทศตองรายงานตวตอนกวจยไทยทจะรวมทาการวจยดวยและ/หรอ

หนวยงานทเกยวของ และตองรายงานตวตอสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตกอน และชาระคา

ประกนการสงรายงานการวจยฉบบสมบรณ จานวน 10,000 บาท ตอ 1 โครงการ

การวจยในประเทศไทยจะทาการวจยตามแผนการวจยทไดเสนอไว ไมทาการวจยเกน

ระยะเวลาทไดรบอนญาต ในกรณทมความจาเปนตองเปลยนแผนการวจยหรอตองขยายเวลาการ

วจย จะตองแจงลวงหนาไมนอยกวา 60 วน กอนจะสนสดเวลาทไดรบอนญาต และสงรายงาน

ความกาวหนาตามกาหนด เวลาทกครง

เมอยตการวจยในประเทศไทย นกวจยตางชาตตองสงรายงานสรปผลการดาเนนงาน มอบ

ตวอยางการวจยทศกษาหรอเกบมาไดระหวางทาการวจยสงรายงานการวจยฉบบสมบรณ ตอ

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต และตอนกวจยไทยทรวมทาการวจยดวย กอนเดนทางออกจาก

ประเทศไทย ในกรณทมความจาเปนจะตองนาตวอยางการวจยไปศกษาทดลอง ในตางประเทศ

จะตองไดรบความเหนชอบจากสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตหรอหนวยงานทเกยวของกอน

3.8 (ราง) ระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต วาดวยหลกเกณฑและวธการเขาถง และการไดรบผลประโยชนตอนแทนจากทรพยากรชวภาพ พ.ศ. ....

จากการทประเทศไทยเขาเปนภาคสมาชกอนดบ 188 ของอนสญญาวาดวยความ

หลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity:CBD) ทมวตถประสงคเพอการอนรกษ

ความหลากหลายทางชวภาพ การใชประโยชนองคประกอบของความหลากหลายทางชวภาพอยาง

ยงยนและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรพนธกรรมอยางยตธรรมและเทาเทยม ทาให

ประเทศมพนธกรณทตองเตรยมการรองรบหลกการในเรองของการเขาถงทรพยากรพนธกรรม ความ

ปลอดภยทางชวภาพและถายทอดเทคโนโลยทเกยวของอยางเหมาะสมตามหลกการและวตถประสงค

แหงอนสญญาฯ

นายกรฐมนตรโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตรอาศยอานาจตามพระราชบญญตระเบยบ

บรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2539 มาตรา11(8) ออกระเบยบวาดวยการอนรกษและใชประโยชนความ

หลากหลายทางชวภาพแหงชาต 2 ฉบบ ไดแก

1.ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทาง

ชวภาพแหงชาต พ.ศ. 2543

2.ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทาง

ชวภาพแหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ. 2548

ในเวลาตอมามการแตงตงคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทาง

ชวภาพ (กอช.) และมอานาจหนาทออกระเบยบ หลกเกณฑ วธการในเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพ

79

การไดรบผลประโยชนตอบแทน ความปลอดภยทางชวภาพ และการถายทอดเทคโนโลย ภายใตความ

เหนชอบของคณะรฐมนตรดวย ดงนน กอช.จงอาศยอานาจระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการ

อนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ พ.ศ.2543 ขอ 9 (4) ยกรางระเบยบ

คณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตวาดวยหลกเกณฑ

วธการ และเงอนไข การเขาถงและไดรบประโยชนตอบแทนจากทรพยากรชวภาพ พ.ศ. ….โดยม

วตถประสงคกาหนดหลกเกณฑและวธการเขาถงทรพยากรชวภาพทอยภายใตการกากบดแลของ

หนวยงานของรฐใหเปนไปในทศทางเดยวกน

รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนฯ พ.ศ. ...มการกาหนดหลกเกณฑ วธการ

และเงอนไขในการใหอนญาตเขาถง และทาขอตกลงแบงปนผลประโยชนทเกยวของกบทรพยากร

ชวภาพแบงออกเปน 7 สวน114 ดงน

สวนท 1115 ระบเงอนไขการใชระเบยบ และคานยามทจาเปน เชน การเขาถงทรพยากรชวภาพ

ความหลากหลายทางชวภาพ การเขาถงทรพยากรชวภาพทไมไดมวตถประสงคเพอการพาณชย การ

ศกษาวจย หนวยงานของรฐ ชมชนทองถน พนกงานเจาหนาท ใบอนญาต คาขอรบใบอนญาต เปน

ตน

สวนท 2116 หลกเกณฑการเขาถงทรพยากรชวภาพ กาหนดหลกเกณฑการเขาถงทรพยากร

ชวภาพ อาท ขอมลและเอกสารประกอบคาขอรบใบอนญาตทขนตอนปฏบตของหนวยงานของรฐททา

หนาทพจารณาใหอนญาต ขนตอนการทาขอตกลงการเขาถงทรพยากรชวภาพดงจะไดกลาวในลาดบ

ตอไป

สวนท 3117 การทาขอตกลงการเขาถงทรพยากรชวภาพ กาหนดไว 2 รปแบบ คอ

1) การทาขอตกลงการเขาถงทรพยากรชวภาพทไมมวตถประสงคเพอการพาณชย

หรอเพอประโยชนในการศกษาตามหลกสตรของสถาบนการศกษา หวหนาหนวยงานอาจพจารณาไม

ทาขอตกลงกได

2) การทาขอตกลงการเขาถงทรพยากรชวภาพทมวตถประสงคเพอการพาณชย

จะตองทาขอตกลงทกกรณ แตในกรณทผขอเขาถงทรพยากรชวภาพทเคยเขาถงทรพยากรชวภาพทไม

มวตถประสงคเพอการพาณชย แตเมอการเขาถงเปลยนวตถประสงคเปนไปเพอการพาณชย ผขอ

เขาถงตองมาทาขอตกลงการเขาถงทรพยากรชวภาพทมวตถประสงคเพอการพาณชยเพมเตมดวย

114 นางสาวโสมวรรณ สขประเสรฐ,การประชมระดมความคดเหนโครงการศกษา เรอง “การศกษาสถานภาพเรองการจดการ การเขาถง

และการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย : กรณศกษาทรพยากรชวภาพพช”

วนท 14 กรกฎาคม 2552 115 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 1 ถง ขอ 5 116 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 6 ถง ขอ 20 117 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 21ถง ขอ 24

80

สวนท 4118 ผลประโยชนตอบแทนจากการใชประโยชนทรพยากรชวภาพ ผยนขออนญาตตอง

ใหสทธประโยชนตอบแทนในการเขาถงทรพยากรชวภาพเพอการพาณชย แกหนวยงานของรฐหรอ

ชมชนทองถนทเกยวของกบทรพยากรชวภาพ ซงรปแบบของผลประโยชนตอบแทนอาจเปน ตวเงน

หรอเปนผลประโยชนทไมใชตวเงนกได เชน การใหเครองมอสาหรบวจยวทยาศาสตร การถายทอด

เทคโนโลย การฝกอบรมใหความรแกผวจย

สวนท 5119 การตดตาม การตรวจสอบ และการรายงานผล หนวยงานของรฐทเปนคสญญา

ตามขอตกลงมหนาทกากบดแล และตรวจสอบผไดรบใบอนญาต และรายงานให กอช. ทราบ กาหนด

หนาทผรบใบอนญาตใหปฏบตตามขอตกลงอยางเครงครด และรายงานใหหนวยงานของรฐผออก

ใบอนญาตทราบ กาหนดหนาทของ กอช. ใหเปนหนวยงานของรฐทรบ คาขอรบใบอนญาต ในกรณ

ททรพยากรชวภาพไมอยภายใตอานาจตามกฎหมายหรอไมถกครอบครองโดยหนวยงานของรฐ

สวนท 6120 พนกงานเจาหนาท กาหนดใหพนกงานเจาหนาทมอานาจหนาทเรยกบคคลท

เกยวของมาใหปากคา ใหบคคลสงเอกสารหรอวตถทครอบครองตอเจาหนาทและมอานาจเขาตรวจ

สถานทและสถานประกอบการของผเขาถงในเวลากลางวน

สวนท 7121 บทลงโทษ ผฝาฝนหรอไมปฏบตตามหลกเกณฑการขอเขาถงไมดาเนนการตาม

คาสงของเจาหนาทใหถอวาผเขาขอถงขอเลกการเขาถงทรพยากรชวภาพ

รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนฯ พ.ศ. ... กาหนดหลกเกณฑการเขาถง

ทรพยากรชวภาพ122 ดงน

1) ผขออนญาตเขาถงตองยนคาขอตอหนวยงานของรฐทเกยวของทมอานาจพจารณาออก

ใบอนญาตตามแบบท กอช. กาหนด และเสยคาธรรมเนยมตามทหนวยงานรฐนนกาหนด123 หาก

หนวยงานผรบคาขอพบวาทรพยากรชวภาพนนอยภายใตการกากบดแลของหนวยงานอนใหแจงแก

หนวยงานทเกยวของเพอรวมกนพจารณาคาขอ124

2) ในการพจารณาออกคาสงอนญาต ใหพนกงานเจาหนาทพจารณาคาขอรายละเอยดของผ

ขอเขาถง ทรพยากรชวภาพ ตลอดจนโครงการการเขาถงทรพยากรชวภาพเชญบคคลทเกยวของมาให

ปากคาหรอขอใหสงเอกสารหลกฐานทเปนประโยชนมายงหนวยงาน และในกรณททรพยากรชวภาพ

118 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 25 ถง ขอ 28 119 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 29 ถง ขอ 32 120 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 35 121 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 36 122 นนทพทธ อศวกองเกยรต,อางแลวเชงอรรถท 10 123 (ราง) ระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต ฯ พ.ศ. .... ขอ 6 124 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 10

81

อยในพนทบรหารจดการของสวนราชการทองถน ใหสอบถามความเหนไปยงสวนราชการทองถนเพอ

ใชในการพจารณาอนญาต125

3) เมอไดรบคาขอและรายงานการเขาถงแลว ใหหวหนาหนวยงานพจารณาและมคาสง

อณญาตหรอไมอนญาต โดยใหระบขอเทจจรงและและเหตใหชดเจน กรณทมหนวยงานทเกยวของ

ตงแตหนงหนวยงานขนไป และหวหนาหนวยงานมความเหนแตกตางกน ใหสงเรองให กอช.

พจารณาใหความเหน126

4) หากมคาสงไมอนญาต ผขอเขาถงสามารถอทธรณคาสงไมอนญาตตอหนวยงานรฐได

และหนวยงานรฐเสนอเรองพรอมอทธรณไปยง กอช.เพอพจารณาใหความเหนและความเหน กอช.

ถอเปนทสด127

5) หากมคาสงอนญาตและเปนกรณทตองทาขอตกลงการเขาถง ใหหนวยงานแจงคาสง

อนญาตตามแบบท กอช. กาหนด และแจงใหผไดรบอนญาตเสนอโครงการฉบบสมบรณและยนยน

ความจานงทจะขอเขาถงและรายงานผลการดาเนนการไปยง กอช.128

6) ผอนญาตและผรบอนญาตรวมกนทาขอตกลงการเขาถงตามแบบท กอช. กาหนด หาก

ตองทาขอตกลงทมขอความหรอรายละเอยดแตกตางจากท กอช.กาหนด ผอนญาตอาจรางขอตกลง

ใหมโดยใชของ กอช. วาดวยรายการในขอตกลงการเขาถงทรพยากรชวภาพและสงใหสานกงาน

อยการสงสดพจารณาใหความเหนกอน129

7) เมอผไดรบอนญาตดาเนนการ ศกษาวจยและเขาถงตามขอตกลงทไดรบอนญาตแลว ใน

ระหวางระยะเวลาตามขอตกลง หนวยงานผอนญาตสามารถตดตามตรวจสอบการปฏบตตาม

ขอตกลงหรอตามคาสงอนญาตไดสมาเสมอ โดยผ รบอนญาตตองสงรายงานการเขาถงใหแก

หนวยงานผอนญาตเปนประจา130

8) เมอการเขาถงสนสดลงหรอครบกาหนดระยะเวลาตามคาสงอนญาตใหเขาถงผรบอนญาต

เขาถงตองรายงานการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพเปนรายป และใหหลกประกนวาจะประกาศ

แหลงทมาของทรพยากรชวภาพในประเทศไทย131

9) หนวยงานผอนญาตรายงานผลการปฏบตตตามขอตกลงการเขาถงทก 6 เดอน แก กอช.

125 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 11 126 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 12 127 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 14 128 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 13 129 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 15 130 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 29 131 รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาตฯ พ.ศ. ... ขอ 30

82

เมอพจารณา รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนฯ พ.ศ. ... จะเหนพบวาใน

ขนตอนการขออนญาตเขาถงนน ผขออนญาตอาจจะตองยนคาขอตอหนวยงานรฐหลายหนวยงาน

หากพบวาทรพยากรชวภาพทขอเขาถงนนมหลายหนวยงานกากบดแลอย อาจจะทาใหเกดความ

ยงยาก ลาชาในการพจารณาคาขออนญาต และเกดความซาซอนในการขออนญาตซงควรจะมการ

อานวยความสะดวกในการเขาถงทรพยากรชวภาพ

นอกจากน หลกเกณฑเรองการแบงปนผลประโยชนในรางระเบยบน ยงขาดความชดเจน

เนองจากในการกาหนดใหมการแบงปนผลโยชนใหแกหนวยงานของรฐทดแลทรพยากรชวภาพนน

หากมหลายหนวยงานทเปนผรบผลประโยชน จะมหลกเกณฑอยางไรทจะกาหนดวา หนวยงานใดควร

ไดรบผลประโยชนตอบแทนมากนอยเพยงใด

รางระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนฯ พ.ศ. ... ยงไมมการประกาศเพอบงคบใช

และยงอยในระหวางการพจารณาของคณะรฐมนตร ซงใชเวลาในการพจารณามา 2 ป แลว จงยงไม

มวธการ ขนตอนและเงอนไขการเขาถงของระเบยบสามารถบงคบใชไดในขณะน

สรป

จากผลการดาเนนการเพอศกษาสถานภาพปจจบนของกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ วา

ดวยการเขาถงและแบงปนผลประโยชนในทรพยากรชวภาพพชของประเทศไทย พบวากฎหมาย กฎ

ระเบยบ และขอบงคบการเขาถงและแบงปนผลประโยชนในทรพยากรชวภาพพชของประเทศไทย แบง

ไดเปน 2 ลกษณะ คอ

1. กฎหมาย กฎ ระเบยบ และขอบงคบทเกยวกบการเขาถงทรพยากรชวภาพ ตามหลกการ

ของอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ ไดแก พระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 (แกไขเพมเตม

พ.ศ. 2522) พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

พระราชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 แกไขเพมเตม พ.ศ.2535 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไป

ศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ.2542 ระเบยบกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

วาดวยการปฏบตการของพนกงานเจาหนาทในเขตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2549 และระเบยบสภาวจย

แหงชาตวาดวยการอนญาตใหนกวจยชาวตางประเทศเขามาทาการวจยในประเทศไทย พ.ศ. 2550

2. กฎหมาย กฎ ระเบยบ และขอบงคบทเกยวกบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

ทรพยากรชวภาพ ตามหลกการของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ไดแก

พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542 พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญา

การแพทยแผนไทย พ.ศ.2542 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนท

ปาไม พ.ศ. 2542 และ(ราง)ระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทาง

83

ชวภาพแหงชาตวาดวยหลกเกณฑและวธการเขาถงและการไดรบผลประโยชนตอนแทนจากทรพยากร

ชวภาพ พ.ศ. ...

เมอพจารณาจากกฎหมายขางตนแลว หนวยงาน สถาบนและ/หรอบคลากรทดาเนนการวจย

และพฒนาดานทรพยากรชวภาพพชควรจะตองพจารณาในลาดบแรกวามกฎหมาย กฎระเบยบและ

ขอบงคบใดบางทเกยวของกบโครงการวจยของตน เพอทจะไดทราบวาจะตองดาเนนการขออนญาต

กบหนวยงานรฐ องคกรปกครองสวนทองถน และชมชนใดทเปนผกากบดแล ควบคมการเขาถง

ทรพยากรชวภาพ หากกฎหมายกาหนดใหมการขออนญาต นกวจยจะตองดาเนนการขออนญาตให

ถกตองตรงตามกฎหมาย เพราะหากไมกระทาตามกฎหมายบางฉบบกาหนดการลงโทษไวทงทเปน

โทษปรบและโทษจาคก อนจะเปนผลเสยตอการดาเนนงานโครงการ ทงในสวนขนตอนการดาเนนงาน

ทอาจลาชาไมเปนไปตามทกาหนด ตลอดจนสงผลเสยตอชอเสยง และภาพลกษณขององคกรและ

นกวจยดวย ผลสาเรจของงานวจยไมสามารถนาไปใชประโยชนได โดยเฉพาะในเรองของการขอรบ

ความคมครองตามกฎหมายทรพยสนทางปญญา เพราะผวจยไมปฏบตตามกฎหมายทเกยวของ

แมกระทง โครงการทนกวจยไทยมความรวมมอกบนกวจยชาวตางชาต หากมกจกรรมทตองมการ

เขาถงทรพยากรชวภาพกตองปฏบตตามระเบยบสภาวจยแหงชาตวาดวยการอนญาตใหนกวจยชาว

ตางประเทศเขามาทาการวจยในประเทศไทยพ.ศ.2550 ดวย

ทงน เมอผวจยดาเนนการตามกระบวนการขออนญาตตามกฎหมายแลวและโครงการวจย

สนสดลงแลว ผลงานวจยทไดจากการนาทรพยากรชวภาพพชไปใชประโยชนสามารถนาไปใช

ประโยชนในทางการคาได ผวจยควรแบงปนผลประโยชนทเกดขนใหใหแกหนวยงานหรอกองทนตางๆ

เชน กองทนคมครองพนธพชเพอนาไปใชประโยชนในการอนรกษทรพยากรชวภาพใหคงอยสบไป

แตอยางไรกตาม จากการศกษาสถานภาพของกฎหมายกฎ ระเบยบ และขอบงคบการเขาถง

และแบงปนผลประโยชนในทรพยากรชวภาพพชของประเทศไทยแลว ทาใหพบวากฎหมาย กฎ

ระเบยบและขอบงคบทมอยนน ยงไมเออประโยชนตอการวจยและพฒนานก เพราะกฎหมายบาง

ฉบบไมมบทบญญตทชดเจนในเรองของการอนญาตใหบคคลภายนอกเขาดาเนนการศกษาหรอวจย

ทางวชาการในทรพยากรชวภาพพช จะอนญาตใหเฉพาะพนกงานเจาหนาทเทานนทสามารถกระทา

การศกษาหรอวจยทางวชาการได เชน ระเบยบกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชวาดวยการ

ปฏบตการของพนกงานเจาหนาทในเขตอทยานแหงชาตพ.ศ. 2549 หรอระเบยบบางฉบบมการ

ประกาศใช แตไมมการนามาใชในทางปฏบต เชน ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจย

ทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ.2542 และกฎหมายบางฉบบอยในระหวางรางกฎหมายลาดบรอง

ไดแก กฎกระทรวงหรอประกาศกระทรวงออกมารองรบบทบญญตของพระราชบญญต เพอใหมการ

บงคบใชไดจรงในทางปฏบต เชน รางกฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขการขอ

อนญาตจดเกบ จดหา หรอรวบรวมพนธพชพนเมองทวไปและพนธพชปา เพอการปรบปรงพนธ

การศกษา ทดลอง หรอวจยเพอประโยชนในทางการคา และการทาขอตกลงแบงปนผลประโยชน

84

พ.ศ. ... นอกจากน ยงพบวาการเขาถงทรพยากรชวภาพพชอาจตองแจงขออนญาตตอหนวยงานท

เกยวของหลายหนวยงาน เชน การขออนญาตเขาดาเนนงานโครงการวจยในพนทปาอทยานแหงชาต

นกวจยจะตองขออนญาตกบกรมอทยานแหงชาตฯ เพอเกบตวอยางพช และหากพชทตองการจดเกบ

รวบรวมพนธพชพนเมองทวไปหรอพนธพชปา นกวจยจะตองไปดาเนนการขออนญาตหรอดาเนนการ

แจงตอกรมวชาการเกษตรอกดวย ทาใหนกวจยมขนตอนในการปฏบตงานมากขนและเปนการกระทา

ทซาซอนในการขออนญาต

ดงนน เมอนกวจยจะตองดานนการทเกยวของกบการเขาถงและแบงปนผลประโยชนให

ถกตองตามขนตอนของกฎหมายแลว หนวยงานทเปนผรบผดชอบ กากบ ดแลกฎหมายและระเบยบ

ตางๆ ทเกยวของกควรดาเนนการใหมการบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพในทางปฏบต ชวย

อานวยความสะดวกและลดขนตอนการขออนญาต เพอใหงานวจยและพฒนาของประเทศไทย

สามารถสรางผลงานวจยทดาเนนการถกตองตามกฎหมาย ทงยงเปนประโยชนตอประเทศชาต

โดยรวม

85

บทท 4 รายงานผลการศกษา

4.1 การดาเนนงานโครงการ

• กระบวนการศกษา โครงการนมวตถประสงคเพอศกษาถงสถานภาพปจจบนในเรองการบรหารจดการดาน

กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในประเทศไทย และ

ศกษาผลกระทบของกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพท

มตอการดาเนนการวจยและพฒนาในประเทศไทย เพอใหเปนไปตามวตถประสงคของโครงการ การ

วจยนดาเนนการศกษาโดยการจดทาแบบสอบถาม สมภาษณผมสวนเกยวของ และจดประชมระดม

ความคดเหน

• การจดทาแบบสอบถาม132

วตถประสงคในการทาแบบสอบถามคอเพอศกษาความตระหนกของนกวจยในองคกรวจย

และพฒนาทมตอกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนในประเทศไทย โดยคาดหวงวาผล

ทไดจากแบบสอบถามจะทาใหคณะผวจยทราบถงสถานภาพปจจบนในเรองการบรหารจดการดาน

กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจ

ยและ

พฒนาในประเทศไทย เพอใหบรรลวตถประสงคนนคาถามในแบบสอบถามแบงออกเปน 6 สวน ดงน

1. ขอมลองคกร และนกวจย: สวนนเปนการศกษาถงลกษณะขององคกรวจยและพฒนา และ

ประสบการณของนกวจยในการทางานวจยและพฒนาในเรองทเกยวของกบทรพยากรชวภาพ

2. กจกรรมของนกวจยกบทรพยากรชวภาพ (ทวไป): สวนนเปนการศกษาถงทรพยากรชวภาพ

ทมการนาไปใชและลกษณะการแลกเปลยนทรพยากรชวภาพในองคกร เพอนาไปวเคราะหถงโอกาสท

นกวจยจะตองปฏบตตามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

3. การใชทรพยากรชวภาพพชกบการทางานวจยและพฒนาดานการหาสารออกฤทธ: สวนน

จดทาเพอใหทราบขอมลเฉพาะในเรองการนาทรพยากรชวภาพพชในการทางานวจยดานการหาสาร

ออกฤทธ เพอใหทราบถงลกษณะการนาทรพยากรพชไปใชและวตถประสงคของการทางานวจยนนๆ

อกทงเพอใหทราบถงแหลงทมาของทรพยากรพชนนๆ

132 แบบสอบถามทจดทาขนมแสดงในภาคผนวกท 1

86

4. ประสบการณของนกวจยในการขอใชทรพยากรชวภาพพช: สวนนเพอใหทราบวานกวจย/

องคกรวจยมประสบการณในการใชกฎระเบยบการเขาถง หรอกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพมากนอยเพยงใด

5. กฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพของ

ประเทศไทย: สวนนศกษาถงความตระหนก หรอความสมพนธ ระหวางนกวจย/ องคกรวจย กบ

กฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ อกทงเพอใหทราบ

ถงผลกระทบ (ถาม) อนเกดเนองจากกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพ

6. การแบงปนผลประโยชน: สวนนศกษาถงประสบการณของนกวจยกบการแบงปน

ผลประโยชน แบบสอบถามนนาสงใหแกหนวยงานหรอองคกรทมการดาเนนการวจยและพฒนาใน

ประเทศไทย เชน คณะหรอภาควชาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย เทคโนโลยชวภาพ เภสช

ศาสตร แพทยศาสตร ในสถาบนอดมศกษาตางๆ รวมทงสถาบนทวจยและพฒนา เชน สถาบนวจย

วทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย เปนตน

• การสมภาษณ133

เนองจากทรพยากรชวภาพนนครอบคลมถง พช สตวและจลนทรย จากการตรวจเอกสารทาให

ทราบวาปจจบนกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนทเปนไปตามหลกการอนสญญา

ความหลากหลายทางชวภาพทสามารถบงคบใชไดในประเทศไทยนนครอบคลมเฉพาะทรพยากรพช

ดงนนเพอทจะสามารถศกษาผลกระทบทเกดขนจากการปฏบตตามกฎหมายการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชน โครงการศกษานจงมงเนนการวจยและพฒนาทนาทรพยากรพชมาใชประโยชน

โดยใหความสาคญกบการใชทรพยากรพชในการหาสารออกฤทธเนองจากในชวงทมการถกเถยงใน

เรองโจรสลดชวภาพ กรณตวอยางทถกกลาวถงบอยครงไดแกการนาใชทรพยากรชวภาพไปใชในการ

พฒนาสารออกฤทธ เชน การทายารกษาโรค ตวอยางเชนกรณเปลานอยในประเทศไทย กรณท

ประเทศอนเดยคดคานสทธบตรการสกดสารทมฤทธเปนยากาจดแมลงจากพชสะเดาในประเทศ

สหรฐอเมรกา หรอกรณพฒนายารกษาโรคมะเรงทสกดดอกแพงพวยจากประเทศมาดากสการ เปนตน

ดงนนผวจยเลอกกลมทใชทรพยากรชวภาพพชในการหาสารออกฤทธเปนกรณศกษา โดยทาการ

สมภาษณเชงลกนกวจยททางานวจยและพฒนาดานการหาสารออกฤทธ นอกจากการสมภาษณ

นกวจย ผวจยไดทาการสมภาษณ ผบรหารขององคกร ฝายสนบสนนงานวจย และไดทาการหารอและ

ขอคาปรกษาตอหนวยงานทกากบดแลกฎระเบยบท เกยวของกบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชน

133 แนวคาถามทใชในการสมภาษณแสดงไวในภาคผนวกท 2

87

• การจดการประชมระดมความคดเหน134

เพอใหไดขอมลในเรองความเหนของนกวจยตอกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชน คณะผวจยจงจดประชมระดมความคดเหนโดยใหนกวจยทใชทรพยากรชวภาพได

แลกเปลยนความคดเหนในเรองการปฏบตตามกฎระเบยบเหลานนกบตวแทนจากหนวยงานทกากบ

ดแลกฎระเบยบดานการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนของประเทศไทย

4.2 ผลการศกษา

4.2.1 ผลการศกษาจากการทาแบบสอบถาม

4.2.2 ผลการศกษาจากการสมภาษณ

4.2.3 ผลจากการประชมระดมความคดเหน

4.2.1 ผลการศกษาจากการทาแบบสอบถาม

โครงการวจยจดสงแบบสอบถามจานวน 720 ฉบบ ใหกบสถาบนอดมศกษา องคกรวจยและ

พฒนา ทวประเทศมการสงแบบสอบถามกลบจานวน 120 ฉบบ จดไดวาเปนรอยละ 16.66 ของ

แบบสอบถามทสงออก

4.2.1.1 ขอมลองคกรวจยและพฒนา

ผตอบแบบสอบถามกลบเปนนกวจยททางานในสถาบนอมศกษา เชน มหาวทยาลย

มหาวทยาลยราชภฎ มหาวทยาลยราชมงคล เปนตน และ สถาบนวจยและพฒนาททาการใช

ทรพยากรชวภาพเปนวตถดบในกระบวนการวจยและพฒนา โดยนกวจยทตอบแบบสอบถามกลบม

ประสบการณในการทางานวจยอยในชวง 1-30 ป

4.2.1.2 กจกรรมของนกวจยกบทรพยากรชวภาพ นกวจยใชทรพยากรชวภาพหลากหลายชนดในการทางานวจย โดยสวนมากแลวมการใช

ทรพยากรชวภาพมากกวา 1 ประเภทในงานวจยของตน สามารถจาแนกประเภทของทรพยากรชวภาพ

ทนกวจยใชไดดงแผนภาพ

134 รายงานประชมระดมความคดเหนมแสดงไวในภาคผนวกท 3

88

พช

จลนทรย สตว

ภาพท 2 แสดงรอยละประเภทของทรพยากรชวภาพทนกวจยทตอบแบบสอบถามใชดาเนนงานวจยและพฒนา

จากแผนภาพแสดงใหเหนวาทรพยากรพชเปนประเภทของทรพยากรชวภาพทนกวจยใชมาก

ทสด (85.8%) โดยแบงเปนการใชทรพยากรพชอยางเดยวในหองปฏบตการ 40.8% ใชทรพยากรพช

และจลนทรย 23.2% ใชทรพยากรพชและสตว 12.4% และใชทงทรพยากรพช สตว และจลนทรย

9.4% นอกจากนนยงมหองปฏบตการทใชทรพยากรประเภทสตว หรอ จลนทรยอยางเดยวคดเปน 5%

และ 9.2% ตามลาดบ

ดงนน กลาวไดวาหนวยงานวจยใชทรพยากรพชในการทางานวจยมากทสด ซงชนดพชท

นามาใชในการทาวจยและพฒนาไดแก พชสมนไพร เชน ขง ขา สะเดา ตะไคร เจตมต เปนตน และพช

เกษตร เชน ผลไมชนดตางๆ (มงคด สม กลวย) รวมทงกลวยไม และ ขาว นอกจากนนพบวา

สถาบนวจยและพฒนามไดเปนแตเพยงผใชทรพยากรชวภาพเทานนหากแตเปนผจดหาทรพยากร

ชวภาพดวย ซงพบวาหนวยงานทเปนผจดหาทรพยากรใหผอนใชเทานนม 5% (ไดแกหนวยงานทเปน

ธนาคารเกบรกษาเชอพนธ สวนพฤกษศาสตร สวนสมนไพรหรอหนวยงานทมการสรางธนาคารเกบ

พนธของหนวยงาน เชน ในคณะหรอในหองปฏบตการ เปนตน) หนวยงานทเปนผใชทรพยากรชวภาพ

อยางเดยวเทานน 39% และหนวยงานทเปนทงผจดหาทรพยากรชวภาพและผใชทรพยากรชวภาพดวย

45.8%

4.2.1.3 การใชทรพยากรชวภาพพชกบการทางานวจยและพฒนา เมอมการสอบถามถงกจกรรมเกยวกบการนาทรพยากรพชเพอการทางานวจยและพฒนา

พบวานกวจย/หนวยงานนาทรพยากรพชไปใชเพอทาการวจยในลกษณะแตกตางกนไป ไดแก

- การหาสารออกฤทธเพอประโยชนทางชวภณฑ เชน การหาสารออกฤทธเพอการพฒนา

เปนยา

89

- การหาสารสกด หรอ สารประกอบทตองการ

- การศกษาการเปนตารบยา

- ศกษาการตอบสนองตอสารเคม เชน การทดสอบความเปนพษ

- ศกษาอนกรมวธาน

- การปรบปรงพนธ

- การบาบดนาเสย

- การสารวจ จดทาฐานขอมลของชมชน

นกวจยทางานวจยเหลานนเพอวตถประสงคตางๆ โดยพบวางานวจยนนมวตถประสงคเพอ

เปนสาธารณประโยชนมากกวาการทจะนาไปใชเพอในเชงพาณชย ดงสรปไดในตาราง

ตารางท 3 สรปวตถประสงคของการนาทรพยากรชวภาพพชไปใชในงานวจยและพฒนา

วตถประสงค จานวน เพอเผยแพรเพอสาธารณประโยชน และเพมองคความร (ตพมพ) 104 เพอเปนวตถดบในการเรยนการสอน 82 เพอการนาไปใชประโยชนทางการคา 33 ไดรบมอบหมาย หรอไดรบการจางใหทา 14 อนๆ (ไดแก พฒนาการขยายพนธ ปรบปรงพนธ เปนฐานขอมล

พฒนาทองถน พฒนายาใหม) 10

ทรพยากรชวภาพพชทนกวจยหรอหนวยงานวจยนามาใชนนสวนใหญแลวเปนทรพยากรพชท

มอยในประเทศไทย โดยพบวานกวจยสวนมากดาเนนการหาทรพยากรพชดวยตนเอง เชน การหาซอ

จากแหลงทมขายทวๆ ไป ไดแก ตลาด รานขายยาสมนไพร พช/สมนไพรทปลกในพนทของ

มหาวทยาลยหรอสถาบน หรอการตดตอชมชน/หมอพนบานใหชวยจดหาให นอกจากนนนกวจยอาจ

ขอรบทรพยากรชวภาพพชโดยการขอจากสถาบนหรอหนวยงานทเปนหนวยงานเกบรกษาเชอพนธ

หรอ จากสวนพฤกษศาสตร เปนตน

4.2.1.4. ประสบการณของนกวจยในการขอใชทรพยากรชวภาพพช จากการตอบแบบสอบถามพบวานกวจยสวนใหญไดรบทรพยากรพชมาใชในการทางานวจย

โดยไมมการดาเนนการขออนญาตเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากหนวยงานท

เกยวของ เชน การนาพนธพช หรอสวนหนงสวนใดของพนธพชมาใชเพอการทางานวจยและพฒนาท

90

ไมมวตถประสงคทางการคาตองดาเนนการตามมาตรา 53 ของพระราชบญญตคครองพนธพช เปนตน

หากแตมนกวจยบางสวนทมประสบการณในการดาเนนการขออนญาตเพอดาเนนการเขาไปยงพนทท

เปนทอยของทรพยากรชวภาพเพอเขาไปทาการเกบตวอยางทรพยากรชวภาพในพนท กฎระเบยบท

นกวจยดาเนนการปฏบตตามเพอใหไดมาซงทรพยากรพชไดแก

- กฎระเบยบภายใตการกากบดแลของกรมปาไม

- กฎระเบยบภายใตการกากบดแลของกรมอทยาน สตวปา และพนธพช

- การขออนญาตองคกรปกครองสวนทองถน

- การทาสญญาการถายโอนวสดชวภาพ (Material Transfer Agreement or MTA)

อกทงยงพบวานกวจย/หนวยงานบางแหงมประสบการณไดรบทรพยากรชวภาพจาก

ตางประเทศโดยบางหนวยงานไดรบทรพยากรชวภาพโดยไมมเงอนไขใดๆ (โดยการขอจากบคคลหรอ

หนวยงานทรจก) บางหนวยงานไดรบทรพยากรชวภาพภายใตการทาสญญาการถายโอนวสดชวภาพ

(Material Transfer Agreement) และบางหนวยงานทาการซอจากสถาบนทเปนแหลงจาหนาย (เชน

The American Type Culture Collection หรอ ATCC เปนตน) และนกวจย/หนวยงานทตอบ

แบบสอบถามนนไมมหนวยงานใดมประสบการณในเรองการแบงปนผลประโยชนจากการใช หรอขอ

ใชทรพยากรชวภาพ

4.2.1.5 กฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากร

ชวภาพของประเทศไทย จากผลการตอบแบบสอบถามในเรองกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจาก

การใชทรพยากรชวภาพในประเทศไทย พบวาหนวยงานรจกกฎระเบยบตางๆ และมประสบการณใน

การใชกฎระเบยบเหลานนดงสรปในตาราง

ตารางท 4 สรปกฎระเบยบทนกวจย/หนวยงานวจยรจก หรอเคยดาเนนการปฏบตตาม

กฎระเบยบ ABS จานวนทรจก จานวนทเคยใช

1. พรบ.คมครองพนธพช 80 1

2. พรบ. คมครองและสงเสรม ฯ 27 -

3. ระเบยบกรมอทยานฯ วาดวยการปฏบตงานของพนกงานเจาหนาทในเขตอทยานแหงชาต 2549

34 7

4. ระเบยบกรมอทยานฯ วาดวยการอนญาตใหกระทาการเพอประโยชนในการศกษาวจยทางวชาการภายในเขตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2546

31 -

91

5. ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542

25 1

6. ระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตใหกระทราการเพอประโยชนในการศกษาวจยทางวชาการภายในเขตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2548

22 1

7. ระเบยบกรมวชาการเกษตรวาดวยการแลกเปลยนสวนขยายพนธพชระหวางประเทศ พ.ศ. 2546

12 -

8. ระเบยบสภาวจยแหงชาตวาดวยการอนญาตใหนกวจยชาวตางประเทศเขามาทาการวจยในประเทศไทย พ.ศ. 2550

16 -

9. ราง ระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรชวภาพแหงชาตวาดวยหลกเกณฑและวธการเขาถงและการไดรบประโยชนตอบแทนจากทรพยากรชวภาพ พ.ศ....

5 -

จากตารางจะเหนไดวานกวจย/หนวยงานรจกกฎระเบยบทเกยวของกบการเขาถงและการใช

ทรพยากรชวภาพในเมองไทย หากแตแทบจะไมมประสบการณในการปฏบตตามกฎระเบยบเหลาน

ซงเมอพจารณาจากการททราบวานกวจย/หนวยงานสวนใหญไดรบทรพยากรชวภาพพชจากการ ซอ

ขอ หรอ ปลกพชเหลานนเอง ทาใหอาจกลาวไดวานกวจยไมมความจาเปนตองไปเกยวของกบ

กฎระเบยบเหลานนมากนก เพราะกจกรรมททาใหไดมาซงทรพยากรพชนนเหมอนกบการทนกวจยไป

หาซอสนคาตามแหลงทขาย ผลจากแบบสอบถามในสวนนแสดงใหเหนวากฎระเบยบทนกวจยรจก

มากทสดไดแก พระราชบญญตคมครองพนธพช หากแตแทบไมเคยมการดาเนนการเกยวของกบ

พระราชบญญตคมครองพนธพชเลย สาเหตสาคญคอหนวยงานทกากบดแลยงไมไดทาการอนวตการ

ตามพระราชบญญต อกทงคนโดยสวนใหญยงขาดความรความเขาใจในกฎหมายฉบบน กฎระเบยบ

ทนกวจยมประสบการณในการใชมากทสดไดแกกฎระเบยบกรมอทยานฯ วาดวยการปฏบตงานของ

พนกงานเจาหนาทในเขตอทยานแหงชาต 2549 ซงสาเหตนาจะมาจากการเขาไปใชพนทกรมอทยานฯ

เพอทาการศกษาวจยทางวชาการนนตองปฏบตตามกฎระเบยบดงกลาว135

จากกลมนกวจย/หนวยงานทมประสบการณการใชกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชน นกวจยมความคดเหนตอกฎระเบยบดงกลาวดงสรปไดในตารางท 5

135 ดรายละเอยดเพมเตมในบทท 3

92

ตารางท 5 แสดงความคดเหนของนกวจยทมตอกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนทตนเคยมประสบการณใช

ขอคดเหน จานวน กฎระเบยบทใชมาดอยแลว ไมจาเปนตองปรบปรงแกไข 5 กฎระเบยบทใชมาดอยแลว แตนาจะมการปรบปรงในเรองเวลาทใช

ในการพจารณา

1

กฎระเบยบทใชมาชวยทาใหการดาเนนงานวจยเปนไปอยางราบรน 1 กฎระเบยบทใชมามขนตอนการดาเนนงานทยงยาก 15 กฎระเบยบทใชมาทาใหการดาเนนงานวจยสะดด และ ลาชา 15 ความเหนอนๆ (ขาดการเผยแพร ประชาสมพนธ) 1

จะเหนไดวาขอคดเหนสวนใหญของนกวจยคอขนตอนการดาเนนการตามระเบยบนนยงยาก

ทาใหงานวจยสะดด ลาชา และเมอสอบถามถงผลกระทบในการปฏบตตามกฎระเบยบเรองการเขาถง

และการแบงปนผลประโยชนตอการดาเนนงานวจย นกวจย/หนวยงานสวนใหญไมใหความคดเหน ม

เพยงสวนนอยทตอบวากฎระเบยบดงกลาวไมนาจะมผลกระทบใดๆ เพราะงานททานนเปนการทางาน

วจยเพอใชในการสอนแตถากฎระเบยบมความยงยากในการนาไปปฏบตจะไมอยากทางานวจย ขอทา

หนาทสอนหนงสออยางเดยว

จากการสอบถามถงหนวยงานทดาเนนการขออนญาตในเรองกฎระเบยบการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชน นกวจย/หนวยงานวจยสวนมาก ไมทราบวามหนวยงานดงกลาวในองคกรหรอไม

มนกวจยเพยง 5 ทานจาก 4 สถาบนเทานนทตอบวา มหนวยงานทชวยดาเนนการซงไดแก หนวยบม

เพาะวสาหกจ ศนยวจยทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยและสถาบนวจยและพฒนา

4.2.1.6 การนาผลงานไปใชประโยชนและการแบงปนผลประโยชน มนกวจย/หนวยวจยเพยงสวนนอย ทมการนาผลงานทเกดขนไปใชประโยชนโดยรปแบบการ

นาผลงานทเกดขนไปใชประโยชนสรปไดดงตารางท 6

ตารางท 6 แสดงรปแบบการนาผลงานไปใชประโยชนในประเทศไทย

กจกรรม จานวน นาผลงานไปขอรบความคมครองทรพยสนทางปญญา 5 นาผลงานไปถายทอดเทคโนโลย 7

93

อกทงยงพบวามนกวจย/หนวยงานวจยจานวน 7 รายเทานนทเคยมประสบการณในการ

แบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพโดยนกวจยเหลานเปนฝายใหผลประโยชนตอผให

ทรพยากร และผลประโยชนทแบงปนไดแกการสงรายงานฉบบสมบรณแกหนวยงานผใหทรพยากร

ชวภาพ

4.2.2 ผลการศกษาจากการสมภาษณ

ในการสมภาษณนนผวจยทาการศกษานกวจยดานการใชทรพยากรพชในการหาสารออกฤทธ

นกวจยดานการอนรกษทรพยากรพช ผบรหารสถาบนวจยทางดานการหาสารออกฤทธ เจาหนาทท

ทางานฝายสนบสนนการทางานวจยในสถาบนอดมศกษา โดยมผใหสมภาษณจานวนทงสน 17 ทาน

ผลทไดจากการสมภาษณนกวจยดานการใชทรพยากรพชในการหาสารออกฤทธนนคลายคลง

กบผลทไดรบจากแบบสอบถาม กลาวคอ นกวจยทใหสมภาษณนนใชทรพยากรพชในการหาสารออก

ฤทธเพอการพฒนาชวภณฑ หรอทดสอบความเปนพษ โดยทกทานไดรบทรพยากรชวภาพจากการซอ

หามาจากตลาด จากชาวบานทเพาะปลกพชเพอนาไปขาย หรอนกวจยเพาะปลกเอง และวตถประสงค

ในการดาเนนการวจยคอการเผยแพรสสาธารณะ การเปนวตถดบในการเรยนการสอน หากวาผลงานท

นกวจยเหลานพฒนาขนมาจะมการนาไปขอรบความคมครองดานทรพยสนทางปญญา โดยเฉพาะ

สทธบตร หรออนสทธบตร ทงนเนองจากวาในปจจบนนสถาบนอดมศกษา องคกรวจยและพฒนา

สนบสนนใหนกวจยในองคกรของตนนาผลงานทเกดขนไปขอรบความคมครองดานทรพยสนทาง

ปญญา โดยมขอกาหนดในองคกรใหการได รบการคมครองทรพยสนทางปญญาเปนตวชวด

ความสาเรจทสาคญประเภทหนงของการประเมนผลงานการวจย

ในเรองความสมพนธระหวางนกวจยกบกฎระเบยบพบวานกวจยแทบทกทานไมรจก

กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน136 และเมอคณะผวจยทาการอธบายหลกการของ

กฎระเบยบโดยเฉพาะมาตรา 52 และมาตรา 53 ของพระราชบญญตคมครองพนธพช ระเบยบกรมปา

ไมวาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542 นกวจยไดใหขอคดเหนท

แตกตางกน โดยสวนใหญแลวนกวจยไมเหนดวยกบการปฏบตตามกฎระเบยบภายใตพระราชบญญต

คมครองพนธพช และระเบยบกรมปาไมฯ พ.ศ. 2542 โดยใหเหตผลวา

- กฎหมายไมใหความชดเจนวาทาไมนกวจยจงตองปฏบตตามกฎระเบยบทวางไว นกวจย

ไมเขาใจวาขอกาหนดใหมการขออนญาตใชทรพยากรพชเพอการทางานวจยและพฒนา

ทาไปเพอประโยชนอะไร นอกจากนนผถอกฎระเบยบไมมการประชาสมพนธใหนกวจย

หรอหนวยงานวจยรบทราบถงกฎระเบยบเหลานน

136 มนกวจยผใหสมภาษณเพยง 1 ทานทมความรความเขาใจในเรองกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพเปนอยางด

94

- การบงคบใหนกวจยปฏบตตามกฎระเบยบเปนการปดกนความอสระในการทางานวจย

และสรางความกงวลใหกบนกวจย เนองจากกฎระเบยบสรางภาระใหนกวจย และ

นอกจากนนกฎระเบยบเหลานอาจทาใหหนวยงานตางประเทศไมสนใจทจะมความ

รวมมอกบประเทศไทย และหนไปสนใจประเทศอนทการหาความรวมมอ ไมยงยากเทากบ

ของเมองไทย ในกรณทกงวลเรองการทชาวตางชาตจะมาฉกฉวยทรพยากรชวภาพไปใช

นน นกวจยใหความเหนวาการมาออกกฎระเบยบกบนกวจยนนไมใชวธการปองกน

ชาวตางชาตนนมชองทางทจะหาสมนไพรหรอทรพยากรชวภาพมาใชไดอยด เชนการให

ยปว (ซงกเปนเกษตรกรดวยกนเอง)หาสมนไพรมาให โดยยปวกจะไปรบซอจากเกษตรกร

ทปลก แลวกรวบรวมขายใหกบชาวตางชาตทมความตองการ ซงลกษณะเชนนเปนเรองท

เกดขนเปนปกต

- นกวจยใหความเหนวากฎระเบยบทจะใหนกวจยแบงปนผลประโยชนใหกบหนวยงานรฐ

ในกรณทนาทรพยากรพชมาใชทาการทดลองและวจยและนาไปใชในเชงพาณชยได

เนองจากการทจะพฒนาผลงานจนสามารถนาไปใชประโยชนเชงพาณชยไดหนวย

งานวจยและพฒนาตองมการลงทน แรงงาน ความคด ความสามารถ และเวลา อกทงพช

ทนามาใชในการทางานวจยนนกเปนพชทวไปทหาไดตามทองตลาด หนวยงานรฐไมไดม

สวนชวยหรอมบทบาทใดๆ ตอการปลกพชสมนไพรเหลานน ดงนนถารฐบาลตองการ

ผลประโยชนแบงปนกลบมาสประเทศ รฐบาลควรดาเนนการเกบผลประโยชนนโดยใช

กลไกอยางอน เชน การเกบภาษจากหนวยงาน หรอบรษททนาผลงานไปใชเชงพาณชย

หนวยงานวจยและพฒนาเปนหนวยงานทเพมมลคาใหกบทรพยากรพช เชนทาใหพช

สมนไพรมคณคามากขนกวาเดม ดงนนควรสงเสรมการทางานวจย และถาตองการทา

เรองการอนรกษ สวนนควรเปนหนาทของรฐบาล ทจะตองวางแผน นโยบาย ทชวย

สงเสรมใหเกษตรกรปลกทรพยากรพช หรอพวกพชสมนไพร หรอการหาตลาดมาใหกบผท

ปลกสมนไพร และวางแผนระยะยาวในการปลกเพมเพอการคา และในขณะเดยวกนกทา

การอนรกษควบคไปดวย มากกวาการทจะมาดาเนนการกบนกวจยททางานวจยและ

พฒนา และอกกรณหนงคอการใชทรพยากรพชโดยนกวจยนนโดยทวไปจะใชในปรมาณท

ไมมากมายจนจะทาใหทรพยากรพชนนหมดสนไป

จากการสมภาษณพบวาผบรหารในบางองคกรพบวามความเหนแตกตางจากนกวจยทวไป

โดยทานไดใหความเหนวาถากฎหมายมหลกการทชดเจนและปฏบตตามได การดาเนนการตาม

กฎหมายเปนสงดเนองจากกฎหมายจะเปนกลไกชวยปกปองทรพยากรชวภาพของไทย และคาดวา

นกวจยตางๆ จะสามารถใหความรวมมอไดด สวนเรองการแบงปนผลประโยชนนน มการใหความเหน

95

วาเปนการแบงปนผลประโยชนคนสสงคม 137 อยางไรกตามรฐบาลจะตองมกลไกในการนา

ผลประโยชนทเกดขนไปใชประโยชนอยางเหมาะสมและโปรงใส เชนมการวางกรอบการดาเนนการ

อนรกษทจรงจงและทาไดจรง และเงนสวนนกควรแบงไปใหกบหนวยงานทเกยวของจรงๆ นอกจากการ

เรยกรองเรองการแบงปนผลประโยชน รฐบาลกควรมมาตรการ หรอนโยบายทจะสนบสนน สงเสรมให

นกวจยไทยทาการวจยและพฒนานาทรพยากรชวภาพของไทยไปใชประโยชนดวย ซงจะเปนการสราง

กาลงใจใหกบหนวยงานททางานวจยและพฒนาและเปนกจกรรมอยางหนงทสงเสรมการอนรกษ

ทรพยากรชวภาพอยางยงยน

ในสวนเรองการปฏบตตามกฎระเบยบนน มการใหความเหนวากฎระเบยบทเขมงวดเกนไป

หรอเรยกรองจากอกฝายมากเกนไปนนจะทาใหการปฏบตตามกฎระเบยบเปนไปอยางยากลาบาก

ดงนนผดแลกฎระเบยบจะตองมการปรบปรงกฎระเบยบเพอใหกฎระเบยบไมเปนอปสรรคตอการ

ดาเนนงานวจย เนองจากโดยธรรมชาตของนกวจยแลว นกวจยไมชอบทาอะไรทยงยากในแงกฎหมาย

จากการสมภาษณเจาหนาทททางานประสานงาน หรอใหบรการงานวจยแกนกวจย เชน

หนวยงานบมเพาะวสาหกจ หนวยงานบรการงานวจย หนวยงานจดการทรพยสนทางปญญา พบวา

เจาหนาทเหลานไมมความรความเขาใจในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน และไมมความ

ตระหนกวามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนในประเทศไทย และเมอสอบถามถง

ความพรอมถาหนวยงานตองดาเนนการเรองกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนใหแก

นกวจย เจาหนาทมความกงวลในเรองความรความเขาใจในกฎหมายและเรองทรพยากรบคคล เพราะ

ขณะนหนวยงานดาเนนงานมทรพยากรบคคลอยคอนขางจากดซงตองดาเนนการใหบรการนกวจยทง

องคกร

4.2.3 ผลจากการจดประชมระดมความเหน

โครงการศกษาไดจดประชมระดมความเหนในหวขอ การศกษาสถานภาพเรองการจดการการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศ

ไทย: กรณศกษาทรพยากรชวภาพพช เมอวนท 14 กรกฎาคม 2552 ณ หองแซฟไฟร โรงแรมรชมอนด

นนทบร โดยมวตถประสงคเพอรบฟงความคดเหนจากนกวจยทใชทรพยากรชวภาพพชในงานวจยและ

พฒนาในเรองกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน ผลจากการประชมพบวานกวจยท

เขาประชมสวนใหญขาดความรความเขาใจในเรองกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

และเกดความกงวลวาการดาเนนการตามกฎระเบยบนนเปนภาระทเพมขนแกนกวจย อยางไรกตามม

ขอเสนอแนะจากการประชมดงน

137 ผใหสมภาษณไดยกตวอยางวาการคนสสงคมเปรยบไดกบการทมคนไปทาบญ หรอทาทานทมการบรจาคเงนใหกบคนทผบรจาคนน

ไมรจก แตผบรจาคกยงเตมใจทจะบรจาคให

96

- องคกรควรมการจดตงหนวยงานภายใน (Regulatory Office) ทดาเนนงานยนขออนญาต

แทนนกวจยในองคกร

- ควรใหมหนวยงานเพยงหนวยงานเดยวททาหนาทรบคาขออนญาต ซงหนวยงานท

เหมาะสมไดแก สภาวจยแหงชาต เนองจาก สภาวจยแหงชาตเปนหนวยงานทดแลเรอง

การทางานวจยและพฒนาของประเทศไทยและนกวจยจะตองยนขอเสนอโครงการแก

สภาวจยอยแลว ดงนนการดาเนนการแบบ one stop service จะชวยอานวยความ

สะดวกใหกบนกวจยเปนอยางมาก อยางไรกตามมนกวจยใหความเหนวาสภาวจย

แหงชาตมกจะทาการเปลยนแปลงแบบฟอรมตางๆ อยตลอดเวลา ดงนนสภาวจย

แหงชาตอาจจะไมเหมาะสมทจะเปนหนวยงานทชวยดาเนนการเรองการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชน

- ผรวมประชมใหความเหนวาตามสถาบนอดมศกษาตางๆ มหนวยงานทดาเนนการบรการ

แกนกวจย เชน หนวยงานทางดานทรพยสนทางปญญา ดงนนหนวยงานเหลานอาจเปน

หนวยงานทชวยดแลเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนใหกบองคกรได หากมผ

ตงขอสงเกตวาการใหหนวยงานจดการทรพยสนทางปญญาดาเนนการอาจเปนเรองยาก

เนองจากมมมองทแตกตางระหวางงานวจยกบการทาการตลาด และอาจเปนเรองยากท

จะหาบคลากรทมความรความสามารถมาดาเนนการเรองการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ

- มขอเสนอแนะใหงานวจยนชวยกาหนดกระบวนการทองคกรวจยและพฒนาควรปฏบต

อยางเปนขนตอน วาผจดหา หรอผใชตองดาเนนการอยางไรบาง การมความรวมมอกบ

ตางประเทศตองทาอยงไรบาง เปนตน

4.3 การวเคราะหผลการวจย

จากการดาเนนการศกษาความสมพนธระหวางกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชนกบการทางานวจยและพฒนาในองคกรวจยในประเทศไทยสามารถกลาวไดวาองคกรวจย

และพฒนาทางดานเทคโนโลยชวภาพ เปนหนวยงานทใชทรพยากรชวภาพเปนวตถดบในการทางาน

วจยและพฒนา ผลการศกษาจากโครงการพบวา

1. นกวจยสวนหนงคนเคยกบกฎหมายการเขาถงทรพยากรชวภาพ (ไดแก ระเบยบกรม

อทยานแหงชาตฯ ระเบยบกรมปาไม) เนองจากตนเองหรอหนวยงานมประสบการณการขออนญาต

เพอเขาไปใชพนทในเขตเหลานนเพอทาการศกษาวจยหากนกวจยสวนใหญไมมความตระหนกถง

กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนทสอดคลองกบหลกการของอนสญญาความ

97

หลากหลายทางชวภาพ ซงไดแก พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542 และ ระเบยบกรมปาไม

วาดวยการเขาไปศกษาหรอวจยทางวชาการในพนทปาไม พ.ศ. 2542

เปนทนาสงเกตวาผลการสารวจโดยแบบสอบถาม นกวจยสวนใหญรจก พระราชบญญต

คมครองพนธพช หากแตนกวจยเหลานไมตระหนกวาพระราชบญญตฉบบนมขอกาหนดเรองการ

เขาถงและการแบงปนผลประโยชนทนกวจยตองปฏบตตาม138 (มาตรา 52 และ มาตรา 53 ของ

พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542) ซงผลทออกมาลกษณะนอาจจะอธบายไดวา

- พระราชบญญตคมครองพนธพชนนเปนพระราชบญญตทคมครองทงพนธพชใหมและ

พนธพชดงเดม ซงเปนการผสมผสานหลกการของกฎหมายทรพยสนทางปญญาเขากบ

หลกการการเขาถงและแบงปนผลประโยชนของอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ

ดงนนจงเปนไปไดวานกวจยสวนใหญรจกพระราชบญญตคมครองพนธพชในสวนทเปน

กฎหมายคมครองพนธพชใหมแตไมไดตระหนกในเนอหาหรอขอกาหนดในสวนการ

คมครองพนธพชดงเดม

- จากการทนกวจยตระหนกถงการคมครองพนธพชใหมโดยไมไดตระหนกหรอรบทราบถง

ขอกาหนดเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน โดยเฉพาะในมาตรา 53 ซงเปน

มาตราทมผลกระทบโดยตรงกบนกวจยทใชทรพยากรพนธพชในการทางานวจยและ

พฒนาโดยไมมวตถประสงคทางการคา หรอ มาตรา 52 ทกาหนดใหผททางานวจยทใช

ทรพยากรพนธกรรมพชโดยมวตถประสงคทางการคาจะตองทาสญญาการแบงปน

ผลประโยชนกบกรมวชาการเกษตร สวนหนงอาจจะมาจากการทกรมวชาการเกษตรไมทา

การประชาสมพนธหรอการประชาสมพนธอยางไมทวถง หรอมการประชาสมพนธแลวแต

นกวจยหรอองคกรวจยและพฒนาไมใหความสนใจ

ไมวาจะเปนดวยเหตผลใดกตามทงนกวจย องคกรวจย ควรจะตองสรางความตระหนกใน

เรองกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน เนองจากเรองการปกปองทรพยากรชวภาพ

เปนเรองททกประเทศใหความสาคญ และปจจบนนกลไกทใชเพอปกปองทรพยากรชวภาพในประเทศ

ตางๆ คอกลไกทางกฎหมาย ดงนนกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนนนจะ

กลายเปนสงทอยคกบการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนอยางหลกเลยงไมได อกทงจะเหนไดวา

ในประเทศไทยนนกาลงทาการพฒนากฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนขนมาอก

เชน ราง ระเบยบคณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรชวภาพแหงชาตวาดวยหลกเกณฑ

และวธการเขาถงและการไดรบประโยชนตอบแทนจากทรพยากรชวภาพ พ.ศ.... ภายใตการดแลของ

สานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรและสงแวดลอม หรอ ราง พระราชบญญต

คมครองสตวพนเมอง ภายใตการดแลของกรมปศสตว สงนสะทอนใหเหนวาการทางานวจยทตองใช

138 ดรายละเอยดในบทท 3 ของรายงานฉบบน

98

ทรพยากรชวภาพพชในปจจบนทาใหนกวจยในองคกรวจยและพฒนาไมสามารถหลกเลยงการปฏบต

ตามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพได นอกจากนน

นกวจยควรตองระวง และศกษาถงกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนในกรณทมการ

นาทรพยากรชวภาพจากตางประเทศมาใชในการทางานวจยและพฒนาดวย

2. ความสมพนธระหวางการดาเนนงานวจยกบกฎระเบยบ

จากผลการศกษาทาใหทราบวานกวจยนนไมไดเปนเพยงผใชทรพยากรชวภาพพชเทานน หาก

มนกวจยบางทาน หรอหนวยงานวจยและพฒนาบางหนวยเปนผจดหาทรพยากรชวภาพพชดวย ดงนน

สงทควรตระหนกคอบทบาทของนกวจยตอการนาทรพยากรชวภาพพชไปใชประโยชน

• บทบาทของนกวจยในฐานะทเปนผใชทรพยากรชวภาพพช

ปจจบนนการนาทรพยากรชวภาพพชไปใชประโยชนเพอการวจยและพฒนาถกกากบดแล

ภายใตกฎหมาย โดยเฉพาะพระราชบญญตคมครองพนธพช ดงนนบทบาทของนกวจยในฐานะทเปน

ผใชทรพยากรชวภาพพชในประเทศไทยคอการทตองปฏบตตามทขอบญญตทกฎหมายกาหนดไว

ถงแมวานกวจยสวนมากจะเหนวากฎระเบยบเหลานเปนการเพมภาระใหกบการทางานวจยและ

พฒนา หากแตวาการไมปฏบตตามกฎระเบยบนนอาจเปนการผดกฎหมาย เชน มาตรา 66 ของ

พระราชบญญตคมครองพนธพชกาหนดวาการไมปฏบตตามขอกาหนดในมาตรา 52 จะมจาคกไมเกน

2 ป หรอปรบไมเกน สแสนบาท หรอทงจาทงปรบ ดงนนนกวจยจะตองตดตามวามกฎระเบยบใดบางท

ตองปฏบตตามมเชนนนผดาเนนการในงานวจยนนอาจตองโทษ หรอการไมปฏบตตามกฎหมาย

อาจจะเปนอปสรรคตอการนาผลงานวจยทเกดขนไปใชประโยชน หรอทาใหนกวจย หรอองคกรวจยนน

เสยชอเสยง ขาดความนาเชอถอได

• บทบาทของนกวจยในฐานะทเปนผจดหาทรพยากรชวภาพพช

นกวจยบางทาน มการเกบสะสมทรพยากรชวภาพพชทตนเองใชเพอการทางานวจยและ

พฒนา หรอองคกรวจยและพฒนาบางองคกรเปนแหลงเกบเชอพนธกรรม การทประเทศไทยม

กฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนนนอาจจะมผลกระทบตอการเปนเจาของเชอ

พนธกรรมเหลาน

เปนทนาสงเกตวากฎระเบยบทควบคมดแลการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพพช เชน พระราชบญญตคมครองพนธพช ไมไดมขอกาหนดเกยวกบการเปนผจดหา

ทรพยากรชวภาพใหกบนกวจยในองคกรวจยและพฒนาทวไป ปจจบนนมระเบยบกรมวชาการเกษตร

วาดวยหลกเกณฑการแลกเปลยนสวนขยายพนธพชระหวางประเทศ พ.ศ. 2546 เพยงกฎระเบยบเดยว

99

ทกากบดแลเรองการจดหาทรพยากรชวภาพพช หากแตกฎระเบยบฉบบนมผลบงคบใชตอบคลากร

พนกงาน เจาหนาททปฏบตงานภายในกรมวชาการเกษตรเทานน ไมมผลบงคบใชกบนกวจยทอย

ภายใตสงกดอน ดงนนนอกเหนอจากระเบยบกรมวชาการเกษตรดงกลาวแลว สามารถกลาวไดวา

ขณะนไมมขอกฎหมายทกาหนดระเบยบการจดหาทรพยากรชวภาพขององคกรใหกบบคคลทสาม

หรอองคกรอนๆ อยางไรกตามองคกรวจย หรอนกวจยจะตองสรางความตระหนกในเรองการสงมอบ

ทรพยากรชวภาพไมวาจะเปนทรพยากรชวภาพพช สตว หรอจลนทรยใหกบบคคลทสาม หรอองคกร

อนๆ โดยเฉพาะองคกรในตางประเทศดวย เนองจากวาการเคลอนยายทรพยากรชวภาพในปจจบนนน

ไมสามารถทาไดอยางอสระเหมอนอยางในอดต การสงมอบทรพยากรชวภาพขององคกรโดยไม

ตระหนกถงหลกการการเขาถงและแบงปนผลประโยชนภายใตอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ

อาจกอใหเกดผลเสยตอองคกรได139 เชน องคกรอาจถกกลาวหาวาเปนองคกรทไมใหความรวมมอใน

การอนรกษ ปกปองทรพยากรชวภาพของประเทศ ซงจะกอใหองคกรหรอนกวจยเสอมเสยชอเสยง

แมวาโดยความจรงแลว องคกรหรอนกวจยนนเปนองคกรททางานวจยเพอประเทศและการสงมอบ

ทรพยากรชวภาพนนทาโดยสจรตใจ และเพอความรวมมอทางการวจยและพฒนา ไมมความตงใจทจะ

กอใหเกดการฉกฉวยทรพยากรชวภาพแตอยางใดทงสน ดงนนเพอเปนการปองกนความเสอมเสย

ชอเสยงหรอผลกระทบดานลบทอาจเกดขนตอองคกร หรอตวนกวจย องคกรวจยและพฒนาจงไมควร

ละเลย หรอเพกเฉยตอการบรหารจดการเรองจดหาทรพยากรชวภาพใหแกบคคลทสาม

อยางทกลาวในตอนตนแลววาประเทศไทยยงไมมกฎหมายทกาหนดเรองการจดหาทรพยากร

ชวภาพทองคกรดแล ดงนนการบรหารจดการเรองการจดหาทรพยากรชวภาพใหบคคลทสามนนจะถก

กาหนดโดยนโยบายของแตละองคกร และปจจบนนกลไกทสามารถนามาใชเพอดาเนนการควบคม

การจดหาทรพยากรชวภาพใหกบบคคล หรอหนวยงานภายนอกองคกรไดแกการใชสญญาการถาย

โอนวสดชวภาพ (Material Transfer Agreement หรอ MTA)140 ดงนนองคกรวจยและพฒนาทเปน

องคกรทจดหาทรพยากรชวภาพใหกบบคคลทสามควรมการพฒนาสญญาการถายโอนวสดชวภาพ

ขององคกร และจะตองใชสญญาถายโอนวสดชวภาพทกครงทมการจดหาหรอสงมอบทรพยากร

ชวภาพขององคกรใหกบบคคลทสามทกครง โดยเนอหาในสญญานนจะเปนไปตามขอตกลงทองคกร

ไดตกลงรวมกบผขอใชทรพยากรชวภาพ

• การนาผลงานวจยไปใชประโยชนการนาผลงานวจยไปใชประโยชนนนสามารถแบง

ออกไดเปนสองลกษณะไดแก

139 อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพกาหนดใหทรพยากรชวภาพทอยภายในรฐ หรอในประเทศนน เปนสมบตของประเทศ ดงนน

การเขาถงทรพยากรชวภาพของประเทศนนใหเปนไปตามกฎระเบยบของประเทศนนๆ 140 รายละเอยดในเรองสญญาการถายโอนวสดชวภาพในภาคผนวกท 4

100

- การนาไปใชประโยชนทไมไดมวตถประสงคทางการคา เชน การนาไปเปนวตถดบเพอ

การเรยนการสอน การตพมพเผยแพร หรอการนาไปใชเพอสาธารณะประโยชน

- การนาไปใชประโยชนโดยมวตถประสงคเพอการคา เชน การถายทอดเทคโนโลยทม

การเกบคาถายทอดเทคโนโลย การอนญาตใหใชสทธ หรอการนาไปขายทมรายได

เกดขน

ลกษณะการนาผลงานไปใชประโยชนนนจะมความสมพนธกบกฎระเบยบการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชน เนองจากกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากร

ชวภาพจะมขอเรยกรองการแบงปนผลประโยชน ซงภายใตพระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ.

2542 นนขอกาหนดในการปฏบตตามกฎระเบยบแบงตามวตถประสงคของการนาผลงานวจยไปใช

ประโยชน กลาวคอ ถานกวจยนาทรพยากรชวภาพพชไปใชประโยชนเพอวตถประสงคในการทางาน

วจยและพฒนาและไมมวตถประสงคทางการคา นกวจยจะตองปฏบตตามกฎระเบยบภายใตมาตรา

53 หากถานกวจยทราบวาผลงานวจยทเกดขนนนจะถกนาไปใชเพอประโยชนทางการคา นกวจย

จะตองปฏบตตามกฎระเบยบภายใตมาตรา 52

อยางไรกตาม บางครงการนาผลงานทเกดขนจากการทางานวจยและพฒนานนไปใช

ประโยชนไมเปนไปตามวตถประสงคทวางไวในตอนตน เชน ตอนทเรมทางานวจยนนนกวจยม

วตถประสงคเพอการเผยแพร แตตอมาพบวามภาคเอกชนสนใจทจะขอรบการถายทอดเทคโนโลย หรอ

ผลงานสามารถนาเขาสตลาดได ดงนนจงมคาถามวาถาเปนลกษณะเชนนนกวจยควรจะทาอยางไร ซง

จากการสอบถามกองคมครองพนธพช กรมวชาการเกษตร ซงเปนหนวยงานกากบดแลพระราชบญญต

ฉบบน พบวาทางกองคมครองพนธพชยงไมสามารถใหคาตอบในเรองแนวปฏบตทชดเจนได สาเหต

สวนหนงมาจากการทกฎหมายนเปนกฎหมายใหม ดงนนทางกองคมครองพนธพชกาลงพฒนาแนว

ปฏบตทเหมาะสม ขณะนทางกองคมครองพนธพชกาลงพฒนาแนวปฏบตสาหรบมาตรา 52 ดงนน

จากการทผดแลกฎระเบยบยงไมสามารถกาหนดแนวปฏบตทชดเจนได คณะผวจยแนะนาวาถา

นกวจยพอคาดเดาไดในขณะททาการพฒนาโครงรางงานวจยวาจะนาผลงานทเกดขนไปใชเพอ

วตถประสงคใด ใหนกวจยปฏบตตามขอกาหนดในวตถประสงคนน เชน ในกรณทมความชดเจนแลว

วาผลงานทเกดขนจะนาไปขาย หรอถายทอดเทคโนโลยใหกบหนวยงานอนโดยมการเกบคาธรรมเนยม

(royalty) นกวจยควรปฏบตตามกฎระเบยบตาม มาตรา 52 แตถาหากนกวจยยงไมไดคดถงเรองการ

นาไปใชประโยชนทางการคา ควรดาเนนการภายใตมาตรา 53 ไปกอน แลวถาหากวามการนาผลงานท

เกดขนไปใชประโยชนทางการคากควรตดตอกรมวชาการเกษตรเพอดาเนนการตามมาตรา 52 ตอไป

101

สรป

จากผลการดาเนนการเพอศกษาสถานภาพของนกวจยทใชทรพยากรชวภาพในการทางาน

วจยและพฒนากบกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนในประเทศไทย พบวานกวจย

หรอองคกรวจยสวนใหญไมมความตระหนกวาประเทศไทยมกฎระเบยบเรองการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนทมผลทาใหนกวจยทนาทรพยากรชวภาพ โดยเฉพาะทรพยากรชวภาพพชไปใชใน

งานวจยตองดาเนนการตามกฎระเบยบ สงผลใหองคกรวจยทดาเนนการตามกฎระเบยบการเขาถง

และการแบงปนผลประโยชนมอยอยางจากด อกทงหนวยงานทกากบดแลไมไดเขมงวดกวดขนกบการ

ไมปฏบตตามกฎระเบยบของนกวจย อยางไรกตามมไดหมายความวานกวจยควรจะละเลยเพกเฉยตอ

เรองน หรอทงเรองนไวจนกวาหนวยงานกากบดแลจะเรมเขมงวดกวดขน เนองจากปจจบนน

สภาพแวดลอมการทางานวจยนนเปลยนแปลงไป กฎระเบยบเขามามบทบาทตอการทางานวจยมาก

ขน ตวอยางเชน ปจจบนนองคกรวจยและพฒนามใหความสาคญกบเรองกฎหมายทรพยสนทาง

ปญญาเปนอยางสง ซงเมอเปรยบเทยบกบประมาณ 20 ปทแลวจะพบวานกวจยสวนใหญแทบจะไม

รจกกฎหมายทรพยสนทางปญญาเลย ในบรบทของกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนก

เชนเดยวกน กฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพเปน

กฎหมายทถอกาเนดขนมาพรอมๆ กบอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ ดงนนจงไมแนแปลกใจ

ทกฎหมายนไมเปนทรจกอยางแพรหลาย อยางไรกตามสงหนงทนกวจยหรอองคกรวจยจะตอง

ตระหนกไวคอกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพจะยงคงอย

ตอไปและจะมผลตอการทางานวจยและพฒนาตอนกวจยทตองใชทรพยากรชวภาพอยางหลกเลยง

ไมได

102

บทท 5

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย

นบตงแตอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพเปลยนแนวความคดและแนวปฏบตในเรอง

การนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชน นานาประเทศไดใหความสาคญกบแนวความคดใหมของ

อนสญญาฯ ทกาหนดใหประเทศเปนเจาของทรพยากรชวภาพและการนาทรพยากรชวภาพไปใช

ประโยชนนนใหเปนไปตามกฎระเบยบของประเทศนนๆ สงทตามมาคอการทนานาประเทศทาการ

พฒนากฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพขนมาเพอบงคบ

ใช ประเทศไทยเปนประเทศหนงทมความพยายามในการจดทากฎหมายทควบคมดแลเรองการเขาถง

และการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพของประเทศ

เมอกลาวถงกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรใน

ประเทศไทย พบวาประเทศไทยมกฎระเบยบทางดานนอย 2 ลกษณะ ไดแก กฎระเบยบทกากบดแล

การเขาถงทรพยากร ซงเปนกฎระเบยบทจดทาขนกอนทจะมการพฒนาอนสญญาฯ และกฎระเบยบท

กากบดแลการเขาถงทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชน ซงเกดขนหลงจากอนสญญาฯ ม

ผลบงคบใช และเปนกฎระเบยบทจดทาขนโดยอาศยหลกการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนท

อนสญญาฯ กาหนดขน ซงกฎระเบยบเหลานสรปไดดงแผนภาพท 3

103

กฎหมายการเขาถงและแบงปนผลประโยชน ในประเทศไทย

กฎหมายทควบคมการเขาถง

พรบ. คมครองพนธพชฯพรบ.ปาไม พรบ. อทยาน

แหงชาต 2504

กฎหมายทควบคมการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

ระเบยบกรมอทยานฯ 2549

พระราชบญญตคมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย

ระเบยบกรมปาไมพ.ศ. 2542

-(ราง) ระเบยบฯ สผ. -(ราง) พรบ.คมครองพนธสตว

พนเมอง

ระเบยบกรมปาไมฯ 2548

พรบ.ปาสงวนแหงชาต 2507

ระเบยบกรมอทยานฯ 2546

ภาพท 3 แสดงภาพสรปลกษณะของกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนภายใน ประเทศไทย

กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพเปนกฎระเบยบท

ครอบคลมกจกรรมการนาทรพยากรชวภาพไปใชประโยชนโดยเฉพาะการนาทรพยากรชวภาพไปทา

104

การวจยและพฒนา ดงนนโครงการวจยนจงดาเนนการศกษาเรองสถานภาพการจดการการเขาถงและ

การแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย เพอทจะ

ศกษาสถานภาพปจจบนและผลกระทบจากการใชกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

ในองคกรวจย และเนองจากปจจบนนกฎระเบยบทสอดคลองกบอนสญญาฯ ทมผลบงคบใชใน

ประเทศไทยไดแก พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542 ซงเปนกฎหมายทกากบดแลการเขาถง

ทรพยากรชวภาพพชเปนหลก ดงนนการศกษาวจยนจงมงเนนศกษาการนาทรพยากรชวภาพพชไปใช

ในการดาเนนการวจยและพฒนาเปนกรณศกษา ผลจากการศกษาพบวา

4. ปจจบนนองคกรวจยและพฒนาสวนใหญไมมการดาเนนการตามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ ซงสาเหตนาจะมาจากการท

เรองนยงเปนเรองใหม มคนเขาใจนอย แมแตหนวยงานทกากบดแลกฎระเบยบเหลานก

ไมมความเขาใจและไมสามารถกาหนดแนวปฏบตทความชดเจนได

5. หนวยงานกากบดแลขาดการประชาสมพนธกฎหมาย ทาใหหนวยงาน องคกรวจยและ

พฒนาไมตระหนกวามกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใช

ทรพยากรชวภาพพช

6. เนองจากนกวจยสวนใหญแทบจะไมเคยใชกฎระเบยบเหลานเลย ดงนนโครงการนจงไม

สามารถสรปไดวากฎระเบยบเหลานมผลกระทบอยางไรตอการดาเนนการวจยและพฒนา

ดานทรพยากรชวภาพพช หากวานกวจยบางสวนไดตงขอสงเกตวากฎระเบยบจะเปน

อปสรรคตอการทางานวจยและพฒนาเนองจากนกวจยจะมภาระเพมขน อยางไรกตาม

ถงแมวาขณะนจะยงไมสามารถศกษาผลกระทบของกฎระเบยบการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนของประเทศไทยทมผลบงคบใชในปจจบนตอการทางานวจยและ

พฒนาได การศกษานไดพบวากฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจะมผล

ทาใหนกวจยทใชทรพยากรชวภาพตองเปลยนแปลงความเคยชนในการทางานวจย

กลาวคอ นกวจยเคยชนทจะไมตองดาเนนการใดๆ หรอแจงตอหนวยงานใดๆ (ทไมใช

หนวยงานทใหทน หรอหนวยงานตนสงกด) เกยวกบโครงรางงานวจยหากกฎระเบยบเรอง

การเขาถงและการแบงปนผลประโยชนนนจะทาใหขนตอนในการบรหารจดการงานวจย

เพมขน หรอกลาวอยางงายคอนกวจยมภาระงานทางดานเอกสารเพมมากขน สงนคงเปน

สงทนกวจยไมสามารถหลกเลยงได เนองจากเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

จากการใชทรพยากรชวภาพนนเปนเรองทเปนทยอมรบในระดบนานาชาต ดงจะเหนไดวา

มความพยายามทจะพฒนากฎหมายระหวางประเทศทกากบดแลเรองนโดยเฉพาะ และ

ประเทศตางๆ โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนากมงทจะจดทากฎหมายการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพทมประสทธภาพ ดงนนจงคาดเดาไดวา

105

กฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจะกลายเปนกฎหมายทคงอยคกบการ

ทางานวจยและพฒนาทใชทรพยากรชวภาพ ดงจะเหนไดวาปจจบนประเทศไทยม

กฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนอยประมาณ 2-3 กฎระเบยบ และ

ยงมแนวโนมวากฎระเบยบลกษณะนจะมเพมมากขนดงจะเหนไดวาขณะนมหนวยงานท

กาลงพฒนากฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนขนมาอก ตวอยางเชน

กรมปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช สานกนโยบายและแผนสงแวดลอม

และกรมปศสตว เปนตน

ดงนนการศกษานส รปวานกวจยจะตองปรบตว สวนองคกรวจยและพฒนานน

กควรสนบสนนใหนกวจยของตนปฏบตตามกฎระเบยบการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทงนเพอ

ปองกนผลกระทบเชงลบทอาจเกดขนกบองคกรวจยและพฒนา เชน องคกรวจยไมสามารถนาผลงาน

ทเกดขนไปใชประโยชนได หรอองคกรวจยนนเสอมเสยชอเสยง ทงนเพอใหองคกรเตรยมพรอมในการ

สนบสนนนกวจยใหปฏบตตามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน เพอเปนการสงเสรม

ใหการดาเนนการวจยและพฒนาทใชทรพยากรชวภาพดาเนนไปไดอยางมประสทธภาพคณะผวจยได

จดทาขอเสนอแนะดงตอไปน

5.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบายตอองคกรวจยและพฒนาเรองการบรหารจดการกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน

1. องคกรวจยและพฒนาทมการนาทรพยากรชวภาพ (เชน พช สตว หรอ จลนทรย) ไปใชใน

การทางานวจยและพฒนาควรมการวางนโยบายในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจาก

การใชทรพยากรชวภาพในองคกรอยางชดเจน

โดยปกตแลวนโยบายของแตละองคกรจะถกกาหนดขนโดยผบรหารระดบสงขององคกร การ

วางนโยบายของแตละองคกรนนขนอยกบวสยทศนของผบรหารเหลานน ดงนนกอนทองคกรวจยและ

พฒนาหนงๆ จะวางนโยบายในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากร

ชวภาพไดอยางเหมาะสมนน ผบรหาร หรอผกาหนดนโยบายขององคกรควรมความร ความเขาใจ และ

เหนความสาคญของเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพทมตอ

องคกร เพอทจะสามารถกาหนดแนวนโยบายทสนบสนนใหองคกรสามารถดาเนนการไปในทศทางท

มงหวงไว

โดยทวไปแลวองคกรวจยและพฒนา หรอแมกระทงสถาบนการศกษาทมการทางานวจยและ

พฒนา มกจะกาหนดวสยทศนใหองคกรนนมความเปนเลศทางดานการวจยและพฒนา การกาหนด

นโยบายเรองการเขาถงและแบงปนผลประโยชน ทเหมาะสมจะชวยสงเสรมใหองคกรนนพฒนาความ

106

เปนเลศดานการทางานวจยและพฒนาได เนองจากกฎระเบยบเรองการเขาถงและแบงปน

ผลประโยชน เปนกฎระเบยบทหลายประเทศใหความสาคญ และจดไดวาเปนแนวปฏบตสากล การม

นโยบายทชดเจนในเรองดงกลาวแสดงใหเหนวาองคกรนนๆ เปนองคกรทเหนความสาคญ ใหความ

เคารพ และพรอมทจะปฏบตตามกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนไมวาจะเปน

ในระดบประเทศหรอระดบนานาประเทศ ซงสะทอนใหเหนถงความนาเชอถอและความพรอมของ

องคกรในการเปนเลศดานการวจยและพฒนา นอกจากนนการกาหนดนโยบายในเรองการเขาถงฯ นน

ควรคานงดวยวานโยบายทกาหนดขนนนควรจะสอดคลองและมความเชอมโยงกบนโยบายดานอนท

จะชวยผลกดนใหการทางานวจยและพฒนาขององคกรประสบความสาเรจ ซงนโยบายทอาจมความ

เกยวของหรอเชอมโยงกบนโยบายเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน ตวอยางเชน นโยบาย

เรองการอนรกษทรพยากรชวภาพขององคกร หรอนโยบายเรองทรพยสนทางปญญา เปนตน

ในการกาหนดนโยบายขององคกรนนองคกรควรจะตองคานงถงศกยภาพขององคกรดวย การ

วางนโยบายทดดแตไมสะทอนความเปนจรงขององคกรนนจะไมกอใหเกดประโยชนอนใดตอองคกร

เลยถาองคกรไมมความสามารถในการนานโยบายนนไปปฏบตไดอยางเปนรปธรรม ความสามารถใน

การดาเนนการอยางเปนรปธรรมในองคกรนนขนอยกบปจจยหลายอยาง แตปจจยทสาคญทสดไดแก

การสอสารภายในองคกร เนองจากการสอสารภายในองคกรนนเปนการสรางความรความเขาใจเพอให

เกดการดาเนนการตามนโยบายอยางมประสทธภาพ การสอสารนควรเปนการสอสารระหวางผม

อานาจกาหนดแนวนโยบายกบผนานโยบายไปใช ตลอดจนผทตองปฏบตตาม โดยทการสอสารนควร

เรมดาเนนการตงแตชวงเรมตนของการพฒนานโยบายไปจนกระทงถงการบงคบใชนโยบายนน ใน

กรณเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนนนบคคลทมความเกยวของในระดบปฏบต ไดแก

นกวจย และกลมงานสนบสนนการทางานวจยและพฒนา ซงกลมบคคลเหลานควรมความรความ

เขาใจถงความสาคญในการดาเนนการใหถกตองตามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชน และผลกระทบหากไมกระทาตามกฎระเบยบนนๆ

2. พฒนากฎระเบยบภายในองคกร เมอองคกรมการพฒนานโยบายดานการเขาถงและ

แบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพทชดเจนแลว ขนตอนตอมาคอการดาเนนการออก

กฎระเบยบภายในองคกรเพอรองรบนโยบายทกาหนดไว รปแบบของกฎระเบยบนนอาจมไดหลาย

ลกษณะขนอยกบโครงสรางขององคกรวาจะออกมาเปน กฎ ระเบยบ ขอบงคบ หรอแนวปฏบต

(รปภาพท 4 แสดงใหเหนตวอยางของกฎระเบยบเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพในศนยพนธ

วศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต ซงออกมาในรปของแนวปฏบต)

107

ภาพท 4 ตวอยางของกฎระเบยบเรองการเขาถงทรพยากรชวภาพในศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต

108

ไมวากฎระเบยบภายในองคกรจะออกมาในลกษณะใดกตาม สงสาคญทกฎระเบยบเหลานควรจะ

บรรจอยในกฎระเบยบนไดแก

- มการวางมาตรการในการทนกวจยขององคกรจะนาทรพยากรชวภาพเขาหรอออก

จากองคกร ซงกลไกทใชควบคมการดาเนนการตามมาตรการนไดแกการใชสญญา

การถายโอนวสดชวภาพและการเกบ รวบรวม ทรพยากรชวภาพในองคกรอยางเปน

ระบบ

- การใหนกวจยขององคกรตระหนกในกฎระเบยบการเขาถงและแบงปนผลประโยชน

ทงในและตางประเทศ อกทงใหนกวจยมหนาทปฏบตตามกฎระเบยบการเขาถง

ทรพยากรชวภาพเมอมการนาทรพยากรชวภาพจากทใดๆ มาใชในการทางานวจยใน

องคกร

3. พฒนาทรพยากรบคคล และโครงสรางพนฐานขององคกร ทรพยากรบคคลเปนปจจยท

สาคญททาใหเกดการดาเนนการตามนโยบายนนๆ บคคลทมความเกยวของในการดาเนนการตาม

กฎระเบยบการเขาถงฯ ไดแก นกวจย ผสนบสนนการทางานวจยและพฒนา ซงการดาเนนงานตาม

กฎระเบยบนจาเปนตองมความรความเขาใจในเรองกฎระเบยบเปนอยางด อกทงควรมความเขาใจถง

ความสมพนธของกฎระเบยบฯ ทมตอนโยบายอนๆ เชน นโยบายดานทรพยสนทางปญญา หรอ

นโยบายการนาผลงานทเกดขนไปใชในเชงพาณชย เปนตน

นอกจากนนการทองคกรวจยและพฒนามโครงสรางพนฐานทดจะชวยสนบสนนใหเกดการพฒนา

ศกยภาพในดานตางๆ ขององคกร ในกรณเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนนน โครงสราง

พนฐานทดจะชวยใหเกดการพฒนาบคคลากร พฒนาหนวยงานททาหนาทประสานงานดาเนนการ

เรองทเกยวของกบกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน ไดอยางเปนระบบ ซงสงเหลาน

เปนสงทจาเปนทจะทาใหการดาเนนการเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนในองคกรเปนไป

อยางมประสทธภาพ

4. จดตงหนวยงานททาหนาทดแล และดาเนนการเรองเกยวกบกฎระเบยบการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนใหกบนกวจยในองคกรเมอองคกรมนโยบายทชดเจนในเรองการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ ในกรณทกาหนดนโยบายสงเสรมใหมการเคารพและ

ปฏบตตามกฎระเบยบเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน องคกรวจยและพฒนาควรมการ

จดตงหนวยงาน หรอจดใหมบคคลททาหนาทดแล ประสานงานและดาเนนการเรองเกยวกบ

กฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนใหกบองคกร ทงนเพอเปนการแสดงใหเหนถงความ

ตงใจใหการดาเนนงานวจยและพฒนาในองคกรนนเปนไปอยางถกตองตามกฎระเบยบ อกทงเปนการ

109

อานวยความสะดวกใหกบนกวจยในองคกรโดยเฉพาะในองคกรทมนกวจยอยในองคกรเปนจานวน

มาก

รปแบบของหนวยงานทจะทาหนาทดแล ประสานงานและดาเนนการเรองการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชนนนขนอยกบลกษณะการทางานวจยขององคกร ในองคกรทมการดาเนนงานวจยท

เกยวของกบทรพยากรชวภาพอยมาก เชน การทางานวจยและพฒนาดานเทคโนโลยชวภาพ ดาน

วทยาศาสตรสขภาพ ดานการเกษตร เปนตน องคกรควรมหนวยงานเฉพาะ หรอบคคลททาหนาทดแล

ประสานงานและดาเนนการเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนขององคกร องคกรไมมความ

จาเปนตองตงหนวยงานใหมขนมาทาหนาทนหากองคกรนนมหนวยงานททาหนาทสนบสนนงานวจย

หรอหนวยงานประสานงานวจยและพฒนา แตสงทสาคญคอหนวยงานตองมบคลากรทเปนผ

ประสานงาน และดาเนนการตามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน141 โดยผททา

หนาทเกยวของกบการดาเนนการเรองการเขาถงฯ นนควรมความรดานกฎหมายการเขาถงและการ

แบงปนผลประโยชน การรจกกฎหมายอนๆ ทมความเชอมโยงกบเรองการเขาถงและแบงปน

ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ เชน กฎหมายทรพยสนทางปญญา กฎหมายการอนรกษปา

จะเปนประโยชนกบการทางานเปนอยางยง ความเขาใจในลกษณะและธรรมชาตของนกวจยและการ

ทางานวจยและพฒนาจะทาใหการสอสารกบนกวจยมประสทธภาพมากขน และนอกจากนนบคลากร

นนจะตองมความสามารถในการทางานประสานงานทงในและนอกองคกร เนองจากทกษะนเปน

ทกษะท สาคญทจะทาใหการดาเนนการใดๆ เปนไปอยางราบรน และอกทงยงเปนการสราง

ความสมพนธทดระหวางองคกร

5. การสรางความตระหนกในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากร

ชวภาพใหแกนกวจยในองคกร ซงกจกรรมเหลานไดแก การจดฝกอบรม การจดสมนาหรอการประชม

ตางๆ เพอเปนการสรางความร ความเขาใจ ใหนกวจยรบทราบ หรอใหความคดเหนตอเรองการเขาถง

และการแบงปนผลประโยชน การทองคกรวจยใหความสาคญและดาเนนการเชนนจะเปนประโยชนตอ

องคกรเองในอนาคต ทงนเนองจากปจจบนนเรองกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนเปน

กฎหมายใหมทมความซบซอนและขาดความชดเจน ประเทศตางๆ รวมทงประเทศไทยออกกฎหมาย

การเขาถงและการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพโดยมความตงใจทจะปองกนการฉกฉวย

ทรพยากรชวภาพของประเทศตน โดยมไดคานงวากฎระเบยบนนอาจมผลกระทบตอการดาเนนการ

วจยและพฒนาในประเทศ ดงนนการจดกจกรรมสรางความตระหนกสามารถเปนเวททชวยสรางความ

เขาใจระหวางผกากบดแลกฎหมายและนกวจย ทาใหทงสองฝายแลกเปลยนความคดเหนเพอใหเกด

ประโยชนรวมกน กลาวคอ การทาใหประเทศไทยมกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนท

ไมไดเปนอปสรรคตอการทางานวจยและพฒนาของประเทศ

141 ดรายละเอยดการเตรยมการเพอดาเนนการปฏบตตามกฎหมายการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนไดในภาพท 1 หนา 45

110

6. การสรางความตระหนกในเรองการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากร

ชวภาพในระดบอดมศกษา นอกจากการสรางความตระหนกใหกบนกวจยแลว ควรมการสรางความ

ตระหนกในเร องการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพใน

ระดบอดมศกษาดวย เนองจากกลมนสต นกศกษา โดยเฉพาะในคณะ หรอภาควชาทางดาน

วทยาศาสตร เทคโนโลยชวภาพ เภสชศาสตร เกษตรศาสตร มแนวโนมทจะทางานในสายงานวจยและ

พฒนา ดงนนการใหกลมนกศกษาเหลานมการเตรยมพรอมทจะดาเนนการอยางถกตองตาม

กฎระเบยบเมอประกอบอาชพทเกยวของกบการทางานวจยและพฒนาดานทรพยากรชวภาพตอไปใน

อนาคต

111