หนงสอชดความร เลม 1

เรอง สาเหตการเกดฝน

และภาวะหมอกควน ในชมชน

และขอมลฝนพเอม10

โครงการวจย เรอง “การขยายผลการวจยมลพษทางอากาศและ

ผลกระทบสขภาพสชมชน เพอการเรยนรและลดแหลงก าเนดฝนใน

อากาศในชมชนภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย”

จดท าโดย ศนยวจยดานมลภาวะและอนามยสงแวดลอม

สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม

สนบสนนโดย ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

หนงสอชดความร เลม 1 เรอง “สาเหตการเกดฝน และภาวะหมอกควน

ในชมชน และขอมลฝนพเอม10”

คณะนกวจย ดร.ทพวรรณ ประภามณฑล

ผศ.นพ.สมรก รงคกลนวฒน

นส.ธญภรณ เกดนอย

ผศ.ดร.สมพร จนทระ

อ.ไพสฐ พาณชยกล

นางอนงคศลป ดานไพบลย

ผศ.สชาต เกยรตวฒนเจรญ

ผศ.ศภชย ชยสวสด

สนบสนนโดย ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

ผจดพมพ ศนยวจยดานมลภาวะและอนามยสงแวดลอม

สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม

ต ป.ณ.80 ปท.มหาวทยาลยเชยงใหม 50202

โทรศพท: 0 5394 2508 ตอ 319

โทรสาร: 0 5394 2528

เวปไซด http://www.rihes.cmu.ac.th

อเมล: peh@rihes.org

พมพครงท 2 มนาคม 2554

จ านวนพมพ 500 เลม

พมพท ศนยวจยดานมลภาวะและอนามยสงแวดลอม

สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม

สารบญ ค าน า

ภาคแนะน าความร: หมอกควน ฝนละอองขนาดเลก กบภาวะโลกรอน และ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

1. บทน า 3

2. หมอกกบหมอกควนแตกตางกนอยางไร

2.1 หมอก 5

2.2 ควน 6

2.3 หมอกควน 6

2.4 ฝนละอองขนาดเลกมาจากไหน 6

3. ภาวะหมอกควนกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

3.1 สถานการณปญหาหมอกควน 9

3.2 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก 11

3.3 การเพมขนของก๏าซเรอนกระจก 12

3.4 ปรากฏการณเรอนกระจก 14

3.5 ภาวะโลกรอน 15

3.6 ปรากฏการณเอลนโนและลานนา 16

4. ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

4.1 ดานสขภาพ 18

4.2 ดานเกษตรกรรม 18

4.3 ระบบนเวศปาไม 19

4.4 ระบบนเวศชายฝงทะเล 20

4.5 คลนความรอน 21

สารบญ (ตอ) ภาคการวจย

5. ขอสรปจากการวจย

5.1 ผสนบสนนการวจย 23

5.2 ระยะเวลาท าวจย 23

5.3 ความส าคญและทมาของปญหาการวจย 23

5.4 พนทวจยและกลมตวอยาง 24

5.5 ชวงเวลาเกบขอมลในภาคสนาม 25

5.6 ค าจ ากดความค าส าคญ 25

5.7 วธด าเนนการวจย 26

5.8 ขอมลกลมตวอยาง 27

5.9 ขอมลแหลงก าเนดมลพษฝน 28

5.10 ปรมาณฝนพเอม10 และสารพเอเอช 29

5.11 ปรมาณสาร1-โอเอชพในปสสาวะ 33

5.12 การประเมนผลกระทบสขภาพจากการสมผสอนภาคฝนในอากาศ 35

5.13 สรปภาพรวมจากการวจย 37

5.14 การน าผลการวจยไปใชประโยชน 40

6. เอกสารอางอง 41

7. เสยงสะทอนจากชมชน...“การรบรอนภาคฝนและผลกระทบตอสขภาพ” 42

ค าน า มลพษอนภาคฝนในอากาศ เปนพษภยทมองไมเหนแตมโอกาสเกดขนไดกบทกคน

เนองจากมขนาดเลกจนสามารถเลดลอดเขาสระบบทางเดนหายใจ และเขาสอวยวะส าคญใน

รางกาย เชน ปอด และกระแสเลอด โดยเฉพาะหากฝนละอองขนาดเลกเปนตวน าเชอโรคก

จะมโอกาสเกดโรครายแรงมากขนได แตโดยทวไปเราจะรสกถงผลกระทบของฝนละออง

ขนาดเลกเฉพาะชวงทมปญหามลพษมากๆ เมอปญหาเบาบางลงไปเรากไมไดใสใจกบปญหา

ทงทปญหานยงคงสงผลกระทบตอสขภาพอยางตอเนองไปอกนาน

ดวยเหตนส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) จงสนบสนนใหศนยวจยดาน

มลภาวะและอนามยสงแวดลอม สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม

ด าเนนการวจยเพอใหไดหลกฐานเชงประจกษหรอขอพสจนทางวทยาศาสตรมายนยนถง

ผลกระทบตอสขภาพจากการสมผสอนภาคฝนในอากาศ และน าเสนอผลการวจยเพอ

น าไปใชกบหนวยงานทมบทบาทในการปองกนแกไขปญหาสาเหตของการเกดมลพษทาง

อากาศ รวมทงประชาชน และภาคสวนตางๆในสงคม ใหมความรความเขาใจ ถงผลกระทบ

และรวมกนลดปญจากแหลงก าเนดตางๆ ททกคนลวนมสวนสรางขนแตอาจมความมากนอย

ตางกนตามกจกรรมในชวตประจ าวน แตทส าคญทกคนหายใจเอาสารมลพษเขาสรางกาย

ตลอดวนเทาเทยมกน

เนอหาของชดความรเลมนจงขอน าเสนอเปนสองสวนคอ ภาคแนะน าความรทวไป

กลาวถงความรเกยวกบการเกดมลพษทางอากาศททกคนคนเคยกบค าวาหมอกควน ซงม

ความเกยวพนกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะโลกรอน และปรากฏการณท

เกยวของ เพอใหผอานทราบถงความสมพนธของสาเหตและแหลงทมาซงพวกเรามสวนชวย

ใหปญหาลดนอยลงได และภาคทสองเปนการน าเสนอผลการวจยโดยสรปจากโครงการวจย

เรอง “การประเมนผลกระทบตอสขภาพจากการสมผสอนภาคฝนในอากาศในภาคเหนอ

ตอนบนของประเทศไทย ” เพอเปนหลกฐานเชงประจกษเกยวกบผลกระทบตอสขภาพจาก

อนภาคฝนเพอใหเกดการน าไปใชในระดบนโยบายของหนวยงานและเผยแพรสชมชนสงคม

เพอน าสการรวมมอกนปองกนปญหาตอไป

คณะนกวจย ขอขอบคณส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช .) ทไดกรณา

สนบสนนทนวจย พรอมดวยผมสวนสนบสนนใหงานวจยบรรลผลส าเรจซงไมสามารถเอย

นามในเนอทอนจ ากดนได

ภาคแนะน าความร

หมอกควน ฝนละอองขนาดเลก กบภาวะโลกรอน

และ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

1. บทน า

ปญหาภาวะหมอกควนและฝนละออง ขนาดเลก ทปกคลมทางภาคเหนอ

ตอนบนของประเทศไทย มสาเหตหลกมาจากการเผาในทโลง ดงเชน

1) การเผาในพนทปาสงวนและปาอนรกษ เพอหาของปาและลาสตว

2) การถางเผาวชพชในพนทเกษตรกรรม

3) การเผาขยะมลฝอยในชมชน

ทมา: http://www.pharmacy.cmu.ac.th/web_newsphar/review/2553/08.htm

ภาพท 1 แผนทแสดงจดความรอน

จากรปท 1 แผนทแสดงจดความรอน แปลผลจากภาพถายดาวเทยม

NOAA-18 วนองคารท 16 มนาคม 2553 พบวามการเผาในทโลงมากทสดตาม

แนวเขตชายแดนและประเทศเพอนบาน สวน ฝนละออง ทมา จากถนน

การกอสราง และจากทอไอเสยรถยนต เขมาทจากการเผาไหมเชอเพลง จะ

เกดขนเปนสวนนอย

การเผาปาหรอการเผาในทโลงท าใหเกดปญหาหมอกควน และ ไฟปาท

เกดจากอากาศทแหงและรอนกวาปกต อาจ เปนผลมาจากสภาวะ การ

เปลยนแปลงภมอากาศโลก และหมอกควนคอฝนละอองขนาดเลกจ านวน

มหาศาลทรวมตวกนกลายเปนหมอกควน มก๏าซพษตางๆ อาท โอโซน ซลเฟอร

ไดออกไซด และอ๏อกไซดของไนโตรเจน รวมทงสารพเอเอช ซงเปนสารพษกอ

มะเรง ฝนละอองขนาดเลก และยงสงผลตอจงหวดล าปาง พะเยา นาน แพร

และล าพน ทมปรมาณหมอกควน และฝนละอองขนาดเลกระดบทสงผลกระทบ

โดยตรงตอสขภาพของประชากรในทองถน ซงในปจจบน ปรมาณฝนละออง

ขนาดเลกเพมขนเกนคามาตรฐานท 120 ไมโครกรม เปน 250 ไมโครกรม และ

ยงมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง

ภาพท 2 การเผาฟางขาวเพอเตรยมปลกถวเหลอง (ซาย) และ

ภาพท 3 การเผาเพอก าจดตอซงขาวโพด

2. หมอกกบหมอกควนแตกตางกนอยางไร

หมอกควนจดเปนฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน ( PM10) ซงม

ผลกระทบตอสขภาพของประชาชน โดยทฝนละอองขนาดเลก เปนอนตรายตอ

สขภาพนน ไมไดขนอยกบขนาดของฝนเพยงอยางเดยว แตยงขนอยกบปรมาณ

ฝนทไดรบดวย หมอกควนจดเปนมลพษทางอากาศ ซงเปนผลมาจาก

กระบวนการเผาไหมทไมสมบรณ มสารมลพษทางอากาศทอยปะปนหรออยตด

กบอนภาคฝนละอองขนาดเลก เมอเขาไปในปอดแลว รางกายไมสามารถขบ

ออกมาได

2.1 หมอก (fog) เปนอนภาคเลกๆ ของน าเปนองคประกอบหลก หมอกเกด

จากการกลนตวของไอน าเมออากาศหนาวเยน สวนใหญจะเกดบรเวณทม

อากาศเยนทองฟาแจมใสไมมลม อาจท าใหเกดน าคาง น าคางแขงบรเวณใกล

พนดน และหมอกมกเกดในชวงเวลากลางคน หรอตอนเชาๆ หมอกนนไมจดวา

เปนมลพษทางอากาศ แตจดเปนมลภาวะทางทศนยภาพของผทขบขยานพาหนะ

ภาพท 4 หมอกควนปกคลมทองฟาในอ าเภอเมองเชยงใหม

ชวงเดอนมนาคม 2553

2.2 ควน (Smoke) เปนการผสมระหวางเขมา ขเถา และวสดตางๆ ทเกดมา

การเผาไหมทไมสมบรณ รวมทงพวกก๏าซพษและเขมาตางๆ

2.3 หมอกควน ( Smog) หมอกควนหรอทเรยกวา สมอก ( Smog) มาจาก

ภาษาองกฤษค าวา (smoke + fog) เปนการสะสมของควนหรอฝนในอากาศ

สวนใหญเกดจากเผาเศษวสดเหลอใชทางการเกษตร และไฟปา หมอกควน

จดเปนมลพษทางอากาศอยางหนงทลอยปะปนอยในอากาศ ไดแก ก๏าซซลเฟอร

ไดออกไซด (SO2) ก๏าซไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) โอโซน (O3) ก๏าซ

คารบอนมอนอกไซด (CO) สารตะกว (Pb) และสารไฮโดรคารบอน เปนตน

ภาพท 5 ปฏกรยาการเกดสมอก (Smog)

(ทมา: http://t1.gstatic.com/images?q=tbn:CwFpNN4GaxvWKM:http://www.ec.gc.ca/cl)

2.4 ฝนละอองขนาดเลกมาจากไหน ตวการส าคญทกอมลพษตลอดทงป

ไดแก ฝนจากการจราจร การเผาขยะของครวเรอนและการเผาขยะของ

ครวเรอน สวนการเผาพนทปาและเผาภาคการเกษตรจะเกดในชวง 4 เดอน

2.4.1 ฝนละอองขนาดเลกทเกดตามธรรมชาต

เกดจากแรงลมทพดผานดน ทราย ละอองน า ฝนเกลอจากทะเล

แลว ฟงกระจายขนไปในอากาศ เขมาควนจากการเกดไฟปา การระเบดของ

ภเขาไฟ เปนตน

2.4.2 ฝนละอองขนาดเลกโดยการกระท าของคน

แหลงก าเนดฝนละอองอยกบท (Point source) เปนการระบาย

ไอเสยหรอควนพษ ในกระบวนการผลตออกจากมาปลองควนของโรงงาน

อตสาหกรรม และอตสาหกรรมครวเรอน เชน การเผาไหมเชอเพลง ถานหน ฟน

กระบวนการสขาว การกลงหรอเชอมโลหะ

ภาพท 6 และ 7 แหลงก าเนดฝนละอองอยกบท

แหลงก าเนดฝนละอองทเปนพนท (Area source) ไดแก การ

เผาพนทปา การเผาพนทการเกษตร และการเผาขยะในทโลง เปนตน

ภาพท 8 และ 9 แหลงก าเนดฝนละอองทเปนพนท

แหลงก าเนดฝนชนดเคลอนท (Mobile source) ไดแก

ไอเสยจากรถ ทปลอยเขมา ฝนควนด า ฝนละอองจากถนนทมกองวสดขางถนน

เมอรถแลนผานไปมาท าใหฝนปลวขนไปในอากาศ

ภาพท 10 และ 11 แหลงก าเนดฝนชนดเคลอนท

3. ภาวะหมอกควนกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

3.1 สถานการณปญหาหมอกควน

ปญหาภาวะหมอกควนเกดขนจาก การเผาและตดไมท าลายปา การเผา

เพอการเกษตรกรรม ท าใหเกด มการบกรกเขาท าลายพนท ปาไมทวโลก ปาไม

เหลานมความส าคญมากในการชวยดดซบก๏าซคารบอนไดออกไซด และ

สารมลพษ ใน การสญเสย พนท ปา ท า ให มการ เพมขนของก๏าซ

คารบอนไดออกไซด จ านวนมหาศาลในบรรยากาศ คดเปนประมาณรอยละ 20

ของก๏าซคารบอนไดออกไซดทงหมดทเกดจากฝมอมนษย ท าใหขาดความสมดล

ทางธรรมชาตเกดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและมผลกระทบจากภยพบต

ทรนแรงมากขน ดงนนในประเทศไทยซงมการบกรก ถางและเผา ปา และมการ

เผาพนทเพอการเกษตรกรรมอยางหนก ท าใหมอณหภมเฉลยทเพมสงขนทกป

ตามปรมาณปาไมทถกท าลายลงไป

ภาพท 12 ความแปรปรวนของอณหภมแถบประเทศไทย

(ทมา: GREENPEACE Arctic Sunrise Tour 2002)

ภาพท 13 ปรมาณปาไมทลดจ านวนลงตามปทผานไป

(ทมา: http://nature.org/initatives/climatechange/)

ภาพท 14 และ 15 การจดการขยะมลฝอยของครวเรอน

ภาพท 16 และ 17 การจดการขยะมลฝอยของชมชน

3.2 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ คอ สภาวะอากาศทมความแปรปรวน

อนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงวงโคจรโลก และกจกรรมในการด ารงชพ ของ

มนษยท าใหองคประกอบของชนบรรยากาศโลก จากความแปรปรวนของสภาวะ

อากาศตามธรรมชาตทสงเกตไดในชวงระยะเวลาเดยวกน ไดแก อณหภม

ความชน ปรมาณน าฝน ฤดกาล ซงเปนปจจยส าคญในการด ารงอยของสงมชวต

ทจะตองปรบตวใหเขากบ สภาพภมอากาศในบรเวณทสงมชวตนนอาศยอย

ภาพท 18 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก

3.3 การเพมขนของก๏าซเรอนกระจก

ปรมาณและความเขมขน ของก๏าซเรอนกระจก ในบรรยากาศ เปนสาเหต

ทลดการสะทอนกลบของพลงความรอนจากดวงอาทตย ท าใหอณหภม เฉลย

ของโลกสงขน และเมอมการปลอยก๏าซเรอนกระจกขนไปสชนบรรยากาศ

ท าให คณะกรรมการระหวางชาตเรองการเปลยนแปลงภมอากาศ

(Intergovernmental Panel on Climate Change หรอ IPCC) ไดคาดการณวา

หากมการด าเนนชวต และเศรษฐกจดงเชนปจจบน ตอไปอณหภมโลกจะสงขน

1 - 3.5 องศาเซลเซยส ในป พ.ศ. 2643 สภาวะทโลกมอณหภมเฉลยสงขน หรอ

ภาวะโลกรอน (Global Warming) ผลกระทบทเกดขน คอความรนแรงของพาย

ตางๆ ทเกดขน ปรมาณและรปแบบการตกของฝนจะเปลยนไปบางพนทบาง

ประเทศจะไดประโยชนจากสภาวะโลกรอน อณหภมผวโลกทจะสงขนท าให

ระดบน าทะเลเฉลยของโลกเพมขนปละ 1-2 มลลเมตร จากการละลายของ

น าแขงในเขตขวโลก หรออาจรนแรงขนาดทจะท าใหระดบน าทะเลสงขนถง 20

เซนตเมตรในอก 20 ปขางหนา

(ทมา: http://www.oopworldhot.co.cc/3.htm)

ภาพท 19 การปลอยก๏าซเรอนกระจก

ตารางท 1 ประสทธภาพในการแผรงสความรอนของโมเลกล

ชอก๏าซ แหลงก าเนด

ศกยภาพทท าให

โลกรอน (หนงเทาของก๏าซ

คารบอนไดออกไซด)

ก๏าซเรอน

กระจกทมอย

ปจจบน (รอยละ)

คารบอนไดออกไซด (CO2) (อายในบรรยากาศ <10 ป)

การเผาเชอเพลง

ฟอสซล, การตดไม

เผาท าลายปา และ

เผาภาคการเกษตร

1 ~ 57

มเทน (CH4)

(อายในบรรยากาศ 10 ป)

ทงขาว การถมพนท

สตวเคยวเออง

ผลผลตจากเชอเพลง

ฟอสซล

25 ~ 12

ไนตรสออกไซด (N2O) (อายในบรรยากาศ 170 ป)

ปยทมไนโตรเจนเปน

สวนประกอบ, การเผา

ปา การเผาไรนา/พนท

เกษตรกรรมอนๆ

230 ~ 6

คลอโรฟลออโรคารบอน

(CFC's) (อายในบรรยากาศ 60-100 ป)

สารท าความเยน,

ตวท าละลายทางเคม,

โฟม

15,000 ~ 25

เปอรฟลออโรมเทน (CF4) (อายในบรรยากาศ 50,000 ป)

อตสาหกรรม

อลมเนยม 6,500 เลกนอย

ซลเฟอรเฮกซะฟลออไรด

(SF6) (อายในบรรยากาศ 3,200 ป)

น ายา dielectric fluid

ในการผลตอปกรณ

ไฟฟา เชน ตวเกบ

ประจไฟฟา และหมอ

แปลงไฟฟา

23,900 เลกนอย

ทมา: http://www.fact-index.com/i/in/intergovernmental_panel_on_climate_change.html

3.4 ปรากฏการณเรอนกระจก

ปรากฏการณเรอนกระจก คอ ปรากฏการณทเกดจากการสะสมตวของ

ก๏าซเรอนกระจก ในบรรยากาศชนโทรโพสเฟยร (troposphere) ทท าใหเกด

สภาวะโลกรอน ปรากฏการณทท าใหเกดการเกบสะสมความรอนอยภายในชน

บรรยากาศท าใหโลกรอนมากขน โดยเมอมก๏าซเรอนกระจกมากขน ความรอนก

จะถกกกเกบไวในชนบรรยากาศมากขน ท าใหโลกยงรอนมากขนเทานน

(ทมา : http://globalwarmingexclusive.blogspot.com/2009/07/blog-post_18.html)

ภาพท 20 ปรากฏการณเรอนกระจก

3.5 ภาวะโลกรอน (Global Warming)

ภาวะโลกรอน (Global Warming) คอ การเพมขนของ อณหภมโลก

โดยเฉลยในชนบรรยากาศหรออากาศระดบใกลผวโลกมอณหภมสงขน ซงเปน

สาเหตทท าใหภมอากาศเปลยนแปลง (Climate Change) และน าไปสการ

เปลยนแปลงของปรมาณน าฝน ระดบน าทะเล มผลกระทบอยางกวางขวางตอ

พช สตว และมนษย มสาเหตมาจาก การเพมขนของ ก๏าซเรอนกระจก

(Greenhouse gases)

(ทมา: http://hubpages.com/hub/Global-Warming-Fact-or-Folly)

ภาพท 21 ภาวะโลกรอน

3.6 ปรากฏการณเอลนโนและลานนา

การเปลยนแปลงของอณหภมของผวน าทะเลมความสมพนธกบปรมาณ

น าฝนทตกบรเวณเสนศนยสตรของมหาสมทรแปซฟกและการหมนเวยนของ

กระแสน าในมหาสมทร และสงผลกระทบตอภมอากาศโลก จนเกดเปนภยพบต

ตางๆ เชน ความแหงแลง อดอยาก และอทกภย

3.6.1 ปรากฏการณเอลนโน (El Niño Phenomena) ท าใหมหาสมทร

แปซฟกดานตะวนออก มความชมชนกวาปกตจนเกดเปนอทกภย ในขณะท

มหาสมทรแปซฟกดานตะวนตก เกดความแหงแลง โดยอณหภมทเพมขน 1OC

บนมหาสมทรจะเพมความรนแรงใหแกเฮอรเคนทเกดขน

3.6.2 ปรากฏการณลานนา (La Niña Phenomena) ท าใหมหาสมทร

แปซฟกดานตะวนตก หรอฝงอนโดนเซย มความชมชนกวาปกตจนเกดเปน

อทกภย ในขณะทมหาสมทรแปซฟกดานตะวนออกเกดความแหงแลง

ภาพท 22 เปรยบเทยบระหวางปรากฏการณเอลนโนและลานนา

(ทมา: http://kids.earth.nasa.gov/archive/nino/intro.html)

3.6.3 ผลของปรากฏการณเอลนโนตอสภาพอากาศในประเทศไทยในชวง

หลงป พ.ศ. 2483 เปนตนมา มแนวโนมของการเกดเอลนโ นบอยขน และเมอ

เกดขนแลวกมแนวโนมทจะคงอยเปนเวลานานขน

เมอเกดเอลนโ น อณหภมของประเทศไทยมแนวโนมเพมสงขน

รวมทงปรมาณฝนโดยรวมมแนวโนมลดลง

ในชวงป พ.ศ. 2494-2549 เอลนโนไมไดท าใหฝนในประเทศไทย

ลดลงทกครง เวนแตจะเกดเอลนโ นขนาดปานกลาง หรอรนแรง กจะท าให

อากาศในประเทศไทยรอนขน และฝนตกลดลง

ป พ.ศ. 2540 เปนปทเกดเอลนโ นรนแรงมาก ท าใหฝนในประเทศ

ไทยลดลงราว 14-16%

เมอเกดเอลนโ น ปรมาณฝนในชวงตนฤด โดยเฉพาะในชวงเดอน

เมษายน -มถนายนจะลดลงทวทกภาคอยางชดเจน โดยเฉพาะในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอทลดลงมากกวาภาคอนสวนปราก ฏการณลาน นาจะมผล

ตรงขามกบเอลนโน ซงเมอเกดขน จะท าใหฝนตกในเขตเอเชยตะวนออกเฉยงใต

เพมขน ส าหรบประเทศไทย ลานนามผลกระทบดงตอไปน

ปรมาณฝนรวมจะเพมมากขน โดยเฉพาะในภาคใตชวงเดอน

มกราคม-กมภาพนธ และเดอนเมษายน -พฤษภาคมในภาคอนๆ ของประเทศ

ไทย

เมออณหภมผวน าทะเลต ากวาปกต ปรมาณฝนของภาคอสานจะสง

กวาปกต แตเมออณหภมผวน าทะเลสงกวาปกต ปรมาณฝนในภาคอสานกจะ

ลดต ากวาปกต

4. ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

4.1 ผลกระทบ...........ตอสขภาพ

ท าใหเกดโรคระบาดในเขตรอนเพมขน มโรคถง 18 ชนด ทถกระบวา

เกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพอากาศ เชน ไขเลอดออก มาลาเรย โรคฉหน

โรคเทาชาง โรคไขสมองอกเสบ โรคไขเหลอง โรคเทาชาง โรคอหวาตกโรค ซงม

แนวโนมวาโรคเขตรอนจะมแนวโนมเพมขนเรอยๆ เปนตน ทงนเนองจาก

สภาพแวดลอมเหมาะแกการฟกตวของเชอโรค และอาจเกดการขยายพนธของ

แมลงน าโรคตางๆ ซงไดขยายพนทออกไปมากขนกวาเดม ในปจจบนปญหา

มลพษทางอากาศเพมสงขน เปนเหตใหประชากรเสยงตอการเปนโรคระบบ

ทางเดนหายใจเพมสงขน ดวยเชนกน

4.2 ผลกระทบ...........ดานการเกษตรกรรม

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ท าใหสภาวะอากาศแปรปรวน ดงเชน

ภาวะภยแลง และน าทวมเฉยบพลน เปนตน นอกจากนยงมปญหาเกยวกบแหลง

น าภาคการเกษตรและทดนเพาะปลก สงผลใหผลผลตทางการเกษตรลดลง

น าไปสการขาดแคลนอาหารและความอดอยาก เกดภาวะขาดสารอาหาร และ

ภมตานทางรางกายต า

ปจจยทสงผลกระทบตอผลผลตทางการเกษตร

อณหภมในบรรยากาศเพมสงขน

ปรมาณน าฝนและชวงเวลาทเกดตกฝน

ปรมาณก๏าซคารบอนไดออกไซดเพมสงขน

ปรมาณสารมลพษในบรรยากาศเพมสงขน

4.3 ผลกระทบ...........ตอระบบนเวศปาไม

ท าใหระบบนเวศเกดการเปลยนแปลงอยางชาๆ สงผลกระทบตอหวงโซ

อาหาร ระบบนเวศเสยสมดล อาจท าใหสงมชวตบางสายพนธหายไป ในปจจบน

การเกดปรากฏการณเอลนโน มความรนแรงมากกวาปกต ท าใหเกดไฟปาจน

ควบคมไมอยและไดสรางปญหาแกคนในพนทและพนทใกลเคยง ซงจาก

เหตการณเมอป 2541 ฝนทมาลาชาผดฤดกาลในอนโดนเซย และเกาะตางๆ

รวมทงผลจากการเผาในทโลงจากภาคการเกษตร ไดท าใหเกดไฟปาลกลามจน

ไมสามารถควบคมได กอใหเกดกลมควนจ านวนมาก และลมไดพดเอาหมอก

ควนเขามายงพนทของประเทศขางเคยง ดงเชน สงคโปร มาเลเซย และทางตอน

ใตของประเทศไทย

ภาพท 23 สภาพปาในชวงเดอนมนาคม กอนเกดไฟปา (ซาย) และ

ภาพท 24 หลงเกดไฟปา (ขวา)

4.4 ผลกระทบ...........ระบบนเวศชายฝงทะเล

จากระดบน าทะเลทเพมสงขน ท าใหพนทเกษตรกรรมและทอยอาศยถก

ลกล า ดงเชนประชาชนบนเกาะ Whale Skate ซงเปนเกาะเลกๆ ในหมเกาะ

ฮาวาย ในมหาสมทรแปซฟกไดจมหายไป และอณหภมทเพมสงขนท าใหพชและ

สตว ตองปรบตวเพอความอยรอด มผลใหปะการงเปลยนส เกดการฟอกขาว

และตายไปเกอบรอยละ 10 และสงผลกระทบตอการสบพนธของสตวและปลา

น าเยน

อตราการเพมของระดบน าทะเลในศตวรรษท 20 และการละลายของ

ธารน าแขงอนๆ ในประเทศกรนแลนด บางลง 1 เมตรตอป ท าใหระดบน าทะเล

เพมสงขน 0.002 นวตอป (.06 มลเมตร) หรอประมาณ 4 เปอรเซนต สาเหต

จาก โลกรอนขน และ การเปลยนแปลงของน าแขงทขวโลกไมเพยงแตท าให

ระดบน าทะเลสงขนเทานน แตจะท าใหกระแสน าในมหาสมทร และการไหลเวยน

ระบบอากาศในบรรยากาศของโลกเกดการเปลยนแปลงดวย

ภาพท 25

(บน) ภาพถายปรมาณน าแขงบรเวณ

อารกตกเซอรเคล โดยดาวเทยมเทอราเมอป

ค.ศ. 1979

(ลาง) ภาพถายปรมาณน าแขงบรเวณ

อารกตกเซอรเคล โดยดาวเทยมเทอราเมอป

ค.ศ. 2003

(www.artsmen.net/content/show.php?Category

=warmingboard&No=4199)

4.5 คลนความรอน

สภาพอากาศชวงนมความแปรปรวนสง โดยเฉพาะอากาศรอนจดและทม

แนวโนมจะรอนเรอยๆ ซงเปนเรองอนตรายอยางยง เพราะอณหภมสงตดตอกน

เกน 3 วนขนไปจะท าใหเกด “คลนความรอน” และคนทไดรบคลนความรอนอาจ

ถงขนเสยชวตได ตามรายงาน ป 2553 ของประเทศไทยมผเสยชวตจากความ

รอนแลว 15 คน แนวโนมความรนแรงของสภาพอากาศจะยงสงขนอกในปตอๆ

ไป โดยเฉพาะในป 2554 จะมปรากฏการเอลนโนเกดขนในมหาสมทรแปซฟก ก

ยงจะท าใหสภาพอากาศเลวรายและจะตองประสบกบปญหาภยแลง และเผชญ

กบคลนความรอนทรนแรงมากขนอก

ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ : กรณประเทศไทย

สภาวะโลกรอนจะมผลกระทบกบประเทศไทยดวยปจจยตางๆ อนเปนผล

มาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดแก

อณหภมและปรมาณน าฝนในฤดกาลเปลยนไป

ปรมาณน าฝนทเพมขนไมมากพอทจะชดเชยการสญเสยน าทเพมขน

เมออณหภมเพมสงขนยอมท าใหฝนตกนอยลงและแหงแลง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมแนวโนมวาจะแหงแลงมากขน

บรเวณทอณหภมเพมขนนอยจะมฝนตกมากน ามาซงน าทวม

ภาคใตอาจชมชนขนแตภาคตะวนออกเฉยงเหนอแหงแลงมากขน

ภาคการวจย

5. ขอสรปจากการวจย เรอง “ การประเมนผลกระทบตอสขภาพจาก

การสมผสอนภาคฝนในอากาศ ในภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย”

5.1 ผสนบสนนการวจย ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

5.2 ระยะเวลาท าวจย 1 ป (มถนายน พ.ศ. 2552 ถง มถนายน พ.ศ. 2553)

5.3 ความส าคญและทมาของปญหาการวจย

นบตงแตเหตการณภาวะวกฤตหมอกควนในภาคเหนอตอนบนของประเทศ

ไทย เมอป พ.ศ. 2550 ท าใหมการเฝาระวงคณภาพอากาศในภาคสวนตางๆ แต

มลพษทางอากาศโดยเฉพาะมลพษฝนขนาดเลกกวา 10 ไมโครเมตร หรอ ฝนพเอม

10 (PM10) ยงคงเกดขนเรอยมาทกปในชวงฤดหนาวจนถงฤดรอน และท าให

ประชาชนในพนทภาคเหนอตอนบนประมาณ 5-6 ลานคน มความเสยงตอสขภาพ

จากการสมผสฝนในอากาศ และสารเคมทเกาะอยบนฝน โดยเฉพาะกลมสารพอล

ไซคลกอะโรมาตกไฮโดรคารบอน หรอ สารพเอเอช ( Polycyclic aromatic

hydrocarbons, PAHs) ซงเกดจากการเผาไหมสารอนทรยทไมสมบรณ และสารพเอ

เอช หลายชนดเปนสารกอมะเรง (ATSDR, 1995)

ทพวรรณ ประภามณฑล และคณะ (2552) ไดรายงานการวจยเรอง

“การพฒนากระบวนการรบรผลกระทบทางสขภาพจากมลพษอนภาคฝนใน

อากาศโดยการมสวนรวมของชมชน-กรณศกษาในภาคเหนอตอนบนของ

ประเทศไทย”โดยการสนบสนนทนวจยจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

(วช.) ท าการศกษาในพนทจงหวดเชยงใหมและจงหวดล าพน พบวา

(1) ประชาชนขาดความรความเขาใจ “อนตรายตอสขภาพจากการสมผส

อนภาคฝนขนาดเลกในอากาศ วาเกดอยางไร”“ท าไมจงมผลกระทบตอสขภาพ”

(2) ชมชนในพนทนอกเมอง มการเผาในทโลง เชน เผาเศษไมใบไม และ

ขยะในบรเวณบานเรอน มากกวาในชมชนในเมอง

(3) ผลการตรวจปสสาวะดการสมผสรบสารพเอเอช (PAHs) พบวา กลม

เดกนกเรยนนอกเมองสมผสสารพเอเอชมากกวากลมเดกนกเรยนในเมอง

โครงการวจยน ไดท าการ ตอยอดงานวจยทไดด าเนนการมาในป พ.ศ.

2550-2551 โดยท าการศกษาใน 5 จงหวดภาคเหนอตอนบน ประกอบดวย

จงหวดเชยงใหม เชยงราย ล าปาง ล าพน และแมฮองสอน

5.4 พนทวจยและกลมตวอยาง เปนการสมอยางงายในกลมเดกนกเรยนและ

ผปกครองนกเรยน จาก 5 จงหวด จงหวดละเทาๆ กน โดยเปนกลมในเมอง

จ านวน 318 คน (159 ค) และจากชมชนนอกเมองจ านวน 620 คน (310 ค) รวม

469 ค หรอ 938 คน

(275 ) (150 )

. - . ( . ) 25 - . ( . ) 25

. - . ( . ) 25 - . ( . ) 25 . - . ( . ) 25

. - . ( . ) 25

. - . ( . ) 25 - . ( . - ) 25

. - . ( . ) 25

. - . ( . ) 25 - . ( . ) 25 .

- . ( . 3 [ ]) 25

. - . ( . ) 25 - . ( . ) 2 5

. - . ( . . ) 25

. - . ( . ) 25 - . ( . ) 25

ภาพท 26 พนทวจยและจ านวนตวอยาง

5.5 ชวงเวลาเกบขอมลในภาคสนาม ระหวางวนท 5 กมภาพนธ ถง วนท 18

มนาคม พ.ศ. 2553

5.6 ค าจ ากดความค าส าคญ พนทในเมอง (urban area) หมายถง พนทในเขตอ าเภอเมองของ

จงหวดเชยงใหม เชยงราย ล าพน ล าปาง และแมฮองสอนและอยในพนทรศม 5

กโลเมตรจากสถานตรวจวดคณภาพอากาศของกรมควบคมมลพษ(คพ.)

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พนทนอกเมอง (rural area) หมายถง พนทในอ าเภออนๆ ในจงหวด

และชมชนเกษตรกรรม ในจงหวดเชยงใหม เชยงราย ล าพน ล าปาง และ

แมฮองสอน กลมตวอยางเดกนกเรยน (school children) หมายถง กลมเดก

นกเรยนทก าลงศกษาอยในชนประถมศกษาปท 4-5-6 โดยเนนกลม ป.5 เปน

หลก หากมจ านวนนกเรยนเพยงพอ กลมตวอยางผปกครองนกเรยน หมายถง กลมบดา มารดา และ

ผปกครองของเดกนกเรยน

5.7 วธด าเนนการวจย

5.7.1 เกบขอมลการเผาในทโลง โดยใชแบบสอบถามกลมตวอยางเดก

นกเรยนและผปกครอง รวบรวมขอมลจดความรอน ขอมลแหลงก าเนดมลพษ

ทางอากาศอนๆ เกบขอมลในพนทวจย โดยการสมภาษณเชงลกผแทนชมชน

5.7.2 วดปรมาณฝนพเอม10 ในชมชน โดยใชเครองวดปรมาณฝนแบบ

เคลอนท ชนด MiniVolair sampler ตดตงบรเวณทเปนตวแทนชมชน 1 แหง ใน

บรเวณโรงเรยน 1 แหง และวางเครองวดฝนสวนบคคล ( Personal air sampler)

ในหองเรยนกลมนกเรยนตวอยาง 1 แหง รวม 3 แหงตอชมชน เครอง MiniVolair

sampler เกบตวอยาง 24 ชวโมงในชมชน และโรงเรยน ควบคไปกบเครอง

Personal air sampler ในหองเรยน 8 ชวโมง

ภาพท 27 การตดตงเครอง

MiniVol air samplerในชมชน

ภาพท 28 การตดตงเครอง

Personal air sampler ในหองเรยน

5.7.3 วเคราะหหาสารพเอเอชบนอนภาคฝนโดยเครอง GC-MS

5.7.4 เกบขอมลประวตสวนตวของผปกครอง เดกนกเรยน (คนละฉบบ)

การประกอบอาชพของบดา มารดา ผปกครอง การบรโภคอาหารในครอบครว

การสบบหร ภาวะสขภาพของผปกครองและเดกนกเรยนโดยใชแบบสอบถาม

5.7. 5 เกบตวอยางปสสาวะ (ประมาณ 50 มลลลตร ในขวดขนาด

100 มลลลตร) เพอวเคราะหการรบสมผสสารพเอเอช

5.7.6 วดสมรรถภาพปอดกลมเดกนกเรยน จ านวน 469 คน

5.8 ขอมลกลมตวอยาง

กลมตวอยางในเมองและนอกเมอง ทงเดกนกเรยนและผปกครอง

มสดสวนเพศหญงมากกวาเพศชาย ประมาณ 2 ตอ 1 ยกเวนกลมเดกนกเรยน

นอกเมองทมสดสวนชายตอหญงพอๆ กน คอ รอยละ 48.1 และ 51.9

ตามล าดบ

กลมเดกนกเรยนในเมองมคาเฉลยอายนอยกวากลมนอกเมอง โดยม

อายคาเฉลย ( ±SD) เทากบ 10.8±0.7 และ11.1±1.0 ป ตามล าดบ (p=0.0008)

ผปกครองในเมองกมคาเฉลยอายนอยกวากลมผปกครองนอกเมองเชนกน

โดยมอายเฉลย (±SD) เทากบ 41.7±7.4 และ 44.2±10.2 ป ตามล าดบ

(p=0.0063)

การบรโภคอาหารปงยางในกลมเดกนกเรยนและผปกครอง ทงท

อยในเมองและนอกเมองไมมความแตกตางกน โดยมการบรโภคบอยทสดในชวง

1-3 ครงตอสปดาห ทรอยละ 30.2-52.2 ในกลมเดกนกเรยนและผปกครองใน

เมอง และรอยละ 32.9-43.2 ในกลมเดกนกเรยนและผปกครองนอกเมอง ซง

สอดคลองกบท ทพวรรณ ประภามณฑลและคณะ (2552) ไดรายงานการศกษา

ในจงหวดเชยงใหมและล าพน แมพบวา มการบรโภคอาหารปงยางคอนขางสง

แตไมแตกตางกน

การบรโภคอาหารปงยาง จะเปนแหลงสมผสสารพเอเอชเขาส

รางกายได (Nwaneshiuduet al, 2007; Lee et al., 2007)

5.9 ขอมลแหลงก าเนดมลพษฝน

ชนดแหลงก าเนดฝนของชมชนในเมองและนอกเมองมความแตกตาง

กน แหลงก าเนดฝนหลกของพนทในเมองคอ แหลงก าเนดชนดเฉพาะท ไดแก

โรงสขาว อซอมรถ และแหลงก าเนดชนดเคลอนท ไดแก รถทใชน ามนเชอเพลง

ซงปลอยไอเสยออกมาขณะขบเคลอน

แหลงก าเนดฝนหลกในพนทนอกเมองคอแหลงก าเนดฝนชนดพนท

ไดแก การเผาในทโลงตางๆ ไฟปา ขอมลการเผาในทโลงในพนทในเมองและนอก

เมองจากการศกษาน สอดคลองกบรายงานวจยของทพวรรณ ประภามณฑล

และคณะ (2552) พบวามการเผาในทโลงในพนทนอกเมองสงกวาพนทในเมอง

โดยการเผาในทโลงประกอบดวยการเผาใบไมกงไมมากทสด และพบวาสวน

ใหญชมชนยงขาดการจดการขยะทเหมาะสม

แหลงก าเนดฝนในอากาศ ในพนทนอกเมองทส าคญและมขนาดใหญ

คอการเผาปาและไฟปา จากสถตจดทดาวเทยมตรวจพบจดความรอน

(Hotspots) พบวาชวงปลายเดอนกมภาพนธถงมนาคมมสถตการเกดมากทสด

โดยในชวงเดอนมนาคม พ.ศ. 2553 พบวาพนทปาสงวนและปาอนรกษมการเกด

ไฟปามากกวาพนทเกษตรกรรม การเกดไฟปาเปนสาเหตหลกทท าใหมปรมาณ

ฝนละอองและหมอกควนเพมขนมากกวาปกต

5.10 ปรมาณฝนพเอม10 และสารพเอเอช

ปรมาณฝนพเอม10 และสารพเอเอชบนฝนพเอม10 ซงไดวเคราะหสาร

พเอเอช รวม 16 ชนด และไดค านวณเปนปรมาณสารตอลกบาศกเมตรอากาศ

ตารางท 2 ปรมาณฝนพเอม10 และสารพเอเอชในอากาศจากพนทในเมองและ

นอกเมอง 5 จงหวด

ขอมล พนทในเมอง พนทนอกเมอง p

ฝนพเอม10

(ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร) 121.2±40.8 138.8±54.7 0.169

สารพเอเอช

(นาโนกรมตอลกบาศกเมตร) 10.7±6.9 12.3±6.1 0.349

เปนทนาสนใจวา ปรมาณฝนพเอม10 และสารพเอเอชในอากาศ

ในแตละจงหวดมคาแตกตางกนระหวางพนทในเมองและนอกเมอง เชน จงหวด

เชยงใหม พนทนอกเมองทอ าเภอเชยงดาว มปรมาณฝนพเอม10 และ

สารพเอเอช สงกวาพนทในเมองอยางมนยส าคญทางสถต แตทอ าเภอสารภ

ไมแตกตางจากอ าเภอเมองเชยงใหม ในพนทจงหวดเชยงราย มสารพเอเอชใน

พนทนอกเมองสงกวาพนทในเมองอยางมนยส าคญทางสถต เชนเดยวกน แสดง

วาในแตละพนทอาจมแหลงก าเนดการเผาในทโลงทแตกตางกนซงควรจะได

ศกษารายละเอยดเชงพนทตอไป

ภาพท 29 ปรมาณฝนพเอม10 ทวดไดในอ าเภอสารภ

เปรยบเทยบกบสถานตรวจวดยพราช อ าภอเมอง จงหวดเชยงใหม

5.10.1 สารพเอเอช

สารพเอเอช เปนสารทเกดจากการเผาไหมไมสมบรณของ

สารอนทรยและพบไดในสงแวดลอม เชน ควนบหร ควนไฟ ไอเสยจาก

เครองยนต ในอาหารปงยางทไหมเกรยม สารพเอเอชเปนกลมสารทมมากมาย

หลายชนด แตทมการศกษากนมาก คอ 16 ชนด ตาม Environmental Protection

Agency ประเทศสหรฐอเมรกา (USEPA) ประกอบดวย Naphthalene,

Acenapthylene, Acenaphthene, Fluorene, Phenanthrene, Anthracene,

Fluoranthene,Pyrene, Benzo (a) anthracene, Chrysene, Benzo (b)

fluoranthene, Benzo (k) fluoranthene, Benzo (a) pyrene, Indeno (1,2,3-cd)

pyrene, Dibenzo (a,h) anthracene, Benzo (g,h,i) perylene และใน 16 ชนดน

ม 7 ชนดทเปนสารกอมะเรงได (ATSDR, 1995)

ผลการวเคราะหหาปรมาณสารพเอเอช 16 ชนดบนฝนพเอม10

จากการศกษาน พบวา มปรมาณใกลเคยงกบทตรวจพบในรายงานการศกษา

ของ รศ.ดร.คณหญงมธรส รจรวฒน ( Ruchirawat และคณะ 2007) ซง

ท าการศกษาทกรงเทพมหานครเปรยบเทยบกบทชลบร ผลจากการศกษาน

ตรวจพบปรมาณสารพเอเอชในพนทในเมองและนอกเมองทคาเฉลย ( ±SD)

เทากบ 10.7±6.9 และ 12.3±6.1 นาโนกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ

จากการศกษาของ รศ.ดร.คณหญงมธรส รจรวฒน

(Ruchirawat และคณะ 2007) ซงเกบตวอยางอากาศ บรเวณสนามเดกเลน

โรงเรยนในพนทกรงเทพฯ และทชลบร มสารพเอเอช เทากบ 11.31 ±5.19

และ 0.91±0.36 นาโนกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ ซงจะเหนวา ปรมาณ

สารพเอเอชเฉลยจากพนทในเมองและนอกเมองจากการศกษานมคาใกลเคยง

กบกรงเทพฯ แตทชลบรมคาต ากวาคอนขางมาก (ประมาณ 10 เทา)

ยงไปกวานน ยงพบวาปรมาณสารพเอเอชจากการศกษาน

มปรมาณสงกวาทตรวจพบในการศกษาในแองเชยงใหม-ล าพน (มงคล รายะ

นาคร และคณะ 2550) ทงในพนทในเมอง ( โรงเรยนยพราช โรงพยาบาล

เทศบาลนครเชยงใหม และอ าเภอเมอง จงหวดล าพน) โดยมปรมาณสารพเอเอช

ในชวง 4.06-6.37 นาโนกรมตอลกบาศกเมตร ซงสงกวา 2 เทาโดยประมาณ

และพนทนอกเมอง (อ าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม) อยในชวง 9.78-10.36

นาโนกรมตอลกบาศกเมตร ซงมคาใกลเคยงกบการศกษาน

กลาวโดยสรป ปรมาณสารพเอเอชในอากาศในพนทในเมอง

และ นอกเมองจากการศกษาน มระดบใกลเคยงกบทกรงเทพฯ ( Ruchirawat

และคณะ 2007) และทอ าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม (มงคล รายะนาครและ

คณะ 2550) แตสงกวาทชลบร (Ruchirawat และคณะ 2007) ประมาณ 10 เทา

ชลบรเปนเมองชายทะเลมลมทะลพดเขาออก ท าใหสารมลพษในอากาศตกคาง

สะสมไมมาก สวนกรงเทพฯ เปนมหานครทมมลพษทางอากาศมากสะสมมา

นานหลายสบป โดยเฉพาะจากการจราจรแออดและมประชากรมาก ซงเปน

แหลงก าเนดทแตกตางจากพนทภาคเหนอตอนบนทมความเปนเมองนอยกวา

กรงเทพฯ มาก

พนทภาคเหนอตอนบนมลกษณะภมประเทศเปนแองกระทะ

ประกอบกบมการเผาในทโลงในชมชนนานอยางนอยประมาณ 5 เดอนตอป อก

ทงมการเผาในทโลงขนาดใหญจากการเผาปาการเกดไฟปาในฤดแลงทกปใน

เดอนมนาคม ท าใหมการสะสมของสารพษในสงแวดลอมมาก แตมแหลงก าเนด

ของสารมลพษทางอากาศแตกตางจากกรงเทพฯ และมหานครทวไป

ผลจากการศกษาน พบวาปรมาณสารพเอเอชทเปนสารกอ

มะเรง มปรมาณสงกวาทไมเปนสารกอมะเรง โดยมคาเฉลย (± SD) จาก

5 จงหวดเทากบ 7.88±1.82 และ 5.03±1.32 นาโนกรมตอลกบาศกเมตร และ

มปรมาณสารพเอเอชรวม จากการศกษานสงกวาทรายงานโดย มงคล รายะ

นาคร และคณะ (2550) โดยมคาเฉลย (±SD) เทากบ13.19±2.68 และ

6.71±3.26 นาโนกรมตอลกบาศกเมตร ตามล าดบ หรอสงกวาประมาณ

2 เทา

นอกจากน ยงพบวาสารพเอเอชทเปนสารกอมะเรงมปรมาณ

มากกวาสารพเอเอชทไมเปนสารกอมะเรง คอทรอยละ 50.2-68.6 และ 31.4-

49.8 ตามล าดบ และมคาต ากวาจากรายงานโดยมงคล รายะนาคร และคณะ

(2550) ซงพบทรอยละ 57.0-83.5 และ 16.5-43.0 ตามล าดบ

5.11 ปรมาณสาร1-โอเอชพในปสสาวะ

ตารางท 3 ปรมาณสาร1-โอเอชพในปสสาวะจากการศกษานเปรยบเทยบกบงานวจยอน

งานวจย

ปรมาณสาร1-โอเอชพในปสสาวะ (นาโนโมลตอโมลครเอตนน)

(Mean±SD, n) p

ในเมอง นอกเมอง

เดกนกเรยน ผปกครอง เดกนกเรยน ผปกครอง

1. จากการศกษาน (2553)

*166.1±342.4

148

**208.9±439.2

154

*540.3±758.6

308

**765.6±1048.2

307

*0.000,

**0.000

2.ทพวรรณ ประภามณฑล และคณะ (2552)

124.9±304

110 -

420.4±738.5

219 - 0.000

3. Ruchirawat et al., 2007

1. 180±10

105

(กท.ม.)

-

100±10

61

(ชลบร)

- <0.001

จากตารางท 3 การศกษาน พบวา ปรมาณสาร1-โอเอชพในปสสาวะ

ในกลมเดกนกเรยนในเมองและกลมนอกเมองตางกนอยางมนยส าคญ

ทางสถต โดยกลมเดกนกเรยนอกเมองมสาร1-โอเอชพสงกวากลมเดกนกเรยน

ในเมอง และผลการศกษาน ยนยนการตรวจพบทรายงานโดย ทพวรรณ

ประภามณฑล และคณะ (2552) ซงทง 2 การศกษามผลเปนไปในทศทาง

เดยวกน

นอกจากนกลมผปกครองของเดกนกเรยนในการศกษาน มผลการ

ตรวจสาร1-โอเอชพไปในทศทางเดยวกบกลมเดกนกเรยนแตกลมผปกครอง ม

ระดบสาร1-โอเอชพสงกวากลมเดกนกเรยนประมาณ 1.25-1.42 เทา

ซงบงบอกการสมผสสารพเอเอชของผปกครองวาอาจมาจากแหลงอนทแตกตาง

จากกลมเดกนกเรยน

เมอเปรยบเทยบผลการวจยน กบทรายงานโดย Ruchirawat และคณะ

(2007) ซงศกษากลมเดกนกเรยนในกรงเทพมหานคร เปรยบเทยบกบทชลบร

กลมเดกในกรงเทพฯ มคาสงกวากลมเดกในเมองจากการศกษานไมมากนกแต

กลมเดกนอกเมองจากชลบรมคาต ากวากลมเดกนอกเมองจากการศกษานมาก

ทงนอาจเปนเพราะทง 2 พนทมความแตกตางกนเปนอยางมาก และทชลบร

อาจเทยบเคยงไดกบเดกในเมองในภาคเหนอตอนบน ซงมลกษณะความเปน

เมองขนาดไมใหญ แตเลกกวากรงเทพฯ หลายสบเทา นอกจากน อาจ

เนองมาจากมแหลงก าเนดฝนและสารพเอเอชตางกนดงกลาวขางตน แมปรมาณ

สารพเอเอชในอากาศในเมองและนอกเมองในภาคเหนอตอนบนไมตางจากท

ตรวจพบในพนทกรงเทพฯ

5.12 การประเมนผลกระทบสขภาพจากการสมผสอนภาคฝนในอากาศ

ท าการประเมนผลกระทบสขภาพจากการสมผสอนภาคฝนในอากาศ

โดยตรวจสมรรถภาพปอดของเดกนกเรยน และขอมลอาการเจบปวยโรคระบบ

ทางเดนหายใจ 10 อาการ ดงตอไปน

คดจมก มน ามก แสบจมก

แสบหรอคนตา แสบคอ เสยงแหบ

คนตามรางกาย ไอแหงๆ ไอมเสมหะ

หายใจล าบาก

แมวาไมพบความแตกตางของโรคระบบทางเดนหายใจและ

สมรรถภาพปอดในเดกนกเรยนทง 2 กลม แตอาการคดจมกและมน ามกในทง

2 กลม สงถงรอยละ 40 ทงนอาจจะอนมานไดวาผลกระทบแบบเฉยบพลน

ครอบคลมทงพนทภาคเหนอท าใหผลกระทบสขภาพไมแตกตางกน ส าหรบผล

การตรวจสมรรถภาพปอด น าไปเปรยบเทยบกบงานวจยจากกรงเทพฯ

ทรายงานโดย Uma และคณะ (2006) ในตารางท 4

ตารางท 4 ผลการศกษาสมรรถภาพปอดของการศกษานเปรยบเทยบกบการศกษาอน

ตวแปร Uma et al.

2006 การศกษาน (2553)

พนทศกษา กรงเทพ เชยงใหม เชยงราย

ล าพน ล าปาง แมฮองสอน

จ านวนกลมตวอยาง (คน) 722 469

ในพนทมมลพษมาก n (%) 359 (49.7) -

ในพนทมมลพษปานกลาง n (%) 150 (20.8) -

ในพนทควบคม n (%) 213 (29.5) -

พนทในเมอง n (%) - 159 (33.9)

พนทนอกเมอง n (%) - 310 (66.1)

อายกลมตวอยาง (ป) 10 -15 9 -14

เพศ

ชาย 354 211

หญง 368 258

Impaired lung function, n (%) 248 (34.3) 40 (8.5)

ในพนทมมลพษมาก n (%) 128 (35.7) -

ในพนทมมลพษปานกลาง n (%) 48 (32.0) -

ในพนทควบคม n (%) 72 (33.8) -

พนทในเมอง n (%) - 14 (8.8)

พนทนอกเมอง n (%) - 26 (8.4)

จากตารางท 4 ผลการศกษาสมรรถภาพปอด โดยพจารณาจาก

Impaired lung function จากการศกษาน ไมมความแตกตางกนระหวางเดก

นกเรยนในเมองและนอกเมอง และมความรนแรงของ Impaired lung function

ต ากวาเดกในกรงเทพฯ ซงรายงานโดย Uma และคณะ (2006) ประมาณ

4 เทา

5.13 สรปภาพรวมจากการวจย

1) แหลงก าเนดฝนในพนทในเมองและนอกเมองมความแตกตางกน

แหลงก าเนดฝนในเมองสวนใหญเปนโรงงานอตสาหกรรม โรงสขาว และไอเสย

จากยานพาหนะ แตแหลงก าเนดฝนในพนทนอกเมองจะเปนการเผาในทโลง

ตงแตการเผาขนาดเลกตามบานเรอน และการเผาขนาดใหญในพนท

เกษตรกรรมและการเผาปา

2) ปญหามลพษอนภาคฝนในอากาศในพนทภาคเหนอตอนบน แบง

ออกเปน 2 ชวง คอ

2.1) ชวงฤดหนาว (พฤศจกายนถงปลายเดอนมกราคม) ปรมาณ

ฝนพเอม10 ในอากาศในพนทนอกเมองสงกวาพนทในเมอง เนองจากมการเผา

ในทโลงในชมชน เชน การเผาขยะ กงไมใบไม ทขาดการจดการทเหมาะสม ซง

เปนปจจยส าคญ

2.2) ชวงปลายฤดหนาว เขาสฤดรอน (กมภาพนธถงเมษายน)

ในพนทนอกเมองมการเผาในพนทขนาดใหญ เชน ในพนทเกษตรกรรมเพอ

เตรยมการเพาะปลก รวมทงการเกดไฟปา ท าใหปรมาณฝนละอองในอากาศปก

คลมในพนทกวาง และสอดคลองกบปรมาณฝนพเอม10 ทวดไดจากสถาน

ตรวจวดของกรมควบคมมลพษทตงอยในพนทในเมอง ซงในการศกษานโดยใช

เครองตรวจวดปรมาณฝนพเอมเคลอนท ( MiniVol air sampler) พบวาในพนท

นอกเมองมปรมาณฝนพเอม10 สง ไมแตกตางจากพนทในเมอง

กลาวโดยสรป ในชวงฤดหนาวในพนทนอกเมองมปรมาณฝนพเอม10

สงกวาพนทในเมอง เนองจากการเผาขยะ กงไมใบไมในชมชน แตในชวงปลาย

ฤดหนาวเขาสฤดแลง ปรมาณฝนพเอม10ในอากาศปกคลมทวทองฟาภาคเหนอ

ตอนบนจากการเผาพนทเกษตรและไฟปา ท าใหพนทในเมองและนอกเมองม

ปรมาณฝนพเอม10 ไมแตกตางกน

3) ระดบสารพเอเอชในอากาศ พบวา สารพเอเอชมความสมพนธกบ

ปรมาณฝนพเอม10 ดงนนเมอมฝนพเอม10 ในอากาศสง ประชาชนจะมความ

เสยงสงตอการสมผสสารพเอเอชสงไปดวย

4) ระดบการสมผสสารพเอเอช พบวากลมตวอยางนกเรยนและ

ผปกครองในพนทนอกเมอง (จ านวน 310 ค) มระดบสาร1-โอเอชพในปสสาวะ

สงกวากลมนกเรยนและผปกครองในพนทในเมอง (จ านวน 159 ค) มากกวา

3 เทา ซงสอดคลองกบการศกษาของทพวรรณ ประภามณฑลและคณะ (2552)

5) การประเมนผลกระทบตอสขภาพ

5.1) อาการเจบปวยโรคทางเดนหายใจ พบวา 10 อาการทส ารวจ

ไมมความแตกตางกน ทงกลมทอยในเมองและนอกเมอง แตทงกลมเดกและ

ผปกครองใน 2 พนทมอาการคดจมกและน ามกไหลมากกวารอยละ 40 ฃ

5.2) การตรวจสมรรถภาพปอด พบวาในกลมตวอยางเดกนกเรยน

ทง 2 กลมมผลการตรวจสมรรถภาพปอดไมแตกตางกน อาจเปนเพราะวา

ผลกระทบแบบเฉยบพลนจากการสมผสมลพษหมอกควนระยะสน จะสงผลตอ

อาการทางเดนหายใจมากกวาการเปลยนแปลงสมรรถภาพปอด

5.3) การสมผสสารพเอเอช โดยการตรวจปสสาวะ พบวามความ

แตกตางกนมาก โดยกลมนอกเมองมการรบสมผสสารพเอเอชในอากาศสงกวา

กลมในเมองถง 3.5 เทา อาจเปนเพราะวากลมนอกเมองอยใกลแหลงก าเนด

มลพษทางอากาศ เชน การเผาเศษไมใบไมแหงตามบานเรอน การเผาขยะทขาด

การจดเกบ และการเผาแปลงเกษตร เผาปาขนาดใหญ

โดยสรป การศกษานพบวา มลพษทางอากาศในพนทภาคเหนอ

ตอนบน เกดจากมลพษฝนละอองขนาดเลกในอากาศ ในพนทในเมอง

เปรยบเทยบกบพนทนอกเมอง มความแตกตางกนเนองจากมแหลงก าเนดมลพษ

ทางอากาศตางกน ทงนในเขตเมองใน 5 จงหวดทศกษา คอจงหวดเชยงใหม

เชยงราย ล าพน ล าปาง และแมฮองสอน ยงไมมความรนแรงเทาในพนทนอก

เมองซงเปนพนททมการเผาในทโลง ทงขนาดเลกและขนาดใหญ มการเผาขนาด

เลกในบรเวณบานและในชมชนอยางตอเนองเปนระยะเวลาอยางนอย 5 เดอน

ตงแตเดอนพฤศจกายนถงเดอนมนาคม ประชาชนในพนทนอกเมองจะไดรบ

มลพษฝนและสารพษบนฝนในลกษณะ “ปรมาณนอยๆ แตมระยะเวลานาน หรอ

low dose long term exposure” ซงเปนการรบสมผสเรอรง จะท าใหมการสะสม

ของสารพษโดยเฉพาะกลมสารพเอเอชซงมหลายชนดทเปนสารกอมะเรงใน

มนษยได ดงเหนไดจากการมระดบสาร 1-โอเอชพสงกวาในกลมทอยในเมอง

(ทพวรรณ ประภามณฑล และคณะ 2552 และจากการศกษาน) ส าหรบการเผา

ในทโลงขนาดใหญเกดจากการเผาในภาคเกษตรกรรมและไฟปา ซงมระยะเวลา

ประมาณเดอนเศษๆ ระหวางปลายเดอนกมภาพนธ ถงเดอนมนาคม หรอตน

เดอนเมษายน ท าใหเกดมลพษฝนสงมากปกคลมทองฟาทวภาคเหนอตอนบน

ของประเทศ การสมผสมลพษฝนในชวงนจะเปนลกษณะ“ปรมาณสงมาก แตม

ระยะเวลาสน หรอ high dose short term exposure” ซงเปนการรบสมผสแบบ

เฉยบพลนระยะสน จะเกดอาการโรคระบบทางเดนหายใจเฉยบพลนได

โดยเฉพาะในกลมเสยงสง โดยเฉพาะผทมโรคประจ าตว เชน โรคหอบหด

โรคหวใจ และโรคเรอรงอนๆ

5.14 การน าผลการวจยไปใชประโยชน

1) เพอเปนขอมลในการสรางความตระหนกใหกบกลมเสยงสงและ

ประชาชนทวไป ในการลดการเผา หรอเลยงการสมผสมลพษทางอากาศ ทงน

เนองจากบนฝนละอองขนาดเลกทแขวนลอยในอากาศ สามารถเปนตวพา

สารพษเขาสรางกายได จากการศกษาน ยนยนการพบการสมผสสะสมของสาร

พเอเอช (โดยการตรวจสาร 1-โอเอชพในปสสาวะ) ในกลมผทอยในพนททมการ

เผาในทโลง ซงบงบอกความเสยงตอการสมผสสารหลายชนดในกลมสารพเอ

เอชทเปนสารกอมะเรง (ATSDR, 1995)

2) เพอเปนขอมลและองคความรใหกบหนวยงานภาครฐและเอกชน

ในการน าไปใชรณรงคการลด/งดการเผาในทโลง เพอลดปรมาณฝนละออง

ขนาดเลกในอากาศ

3) เพอเปนขอมลใหกบองคกรปกครองสวนทองถน (เทศบาลต าบล

และอบต.) ในการพจารณาออกขอบญญตทองถน รวมทงเปนขอมลใหประชาชน

ในชมชนเกดความตระหนกและมสวนรวมในการควบคมการเผาในทโลงในชมชน

4) เปนองคความรในการศกษาวจยเพมเตมอาท การตรวจสารบงช

ความเสยงตอการเกดโรคมะเรงจากการสมผสมลพษฝนเรอรง ซงจะเปนขอมล

ส าคญเพอคนหาปจจยเสยงของการเกดโรค และน าสการลดปญหาสาธารณสข

ของประเทศอกทางหนงดวย

6. เอกสารอางอง ATSDR (1995). Toxicological profile for polycyclic aromatic hydrocarbons, U.S.

Department of Health and Human Services, Public Health Services, Agency for

ToxicSubstances and Diseases Registry,

http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp69.pdf (4 March 2009).

Lee M-S, Eum K-D, Zoh, K-D, Kim T-S, Pak Y-S and Paek D. (2007).

1-Hydroxypyrene as a biomarker of PAH exposure among subjects living in two

separate regions from a steel mill.International Archives of Occupational and

Environmental Health, 80(8): 671-678.

Nwaneshiudu OC, Autenrieth RL, McDonald TJ, Donnelly KC, Degollado ED, Abusalih

AA. (2007) . Risk of polycyclic aromatic hydrocarbon (PAH) exposure from ingested

food: the Azerbaijan case study. J Environ Sci Health B. Feb;42(2): 201-9.

Ruchirawat M, Settachan D, Navasumrit P, Tuntawiroon J, Autrup H. (2007).

Assessment of potential cancer risk in children exposed to urban air pollution in

Bangkok, Thailand, 168(3): 200-9.

Uma L, Wanida J, Kanae K, Eiji Yano, et al. (2006) Respiratory symptoms and lung

function in Bangkok school children. Eur J of Public Health, 16:676-681.

http://www.equipcoservices.com/sales/sensidyne/bdxii.html (20 พฤษภาคม 2553)

ทพวรรณ ประภามณฑล ธญภรณ เกดนอย รตนา ทรพยบ าเรอ ธนยา เจตยานกรกล อนงค

ศลป ดานไพบลย รตนสดา ทนนปา (2552). รายงานวจยฉบบสมบรณ เรองการพฒนา

กระบวนการรบรผลกระทบทางสขภาพจากมลพษอนภาคฝนในอากาศ โดยการมสวน

รวมของชมชน- กรณศกษาในภาคเหนอตอนบนของประเทศไทยงานวจยดานมลพษทาง

อากาศของประเทศภายใตปรากฏการณโลกรอนประจ าปงบประมาณ 255 0 ส านกงาน

คณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

มงคล รายะนาคร สมพร จนทระ สนนทา วงกานต อไร เตงเจรญกล

พสณห กจสวสดไพบลย พรชย จนตา องอร ชยศร วลยา แสงจนทร

ดจเดอน แสงบญ (2550). รายงานฉบบสมบรณโครงการการวเคราะหเพอหามลพษทาง

อากาศในอนภาคฝนในจงหวดเชยงใหมและจงหวดล าพน ส านกงานกองทนสนบสนนการ

วจย (สกว.)

เสยงสะทอนจากชมชน...

“การรบรอนภาคฝนและผลกระทบตอสขภาพ”

ค าวาอนภาคฝนไมคนเคยเลย หรอแมแตค าศพทตางๆ รแตวามหมอกควน

ท าใหเปนภมแพ ไมรลกถงเปนปญหากบมะเรงปอด

ไมรวาการเผาใบไมแหง หญา จะท าใหเปนมะเรงปอด

ไมรวาพเอม10 หรออนภาคฝนขนาดเลกคออะไร

แตฝนควนหรอหมอกควนพอเขาใจ

เพราะมน “บด” คอฟาหลวๆคลมๆแตไมมเมฆ

“ถาชาวบานรผลกระทบจากหมอกควนหรออนภาคฝนตอสขภาพ

เชน รวาเปนสารกอมะเรงทรนแรงมาก เพราะทนโรคมะเรงเปนสาเหตการตายอนดบหนง

นาจะปรบพฤตกรรมดขน เชน จากการเผา 80% อาจจะเหลอ 50 %”

“ถามผลสขภาพออกมาไปพดกบชาวบานจะงาย

เพราะการปรบเปลยนพฤตกรรมตองมหลกฐาน ตวอยาง

เปนขอมลทางวทยาศาสตร ประกอบการท าความเขาใจ”

“ขอมลขาวสารมาไมทวถง ไมมกจกรรมเรองพเอม10

แตมหนงสอแจงมาเรองใหแกปญหาหมอกควน”

คณะนกวจย

หวหนาโครงการวจย

ดร.ทพวรรณ ประภามณฑล

ศนยวจยดานมลภาวะและอนามยสงแวดลอม

สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม

ผรวมโครงการวจย

1) ผศ.นพ.สมรก รงคกลนวฒน

ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

2) นางสาวธญภรณ เกดนอย

ศนยวจยดานมลภาวะและอนามยสงแวดลอม

สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม

3) ผศ.ดร.สมพร จนทระ

ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

4) อ.ไพสฐ พาณชยกล

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

5) นางอนงคศลป ดานไพบลย

กลมโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

ส านกงานปองกนควบคมโรคท 10 เชยงใหม

6) ผศ.สชาต เกยรตวฒนเจรญ

ภาควชารงสเทคนค คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยเชยงใหม

7) ผศ.ศภชย ชยสวสด

ภาควชารงสวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม