กรมทรัพยากรธรณี - บทที่2 การจัด ...กรมทร พยากรธรณ 2-1 บทท 2 การจ ดการด านธรณ

กรมทรพยากรธรณ 2-1

บทท 2 การจดการดานธรณวทยาในประเทศไทย

1. บทนา

ธรณวทยาหรอทภาษาองกฤษใชคาวา Geology มรากศพทมาจากภาษากรกคอ Geos ทแปลวา “โลก” และ Logus หรอ Logi ทหมายถงวทยาศาสตร ดงนนธรณวทยาตามความหมายกคอวทยาศาสตรทเกยวกบโลกทเราอาศย เรมตงแตการกาเนดโลก ดวงดาวและระบบสรยจกรวาล การเปลยนแปลงและววฒนาการ รวมถงกระบวนการตางๆ ทเกดขนบนโลกทงในอดตจนถงปจจบน ครอบคลมการศกษาวสดองคประกอบและลกษณะของโลก ดงจะเหนวากระบวนการทเกดขนบนโลกทาใหเกดปรากฎการณทางธรรมชาตเชน แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด การเปลยนแปลงอณหภมของโลก การเปลยนแปลงของระดบนาทะเล เปนปรากฏการณทเราพบไดในปจจบน ซงเหตการณเหลานกเคยเกดขนในอดตกาลเชนเดยวกน ผลจากปรากฏการณและกระบวนการทเกดขนบนโลกในอดตจะถกบนทกไวในวสดทางธรณวทยา (geological materials) เชน หน (rocks) ตะกอน (sediments) และแร (minerals) เปนตน ขอมลทถกบนทกไวเหลานอาจจะถกซอนทบดวยขอมลใหมทเปนผลจากเหตการณทเกดขนตอมาภายหลงอกหลายครง

ตวอยางขอมลเหลานเชน ขอมลองคประกอบทางเคม ลกษณะโครงสราง ซากดกดาบรรพ (fossil) ซงเปนขอมลทตองใชหลกการและความรทางวทยาศาสตรแขนงตางๆ ทง ฟสกส เคม ชววทยา สถตและคณตศาสตร สาหรบศกษาดานธรณวทยา ดงนนธรณวทยาจงมความสมพนธและเชอมโยงกบวทยาศาสตรแขนงเหลานและนาไปสการศกษารายละเอยดในสาขาวชายอยตวอยางเชน ธรณวทยาทประยกตความรทางชววทยาสาหรบการศกษาในสาขาวชาบรรพชวนวทยา (paleontology) ธรณวทยาทประยกตใชความรทางฟสกสทาใหเกดสาขาวชาธรณฟสกส (geophysics) การศกษาวสดทางธรณวทยาทเกยวของกบองคประกอบและการเปลยนแปลงทางเคมกคอสาขาธรณเคม (geochemistry) หรอใชคณตศาสตรและสถตกบธรณวทยาทาใหเกดเปนสาขาธรณคณตศาสตรและธรณสถต (geomathematic and geostatistics) หรอความสมพนธระหวางธรณวทยาและวทยาศาสตรแขนงอนๆ (รปท 2.1)

อยางไรกตามการศกษาหลกของธรณวทยาสามารถแยกไดเปนการศกษาวสดทางธรณวทยา (geological materials) กระบวนการทางธรณวทยา (geological processes) และววฒนาการของโลก (evolution of the earth) การศกษาเหลานมกจะมงเนนและเกยวของกบสภาวะแวดลอมทางธรรมชาต(natural environment) ประกอบดวย 4 ภาค (spheres) คอ ธรณภาค (lithosphere) 1. สวนทเกยวของกบของแขงของโลก เชน ดน หน และแร อทกภาค (hydrosphere) 2. สวนทเปนนา เชน แมนา ทะล ลาธาร มหาสมทร ธารนาแขง อากาศภาค (atmosphere) สวนทปนกาซปกคลมผวโลก เชน ไอนา อากาศ และ ชวภาค (biosphere) 4. สวนทเปนสงมชวตเชน คน สตวและพช โดยทง 4 ภาคจะมความสมพนธกน และแตละภาคจะไดรบอทธพลและผลกระทบจากการเปลยนแปลงซงกนและกน ดงตวอยางทเหนไดจากชวภาคหรอสงมชวตทงหลายตงแตในอดตทกาเนดขนและววฒนาการตอเนองมายาวนานเนองจากไดรบอทธพล

โครงการจดทาแผนแมบทการจดการทรพยากรธรณ บทท 2 (แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรธรณ ยกเวนในสวนของซากดกดาบรรพ) การจดการดานธรณวทยาในประเทศไทย


โดยตรงจากการเปลยนแปลงของ 3 ภาคทเหลอ ในปจจบนมนษยซงเปนสวนหนงของภาคชวภาคไดใชทรพยากรธรรมชาตในปรมาณมาก กอมลภาวะ สงผลกระทบตอสภาวะแวดลอมทง 3 ภาคไมวาจะเปน ธรณภาค อทกภาคและอากาศภาค ทาใหเกดการเปลยนแปลงไปจากสภาวะอนควรตามธรรมชาต การเปลยนแปลงเหลานไดยอนกลบมากระทบกบชวภาคทงโดยทางตรงและทางออม ดงทเปนปญหาอยในปจจบน จากจดนสามารถกลบไปถงการศกษาธรณวทยาสวนใหญในประเทศไทยมกจะมงเนนไปทสวนของธรณภาคและอทกภาคเปนหลก โดยเฉพาะการดาเนนงานของกรมทรพยากรธรณตงแตในอดตจนถงปจจบนกเชนเดยวกน รายละเอยดจะกลาวในหวขอตอไป

รปท 2.1 ความสมพนธเชอมโยงระหวางธรณวทยากบวทยาศาสตรสาขาอนและสาขาวชายอยทางธรณวทยา

คณตศาสตรและสถตMathematics and Statistics

ธรณคณตศาสตรและธรณสถตGeomathematics and Geostatistics

ฟสกสPhysics

ธรณฟสกสGeophysics

ธรณวทยาGeology

บรรพชวนวทยา

Paleontology

ชววทยาBiology

ธรณเคมGeochemistry

เคมChemistry

ทมา : ปญญา และคณะ 2545

ตามทกลาวขางตนวาธรณวทยาเปนการศกษาทางวทยาศาสตรทเกยวของกบโลก ดงนนวชาธรณวทยาจงเปนศาสตรทเกดขนมาเปนเวลานานนบตงแตมนษยรจกการคนหาถาเพอใชเปนทอยอาศย



หลบความหนาวเยนจากธารนาแขงเมอประมาณ 1.2-1 ลานปมาแลวซงเปนยคหนแรก (Eolithic age) ตอมาในยคหนเกา (Paleolithic age) ประมาณ 1-0.5 ลานป มนษยเรมใชอาวธหนเชน หนยอย ขวานหน สมย ยคกลาง (Mesolithic age) ประมาณ 0.5 ลานป มนษยรจกหนเหลกไฟซงเปนหนแขงชนดเชรต (chert) ซงนามาใชจดไฟ และยคหนใหม (Neolithic age) เมอประมาณ 0.5 ลานป ถง 2 หมนปมนษยเรมรจกการอยรวมเปนสงคมเมอง การทอผา เพาะปลก เลยงสตว และทตงบานเรอนตามทราบลมแมนา เหลานจดวาเปนการรจกใชหลกการทางธรณวทยาของมนษยในยคกอนประวตศาสตร (Pre-historic man) เมอเขาสมนษยยคประวตศาสตร (Historic man) เรมตนจากมนษยเรมทาโลหะผสมเชน ทองแดงผสมกบทองหรอพลวงหรอดบก ในยคสมฤทธ (Bronze age) ประมาณ 5 พนป ในยคเหลก (Iron age) เมอประมาณ 3 พนป เรมมการนาเหลกมาใชทาเครองมอหรออาวธ มนษยสามารถคนหาแหลงแรเหลกและถลงเหลกนามาใช โดยทงสองยคนจดใหเปนยคโบราณ (Ancient age) ในยคตอมาตงแตยคกลาง (Medial age) ยคมด (Dark age) ยคฟนฟ (Renaissances) และยคปจจบน (Modern age) ไดมการสงเกตและคนพบหลกฐาน ขอมลทางดานธรณวทยาเพมขนตามกาลเวลา มการจดบนทก ทาใหนกธรณวทยาในสมยตอมาสามารถศกษาเพมเตม การคนพบดงกลาวบางอยางเปนแนวคดทสาคญ แมกระทงนาไปสทฤษฎหรอกฎทางดานธรณวทยาจนกระทงปจจบนเชน คากลาวของ James Hutton (1726-1797) นกธรณวทยาชาว สกอตแลนดทวา “The present is the key to the past” หรอ “ปจจบนคอกญแจไขไปสอดต” ซงเปนแนวความคดทนกธรณวทยาในสมยตอมาใชเปนแนวทางในการศกษากระบวนการและววฒนาการของโลกในอดตกาล การตงกฎการวางซอน (Law of Super Position) ของ Nicolus Stene (1638 -1687) วาดวยชนหนทวางตวอยดานลางยอมมอายมากกวาชนหนทวางตวอยดานบน และกฎการจดแนวราบ (Law of Original Horizontality) ทวาชนหนเดมสะสมตวอยในแนวระดบ ยกเวนจะมการเอยงเทหรอบดตวทอาจจะเกดตามมาภายหลงโดย ตอมา Alfred Wegner (1880 - 1930) นกอตนยมวทยาและนกธรณฟสกสชาวเยอรมนเสนอแนวความคดเกยวกบทวปเลอน (Continental Drift) ในป ค.ศ. 1912 โดยใชขอมลจาก Edward Seuss (1898) นกธรณวทยาชาวออสเตรยและการเสนอทฤษฎกระแสการพา (Convection Current) ในหนงสอ Principle of Geology ของ Arthur Holmes (1928) ซงเปนรากฐานสาคญนาไปสทฤษฎธรณแปรสณฐาน (Plate Tectonice) ในปจจบน เหลานเปนเพยงตวอยางขอมลการคนพบและววฒนาการของศาสตรทางดานธรณวทยาเพยงบางสวนเทานน รายละเอยดเพมเตมสามารถศกษาไดจากหนงสอทเกยวกบ ธรณวทยาทวไป (General Geology) ธรณวทยากายภาพ (Physical Geology) หรอโลกศาสตร (Earth Science) เปนตน

อาจจะกลาวโดยสรปไดวาศาสตรทางธรณวทยานนเรมตนจากการทมนษยกอนประวตศาสตรมความจาเปนตองแสวงหาพนทและวสดเพอการดารงชวตและการอยรอด เมอมพฒนาการ มนษยเปลยนแปลงไป วถการดารงชวตของมนษยทเปลยนไปทาใหเกดความตองการทแตกตางกนออกไป มนษยในอดตจงรจกการสารวจทางธรณวทยาไมวาจะเปนพนทอยอาศย แหลงแรและพลงงาน แมวาจะเปนเพยงการใชประสบการณหรอการลองผดลองถกไมมหลกการทางวทยาศาสตรอยางชดเจน ตอมาเมอมการ จดบนทกเรองราวตางๆ ขนในยคประวตศาสตรและการเปลยนแปลงและความเจรญกาวหนาของทกแขนงวชารวมถงธรณวทยาเรมมแบบแผนมากขน การเรยนรตามกระบวนการทางวทยาศาสตร ความมเหตผล ในการตอบขอสงเกตหรอสงทพบเหน ซงในยคหลงนการศกษาธรณวทยากเปนเชนเดยวกบวทยาศาสตรแขนงอนๆ คอไมเพยงแตสนองตอบความตองการปจจยขนพนฐานในการดารงชวตเทานน แตเปนการ



เรยนรเพอตองการตอบคาถามหรอปญหาความอยากรอยากเหนของนกวชาการธรณวทยา อยางไรกตามขอมลจากการศกษาเหลานสามารถยอนกลบมาใชประโยชนในการปองกน บรรเทา และแกปญหาการดาเนนชวตของมนษยดงตวอยางทจะกลาวในหวขอตอไป

2. ธรณวทยากบการพฒนาประเทศ

2.1 การใชประโยชนและบทบาททางธรณวทยาในอดต

กอนทจะวเคราะหถงประโยชนของงานธรณวทยากบการพฒนาประเทศในปจจบน จะขอนาเสนอเกยวกบการใชประโยชนและบทบาททางธรณวทยาในอดตเพอเปนขอมลเบองตนโดยอางองขอมลจาก รายงานของ วชา เศรษฐบตร (2527) ทไดเรยบเรยงการใชธรณวทยาตามลาดบรชสมยตางๆ ของกรง รตนโกสนทรโดยแบงออกเปน 2 ชวงสมยคอ สมยรชกาลท 5 - รชกาลท 7 (พ.ศ. 2411 – 2477) และสมยรชกาลท 8 – รชกาลปจจบน (พ.ศ. 2477 - ปจจบน) ดงมเนอหาโดยสงเขปดงตอไปน

2.1.1 สมยรชกาลท 5- รชกาลท7 (พ.ศ. 2411-2477)

ประเทศมหาอานาจในยโรปโดยเฉพาะองกฤษและฝรงเศสขยายอทธพลเขามาในประเทศทางแถบเอเชยและยดครองประเทศเลกๆในแถบนเปนอาณานคมจานวนมาก ซงเปนชวงเวลาตรงกบรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท 5 พระองคทรงใชหลกการบรหารประเทศและ วาทโสบายทเหมาะสมเพอปองกนการรกรานและไมตกเปนอาณานคมของประเทศมหาอานาจเหลานน การพฒนาปรบปรงความเจรญตามแบบตะวนตกมการดาเนนการอยางเปนระบบ โดยเฉพาะกจการโครงสรางสาธารณปโภคพนฐานเชน การรถไฟ การชลประทาน การทาง การประปา ฯลฯ รวมทงการปรบปรงการบรหารงานดานเหมองแรซงเกยวของกบเศรษฐกจหลกของประเทศในสมยนน ดงนนกรมราชโลหกจและภมวทยาไดถกสถาปนาขนในป พ.ศ. 2434 อยภายใตกระทรวงเกษตราธการ ซงเปนจดเรมตนในการใชวทยาการธรณวทยาในการบรหารงานดานเหมองแรโดยตรง กรมราชโลหกจและภมวทยาในสมยนนใชภาษาองกฤษวา Royal Department of Mines and Geology ซงคาดวาเจตนาในการจดตงกรมราชโลหกจและภมวทยาเพอควบคมและบรหารงานเหมองแรในประเทศพรอมกบการศกษาธรณวทยาเหมองแร การปฏบตงานของหนวยงานทงหมดเปนการรงวดตามการรองขอประทานบตร การเกบคาภาคหลวงและคาธรรมเนยม และการดแลการใชนาเพอการทาเหมองเทานนมไดมงานสารวจทางธรณวทยาเหมองแรอยางชดเจน อาจเนองมาจากเจาหนาทของไทยเกอบทงหมดไมมความรทางดานเหมองแรและธรณวทยานอกจากเจากรมเทานน จงเปนขอจากดของงานทางดานการสารวจธรณวทยาเหมองแร รายงานวชาการฉบบแรกของกรมเปนรายงานสภาพธรณวทยาของแหลงแรทองคาพขรว จงหวดลพบร จดทาโดย นายแยม แสงชโต วศวกรเหมองแรของไทยคนแรกในสมยทดารงตาแหนงเปนผชวยเจากรม กอนทจะถกยายไปปฏบตหนาทดานรงวดทดนสงกดกรมอน และไดกลบมาปฏบตหนาทเปนเจากรมราชโลหกจและภมวทยาเปนคนท 7 ในนามพระยาประชาชพบรบาลระหวาง พ.ศ. 2452 - 2457 นอกจากนยงมเอกสารอก 2 ฉบบทจดพมพในตางประเทศโดย Mr. H.W. Smyth ชาวองกฤษซงเปนเจากรมคนทสองตอจาก Mr. W. Muller ชาวเยอรมน ซงในขณะนน Mr. Smyth เปนทปรกษากรม เอกสารทงสองคอ Notes of a Journey on the Upper Mekhong, Siam จดพมพใน Bulletin ของ Royal Geographical Society 1895 (พ.ศ. 2438) และ Five Years in Siam from 1891 - 1896 ซงจดพมพเปนหนงสอ 2 เลม อยางไรกตามเอกสารทงสองไมไดม



รายงานเกยวกบธรณวทยามากนก เนอหาสวนใหญเกยวกบลกษณะภมศาสตรและการทองเทยว บอกเลาถงสงทพบเหน รวมบรรยายลกษณะทงหนและแรแตมไดศกษาในรายละเอยดแตอยางใด

ตามทกลาวไปแลววาในสมยรชกาลท 5 มการดาเนนการดานสาธารณปโภคพนฐานโดยเฉพาะ การรถไฟ การชลประทานและการประปานนยอมใชวสดในการกอสรางและความรในทางธรณวทยาในการดาเนนการ ซงกจการทงสามไมไดอยในสงกดของกรมราชโลหกจและภมวทยา อยางไรกตามไมม รายงานปรากฏวามนกธรณวทยาเขารวมในการดาเนนกจการเหลานในชวงเวลาดงกลาว สาหรบกจการเจาะบอบาดาลทไดดาเนนการในสมยรชกาลท 5 เนองจากการระบาดของโรคอหวาตกโรค 9 ครง เนองจากประชาชนในสมยนนนยมใชนาจากแมนาลาคลองเพอการอปโภคบรโภคทาใหเกดโรคการระบาดไดงาย พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดโปรดเกลาใหกรมราชโลหกจและภมวทยาซงมบคลากรทมความรความสามารถเหมาะสมในการดาเนนการเจาะบอบาดาลถง 20 บอทงในจงหวดกรงเทพฯ และ ตางจงหวด จงนบไดวางานเกยวกบทรพยากรนาบาดาลไดเรมเปนสวนหนงของกรมน นอกเหนอจากกจการดานเหมองแร ตงแตสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ปญหาการลาอาณานคมของประเทศในแถบยโรปไดหมดไป แตเกดสงครามโลกครงท 1 ในป พ.ศ. 2457 พระองคทรงสงทหารไทยเขารวมรบกบทหารพนธมตรและตอมาเปนฝายชนะสงครามทาใหประเทศไทยเปนทยอมรบของประเทศมหาอานาจทชนะสงครามดวยกน กอใหเกดการพฒนาประเทศอยางรวดเรว จานวนชาวตางชาตทเปน หวหนางานตางๆ ลดนอยลง เนองจากนกเรยนไทยทไปศกษายงตางประเทศมจานวนมากขนเมอจบการศกษากลบมากสามารถปฏบตงานแทนชาวตางชาตเหลานนได จากการพฒนาอยางรวดเรวนเองทาใหความตองการใชทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะทรพยากรแรและเชอเพลงเพมขนเปนอยางมาก การสารวจทรพยากรเหลานจงไดเรมดาเนนการโดยใชวทยาการทางธรณวทยาเขามาศกษาอยางเปนระบบ

Bertil Hoybom ศาสตราจารยทางธรณวทยาจาก University of Upsala ประเทศสวเดนไดเดนทางมาสารวจธรณวทยาบรเวณภาคเหนอของประเทศไทย ชวงระหวางเดอนมกราคมถงเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2455 รวมระยะเสนทางสารวจประมาณ 2,000 กโลเมตรตามเสนทางอตรดตถ-นาพ-นาปาด-บอเกลอ-ดานซาย-เลย-เชยงคาน-นาน-เชยงมวน-เชยงคา-เชยงของ-เชยงราย-ฝาง-เชยงใหม ผลจากการสารวจไดถกนาไปพมพเผยแพรเปนเอกสารเรอง Contributions to the Geology and Morphology of Siam ใน Bulletin volume12 ของ University of Upsala ป ค.ศ.1914 (พ.ศ. 2457) มเนอหาบรรยายเกยวกบลกษณะหนทพบตามเสนทางสารวจ ซงสวนใหญเปนหนปนและหนทราย โดยพยายามจดอายของหนเหลานนแตไมไดศกษาธรณวทยาโครงสรางมากนก รายงานเกยวกบแหลงแรตางๆ ทเคยสารวจพบ และบางแหลงทเปนเพยงแคขาวลอเทานน ไดแก ทอง เงน ทองแดง เหลก ตะกว วลแฟรม พลอย เปนตน ซงกลาวไดวาเอกสารฉบบนเปนเอกสารธรณวทยาประเทศไทยฉบบแรก

ตอมาในชวงปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว กจการรถไฟทใชหวรถจกร ไอนาดาเนนไปอยางกวางขวาง พระองคทรงตระหนกถงการใชฟนเปนเชอเพลงอาจจะกระทบตอปาไมของประเทศในอนาคตดงนนจงทรงจาง Mr. Wallace Lee นกธรณวทยาชาวอเมรกนเขามาสารวจแหลงเชอเพลงธรรมชาต ทงถานหนและนามน โดยใชเวลาเดนทางสารวจธรณวทยาเกอบทงประเทศตงแตเดอนธนวาคม พ.ศ. 2464 ถงเดอนมกราคม พ.ศ. 2466 และรายงานในเอกสารของกรมรถไฟ (Department of



State Railways) ในสมยนนประกอบดวย Reconnaissance Geological Report of Districts of Payap and Maharastra, Northern Siam; Reconnaissance Geological Report of the provinces of Puket, Surashtradhani, Nakorn Sridhamaraj and Pattani in Siamcese Malaya; Reconnaissance Geological Report of the Khorat region, Provinces of Nakorn Rajasima, Udon, Roi-et, and Ubon, Siam ซงกลาวไดวารายงานเหลานเปนการสารวจธรณวทยาสาหรบแหลงเชอเพลงธรรมชาตเปนครงแรกในประเทศไทย และเปนรากฐานของการสารวจธรณวทยาในประเทศไทยในสมยตอมา จากผลการสารวจของ Mr.Wallace Lee พบแองตะกอนเทอรเธยร (Tertiary Basins) หลายแองในภาคเหนอ ซงเปนแหลงเชอเพลงธรรมชาตเชน แหลงเชอเพลงธรรมชาตทฝาง แหลงถานหนธรรมชาตทแมเมาะ เปนตน

นอกจากผลงานทเปนรากฐานของการสารวจธรณวทยาในเวลาตอมาแลว รชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดมการจดตงบรษทอตสาหกรรมทนาเอาวสดและทรพยากรธรณมาใช ซงเปน อตสาหกรรมทสนบสนนการพฒนาของประเทศ ตวอยางเชน บรษทปนซเมนตไทยเปนการรวมทนกบกลมธรกจชาวเดนมารค จดตงในป พ.ศ.2456 ทบางซอ โดยใชดนมารลจากบานหมอ จงหวดลพบร ในการผลตปนซเมนต บรษทถานศลาสยามจดตงขนในป พ.ศ. 2464 เพอผลตถานหนซบบทมนส (subbituminous coal) จากตาบลเคยนชา จงหวดสราษฏรธาน สาหรบโครงการโรงจกรไฟฟาสามเสนของรฐบาล อยางไรกตามไมพบรายงานการสารวจแหลงทรพยากรธรณเหลานพมพเผยแพรในชวงเวลาดงกลาว

รชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 (พ.ศ. 2468 - 2477) เปนชวงทเศรษฐกจโลกตกตาทาใหไมมการรเรมโครงการใหมในการลงทนเพอพฒนาประเทศ งานสวนใหญเปนงานสบเนองมาจากรชกาลกอน เชน การศกษาแหลงพลงนาเพอการผลตกระแสไฟฟาทไดจาง Mr. J.F. Hagrup วศวกรพลงนาจากประเทศสวเดนเปนผสารวจและศกษาแหลงพลงนาดงกลาว เปนโครงการสบเนองมาจากการสารวจแหลงเชอเพลงธรรมชาตทจาง Mr. Wallace Lee ตามทกลาวขางตนแลว Mr. Hagrup ไดสารวจนาตกทสาคญ รวมทงศกษาความเหมาะสมในการสรางเขอนกนแมนาบางแหงในภาคเหนอ ภาคใตและภาคกลางในชวงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2472 ถงเดอนตลาคม พ.ศ. 2475 ซงรายงานของ Hagrup ไมไดพมพเผยแพรตอสาธารณชนเปนเพยงรายงานภายในของกรมรถไฟและไมปรากฏวามนกธรณวทยารวมศกษาในครงน จากการเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ. 2475 และผลจากสภาวะเศรษฐกจตกตาอยางมากทาใหโครงการแหลงพลงนาและรายงานของ Hagrup ไมไดรบความสนใจ อยางไรกตามขอมลการสารวจในครงนน ไดถกนามาขยายผลและศกษาเพมเตมจนกระทงมการสรางเขอนพลงนาขนในเวลาตอมา และในปลายสมยรชกาลท 7 นเองกรมราชโลหกจและภมวทยาไดถกยบไปรวมกบกรมทดนโดยใชชอ กรม ทดนและโลหกจ โดยทงานทางดานเหมองแรอยภายใตการดแลของกองโลหกจ และมแผนกธรณวทยา แผนกสารวจเชอเพลงและแผนกสารวจนา เกดขนภายใตกองโลหกจน

2.1.2 สมยรชกาลท 8 – รชกาลปจจบน (พ.ศ. 2477 - ปจจบน)

สบเนองจากการแบงภารกจทชดเจนโดยการแบงแผนกตางๆ โดยเฉพาะแผนกธรณวทยา แผนกสารวจเชอเพลงและแผนกสารวจนา ขนในกองโลหกจตงแตปลายรชกาลท 7 ประกอบกบนโยบายปรบปรงบคลากรทางดานเทคนคเพอจดหาบคลากรทมความสามารถเขามารบราชการไดเรวทสด เนองจากแผนกสารวจเชอเพลงและแผนกสารวจนายงไมมเจาหนาทประจาแผนกเลย นอกจากนรฐบาลประชาธปไตยสมยรชกาลท 8 ยงมแผนงานทแนนอนในการพฒนาและปรบปรงเศรษฐกจของประเทศ มการตดถนน



ทวประเทศ สรางทาเรอกรงเทพ เพมผลผลตทางอตสาหกรรม เกษตรกรรมและอตสาหกรรมเหมองแร เปนผลใหกองโลหกจแยกออกมาจากกรมทดนและโลหกจ สถาปนาเปนกรมโลหกจ เมอวนท 18 สงหาคม พ.ศ. 2484 และแผนกธรณวทยาปรบขนเปนกองธรณวทยา จากนโยบายและการปรบปรงดงกลาวควรจะทาใหงานธรณวทยาเจรญรดหนา แตสงครามโลกครงท 2 ทขยายจากยโรปเขามาถงเอเชยทาใหการดาเนนกจการตางๆ ชาลงกวาเปาหมายเชนเดยวกบงานทางธรณวทยา บคลากรททางรฐบาลสงไปเรยนตอตางประเทศไมสามารถกลบมาปฏบตงานตามแผนเรงรดทวางไว ดงนน กรมโลหกจจงแกปญหาดวยการเปดสอนหลกสตรวศวกรรมเหมองแรในคณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย โดยมผทจบการศกษาจากตางประเทศและกลบมากอนเกดภาวะสงครามเปนอาจารยพเศษ สามารถผลตนกธรณวทยาเหมองแรได 2 รนรวม 20 คน และไดกาลงคนชวยงาน 2 ปกอนสงครามสงบ

ผลกระทบจากสงครามโลกครงท 2 ทาใหประเทศไทยเกดภาวะขาดแคลนรวมถงวสดทางธรณวทยาทใชในกจการตางๆ ซงเคยนาเขาจากตางประเทศ ดงนน จงเรมมการสารวจแหลงแรตางๆ เพอนามาใชประโยชน แตในขณะนกรมโลหกจมนกธรณวทยาเพยง 3 คนทาใหไมสามารถสารวจแหลงวสดเพอใชทดแทนการนาเขาไดอยางเตมท เปนเพยงการนามาใชทดแทนในบางสวนเปนการชวคราว เชน แหลงทองแดงทจนทกและปากชองจดสงใหใชในกจการทหารสอสาร แหลงยปซมทอาเภอนาปาด จงหวดอตรดตถ สาหรบใหบรษทปนซเมนตใชทดแทนการนาเขาจากประเทศไซปรช การสารวจแหลงแรวลแฟรมทเกาะสมยและปลอก เพอผลตและขายใหกบฝายอกษะทงญปนและเยอรมน นอกจากนยงมการสารวจและทาเหมองทอง โดยนกธรณและวศวกรเหมองแรไทยทพงกลบมาจากตางประเทศในบรเวณแหลงทองโตะโมะทรฐบาลไทยยดจากฝรงเศสระหวางสงครามอนโดจน พ.ศ. 2483 - 2484 ซงในชวงเวลานนถอไดวาเปนการใชหลกการทางธรณวทยาในการสารวจแหลงแรอยางเปนระบบครงแรกของประเทศ แตเนองจากอยในชวงภาวะสงครามรฐบาลจงสงหามการพมพเผยแพร รายงานการสารวจตางๆ จงถกเกบไวทกรมโลหกจเทานน

นอกจากการสารวจธรณวทยาแหลงแรของหนวยงานรฐบาลโดยกรมโลหกจแลว ในป พ.ศ. 2482 รฐบาลไดใหสมปทานสารวจแหลงแรเหลกทจงหวดกระบแก บรษทปนซเมนตไทย ตอมาบรษทไดจาง นกธรณฟสกสชาวสวเดน Mr. Buss ทาการสารวจดวยเครอง Magnetometer เปนเครองวดสนามแมเหลก จากการสารวจพบวาเปนแหลงแรทมขนาดเลกไมคมคาตอการลงทน จงไดขออนญาตจากรฐบาลเพอขยายบรเวณสารวจไปทวประเทศ ในการนไดมนกธรณวทยาของกรมโลหกจเขารวมสารวจดวย จากการสารวจครงนทาใหบรษทปนซเมนตไทยเลอกขอสมปทานแหลงแรเหลกทเขาทบควาย จงหวดลพบร และกลาวไดวาการดาเนนการในครงนเปนการใชเทคโนโลยและหลกวชาทางธรณฟสกสเพอการสารวจแหลงแรเปนครงแรกในประเทศไทย

หลงจากสงครามโลกครงท 2 ยตลง นโยบายตางประเทศในดานความชวยเหลอประเทศกาลงพฒนาจากประเทศพฒนาแลว โดยเฉพาะมหาอานาจอยางประเทศสหรฐอเมรกา สงผลใหประเทศไทยไดรบความชวยเหลอทงทางเศรษฐกจและวชาการทาใหรฐบาลตางๆในสมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช รชกาลปจจบน สามารถพฒนาประเทศไดอยางรวดเรว มการสรางสาธารณปโภคขนพนฐานกระจายไปในสวนภมภาคและทองถนหางไกลอยางตอเนอง ดงนนวทยาการทางธรณวทยาจงมพฒนาการและสามารถประยกตกบกจการดานอนอยางแพรหลายมากขน ดงตวอยางทบนทกโดย วชา เศรษฐบตร (2527) สรปไดดงน



เมอครงรฐบาลสงอธบดกรมโลหกจ และหวหนากองธรณวทยาเขารวมประชมสมชชาธรณวทยาระหวางประเทศ (International Geological Congress) ครงท 18 เมอป พ.ศ. 2491 ณ กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ หลงจากนนไดตดตอกบ U.S. Geological Survey (USGS) ทกรงวอชงตน ประเทศสหรฐอเมรกา เพอขอความชวยเหลอในการสารวจธรณวทยา และเชญชวนเขามาลงทนทาเหมอง ซงทางสหรฐอเมรกาไดสงบคลากร 3 ทานเขามาสารวจกบทมนกธรณไทยของกรมโลหกจในชวงระหวางตลาคม พ.ศ. 2492 ถง มนาคม พ.ศ. 2493 โดยทาการรวบรวมขอมลเกาททาไวระหวางสงครามและขอมลจากแหลงแรใหม จดลาดบชนหน จดทาแผนทธรณวทยาของประเทศไทยในมาตราสวน 1:2,500,000 ฉบบแรก และจดพมพเอกสารเผยแพรทงฉบบภาษาไทยและภาษาองกฤษ โดยการสนบสนนดานการเงนสวนใหญจากประเทศสหรฐอเมรกา ซงเอกสารฉบบนทาใหมคนตางประเทศสนใจเขามาลงทนทาเหมองในประเทศไทย จากจดเรมตนความรวมมอดงกลาวนาไปสการพฒนาบคลากรของกรมโลหกจซงมโอกาสไดไปฝกอบรมดงานเพมเตมทาใหเกดการพฒนาธรณวทยาในแขนงตางๆในเวลาตอมา

การพฒนาประเทศอยางรวดเรวสงผลใหความตองการใชทรพยากรธรรมชาตเพมสงขน ดงนน รฐบาลจงไดสรางโครงการสารวจถานหนลกไนตทกระบและแมเมาะขนในระหวาง พ.ศ. 2493 ถง พ.ศ. 2497 โดยสหรฐไดสงผเชยวชาญลกไนตเขามาแนะนา เมอพบวามปรมาณถานลกไนตมากพอในเชงพาณชยจงจดตงองคการลกไนตและไดพฒนาจนกระทงมโรงไฟฟาลกไนตทง 2 แหลง กลาวไดวาเปน ครงแรกทมการใชความรทางธรณวทยากบการพฒนาแหลงถานลกไนต นอกจากนยงมการเกบขอมลเพมเตมทางธรณวทยาบรเวณแองเทอรเชยร (Tertiary Basins) ทพบซากดกดาบรรพ (fossil) จานวนมาก ซงสามารถนามาใชแกไขปรบปรงแผนทธรณวทยาของประเทศอกทางหนงดวย

ในป พ.ศ. 2491 กรมโลหกจไดรบมอบหมายงานสารวจบอนามนฝางจากกรมทาง กอนทจะไดรบความชวยเหลอดานการสารวจจากสหรฐอเมรกา ในชวงปแรกไดดาเนนการสารวจโดยใชภาพถายทางอากาศและการสารวจภาคสนาม ในปตอมากรมโลหกจจงไดจดซอเครองวดคลนไหวสะเทอนแบบ Refractive Seismometer 12 channels จากสหรฐอเมรกาและไดใชเครองมอดงกลาวสารวจโครงสราง บอนามนฝางในชวงพฤศจกายน พ.ศ. 2495 - มนาคม พ.ศ. 2496 ซงผลการสารวจนาไปสการกาหนดหลมเจาะสารวจจนขพบนามนเหลวและนาขนมาใชเปนหลมแรกในป พ.ศ. 2496 ซงกลาวไดวาเปนการใชเครองวดคลนไหวสะเทอน (seismometer) ในการสารวจนามนเปนครงแรก

กรมชลประทานไดดาเนนการศกษาสารวจพนทตงเขอนเพอผลตกระแสไฟฟาในปพ.ศ. 2494 โดยเลอกศกษาในบรเวณแมนาใหญเชน ปง ยม นาน เปนตน โดยใชนกวชาการหลายสาขา เชน อทกวทยา ชลประทาน ไฟฟา ธรณวทยา ฯลฯ และมบคลากรสาคญจากองคกร ECAFE (หรอ ESCAP) องคกร USOM (หรอ USAID) รวมในคณะศกษาดวย ในการนอธบดกรมชลประทานไดขอยมตวหวหนากองธรณวทยา กรมโลหกจ เขารวมสารวจและทารายงานธรณวทยาเบองตน ผลการสารวจของคณะสารวจนาไปสการกอสรางเขอนภมพล โดยการสนบสนนเงนกจากธนาคารโลก ซงเปนเขอนพลงนาแหงแรกของประเทศไทย

ตงแตป พ.ศ. 2493 เปนตนมา กรมโลหกจมบคลากรทางธรณวทยาเพยงพอทจะดาเนนงานในโครงการตางๆ หลงจากรฐบาลโอนงานสารวจและผลตถานลกไนตใหกบองคการลกไนตไดโอนบคลากรบางสวนออกไปจากกรมโลหกจดวย บคลากรทเหลอยงคงปฏบตงานตอไปโดยไดจดตงโครงการสารวจ



นาบาดาลซงเปนการฟนฟกจกรรมเดมของกรมโลหกจทหยดไปนาน โครงการดงกลาวไดรบความชวยเหลอจาก USGS โดยสงผเชยวชาญมาชวยวางแผนพฒนานาบาดาล โดยเฉพาะภาคอสาน ชวงเดอนตลาคม - ธนวาคม พ.ศ. 2497 นอกจากนยงไดชวยเหลอทางดานเครองเจาะและบรษทเจาะสารวจเขามาดาเนนการเจาะสารวจอยางเรงรด และเสรจสนภายในระยะเวลา 2 ป จากการชวยเหลอในครงนทาใหนกธรณวทยาของกรมโลหกจไดมโอกาสพฒนาความรและสงไปศกษาตอตางประเทศในสาขาอทกธรณวทยา (hydrogeology) และยงเปนผลใหรฐบาลจดตงกองนาบาดาลขนในป พ.ศ. 2507 ซงยงคงไดรบความชวยเหลอจากสหรฐเปนอยางด นบวาเปนการใชธรณวทยากบการพฒนาแหลงนาบาดาลอยางมประสทธภาพ และในชวงเวลาตอมาไดมการนาเอาเครองสารวจธรณฟสกส (geophysic) เขามาชวยในการสารวจอกดวย

การดาเนนงานสารวจนามนโดยใชเครองวดสนามแมเหลกทางอากาศ (airborne magnetic survey) ไดเรมดาเนนการครงแรกในปพ.ศ. 2497 โดยกรมโลหกจเลอกพนทลมแมนาเจาพระยาบรเวณปากนาโพถงปากอาว โดยจางบรษท Hunting Geophysics จากกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ ดาเนนการบนสารวจและประมวลผลในรปแผนทสนามแมเหลกคลมพนท 26,000 ตารางกโลเมตร เสรจสนในปพ.ศ. 2499 พบคาผดปกต (Anomalies) ซงอาจเปนโครงสรางทเหมาะสมตอการสะสมนามนปโตรเลยม 3 แหงคอ 1) บรเวณระหวางจงหวดสมทรสาครกบจงหวดสมทรปราการ 2) พนทหางจากจงหวดอยธยาไปทางตะวนออกเฉยงใต 3 กโลเมตร และ 3) พนทหางจากจงหวดสงหบรไปทางตะวนตกเฉยงใต 25 กโลเมตร ซงบรษท Hunting Geophysics ทาการสารวจเพมเตมดวย Gravity Survey เปนงานสารวจทใชเครองวดสนามแมเหลกในอากาศ ซงเปนการสารวจนามนเปนครงแรกของประเทศ อยางไรกตามหลงจากทกรม โลหกจไดทาการเจาะสารวจจนถงชนพนฐาน (base rock) ปรากฏวาไมพบนามน

หลงจากสหประชาชาตไดมขอตกลงอนสญญาวาดวยไหลทวปเมอวนท 29 เมษายน พ.ศ. 2501 เพอกาหนดสทธของรฐชายฝงเปนเจาของทรพยากรใตพนทะเลบนไหลทวปและกาหนดแนวทางในการแบงเขตไหลทวประหวางรฐชายฝงทอยใกลเคยงกน ประเทศไทยจงใชประโยชนจากอนสญญานในการกาหนดนานนาของประเทศและเชญบรษทนามนเขามาขออนญาตสทธสารวจและผลตปโตรเลยมในทะเล โดยรฐบาลแบงพนทไหลทวปในฝงอาวไทย 19 แปลงและฝงอนดามน 6 แปลง และหลงจากประเทศไทยใหสตยาบนอนสญญาเจพ 27 เมอวนท 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2511 ประเทศไทยและประเทศเพอนบานเรมมการเจรจาตกลงกาหนดเขตไหลทวปรวมกนตงแตป พ.ศ. 2512 เปนตนมา ในการนธรณวทยาถอวามความสาคญอยางยงในการกาหนดเขตไหลทวปดงกลาวเพอไมใหเสยเปรยบประเทศขางเคยงตามขอตกลงของอนสญญา

เหตผลสาคญประการหนงทรฐบาลเชญบรษทเอกชนเขามาสารวจและผลตปโตรเลยมในทะเลเนองจากคาใชจายในการสารวจและผลตคอนขางสง การทบรษทเอกชนหลายรายเขามาทาการสารวจทาใหการดาเนนการเปนไปอยางรวดเรวขน การสารวจไดใชเครองทาคลนไหวสะเทอนแบบ Sparker ลากไปในนาและมเครองรบสญญาณนาขอมลมาแปลความหมายเพอศกษาโครงสรางธรณวทยา ซงงานลกษณะนจะอยในความดแลของนกธรณฟสกส นอกจากนในการเจาะสารวจตองใชนกธรณวทยาศกษาสารวจ โคลนหน และ จลบรรพชวน (microfossils) เพอศกษาลาดบชนหนและชนหนศกยภาพ

นอกจากทรพยากรปโตรเลยมในทะเลแลว นกธรณยงมงานสารวจทรพยากรแรในทะเลอก 2 โครงการใหญอนเปนผลสบเนอง โครงการแรกรฐบาลไทยรวมกบคณะกรรมการการสารวจทรพยากรธรณ



นอกชายฝงหรอ Committee for Co-ordination of Joint Prospecting for Mineral Resources in Asian Offshore Areas (CCOP) ซงเปนหนวยหนงของคณะกรรมาธการเศรษฐกจและสงคมของเอเชยแปซฟค Economic and Social Commission for Asia and Pacific (ESCAP) หลงจากท CCOP กอตงขนในป พ.ศ. 2511 ไดดาเนนการจดประชมระหวางประเทศเกยวกบการสารวจทรพยากรธรณนอกชายฝง ตอมาในป พ.ศ. 2515 ไดจดตงเปนสานกงานอสระทกรงเทพฯ โดยมโครงการตอเนองในการฝกนกธรณวทยาในภมภาค และมเรอสารวจธรณวทยา และทรพยากรชายฝง ตอมาประเทศไทยไดมเรอสารวจทรพยากรแร นอกชายฝงทะเลอนดามนดาเนนการตามโครงการนตงแต พ.ศ. 2525 อกโครงการหนงเปนของบรษท เอกชนคอ บรษทเหมองแรดบกทางฝงภเกตทไดรบสมปทานสารวจแหลงแรดบกในทะเลนอกชายฝงตะวนตก พ.ศ. 2507 โดยทาการสารวจ Seismic Profiling และเจาะเกบตวอยางตะกอนดวยเครอง Vibrocorer พบแหลงแรดบกและบรษทขอสมปทานบตรทาเหมองในนามบรษท TEMCO และตอมาเปลยนเปนองคกรเหมองแรทะเล ผลงานเหลานถอไดวาธรณวทยาสาขา Marine Geology ถกนามาใชประโยชนในการพฒนาแหลงแร แหลงปโตรเลยมนอกชายฝงทะเล และยงชวยใหประเทศไมเสยผลประโยชนจากการแบงเขตนานนาสากล

ในปพ.ศ. 2507 Institute of Geological Sciences ของประเทศองกฤษเขารวมโครงการสารวจลมแมนาโขงตอนลาง ซงดาเนนการสารวจธรณฟสกสโดยนกธรณจาก USGS อยกอนแลวโดยทางองกฤษเขารวมสารวจธรณเคมเพอกาหนดศกยภาพแหลงแรโลหะในเขตลมนาเลย จากขอมลของทงสองกลมพบ ศกยภาพของ ตะกว สงกะส ทองแดง ซงถอวาเปนการใชธรณเคมสาหรบสารวจแหลงแรครงแรกในประเทศ ทาใหนกธรณเคมของไทยไดรบประสบการณและพฒนาความรมากขน

และในป พ.ศ. 2515 ไดมความพยายามจะใชธรณเคมเปนขอมลพนฐานในการกาหนดการใชประโยชนทดนของคณะกรรมการจาแนกประเภททดนของชาต แตนกธรณเคมของกรมทรพยากรธรณในขณะนนยงไมมความพรอม ซงในความเปนจรงขอมลทางธรณเคม ธรณฟสกสและธรณวทยาพนฐานสามารถใชรวมกบขอมลทรพยากรดานอนๆ ซงจะนาไปสการจาแนกประเภททดนของชาตใหเกดประโยชนสงสด (วชา 2429)

สาหรบงานทางดานธรณวทยาพนฐาน กรมโลหกจไดเรมสารวจธรณวทยาพนฐานเพอทาแผนทธรณวทยาใหครอบคลมทงประเทศตงแต พ.ศ. 2502 โดยจดตงฝายภาพถายทางอากาศและมนกธรณวทยารวมกนแปลความหมายภาพถายทางอากาศมาตราสวน 1:50,000 ซงสหรฐเปนผมอบให ผลการแปลความหมายนามาลงบนแผนทภมประเทศของกรมแผนททหารและประสานความรวมมอจากการสารวจภาคพนดน ซงไดจดทาแผนทธรณวทยามาตราสวน 1:250,000 ครอบคลมทวประเทศในปนแตไมไดจดพมพเผยแพรเนองจากไมมงบประมาณ อยางไรกตามนบไดวาเปนจดเรมตนการใชศาสตรทางธรณวทยาภาพถาย (Photogeology) ตงแตนนเปนตนมา สาหรบหนวยงานสาคญใชประโยชนจากแผนทธรณวทยาชดดงกลาวคอ การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ซงใชเปนขอมลในการสรางเขอนพลงนาทกแหง

ความเจรญทางเทคโนโลยอวกาศจากการแขงขนกนทดลองสงยานอวกาศและดาวเทยมระหวาง 2 ชาตมหาอานาจ สหรฐอเมรกากบโซเวยตรสเซย เปนผลใหสหรฐจดต งโครงการศกษาสารวจทรพยากรธรรมชาต Earth Resources Technology Satellite Program หรอเรยกวา ERTS ตอมาเปลยน



ชอเปน Land Resources Satellite หรอ LANDSAT ซงใชดาวเทยมดงกลาวในการทาวจย ประเทศไทยเขารวมเปนสมาชกตงแต วนท 14 กนยายน พ.ศ. 2514 โดยสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตเปนผแทนประสานงาน โครงการดงกลาวทาใหนกธรณฝายภาพถายทางอากาศไดใชภาพจากดาวเทยม (satellite images) เพอการศกษาและเปนขอมลในการทาแผนทธรณวทยาอกชนหนง ขอมลเหลานแสดงลกษณะโครงสรางธรณวทยาบรเวณกวางซงเปนผลจากธรณแปรสณฐาน (geotectonic) โดยเฉพาะรอยเลอนตางๆ ความแตกตางของหนวยหน ลกษณะทราบและชายฝงทะเล สงกอสราง เชน ถนน รถไฟ คลอง เมอง การขยายตวของเมอง การใชทรพยากรธรรมชาต การเปลยนแปลงการใชทดน เปนตน

ป พ.ศ. 2520 เรมมการสารวจพลงงานความรอนธรรมชาตจากบอนาพรอนหลายแหง มคณะทางานประกอบดวยผแทนจากกรมทรพยากรธรณ มหาวทยาลยเชยงใหม และการไฟฟาฝายผลต จากการวางแผนและศกษาสารวจแหลงพลงงานความรอนใตพภพทวประเทศจากบอนาพรอนธรรมชาต 40 แหงไดกาหนดแหลงศกยภาพสงมความรอนระหวาง 180 – 120 °องศาเซสเซยส จานวน 5 แหงคอ สนกาแพง ฝาง แมจน แมแจม และปาแป ซงอยในภาคเหนอทงสน แตไดเลอกศกษาเพมเตมทงทางธรณวทยา ภมประเทศ ธรณฟสกส ธรณเคม และอทกธรณ เพยง 3 บรเวณคอ สนกาแพง ฝางและแมจน โดยกรมทรพยากรธรณทาการวจยรวมกบ Geological Survey of Japan (GSJ) ของญปนเปนระยะเวลา 4 ปและไดรบความชวยเหลอจากรฐบาลฝรงเศสในการสงผเชยวชาญมารวมศกษาทฝาง นอกจากนไดมโอกาสสงนกธรณวทยาของประเทศไทยไปฝกอบรมในตางประเทศตามแขนงวชาใหมเพมเตม

UN Environmental Program ซงเปนหนวยงานทจดตงขนทเมองไนโรบ ประเทศเคนยา โดย องคการสหประชาชาต (United Nation; UN) หลงจากจดการประชมเรองสภาพสงแวดลอมเปนครงแรก ทกรงสตอกโฮลม เมอวนท 5 มถนายน พ.ศ. 2515 ซงเปนผลสบเนองจากการเพมขนของประชากรโลก สงผลใหความตองการใชทรพยากรธรรมชาตมากขน และกอใหเกดมลภาวะมากมาย โครงการดงกลาวมหนาทเผยแพรปญหามลภาวะ เสนอวธการปองกนและการแกไข และกระตนใหทกประเทศสนใจปญหา ดงกลาว ในประเทศไทยไดมการจดตงสานกงานกรรมการสงแวดลอมแหงชาตขนกากบดแลงานดานน ในการนบทบาทใหมของธรณวทยาในประเทศไทยจงเรมเขามาเกยวของกบงานดานสงแวดลอม ทงนในตางประเทศไดมการสอนทางสาขาธรณวทยาสงแวดลอม (environmental geology) ซงมวตถประสงคเพอใชความรทางธรณวทยาชวยแกไขปญหาสงแวดลอมนนเอง โดยภาควชาธรณวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดเปดสอนวชาดงกลาวตงแตป พ.ศ. 2520 เพอตองการใหรจกประยกตการใชธรณวทยาใหเปนประโยชนตอสงคมเชน การวางแผนการใชทดน (land planning) รจกลกษณะและวธการแกไขภยทางธรณวทยา (geological hazard) รวมถงการอนรกษทรพยากรธรณ แมวาในชวงแรกจะไมไดรบความสนใจวชาการแขนงนในประเทศมากนก เนองจากประเทศไทยอยหางไกลจากพนทเสยงตอภยทางธรณทรนแรงเชน แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด อยางไรกตามกวาสองทศวรรษทผานมามบคคลทเขามาสนใจแขนงวชานมากขนเนองจากพบตภยหลายชนดเชน นาทวม ดนถลม ปญหานาทะเลสงขน ปญหาการกดเซาะชายฝง เรมมผลกระทบโดยตรงและสรางความเสยหายทงทางดานชวตและทรพยสนเปนจานวนมาก นอกจากนปญหาทางดานการจดการทรพยากรธรณโดยเฉพาะการทาเหมองแรไดกอใหเกดปญหาตามมาหลายกรณเชน กรณนาทงจากเหมองเปนกรด การปนเปอนของโลหะหนกและสารพษ เปนตน ปญหาเหลานจงไดรบความสนใจมากขนในปจจบน



สบเนองจากความกงวลเรองสภาวะแวดลอม รฐบาลจงมนโยบายทจะอนรกษแหลงทรพยากร ธรรมชาตทสวยงามซงเปนการสงเสรมนโยบายการทองเทยวดวย การทกรมปาไมไดจดเขตอทยานแหงชาตและเขตอนรกษตางๆ นอกจากจะเปนการอนรกษทรพยากรปาไม และสตวปาแลว ยงมสวนชวยอนรกษสภาพธรณวทยาในบรเวณนนดวย อยางไรกตามในอดตนกธรณวทยายงไมคอยไดแสดงบทบาททจะชวยประชาสมพนธ และใหความรเกยวกบลกษณะธรณวทยารวมถงขอมลรายละเอยดเกยวกบลกษณะหน โครงสรางธรณทสาคญ และกระบวนการธรณทเกยวของกบอายของหน ซงรายละเอยดเหลานอาจจะนาไปสแนวทางการทองเทยวเชงอนรกษตอไป

2.1.3 สรป

กรมราชโลหกจและภมวทยาหรอกรมทรพยากรธรณในปจจบนไดจดตงขนในสมยรชกาลท 5 เพอดแลกจการดานเหมองแรในประเทศและเรมดแลงานเจาะบอบาดาล อยางไรกตามงานสวนใหญรวมถง กจการดานอนๆ เชน การรถไฟ ชลประทาน ยงมไดใชวทยาการทางธรณวทยาเขามาเกยวของอยางจรงจง ดงนนงานวชาการทางธรณวทยาในประเทศจงยงไมไดมการดาเนนการและพฒนามากนก ตอมาในชวงหลงสงครามโลกครงท 1 ซงเปนสมยรชกาลท 6 การพฒนาประเทศเปนไปอยางรวดเรวมการพฒนาระบบสาธารณปโภคและอตสาหกรรมอยางกวางขวาง ทาใหความตองการใชทรพยากรธรรมชาตโดยเฉพาะแหลงเชอเพลงเพมมากขน จงเรมมการสารวจธรณวทยาอยางเปนระบบและเปนรากฐานของการสารวจธรณวทยาของประเทศในเวลาตอมา อยางไรกตามจากสภาวะเศรษฐกจโลกทตกตาและการเปลยนแปลงการปกครองภายในประเทศในสมยรชกาลท 7 ทาใหโครงการพฒนาประเทศในทกดานตองหยดชะงกลง เชนเดยวกบกจการทางดานธรณวทยา มเพยงการสารวจแหลงพลงงานนาทเปนโครงการสบเนองจากการสารวจแหลงเชอเพลงธรรมชาตทเรมตงแตสมยรชกาลท 6 และผลของการสารวจในครงนนไมไดมการสรางเขอนพลงนาในสมยรชกาลท 7 แตอยางใด โดยทกจการเหมองแรอยภายใตความรบผดชอบของกองโลหกจและแบงภารกจทสาคญออกเปนแผนกยอยคอ แผนกธรณวทยา แผนกสารวจเชอเพลง และแผนกสารวจนา จงเปนผลใหรฐบาลในสมยรชกาลท 8 มนโยบายเรงสงนกเรยนไทยไปศกษาตอในตางประเทศเพอกลบมาปฏบตงาน ประกอบกบแผนงานพฒนาประเทศของรฐบาลสมยนนมนโยบายทชดเจนในการปรบปรงเศรษฐกจของชาต ทาใหความตองการทรพยากรธรรมชาตมากยงขน แตผลกระทบจากสงครามโลกครงท 2 ทาใหการนาเขาวตถดบลาบากมากขน ประกอบกบรฐบาลสนบสนนใหดาเนนการสารวจแหลงแรภายในประเทศ ซงเปนการสารวจทางธรณวทยาแหลงแรตามหลกวชาการเปนครงแรก และเปนการสารวจธรณฟสกสแหลงแรเหลกครงแรกของไทย โดยบรษทปนซเมนตไทย นอกจากนไดเปดการสอนสาขาวชา ธรณวทยาเหมองแร ในคณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยในรชสมยของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ระยะเวลากวาครงศตวรรษทผานมานโยบายการเมองและความสมพนธระหวางประเทศเปนไปไดอยางด ประเทศไทยไดรบความชวยเหลอจากตางประเทศ และองคกรนานาชาตอยางมากมาย ทาใหการพฒนาประเทศเปนไปอยางตอเนองเชนเดยวกบศาสตรทางดานธรณวทยาทไดรบการพฒนาทงทางดานบคลากรและเทคโนโลยทนสมย ทาใหแขนงวชาทางธรณวทยาสามารถนามาใชในการศกษาสารวจและพฒนาประเทศมากขนเชน ธรณฟสกส ธรณเคม ธรณวทยาทางทะเล (Marine Geology) ธรณวทยาสงแวดลอม เปนตน รวมทงดานเทคโนโลยทเปนเครองมอสารวจทางธรณฟสกส ธรณฟสกสทางอากาศและดาวเทยมสารวจ ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographical



Information System; GIS) ไดถกนามาประยกตกบการทางานในสาขาตางๆ ซงเปนสวนหนงของการพฒนาประเทศในทางตรงและทางออม

2.2 ธรณวทยากบการพฒนาประเทศในปจจบน

ในป พ.ศ. 2543 ชยยนต หนทอง และคณะ ไดมการรวบรวมและรายงานการใชประโยชนขอมลธรณวทยาในประเทศไทย เชน การพฒนาโครงสรางพนฐาน ธรณพบตภย สงแวดลอม วางแผนการใชประโยชนจากพนท และการพฒนาแหลงทองเทยว พรอมกบแสดงตวอยางโครงการสาคญในแตละดาน และรายงานไดแสดงใหเหนอยางชดเจนวาขอมลธรณวทยานอกจากจะใชประโยชนในดานการสารวจและพฒนาแหลงทรพยากรธรณ เชน หน แร พลงงาน ฯลฯ แลวยงสามารถนามาประยกตกบงานดานตางๆ ตามทกลาวมาแลว ซงนาไปสการพฒนาประเทศ ปองกนและบรรเทาความรนแรงจากพบตภย การจดการ การใชประโยชน และอนรกษแหลงทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด ดงนนจงไดสรปขอมลจากรายงาน เพอเปนขอมลพนฐานในการการพฒนาและปรบปรงงานทางดานธรณวทยาตอไปในอนาคต

2.2.1.การพฒนาโครงสรางพนฐาน

โครงสรางพนฐานสามารถจาแนกโดยทวไปเปน 3 ประเภทคอ 1) ประเภทโครงขายการขนสง เชน ถนน ทางรถไฟ ทาเรอ และสนามบน เปนตน 2) ประเภทไมใชโครงขายการขนสง เชน พลงงาน และการโทรคมนาคม และ 3) ประเภทโครงสรางตามวตถประสงค เชน นคมอตสาหกรรม โรงพยาบาล สถาบนการศกษา และศนยอบรมตางๆ (ชยยนต และคณะ 2543) โดยไดยกตวอยางการใชประโยชนขอมลธรณวทยากบงานพฒนาโครงสรางพนฐานดงตอไปน

งานสรางถนน: กรณตวอยางโครงการสะพานเศรษฐกจ (Landbridge) ในการพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคใตของประเทศซงจะมการกอสรางถนนเชอมฝงตะวนออก-ตะวนตก ระหวางทาเรอนาลกกระบ อาเภอเมอง จงหวดกระบ และทาเรอขนอม อาเภอขนอม จงหวดนครศรธรรมราช ในการนจะตองใชขอมลธรณวทยาสาหรบหาแหลงวสดกอสรางทอยในบรเวณใกลเคยงกบแนวกอสรางถนน เพอลดคาใชจายและระยะเวลาในการขนสง จากขอมลธรณวทยาแสดงแหลงวสดกอสรางบรเวณใกลเคยงจงหวดกระบ ไดแก หนทราย หนกรวดมน หนทรายปนกรวดมน หนปน หนปนโดโลไมต หนแกรนต หนเชรต ดนแดงผจากหนปน ศลาแลง ลกรง กรวด ทราย และดนเหนยว เปนตน นอกจากแหลงวสดดงกลาวแลว ในเรองคณสมบต ทวไปและคณสมบตทางวศวกรรมธรณของวสดเหลานยงตองพจารณาใหเหมาะสมกบการนาไปใชเปนวสดรองพนถนนตอไป

งานกอสรางเสนทางเดนเรอ: ไดยกตวอยางโครงการศกษาแนวขดคลองกระบรเวณภาคใตของประเทศ ซงพจารณา 2 แนว คอ ระหวางแนวหลงสวน-ราชกรด และแนวสงขลา-สตล ซงไดมการศกษาสารวจลกษณะธรณวทยาของแนวหลงสวน-ราชกรด โดยกรมทรพยากรธรณในชวงระหวางป พ.ศ. 2540-2541 โดยทาการสารวจธรณวทยา ธรณฟสกส และเจาะสารวจชนดนและหน ผลการสารวจสามารถประเมนความลกของชนตะกอน และชนหนรองรบ ขอมลเหลานจะนาไปสการประเมนปรมาณดนและหน ทจะตองทาการขดและระเบดชนหน การวางแผนการขดคลอง และพนททงเศษดนและหนเหลาน นอกจากผลไดจากการสารวจดงกลาวแลวยงนาไปสการคาดคะเนปรมาณวสดกอสรางในพนททอาจจะนามาใชประโยชนในโครงการนหรอโครงการอนรวมถงการคนพบแหลงแร และทรพยากรธรณทสาคญเชน แรดบก เฟลดสปาร หนแกรนต หนปน เปนตน พรอมกบการประเมนปรมาณสารอง (ชยยนต และคณะ 2543)



งานกอสรางทาเรอนาลก: กลาวไดวาธรณวทยาเปนขอมลพนฐานในการวางแนวเสนทางการเดนเรอทะเลและพนทกอสรางทาเรอนาลก เนองจากจะตองอยในพนทท มความเหมาะสมทางธรณสณฐาน (geomorphology) เชน แนวรองนาลกเหมาะสม เรอเดนทะเลขนาดใหญสามารถเดนทางเขาออกไดสะดวก ความรนแรงของการกดเซาะชายฝงทะเลจากคลนควรอยในระดบตา และการกาบงลมในพนทเหมาะสม เปนตน สงทสาคญอยางยงคอสภาพธรณวทยาตองเหมาะสมทงทางหนฐานราก และโครงสรางธรณวทยาในพนทตองมความแขงแรงเพยงพอ ขอมลของแหลงวสดกอสรางในบรเวณพนทรอบขาง ซงใชเปนขอมลประกอบการเลอกพนทดงกลาวเพอลดภาระคาใชจาย และระยะเวลาการขนสง กรณตวอยางการกอสรางทาเรอนาลกภายใตโครงการพฒนาชายฝงทะเลภาคใตของไทย ตามโครงการวางแผนกอสรางทาเรอนาลกทง 2 ฝงของสะพานเศรษฐกจ ดานอนดามนเลอกพนทระหวางบานทบละม และฐานทพเรอ อาเภอทายเหมอง จงหวดพงงา กบบรเวณเขาหลกและอาเภอตะกวปา จงหวดพงงา ดานอาวไทยเลอกระหวางบานบางปอ อาเภอสชล กบทาเรอขนถายยปซมทมอยแลว อาเภอขนอม จงหวดนครศรธรรมราช (ชยยนต และคณะ 2543) กรณดานอาวไทยบรเวณบานบางปอมพนหนฐานเปนหนไนส (gneiss) ซงเปนหนทมความแขงแรงสง แตพนทนมหนาผาสงชน ชายหาดกวางและพนทองทะเลตนเมอเปรยบเทยบกบอกบรเวณคอ ทาเรออาเภอขนอมทมพนทองทะเลลกกวา แมวาจะมหนฐานรากเปนหนปนทมความแขงแรงตากวาหนไนสแตเปนหนทมความแขงแรงพอใช ประกอบกบในบรเวณพนทรอบขางอาเภอขนอมมแหลงหนทสามารถใชเปนวสดกอสรางจงมความเหมาะสมกวา (ชยยนต และคณะ 2543)

งานกอสรางสนามบน: มลกษณะเชนเดยวกบงานกอสรางขนาดใหญทวไป งานกอสรางสนามบนจาเปนอยางยงทจะตองคานงถงลกษณะของฐานรากทตองมความแขงแรง รวมถงคณสมบตทางกายภาพและ เคมของวสดรองรบเหลานนและวสดกอสราง ดงนนลกษณะทางธรณวทยา โครงสรางธรณวทยา จงเปนขอมลทจาเปนอยางยง โดยตองมลกษณะธรณสณฐานทเหมาะสม มความเสยงตอพบตภยทาง ธรรมชาต เชน แผนดนไหว ดนถลม นาทวม อยในเกณฑตา และตองคานงถงปญหาทอาจจะเกดขนโดยเฉพาะผลกระทบตอสงแวดลอม พรอมทงมแนวทางปองกนและแกไขไวลวงหนา ตวอยางกรณศกษาทนาสนใจอยางยงซงเปนโครงการระดบชาตคอ การสรางสนามบนนานาชาตสวรรณภม หรอทเรยกกนวา สนามบนหนองงเหา ซงมลกษณะทางธรณวทยาทเปนปญหากบการกอสรางเนองจากเปนชนหนตะกอนหนา จากความลก 35 เมตร พบชนตะกอน 6 ชน โดยเฉพาะชนดนเหนยวมความทนตอแรงเฉอนและแรง อดตามากทาใหเปนปญหาดานการทรดตว ประกอบกบการสบนาบาดาลขนมาใชในปรมาณททาใหเกดอตราการทรดตวสงเชนเดยวกบปญหาการทรดตวของกรงเทพฯ ทวไป ยงไปกวานนบรเวณกอสรางเปนพนทราบลมตามกประสบปญหานาทวมในฤดฝนเสมอ ดงนนการกอสรางสนามบนแหงนจะตองมการวางแผนออกแบบการปรบปรงคณภาพชนดนพรอมกบระบบระบายนาทเหมาะสมเพอปองกนการเกดปญหาการทรดตว แตกราว และอาจจะเกดการพงทลาย ของสนามบน รวมทงปญหานาทวมขงดงกลาวขางตน (ชยยนต และคณะ 2543)

งานกอสรางเขอน: ขอมลธรณวทยาเปนขอมลพนฐานทสาคญอยางยงสาหรบโครงสรางเขอนตางๆ ตงแตระยะเรมตนเพอหาพนททเหมาะสม จนถงขนพฒนาและกอสรางตวเขอน กรณตวอยางการ กอสรางเขอนเขาแหลม หรอเขอนวชราลงกรณ จากรายงานแสดงใหเหนวาขอมลทางธรณวทยามความ จาเปนอยางยงตลอดระยะเวลาดาเนนการสรางเขอนเขาแหลม เนองจากบรเวณกอสรางตงอยบนหนฐานชนดหนปนทมแนวรอยเลอนปรากฏอยมากมายเนองจากอยในแนวแขนงรอยเลอนใหญเจดยสามองค



ลกษณะชนหนแทรกสลบระหวางชนหนปน หนทรายแปง หนดนดาน หนดนดานปนปนและหนโคลนซงหนเหลานเมอถกแรงเนองจากการเลอนตวจะทาใหเกดปญหาการพงทลายระหวางการกอสรางและอาจมผลตอมาในภายหลง อกทงโพรงทอยบรเวณหนปนทอาจทาใหเขอนเกดปญหาการรวซมและสงผลใหเกดการพงทลายของตวเขอนไดเชนกน จงตองมการวางแผนในการกอสรางเพอปองกนปญหาทอาจจะเกดขน เชน การฉดอดนาปนเพอใหชนหนเกดเสถยรภาพ อดโพรงหนปน กอสรางกาแพงคอนกรตหนาเพอปองกนการไหลซมของนาในเขอน เปนตน (ชยยนต และคณะ 2543) ดงนนคากอสรางเขอนเขาแหลมจงมมลคาสงมาก

งานกอสรางนคมอตสาหกรรม: พนทกอสรางนคมอตสาหกรรมตองคานงถงลกษณะทางธรณวทยาทเหมาะสมสาหรบตงนคม เชน ชนหนฐานทแขงแรง และอยในบรเวณทมผลกระทบจากพบตภยเชน นาทวม แผนดนไหว ฯลฯ ในระดบตา และตองเลอกพนททมความเหมาะสมในการทงกากของเสยจาก อตสาหกรรม (ชยยนต และคณะ 2543) สาหรบความไมเหมาะสมของพนทจดตงอตสาหกรรมภายใต โครงการพฒนาชายฝงทะเลภาคใต โดยเฉพาะบรเวณจงหวดสราษฎรธาน ซงเปนพนทชมนา ตงอยบนชนตะกอนดนเหนยวไมแขงตวรวมกบชนทรายและกรวด สาหรบพนททคาดวาจะเปนบรเวณททงของเสยจากอาคารบานเรอนและกากอตสาหกรรมประกอบดวยชนตะกอนทราย ทรายปนกรวดและกรวด มากกวาชนทรายแปงและดนเหนยว ดงนนวสดทใชเปนชนกดขวางทางธรณ (geological barrier) สาหรบปองกนการรวซมของเสยจากการฝงกลบจงไมด เนองจากชนตะกอนทรายและกรวดมอตราซมผานของเหลวทสงมาก นอกจากนยงพบแหลงศกยภาพปานกลางของแรและวสดธรณเพออตสาหกรรม ไดแก แรดบก วลแฟรมและแรหนกบางชนดซงอยในเกณฑ อกทงยงพบแหลงศกยภาพสงของแรยปซม หนปน แรโดโลไมตและ ดนมารล เปนตน ดงนนจงควรพจารณาแนวทางการใชประโยชนแหลงศกยภาพแรและวสดธรณเหลาน เพอเปนขอมลประเมนผลดผลเสยในการกอตงนคมอตสาหกรรมในบรเวณดงกลาว

2.2.2. การบรรเทาธรณพบตภย

ธรณพบตภยเปนภยธรรมชาตทเกดจากกระบวนการทางธรณวทยาเชน แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด แผนดนทรดตว การกดเซาะพงทลาย แผนดนถลมและนาทวม เปนตน ซงภยธรรมชาตเหลาน มกจะทาความเสยหายใหกบชวตและทรพยสนเปนจานวนมาก ทงนประเทศไทยมความโชคดในดานทตงของประเทศทไมอยในพนทเสยงตอแผนดนไหวอยางรนแรงและไมมภเขาไฟทยงคงปะทอย แตอยางไรกตามประเทศไทยยงคงประสบปญหาธรณพบตภยชนดตางๆ อยเปนประจาโดยเฉพาะปญหานาทวม แผนดนถลม และการกดเซาะ เปนตน ในป พ.ศ. 2543 ชยยนต หนทอง และคณะ ไดยกตวอยางการใชประโยชนขอมลธรณวทยาดานการบรรเทาธรณพบตภยดงตอไปน

นาทวม: เปนปญหาทประเทศไทยมกจะประสบอยเปนประจา จดไดวาเปนปญหาสาคญระดบชาตโดยปกตการตงบานเรอนมกจะอยในบรเวณทราบลมนาทวมถง เนองจากสงคมไทยมพฒนาการมาจาก ชมชนกสกรรม และมความผกพนกบแหลงนาในการดาเนนชวตประจาวน ตวอยางการศกษาวจยนาทวมบรเวณลมนาเจาพระยาตอนลาง เพอทราบถงความรนแรงและสาเหตของนาทวมในพนทตงแตอดตจนถงปจจบน ซงผลการศกษาสามารถใชในการวางแผนบรหารจดการพนทลมนาเจาพระยาตอนลางของหนวยศกษาภยธรรมชาตและขอสนเทศเชงพนท (Center for Disaster and Land Information Studies) จฬาลงกรณมหาวทยาลย การศกษาไดใชขอมลจากหลายแหลงเชน ขอมลนาทวมในอดต ภาพดาวเทยมทถายตาง ฤดกาลในหลายป โครงสรางพนฐานและภมประเทศ นาผวดน และปรมาณนาฝน ประกอบกบการศกษา



และตรวจสอบในภาคสนาม ผลการวจยไดรวบรวมขอมลตางๆ ในรปขอมลสารสนเทศภมศาสตร และกาหนดพนทเสยงภยตอนาทวมในแตละระดบ

แผนดนถลม: ประเทศไทยประสบปญหาแผนดนถลมหลายครงในรอบทศวรรษทผานมา ซง เหตการณแตละเหตการณทาใหเกดความสญเสยทงทางดานชวตและทรพยสนเปนอนมาก สาหรบ เหตการณแผนดนถลมไดยกตวอยางกรณ บานกะทนเหนอ อาเภอพปน จงหวดนครศรธรรมราช เมอป พ.ศ. 2531 บรเวณพนทดงกลาวตงอยบนลานตะกอนรปพด ซงเปนบรเวณทมการสะสมของตะกอนจากนาในธรรมชาตอยแลว เมอเกดเหตการณฝนตกหนกเปนเหตใหตะกอนเศษหนขนาดใหญและตนไมจากเขาถลมและพดพามาสะสมตวหนามากกวา 3 เมตร สาหรบปจจยและสาเหตของเหตการณสรปไดวา ปรมาณฝนตกหนก ระดบนาใตดนสงขน สงผลใหดนบรเวณลาดเขามความตานทานตอการเลอนไหลลดลง หนฐานในพนทนเปนหนแกรนตเมอผพงจะใหลกษณะของตะกอนดนปนทราย ซงมแนวโนมทจะเกดการถลมไดงายกวาดนชนดอน ประกอบกบเขามความลาดชนสง (มากกวารอยละ 30) และมการเปลยนแปลงสภาพปาเปนสวนยางพาราทมขนาดเลก ซงลกษณะดงกลาวขางตนเปนปจจยสาคญททาใหเกดแผนดนถลมในครงนน เชนเดยวกบเหตการณดนถลมบรเวณบานนากอและนาชน ตาบลนากอ อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ ในป พ.ศ. 2544 ซงเปนบรเวณทตงอยบนลกษณะธรณวทยาทเสยงตอภยดนถลม คอตงอยบนลานตะกอนรปพดทเปนบรเวณรบนาจากภเขาซงประกอบดวยหนภเขาไฟทผแลวทาใหเกดตะกอนดนปรมาณมากเปนสาเหตหลกททาใหเกดการสญเสยชวตและทรพยสนอยางมาก

แผนดนไหว: เนองจากประเทศไทยจดอยในพนททมโอกาสเกดแผนดนไหวทรนแรงนอย อยางไรกตามการศกษาบรเวณแหลงกาเนดแผนดนไหวขนาดเลกถงปานกลางโดยเฉพาะแนวรอยเลอนมพลง (active fault) ยงเปนทสนใจของกรมทรพยากรธรณ กรณตวอยางของการศกษารอยเลอนแมจน ทมความยาวประมาณ 130 กโลเมตร วางตวในแนวตะวนตก-ตะวนออก จากบรเวณอาเภอฝาง ผานอาเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม ไปถงอาเภอเชยงแสนและอาเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย จดวาเปนรอยเลอนขนาดใหญทมศกยภาพเปนรอยเลอนมพลงทอยใกลกบเมองและเขตชมชน จากขอมลการศกษาธรณวทยา การขดแนวสารวจ การวดอายตะกอน ประกอบกบหลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคด แสดงใหเหนวารอยเลอนแมจนยงเปนรอยเลอนมพลงและมความเปนไปไดวาเคยทาใหเกดแผนดนไหวขนาดความรนแรงถง 7 รคเตอร เมอประมาณ 15,000 ปมาแลว (Kosuwan et.al.,1999 อางองใน ชยยนต และคณะ 2543) ขอมลดงกลาวควรจะนามาพจารณาในการวางแผนปองกนและลดความรนแรงทอาจจะเกดแผนดนไหวในบรเวณนในอนาคตตอไป นอกจากนแผนดนไหวขนาดใหญทมแหลงกาเนดอยหางไกลออกไปจากประเทศ กสามารถทาใหเกดผลกระทบอยางรนแรงเชน กรณเหตการณแผนดนไหวใตทะเลบรเวณเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซยกอใหเกดคลนสนาม (Tsunami) พดกระทบ 6 จงหวดภาคใตของประเทศสรางความเสยหายอยางรนแรงในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2547

การกดเซาะ: กระบวนการกดเซาะ (erosion) เปนกระบวนการทางธรณวทยาทเกดบนพนผวโลก ทาใหเกดการเปลยนแปลงรปราง มกจดแบงตามลกษณะธรณสณฐานและตวการกดเซาะ ไดแก การกดเซาะโดยแมนา (river erosion) การกดเซาะโดยนาฝน (rain erosion) การกดเซาะโดยธารนาแขง (glacier erosion) การกดเซาะชายฝงทะเล (coastal erosion) สาหรบประเทศไทยสวนใหญพบปญหาการกดเซาะโดยแมนาและการกดเซาะชายฝงทะเลมากกวาสาเหตอน กรณตวอยางเฉพาะการกดเซาะชายฝงทะเล เพอชใหเหนถงกระบวนการทางธรณวทยา และแนวทางการแกไขปญหาของกระบวนการดงกลาว เนองจากผล



ของการกดเซาะชายฝงทะเลทาใหเกดความสญเสยทดน ทรพยสน ประชาชนตองอพยพยายถนทาใหเกดปญหาสงคมตามมา จงจดเปนธรณพบตภยทคอนขางรนแรง (ชยยนต และคณะ 2543)

จากการศกษาของกรมทรพยากรธรณ ในดานการเปลยนแปลงทางกายภาพ เศรษฐกจและสงคม พบวาชายฝงทะเลแตละแหงมอตราการกดเซาะไมเทากน สามารถแบงออกเปน 2 กลม คอ กลมทมอตราการกดเซาะสง (มากกวา 5 เมตรตอป) และกลมทมอตราการกดเซาะปานกลาง (1 - 5 เมตรตอป) ผลการศกษาชใหเหนวาในอดตสาเหตหลกของการกดเซาะชายฝงทะเลเกดจากกระบวนการเปลยนแปลงตามธรรมชาต แตในปจจบนมหลายสาเหตประกอบกนทงทเกดจากทางธรรมชาต และการกระทาของมนษย ซงสาเหตเหลานมความสมพนธซงกนและกน ไดแก ธรณแปรสณฐาน ระดบนาทะเลสงขน ปรมาณตะกอนทกลบลงสชายหาดลดลง การเปลยนแปลงความเรวและทศทางการเคลอนตวของคลนลมและกระแสนา และกจกรรมของมนษยบรเวณชายฝงเชน อตสาหกรรม เกษตรกรรมและการกอสรางทอยอาศย เปนตน โดยสรปไดวาชายฝงทะเลอนดามนมสาเหตการกดเซาะมาจากการเปลยนแปลงสภาพธรณแปรสณฐานและปรากฏการณนาทะเลสงขน ทาใหเกดผลกระทบจากการปรบสภาพสมดลธรรมชาตมากกวาผลการกระทาของมนษย สาหรบการกดเซาะชายฝงทะเลดานอาวไทยพบวามผลกระทบจากกจกรรมของมนษยมากกวาฝงอนดามน เชน การพฒนาชายฝงเพออตสาหกรรม เกษตรกรรม การกอสรางทาเรอนาลก เปนตน ตวอยางทชดเจนบรเวณโครงการนคมอตสาหกรรมมาบตาพด จงหวดระยอง พบวาชายฝงตะวนตกของโครงการทาเรอนาลกถกกดเซาะเขาไปยาวประมาณ 1.5 กโลเมตร และทางดานตะวนออกยาวประมาณ 2.5 กโลเมตร อตราการกดเซาะประมาณ 5-10 เมตรตอป โดยเรมตนตงแต พ.ศ. 2535 พรอมกบการ กอสรางทาเรอ และมความรนแรงมากขนในปพ.ศ. 2536 - 2538

แผนดนทรด: แผนดนทรดหรอแผนดนยบ (land subsidence) เปนปรากฏการณทมสาเหตมาจากกระบวนการทางธรณวทยาทเกดขนตามธรรมชาต เชน แผนดนยบตวจากการชะลางของหนปน (Karst collapse) หรอสาเหตจากการกระทาของมนษยเชน การสบนาบาดาล การทาเหมองใตดน การสบนาเกลอใตดนเพอทาเกลอสนเธาว กรมทรพยากรธรณไดจดทาโครงการศกษาแผนดนยบทวประเทศ หรอกาหนดพนทเสยงตอแผนดนยบตวตามบรเวณหนปนซงอาจนาไปสธรณพบตภยได กรณตวอยางบานหนาเขา ตาบลปากแจม อาเภอหวยยอด จงหวดตรง จากการสารวจธรณฟสกสดวยการวดคาความตานทานไฟฟาพบโพรงในชนหนปนใตดนทระดบความลก 23.7-40.6 มความสงตงแต 3.2 ถง 7.1 เฉลยประมาณ 5 เมตร มความยาวและความกวางเฉลยประมาณ 90 และ 22 เมตรตามลาดบ โดยคาดวาโพรงนมปรมาตรประมาณ 10,355 ลกบาศกเมตร โพรงขนาดใหญนพบอยใตหลมยบทปรากฏบนผวดนมขนาดใหญเสน ผาศนยกลางประมาณ 25 เมตรลกประมาณ 10 เมตร และยงปรากฏรองรอยแนวรอยแยกและยบตวของแผนดนเปนรศมโดยรอบประมาณเสนผาศนยกลาง 70 เมตร และหางออกไปทางดานตะวนตกประมาณ 20 เมตรพบแองมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 15 เมตร ลกประมาณ 2 เมตร (ชยยนต และคณะ 2543) ปรากฏการณแผนดนยบตวซงเปนผลจากการพงทลายของโพรงถาหนปนใตดน อาจจะไมปรากฏรองรอยหลมยบหรอโพรงใหเหนบนผวดนจงมการตองเตอนภยลวงหนา ซงถามการตงชมชนและสงกอสรางขนาดใหญอาจจะทาใหเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสนอยางมาก ดงนนขอมลธรณวทยาและธรณฟสกสทบงชบรเวณพนทเสยงตอการเกดหลมยบหรอแผนดนยบ จะเปนประโยชนอยางยงตอการวางแผนปองกนพบตภย



2.2.3. การใชประโยชนขอมลธรณวทยาในการเลอกพนทกาจดขยะ

ปรมาณของประชากรทสงขน ทาใหเกดการขยายตวของชมชน อตราการอปโภคบรโภคกเพมมากขน เปนผลใหมปรมาณของขยะเพมมากขนอยางรวดเรว ปญหาการจดการดานขยะเปนปญหาสาคญของชมชนขนาดใหญทวไป วธการกาจดขยะดวยการฝงกลบนบวาเปนวธการทไดรบความนยม เนองจากสามารถกาจดขยะไดในปรมาณมาก อยางไรกตามวธการนสามารถสงผลกระทบตอสงแวดลอมไดโดยตรงถาปราศจากการวางแผนจดการทด โดยเฉพาะการปนเปอนชนนาบาดาลและนาผวดน ซงอาจสงผลกระทบตอประชาชนในบรเวณใกลเคยงทใชนาเพอการอปโภคบรโภค การคดเลอกพนททเหมาะสม และการวางแผนกอสรางเปนจดเรมตนและสาคญอยางยงในการปองกนปญหาทอาจจะเกดขนในอนาคต ขอมลธรณวทยาทงชนดของชนดน ชนหน ขอมลแหลงและคณสมบตของวสดกอสราง จงเปนขอมลพนฐานทสาคญอยางยงในการคดเลอกพนทและวางแผนการกอสราง สงทตองคานงถงอยางยงคอ ระบบปองกนการปนเปอนนาบาดาลจากนาเสยและสารพษทปลดปลอยออกจากกองขยะ ประกอบดวย 1) ระบบกดขวางทมนษยสรางขน (man-made barrier) เปนระบบกดขวางทางเทคนค กอสรางขนเพอปกคลมหอหมกองขยะ ปกตสรางจากวสดมความซมนาตา เชน แผนพลาสตกและดนเหนยว เปนตน และ 2) ระบบกดขวางทางธรณ (geological barrier) เปนลกษณะชนตะกอน ชนหนทรองรบอยดานใตกองขยะชวยปองกนการ ปนเปอนนาเสยและสารพษจากกองขยะในนาบาดาลอกชนหนงกรณระบบกดขวางแบบแรกชารด คณสมบตทดจะตองมความสามารถซมนาตา ชนหนาและเปนเนอเดยวกนแพรกระจายเปนบรเวณกวาง ไมอยในบรเวณเสยงตอแผนดนไหว รอยเลอน หรอหลมยบ มความสามารถละลายทางเคมตา ตวอยางชนตะกอนและหนทมคณสมบตดงกลาวเชน ชนดนเหนยว ดนโคลน หนดนดาน หนแกรนตทไมมรอยแตกและเนอแนน เปนตน

กรณศกษาการเลอกพนทฝงกลบขยะ ในโครงการธรณวทยาสงแวดลอมเพอการวางแผนบรเวณลมนาแองเชยงใหม-ลาพน ซงดาเนนการโดยกรมทรพยากรธรณและความรวมมอจากสถาบนธรณวทยาและทรพยากรธรณแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ในชวงป พ.ศ. 2539 - 2542 โดยเรมตนจากขนตอนการหาพนทศกยภาพเพอปองกนการปนเปอนโดยใชขอมลลกษณะหนวยหนจากแผนทธรณวทยามาตราสวน 1:50,000 จากนนจดหาพนททมระบบกดขวางทางธรณโดยเฉพาะบรเวณทมชนดนเหนยวหนาตงแต 3 เมตรขนไป โดยอาศยขอมลหลมเจาะนาบาดาล กอนทจะใชระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System; GIS) ในการจดการและวเคราะหขอมลทงพนทศกยภาพในการปองกนการปนเปอนของหนและบรเวณพนททมระบบกดขวางทางธรณ และไดจดทาแผนทหนทมศกยภาพปองกนการปนเปอน (Potential Barrier Rock Map; PBR Map) พรอมกาหนดพนทเหมาะสมทางดานธรณวทยาทจะใชเปนพนทฝงกลบขยะ ซงตองใชขอมลพนฐานทางกายภาพดานๆ อน เชน เขตทตงชมชน แหลงนาธรรมชาต พนทปา พนทนาทวม แหลงแร เปนตน มาประมวลผลเพอหาพนทเหมาะสมตอไป (ชยยนต และคณะ 2543)

2.2.4. การใชประโยชนขอมลธรณวทยาสาหรบการวางแผนใชประโยชนพนท

ดงทกลาวขางตนวาขอมลธรณวทยาเปนขอมลพนฐานทางกายภาพทสาคญ ในการวางแผนการกอสรางโครงสรางพนฐานตางๆ การเลอกพนทกาจดขยะ หรอการวางแผนปองกนและบรรเทาธรณพบตภยแลว การใชขอมลธรณวทยาเชน ทรพยากรธรณ ธรณพบตภย วศวกรรมธรณ และธรณวทยาสงแวดลอม



รวมกบขอมลทางกายภาพอนทเกยวของ จงสามารถใชในการวางแผนใชประโยชนพนทไดอยางสมบรณ และนาไปสความสาเรจตามเปาหมายไดดยงขน (ชยยนต และคณะ 2543) สาหรบกรณศกษาในการจดเตรยมขอมลสาหรบการวางแผนใชประโยชนพนทหลายโครงการ พรอมกบยกตวอยางการแนะนาการใชพนทอยางเหมาะสมในพนทโดยรอบเมองลาปาง และการประมวลผลทางธรณวทยาสงแวดลอมของโครงการไทย-เยอรมน ซงเปนความรวมมอชวยเหลอทางวชาการจากรฐบาลเยอรมนใหกบกรมทรพยากรธรณโดยประมวลผลขอมลในรปแผนททสามารถใชประโยชนในการวางแผนพฒนาพนทไดอยางเหมาะสม

2.2.5 การใชประโยชนขอมลธรณวทยาเพอการพฒนาแหลงทองเทยวธรรมชาต

แหลงทองเทยวทางธรรมชาต เชน เกาะแกง ทะเลสาบ ภเขา นาตก ถา ชายหาด แหลงซาก ดกดาบรรพ เปนตน เปนแหลงทองเทยวทไมสามารถฟนฟใหกลบสสภาพเดมได เนองจากลกษณะปรากฏการณของแหลงธรรมชาตเหลานเปนผลจากกระบวนการทางธรณวทยา โดยเฉพาะกระบวนการทางพนผว (surface processes) ซงพยายามทจะปรบระดบพนผวโลกใหมระดบเทากนดงนน บรเวณพนทสง เชน ภเขา เกาะ นาตก และแหลงซากดกดาบรรพ จะถกกดกรอนผพงใหราบลงและตะกอนจะถกนาพาไปสะสมในบรเวณทตากวา เชน ทราบ หนองบง ทะเลสาบ หาดทราย เปนตน ดงนนในการจดการและพฒนาพนทแหลงทองเทยวเหลานจะตองเขาใจถงลกษณะกระบวนการธรรมชาตดงกลาวเพอการวางแผน และแนวทางในการบรหารจดการพนทเหลานใหเกดประโยชนสงสด และเปนการพฒนาอยางยงยน ไมทาลายสภาพธรรมชาต

กรณตวอยางของกรมทรพยากรธรณท มภาระหนาทในการศกษาวจย และดแลแหลงซาก ดกดาบรรพ ไดโนเสาร โดยความรวมมอของการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) และจงหวดเจาของ พนท ทาหนาทบรหารจดการแหลงซากไดโนเสาร เพอพฒนาเปนแหลงทองเทยวของประเทศ (ชยยนต และคณะ 2543) ซงกรมทรพยากรธรณไดจดตงพพธภณฑไดโนเสาร 2 แหงคอ พพธภณฑไดโนเสาร ภเรอ และพพธภณฑไดโนเสารภกมขาว

นอกจากการใชประโยชนจากขอมลธรณวทยาในการวางแผนการจดการพฒนาแหลงทองเทยวตามทกลาวมารวมถงแหลงซากดกดาบรรพแลว ในตางประเทศโดยเฉพาะประเทศทเจรญแลว ตามแหลงทองเทยวตามธรรมชาตทมลกษณะทางธรณวทยาทสาคญมกจะมการใหขอมลกบนกทองเทยวทงในรปเอกสารแนะนาการทองเทยวและปายแสดงขอมลทตดใหมองเหนอยางชดเจนตามแหลงทองเทยวเหลานน นอกจากนยงมการจดทาแผนททองเทยวทแสดงเสนทางการทองเทยวและขอมลแหลงทองเทยวตางๆ รวมถงจดทสามารถพบลกษะทางธรณวทยาทสาคญเชน แหลงซากดกดาบรรพ ซงสามารถจอดรถแวะชมตามเสนทางเหลานน แนวทางเหลานอาจจะนามาใชในประเทศเพอเปนการสนบสนนการทองเทยวแบบบรณาการ เพอใหนกทองเทยว ประชาชนทวไป และชาวบานเจาของทองถนไดรบขอมลพนฐานของพนท และอาจเปนการกระตนความอยากเรยนรของเยาวชนและบคคลทวไปในอนาคต รวมทงเปนการพฒนาการศกษาธรณวทยาในระดบพนฐานใหกวางขวางมากขน



3. กรมทรพยากรธรณ กบหนวยงานทมลกษณะงานคลายคลงกบกรมทรพยากรธรณ ในตางประเทศ

3.1 กรมทรพยากรธรณ

ขอมลของกรมทรพยากรธรณทนาเสนอสามารถศกษาไดจากเวบไซต http://www.dmr.go.th (กรมทรพยากรธรณ 2547) โดยสงเขปดงน ในปจจบนกรมทรพยากรธรณ สงกดกระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม ภายหลงการปฏรประบบราชการเมอวนท 3 ตลาคม พ.ศ. 2545 โดยกอนทจะมการปฏรประบบราชการดงกลาว กรมทรพยากรธรณสงกดอยภายใตกระทรวงอตสาหกรรมและมภารกจหลก 4 ดานคอ

1. สารวจขอมลธรณวทยาและทรพยากรธรณ

2. ขดเจาะนาบาดาล อนญาตและกากบดแลกจการนาบาดาล ตามพระราชบญญตนาบาดาล พ.ศ. 2520 และพระราชบญญตทเกยวของ

3. อนญาตอาชาญาบตรสารวจแร ประทานบตรทาเหมองแร และกากบดแลดานกจการเหมองแรตามราชบญญตแร พ.ศ. 2510 และฉบบแกไข รวมถงพระราชบญญตทเกยวของ

4. ใหสมปทานและกากบดแลกจการปโตรเลยมตามพระราชบญญตปโตรเลยม พ.ศ. 2514 และพระราชบญญตทเกยวของ

ภายหลงการปฏรประบบราชการ พ.ศ. 2545 ภารกจหลกทงสถกแบงออกไปยงสวนราชการตางๆ ดงน

1. กรมทรพยากรธรณ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2. กรมทรพยากรนาบาดาล กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3. กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร กระทรวงอตสาหกรรม

4. กรมเชอเพลงธรรมชาต กระทรวงพลงงาน

กรมทรพยากรธรณภายหลงการปฏรประบบราชการดงกลาว ไดถกจดและปรบเปลยนระบบงานอยในกลมอนรกษทรพยากรธรรมชาต มภารกจหลกในการอนรกษ คมครอง กากบ ดแล ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ ทางนา ทะเลและชายฝง ดนและแร รวมทงกาหนดกฎหมาย ระเบยบ มาตรการ และมาตรฐานการอนรกษและการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต ตลอดจนประเมนผลและตดตามสถานภาพทรพยากรธรรมชาตของประเทศ โดยมวสยทศนคอ “บรหารจดการทรพยากรธรณอยางมประสทธภาพเพอใหเกดประโยชนอยางยงยน มคณภาพชวตทด และพฒนาเศรษฐกจ สงคม โดยเนนการมสวนรวมของประชาชน”

ภารกจของกรมทรพยากรธรณในปจจบนประกอบดวย

1. ดานสารวจธรณวทยา และเปนศนยกลางมาตรฐานและหลกฐานอางองธรณวทยาของประเทศ

http://www.dmr.go.th



2. ดานสารวจทรพยากรแร ครอบคลมพนทในทกบรเวณของประเทศ รวมทงประเมนมลคาทรพยากรแรของประเทศ

3. ดานบรณาการขอมลทรพยากรธรณ รวมกบขอมลทรพยากรธรรมชาตชนดอน เพอการจาแนกพนท อนรกษและจดการทรพยากรธรณและการใชประโยชนทดนของประเทศใหเปนไปอยางชาญฉลาดและยงยน

4. ดานการกากบดแล ประเมนผล และตดตามสถานภาพโครงการ ดานทรพยากรธรณ และ โครงการทมผลกระทบดานธรณวทยาสงแวดลอม และธรณพบตภย

5. ดานการอนรกษ และฟนฟแหลงทรพยากรแร และพนทอนควรอนรกษทางดานธรณวทยา

โดยมพนธกจทจะดาเนนการสารวจ ศกษาวจยธรณวทยาและทรพยากรธรณของประเทศ จาแนกและกาหนดพนทอนรกษเพอการสงวน การใชประโยชน และการฟนฟแหลงทรพยากรธรณ พนทเพอการใชประโยชนใหสอดคลองกบสภาพธรณวทยา พนทอนควรอนรกษทางธรณวทยา พนทเสยงตอธรณพบตภย รวมทงเสนอนโยบายและแผนเชงยทธศาสตรระดบชาต กาหนดกฎหมาย ระเบยบ มาตรการ มาตรฐาน ตลอดจนกากบ ตดตาม ดแล เพอใหมการใชประโยชนพนท และทรพยากรธรณของประเทศอยางชาญฉลาด ยงยน และสอดคลองกบนโยบายการบรหารจดการ ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมของประเทศ

และไดมการกาหนดกลยทธ เพอใหสามารถดาเนนการสอดคลองกบนโยบายบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศดงน

1. สารวจ ศกษา วจย และผลตขอมลดานธรณวทยา ธรณวทยาสงแวดลอม ธรณพบตภย และทรพยากรธรณของประเทศอยางเปนระบบ เพอใหภาครฐมขอมลเพอการวางแผนใชประโยชนพนทใหเหมาะสมกบสภาพธรณวทยา และมขอมลทนสารองดานทรพยากรแรของประเทศ (National Capital) เพอการบรหารจดการดานทรพยากรแรอยางชาญฉลาดและยงยน

2. บรณาการขอมลธรณวทยาและทรพยากรธรณรวมกบขอมลทรพยากรธรรมชาตสาขาอน รวมทงปจจยดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เพอกาหนดแผนเชงยทธศาสตรการใชประโยชนพนทและทรพยากรธรณเปนไปอยางรอบคอบและมประสทธภาพ

3. พฒนานโยบาย แผนเชงยทธศาสตร กฎหมาย ระเบยบ มาตรการ และมาตรฐานเกยวกบการอนรกษดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ เพอใหภาครฐสามารถเพมประสทธภาพของกลไกในการบรหารจดการและการวางแผนการใชประโยชนพนทใหเหมาะสมกบสภาพธรณวทยาและทรพยากรธรณ ตลอดจนเปนไปในทศทางเดยวกบการอนรกษพนทเพอกจการอน

4. พฒนาระบบขอมลสารสนเทศธรณวทยา ธรณวทยาสงแวดลอม ธรณพบตภย และทรพยากรธรณ เพอเพมประสทธภาพในการบรการขอมล การเปนฐานความร และการประสานการบรหาร จดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณของประเทศ

5. เสรมสรางความร ความเขาใจและการมสวนรวมของประชาชน ตลอดจนประสานการจดการกบหนวยงานและองคกรตางๆ ในการอนรกษ การฟนฟ และการพฒนาทรพยากรธรณ การใชประโยชนพนท การดแลรกษาพนทอนควรอนรกษทางธรณวทยา การวางแผนปองกนบรรเทา



หรอหลกเลยงการใชพนทเสยงตอธรณพบตภย เพอลดปญหาความขดแยงในการใชประโยชนพนทและทรพยากรธรรมชาตของประเทศ และเพมความปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชาชน

การจดโครงสรางเพอการบรหารจดการองคกรของกรมทรพยากรธรณไดแบงเปน 8 หนวยงานหลก ดงน (รปท 2.2) สานกบรหารกลาง กองธรณเทคนค กองธรณวทยาสงแวดลอม กองวเคราะหและตรวจสอบทรพยากรธรณ กองอนรกษและจดการทรพยากรธรณ ศนยสารสนเทศทรพยากรธรณ สานกทรพยากรแร และสานกธรณวทยา นอกจากสานกบรหารกลางแลวหนวยงานทเหลอจดไดวาเปนหนวยงานทางเทคนค และวชาการ ทสามารถปฏบตงานใหบรรลพนธกจของกรมทรพยากรธรณทตงไว โดยอานาจหนาทของหนวยงานเหลานไดถกกาหนดไวโดยสรปดงตอไปน

รปท 2.2 แผนผงการบรหารจดการองคกรของกรมทรพยากรธรณ กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม

อธบดนายสมศกด โพธสตย

ผตรวจราชการกรมนางสมศร สายสวรรณ

ผตรวจสอบภายใน

กลมพฒนาระบบบรหาร

กลมงานนตการ

รองอธบดนายสมย เจยมจนดารตน

รองอธบดนายพภพ วสวานช

สานกธรณวทยานางเบญจวรรณ จารกลส

สานกทรพยากรแรนายเสถยร สคนธพงเผา

กองอนรกษและจดการทรพยากรธรณ

นายทศพร นชอนงค

กลมตรวจตดตามและประเมนผล

สานกบรหารกลางนางสาวศศรนทร จตวงศพนธ

กองวเคราะหและตรวจสอบทรพยากรธรณ

นางศวาลย ตณฑเกษม

กองธรณวทยาสงแวดลอมนายวรวฒ ตนตวนช

กองธรณเทคนคนายอดชาต สรนทรคา

ศนยสารสนเทศทรพยากรธรณนายมานตย จานงคไทย

ทมา : กรมทรพยากรธรณ 2548

สานกบรหารกลาง มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ปฏบตงานสารบรรณของกรม

(ข) ดาเนนการเกยวกบงานชวยอานวยการ งานเลขานการของกรม งานประสานราชการและงานตรวจราชการ

(ค) ดาเนนการเกยวกบงานประชาสมพนธ เผยแพรกจกรรม ความร ความกาวหนา และความเขาใจเกยวกบนโยบายและผลงานของกรม

(ง) จดระบบงานและบรหารงานบคคลของกรม



(ฉ) ดาเนนการเกยวกบการเงน การบญช การงบประมาณ การพสด อาคารสถานท และ ยานพาหนะของกรม

(ช) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบ มอบหมาย

กองธรณเทคนค มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ศกษา วจย พฒนา และสารวจ ตรวจสอบทางธรณฟสกส และธรณเทคนค รวมทงดาเนนการเจาะเพอสนบสนนการสารวจดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ

(ข) ดาเนนการเกยวกบการพฒนาและการฟนฟพนทแหลงทรพยากรธรณ และพนทอนควรอนรกษทางธรณวทยา

(ค) ควบคม ดแล ตดตง ซอมแซม และบารงรกษาอาคารสถานท เครองจกรกล เครองมอ และอปกรณตางๆ

(ง) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบมอบหมาย

กองธรณวทยาสงแวดลอม มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ดาเนนการเกยวกบการสารวจ ตรวจสอบ ศกษา วจยดานธรณวทยาสงแวดลอม เพอการวางผงเมองและชมชน การวางโครงสรางพนฐานและสาธารณปโภค การวางแผน จดการเกยวกบพนทเสยงตอธรณพบตภยและมลพษ การจดการชายฝงทะเล การอนรกษทางธรณวทยาและแหลงทองเทยว

(ข) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบ มอบหมาย

กองวเคราะหและตรวจสอบทรพยากรธรณ มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ใหบรการวเคราะหและตรวจสอบตวอยางทรพยากรธรณ

(ข) ศกษา วจย และพฒนาดานการวเคราะหและตรวจสอบตวอยางทรพยากรธรณ

(ค) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบ มอบหมาย

กองอนรกษและจดการทรพยากรธรณ มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) จาแนกพนทแหลงทรพยากรธรณ พนทอนควรอนรกษทางธรณวทยา พนทเสยงตอธรณพบตภยและมลพษ ตลอดจนพนทเพอการพฒนาและการฟนฟ

(ข) เสนอความเหนเพอการกาหนดพนทและการจดทานโยบายและแผนการสงวน การอนรกษ การฟนฟ และการบรหารจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ



(ค) เสนอใหมการปรบปรง หรอแกไขเพมเตมกฎหมาย ระเบยบ และมาตรการเกยวกบการสงวน การอนรกษ การฟนฟ และการบรหารจดการดานธรณวทยาและทรพยากรธรณ รวมทงกากบ ดแล ประเมนผล และตดตามตรวจสอบใหเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบ และมาตรการ

(ง) ประสานความรวมมอกบตางประเทศและองคการระหวางประเทศดานธรณวทยาและทรพยากรแร

(จ) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบ มอบหมาย

ศนยสารสนเทศทรพยากรธรณ มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ดาเนนการเกยวกบระบบสารสนเทศและระบบงานคอมพวเตอร และเปนศนยกลางเครอขายขอมลสารสนเทศของกรม

(ข) ศกษา วเคราะห เพอพฒนาระบบสารสนเทศและระบบงานคอมพวเตอรของกรม

(ค) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบ มอบหมาย

สานกทรพยากรแร มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ดาเนนการเกยวกบสารวจ ตรวจสอบ เกบขอมล ประเมนศกยภาพ และผลตขอมลและแผนททรพยากรแร

(ข) ประเมนปรมาณสารอง ความสมบรณ มลคา และความเปนไปไดในการพฒนาแหลงแร

(ค) ศกษา วจย และพฒนาดานทรพยากรแร

(ง) จดทาและกาหนดมาตรฐานดานทรพยากรแรของประเทศ

(จ) พฒนา รวบรวม จดเกบตวอยางทรพยากรแรเพอการเรยนร วจย และอางอง

(ฉ) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบ มอบหมาย

สานกธรณวทยา มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ดาเนนการเกยวกบสารวจ ตรวจสอบ เกบขอมล ประเมนศกยภาพ และผลตขอมลและแผนทธรณวทยา

(ข) ศกษา วจย และพฒนาดานธรณวทยา

(ค) จดทาและกาหนดมาตรฐานธรณวทยาของประเทศ

(ง) พฒนา รวบรวม จดเกบหลกฐานทางธรณวทยาเพอการเรยนร วจย และอางอง

(จ) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบ มอบหมาย



เพอศกษาเปรยบเทยบการบรหารจดการของหนวยงานทมลกษณะงานคลายคลงกบกรมทรพยากรธรณ ในประเทศทพฒนาแลว เชน สหรฐอเมรกา องกฤษ ออสเตรเลย ญปน และประเทศ เพอนบานใกลเคยงอยางมาเลเซย ขอมลของหนวยงานเหลานจงถกรวบรวมจาก websites ตางๆ ประกอบดวย U.S. Geological Survey (USGS), British Geological Survey (BGS), Geoscience Australia, Geological Survey of Japan (GSJ) และ Minerals and Geoscience Department Malaysia (JMG) ลกษณะการดาเนนงาน ประวตและการวางแผนงานในอนาคตโดยสรปดงน

3.2 U.S.Geological Survey

ขอมลของ U.S. Geological Survey หรอ USGS ทนาเสนอสามารถศกษาไดจากเวบไซต http://www.usgs.gov (USGS 2004) โดยสงเขปดงน USGS ถกสถาปนาขนในป ค.ศ. 1879 ยาวนานกวา 120 ป มาแลว ในปจจบน USGS อยภายใตสงกดของกระทรวงมหาดไทย (Department of the Interior) เปนองคกรทางดานวทยาศาสตร โดยเฉพาะธรรมชาตวทยา (natural science) เปนแหลงขอมลทางดานธรณวทยาและชววทยา ใหคาแนะนาและชวยแกปญหาทซบซอนดานทรพยากรธรรมชาตทงในและ ตางประเทศทวโลก USGS เปนหนวยงานอสระทาหนาทคนหา เกบขอมล ตรวจสอบ วเคราะห และใหความเขาใจเกยวกบสถานภาพและ ปญหาดานทรพยากรธรรมชาต เปนหนวยงานทมศกยภาพในการศกษาระดบชาต รวมทงการประเมนทรพยากรธรรมชาต ตดตามตรวจสอบในระยะยาวอยางยงยน เนองจาก USGS เปนหนวยงานทไมอยภายใตขอบงคบหรออานาจการบรหาร จงสามารถใหขอมลทางวทยาศาสตรอยางตรงไปตรงมาซงเปนประโยชนอยางแทจรง อกทงความหลากหลายของผเชยวชาญดานตางๆ ของ USGS สามารถนาไปสการศกษาวจยโครงการใหญเชงบรณาการ นอกจากนไดเสรมสรางความรทเกยวของกบโลกเพอเปนขอมลทสามารถใชในการตดสนใจของประชาชน และใหรฐบาลมขอมลสาหรบการตอบ คาถามของสงคม

USGS เนนการศกษาวจยใน 4 แนวทางหลกประกอบดวย พบตภยทางธรรมชาต ทรพยากร ธรรมชาต สงแวดลอม และการบรหารจดการขอมล ดงสรปตอไปน

ดานพบตภยทางธรรมชาต (natural hazards) จะเปนการใชขอมลทางวทยาศาสตร เพอลดความสญเสยทางชวตและทรพยสน อนเกดจากภยธรรมชาตในหลายดานเชน แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด ดนถลม พายสนามแมเหลกโลก (geomagnetic storms) นาทวม ภยแลง พายชายฝง ไฟปา โรคตดตอในปลาและสตวปา เปนตน โดย USGS มหนาทในการประเมนพนทเสยงภย การตรวจสอบ เฝาระวงในระยะยาว รายงานและเตอนภยอยางรวดเรวและทนเหตการณ รวมทงการประสานความรวมมอกบรฐบาลกลางและหนวยงานทองถน เพอดาเนนการอยางเรงดวนในกรณทเกดความเสยหายจากภยธรรมชาต

ดานทรพยากรธรรมชาต เปนหนวยงานทมความรความชานาญทางวทยาศาสตรในการประเมนสถานการณ คณภาพ และการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต ทงทรพยากรนา แร พลงงาน สตวนาและทรพยากรชวภาพทหลากหลาย รวมทงเปนหนวยงานผลกดนการพฒนาเศรษฐกจทสาคญของสหรฐอเมรกาตงแตเรมตน และมบทบาทในการเปนผนาเพอสรางความเขาใจตอกระบวนการเกด และผลกระทบตอทรพยากรตางๆ

http://www.usgs.gov



ดานสงแวดลอม มผ เ ชยวชาญทางวทยาศาสตรสงแวดลอมทมงเนนศกษาวจยเพอเขาใจกระบวนการทางกายภาพ เคมและชวภาพของระบบธรรมชาต และศกษาถงกจกรรมการใชทดนของมนษยทมการเปลยนแปลงสภาพภมประเทศทอาจจะกระทบตอกระบวนการทางธรรมชาตเหลานน ดงนน จงตองศกษาขอมลและทาความเขาใจตอสภาวะแวดลอมเพอนาไปสการบรรเทาผลกระทบและรกษาสภาพแวดลอมของประเทศใหยงยน โดยการจดเกบขอมลระยะยาว ตรวจสอบ วเคราะห และคาดการณลวงหนา ซงมแนวทางการศกษาวจย ไดแก การคนหาแหลงนาดมคณภาพ การควบคมการปนเปอนในสงแวดลอม และตรวจสอบผลกระทบการปนเปอนตอสงมชวต การประเมนสถานภาพและแนวโนมของคณภาพนาเพอปรบปรงนโยบายทเหมาะสม การบรณาการความรจากศาสตรตางๆ เพอพฒนาระบบนเวศนทเสอมโทรม รวมถงการจดหาขอมลทางภมศาสตรในการศกษาความหลากหลายทางชวภาพตามภมประเทศตางๆ

ขอมลดานพบตภยทางธรรมชาต ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนพนฐานสาคญทนาไปสความเขาใจกระบวนการเปลยนแปลงของโลก ซง USGS เปนหนวยงานรวบรวมขอมลทมคณภาพสง ทนสมย และใหบรการฐานขอมล แผนท ภาพจากดาวเทยม และรายงานในรปแบบอนเตอรเนต และ CD-ROM มากขน สาหรบผสนใจทวไป เนองจากการเตบโตของประชากรโลกในยคขอมลขาวสารมความซบซอนอยางยง ดงนน ขอมลขาวสารทางดานวทยาศาสตรจงมความสาคญมากขน ทาใหกลมผสนใจขยายวงกวางขน

การบรหารจดการของ USGS แบงออกเปน 2 สวนหลกคอ สวนกลาง และสวนภมภาคซงประกอบดวยภาคตะวนตก ภาคกลาง และภาคเหนอ โดยมโครงสรางของหนวยงานทางวชาการในลกษณะเดยวกน คอประกอบดวย หนวยงานดานชววทยา (biology) หนวยงานดานภมศาสตร (geography) หนวยงานดานธรณวทยา (geology) และหนวยงานอทกวทยา (hydrology) นอกจากนองคกรในสวนภมภาคยงมหนวยงานดานการบรการ (regional service) เพอใหคาปรกษาและขอมลแกประชาชนและหนวยงานอนในภมภาค (รปท 2.3)

วสยทศน (vision) ของ USGS คอการเปนผนาดานธรรมชาตวทยา (natural sciences) โดย คณสมบตของผเชยวชาญวทยาศาสตรของ USGS ตองรบผดชอบตอสงคม และตอบสนองความตองการได

พนธกจ (mission) ทจะบรการขอมลวทยาศาสตรทเชอถอไดใหกบประเทศเพอความรและความเขาใจธรรมชาตของโลก ลดความสญเสยชวตและทรพยสนจากภยธรรมชาต จดการทรพยากรนา พลงงาน แร และสงมชวต และพฒนาคณภาพชวต

กลยทธ (strategic direction) ของ USGS คอ ประสานและพฒนาความหลากหลายของโครงการ เพมขดความสามารถ ขยายกลมผสนใจเพอความเปนผนาทางวทยาศาสตร และหาแนวทางแกไขปญหาทซบซอน

โดยสรปจะเหนวา USGS เปนหนวยงานทางวทยาศาสตรทคอนขางใหญ มจดสนใจทางดานกระบวนตางๆ บนโลกทางกายภาพและชวภาพ ใหการสนบสนนขอมลทางวทยาศาสตรแกสงคมในระดบชาตและนานาชาต มงเนนการแกปญหาทางธรรมชาตการจดการทรพยากรนา แร พลงงาน สตวปา พนธพช และรวมถงการลดผลกระทบจากพบตภยธรรมชาตและผลกระทบสงแวดลอมดานอนๆ โดยเนนสตวปาและพนธพชการศกษาวจยทางวทยาศาสตรเปนหลก



รปท 2.3 แผนผงการบรหารงานของ U.S. Geological Survey (USGS) แบงตามสวนกลางและสวนภมภาค

DirectorChip Groat

Deputy DirectorBob Doyle

GeographicInformation Officer

Karen Siderells

Chief, AdministrativePolicy and Services

Carol Aten

Chief HumanResources

Kaye Cook (Acting)

Associate DirectorBiology

Sue Haseltine

Associate DirectorGeography

Barbara Ryan

Associate DirectorGeology

Pat Leahy

Associate DirectorWater

Bob Hirsch

Chief ScientistBiology

Robert Szaro

Chief ScientistGeography

Bob Lidwin (Acting)

Chief ScientistGeology

Linda Gundersen

Chief ScientistWaterVacant


Robert Szaro


Robert Szaro

Regional DirectorWestern RegionDoug Buffington

Regional BiologistAnne Kinsinger

RegionalGeographer

Al Mikuni

Regional HydrologisBill Sexton

Regional GeologistWes Ward

Regional ServicesMartha Burbidge

Regional DirectorCentral RegionTom Casadevall

Regional BiologistLarry Ludke

RegionalGeographerMax Ethridge

Regional GeologistRaudy Updike

RegionalHydrologistEill Carswell

Regional ServicesJanet Bishop

Regional DirectorCentral RegionTom Casadevall

Regional BiologistSuzette Kimball

RegionalHydrologist (SE)

Jess Weaver

RegionalHydrologist (NE)

Cathy Hill

Regional GeologistDave Russ

RegionalGeographerPam Malam

Regional ServicesTim Calkins

ทมา : USGS 2004



3.3 British Geological Survey

British Geological Survey (BGS) เปนหนวยงานสารวจทางธรณวทยาของประเทศองกฤษ ขอมลของ BGS ทนาเสนอสามารถศกษาไดจากเวบไซต http://www.bgs.ac.uk (BGS 2004) โดยสงเขปดงน BGS ตงขนในป ค.ศ. 1835 เปนองคกรดานธรณวทยาทเกาแกทสดของโลก เปนศนยรวมหลกของผเชยวชาญและขอมลทางโลกศาสตร (earth science) ของสหราชอาณาจกร และเปนหนวยงาน ราชการทใหคาปรกษาดานธรณศาสตร (geosciences) กบรฐบาล และใหคาแนะนาแกภาคอตสาหกรรม หนวยงานดานการศกษา และประชาชนทวไป รวมทงเปนหนวยงานหนงของสภาวจยดานสงแวดลอม ธรรมชาต (Natural Environment Research Council; NERC) (ซงเปนองคกรผนาดานการวจยพนฐาน การวจยประยกต กลยทธการวจย และการตรวจสอบดานวทยาศาสตรสงแวดลอม) นอกจากนไดมการดาเนนการศกษาวจยรวมกบหนวยงานทงในและตางประเทศอยางตอเนอง โครงสรางการบรหารงานของ BGS แบงตามลกษณะงาน ประกอบดวยงานดานการตลาดตางประเทศและความรวมมอ ดานสงแวดลอมและพบตภย ดานการจดการพนทและทรพยากรธรรมชาต ดานการจดการขอมลและบรการ และดานการบรหารและการเงน (รปท 2.4) โดยมงบประมาณในการบรหารจดการมาจากรฐบาลประมาณครงหนง สวนทเหลอมาจากเงนสนบสนนโครงการวจยจากหนวยงานราชการเอกชน

BGS มพนธกจ (mission) ทจะทาการสารวจอยางเปนระบบ มการตรวจสอบ การบรหาร จดการขอมลอยางมประสทธภาพ และการศกษาวจยเชงประยกตทมคณภาพสง เพอใหไดความรทางธรณศาสตรชนสงในพนทบรเวณแผนดนและไหลทวป (continental shelf) ของสหราชอาณาจกร รวมทงการใหความร ความเขาใจ ขอมลธรณศาสตรทเทยงตรงและทนสมย ใหบรการและคาปรกษาตอกลมผสนใจและผใชงาน ทงในสหราชอาณาจกรและตางประเทศ และหาแนวทางในการจดการสงแวดลอมและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน สผลสาเรจในการแขงขนในเศรษฐกจระดบชาต ประสทธภาพของนโยบายสาธารณะ เผยแพรขอมลและสงเสรมความเขาใจดานวทยาศาสตรตอสาธารณชน และชถงความสาคญของธรณศาสตรตอการจดการทรพยากรและผลกระทบสงแวดลอม

เปาหมายของ BGS ประกอบดวย

• ตอบสนองความตองการของผใชบรการ ภายใตขอกาหนดทเหมาะสม เพอใหบรการขอมลท ชดเจนทนสมย และใหคาแนะนาทเหมาะสม

• ใหคาปรกษาตามความตองการของผใชบรการ และผลตผลงานทมการประกนคณภาพภายใตมาตรฐานโครงงานตามขอตกลงทสามารถประเมนได

• ดาเนนการใหไดมาตรฐานสงสด โดยคานงถงความยตธรรม ความถกตอง รวดเรว และราคาทเหมาะสม

• เนนการปฏบตงานทปลอดภยและสะดวกสบาย สถานทถกสขลกษณะ และมการประเมนความเสยงทางสภาพแวดลอมของทกโครงการและสวนงานตางๆ ในองคกร

• รกษาและพฒนาหองปฏบตการและระบบขอมลพนฐานทด

• ใหโอกาสกบผปฏบตงานอยางเทาเทยมกน

http://www.bgs.ac.uk



รปท 2.4 แสดงหนวยงานภายใตการบรหารงานของ British Geological Survey (BGS)

Executive Director (Dr. D A Faley)+

Marketing, International & Corporate Development Directorate (Mr D C Ovadia)+

BGSInternation

UK BusinessDevelopment

Central DirectorateSupport

Parliamentary andMedia Liaison Office

Environment & Hazards (Mr D C Holmes)+Chief Scientist

(Prof J A Plant)+

Geoscience Resources& Facilities

(Dr D J Morgan+)

Geochemistry,Mineralogy &Hydrogeology

(Dr J WestActing Head)

NERC IsotopeGeosciences Labratory

(Prof R R Parrish)

Geophysics & MarineGeoscience

(Dr J R Evans)

Geology, Geotechnics &Palaeontology

(Dr J H Powell)

Information Systems(Dr W Hatton)

Training & CareerManagement

(Mr M P Hawkins)

Coastal Geoscience& Global Change

(Dr J G Rees)

Urban Geoscience &Geological Hazards(Prof M G Culshaw)

GroundwaterSystems & Water

Quality(Dr D W Peach)

EnvironmentalProtection

(Dr B Smith)

Seismology &Geomagnetism

(Dr D J Kerridge)

ElectricalTomography Service

(ETS)(Dr R D Ogilvy)

Lands & Resources (Dr M K Lee)+

Continental Shelf &Margins

(Mr R W Gatliff)

IntegratedGeoscience Surveys(Southern Britain)(Mr P J Strange)

IntegratedGeoscience Surveys(Northern Britain)

(Dr M Smith)

Geological Survey ofNorthern Ireland

(Mr G Earls)

Economic Minerals& Geochemical

Baseline(Dr M G Petterson)

Sustainable Energy &Geophysical Surveys

(Dr N J Riley)

Information Services & Management (Mr I Jackson)+

Information Management(Mr J R A Giles)

National Geoscience InformationService

(Dr C A Green)

PublicationsProduction

(Mr K Becken)

GeoHazarD

(Ms J C Walsby)

Digital GeoscienceSpatial

(Mr I F Smith)

Administration & Finance Directorate (Mr F G Curry)+

Personnel Administration

(Mr J Orr)

Facilities & Infrastructure(Mr G S Bowick)

Finance, Accounts & Contracts(Mrs A Clewes)

หมายเหต: +Members of the BGS Executive Committee

ทมา: BGS 2004



• สนบสนนวฒนธรรมการทางานเปนทม สรางสภาพแวดลอมทดในการทางาน จดหาอปกรณและสงอานวยความสะดวกททนสมย และเปดโอกาสใหไดรบการฝกอบรม

โครงการทางวทยาศาสตรทไดรบการรบทนสนบสนนจาก BGS แบงเปน 2 แนวทางหลก คอ

• โครงการยทธศาสตรหลก (core strategic programme) ประกอบดวย การสารวจระยะไกล การตรวจสอบ และการจดทาฐานขอมลทรองรบดวยการวจยประยกต ซงไดรบการสนบสนนเงนทนจากรฐบาล ภายใตการจดการของสภาวจยดานสงแวดลอมธรรมชาต

• โครงการทไดรบมอบหมาย (commissioned programme) เปนโครงการทจดทาขนเพอ ตอบสนองความตองการของเจาของเงนทน แตมจดมงหมายหลกเพอพฒนาวตถประสงคของโครงการยทธศาสตรหลก

แนวทางปฏบตของ BGS อยภายใตแนวความคดในเรอง ความรความเขาใจเกยวกบโลก และกระบวนการทางธรณวทยาเปนพนฐานสการพฒนาทยงยน ธรณศาสตรมสวนเกยวของกบความเปนอยและวถทางดาเนนชวตของมนษย ไมวาจะเปนความตองการใชแร พลงงาน และนา หรอการสรางความเขาใจเกยวกบกระบวนการทางธรรมชาตและกระบวนการทมนษยเขาไปเกยวของ เชน มลภาวะในดนและนาบาดาล แผนดนยบ การกดเซาะชายฝงทะเล แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด เปนตน จงมการจดทาแผนทและศกษาลกษณะหนทปรากฏบนผวดนและสวนทอยใตดน ศกษาการวางตวของชดหนและการสะสมตวพน ผวโลก ซงเปนขอมลทสาคญสาหรบนกพฒนา นกวชาการสงแวดลอม และบคคลทสนใจ เพอเขาใจถงปจจยพนฐานของพนททางภมศาสตรนนๆ ดงนนงานหลกของ BGS คอ ศกษา ตรวจสอบ วจยเชงทดลอง เผยแพรเอกสารและสรางแบบจาลองกลศาสตรของสภาวะแวดลอมใตพนผวโลกทางกายภาพและเคม นอกจากน มการเผยแพรขอมลเกยวกบความสาคญของธรณวทยา สรางความตระหนกเพอใหเหนคณคาของภมทศนทางธรรมชาต เพอการศกษาและเปนแหลงทองเทยว

ภารกจท BGS ดาเนนการในปจจบนมหลายดาน โดยมโครงการวทยาศาสตร ดงตอไปน • โครงการสารวจธรณศาสตร บนแผนดนของประเทศองกฤษและไอรแลนดเหนอ • โครงการศกษาไหลทวปและขอบมหาสมทร • โครงการสารวจธรณฟสกสและพลงงานทยงยน • โครงการขอมลฐานทรพยากรแรในดานเศรษฐกจและธรณเคม • โครงการธรณศาสตรของเมอง (urban geoscience) และธรณพบตภย • โครงการธรณศาสตรชายฝงทะเลและการเปลยนแปลงของโลก • โครงการแผนดนไหว และสนามแมเหลกโลก • โครงการปองกนดานสงแวดลอม • โครงการระบบนาบาดาล และคณภาพนา • โครงการจดทาระบบฐานขอมล • โครงการการใหบรการขอมลธรณศาสตรแหงชาต • โครงการความรวมมอระหวางประเทศ (BGS International)



• การดาเนนการหองปฏบตการ และสงอานวยความสะดวก

แนวทางในอนาคตของ BGS ทสาคญคอ การใชระบบฐานขอมลเปนแนวทางการบรหารจดการทรพยากรธรณ และการปฏบตงานของกรมทรพยากรธรณในอนาคต โดยดาเนนการดานวทยาศาสตรอยางตอเนองเพอตอบสนองตอการเปลยนแปลงของรฐบาล ความตองการของอตสาหกรรมและสาธารณชน ซงเกยวของกบขอบงคบดานสงแวดลอมและองคกรสาธารณะของสหภาพยโรป การจดการของเสยจาก อตสาหกรรม และกลยทธการตรวจสอบและปองกนทรพยากรธรณ นอกจากนไดเรมมโครงการใหมหลายโครงการ เชน การจาลองเชงพนทธรณศาสตรระบบดจตอล (Digital Geoscience Spatial Model; DGSM) ระบบการทาแผนทธรณเชงพนทแบบบรณการ (System for Integrated Geospatial Mapping; SIGM) รปจาลองการไหลของนาบาดาล ธรณฟสกสทางอากาศรายละเอยดสง เทคโนโลยการเจาะนอกชายฝงทะเลและโครงการในปจจบนดานการจดการขอมลอเลคโทรนค และใหบรการผานทางเวบไซต เพอพฒนาองคกรสระดบแนวหนาในการใชธรณศาสตรเพอแกไขปญหาสงแวดลอม และสนบสนนกลยทธของ NERC

3.4 Geological Survey of Japan

Geological Survey of Japan (GSJ) เปนหนวยงานดานธรณวทยาของประเทศญปน ขอมลของ GSJ ศกษาไดจากเวบไซต http://www.gsj.jp (AIST 2004) มรายละเอยดโดยสงเขปดงน GSJ เรมกอตงในป ค.ศ.1882 หรอประมาณกวา 120 ปมาแลว ขนตรงกบกระทรวงเกษตรและพาณชย (Ministry of Agriculture and Commerce) ในขณะนน มเปาหมายทจะทาแผนทธรณวทยาของประเทศ ดาเนนการศกษาวจยเกยวกบดนสาหรบการเกษตรและสารวจแหลงแร หลงจากเกดแผนดนไหวครงใหญทมขนาดความรนแรง 7.9 รคเตอรในป ค.ศ. 1923 สงผลกระทบในบรเวณตกททาการของ GSJ ทาใหขอมล เอกสารและตวอยางทมการศกษาถกทาลายและสญหาย และป ค.ศ.1948 ไดกอตงองคกรขนอกครงภายใตองคกรดานวทยาศาสตรอตสาหกรรมและเทคโนโลย (Agency of Industrial Science and Technology ; AIST) ของกระทรวงพาณชยและอตสาหกรรม (Ministry of Commerce and Industry) ใหการเผยแพรและพฒนาการสารวจธรณฟสกส ธรณเคม สาหรบแหลงแรมาโดยตลอดทศวรรษ 1980 ตอมาทศวรรษท 1970 เรมขยายกจกรรมดานธรณวทยาทางทะเล (marine geology) พลงงานความรอนใตพภพ (geothermal energy) และสงแวดลอม การเตอนภยและปองกนพบตภยทางธรรมชาต เพอตอบสนองความตองการของสงคมทเปลยนไป ตอมาในป ค.ศ. 2001 มการปฏรประบบราชการ GSJ และ AIST เขาดวยกน เปนสถาบนแหงชาตดานวทยาศาสตรอตสาหกรรม และเทคโนโลยขนสง (National Institute of Advanced Industrial Science and Technology AIST) องคกรใหมนประกอบดวย 60 แผนงานยอย ทมงานหลกดานการวจยและพฒนา และการสนบสนนการวจย และในปจจบน AIST จดวาเปนองคกรวจยสาธารณะทมความพรอม ผลงานวจยจานวนมาก และบคคลากรในองคกรประมาณ 3,200 คน ภายใตกระทรวงเศรษฐกจการคาและอตสาหกรรม (Ministry of Economy, Trade and Industry ; METI) และยงมเปาหมายในการวจยและพฒนาวทยาศาสตรอตสาหกรรมและเทคโนโลย สารวจธรณวทยา และถายทอดเทคโนโลยสภาคเอกชน

การบรหารงานของ GSJ หรอ AIST มหนวยงานหลก ประกอบดวย หนวยวจย (Research units) และสานกงานบรหารและบรการ (Management/ Service Office) (รปท 2.5) ทงสองหนวยงานหลกขนตรงกบคณะผบรหารและผตรวจขององคกร โดยการประสานงานของผประสานงานวจย ในสวนของหนวยวจย

http://www.gsj.jp



แบงเปนหนวยงานยอยคอ ศนยวจย (Research Centers) สถาบนวจย (Research Institutes) และฐานวจยตามพนท (Research Bases) สาหรบสานกงานบรหารและบรการแบงออกเปนศนยขอมลธรณวทยา (Geoinformation Center) แผนกประชาสมพนธ (Public Relations Department) และแผนกประสานความรวมมอ (Collaboration Department) โดยมหนวยงานรองลงมาในแตละสวน (รปท 2.5)

สาหรบการสารวจธรณวทยา แบงเปน 4 หนวย ในการทาวจยดานธรณศาสตร พพธภณฑธรณวทยา และหนวยงานทเกยวของอนๆ โดยมสวนรวมในกจกรรมวจยตามพนธกจเดมตามทเคยปฏบต ในปจจบนกลมขององคกรเหลานมการทางานดานการวจยทางทะเลและธรณศาสตรรวมกบ GSJ เพอสงเสรมกจกรรมการสารวจธรณวทยา โดยมคณะกรรมการซงประกอบดวย ผแทนจากองคกรตางๆ มผประสานงานการวจยทางทะเลและธรณศาสตร (Cordinator for Geoscience and Marine Research) เปนประธานซงดาเนนงานดานกลยทธของ GSJ และไดรบความสะดวกในการประสานงานและสอสารในกจกรรมวจยทหลากหลายของ GSJ

GSJ มนโยบายทจะเผยแพรงานวจยดานธรณศาสตร เพอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศญปนและตางประเทศ และพฒนาคณภาพชวต ผานทางกจกรรมดานการวจยดานธรณศาสตรโดยมพนธกจทจะจดหาขอมลธรณศาสตรทมประโยชนและสาคญใหกบสาธารณชนเพอใชประโยชนอยางมประสทธภาพทงภายในและภายนอกชายฝงทะเล พฒนาแหลงทรพยากร จดการสงแวดลอม โดยทาการสารวจอยางเปนระบบ รวมทงทาการวจยพนฐานและการวจยประยกต ใชนวตกรรมชนสงและวทยาศาสตรทนาเชอถอ ในการลดความสญเสยจากผลกระทบของการเกดแผนดนไหวและการระเบดของภเขาไฟทอาจเกดขน สงเสรมความรวมมอระดบนานาชาตดานการสารวจธรณวทยา เผยแพรขอมลและผลการศกษาวจยใหกบสงคม รวมทงพฒนาความรความเขาใจดานธรณศาสตรใหกบประชาชนทวไป

3.5 Geoscience Australia

ขอมลของ Geoscience Australia ทนาเสนอสามารถศกษาไดจากเวบไซต http://www.ga.gov.au (Geoscience Australia 2004) โดยสงเขปดงน Geoscience Australia เปนองคกรรฐบาลออสเตรเลยดานการวจยทางธรณศาสตร (geoscience) และดานธรณวทยาเชงพนท (geospatial) อยภายใตสวนราชการ อตสาหกรรม การทองเทยวและทรพยากร กอตงขนในป ค.ศ. 1946 ในนาม สานกทรพยากรแร ธรณวทยาและธรณฟสกส หรอ Bureau of Mineral Resources, Geology and Geophysics (BMR) มวตถประสงคหลกในการทาแผนทธรณฟสกสอยางเปนระบบ และการสารวจปรมาณสารองแรทแนนอน คลอบคลมพนท 7.7 ลานตารางกโลเมตรดวยมาตราสวน 4 ไมลตอนว ภายหลงเปลยนเปน 1:250,000 โดยผลตแผนทมากกวา 540 แผน และมการจดทาแผนททวประเทศแลวเสรจในชวงตนทศวรรษ 1970 และเรมจดทาแผนทตามไหลทวปและลาดทวป (continental shelf and slope) ทงนงานสารวจขอบทวป (continental margin) มการสารวจทมความยาวรวม 185,000 กโลเมตร ผานขอบทวปออสเตรเลยเกอบทงหมด สาหรบงานสารวจบนพนทวปเนนการศกษารายละเอยดธรณวทยา ธรณฟสกสและธรณเคม บรเวณแหลงแรโดยเฉพาะในป ค.ศ. 1978 เมอบทบาทของ BMR เปลยนไปสกระบวนการพฒนาความเขาใจทางธรณวทยาเกยวกบทวปออสเตรเลยและพนทนอกชายฝง ทาใหการสารวจและทาแผนทลดบทบาทลง ซงการเปลยนแปลงนนาไปสการใหความสาคญตอการศกษาวจยแหลงปโตรเลยมนอกชายฝง และการสารวจแหลงทรพยากรในทะเล

http://www.ga.gov.au



รปท 2.5 หนวยงานยอยของ National Institute of Advanced Industrial Science and Technology (AIST) หรอททวไปรจกในนามขององคกร Geological Survey of Japan (GSJ)

PresidentVice-President

Trustee

Research Units

Research Centers

Research Center forDeep Geological Environments

Active Fault Research Center

Research Institutes

Institute of Geology andGeoinformation

Institute for Geo-Resources andEnvironment

Research Coordinators

Research Institutes

Hokkaido CollaborativeResearch Team of GS

Kansai CollaborativeResearch Team of GS

Management/Service Office

GeoinformationCenter

Geological Survey Planning andCoordinating Office

Geoinformation ManagementOffice

Geoinformation Services Office

Public RelationsDepartment Geological Museum

CollaborationDepartment Collaboration Coordinators

ทมา : จาก AIST 2004



นอกจากนในชวงทศวรรษท 1980 มการพฒนาผเชยวชาญดานการสารวจระยะไกล (remote sensing) และนาบาดาล (groundwater) รวมทงการตรวจสอบแผนดนไทย ควบคมการตรวจสอบนวเคลยรและประเมนธรณพบตภย

องคการรวมจดทาแผนทธรณศาสตรแหงชาต (National Geoscience Mapping Accord) จดตงขนจากความรวมมอระหวาง BMR รฐบาลทองถน และรฐบาลกลางในชวงตนทศวรรษ 1990 มการดาเนนการในการประสานระหวางเทคโนโลยกบวทยาศาสตรแนวใหม เพอจดทาฐานขอมลการสารวจทางอากาศ (airborne datasets) ฐานขอมลดจตอลและเทคนคประมวลผลแบบ state-of-the-art และนาไปสแผนทธรณวทยาบนชายฝงยคทสองของออสเตรเลย ในรปแบบดจตอลซงประกอบดวยชนขอมลหลายชน จงมแนวความคดทจะใชระบบภมศาสตรสารสนเทศ (Geographic Information Systems; GIS) สาหรบการจดการขอมล ทงน BMR ไดเปลยนชอเปน Australian Geological Survey Organization (AGSO) ในป ค.ศ. 1992 ตอมาในเดอนสงหาคม ค.ศ. 2001 AGSO เปลยนชอเปน AGSO-Geoscience Australia และเดอนพฤศจกายนปเดยวกนไดเปลยนชอเปน Geoscience Australia มผลงานทางธรณศาสตรทเกยวของกบการสารวจและพฒนาแหลงปโตรเลยมและแหลงแรในประเทศออสเตรเลย

การจดองคกรของ Geoscience Australia แบงการบรหารงานตามลกษณะงาน ประกอบดวยสาขาความรวมมอ (Corporate Branch) กลมบรการและจดการขอมลความรวมมอ (Corporate Information Management and Access Group) สวนธรณพบตภย (Geohazards Division) สวนแร (Minerals Division) และสวนแผนท (Mapping Division) (รปท 2.6)

ในปจจบน Geoscience Australia มการผลตผลงานวจยและขอมลทางธรณศาสตรคณภาพสงองคกรหนงของโลก และไดรวบรวมขอมลเชงพนท ขอมลการใชทรพยากร และการจดการสงแวดลอมเพอสนบสนนการตดสนใจของรฐบาลและประชาคมทเหมาะสม และการดแลความเปนอยและความปลอดภยของประชาชนในประเทศ โดยมการพฒนาอยางตอเนอง

แผนงานหลกของหนวยงานคอ การสารวจทงนอกและในชายฝงของออสเตรเลย พฒนาการจดการทรพยากรและปองกนสงแวดลอม ความปลอดภยของประชาคมและการขนสง โดยมการจดทาผลผลตสาหรบเผยแพร เชน รายงานวจย แผนท ชดขอมล และการใหคาปรกษาทางธรณศาสตรเพอเปนประโยชนตอผใชขอมลตางๆ โดยมโครงการตางๆ ดงน

1. ตรวจสอบแผนดนไหวและระเบดนวเคลยร ประเมนความเสยงของแผนดนไหวและแผนดนถลม ศกษาผลกระทบตอประชาคม และใหคาปรกษาทางเทคนคดานตรวจสอบ ขอหาม การแกไขใหกบผสนใจอยางกวางขวางทงภาครฐบาลและประชาชนทวไป

2. จดหาขอมลทางสนามแมเหลกโลกสาหรบการนาทาง สารวจแร หาอายทางธรณ พบตภยทสมพนธกบการรบกวนสนามแมเหลกโลก และการประยกตใชในดานอน

3. ทาแผนทบรเวณนานนาของประเทศออสเตรเลยภายใตกฎของสนธสญญาสหประชาชาต (United Nation; UN) ศกษาผลกระทบสงแวดลอมจากสารไฮโดรคารบอน ศกษาความสมบรณบรเวณปากแมนา และรวมศกษาในโครงการเจาะสารวจมหาสมทรนานาชาต (International Ocean Drilling)



รปท 2.6 แผนผงการบรหารงานและหนวยงานยอยของ Geoscience Australia

ANZLICExecutive Director Paul

Kelly

Chief Executire OfficeDr Neil Williams Office of Sptial

Data ManagementGeneral Manager John

Busby

Chief Scientist

Dr Phill McFaddenCorporate Branch National Mapping

DivisionMinerals DivisionGeohazards Division

CorporateInformation

Management &Access Group

Petroleum & MarineDivision

General Manager

Tony Robinson

Human Resource

Sharon Stekelenburg

Fiancial Services

Andrew Baker

ContractManagement &

Services

Gordon Cheyne

Communications

Len Hatch

InformationTechnology &

Telecommunications

Philip Ryan

Chief InformationOfficer

Paul Trezise

Corporate Data &Web

Frank Brassil

Information Services

Suzette Balley

Sales & Distribution

Brian Burbidge

Chief of Division

Dr Wally Johnson

Earth MonitoringGroup

Brian Minty

Risk Research Group

Dr. John Schneider

Chief of Division

Dr Chris Pigram

National Projects

Dr Barry Drummond

Minerals Promotion

Dr Lynton Jaques

National Resources& Land Use Advice

Dr Ian Lambert

Mineral Provinces

Dr Russell Korsch

Geochemistry &Metallogeny

Dr Lesley Whborn

Regional Studies &Geochronology

Dr Peter Southgate

Deputy CEO Chief ofSpatial Information

ScienceDr Trevor Powell

Gereral Manager

Peter Holland

Spatial InformationAccess & RemoteSensing (Acting)

Alister Nairn

Mapping & MarineInformation

Ian O'Donnell

Chief of Division

Dr Clinton Foster

Petroleum &Greenhouse Gas

AdviceDr Paul Williamson

PetroleumProspectivity &

PromotionDr Marita Bradshaw

Marine & CoastalEnvironment

Dr Peter Harris

Innovation &Specialist Studies

(Acting)Dr AlexeyGoncharov

ทมา : จาก AIST 2004

4. กาหนดศกยภาพแองสะสมตะกอนบรเวณใหมในอาณาบรเวณนอกชายฝงออสเตรเลยและ สงเสรมบรเวณทเหมาะสมสาหรบการลงทนสารวจ

5. ผลตแผนทธรณวทยาของประเทศ ฐานขอมล และระบบขอมลอยางเปนระบบในบรเวณพนทแหลงแร และบรเวณอน ใหคาปรกษาดานทรพยากรแรของออสเตรเลยสาหรบการวางแผนและจดการการใชประโยชนพนท รวมทงสนบสนนโอกาสในการสารวจแหลงแร

6. จดหาขอมลเชงพนทพนฐานทเกยวของกบการทาแผนทของประเทศ ขอบเขตนานนาทะเล การสารวจระยะไกล (remote sensing) และภมมาตรศาสตร (geodesy)



3.6 Minerals and Geoscience Department Malaysia

ขอมลของ Minerals and Geoscience Department Malaysia (JMG) ทนาเสนอสามารถศกษาไดจากเวบไซต http://www.jmg.gov.my (JMG 2004) โดยสงเขปดงน JMG เปนหนวยงานดานแรและธรณศาสตรของประเทศมาเลเซย อยภายใตกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (Ministry of Natural Resources and Environment) บทบาทของหนวยงานคอ สรางศกยภาพในการพฒนาทรวดเรวและหลากหลายของอตสาหกรรมแรของประเทศ ใหความสาคญกบการใชธรณศาสตรกจกรรมการพฒนาเพอใหเกดประโยชนสงสดทางเศรษฐกจและสงคม การวจยและพฒนา (Research and Development) เพอกระตนการใชประโยชนทรพยากรแรในทองถน รวมทงการใหคาปรกษาและบรการหองปฏบตการตรวจสอบใหกลมผตองการใชบรการ

การบรหารงานของ JMG แบงออกเปน 4 สวน ซงขนตรงกบผอานวยการ (director general) ประกอบดวย รองผอานวยการดานความรวมมอและเศรษฐศาสตรแร (corporate and mineral economics) รองผอานวยการดานการปฏบตงาน (operations) กรรมการดานเทคนคบรการ (technical services) และกรรมการศนยวจยแร (mineral research centre) (รปท 2.7) โดยมผงบรหารงานยอยของแตละสวน (รปท 2.8)

วสยทศน ในการดาเนนการ คอ การพฒนาใหเปนองคกรทางดานสาขาแรและธรณศาสตรทดทสดของภมภาคและสามารถเปรยบกบมาตรฐานทดทสดในระดบโลก และมพนธกจทจะใหบรการทางดานธรณศาสตรและขอมลแรทถกตองมคณภาพ นาไปสการพฒนาเพอการแขงขนทางเศรษฐกจ คณภาพชวต สงคมและสงแวดลอมทด โดยมจดมงหมายดงน

1. จดหาขอมลดานแร เพอพฒนาการขยายตวของอตสาหกรรมพนฐานแร

2. กระตนการใชประโยชนขอมลธรณศาสตรอยางมประสทธภาพ และใหบรการเพอการพฒนาทยงยนของประเทศ

3. กาหนดใหมการสารวจแรอยางเปนระบบ ปลอดภย ถกตอง และไมกระทบสงแวดลอม เชนเดยวกบการใหผลตอบแทนสงสดตอประเทศ

4. สงเสรมและขยายการใชประโยชนแหลงแรในทองถน เพอกระจายการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศผานทางกจกรรมดานการวจยและพฒนา (Research and Development; R&D)

5. ใหคาปรกษาในสาขาแร ธรณศาสตร และการทาเหมองในระดบชาตและระดบสากล รวมทงสนบสนนการลงทนในสวนของแร และการวางแผนพฒนาประเทศ

http://www.jmg.gov.my



รปท 2.7 ผงการบรหารงานหลก 4 สวนของ Minerals and Geoscience Department Malaysi (JMG)

DIRECTOR GENERAL

DEPUTYDIRECTOR GENERAL

CORPORATE &MINERAL ECONOMICS

DEPUTYDIRECTOR GENERAL

OPERATIONS

DIRECTORTECHNICAL SERVICES

DIRECTORMINERAL RESEARCH

CENTRE

ทมา : JMG 2004





ซงไดกาหนดการปฏบตงานขององคกรดงตอไปน

1. ทาการสารวจแรอยางเปนระบบ

2. ทาการศกษาอยางเปนระบบตามสาขาของธรณฟสกส

3. จดทาขอมลผลวเคราะหธรณเคมและผลทดสอบทางกายภาพของหนและแร

4. เปนศนยขอมลทเกยวของกบธรณศาสตรและแหลงแรของประเทศ

5. รวบรวม วเคราะห และสงเคราะหขอมลเพอการสารวจแร ทาเหมองและกจกรรมทเกยวของ

6. จดใหคาปรกษาทางเทคนคและจดหาผเชยวชาญดานสาขาแร ธรณศาสตร ทาเหมอง และเปดหนาดน

7. สนบสนนการดาเนนงานรวมกบหนวยงานเอกชนและอตสาหกรรมเพอพฒนาอนาคตของ อตสาหกรรมแร

8. สรางความมนคงดานกจการเหมองแรและกจการทเกยวของ ใหมความปลอดภย และเปนระบบ

9. ดาเนนตามนโยบายและแนวทางรฐบาลอยางเขมงวดเพอควบคมอตสาหกรรมแรและธรณศาสตร นอกเหนอจากการควบคมตามระเบยบปฏบตปกต

10. จดการวจยและพฒนา (R&D) ถายทอดเทคโนโลย พฒนาแหลงแร และสนบสนนวจยเพอการใชประโยชนของอตสาหกรรม

4. บทสรปและขอเสนอแนะ

การดาเนนการของกรมทรพยากรธรณกวา 110 ป ตงแตป พ.ศ. 2434 จากกรมราชโลหกจและ ภมวทยา สงกดกระทรวงเกษตราธการและยายไปสงกดกระทรวงเกษตราธราช กระทรวงมหาดไทย กระทรวงพระคลงมหาสมบต กระทรวงเศรษฐการ กระทรวงอตสาหกรรม และกระทรวงพฒนาการแหงชาต รวม 6 กระทรวงตามยคสมยตางๆ และเปลยนชอเปนกรมทรพยากรธรณเมอครงทสงกดกระทรวงพฒนาการแหงชาต ในปจจบนอยภายใตสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ภายหลงการปฏรประบบราชการเมอ วนท 3 ตลาคม พ.ศ. 2545 (กรมทรพยากรธรณ 2547) ซงพฒนาการและการเปลยนแปลงภารกจของกรมทรพยากรธรณไดเปลยนไปตามยคสมยดงทกลาวในหวขอขางตน ในปจจบนกรมทรพยากรธรณไมไดกากบดแลในดานทรพยากรนาบาดาล เชอเพลงธรรมชาต และการใชประโยชนจากแร ซงโอนยายไปสงกดในหนวยงานอน อยางไรกตามจากการศกษาเอกสารประกาศกรมทรพยากรธรณ เรอง “โครงสรางและการจดหนวยงาน อานาจหนาท วธการดาเนนงาน และสถานทตดตอ เพอขอรบขอมลขาวสารของกรมทรพยากรธรณ” จะเหนวาอานาจหนาทหลกของกรมทรพยากรธรณยงเกยวของกบการสารวจลกษณะธรณวทยาและทรพยากรธรณ การประเมนศกยภาพแหลงทรพยากรธรณ กาหนดและกากบดแลเขตพนทสงวนและอนรกษทรพยากรธรณ ซงทรพยากรธรณควรจะรวมถงนาบาดาลและเชอเพลงธรรมชาต นอกเหนอไปจากทรพยากรแรทกรมทรพยากรธรณมสวนทรบผดชอบโดยตรง คอ สานกทรพยากรแร (ตารางท 2.1) ดงนนยอมหลกเลยงไมไดทกรมทรพยากรธรณจะตองประสานความรวมมอกบหนวยงานดานทรพยากรธรรมชาตดานอน โดยเฉพาะกรมทรพยากรนาบาดาล กรมเชอเพลงธรรมชาต กรม



อตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร ซงเคยมการปฏบตภารกจรวมกนมากอน เพอพฒนาและใชขอมลรวมกน บรณาการขอมลเพอการจาแนกพนทการใชประโยชนทดน การจดการและอนรกษทรพยากรธรณของประเทศ ซงจะบรรลตามภารกจขอ 3 ของกรมทรพยากรธรณ

ตารางท 2.1 การดาเนนการจดการทรพยากรธรณ ทรพยากรธรณ คาขยายความ การดาเนนการ

• ทรพยากรแร แหลงศกยภาพแร

บรเวณพนทสะสมตวของแรเศรษฐกจทสาคญ มความเหมาะสมในการประกอบ กจการทางทาเหมอง

• สารวจแหลงศกยภาพแรเศรษฐกจในประเทศ • ประสานความรวมมอในดานการชวยเหลอสารวจแหลงแรใน

ประเทศเพอนบาน • ศกษาวจยเทคนคการทาเหมองแรรปแบบใหม เพอนาแหลงแร

บางบรเวณมาใชประโยชนสงสด • ธรณวทยา

สงแวดลอม พนทดนเคม

บรเวณพนทเกดการปนเปอนของสารละลายเกลอจากแหลงหน

• สารวจบรเวณพนทดนเคม และพนททอาจเกดปญหาในอนาคต โดยเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

• พ น ท ป น เ ป อ นสารพษ

บรเวณพนทเกดการปนเปอนสารพษ ทงจากกจกรรมเหมองแร และธรรมชาต

• สารวจและกาหนดเขตพนทปนเปอนสารพษ เชน นากรด โลหะหนก และสารพษอนๆ

• วางมาตรการ และแนวทางแกไขฟนฟพนทปนเปอนเก า ตลอดจนการปองกนพนททอาจจะเกดการปนเปอนกบพนททอาจจะเกดการปนเปอนในอนาคต

• พนทเสยงภยธรณพบตภย

บรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบทงทางตรงและทางออมจากธรณพบตภยตางๆ

• สารวจจดทาแผนทกาหนดเขตพนทเสยงภยจาแนกตามระดบความรนแรงจากธรณพบตภย เชน นาทวม ดนถลม การกดเซาะชายฝง หลมยบ แผนดนไหว ใหครอบคลมทวประเทศ

• จดหาอปกรณและแนวทางเฝาระวงและเตอนภยในบรเวณพนททมระดบความเสยงสง

• แหลงพลงงาน แหลงพลงงาน ปโตรเลยม *

บรเวณพนทสะสมตวของแหลงปโตรเลยมทงแกส และนามน

• จดทาขอมลพนฐานทางธรณวทยาทเออตอการใชประโยชนของหนวยงานรบผดชอบโครงการ

• แหลงพลงงานความรอนใตพภพ*

บรเวณพนทแหลงสะสม พลงงานความรอนภายใต พนผวโลก

• จดทาขอมลพนฐานทางธรณวทยา และทางการสารวจศกษาในอดต กาหนดพนทศกยภาพทอาจจะนาไปใชสารวจรายละเอยด สารวจแหลงพลงงานทางเลอกใหมในอนาคต

• แหลงพลงงาน ถานหน *

บรเวณพนทสะสมตวของ ถานหน

• สารวจรายละเอยดแหลงถานหนทพบอยและประเมนปรมาณสารวจ และความเหมาะสมในการเปดทาเหมอง

• สารวจแหลงศกยภาพใหมเพมเตม ทงในและตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศเพอนบานทอาจจะดาเนนการในรปแบบความรวมมอและความชวยเหลอ

• แหลงทรพยากรนาบาดาล *

บรเวณพนทสามารถนา นาบาดาลขนมาใชประโยชน

• จดทาขอมลพนฐานธรณวทยาทใชเปนขอมลพนฐานในการสารวจโดยหนวยงานทรบผดชอบ



ตารางท 2.1 (ตอ) ทรพยากรธรณ คาขยายความ การดาเนนการ

• แหลงควรอนรกษทางธรณวทยา

บรเวณพนททมคณคาทางวชาการเหมาะสมตอการศกษาทางธรณวทยา

• จดทาฐานขอมลรายละเอยดทางวชาการของแหลงอนควรอนรกษทางธรณวทยา ทงทางธรณสณฐาน ธรณโครงสราง ลาดบชนหนแบบฉบบ แหลงแรแบบฉบบ ซากดกดาบรรพ เหมองแรเกาขนาดใหญ เพอการศกษาของผสนใจทวไป

• จดทาเขตพนทควรอนรกษตามระเบยบของทางราชการใหมผลบงคบใช

• พฒนาแหล งควรอ น รกษ ท ส า คญ ให เป นสถานท ศ กษา พกผอน ทองเทยวของประชาชนทวไป เนนการบรหารจดการโดยชมชนทองถน โดยกรมทรพยากรธรณเปนผสนบสนน ขอมลทางวชาการ และใหคาปรกษา

• ประชาสมพนธ และใหขอมลเกยวกบแหลงของอนรกษเหลานกบบคลากรทา งการศกษา นกเ รยน นส ต นกศกษา และ ประชาชนทวไปใหรจก

• จดทาคมอการศกษา แผนท เสนทางการศกษาของแหลงควรอนรกษทอยในบรเวณใกลเคยงกน เพอใชเปนเอกสารในทางศกษาหาความรของประชาชนทวไป

หมายเหต: * หมายถง ทรพยากรธรณทไมไดอยในความรบผดชอบของกรมทรพยากรธรณ ภายหลงการปฏรประบบราชการ พ.ศ. 2545

ทมา: รวบรวมโดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

อยางไรกตามภารกจหลกของกรมทรพยากรธรณตงแตเรมตนกอตงคอ การสารวจธรณวทยา และทรพยากรแร ซงยงคงเปนภารกจหลกอนดบตนในปจจบนและเปนภารกจทจะตองใชกาลงคน เวลา และ งบประมาณคอนขางมาก ในปจจบนแผนทธรณวทยามาตราสวน 1:250,000 ไดจดทาครอบคลมพนททงหมดของประเทศและกาลงดาเนนการปรบปรงขอมลบางสวน และจดอยในรปแบบแผนทดจตอล (digital maps) อยางไรกตาม พบวามปญหาในเชงเทคนค และขอมล ในบางพนททยงไมสมบรณ เชน ความ ตอเนองของชดหนตางๆ อายของชดหนทพบไมสมพนธกน เปนตน จงตองการขอมลรายละเอยดเพมเตมในการปรบปรงพฒนาแผนทธรณของประเทศใหสมบรณมากขน ทงน เปนททราบโดยทวไปวาภาวะ อตสาหกรรมเหมองแรในประเทศซบเซาลงอยางมาก อนเนองมาจากปจจยทงภายในและภายนอก ปจจยภายนอกทสาคญคอ ราคาแรเศรษฐกจทสาคญในตลาดโลกตกตาลง เนองจากการเทคโนโลยทเจรญกาวหนา มการพฒนาวสดทดแทน กระบวนการผลตจากวสดใชแลว ทาใหแรโลหะทสาคญของประเทศไทย โดยเฉพาะดบก และตะกวมราคาตาลงไมคมตอการลงทน สาหรบปจจยภายในทสาคญ คอ แหลงแรในประเทศ สวนใหญมขนาดเลก คณภาพตา นอกจากนแรหลายชนดกาลงจะหมดไป การสารวจแหลงแรของประเทศในอนาคตจะตองใชเทคโนโลยเชน ธรณฟสกสทางอากาศ ภาพถายดาวเทยม เปนตน เขามาชวยในการสารวจ หรอแมกระทงโครงการรวมสารวจแหลงแรกบประเทศเพอนบานอาจจะเปนทางออกอกแนวทางหนงของกรมทรพยากรธรณในการจดการทรพยากรธรณเพอทดแทนแหลงภายในประเทศ



จากปญหาดานขอมลวชาการและเทคโนโลยตางๆ ทเปนปจจยในการพฒนาระบบขอมลในการเปนศนยกลางมาตรฐานและหลกฐานอางองธรณวทยา รวมทงการสารวจแหลงแรใหครอบคลมทกบรเวณในประเทศ นาจะเปนแนวทางใหกรมทรพยากรธรณจดตงโครงการวจยดานธรณวทยา แหลงแร และพฒนาใหเปนหนวยวจย (research unit) หรอศนยวจยเฉพาะทาง (excellent center) ใหเปนทรจกระดบประเทศหรอแมแตตางประเทศ แนวทางการบรหารหนวยวจยและศนยวจยเฉพาะทางดานธรณวทยาควรจะอย ภายใตองคกรทเกยวของ เชนเดยวกบการบรหารงานของ Geoscience Australia หรอแยกเปนอสระขนตรงตอผบรหารของกรมทรพยากรธรณ เชนเดยวกบแนวทางของ GSJ นอกจากนการพฒนาศนยบรการวชาการและขอมลธรณวทยาซงในปจจบนกรมทรพยากรธรณกาลงดาเนนการอยควรจะเปนแนวทางใหประชาชนทวไปไดใชบรการของกรมทรพยากรธรณ และเปนการแสดงผลงานออกสสาธารณชน ใหเปนทรจกกวางขวางมากขน ในการดาเนนการวจยและบรการอาจจะนาไปสการไดรบงบประมาณจากหนวยงานราชการ และเอกชนเพมเตม ซงตรงกบแนวทางนโยบายของ BGS ทไดรบงบประมาณประจาปเกอบครงหนงของงบประมาณทงหมดเพอการวจย อยางไรกตามการดาเนนการดานวจยขนสงจะตองใชเครองมอวเคราะหขนสงเพอใหไดมาถงขอมลระดบลก ซงมราคาสงมาก หลายเครองมอไมมในประเทศ และบางเครองมอมอยนอยมาก ดงนนกรมทรพยากรธรณในฐานะหนวยงานกลาง ทางวชาการแขนงนควรจะเปนเจาภาพในการจดประชมระดมความคดจากนกธรณวทยาทวประเทศ เพอมองแนวทางวจยขนสงทางธรณวทยา ผลจากการจดประชมดงกลาวยงอาจจะไดขอมลเพอนาไปพฒนาแนวทางการศกษาธรณวทยาของกรมทรพยากรธรณกบหนวยงานทเกยวของ และแนวทางพฒนาปรบปรงหลกสตรธรณวทยาในระดบมหาวทยาลยทวประเทศ ขอมลหลกทไดจะเปนตวบอกความตองการใชเครองมอวจยขนสงทกรมทรพยากรธรณอาจจะเปนแกนนาในการกอตงศนยเครองมอกลางวจยทางธรณและวสดตอไป ซงการตงศนยเครองมอกลางนาจะมประโยชนในดานงบประมาณกลางของประเทศทจะลดคาใชจายในการทางานของเครองมอเหลาน ในตางประเทศทง USGS BGS GSJ และGeoscience Australia มหองปฏบตการเครองมอวจยขนสงททงใชในหนวยงาน และเปดบรการใหกบหนวยงานอน และยงมการประสานความรวมมอในการใชเครองมอจากศนยวจยชนนาทงในและตางประเทศ ทงนจะเปนการยกระดบงานทางดานธรณวทยาใหสระดบนานาชาตและอาจจะเปนผนาในภมภาคตอไป

การศกษาแผนกลยทธของหนวยงานทางธรณวทยาระดบแกนนาของโลกในปจจบนเชน USGS BGS GSJ และ Geoscience Australia พบวาหนวยงานเหลานใหความสาคญกบงานดานสงแวดลอมอยางมากทงในระดบประเทศและระดบโลก และมการประยกตความรทางธรณศาสตร การสรางความเขาใจเพอการแกไขและลดผลกระทบสงแวดลอมในแงมมตางๆ ทงทเกดจากธรรมชาตและจากกจกรรมของมนษย ถงแมวาทตงของประเทศไทยจะอยในบรเวณทปลอดภยจากธรณพบตภยขนาดใหญ เชน แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด เปนตน แตผลกระทบจากปรากฏการณเหลานไมถอวาอยไกลตวอกตอไป เนองจากการเกดคลน สนาม (Tsunami) ในวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 ทเปนผลจากแผนดนไหวใตทะเลทอยหางไกลออกไปจากประเทศ แตสามารถทาใหเกดความเสยหายอยางสงทงทางชวตและทรพยสน รวมถงธรณพบตอนๆ เชน หลมยบ การกดเซาะชายฝง นาทวม แผนดนถลม เปนตน ยงปรากฏใหเหนอยในแตละชวงเวลาตลอดทงป นอกจากนในกจกรรมตางๆ ของมนษยในปจจบน โดยเฉพาะการพฒนาดานอตสาหกรรมอาจทาใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมอยางรนแรงถามไดมการวางแผนปองกนลวงหนาอยางเหมาะสม งานดาน สงแวดลอมตามทกลาวมานกรมทรพยากรธรณมหนวยงานรบผดชอบโดยตรงอยแลว คอ กองธรณวทยา



สงแวดลอม ซงแนวทางทจะสนบสนนหนวยงานนนอกจากงบประมาณจากกรมทรพยากรธรณทใหความสนใจกบงานดานนเปนอยางดแลว การจดทาโครงการวจยดานนอาจจะเปนทสนใจของหนวยงานตางๆ ในการใหทนสนบสนนตอไป

ดงนน สามารถสรปขอเสนอแนะในการจดการดานธรณวทยาของประเทศไทย ดงตอไปน

• เปนศนยกลางความรและขอมลธรณวทยาอยางแทจรง ทงดานขอมลธรณวทยาพนฐาน ทรพยากรธรณ ธรณพบตภย และสงแวดลอมทเกยวของ เพอใชหนวยงานตางๆ ทงภาครฐ เอกชน และประชาชนทวไป สามารถคนหาขอมลเพอใชเปนพนฐานในการปฏบตงานตอไป

• ดาเนนการเผยแพร จดฝกอบรมในหวขอตางๆ ทงทางความรพนฐานทวไปและเทคนคเฉพาะทางใหกบบคคลทวไป ผสนใจ และบคลากรทางการศกษา เพอทจะเปนการขยายฐานความรความเขาใจเกยวกบงานทางธรณวทยาทถกตอง ซงจะเปนผลดในอนาคตเพอประชาชนจะตองมสวนรวมในการตดสนใจโครงการสาคญในทองถนตางๆ นอกจากนการฝกอบรมเทคนคเฉพาะทางใหมๆ ใหกบบคลากรทางดานธรณวทยาและสายงานทเกยวของจะเปนแนวทางพฒนาบคลากรของประเทศใหมความรความสามารถทดเทยมนานาชาต

• ประสานความรวมมอกบหนวยงานท งทางภาครฐและเอกชนท เ กยวของ รวมถ งสถาบนการศกษาขนสงเพอพฒนาขอมลทมอย และบรณการความรไปสการประยกตใหเกดประโยชน กบสงคมอยางเปนรปธรรม ตวอยางเชน การจดการใชประโยชน พนททรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน กาหนดพนทเสยงตอพบตภยทางธรรมชาตรวมถงการเฝาระวงและเตอนภยลวงหนา รวมกาหนดแนวทางการศกษาและปรบปรงหลกสตรทางธรณวทยาของมหาวทยาลยในประเทศเพอใหการผลตบณฑตทางธรณวทยาตรงตามความตองการของประเทศ

• จดตงศนยศกษาวจยและศนยเครองมอวจยขนสง เพอนาไปสการกาหนดทศทางการวจยทางธรณวทยา เพอใหเกดประโยชนตรงกบความตองการของประเทศและนโยบายของรฐบาล กาหนดและจดหาแหลงเงนทนเพอการวจยจากแหลงทนทงภาครฐและเอกชน รวมถงการสงเสรมงานวจยของบคลากรภายในกรมทรพยากรธรณและบคคลภายนอก โดยเฉพาะดานเครองมอวจยขนสง ซงเปนเครองมอทใหผลวเคราะหทมประโยชนสาหรบการแปลความหมายทางธรณวทยาในรายละเอยด แตมราคาสงเหมาะทจะอยเปนศนยเครองมอกลางทมการใชงานอยเปนประจาทงบคคลภายในหนวยงานและบรการบคคลภายนอก ดงทปฏบตกนใน USGS BGS และ GSJ

• พฒนาขอมลพนฐานโดยเฉพาะแผนทธรณวทยามาตราสวน 1:250,000 ในรายละเอยด ทวประเทศเพอเปนขอมลสาหรบการประยกตกบงานดานตางๆ

• ควรมองถงโครงการความรวมมอและใหความชวยเหลอกบประเทศเพอนบานเชน ลาว กมพชา พมา เวยดนาม เพอเปนการพฒนาขอมลพนฐานธรณวทยาของภมภาค ทสาคญเปนการเกบขอมลทรพยากรธรณของประเทศเหลาน เพอการวางแผนพฒนาเศรษฐกจของ



ประเทศและภมภาค รวมถงกาหนดแนวทางในการรวมมอพฒนาและลงทนในการใชประโยชนแหลงทรพยากรธรณเหลานน



เอกสารอางอง

กรมทรพยากรธรณ. 2547. จาก website http://www.dmr.go.th (1/12/2547)

ชยยนต หนทอง เบญจา เสกธระ สน สนสกล วรวฒ ตนตวนช สมาน จาตรงควนชย อภชาต ลาจวน สญญา สราภรมย สวฒน ตยะไพรช นรนดร ชยมณ สวทย โคสวรรณ ทนกร ทาทอง สรศกด บญลอ และ ปรชา สายทอง. 2543. “การใชประโยชนขอมลธรณวทยาในประเทศไทย” บทความในเอกสารการประชมวชาการเรองธรณวทยาและแหลงแรประเทศไทย ในโอกาสฉลองครบรอบ 108 ปแหงการสถาปนากรมทรพยากรธรณ 20-21 ธนวาคม 2543. กรมทรพยากรธรณ. หนา 99-123.

ปญญา จารศร วโรจน ดาวฤกษ สวภาคย อมสมทร จกรพนธ สทธรตน และมนตร ชวงษ. 2545. ธรณวทยากายภาพ. คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 629 หนา.

วชา เศรษฐบตร. 2527. “ปรทรรศนการใชธรณวทยาในประเทศไทย” บทความในเอกสารการประชมวชาการ เรองธรณวทยากบการพฒนาประเทศ 19-22 พฤศจกายน 2527. ภาควชาธรณวทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. หนา 1-21.

British Geological Survey (BGS). 2004. จาก website http://www.bgs.ac.uk (20/11/2547)

Geoscience Australia. 2004. จาก website http://www.ga.gov.au (20/11/2547)

Minerals and Geoscience Department Malaysia (JMG). 2004. จาก website http://www.jmg. gov.my (20/11/2547)

The National Institute of Advanced Industrial Science and Technology (AIST). 2004. จาก website http://www.gsj.jp (20/11/2547)

U.S. Geological Survey (USGS). 2004. จาก website http://www.usgs.gov (20/11/2547)

http://www.dmr.go.th

http://www.bgs.ac.uk

http://www.ga.gov.au

http://www.jmg

http://www.gsj.jp

http://www.usgs.gov

Documents

กรมทรัพยากรธรณี - บทที่2 การจัด ...กรมทร พยากรธรณ 2-1 บทท 2 การจ ดการด านธรณ